FBONACC SAYILARI

FBONACC KMDR?
Orta an en byk matematikilerinden biri olarak kabul edilen Fibonacci talya'nn nl Pisa ehrinde domutur. ocukluu babasnn alt Cezayir'de gemitir. lk matematik eitimini Mslman bilim adamlarndan alm ve slam aleminin kitaplarn incelemi ve almtr. Avrupa'da Roma rakamlar kullanlrken ve sfr kavram ortalarda yokken Leonarda Arap rakamlarn ve sfr renmitir. 1201 ylnda "Liber Abacci" (cebir kitab manasna gelir) adnda bir matematik kitab yazmtr. Bu kitapla Avrupa'ya Arap rakamlarn ve bugn kullandmz say sistemini tantmtr. Bu kitapta, ilkokulda rendiimiz temel matematik (toplama, arpma, kartma ve blme) kurallarn bir ok rnek vererek anlatmtr. sterseniz 1200 l ylllarda Avrupa'da kullanlmakta olan Roma Rakamlarna bir bakalm ve onlarla ilem yapmann ne kadar zor olduunu grelim.

Roma Rakamlar
I = 1 , V = 5, X = 10, L = 50, C = 100, D = 500, M = 1000 Bu rakamlarla 13 XIII ve ya IIIX eklinde, 2003 MMIII eklinde, 99 LXXXXVIIII eklinde ve 1998 MDCCCCLXXXXVIII eklinde yazlr. CCXXIII + XXVIII = CCI CLXXIIII - XXVIII = CXXXXVI Tahmin edebileceiniz gibi Roma Rakamlar ile aritmetik ilemleri yapmak hite kolay deildi.

FBONACC SAYILARI
Gelelim Fibonacci'nin nl sorusuna.. "Bir ift yavru tavan( bir erkek ve bir dii) var. Bir ay sonra bu yavrular erginleiyor.. Erginleen her ift tavan bir ay sonra bir ift yavru douruyorlar. Her yavru tavan bir ay sonra erginleiyorlar. Hi bir tavann lmediini ve her dii tvann bir erkek bir dii yavru dourduunu varasayalm. Bir yl sonra ka tane tavan olur?" 1. lk ayn sonunda , sadece bir ift vardr. 2. ikinci ayn sonunda dii bir ift yavru dourur, ve elimizde 2 ift tavan vardr. 3. nc ayn sonunda, ilk diimiz bir ift yavru dourur, 3 ift tavanmz olur. 4. Drdnc ayn sonunda , ilk diimiz yeni bir ift yavru daha dourur, iki ay nce doan dii de bir ift yavru dourur ve 5 ift tavanmz vardr.

Bu ekilde devam ederek u diziyi elde ederiz: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55,89, 144 Dizideli saylar Ocak (ilk yavru iftinin olduu ay) ile Aralk arasndaki aylarn her birinde ktr ktr havu yiyen tavan iftlerinin saysn vermektedir. Serinin nasl olutuunu anlayabildiniz mi? Bu dizi ok basit ekilde olumaktadr. Bu dizideki her say (ilk ikisi dnda) kendinden evvel gelen iki saynn toplamna eittir. Peki, bu diziyi bylesine ilgin klan nedir? Bunu ayr nedene balayabiliriz. 1. lk olarak dizinin kk yelerinin doada, beklenmedik yerlerde karmza kmasdr.; bitkiler, bcekler, iekler vb. eylerle ilgili olarak.. 2. kinci neden, oranlarn limit deeri olan 0,618033989 saysnn ok enmli bir say olmasdr. ALTIN ORAN diye adlandrlan bu say Leonardo da Vinci'nin resimlerinden eski Yunan tapnaklarna kadar bir ok sanat eserinde ve doada karmza kan bir saydr. 3. ncs ise saylar teorisinde beklenmedik biimde farkl bir ok kullanm olmasdr.

FBONACC SAYILARI VE ALTIN ORAN

Fibonacci serisindeki n. terimi Fn olarak ifade edelim. Fibonacci dizisi bu ekilde F1, F2, F3, ...., Fn,.... olarak yazlabilir. bu dizi sonsuza kadar devam eder. eer her Fibonacci saysn bir sonraki komusuyla blerek bu oran yazlrsa, F1/F2 = 2, F2/ F3 = 1/2 .. eklinde devam edersek aadaki diziyi elde ederiz. 1,000000, 0,500000, 0,666666, 0,600000, 0,625000, 0,615358, 0,619048, 0,617467, 0,618182, 0,617978, 0,618056, 0,618026, 0,618037, 0,618033, 0,618034, 0,618034

3 bu saylar bir 0,618034... saysna doru gidiyorlar. Altn oran 1,618... ve bu limit de onun ondalk ksm.

FBONACC SAYILARI VE BTKLER

Eer bir bitkiyi dikkatle incelerseniz farkedersiniz ki, yapraklar, hi bir yaprak altaki yapra kapmayacak ekilde dizilmitir. Bu da demektir ki, her bir yaprak gne n eit bir ekilde paylayor ve yamur damlalar bitkinin her bir yaprana deebiliyor. Bir bitkinin sapndaki yapraklarn, bir aacn dallarnn zerinde hemen her zaman Fibonacici saylar bulursunuz. Eer yapraklardan biri balang noktas olarak alnrsa ve bundan balayarak, aaya ya da yukarya doru, balang noktasnn tam stnde veya altnda bir yaprak buluncaya kadar yapraklar saylrsa bulunan yaprak says farkl bitkiler iin deiik olacaktr ama her zaman bir Fibonacci saysdr. Mesela, yandaki resimde en bataki dal incelersek, balang noktas olarak 1 numaral yapra alrsak, kendisiyle ayn ynde bir baka yaprakla karlaabilmemiz iin 3 defa saat ynnde bir dn yapmamz gerekir ve bu esnada 5 tane yaprak sayarz. Eer bu dn saat ynnn tersinde yaparsak 2 tane dn gerekecektir. Ve 2, 3, 5 ardk fibonacci saylardr. Resimde yer alan dal incelediimizde ise 8 yaprak stnden getiimiz 5 tane saat ynnde dn yaparz. Saat ynnn ters istikametinde ise bu dn says 3 olacaktr. 3, 5, 8 ise ardk Fibonacci saylardr. Bunu en steki bitki iin yle de yazabilirsiniz. 3/5 (saat ynndeki dn bana yaprak says) Doada yer alan aalar iin bu saylar yle yazlabilir. Karaaa, Ihlamur Aac, imen : 1/2 Kayn Aac, fndk Aac, Brtlen :1/3 Mee, elma aac, kiraz aac: 2/5

FBONACC SAYILARI VE EKLER

Bir ok iein ta yaprak says Fibonacci sayssdr. 3 ta yaprakl bitkiler: zambak, iris 5 ta yaprakl bitkiler: dniei, yabani gl, hezaren iei 8 ta yaprakl bitkiler: delphinium 13 ta yaprakl bitkiler: kanaryaotu, kadife iei, cineraria 21 ta yaprakl bitkiler: hindiba, yldz iei

Papatya

4 34 ta yaprakl bitkiler: bir eit muz bitkisi, pirekapan 55, 89 ta yaprakl bitkiler: bir tr papatya

FBONACC SAYILARI VE BTK TOHUMLARI

Fibonacci saylar ayrca ieklerin tohumlarnda da grlebilir. Eer bir papatyann ve ya bir ayieinin iek ksmn bytseniz muhtemelen yandaki resme benzer bir grnt elde edersiniz. Eer ekildeki modelde, saat ynnde olan ve saaat ynnde olmayan sarmallar sayarsanz, 21 ve 34 saylarn elde edersiniz ki bu saylar ardk iki fibonacci saysdr. Fibonacci saylarna sadece ayieklerinde ve ya papatyalarda deil, bir kvrcn yapraklarnda bir ananas ve ya kozalaklarn kat kat kabuklarnda, soann katmanlar arasnda da rastlayabilirsiniz.

Zambak

KOZALAKLAR
Ayiei Kozalaklar fibonacci saylarn ok ak bir ekilde gsterirler. Krmz ve yeil spiralleri saydnzda ne gryorsunuz? (Resimlerin zerine tklayarak onlar bytebilirsiniz.)

Ananas