NO VO THIN HC HNG V MT TCH TR

HT.Nht Hnh ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 5-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc Ni thin vin ti, cng nh nhiu thin vin khc, c treo mt bc chn dung B t Ma. l mt bc ha bng nc l v mc tu vi nt bt tht hng mnh. Cp lng my, i mt v chic cm ca B t Ma biu l mt hng kh tht ngang tng. B t Ma sng vo khong th k th nm ca Ty lch, c xem nh mt v t s u ca thin tng Trung Hoa. B t Ma l mt v tng t n sang. C th mt phn nhng iu ghi chp v i B t Ma trong s sch ch l nhng iu hoang ng, nhng nhn cch cng nh tinh thn ca B t Ma lm cho ngi tr nn thn tng ca nhng ngi theo ui thin hc. Bt c mt ng thy tu thin tng no cng ao c t ti tinh thn v phong ca B t Ma. Ngi l mt hnh nh ca mt ngi t n trnh t ch v t ti hon ton i vi bn thn v hon cnh, mt ngi c y i hng i lc, coi thng c tt c mi thng trm v kh vui ca cuc i v vt ln trn nhng thng trm v kh vui y. l mt con ngi khng cn b sai s v lung lc bi hon cnh. Nhng bn cht to nn nhn cch B t Ma khng phi l mt lp trng hoc mt ch kh hng mnh. Bn cht l s chng c, l s nhn thy, nhn thy s thc v bn tnh ca ni tm v ca thc ti. Danh t thin hc gi l Kin tnh mt khi kin tnh ri th c cu v h thng nhn thc sai lm lp tc v, ci thy mi a li cho ngi hnh gi mt s trm tnh ln, mt c v y (khng s hi) ln v mt sc mnh tm linh ln.

---o0o--Kin tnh do l mc ch ca thin hc Nhng kin tnh khng phi l cng trnh kho cu su tm. Kin tnh l s t n tr tu bng s sng, bng cng trnh thp sng hin hu. Bi vy bn cht ca thin khng phi l s suy lun trit hc m l s thc hin kin tnh. Bi vy m thin c thi khinh mit i vi ngn ng v vn t. Ngn ng v vn t khng chuyn ch c tu gic. B t Ma a ra mt khu lnh v thin nh sau: "Gio ngoi bit truyn, bt lp vn t, trc ch nhn tm, kin tnh thnh Pht", tc l truyn li khng h thuc vo gio ngha, khng cn c vo vn t, i thng vo lng ngi, thy c bn tnh v thnh Pht. ng v phng din lch s, ta thy vo thi i ca B t Ma, Pht gio Trung Hoa ch va tri qua giai on phin dch v chuyn qua giai on nghin cu, ang ch trng v vn phn bit cc h thng gio l v thnh lp cc tng phi m cha ch trng n vn nt tnh v thc hnh. Khu lnh ca B t Ma l mt ting sm st khin gii Pht gio tnh gic m kho cu l lun tr v tinh thn thc chng ni tnh ca o Pht. Ting sm st qu lm sng dy c tinh thn thc chng ca o Pht. Bi l mt ting sm st nn cng m thanh ca n c tinh cch phi thng v do c sc thi ca mt thi cc oan. Ta hy do y m tm ti nhng lin h truyn thng ca Thin v Pht gio, ri thy rng thin cng ch l Pht gio. B t Ma ni: "Thin do Pht truyn li, n khng dnh lu g n kho tng gio l v kinh in m cc ng ang nghin cu (gio ngoi bit truyn)". Ngi ta c cm tng thin l mt th gio l b mt truyn t gia thy v tr, t th h ny qua th h khc, mt th gio l khng ghi chp, khng ph bin, khng bnh lun c; mt th bo bi gia truyn m ngi ngoi khng ai hay bit. Th gio l b mt ny cng khng hn l gio l; n khng th c trao truyn bng cch ging gii, n khng th c ct cha trong nhng biu tng. N i trc tip t thy sang tr, t tm sang tm "ly tm truyn tm" (d tm truyn tm). Hnh nh c din t l mt chic n ng du. Nhng y khng phi l mt chic n bng g, bng ng hoc bng , m l mt chic n bng tm (d tm n tm). V nh vy, truyn l truyn g? Truyn tc l truyn chic n ca tm (tm n).

Thin l chic tm n . ng c hy vng tm thy thin trong kho tng kinh sch v i kia. Nhng iu ni trong cc kinh sch c th l Pht gio, nhng khng phi l Pht gio thin. Thin khng th tm trong kinh sch bi v thin "khng cn c vo vn t" (bt lp vn t). Trn y l quan nim tng qut ca nhng quan st vin v thin hc. Ni n tnh cch "bt lp vn t" nh mt c tnh ca thin, khc vi tt c nhng h thng khc ca Pht gio, tc l cha thy c nhng lin h truyn thng gia thin vi Pht gio nguyn thy v nht l vi Pht gio i tha, cng nh cha thy c nhng d kin lch s trong s pht sinh v trng thnh thin hc. Tinh thn "bt lp vn t" vn hm cha trong gio l Pht gio. Khu hiu "bt lp vn t" cng nh ting st "gio ngoi bit truyn" ch l nhng phng tin mnh lit a ngi ta tr v vi tinh thn trng thc nghim v hy k huyn m ca o Pht. o Pht c pht sinh vo khong cui th k th su trc Ty lch. Danh t "o Pht" l do ng t budh pht sinh. Budh c ngha l hiu bit theo ngha dng trong thnh in V , v li c thm ngha tnh thc. Ngi hiu bit hoc ngi tnh thc th gi l buddha l gic gi, ngi tnh thc, ngi gic ng. Vy o Pht r rng l gio l hng dn s hiu bit, tnh thc, gic ng. M ngay t u, c Pht cho thy r: s hiu bit ny khng phi l mt s hiu bit qua cng trnh nghin cu, hc hi, suy lun, m qua cng trnh tu chng. ng thi ngi ta cng nhn thy mt c im khc ca o Pht: s gii thot hoc cu ri trong Pht gio l mt s gii thot c thc hin bng tr tu ch khng phi bng cng c hoc bng n hu. S pht sinh ca o Pht cn c nhn thc nh s pht sinh ca mt ci nhn mi v s sng, v ci nhn mi y c din by trc ht nh mt cu tr li i vi quan nim v s sng ang ch ng x hi n thi y. V vy s din by ca c Pht v ci tu gic ca ngi c tnh cch ca mt s phn ng mnh lit i vi hon cnh t tng v x hi thi , v mang mt sc thi cch mng v phn khng rt r rt. Bi cnh thi i nh th no? Trc ht ta thy uy quyn ca truyn thng B la mn gio trong t tng khi thin ca Ph , quan nim B la mn l ch thng v quan nim v tnh cch vn nng ca nghi thc cng t c coi nh l cng lnh. V tn ngng bnh dn, ba thn Brahma, Visnu v siva l i tng ca s t t. V trit hc, t tng V v o Ngha Th l gc ca mi suy lun trit hc; t S lun, Du gi cho n su phi trit hc u c manh nha v pht trin t . Pht gio l th lc chng

li uy quyn V mt cch ton din. V phng din tn ngng, o Pht bc b tt c mithn linh, mi nghi thc cng t. V phng din x hi, o Pht bc b quan nim giai cp, a ngi Chin la vo ngi ngang vi nhng bc vua cha (*). V phng din t tng, o Pht bc b quan nim Ng (atma), mt quan nim xem nh trung tm ca B la mn gio. c nhng tc phm nh Kinh Phm ng (Brahmajasutta) trong b Trng A Hm (Dighanikaya) ta c th thy nhng t tng ca c Pht i vi nhng tro lu t tng ng thi. Nhng s chng i bc b ca c Pht i vi nhng t tng B la mn cn c hiu trc tin nh mt s phn ng, mt cuc cch mng, hn l mt cu tranh chp gia t l v chnh l. S phn khng ca o Pht khng c ngha l tt c mi t tng V v o ngha th u l sai lc, l tri chng vi chn l. S phn khng ca o Pht l mt ting sm st, mt s lay chuyn ln ph b nhng tp tc, nghi thc v phm tr suy t ang giam hm con ngi trong mt th ng khng li thot. V d trong khi gio iu B la mn xem nim Ng nh mt nim c bn ca thc th hc v phng php hc, th c Pht xng thuyt V ng. Ngha l ci ng ca cc ng ni , d l i ng hay tiu ng, u ch l mt nim, khng c thc th. Nu ta ch trng n vn bn th hc qu, ta s c th ni rng thuyt v ng l mt chn l i tr vi thuyt Ng l mt t l. Vn chnh t, chn gi s l vn ca chnh ta. Nhng nu ta t nng vn phng php, ta s thy quan nim v ng l mt phng tin gii c cho quan nim ng - trc khi xt vn chnh t, ta xt vn thi v phng php. Do , ta c th ni: quan nim v ng ban u c pht sinh nh mt phn ng i vi gio iu ng ca B la mn gio, ch khng phi l mt pht minh mi khng lin h g n nhng t tng chnh yu ng thi. Ban u, quan nim v ng l mt s phn ng. Nhng tip theo , quan nim v ng c dng lm c im din t tu gic mi. din t tu gic mi, c Pht dng nhng quan nim khc lm c im, ch khng phi ch c mt quan nim v ng mi c th l c im duy nht. iu thit yu khng phi l c im dng din t tu gic. iu thit yu chnh l s c mt ca chnh ngun tu gic. Ngun tu gic c th c din t bng cch ny hay cch khc, vi c im ny hay c im khc. Mt thi s c trong tm hn mt ngun cn hng dt do s c th din t ngun cm hng y bng nhiu cch. ng ta c th bt u bng

cch ni v bt c mt ci g, hoc m my, hoc dng sng, hoc bn tay, hoc khung ca s. Nu ng ta bt u bng ca s, khng c ngha rng ca s l c im duy nht ca s din t ngun cm hng ca ng. Dng bin php mnh lay , p ph nhng l thi c l mt c tnh ca Pht gio. c tnh ny, nh ta s thy biu hin r rt thin. c Pht dng nim v ng lay , p ph - nhng sau c Pht dng nim v ng lm c im din t phng php o hc ca ngi. Vy ta c th tm ni rng quan nim v ng l im xut pht ca o Pht. Kinh in Pht gio thng ni n tnh cch v ng ca mi hin tng: ch php v ng. Ch php v ng ngha l khng c s vt no c tnh cch ng nht tuyt i ca n c. l mt s ph nhn nguyn tc ng nht (principe d'identit). Theo nguyn tc ny, A l A v B l B. Nhng nguyn tc v ng ni: A khng phi l A v B khng phi l B. Mt iu lm cho ngi ta kinh ngc. Mt iu c tc dng lay , p ph. hiu danh t v ng (anatma), ta phi ni ti danh t v thng (anitya). V thng l s thay i thng xuyn ca mi s vt, s thay i tng st na (ksana), n v thi gian ngn nht dng trong Pht gio; mi t tng i ngang tr ta l thi gian 90 st na. V s vt bin chuyn khng ngng (v thng) cho nn s vt khng duy tr c tnh cch ng nht tuyt i ca n trong hai st na lin tip (v ng). V khng c tnh cch ng nht, v A pht sau khng cn l A pht trc, cho nn A khng phi l A, V thng v vy ch l mt tn khc ca v ng. ng v mt thi gian, s vt l v thng, ng v mt khng gian, s vt l v ng. Khng phi ch nhng hin tng vt l mi l v thng v v ng. Nhng hin tng sinh l nh thn th ti v tm l nh nhn thc v tnh cm ti cng l v thng v v ng. V thng v ng khng phi l nhng nhn nh v thc ti c mc ch to c s cho mt trit thuyt lun l hnh ng. C nhng ngi khng thc c iu ny, cho rng v thng v v ng lm bi cnh cho mt trit l nhn sinh bi quan v th ng. H ni: ", phi ri, nu ci g cng v thng khng bn vng th ta eo ui chim ot cho nhiu cng v ch; nu khng c ci ng th vic g ta phi cc kh tranh ua cho nhc xc v.v...". Ta thy o Pht nhm n vn gii phng bng tu gic; vy phng php nghim chnh l phi cu xt mi quan nim Pht gio di nh sng nhn thc lun, ng vi vng m chng nhy qua lnh vc trit

hc hnh ng. V thng v v ng cn c nhn thc nh nhng nguyn l hng dn nhn thc. Nguyn l v ng trnh by cho ta thy mt khong cch ln gia s vt v khi nim ca ta v s vt. S vt th chuyn bin v linh ng trong khi khi nim ca ta v s vt th bt bin v n gin. Ta th nhn ci bn kia xem. Thot tin ta ch thy ci bn, ngha l ta c cm tng t thn ci bn v khi nim ca ta v ci bn l mt. Thc ra, ch l khi nim ca ta v ci bn, cn t thn ci bn ta khng t ti c, hoc ch t ti c mt cht xu, mt kha cnh no . Mt vi nim n gin: bng g, mu nu, cng, cao mt thc hai, c k, v.v... to thnh khi nim bn trong ta. Trong lc y ci bn t thn (la table en-soi) khng ngho nn nh vy. Mt nh vt l hc nguyn t c th cho ta bit ci bn khng phi l mt khi vt cht ng bt ng: n l hp th ca v s nguyn t v in t giao ng hn mt by ong v nu xp st s lng cc nguyn t y vi nhau th ta c mt khi lng vt cht c l khng ln hn mt t tay. Ci bn trong thc ti ang chuyn bin linh ng, v trong thi gian cng nh khng gian, ci bn c lin h mt thit n nhng ci khc m ta c th gi l khng bn, lin h mt thit n ni nu ly nhng ci khng bn ra khi ci bn th ci bn khng tn ti na. V d rng cy, li ca, chic ba, ng th mc, cy thc... u l nhng ci ta c th gi l khng bn, v nhng ci c lin h ti nhng ci khng bn y v d bc tiu phu, cha m ng th mc, cm ca bc tiu phu n, ngi k s st, nh sn xut inh, ba, ngi tiu th sn phm mc v.v... Nhn vo mt ci bn, ta c th thy s hin din ca nhng ci khng bn, ca tt c nhng ci khng bn. S c mt ca ci bn chng minh s c mt ca tt c cc ci khng bn, ni mt cch khc hn ca tt c v tr. l yu ngha ca "nht tc nht thit, nht thit tc nht" (mt l tt c, tt c l mt) trong gio l h thng Hoa nghim (Avatamsaka). l nguyn l duyn khi trng trng ca h thng gio l ny. Nguyn l nhn qu trong o Pht tc l nguyn l duyn khi (Pratitya-samutpada). S pht sinh tn ti v tan r ca mi hin tng ty thuc khng phi vo mt nguyn nhn m vo nhiu iu kin, c th gi l v s iu kin. Nhng iu kin ny gi l duyn. S c mt ca mt hin tng ko theo s c mt ca tt c mi hin tng v ngi gic ng nhn mt hin tng khng nh mt ci ng ring bit m nh biu hin y ca thc hu. Mt v thin s Vit Nam th k th 12 tn o Hnh ni:

C th c t my may, Khng th c th gian cng u khng. (Tc hu trn sa hu, Vi khng nht thit khng. Thin Uyn Truyn ng Tp Lc) Vy nguyn l v ng ch by cho ta thy tnh cch tng quan tng duyn mt thit ca mi hin tng, ng thi cho ta bit khi nim ca ta v s vt cng nh nhng nim c khng, cn mt v.v... n gin ca ta khng chuyn ch thc s c tha ti phin mt ca hin hu, khng phn chiu c hnh bng thc ca thc ti. N cho ta thy rng th gii ca khi nim khng phi l th gii ca thc ti t thn, n bo ng cho ta hay rng nhn thc khi nim ca ta khng th l dng c tuyt ho kho st thc ti, v ngn t ca ta bt lc trong s din by chn l thc ti. Nhng iu trn c lin quan rt mt thit n thin hc; ta cng c th ni nhng nhn thc y l khi im ca c Pht hc ni chung v thin hc ni ring. Nu dng c ca tri thc l khi nim chng t bt ho th nhng suy lun v thc ti bng cch so snh chp ni cc khi nim phi c coi nh l v b, khng gip ta t ti chn l v thc ti. iu ny c thy rt r trong o Pht. c Pht thng khuyn t khng nn ph th gi v tm lc vo nhng suy lun siu hnh, vo nhng thit tng huyn m. Mi khi c nhng cu hi c tnh cch hng v suy lun siu hnh, c Pht thng lng thinh khng tr li. Ngi lun lun a cc mn tr v vi nhng n lc hnh tr. Mt ln, c hi v vn hu hn v v cng ca th gii, ngi tr li: "D th giil hu hn hay v hn, hu cng hay v cng th vn gii thot ca cc v vn cn nm cha gii quyt". Mt ln khc, ngi ni: "Gi d mt ngi b trng tn c, thy thuc n mun nh mi tn ra. Anh ta ngn li khng cho, bo: phi ni cho ti hay ai bn mi tn ny, tn h l chi, bao nhiu tui, con ai, v c g m bn, ri ti mi cho nh. Cc v ngh sao? Nu tr li cho ht nhng cu hi kia th thuc c ngm vo thn th ri, lm sao cu c mng sng ca ng s?" Cuc i ngn ngi, khng th em cuc i tiu ph mt cch v ch trong nhng luy lun siu hnh m mnh bit khng c trin vng a mnh ti vi chn l. Nhng nu tri thc khi nim khng th l dng c kho st thc ti th ta phi vn dng th dng c no? Chn l thc ti, theo o Pht, ch c th

chng nghim bng s sng bn thn m khng th c hc hi. Hc hi nghin cu tc l x dng phng php khi nim. Bng khi nim, ta cht thc ti thnh tng mnh nh, ring bit, c lp, cng cht. Th nhn thc y Duy Thc tng Vijnanavada) mt tng phi i tha Pht gio, gi l bin k phn bit (Vikalpa). Thc chng chn l thc ti l mt kh nng nhn thc trc gic gi l v phn bit tr (nirvikalpajnana). Kh nng nhn thc ny pht sinh do cng trnh thin qun. V phn bit tr ch thc l s chng nhp thc ti trc tip v trn y, khng ch th, khng i tng, vt khi nhng bt bo khi nim v ngn t. Ti mi anh mt tch tr trong khi chng ta ni chuyn v thin. Anh nng tch tr, nhm nhp v ung mt ngm c v khoan khoi. Ri anh t tch tr xung, tip tc cu chuyn. By gi ti th hi anh v hng v ca tch tr. Anh s vn dng k c khi nim v ngn t din t cm gic ca anh. Anh ni: "Tr thm qu, c l ngon hn c tr Thit Quan m ch to i Bc. Hng v lu li rt lu trong c hng. Ti thy tnh to c ngi..." Anh c th cn din t nhiu na. Nhng iu anh ni u l nhng ngn t v khi nim dng din t ci giy pht anh thc chngtch tr. Khi anh nhp tr v ung mt ngm, anh khng phn bit anh l ch th ung tr, tr l th nc anh ang ung, anh khng so snh rng tr ngon hn hay d hn tr Thit Quan m: khng c khi nim v ngn t no lng khun v khng ch cm gic thun ty ca anh khi anh nhm nhp tch tr. Khng ai thc chng c hng v tr trc tip v trn y nh anh lc . D cho lc khng mt khi nim v ngn t no c mt, thc cht ca cm gic tht l trn y. By gi nghe anh ni, ti cng ch to c cho ti mt cm gic no cn c trn kinh nghim ung tr ca ti, v chnh anh khi anh din t cho ti nghe v s thc chng hng v tch tr cch y nm by pht thi, anh cng khng cn trong giy pht thc chng trc tip na ri. Trong giy pht cm gic thun ty kia, anh sng vi hng v tr, anh vi hng v tr l mt, khng phn bit, khng trc lng, khng suy din. Giy pht cm gic y c th gi l mt mu nhn thc v phn bit. Chnh n mi l s nhn thc trc tip chn l hin hu. Chng nhp thc ti khng phi l kt qu ca s thu gp tri thc m l mt s tnh thc gia dng thc ti. S tnh thc y trnh by t thn thc ti. Di nh sng ca s tnh thc y, khng c g thm vo, khng c g bt i, nhng tt c nhng cm gic mng s, vui bun gy nn do nhng khi nim cn mt, xu p v.v... u khng cn khng ch c ngi gic ng.

bi chnh nhng khi nim y u tan bin di nh sng thc chng. B t Ma l thn tng, bi B t Ma l hnh nh ca mt trang ho hn p v tt c nhng xing xch o gic buc cht v giam hm con ngi vo th gii ca nhng vui bun, mng s tm thng. M chic ba dng p tan xing xch o gic y chnh l chic ba thin qun. - Giy pht tnh thc nhiu khi c nh du bi mt ting ci ln. Khng phi ting ci ca ngi bt c vng, khng phi ting ci ca mt ngi c thng. l ting ci ca mt ngi sau bao ngy tm kim, nhn ra th mnh tm kim ang nm trong bn tay ca chnh mnh. Mt hm c Pht ng trc chng hi Linh Sn, tay cm mt bng hoa khng ni nng g. Mi ngi ch i bi thuyt php thng nht. Nhng c Pht vn khng ni nng g. Mt hi lu, ngi mi t t a bng hoa ln trong lc i mt nhn thng vo i chng. Hi Linh Sn im lng nh t. Nhng bng c mt ngi nhn c Pht mm ci, hai mt sng. c Pht ni: "Ta c mt kho tng v ci thy ca chnh php, tm nhim mu ca Nit bn, thc ti khng du vt, trao truyn cho Ma Ha Ca Dip". Ngi mm ci chnh l Ma Ha Ca Dip. Ma Ha Ca Dip t ti giy pht tnh thc khi c Pht a ln mt cnh hoa. ng thi, ni theo danh t thin tng, Ma Ha Ca Dip nhn c tm n ca Pht. c Pht d tm truyn tm, ly chic n ca tm mnh in ln trn chic n ca tm Ma Ha Ca Dip. N ci ca Ca Dip khng phi l mt ting ci ln, nhng bn cht ca n ci y khng khc vi bn cht n ci ca cc v thin s. Ca Dip t ti giy pht tnh thc v mt bng hoa; c thin s t ti v mt ting ht tri long t l, cng c thin s t ti nh mt ci p au ing ngi... Bn cht ca thin l s tnh thc t ng. V vy ngi ta khng ni v thin, ngi ta ch thc nghim thin. Nhng s tnh thc l mt hin tng ln. V v l mt hin tng ln n rng chiu xung quanh n nh mt mt tri. Mt con ngi t ng c th c nhn din bi nhiu du hiu. Trc ht l du hiu t ti. Ngi y khng b l thuc v khng ch bi nhng thnh bi, c tht, nhng vui bun, mng s tm thng. Sau na l du hiu sc mnh. c trm tnh, s yn lng hoc s thung dung ca ngi y chng t mt sc mnh ln lao bn trong tm linh. Ta c th ni khng sai lc rng, n ci, ci nhn, li ni, hoc c ng ca ngi t ng u l ngn ng ca s chng ng. Mt v thin s c th dng n ci, ci nhn, li ni hoc c ch ca mnh nh nhng phng tin din by s chng ng

 du dt v gip nhng thin sinh. V thin s cng x dng khi nim v ngn t nh bt c ai khc. Tuy nhin, ngn ng thin trong khi x dng khi nim lun lun vt khi nhng xing xch ca khi nim. Ghi ch: (*) c Pht c ln tm cho mt ngi thuc giai cp h tin lm ngh gnh phn, v a ngi ny vo on th nhng ngi xut gia mc tt c mi s phn khng. Trch dn sch NO VO THIN HC Nht Hnh L Bi in ln th nht 1971 Saigon - Vit Nam Pht Hc Vin Quc T Hoa K Ti Bn 1987 PL. 2531 ---o0o--HT