Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-1-

erik
1. Giri _________________________________________________________________________3 2. Dnyada Madencilik ____________________________________________________________4
2.1. Genel Grnm ___________________________________________________________________ 4 2.2. retim __________________________________________________________________________ 5 2.3. Tketim _________________________________________________________________________ 6 2.4. Dnya Madencilii _________________________________________________________________ 8
2.4.1. Gelimi Baz lkelerde Madencilik Faaliyetleri ________________________________________________ 8

3. Trkiyede Madencilik _________________________________________________________10

3.1. Genel Grnm __________________________________________________________________10 3.2. Madencilik Sektrnde D Ticaret ___________________________________________________14
3.2.1. hracat ________________________________________________________________________________ 14 3.2.2. thalat ________________________________________________________________________________ 15 3.2.3. hracat thalat Karlatrma _____________________________________________________________ 15

3.3. Madencilik Sektrnde Vergilendirme, stisnalar ve Tevik Sistemi _________________________16

3.3.1. Vergilendirme __________________________________________________________________________ 18 3.3.2. Baz Vergisel Dzenleme ve stisnalar _______________________________________________________ 19 3.3.3. Tevik Sistemi __________________________________________________________________________ 19

3.4. Madencilik Sektrndeki Sabit Sermaye Yatrmlar ile Yabanc Sermayeli Yatrmlar __________21 3.5. Madencilikte evrenin nemi_______________________________________________________22 3.6. Madencilik Sektrnn Sorunlar ve Bunlara likin zm nerileri ________________________24

4. Sonu _______________________________________________________________________27 Ek:1 Dnya Maden Rezervleri ______________________________________________________28 Ek:2 Trkiye Maden Rezervleri _____________________________________________________29 Ek:3 Trkiyede Bir Madenin letmeye Alabilmesi in Alnmas Gereken zinler______________31 Ek:4 Madencilik Sektrndeki Kurum, Kurulu ve rgtlerden Bazlar ______________________32 Ek:5 Trkiye Maden Yataklar Haritas _______________________________________________33

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-2-

1. Giri nsan ve toplum hayatnda vazgeilmez bir yer tutan Madencilik sektr, tarih boyunca gelimi lkelerin sahip olduklar teknoloji ve refah dzeyine ulamalarnda en etkin rol oynayan faktrlerden biri olmutur. Madencilik, zellikle tarm ile birlikte toplumlarn hammadde ihtiyalarn salayan iki temel retim alanndan birisi konumundadr. Doal kaynaklarn etkin bir biimde kullanan gelimi lkeler, var olan ekonomik glerini byk anlamda buna borludur. Sektr, gerek ekonomiye dorudan yapt katklar, gerekse ekonominin dier alanlarna, zellikle imalat sektrne salad girdiler nedeniyle zel bir neme sahiptir. Sektrler arasnda en yksek katma deer ve istihdam yaratma kapasitesine sahip olan madencilik sektr, daha ok krsal alanlara yakn yerlerde gerekletirildii iin kente olan g nlemekte ve blgesel kalknmay da hzlandrmaktadr. Bu nedenle gerek ekonomik gerekse sosyal kalknma politikalarnn oluturulmasnda, sektre zel bir nem verilmesi gerektii aktr. Doru plan ve politikalarn takip edilmesi sonucunda sektrn retim, istihdam vb. ekonomik gstergelere nemli katklar salayacann ve lke imalat sanayi iin itici bir g olacann gz ard edilmemesi gerekmektedir. Tm bu hususlar birlikte deerlendirildiinde Ernst & Young Trkiye olarak bu almadaki amacmz, dnya ekonomisinin en nemli sektrlerinden biri olan madencilik sektr hakknda ksa bir bilgi vermek ve sektrn dnya ekonomisindeki yerini global ve lokal dzeyde genel okuyucu kitlesiyle paylamaktr. Sektre ilikin uygulamalar itibaryla tereddt edilen hususlar hakknda danmanlk ihtiyacnzn bulunmas halinde, sektr uzmanlarmz sizlere yardmc olmaktan memnuniyet duyacaktr. almamzn konuyla ilgilenenlere yararl olmasn dileriz. Sayglarmzla, Ernst &Young Trkiye

Not: Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr konulu almamz Ernst & Young uzmanlar tarafndan Madencilik Sektr hakknda genel bir bilgi vermek amacyla hazrlanm olup, bu almada yer alan herhangi bir bilgi veya aklamadan dolay Ernst & Young ve/veya Kuzey Yeminli Mali Mavirlik A..ye hibir suretle sorumluluk iddiasnda bulunulamaz.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-3-

2. Dnyada Madencilik 2.1. Genel Grnm Dnya maden rezervlerinde nemli paylar olduu gibi dnya maden retiminde de rol oynayan lkelerin banda ABD, in, Gney Afrika, Kanada, Avustralya ve Rusya gelmektedir. Bunun yan sra maden grubuna girmeyen petrol retiminde Suudi Arabistan, Kuveyt, ran, Rusya ve Trk Cumhuriyetleri nemli rezervlere sahiptir. Dnya ticaretinde madencilik rnleri arasnda ihracat deerlerine gre ham petrol, demir d metaller ve endstriyel mineraller nemli yere sahiptir. Dnya ticaret rakamlar incelendiinde elik, bakr, kurun ve kalay gibi geleneksel metallerin kullanm derken, ileri seramik malzemeleri, plastik ve polimer kkenli malzemeler gibi yksek teknoloji malzemelerinin kullanmnn giderek artt grlmektedir. Sektr birok endstrinin ilk tedarikisi konumunda olmas sebebiyle kresel ekonominin temel talarndan biridir. rnein dnya ekonomisinin lokomotifi konumundaki ABDde maden ve madencilie dayal sanayilerin toplam retimi 27,6 milyar dolar olup ABD ekonomisine salad toplam katma deer 2,28 trilyon dolara kadar ulamaktadr. Yine dnya madenciliinde nemli bir yeri olan Kanadada ise toplam madencilik retimi 2009 ylnda 45,3 milyar dolar civarnda olup, sektrden elde edilen vergi geliri ise yllk 13,5 milyar dolar civarndadr.1 Ekonomiye salad katklar ak olan madencilik sektrne; yatrmclarn ilgisi de her geen gn artmaktadr. Maden arama faaliyetlerine en ok yatrm yapan lkelerin banda Kanada, Avustralya ve ABD gelmektedir. Sz konusu lkeler toplam arama btesinin yaklak %69una tekabl eden 12,6 milyar USD deerinde harcama gerekletirmektedir.2 Sektr fiyatlar, metal ve mineral pazarlarndaki arz ve talebe dayal olarak dnemsel hareket etmektedir. 2001den beri zellikle in, Brezilya ve Hindistan gibi bymekte olan ekonomilerdeki yksek talep dzeyleri, kresel madencilik endstrisinin youn byme srecinin arkasndaki itici g olmutur. Bu gl talep artna dayal olarak metal fiyatlarnda da 20022008 yllar arasndaki nemli artlar gereklemitir. Nitekim dnyann 40 byk madencilik irketi ile gerekletirilen bir aratrmada; zellikle 2006 ylnda maden sektrnde faaliyet gsteren firmalarn karlarnn rekor bir dzeye ulat ve piyasa deerlerinin de ciddi oranda artt grlmtr. Btn bu olumlu gelimeler 2008 yl sonlarna doru etkisini artran kresel kriz nedeniyle durma noktasna gelirken, 2009 ylndan itibaren dnya ekonomisinin dzelme hzna ve talebin artmasna bal olarak sektrn tekrar bir dzelme srecine girdii gzlemlenmitir.3

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, Sayfa 227,228 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 231 3 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 227
1 2

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-4-

2.2. retim Gnmzde, dnyada yllk 1,5 trilyon USD deerinde 10 milyar tonun zerinde maden retilmektedir. Bu rakamn %75i enerji ham maddeleri, %10u metalik madenler ve %15i endstriyel hammadde retimine aittir4. Bu kapsamda verilen deerlerden madencilik endstrisinin dnya ekonomisi iin ne kadar nemli olduu grlmektedir.

Dnya ekonomisinin lokomotifi olan ABDde maden ve madencilie dayal sanayilerin oransal olarak btn ekonomi iindeki pay 2008 yl itibaryla %16 seviyesindedir (USGS, Mineral Commodity Summaries 2009). Yine dnya madenciliinde nemli bir yeri olan Kanadada madencilik sektrnden ciddi bir vergi geliri elde edilmektedir. Sektrn lkedeki istihdam yaratmadaki gc ak olup, rnek verilecek olursa sektrde 2008 ylnda 58.506 ii dorudan almaktayken, maden zenginletirme ve ilgili imalat sanayisinde alan iilerle birlikte toplam say 351.400 kiiye ulamaktadr. 5

4 5

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 121 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 228

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-5-

Sanayilemi lkelerin Dnya nfus oranlarna gre balca madenlerdeki genel retim oranlarna aadaki tabloda yer verilmektedir:
Dnya Nfus Oran % 14,6 25,2 22,4 1,1 Alminyum % 61,5 18,3 3,6 0,8 Bakr % 56,8 24,6 2,7 1,6 Kurun % 60,1 24,2 9,2 0,9 elik % 48,8 24,7 5 1,6

lkeler Gelimi lkeler Gelimekte Olan lkeler in, Hindistan, Orta Dou ve Dier Asya lkeleri Trkiye

Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 228

2.3. Tketim Getiimiz yzylda, dnya gayrisafi yurt ii haslas yaklak 18 kat artm ve kresel kaynak tketim miktar da buna paralel olarak bymtr. Dnya ham petrol tketimi 20,43 milyon tondan 3,5 milyar tona ykselerek 172 kat, elik tketimi 27,80 milyon tondan 847 milyon tona ykselerek 30 kat art gstermitir. Alminyum tketimi 6.800 tondan 24,54 milyon tona ykselerek yaklak 3.600 kat, bakr tketimi ise 495 bin tondan 14 milyon tona ykselerek 28 kat artmtr.6 Yaam standard kalitesiyle kii bana den maden tketimi miktar arasnda dorusal bir iliki bulunmakta olup, tketim miktarnn refah dzeyiyle birlikte artt grlmektedir. Aadaki tabloda, bir nceki tabloda bahsi geen lkelerin bir grup metal madeni iin kg baznda kii ba tketim miktarlar verilmitir:
Dnya Nfus Oran % 14,6 25,2 22,4 1,1

lkeler Gelimi lkeler Gelimekte Olan lkeler in, Hindistan, Orta Dou ve Dier Asya lkeleri Trkiye

Alminyum 17,8 3,1 0,7 0,3

Bakr 10,3 2,5 0,3 3,7

Kurun 4,4 1,0 0,2 0,9

elik 438,4 128,4 9,3 188,8

Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 229

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 228

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-6-

Aadaki grafikte ise ABD, AB lkeleri ile Trkiyedeki kii bana hesaplanan maden tketim miktarlar gsterilmektedir:7 Kii Bana Maden Tketimi (Ton)
25 20 15 10 5 0 ABD AB Trkiye Maden Tketimi (Ton)

Tketim miktarlarnn yksek olmasna ve gnlk yaantmzda kullandmz birok eyann hammaddesinin madencilikten temin edilmesine ramen, zaman zaman sektrn neminin fark edilmemesi dndrcdr. Aadaki rnekler, madenciliin nemini vurgulamalar asndan nemlidir:8 Ortalama bir konut iin yaklak 400 ton, 1 km otoyol iin 30.000 ton, Orta byklkte bir okul / hastane iin yaklak 30.000 ton, 25-30 bin kii kapasiteli bir stadyum iin 300.000 ton agrega gereklidir.

Bu kapsamda gerek retim ve tketim, gerekse de istihdam verileri asndan ciddi bir potansiyele sahip sektre zel bir hassasiyetle yaklalmas, tm lkeler asndan byk nem arz etmektedir.
7 8

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010,sayfa 228 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010,sayfa 282-283

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-7-

2.4. Dnya Madencilii Dnyada madenciliin gl olduu lkeler arasnda ABD, in, Gney Afrika, Kanada, Avustralya ve Rusya saylabilmektedir. Madencilik faaliyetleri ile ilgilenen firmalara bakldnda, zellikle KOBler yerel ve ulusal pazarlarda inaat malzemesi ham maddelerinde uzmanlarken, ok uluslu irketler endstriyel ve metalik madenlerin retiminde kresel faaliyetlerde bulunmaktadr. ok uluslu byk irketler say olarak 4000in zerindeki maden irketlerinin kk bir blmn kapsamakla birlikte, bu irketler metalik minerallerin retiminde % 83lk bir paya sahiptirler. Kalan % 17lik retim kk ve orta lekli irketler tarafndan yaplmaktadr. Maden aramaclna en ok yatrm yapan lkelerin banda Kanada, Avustralya ve ABD gelmektedir. Bu oranlar lkelerin gelimilii ile birlikte maden potansiyeli ile de ilgilidir. Bu lkeler toplam arama btesinin % 69una tekabl eden 12,6 milyar USD tutarnda harcama yapmaktadrlar. Madenlerin aranmas iin harcanan toplam para 1998den 2002 ylna kadar hafif bir azalma gsterirken, 2002-2008 yllar arasnda srekli art gstermitir. 1998 ylndan bu yana sadece aramalar iin yaklak olarak 60 milyar dolar harcanmtr.9 Dnya maden rezervleri (Ek1) asndan en zengin lkeler ve bu lkelerdeki nemli maden cevherleri aadaki gibidir: Gney Afrika Cumhuriyeti - Altn, platin grubu metaller, manganez, krom, alminyum in - Demir, kurun, manganez, molibden, kalay, zirkonyum, inko ve fosfat Kanada - Uranyum, inko, altn, bakr, nikel, kobalt, demir, petrol ve doal gaz Avustralya - Kmr, demir, rutil, inko, kurun ve uranyum ABD - Kurun, molibden ve fosfat cevherleri 2.4.1. Gelimi Baz lkelerde Madencilik Faaliyetleri Dnya madencilik faaliyetlerinde ne kan baz lkeler aadaki gibidir:10 Kanada Kanada, dnyann sayl madencilik lkelerinden biri olup, nemli mineral kaynaklar arasnda nikel, kobalt, bakr, altn, demir, inko, potas, slfr, gm, uranyum, kurun, kmr gelmektedir. Kanada dnya uranyum retiminde % 23; potas retiminde % 33 ile 1inci, nikel retiminde % 15,9; kobalt retiminde % 13,3 ile 2nci, titanyum retiminde % 14,6; platinyum retiminde % 4,4; alminyum retiminde % 8,1 ile 3nc srada yer almaktadr. 2008 yl Kanada GSYHsi 1.226 milyar dolar iken madencilik ve buna bal endstrinin (petrol dhil) deeri 263,5 milyar dolardr. 2008 yl Kanada ihracat 455 milyar dolar olup ihracatn 132 milyar dolarn petrol rnleri; 85,4 milyar dolarn ise madencilik oluturmaktadr. Alminyum reticisi olmamasna ramen 6,15 milyar dolarlk alminyum cevheri ithal eden Kanada, alminyumu ileyerek 11,6 milyar dolarlk alminyum ihracat gerekletirmektedir. Kanadada kii bana den madencilik retimi ise 2007 ylnda 1.232 dolar, 2008 ylnda 1.359 dolar olmutur.
9 10

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010,sayfa 228-232 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010,sayfa 234-238

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-8-

Gney Afrika Cumhuriyeti Maden rezervleri asndan dnyann en zengin lkelerinden biri olan Gney Afrika; altn, platin grubu metaller, manganez, krom, alminyum, silikat ve vanadyum rezervleri asndan dnyann nde gelen lkelerindendir. Titanyum, zirkonyum, antimon ve fluorpar retiminde lider olup kesilmi elmas mcevheri retiminde de dnyann en byk reticisidir. retilen madenlerin nemli bir ksm ihra edilmekte olup, 2009 ylnda ihra gelirlerinin % 30dan fazlasn madenler oluturmutur. Amerika Birleik Devletleri ABD, kendi temel endstrisi iin gerekli metal ve mineraller bakmndan ok zengin bir lkedir. ABDde byk lde karlan maden ve mineraller arasnda, demir, kmr, inko, bakr, gm ve suni gbre retiminde kullanlan fosfat bulunmaktadr. lkede, demir-elik fabrikalar iin ylda 80 milyon tondan fazla demir retilmektedir. Amerikann balca tabii kaynaklarndan ikincisi kmrdr. Yzlerce yl yetecek geni rezervleri bulunmakta olup kmrn byk bir ksm elektrik retimi iin kullanlmakta ve lkenin elektrik enerjisinin yars kmrden elde edilmektedir. lkedeki petrol kuyularndan ylda 3,2 milyar varilden fazla petrol karlmaktadr. Gaz ve benzin gibi petrol rnlerinin retimi, ilenmesi ve pazarlanmas, ABDnin en byk endstrilerinden biri konumundadr. lkede enerjinin % 33'ten fazlasn, doal olarak elde edilen veya kmrden karlan hava gaz salamaktadr. in Halk Cumhuriyeti Dnyadaki genel ekonomik gelime ve zellikle in'in ulat yksek byme rakamlar, beraberinde ham maddelere olan yksek talebi gndeme getirmitir. in sahip olduu kayda deer maden potansiyeline ramen, pek ok ham maddenin dnyadaki byk alclarndan olmaya devam etmektedir. in'in ham madde talebi zellikle malzeme youn inaat ve otomotiv gibi sektrlerde kullanlan bakr, demir, krom, alminyum ve manganez gibi metal ham maddelere ynelik olmaktadr. Artan byme rakamlaryla, bu metal madenlerin yerli retimleri, talebin ancak 1/3' ile yarsna kadar olan miktarn karlamaya yetmektedir. Geri kalan talep ise lke dndan temin edilmektedir. inin giderek artan ham madde ihtiyac gz nnde bulundurulduunda, madencilik sektrnde ihracat tevik edici nitelikte uygulamalar olmad, hatta devlet tarafndan uygulanan vergilerle ihracat engelleyici bir tutum sergilendii grlmektedir. Ham madde ithalat ise bunun tam tersi sebeplerle lkeye ham madde akn srdrlebilir klmak amacyla, dk vergilerle tevik edilmektedir.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-9-

3. Trkiyede Madencilik 3.1. Genel Grnm lkemizin karmak jeolojik ve tektonik yaps ok eitli maden yataklarnn bulunmasna olanak salamtr. Gnmzde dnyada yaklak 90 eit madenin retimi yaplmaktayken lkemizde 60 civarnda maden trnde retim yaplmaktadr. MTA verilerine gre, dnyada 132 lke arasnda toplam maden retim deeri itibaryla 28inci srada yer alan lkemiz, maden eitlilii asndan ise 10uncu srada bulunmaktadr. Bata endstriyel ham maddeler olmak zere, baz metalik madenler, linyit ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham maddeleri asndan lkemiz zengindir. Dnya endstriyel ham madde rezervlerinin % 2,5i; kmr rezervlerinin % 1i; jeotermal potansiyelinin % 0,8i ve metalik maden rezervlerinin % 0,4 lkemizde bulunmaktadr. lkemizin zengin olduu madenler arasnda ise ilk sray dnya rezervlerinin % 72sini oluturan bor mineralleri almaktadr. Ancak, birka maden dnda dnya leindeki rezervlerimiz kstldr. Dnyada retimi ve ticareti yaplan 90 eit maden ve mineralden 13nn ekonomik lekteki varl lkemizde henz saptanamamtr. lkemiz 50 eit madende ksmen yeterli kaynaklara sahipken, 27 maden ve mineralin gnmzde bilinen rezervleri ve kaliteleri, ekonomik madencilik iin yetersizdir. lkemizin, maden kaynaklar ve eitlilii bakmndan kendi kendine ksmen yeterli olan lkeler arasnda yer ald sylenebilir. 11

11

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 126

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-10-

Trkiyede bulunan zengin mineral kaynaklar arasnda; bor tuzlar, barit, jips, lleta, mermer, diyatomit, perlit, manyezit, stronsiyum tuzlar, sepiyolit, fluorit, kireta, pomza, sodyumslfat, zeolit, profilit, kuvars-kuvarsit, linyit, feldspat, kayatuzu, olivin, doomit, siliskumu, altn, bentonit, trona, asbest, kalsit ve zmpara ta nemli mineral kaynaklar arasnda; kaolen, karbondioksit, krom, molibden, boksit, nefelin siyenit, civa, NTE, diatomit, Tras, antimuan, toryum, alnit, kum-akl, gm, turba, tula topra, volfram saylabilir. Trkiyedeki yetersiz mineral kaynaklar arasnda ise bakr, manganez, grafit, boya topraklar, kurun, alminyum, maden kmr, zirkon, inko, arsenik, talk, titan, demir, kkrt, mika, nikel, fosfat, kil mineralleri saylabilmektedir.12 Trkiye maden rezerv bilgisine (Ek2) ve rezerv haritasna (Ek5) ekte yer verilmektedir. Dnya piyasalarnda gerekleen talebin bykl ve yurt iinde salanan retimin hacmi, Trkiyede madencilik sektrnn gerekletirdii ihracatn zerinde belirleyici olan temel bir etkendir. Kresel piyasalardaki gelimeler zellikle metalik cevherlerin ihrac zerinde etkili olmakta, dnya piyasalarndaki elverili ekonomik gelimeler de Trk madenciliine nemli geliim frsatlar sunmaktadr. Trk madencilik sektr geleneksel olarak merkezde, orta-byk lekli kamu kurulular ve onlarn evresinde, kk lekli zel sektr kurulularndan oluan bir yapya sahiptir. Ancak yakn zamana kadar devam eden bu yap son dnemde, bata Eti Maden letmelerine bal baz ortaklklarn zelletirilmesi ve Trkiye Kmr letmelerine (TK) bal iletmelerin bazlarnn zelletirilmek zere Elektrik retim Anonim irketine devredilmesi sonucunda nemli lde deimitir. Bugnk durum itibaryla Trk madenciliinin kurumsal yapsnn kamu-zel ayrm olmakszn kk ve orta lekli iletmelerden olutuu ifade edilebilir. lkemizde bir madenin iletmeye alabilmesi iin alnmas gereken izinlere ve izni veren mercilere (Ek3) ekte yer verilmektedir. Sanayileme ve ulusal kalknma asndan ihmal edilmeyecek bir neme sahip olan madencilik sektrnn ekonomiye katksnn en nemli gstergesi bu sektrn gayrisafi yurtii hasla iindeki paydr. Madenciliin lkemiz GSYHdeki pay 2009 yl itibariyle %1,5 civarnda olup, bu oran gelimi lkelerdeki oran olan %4 ile kyaslandnda, retimimizi arttrmamz gerektii aktr.

12

TOBB Madencilik Sektr Meclisi, Trkiye Madencilik Sektr Raporu 2007, sayfa 2

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-11-

Aadaki tabloda yllar itibariyle GSYH ierisindeki madencilik sektr pay bilgilerine yer verilmitir:13
GSYH inde Madencilik Sektrnn Pay (x1.000TL) Yllar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 GSYH 104.595.916 166.658.021 240.224.083 350.476.089 454.780.659 559.033.026 648.931.712 758.390.785 853.636.236 950.534.251 953.973.862 Madencilik retim 988.954 1.658.124 2.353.927 3.225.992 4.538.250 5.898.572 7.628.517 8.952.359 10.536.592 13.458.457 14.235.361 retim Art Oran % 68 42 37 41 30 29 17 18 28 6 Madenciliin GSYH Pay % 1,14 1,14 1,17 1,05 1,07 1,20 1,43 1,44 1,23 1,37 1,49

Maden leri Genel Mdrl (MGEM) verilerine gre 2003-2009 yllar aras eitli maden gruplar iin genel retim deerleri aada tabloda verilmitir:14
Yllara Gre retim Miktar
Maden Tr
Karbondioksit Mermer Maden

2003
33.118 1.507.870 161.840.759

2004
35.252 1.849.319 162.907.872

2005
42.144 2.281.466 248.417.344

2006
43.963 2.896.164 346.939.416

2007
41.347 3.823.042 408.783.622

2008
25.297 3.279.860 429.912.884

2009
12.281 3.848.499 470.266.682

Birim
m3 m3 ton

Madencilik sektrnn geliiminin lkemizde istihdam ve i imkan yaratma konusundaki gc ortadadr. Sosyal Gvenlik Kurumu 2008 yl istatistiklerine gre madencilik sektrnde 4.933 i yerinde 114.962 ii almaktadr. Sektrde yer alan i yerlerinin lkemizdeki toplam 1.170.248 i yeri says ierisindeki oran % 0,42; sektrde alan sigortallarn lkemizdeki toplam 8.802.989 sigortal says ierisindeki oran % 1,3tr. Aadaki tabloda 2008 yl verilerine gre madencilik sektrndeki iyeri ve sigortal saylar bilgileri bulunmaktadr:15
13 14

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 141 http://www.migem.gov.tr/links/istatistikler/2003_2009_URETIM_%20BILGILERI.mht 15 SGK statistik Yll, 2008, TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 211

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-12-

Sektrdeki yeri Says, 2008

KOD FAALYET GRUPLARI NO (NACE SINIFLAMASINA GRE) 5 KMR VE LNYT IKARTILMASI HAM PETROL VE DOAL GAZ 6 IKARIMI 7 METAL CEVHER MADENCL DER MADENCLK VE TA 8 OCAKLARI MADENCL DESTEKLEYC 9 HZMET TOPLAM DAM (I) 421 35 568 3.116 43 4183 YER SAYISI MEVSMLK KAMU ZEL (II) (I) (II) 84 22 483 8 129 520 9 750 9 6 45 5 87 34 691 3591 47 4846 TOPLAM (I+II) 505 43 697 3636 52 4933

Sektrdeki Toplam Sigortal Says, 2008

ZORUNLU SGORTALI SAYISI KOD FAALYET GRUPLARI NO (NACE SINIFLAMASINA GRE) 5 KMR VE LNYT IKARTILMASI HAM PETROL VE DOAL GAZ 6 IKARIMI 7 METAL CEVHER MADENCL DER MADENCLK VE TA 8 OCAKLARI MADENCL DESTEKLEYC 9 HZMET TOPLAM DAM (I) 36.640 1.906 11.139 39.862 996 90.543 MEVSMLK (II) 12.847 721 2.845 7.889 117 24.419 KAMU (I) 15.051 1.408 335 2.798 529 20.121 ZEL (II) 34.436 1.219 13.649 44.953 584 94.841 TOPLAM (I+II) 49.487 2.627 13.984 47.751 1.113 114.962

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-13-

3.2. Madencilik Sektrnde D Ticaret Trkiyede retilen maden rnleri, inaat sektrnde ve sanayide hammadde olarak tketilmekte olup, lkemiz ekonomisine ciddi katma deer salamaktadr. Trkiye, belli zenginlik ve kalitede olan maden kaynaklarn ihra ederken; sanayisinin gerek duyduu ve yurt ii kaynaklardan yeterli miktar ve /veya kalitede retemedii madenleri de ithal etmektedir. Trkiyenin ihra ettii balca madenler mermer ve doal talar, bor konsantreleri ve rnleri, krom, sodyum feldspat, manyezit, bakr, inko, al, barit ve pomza iken ithal edilen nemli madenler arasnda kmr, demir, mermer ve doal talar, fosfatlar, bakr, manyezit, potasyum feldspat, krom, kkrt, silis kumu ve grafit saylmaktadr. 3.2.1. hracat 2004 ylnda 0,65 milyar dolar olan maden ihracatmz, 2008 ylnda 2,1 milyar dolara ykselmi; 2009 ylnda kresel ekonomik krizin etkisiyle 1,58 milyar dolara gerilemitir. Kresel piyasalardaki olumsuz havann etkisiyle, Trkiye'nin maden ihracatnda nemli yer tutan bakr, inko, alminyum, kurun ve nikel gibi metalik madenlerin deeri, yarya yakn derek 3-4 yl nceki fiyatlara gerilemitir. Maden ihracatnn gerekletirildii lkeler arasnda 902 milyon dolarla in bata yer alrken, bunu 340,5 milyon dolarla ABD, 219,6 milyon dolarla Rusya; 151,4 milyon dolarla talya izlemektedir. spanya, ngiltere, Bulgaristan, Hollanda ve Hindistan maden ihra ettiimiz dier nemli lkelerdir. Aadaki tabloda ham petrol ve doal gaz hari madencilik sektrnn 20002009 yllar ihracat rakamlarnn toplam ihracat ierisindeki pay gsterilmektedir. Maden hracatnn Toplam hracat erisindeki Pay (Milyon $) Yllar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam hracat 27.775,00 31.334,00 36.059,00 47.253,00 63.167,00 73.476,00 85.535,00 107.272,00 132.027,00 102.129,00 Toplam Madencilik hracat 395,60 345,70 383,90 466,30 649,20 798,10 1.145,20 1.656,50 2.094,20 1.581,50 Madencilik Pay % 1,42 1,10 1,06 0,98 1,03 1,09 1,34 1,54 1,59 1,55

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 145

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-14-

3.2.2. thalat Trkiye, kulland doal gazn % 98sini, petroln % 90n, kmrn % 20sini, altnn % 95ini, demirin % 50sini, alminyumun % 80ini ve bakrn % 80ini ithal etmektedir. 2000-2008 yllar itibaryla maden ithalat deerleri 2002 ylndan itibaren srekli art gstermi olup, 2004 ylnda 1,6 milyar dolar civarnda olan maden rnleri ithalatmz 2009 ylnda 4,2 milyar dolara ulamtr. thalatta en byk art, demir-elik sektrnn ana ham madde girdisi olan demir cevheri ve koklaabilir ta kmrnde olmutur. Aadaki tablodan da grld zere 2009 yl toplam ithalat 140,9 milyar dolar; toplam maden ithalat ise (ham petrol ve doal gaz hari) 4,2 milyar dolar olarak gereklemitir. 2009 ylnda maden ithalatnn toplam ithalat iindeki pay % 3 olmutur. 16 Maden thalatnn Toplam thalat erisindeki Pay (Milyon $) Yllar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam thalat 54.502,00 41.399,00 51.554,00 69.340,00 97.540,00 116.774,00 139.576,00 170.062,00 201.964,00 140.926,00 Toplam Madencilik thalat 901,00 500,00 999,00 1.255,00 1.615,00 2.181,00 2.814,00 3.530,00 4.541,00 4.247,00 Madencilik Pay % 1,653 1,209 1,937 1,810 1,656 1,868 2,016 2,076 2,248 3,014

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010

3.2.3. hracat thalat Karlatrma lkemiz maden ihracat ve ithalat arasnda 2000-2009 yllar arasndaki 10 yllk dnemde toplam 13 milyar dolar ak olmutur. thalat ihracattan daha hzl bir art gstermektedir. 2009 ylnda ihracatn ithalat karlama oran % 37 dolaynda kalmtr. 17

16 17

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 146 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 147

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-15-

thalat ve hracat Verilerinin Yllara Gre Deiimi

(milyon USD) 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0

Toplam Madencilik hracat

Toplam Madencilik thalat

Kaynak: TK

hracatn thalat Karlama Oran

Yllar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Madencilik hracat 396,00 346,00 384,00 466,00 649,00 798,00 1.145,00 1.657,00 2.094,00 1.582,00 Madencilik thalat 901,00 500,00 999,00 1.255,00 1.615,00 2.181,00 2.814,00 3.530,00 4.541,00 4.247,00 Oran % 44 69 38 37 40 37 41 47 46 37

Kaynak: TK

3.3. Madencilik Sektrnde Vergilendirme, stisnalar ve Tevik Sistemi Madencilik sektr aada saylan kendine has zellikleriyle dier sektrlerden farkl bir alma sistemi olan ve buna istinaden zel vergilendirme, tevik ve dzenlemeler yaplmasna ihtiya duyulan bir sektr olarak karmza kmaktadr: 1. Madencilerin faaliyet gsterecekleri yeri seme imkn bulunmamakta; maden neredeyse iletmeler oraya kurulmaktadr. Maden ocaklar genel itibaryla yollardan ve enerji nakil hatlarndan uzak yerlerde bulunmaktadr. Bu durumda ana yollara yol balants iin mteebbisler kendi yollarn kendileri yapmak ve kendi enerjilerini retmek iin kendi tesislerini kurmak veya nakil hatlarnn maliyetine katlanmak zorunda kalmaktadr.
Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr -16-

2009

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Ayrca dier sektrlerin faydalanabilecei organize sanayi blgeleri veya serbest blgelere salanan imknlardan madencilik giriimleri genel olarak faydalanamamaktadr. Bu nedenle vergi destekleri ve dier tevik unsurlar dzenlenirken, madenciliin dier sektrlerden farkl olarak maden rezervlerinin bulunduu yerlere bal olarak faaliyet gsterdii, ounlukla devlet tarafndan salanan yol, su, elektrik gibi alt yap imknlarndan faydalanamad gerei de gz ard edilmemelidir. 2. Madencilik faaliyetleri yrten iletmeleri dier kr amac gden iletmelerden ayran en nemli zelliklerden biri, faaliyet sresidir. ktisadi iletmeler prensip olarak sresiz olarak faaliyet gsterirlerken, madencilik iletmelerinin mr genel olarak sahip olduklar rezervle snrlanmaktadr. Rezervleri tkenmi maden ocaklarnn mevzuat gereince evre dzenlemesinin yaplarak maden iletmeleri tarafndan tekrar doaya kazandrlmas gerekmektedir. Maden rezervlerinin iletilmeye balanmasyla birlikte iletmenin krll artmakta ve yksek krlar zerinden vergi verilmektedir. Maden rezervlerinin bittii dnemde iletmenin krll da bitmekte, bunun karlnda yksek maliyetli evre dzenlemesi faaliyetleri balamaktadr. Bunun sonucu olarak iletme, yksek krllk salad dnemlerdeki gelirlerinden yksek evre giderlerini dememekte; kmlatif olarak dnldnde daha yksek vergi ykyle kar karya kalmaktadr. Madencilik faaliyetinin maden rezerviyle snrl olmasnn dier bir sonucu, amortismana tabi iktisadi kymetlerle ilgilidir. Maden ocanda faaliyet gstermek amacyla aktifletirilmi olan iktisadi kymetlerin mr genellikle madencilik faaliyetinden daha uzun olabilmektedir. Dolaysyla madenciliin vergilendirilmesinde, maden rezervleriyle snrl olan faaliyet sresinin sonunda evre dzenlemesi yaplacann; maden rezervlerinin tkenmesiyle o madenin karlmas nedeniyle aktifletirilmi amortismana tabi iktisadi kymetlerin artk ekonomik mrlerinin tkendii hususunun gz nnde bulundurulmas gereklidir. 3. Madencilik sektrnde iletmeye balamadan nce uzun sren arama faaliyetlerinin olmas ve arama faaliyetlerinin mspet sonu vermesi durumunda iletmeye balanabilmesi sermaye asndan nemli bir risktir. Uzun sren arama faaliyetleri sonucunda maden yataklarnn bulunamamas, telafisi imknsz alternatif maliyetler oluturmaktadr. Arama faaliyetlerinin yksek maliyetli olmas ve olumlu sonulanacann belirsizlii lke ekonomisi iin hayati nem tayan maden rezervlerinin aranamamasna, atl vaziyette yer altnda kalmasna yol amaktadr. 18 4. lkemizde zellikle son yllarda madencilik sektrnn gelimesine paralel olarak mevzuatta da baz deiiklikler yaplm olmasna karn, gerek sektre ynelik vergisel dzenlemeler gerekse de sektre zel tevik uygulamalarna duyulan ihtiya her geen gn artarak devam etmektedir. Sektrn zel ve kendine has alma sistemi dikkate alndnda, mkelleflerin, zellikle vergisel anlamda, daha ak ve detayl yaplm dzenlemelere ihtiya duyduklar grlmektedir.
18

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 153-154

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-17-

5. Hazine Mstearl tarafndan verilen yatrm tevik belgeleri incelendiinde, 2005-2008 yllar arasnda verilen toplam 12.209 tevik belgesinin 557sinin madencilik yatrmlarna saland; yatrm tevik belgesine dayal toplam 99.217.923.089 TL tutarndaki sabit sermaye yatrmlarnn 2.611.291.300 TLlik ksmnn madencilik sektrnde gerekletirildii; yaplan her 1.000.000 TL tutarndaki yatrmn, madencilik sektrnde 12,39; imalat sektrnde 5,71; enerji sektrnde 0,73; hizmetler sektrnde 6,73 kii ek istihdam oluturduu hesaplanmtr. Dolaysyla madencilik sektrnn imalat sektrnden 2,16; enerji sektrnden 16,97; hizmetler sektrnden 1,84 kat daha fazla istihdam oluturma kapasitesine sahip olduu grlmektedir.19 Yukarda aklanan nedenlerle, bilhassa lke ekonomisi iin byk nem arz eden madencilik faaliyetlerinin vergi ve dier tevik unsurlaryla zendirilmesi ve sektrel gelimelere paralel dzenlemelerin de ivedilikle hayata geirilmesi gerekmektedir. 3.3.1. Vergilendirme Prensip olarak, Kanun koyucunun dzenlemi olduu yasalar ve mkelleflerin vergilendirilmesine ilikin genel dzenlemeler, madencilik sektr iin de geerlidir. te yandan, madenlerin karlmas ve iletilmesi hakk devlete ait olduundan, sektre zel bir uygulama olarak Devlet, madenleri karma ve iletme hakkn devretmesi karlnda iletmelerden Maden Devlet Hakk tahsil etmektedir. Sektrn GSYHye katks ve irketlerin devlet hakk yklerini gsterir tablo aada yer almaktadr. Tablodan da grlecei zere, son yllarda denen devlet haklar, madencilik irketlerine yaklak %1lik ek bir mali yk oluturmutur.20
GSYH'ye Katks YIL 2005 2006 2007 2008 Kaynak: TUK, MGEM (1.000 TL) 7.628.517 8.952.359 10.530.738 13.458.457 denen Devlet Hakk (1.000 TL) 64.340 80.815 104.743 130.629 Devlet Hakk Yk (%) 0,84 0,90 0,99 0,97

19 20

TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 155 TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 150

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-18-

3.3.2. Baz Vergisel Dzenleme ve stisnalar Maden ve petrolclk faaliyetlerine ynelik yatrm tevik belgesi artna balanmayan baz istisnalar ve dzenlemeler aada belirtilmitir: Katma Deer Vergisi Kanununun 13nc maddesinin (c) bendi uyarnca Altn, gm, platin arama, iletme, zenginletirme, rafinaj ve Trk Petrol Kanunu hkmlerine gre petrol arama faaliyetlerine ilikin olmak zere, bu faaliyetleri yrtenlere yaplan teslim ve hizmetler ile ayn Kanun hkmlerine gre boru hattyla tamaclk yapanlara bu hatlarn ina ve modernizasyonuna ilikin yaplan teslim ve hizmetler, katma deer vergisinden istisnadr. zel Tketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayl listede yer alan mallarn, 6326 sayl Petrol Kanunu hkmlerine gre petrol arama ve istihsal faaliyetlerinde kullanlmak zere bu faaliyetleri yapanlara teslimi zel tketim vergisinden istisnadr. 6326 sayl Petrol Kanununun 112nci maddesinin birinci fkras uyarnca petrol ameliyesinde kullanlmak zere ithaline msaade edilen malzemeler, Petrol Tz'nn 127nci maddesi gerei, Petrol leri Genel Mdrlnn msaadesine istinaden baka bir makamdan izin alnmasna gerek olmakszn gmrk vergilerinden muaf olarak ithal edilebilmektedir. Gelir Vergisi Kanununun 23nc maddesinin 3nc fkras uyarnca toprak alt iletmesi hlinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili dier btn ilerde alanlarn mnhasran yer altnda altklar zamanlara ait cretleri gelir vergisinden istisnadr. Ayrca, Damga Vergisi Kanununa ekli 2 sayl Tablonun III/3. Maddesi uyarnca bu cret ve primlere ilikin dzenlenen katlar da Damga Vergisinden istisnadr. Vergi Usul Kanununun Madenlerde Amortisman balkl 316. Maddesi uyarnca iletme sebebiyle iindeki cevherin azalmasndan dolay maddi deerini kaybeden madenlerin ve ta ocaklarnn imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin mracaatlar zerine bunlarn byklk ve mahiyetleri gz nnde tutulmak ve her maden veya ta oca iin ayr ayr olmak zere Maliye ve Sanayi Bakanlklarnca belli edilecek nispetler zerinden yok edilmektedir. 3.3.3. Tevik Sistemi Kalknma Planlar ve Yllk Programlarda ngrlen hedefler ile uluslararas anlamalara uygun olarak, tasarruflar katma deeri yksek yatrmlara ynlendirmek, retimi ve istihdam artrmak, yatrm eiliminin devamlln ve srdrlebilir kalknmay salamak, uluslararas rekabet gcn artracak teknoloji ve aratrma-gelitirme ierii yksek byk lekli yatrmlar zendirmek, dorudan yabanc yatrmlar artrmak, blgesel gelimilik farkllklarn gidermek, evre korumaya ynelik yatrmlar ile aratrma ve gelitirme faaliyetlerini desteklemek amacyla eitli sektrlerde, belirli blge ve koullara gre bir dizi tevik getirilmitir.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-19-

Yatrmlara salanan devlet yardmlar, 16.07.2009 tarihli ve 2009/15199 sayl Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar ile bu Karara ilikin dzenlenen 2009/1 sayl Tebli erevesinde uygulanmaktadr. Madencilik yatrmlar gerek u anda yrrlkte bulunan Karar gerekse daha nceki Kararlar dneminde azami lde desteklenen sektrler arasnda yerini almtr. Genel Tevik Sistemi: Genel tevik sistemi ierisinde, tevik edilmeyecek yatrm konular hari olmak zere, asgari yatrm tutarnn zerindeki tm yatrmlar, blgesel ayrm yaplmakszn gmrk vergisi muafiyeti ve KDV istisnas desteklerinden yararlanabilmektedir. Genel tevik sistemi ierisinde tevik edilmeyecek madencilik yatrmlar ise; Trkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Kmr elik Topluluu Arasnda Avrupa Kmr ve elik Topluluunu Kuran Anlamann Yetki Alanna Giren rnlerin Ticareti ile lgili Anlama eki rn listesinde yer alan rnlerin retimine ynelik yatrmlar ile kamu kurum ve kurulular ile yaplanlar da dahil olmak zere rdovansl madencilik yatrmlardr. Blgesel ve Sektrel Tevikler: Halihazrda uygulanan 2009/15199 sayl Karar kapsamnda, madencilik sektr lkenin hemen hemen tamamnda desteklenen sektrler arasnda yer almaktadr. Karar ekinde yaymlanan Ek 2 Nolu liste dikkate alndnda, sadece stanbul ili hari tm illerde madencilik yatrmlarnn (1. grup madenler, mcr, rdovansl madencilik hari) blgesel destek unsurlarndan (blgeye ve yatrma balama tarihine gre gmrk vergisi muafiyeti, KDV istisnas, vergi indirimi, sigorta primi iveren hissesi destei, yatrm yeri tahsisi, faiz destei) yararlandrld grlmektedir. Byk lekli Yatrmlara Salanan Tevikler: 5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A Maddesi uyarnca 50 milyon Trk Liras zerindeki yatrmlardan 2009/15199 sayl Karara ek 3 Nolu listede belirlenen yatrmlar byk lekli yatrmlar olarak tanmlanmtr. Sz konusu listede madencilik yatrmlar da yer almaktadr. Buna gre Maden Kanununda belirtilen IV/C grubu metalik madenlerle ilgili nihai metal retimine ynelik izabe (cevher ileme) tesisleri ile bu tesislere entegre olan maden retimine ynelik (istihra+ileme) yatrmlar [Avrupa Kmr elik Topluluu (AKT) kapsam rnler hari] byk lekli yatrmlar kapsamnda desteklenecek yatrmlar arasnda saylmtr. Byk lekli yatrmlara salanan destek unsurlar ise gmrk vergisi muafiyeti, KDV istisnas, vergi indirimi, sigorta primi iveren hissesi destei ve yatrm yeri tahsisidir. Bunlar haricinde sektrn faydaland farkl tevikler de mevcut olup, 5084 sayl Kanun kapsamndaki tevikler, ar-ge ve evre yatrmlarna salanan tevikler vb. bunlar arasnda saylabilmektedir.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-20-

3.4. Madencilik Sektrndeki Sabit Sermaye Yatrmlar ile Yabanc Sermayeli Yatrmlar Sektr, ekonominin temel arklarndan biri olmasna karn, sektre ynelik sabit sermaye yatrmlarnn toplam yatrmlar ierisindeki pay sadece %2 civarndadr. Bu dk sabit sermaye yatrm, bugne kadar lkenin maden kaynaklarnn efektif bir biimde deerlendirilerek katma deeri yksek rnlere gei salayabilecek sermaye birikiminin salanamadnn ak bir gstergesidir.21

Sektrde Sabit Sermaye Yatrmlar (milyon TL)

Yl 2004 2005 2006 2007 2008 2009*
(*) Gerekleme Tahmini Kaynak: DPT, Temel Ekonomik Gstergeler, Mart 2010

Toplam Sermaye Yatrmlar 78.782 97.647 121.623 186.915 191.815 160.200

Madencilik Kamu + zel Sermaye Yatrmlar 1.485 1.757 2.096 3.121 3.261 3.434

Madenciliin Pay % 1,89 1,80 1,72 1,67 1,70 2,14

21

Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 163

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-21-

Yabanc sermayeli irketlerin madencilie en nemli katks teknoloji getirmelerinin yan sra, arama faaliyetleri iin lkeye risk sermayesi getirebilmeleridir. Madencilikte yaanan sorunlarn banda, maden aramalar iin her sene harcanmas gereken risk sermayesinin ok az olmas gelmektedir. Maden bulunmadan madencilik yaplamayacana gre; yeni maden yataklarnn bulunabilmesi iin maden arama almalarna ayrlan btelerin bykl ve sreklilii nem kazanmaktadr. Yabanc Sermaye Genel Mdrl verilerine gre, ubat 2010 sonu itibaryla lkemizde faaliyet gsteren toplam 23.933 adet yabanc sermayeli irketin irili ufakl toplam 488i madencilik sektrnde faaliyet gstermektedir. Aadaki tablodan da grlebilecei zere 20022009 dneminde madencilik sektrne toplam 932 milyon ABD dolar yabanc sermaye girii gereklemi olup, ayn dnemde lkeye giren toplam yabanc sermaye tutar ise 68,25 milyar ABD dolar civarndadr. 22 Sektrde Dorudan Yatrm Girileri
Madencilik Sektrnde Toplam Dorudan Madencilik Sektrnn Dorudan Yatrm Girii Yatrm Girii Dorudan Yatrm Girileri Yllar (milyon $) (milyon $) indeki Pay (%) 2002 2 571 0,4 2003 13 696 1,9 2004 73 1.190 6,1 2005 40 8.535 0,5 2006 122 17.639 0,7 2007 337 19.137 1,8 2008 152 14.733 1,0 2009 193 5.749 3,3 TOPLAM 932 68.250 1,4 Kaynak: Hazine Mstearl, Yabanc Sermaye statikleri, Nisan 2010

3.5. Madencilikte evrenin nemi evre, btn canllarn yaam boyu iliki ve etkileim iinde bulunduu sosyal, fiziksel ve kltrel ortamlar btndr. lkemiz nemli doal kaynaklara sahip olup, dinamik nfusuyla da her geen gn gelimilik dzeyini artrmaktadr. Hem bugnn hem de gelecek kuaklarn evre koullarn tehlikeye atmakszn evresel deerleri gvence altna almak, kalknmann bir gereini oluturmaktadr. evre kirlilii, eski zamanlardan gnmze kadar gelmi ve her dnemde en nemli sorun olarak kabul edilmitir. evre sorunlar evrensel sorunlar olup, tek balarna ele alnmamalar gerekmektedir. Bu sorunlara yol aan balca sebep olumsuz insan davranlardr. Kaynaklarn yanl kullanlmas, arpk kentleme gibi sorunlar, evrede byk bir tahribata yol amaktadr.

22

Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010, sayfa 164

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-22-

Madenler lkelerin nemli doal kaynaklarndandr. Globalleme ile birlikte bu kaynaklara duyulan talep de giderek artmakta olup, madenlerin yanl ve verimsiz kullanm doann tahribine yol aan nemli faktrlerdendir. Madencilik sektr belirli karakteristik zelliklere sahiptir ve bu zellikleriyle dier sektrlerden ayrlmaktadr. Madenler yenilenemeyen kaynaklardr ve bu hammadde kaynaklar olutuklar yerlerden karlmak zorundadr. Bu amala kurulacak tesisler ve atk havuzlar gibi yaplar teknik ve ekonomik unsurlarn yan sra mutlaka evre unsuru da dikkate alnarak ina edilmeli ve tm bu faaliyetler gerekletirilirken evre kirlilii en aza indirecek nlemlerin alnmas gerekmektedir. Gnmzde evre bilincinin artmas ve madencilik sektrnn ortaya kard tahribatn farkna varlmas ve bu hammaddelerin tkenmesini nlemek amacyla yaplan bilinli toplumsal hareketlerle, bu problemlere eitli zm yollar aranmakta ve tedbirler alnmaktadr. Srdrlebilir kalknma politikalar dorultusunda doal evrenin korunumu iin evre Kanunu karlmtr. Trkiyede madencilik faaliyetleri evre Kanunu ve bu kanuna istinaden karlm dier ynetmeliklere uyularak gerekletirilmektedir. evresel Etki Deerlendirmesi, evreye byk lde etkileri olabilecek projelerin tm uygulama aamalarnda, bu etkilerin ve nlemlerinin izlenmesi ve deerlendirilmesi srecidir ve bugn btn dnyada evre ynetiminin en st seviyesi olarak grlmektedir. lkemizde de yasal bir statye oturtulmu ve uygulamaya gemitir. Ayrca lkemizce taraf olunmu ok sayda szleme, protokol ve anlama bulunmaktadr. Kyoto Protokol, ozon tabakasn incelten maddelere dair Montreal Protokol, Cartagena Biyogvenlik Protokol bunlarn bazlardr.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-23-

3.6. Madencilik Sektrnn Sorunlar ve Bunlara likin zm nerileri Sektrn ekonomiye katks ak olmakla beraber; yapsal, alt yapsal, yasal, kurumsal, yargsal, idari, evresel, finansal, toplumsal, sosyolojik, i sal ve i gvenlii ile ilgili eitli sorunlarla kar karya kalnmas, sektr zellikle yeni yatrmclar iin cazip klmamakta ve bu tr yeni yatrmlarn nn tkamaktadr. Madencilik sektrndeki sorunlarn aratrlarak alnmas gereken nlemlerin belirlenmesi amacyla kurulan TBMM Aratrma Komisyonunun Mays 2010 tarihli Raporuna gre sektrn belli bal sorunlarndan bazlar aadaki gibidir: Madencilik konusunda belirlenen politikalarn uygulanmasndaki aksaklklar Mevcut rezervlerin kkl ve leklerin yetersizlii Sermaye yetersizlii ve risk algsnn madencilie uygun olmay Belirli kurumsal yaplardan kaynaklanan sorunlar Sektrdeki brokratik srecin uzun olmasndan kaynaklanan sorunlar Devlet yardmlar ile ilgili sorunlar Vergilendirme ile ilgili sorunlar Maden sektrndeki alt yap sorunlar Maden kanunu ve uygulama ynetmelii ile ilgili sorunlar Uygulamalardan kaynaklanan sorunlar niversite - sanayi i birliinin gelitirilememesi sorunu Madencilik sektrnde halkla ilikilerin eksiklii ve bilgi kirliliinden kaynaklanan sorunlar Madenciliin gnlk yaamdaki neminin bilinmemesi Petrol ve doal gaz aramalar hakknda yanl bilinenler Siyanr hakknda yanl bilinenler Altn aranmasnda siyanr kullanldna ilikin yanl bilgilendirme Altn madenciliinin Trkiye ekonomisine katksnn yeterince bilinmemesi Genel bir veri taban eksiklii Eitim sorunu Sektrdeki koordinasyon-iletiim eksiklii Gvenlik kltr eksiklii
Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr -24-

 kazalar ve meslek hastalklar orannn ykseklii Meslek mensuplarnn uzmanlama yetersizlii alanlarn yaptklar ilerle ilgili mesleki eitimlerinin yetersizlii sal ve gvenlii hizmetlerinin tm i yerlerini kapsamamas Sektrde i birliinin olmay Arama yetersizlii sorunu Madencilikteki atl ocak ve tesislerin lke ekonomisine kazandrlamamas Maden arama, rezerv ve madenlere ilikin dier bilgilerin gvenilir ve uluslararas standartlara uygun olmay Katma deeri yksek rnn elde edilememesi ile maden ticaretinden kaynaklanan sorunlar Meclis Aratrma Komisyonunun yapt almalar sonucunda, madencilik sektrnn lke kalknmasna gereince katk salayabilmesi iin, elde edilen bulgular ve zm nerilerinden bazlar ise unlardr: Maden sektrnn ihtiyalarna uygun olarak Maden Kanunu ve madencilie dorudan veya dolayl etkisi olan mevzuatn gnn deien ihtiyalarna en hzl ekilde zmler retecek tarzda yenilenmesi gerekmektedir. Madencilik sektrnn gelitirilmesi, glendirilmesi, sorunlarn zm, madencilik faaliyetlerinin desteklenmesi ve iyiletirilmesi kapsamnda ulusal maden politikalarnn belirlenerek maden kaynaklarnn dnyadaki yeni gelimeler nda ulusal ekonomiye yksek dzeyde katk salayacak biimde deerlendirilmesi iin, bir Maden Master Plan oluturulmas zaruriyeti bulunmaktadr. Sektrn sorunlarnn zm ve salkl bir gelime ortamnn oluturulabilmesi iin yasal alt yapnn yan sra, etkin bir brokratik ve kurumsal yaplanmaya da ayn dzeyde ihtiya vardr. Maden sektrne zg kurumsal yaplarn oluturulmas iin merkezi ynetimden mahalli idarelere kadar tm brokratik yaplarn, madenciliin sorunlarnn zmne katk yapabilecek fiziki imknlara ve personel yapsna kavuturulmas gerekmektedir. Bu kapsamda, baz kamu kurum ve kurulularnn yeniden yaplandrlmasnda fayda grlmektedir. Rekabet gcne sahip olabilmenin balca koullar arasnda lek ekonomisinden yararlanmaya imkn verecek firma byklklerine, yeterli sermaye yapsna, nitelikli i gcne, bilgi ve teknoloji retebilme yeteneine sahip olmak bulunmaktadr. Bu erevede, sektrde firma ve iletme leklerinin bytlmesine, gl sermaye gruplarnn sektre olan ilgisinin artrlmasna, kredi imknlarnn gelitirilmesine, kaliteli eitim yoluyla sektrel i gcnn niteliinin ykseltilmesine zel nem verilmelidir.

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-25-

eitli tevik tedbirlerinin yan sra kurumsal ve yapsal deiiklikleri ngren baz admlarn atlmas, madencilik bankas kurulmas, kurumlarn akredite edilmesi ve profesyonel mhendislik uygulamasna geilmesi gerekmektedir. Ayrca, hazrlanan projelerin ve maden rnlerinin borsada ilem grmesi salanmal ve lkemiz ihtiyalarna ynelik enerji-maden (ham madde)-u rn retimi entegrasyonlar ile byk lekli projeler gelitirilmelidir. Bakanlklar ve kurumlarn koordinasyon eksikliine dayal olarak, maliyet artrc unsurlar (i ve zaman kayb gibi) tetikleyen ve istihdam oluturacak mteebbislere ypratc bir g olarak ortaya kan yetki karmaasna son vermek amacyla, madencilikle ilgili btn izinlerin tek bir otorite tarafndan verilmesi lke ve sektr yararna olacaktr. Bu balamda, brokratik ilemlerin azaltlmasn, izin alma srelerinin makul snrlara ekilebilmesini salamak ve ok eitli kurumlar eliyle verilen izin srelerinde ortaya kan sorunlar asgariye indirmek amacyla, alnmas gereken izinlerin tamamnn (GSM izinleri, tarm, orman, sit alanna ilikin izinler vb.) ED kapsamna alnmas nerilmektedir. Politikalarn uygulamaya geirilmesinde ortaya kan sorunlarn yannda, mevzuatn karmakl ve uygulamada tek tip salanamamas, yetimi personel eksiklii, etkin bir denetimin yaplamamas, lkemizdeki risk sermayesinin ve finansman imknlarnn, ayrca i kltr ile iletmecilerimizin risk algsnn sektrn gerekleriyle tam olarak uyumamas gibi sorunlarn bir an nce giderilmesi gerekmektedir. Maden arama ve iletme harcamalarnn KDV bata olmak zere vergisel ve dier alardan daha fazla tevik edilmesi gerekmektedir. Rezerv yetersizlii ve lek kkl, lkemiz madenciliinin gelimesinde en byk engelleri oluturmaktadr. Buna karn yeterli lde ve derinlikte arama yaplmam olmas, lkemiz asndan bir frsat olarak deerlendirilmektedir. Yerli retimimizin artrlmasn salamak amacyla ayn zellikteki ithal edilen madenler yerine, z kaynaklarmzn deerlendirilmesi nem arz etmektedir. Madencilik alannda gelimi lkelerde uygulanan raporlama standartlar, lkemiz madenciliine uyarlanmaldr. Bu balamda; kurum, niversite ve kiilerin de lkemizde maden kaynak ve rezervleri iin raporlama yapabilecek koullara getirilmesi iin uluslar aras alanda akredite olmalar salanmaldr. Raporlama standartlarna uygun olarak tespit edilecek maden rezervlerinin iletilmesi iin banka kredisi ve borsalarda listelenme gibi yollarla finansman kayna oluturacak bir yap kurulmaldr. niversite-sanayi i birliinin gelitirilmesi ve zendirilmesi amacyla gerekli yasal dzenlemeler yaplmaldr. Trkiyenin i sal ve gvenlii sorunlar, lkenin genel sosyoekonomik gelimilik ve eitim dzeyi, isizlik sorunlar ile dorudan ilgilidir. Sektrdeki i sal ve gvenliini artrmak ve kazalar azaltmak iin, i gvenlii kltrn oluturmak zere faaliyetlere ncelik verilmeli; maden i yerlerinde, rdovans ve taeron (alt iverenler) uygulamalar olan i yerleri de dhil olmak zere, i sal ve gvenlii hizmetleri yaygnlatrlmal; sektrn ihtiyacn karlayacak nitelik ve nicelikte i gvenlii uzman yetitirilmelidir.
Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr -26-

Bu gibi i yerlerinde yaplan teftilerin, ii ve ivereni ynlendirici, bilgilendirici, koruyucu ve nleyici yaklam esas alnarak kalc tedbirleri oluturma amal yaplmasna nem verecek ekilde etkinlii salanmaldr. Gnmz madencilik anlaynda evrenin korunmas ve yeniden doaya kazanm son derece nem arz etmektedir. evre ile bark sanayileme iin gerekli evre-sanayi dengesinin kurulmas, kalknmada lokomotif grevini stlenecek olan madencilik faaliyetlerinin evreye duyarl bir anlay iinde sanayileme ile birlikte yrtlmesi zorunludur. lkemizde son dnemlerde bu konuda byk ilerlemeler kaydedilmi olup, kaydedilen bu ilerlemenin daha da ilerletilmesi iin toplumun bilinlendirilmesi almalar artrlmaldr. evre rgtlerinin faaliyetleri, madenciliin gelimesine engel olarak deil; destekleyici ve gelitirici bir unsur olarak kabul edilmelidir. Bu anlayla, gerekli yasal dzenlemelerin ve uygulamalarn uyumlulatrlmas konusunda kamuoyunu bilgilendirme ve bilinlendirme almalarna arlk verilmeli, kurulularn halkla ilikiler blmleri glendirilmelidir.

4. Sonu Madencilik sektr, gelimi lkelerin kalknmalarnda rol oynayan en nemli sektrlerden birisi konumundadr. Madencilik, zellikle tarm ile birlikte toplumlarn hammadde ihtiyalarn salayan iki ana retim alanndan birisi olarak gelimi lkelerin kalknmasnda ihtiya duyulan temel itici glerden birisi olmutur. Genellikle lkelerin maden tketimi ile gelimilik dzeyleri arasnda dorudan bir iliki olduu gzlemlenmekte olup, gelimi lkelerin var olan ekonomik glerine sahip olmalarnda, doal kaynaklar etkin bir ekilde kullanmalarnn byk rol oynad grlmektedir. Madencilik, istihdam oluturmas; enerji ihtiyacn karlamas, hizmetler, imalat ve yan sanayi sektrlerini tevik etmesi; blgesel kalknmay n plana karmas ve lkeye dviz salamas asndan ayrca bir neme sahiptir. Bu nedenledir ki lkemizde de madencilik sektrnn yeri ve nemi gn getike artmakta, konuya ilikin yaplan yeni dzenleme ve giriimler, sektrn gelimesine katk salamaktadr. Tm bu gelime ve gayretlere ramen, bugn itibariyle madencilik sektr, lkemizin kalknmasna yapabilecei byk katky kendisinden beklenen dzeyde salayamaz durumdadr. Kald ki lkemizdeki madencilik faaliyetleri retim, finansman olanaklar, yetimi insan gc, bilgi ve tecrbe birikimi, verimlilik, lek ekonomisi ve teknoloji gibi kriterler asndan deerlendirildiinde, dnyadaki madencilik konusunda gelimi lkelerle henz rekabet edecek dzeyde bulunmamaktadr. lkemiz madenciliinin ekonomimize katksnn arttrlmas, istikrarl bir bymenin salanmas ve istihdamn arttrlmas gibi sosyal yararlarn elde edilmesi iin, arama ve iletme sreleri bata olmak zere tm madencilik yatrmlar ve faaliyetleri daha fazla tevik edilmelidir. Ayrca lkemizin madencilik gelecei asndan, karlan madenlerin herhangi bir katma deer eklenmeksizin dorudan sata konu edilmesinden ziyade katma deeri yksek madencilik rnlerinin retilmesine ve ilenmi rn kapasitesinin, rn eitliliinin ve rn kalitesinin gelitirilmesine ynelik entegre madencilik yatrmlarn desteklenmesine nem verilmesi gerekmektedir.
Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr -27-

Ek:1 Dnya Maden Rezervleri

MADENN ADI Altn * Antimon * Asbest Bakr Barit Boksit Bor Cva * inko Demir Diatomit Feldspat Fluorit Fosfat Grafit (Doal) Gm * lmenit Jips Kadmiyum * Kalay * Kobalt * Kurun Manganez Cevheri Mika (Doal) Nadir Toprak E. * Nikel * Perlit Potas Rutil Soda Kl (Doal) Sodyum Slfat Stronsiyum * Talk + Pirofillit Vanadyum * Zirkon* AIKLAMA Au ierii Sb ierii Cu ierii REZERVLER (Bin Ton) 2008 REZERV BAZ REZERV 47.000 100.000 2.100.000 4.300.000 R R 550.000 1.000.000 190.000 880.000 27.000.000 38.000.000 170.000 410.000** 46.000 240.000 180.000 480.000 150.000.000 350.000.000 R R R R 230.000 470.000 15.000.000 47.000.000 90.000 220.000 270.000 570.000 680.000 1.400.000 R R 490.000 1.200.000 5.600.000 11.000.000 7.100.000 13.000.000 79.000 170.000 500.000 5.200.000 R R 88.000.000 150.000.000 70.000.000 150.000.000 700.000 7.700.000 8.300.000 18.000.000 45.000 87.000 24.000.000 40.000.000 3.300.000 4.600.000 6.800.000 12.000.000 R R 13.000.000 38.000.000 51.000.000 77.000.000

B2O3 ierii Hg ierii Zn ierii Kullanlabilir Cevher

Ag ierii TiO2 ierii Cd ierii Sn ierii Co ierii Pb ierii Tabakal NTE-Oksit ierii (REO) Ni ierii K2O ierii TiO2 ierii

Sr ierii V ierii ZrO2 ierii

* : Satrdaki deerler Ton olarak verilmitir. ** : ET Maden Verilerine Gre B2O3 Bazl Dnya Toplam Bor Rezervi: 1.201.200 bin tondur. Bu rezervin % 72sini oluturan 866.000 bin tonu lkemizdedir. R: Rezerv oktur. Kaynak: USGS, Mineral Commodity Summaries 2009 Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Mays 2010

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-28-

Ek:2 Trkiye Maden Rezervleri

TRKYE MADEN REZERVLER* Cinsi Altn Alnit Antimuan Asbest Asfaltit Bakr Barit Bentonit Bitml ist Boksit Bor Civa inko Demir Diatomit Disten Dolomit Feldspat Fosfat Fluorit Grafit Gm Kaya Tuzu Kaolen+ llit+Halloysit Kil (Ser+Ref) Krom Kurun Kuvars Kumu Kuvarsit Kkrt Linyit Lleta Manganez Manyezit Mermer Molibden Nikel 26.637.873 198.100.000 795.201 1.884.208.585 2.460.735.184 625.700 12.000.000.000 1.483.670 3.200.000 106.673.833 5.137.342.751 372.657 39.500.000 179.000 Rezerv (Gr+Muh)(Ton) 328 3.974.860 99.306 29.646.379 82.000.000 1.462.580 34.222.792 241.519.504 1.641.381.000 68.910.000 3.052.568.000 3.820 1.659.502 113.252.000 44.001.040 3.840.000 19.817.124.196 372.790.701 70.500.000 2.530.694 86.736 5.740 5.157.036.177 Aklamalar Metal Au (potansiyel 560 ton) % 7.54 K2O Metal Sb Deiik lif boylarnda, lif yzdesi % 4 'n zerinde AID: 2876-5536 Kcal/kg Metal Cu % 71-99 BaSO4 Sondaj+dkm+aartma Or.AID 541-1390 Kcal/kg % 55 Al2O3 (25.667.000 Metal Al) % 24.4-35 B2O3 (Gr+Muh+Mm) Metal Hg Metal Zn % 55 Fe (82 458 750 t metal Fe) iyi kalite % 21-52 Al2O3 % 15 MgO ve zeri Albit ve Ortoklaz % 19 P2O5 % 40-80 CaF2 2-17 C Metal Ag % 88,5 zeri NaCl ierikli (200.000.000 tonu gl rezervi) % 15-37 Al2O3 Seramik+Refrakter kili % 20 zeri Cr2O3 % 5.34 Cr2O3 ortalama tenrl Metal Pb % 90 zeri SiO2 % 90 zeri SiO2 % 32 S AID: 868-5000 kcal/kg iyi, orta kalite (Sandk) %34.54 Mn (Metal Mn ierii 1.576.000) % 41-48 MgO m3 toplam potansiyel rezerv (13 933 mil.ton)

420.647.806

(0.5-0.27 Cu edeeri, 0.01-0.0176 Mo; Gr+Muh+Mm) Lateritik (% 1.34 Ni , 0,042-0,060 Co ) Slfit (% 1-4 Ni )

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-29-

Olivin+Dunit Perlit Pomza Profillit Sepiyolit Sodyum Slfat Stronsiyum (Slestin) Talk Takmr

190.000.000 5.688.021.716 1.397.786.725 6.644.000 13.535.374 11.050.467 347.101 427.574 1.126.548.000 161.348.413

yi Kalite Potansiyel rezerv Deiik genleme oranlarnda (m3) iyi kalite Seramik+refrakter+imento % 50 zeri Sepiyolit ierikli % 81 NaSO4 (13.040.000 tonu gl rezervi ) % 72 zeri SrSO4 iyi kalite iyi kalite % 0,87-0,98 TiO2 (Grnr-plaser) SAKARYA-KARASU % 4,95 TiO2 (Grnr-Primer) MANSA-ALAEHR % 0.21 ThO2 % 56 zeri Trona % 0.05-0.1 U3O8 Seydiehir boksitlerinde % 0,05-0,07 V2O5 deerlerinde vanadyum saptanmtr. Metal W Dk kalite Klinopitilolit+Hylandit (gr.+Muh) iyi kalite

Titan 5.131.969 Toryum Trona Uranyum Vanadyum Volfram Vollastonit Zeolit Zmpara 380.000 836.283.891 9.129 41.346 36.719 31.500.000 344.217.073 3.607.564

*http://www.mta.gov.tr/- Gncellenme Tarihi:01.02.2010

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-30-

Ek:3 Trkiyede Bir Madenin letmeye Alabilmesi in Alnmas Gereken zinler

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Alnacak zin Maden Ruhsat Maden letme Ruhsat ED Olumlu Belgesi Atk Depolama zni n Emisyon ve Emisyon zinleri Dearj zni Arazi Kullanm zni (Mera Tahsis Deiiklii) Arazi Kullanm zni Orman zni Tesis zni (Orman zinleri, ED Raporu, Emisyon zinleri, Geri Dnm Raporu, Atk Ynetim Plan, GSM Ruhsat) Yeri Ama ve alma Ruhsat letme zni Kltr ve Turizm Bakanl Uygun Gr Yeri Bildirimi mar zni naat zni Elektrik Ruhsat Su Ruhsat Patlayc Madde Depo naat zni Patlayc Madde Satn Alma ve Kullanma Ruhsat Dier zinler

zni Veren Makam Maden leri Genel Mdrl

evre ve Orman Bakanl

Tarm l Mdrl Arazi Sahibinden evre ve Orman Bakanl evre ve Orman Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, l zel daresi Belediye veya l zel daresi Maden leri Genel Mdrl Kltr ve Turizm Bakanl SGK, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Vergi Dairesi Bayndrlk ve skn Bakanl veya Belediye Bayndrlk ve skn Bakanl veya Belediye TEDA DS ve Bayndrlk ve skn Bakanl ileri Bakanl ve Bayndrlk ve skn Bakanl ileri Bakanl Mill Savunma Bakanl, DS vb.

Kaynak: TBMM Aratrma Komisyonu Raporu, Mays 2010

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-31-

Ek:4 Madencilik Sektrndeki Kurum, Kurulu ve rgtlerden Bazlar

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl nn Bulvar No: 27 Bahelievler/ANKARA Tel: 0 312 212 64 20 Faks 0 312 215 65 86 www.enerji.gov.tr Trkiye Kmr letmeleri Kurumu Hipodrom Caddesi No:12 06330 Yenimahalle/ANKARA Tel: 0 312 384 17 20 Faks: 0 312 384 16 35 www.tki.gov.tr Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu (TBTAK) Tunus Caddesi No:80 06100 Kavakldere / Ankara Tel : 0 312 468 53 00 Faks : 0 312 427 74 89 www.tubitak.gov.tr Jeoloji Mhendisleri Odas Bayndr Sokak No 7/7 Yeniehir/ANKARA Tel: 0 312 432 30 85 Faks: 0 312 434 23 88 www.jmo.org.tr Madencilik Sektr Bakanlar Konseyi Birlii Turan Gne Bulvar 71. Sokak No 8/2 Yldz-ankaya/ANKARA Tel: 0 312 440 97 38 Faks : 0 312 440 97 38 Agrega reticileri Birlii Yeniyol Sokak Cecanlar merkezi B Blok 20/5 Kat 3 Acbadem-Kadky/STANBUL Tel: 0 216 545 82 00 Faks : 0 216 545 82 03 www.agub.org.tr Kire Sanayicileri Dernei atal Sokak enlikky Mahallesi No: 7A-1 Bakrky / STANBUL Tel: 0 212 663 04 04 Faks: 0 212 574 19 14 www.kisad.org.tr Genel Maden ileri Sendikas Mithatpaa mah. emsi Denizer sok. No:18 ZONGULDAK Tel: 0 372 251 22 06 Fax: 0 372 253 66 45 www.genelmadenis.org.tr Maden leri Genel Mdrl enyuva Mahallesi Mertler Sokak No 112 Betepe/ANKARA Tel: 0 312 212 80 00 Faks: 0 312 213 84 51 www.migem.gov.tr Trkiye Takmr Kurumu Balk Cad. Yayla Mah. hsan Soyak Sok. No:2 ZONGULDAK Tel : 0 372 252 40 00 Faks: 0 372 251 19 00 www.taskomuru.gov.tr Ulusal Bor Aratrma Enstits Dumlupnar Bulvar No:166 Kat:10 06520 ankaya/ANKARA Tel: 0 312 285 83 85 Faks: 0 312 285 75 55 www.boren.gov.tr Jeofizik Mhendisleri Odas Milli Mdafa Caddesi No10/7Kzlay/ANKARA Tel: 0 312 418 82 69 Faks : 0 312 418 83 64 www.jeofizik.org.tr Trkiye Mermer Doalta ve Makinalar reticiler Birlii Turan Gne Bulvar 71. Sokak No 8/3 Yldz-ankaya/ANKARA Tel: 0 312 440 83 63- 440 75 86 Faks: 0 312 440 80 83 www.tummer.org.tr imento Mstahsilleri Birlii Eskiehir Devlet Yolu 9.km No: 359 06800 ANKARA Faks : 0 312 287 92 72 Tel: 0 312 287 3250-141 www.tcma.org.tr stanbul Metal Maden hracatclar Birlii D Ticaret Kompleksi A Blok obaneme Mevkii Sanayi Caddesi Yeni Bosna stanbul Tel :0 212 454 00 00 Faks: 0 212 454 00 01 www.immib.org.tr Trkiye Maden ileri Sendikas Strazburg Caddesi No 7 Kzlay/ANKARA Tel: 0 312 229 79 20 Faks: 0 312 229 89 31 www.madenis.org.tr Maden Tetkik ve Arama niversiteler Mah. Dumlupnar Bulv. No:139 06800 ankaya/ANKARA Tel 0 312 201 10 00 Faks: 0 312 287 91 88 www.mta.gov.tr Eti Maden letmeleri Korkutreis Mah.Cihan Sk. No:2 Shhye/ ANKARA Tel :0 312 294 20 00 Faks :0 312 230 60 35 www.etimaden.gov.tr Maden Mhendisleri Odas Selanik Caddesi No 19/3 Yeniehir/ANKARA Tel: 0 312 425 10 80 Faks :0 312 417 52 90 www.maden.org.tr Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii Atatrk Blv. No:149 Bakanlklar ANKARA Tel: 0 312 413 80 00 Faks: 0 312 418 32 68 www.tobb.org.tr Seramik Cam ve imento Hammaddeleri reticileri Dernei Bykdere Caddesi Stad Han Kat 4 D 9 Mecidiyeky/STANBUL Tel: 0 212 266 52 54 Faks: 0 212 266 51 23 www.serfed.com Yap rnleri reticileri Federasyonu Eskiehir Devlet Yolu 9.km 06800 ANKARA Tel: 0 312 287 32 50 Faks: 0 312 287 92 72 www.yuf.org.tr Ege Maden hracatlar Birlii Atatrk Caddesi No 382 Alsancak ZMR Tel: 0 232 488 60 00 Faks : 0 232 488 61 00 www.egeliihracatcilar.com Yurt Madenciliini Gelitirme Vakf Cumhuriyet Caddesi, Itr Apt. No.295 Kat. 5 Harbiye ili /STANBUL Tel: 0 212 246 20 81 Faks: 0 212 247 51 11 Altn Madencileri Dernei ran Caddesi Turan Emeksiz Sokak No:1/4 Gaziosmanpaa/ANKARA Tel : 0 312 466 36 77 Fax : 0 312 427 82 75 www.altinmadencileri.org.tr

Trkiye Madenciler Dernei Gen Maden letmecileri Dernei stiklal Caddesi No 471/1-1 Tunca Apt. Kore ehitleri Cad. No:41 34394 Zincirlikuyu / Beyolu/STANBUL STANBUL Tel: 0 212 245 15 03 Tel : 0 212 288 72 80 Faks: 0 212 293 83 55 Fax : 0 212 288 47 35 www.gemad.org.tr Kaynak: TOBB Madencilik Sektr Meclisi, Trkiye Madencilik Sektr Raporu, 2007

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-32-

Ek:5 Trkiye Maden Yataklar Haritas

Kaynak: http://www.mta.gov.tr/

Dnyada ve Trkiyede Madencilik Sektr

-33-