Mediji i komunikacije Predmet: MIKROEKONOMIJA

MEUNARODNE FINANSIJSKE INSTITUCIJE __________________________________________________

- seminarski rad -

Nastavnik: dr. Svetlana Duani - Gai

Bojan Hrsti

Banja Luka, decembar, 2010. godine

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

SADRAJ
Stranica 1.UVOD..................................................................................................................................1 2.NASTANAK MEUNARODNIH FINANSIJSKIH INSTITUCIJA............................2 3.MEUNARODNI MONETARNI FOND I NJEGOVA ORGANIZACIJA................4 1.1 ORGANIZACIJA MMF-A.....................................................................................................6 1.2 KREDITITI MMF- A..........................................................................................................6 1.3 PISMO O NAMJERAMA.........................................................................................................7 4.MEUNARODNA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ................................................8 1.4 MEUNARODNO UDRUENJE ZA RAZVOJ IDA......................................................................9 1.5 MEUNARODNA FINANSIJSKA ORGANIZACIJA (IFC)...............................................................10 1.6 MULTILATERALNA AGENCIJA ZA GARANTOVANJE INVESTICIJA - MIGA....................................11 5.REGIONALNE BANKE ZA RAZVOJ.........................................................................11 1.7 INTERAMERIKA BANKA ZA RAZVOJ INTER AMERICAN DEVELOPMENT BANK..........................12 1.8 AFRIKA BANKA ZA RAZVOJ AFRICAN DEVELOPMENT BANK ..............................................12 1.9 AZIJSKA BANKA ZA RAZVOJ - ASIAN DEVELOPMENT BANK....................................................12 1.10 BANKA ZA MEUNARODNE OBRAUNE BANK FOR INTERNATIONAL SETTLEMENTS.................13 1.11 EVROPSKA INVESTICIONA BANKA EUROPEAN INVESTMENT BANK........................................13 1.12 EVROPSKA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT......................................................................................................................14 6.ZAKLJUAK ..................................................................................................................14 LITERATURA

II

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

1. UVOD
Na poruenim temeljima poslije Drugog svjetskog rata javila se potreba za uspostavljanjem meunarodnog monetarnog sistema, radi ublaavanja potresa koje je nastalo dugogodinjim ratovanjima u kojima je dolo do iscrpljenosti privreda to je svakako ostavilo traga i na meunarodnu saradnju i razvoj. Krajem Drugog svjetskog rata mnoge zemlje su bile spremne da se ukljue u razvoj meunarodne monetarne saradnje, ak i ako bi to ograniavalo njihovu slobodu u oblasti monetarne politike. Polo se od stanovita da zemlje samo zajednikom akcijom mogu ublaiti potrese poslijeratne ekonomske krize a na osnovu iskustva poslije Prvog svjetskog rata, i tako nastaju prvi fondovi. Zadatak fonda je u osnovi bio da ublai posljedice rata, koje su ostavile traga na funkcionisanje medjunarodnog sistema, odnose meu zemljama, i uspostavljanje bolje meunarodne monetarne i finansijske situacije izmedju zemalja. Novonastale organizacije su imale u sutini razliite konkretne zadatke ali je ipak obezbjeena komplementarnost u poslovanju ovih organizacija. Cilj ovog seminarskog rada je da pokae vanost Meunarodnih finasijskih institucija i njihov znaaj u razvoju svjetske privrede. Pokuau definisati i detaljnije objasniti: Nastanak i razvoj meunarodnih finansijskih institucija; Meunarodni monetarni fond i njegovu organizaciju; Meunarodnu Banku za obnovu i razvoj; Meunarodno Udruenje za razvoj; Meunarodnu finansijsku organizaciju Regionalne Banke za razvoj i na kraju objasniti znaaj Meunarodnih finansijskih institucija u razvoju svjetske privrede.

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

2. NASTANAK MEUNARODNIH FINANSIJSKIH INSTITUCIJA

Proces kreiranja meunarodnih finansijskih institucija zapoeo je za vrijeme ili neposredno nakon II svjetskog rata, sa prvenstvenim ciljem eliminisanja postojeih antagonizama izmeu pojedinih grupacija zemalja, kao i sa ciljem izgradnje jednog efektivnog sistema meunarodnih prava i dunosti. Ovdje se u prvom redu misli na prava i obaveze u sferi ekonomije, budui da je iskustvo pokazalo da ekonomska neuravnoteenost u velikoj mjeri utie na politiko djelovanje. Ogromna inflacija u Njemakoj neposredno nakon I svjetskog rata, kao rezultat obnavljanja razorene zemlje, dovela je do velikih socijalnih poremeaja i izmeu ostalog raanja faizma. Duboka ekonomska depresija koja je potresala evropski kontinent ali i ameriki kontitnent, bila je praena masovnom nezaposlenou. U nastojanju da se slini problemi u budunosti izbjegnu, dolo je do kreiranja brentonvudskih institucija1, a u Evropi do stvaranja Evropske ekonomske kooperacije (OEEC) i Evropske ekonomske zajednice. Osnovna intencija je bila da kroz ove institucionalne mehanizme, zemlje mogu saraivati u raznim oblastima i meusobno pomagati jedna drugoj, mada se sutinski iza ovih namjera nalazilo vjerovanje da se svjetski mir jedino moe osigurati kroz ekonomski prosperitet svih ili velike veine zemalja. Nakon znaajnih doprinosa meunarodnih finansijskih institucija procesima zapadnog ekonomskog oporavka tokom pedesetih i ezdesetih godina, neke insitucije vremenom su se suoile sa odreenim problemima. Problemi su eskalirali i u velikoj mjeri se poklopili sa kolabiranjem bretonvudskog sistema deviznih kurseva tokom sedamdesetih godina. Dominantan stav u tom periodu, je bio da je plivajui devizni kurs zahtijevao u manjem obliku meunarodne konsulatacije, budui da je svaka zemlja bila u stanju da kreira sopstvenu deviznu politiku, neometena vrstom potrebom da se odri devizni kurs. Kao posljedica razliitih analiza i modela rjeavanja ekonomskih problema, ekonomske performanse su poele da se razilaze do te mjere da su osnove zapadnog prosperiteta, kao to su sloboda trgovine i finansijski tokovi, podvrgnute znaajnom stepenu rizika.

Krajem sedamdesetih godina, dolazi do pokretanja novog talasa inicijativa sa ciljem

1

Na konferenciji u Brenton Woodsu, SAD, 1944. g. osnovani su Meunarodni monetarni fond i

Meunarodna banka za obnovu i razvoj

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

ponovnog uspostavljanja reda u meunarodnim monetarnim relacijama. Tako je Evropski monetarni sistem osnovan 1979. g, bio kreiran sa ciljem reaktivaranja zone monetarne stabilnosti. Za vrijeme i na poetku druge naftne krize (takoe 1979. godine), industrijalizovani svijet je shvatio da je u borbi protiv inflacije neophodan vei stepen politikog angaovanja. Uspjeh politike usmjeravanja nacionalnih ekonomskih politika na meunarodnom nivou, koja je od sredine osamdesetih godina forsirana od strane MMF-a ponovo u prvi plan istie vanost meunarodnih finansijskih institucija za industrijalizovane zemlje. Takoe bretonvudske institucije su pozvane da odigraju aktivniju ulogu u pronalaenju rjeenja za nagomilane probleme spoljnih dugova velikog broja zemalja u razvoju2. Nema sumnje da su meunarodne finansijske institucije u posljednjih pedeset godina, prele put od garanta stabilnosti svjetskog finansijskog sistema, preko spacioca zemalja povjerioca i dunika, tokom svjetske dunike krize (osamdesetih godina), do konano uloge svojevrsnog savjetnika i finansijera procesa tranzicije u post-socijalisitikim zemljama (tokom devedesetih godina)3.

Radovan Kovaevi, Meunarodne finansijske institucije, Institut za spoljnu trgovinu, Beograd, 1998, Gordana Peakovi, Meunarodne finansijske institucije i Jugoslavija: od obnove i razvoja preko

str.4.
3

dezintegracije i obnove, Ekonomski anali, 3/1999

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

3. MEUNARODNI MONETARNI FOND I NJEGOVA ORGANIZACIJA

MMF je trebalo da obezbjedi saradnju u oblasti meunarodnih plaanja, politike deviznih kurseva, i izdavanje kratkoronih kredita onim zemljama koje imaju problema sa neuravnoteenim platnim bilansom. MMF je izgraen na osnovu dva plana: 1. Kejnzov plan (britanski plan) djelimino je posluio kao dopuna za izgradnju MMf-a. Kejnzov plan je predviao stvaranje meunarodne unije i meunarodne monetarne jedinice koja bi se zvala BANKOR ija bi vrijednost trebalo da bude fiksna i izraena u zlatu, a svaka promjena pariteta bi se mogla izvriti samo uz saglasnot unije. 2.Vajtov plan (ameriki plan) u potpunosti je prihvaen. Vajtov plan je predviao formiranje meunarodnog stabilizacionog fonda gdje je bilo predvieno formiranje meunarodne monetarne jedinice UNITAS, ija bi vrijednost bila deset dolara u zlatu. Za promjenu pariteta nacionalnih valuta koji je odreen u odnosu na unitas, bila bi potrebna takoe saglasnot fonda. Iako su planovi i ciljevi mmf-a mnogo vie od taksativno nabrojanih rjeenja, moram napomenuti da se njihova primjena i dejstvo ne iscrpljuje u nekoliko glavnih taaka kao i da je polje djelovanja mnogo ire na meunarodnom i unutranjem planu. Planovi mmf-a : 1) Obezbjeivanje saradnje u oblasti meunarodnih plaanja. 2) Regulisanje politike deviznih kurseva 3) Kratkoroni krediti za uravnoteenje platnih bilansa. Kao to vidimo planovi mmf-a prostiru se prije svega na meunarodni plan ali preko njega na stabilizaciju unutranje ekonomske situacije zemalja uesnica. Ciljevi : 1) Unapreenje meunarodne saradnje konsultacijama i rjeavanjem monetarnih problema. 2) Proirivanje meunarodne trgovine, rast zaposlenosti, dohotka, kao i proizvodnje. 4

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

3) Stabilizacija deviznih kurseva i sprjeavanje konkurentske depresijacije (pad vrijednosti jedne valute u odnosu na drugu na deviznom tritu) 4) Multilateralizam u meunarodnim plaanjima za tekue transakcije i uklanjanje deviznih ogranienja koja usporavaju rast meunarodne trgovine. 5) Obezbjeivanje finansijskih kratkoronih sredstava za pomo zemljama lanicama, radi uravnoteavanja platnog bilansa. 6) Smanjenje platno-bilasnih neravnotea. Za svaku zemlju odreena je kvota koja se uplauje u fond da bi se postalo lan mmf-a, ta kvota iznosi 25% u Specijalnim pravima vuenja (special drawing rights SDR) ili u konvertibilnim valutama (tih 25% je u zlatu ili dolarima). Ostali dio od 75% se uplauje u nacionalnoj valuti. Da bi shvatili funkcionisanje kvota moramo znati ta predstavlja SDR. Specijalna prava vuenja predstavljaju sintetiku valutu ija je vrijednost poev od 1.1.1999g. odreena kao ponderisani prosjek valuta amerikog dolara, evra, japanskog jena i britanske funte. Uvoenjem SDR-a nastojalo se ubalaiti uticaj meuvalutnih promjena koje utiu na poslovanje MMF-a. Iz tih razloga obraunavanje se vri u SDR-u a njegova revizija, tj. revizija kvota je poeljna na svakih pet godina. Od veliine kvote zavisi mogunost dobijanja kredita, broj glasova, i udio pri raspodjeli novokreiranih SDR. Svaka zemlja raspolae sa po 250 osnovnih glasova i jo po jedan glas na svakih uplaenih 100 000 SDR na osnvu kvote.

Slika 1 - Rast BDP u procentima (MMF izvjetaj 2010)

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

1.1

Organizacija MMF-a

Najvii organ fonda je ODBOR GUVERNERA, u ovom odboru svaka zemlja ima jednog predstavnika i jednog zemjenika. Prema pravilu, Odbor se sastaje jednom godinje da bi usvojio godinji izvjetaj i zavrni raun i donio odluke iz svojih nadlenosti. ODBOR IZVRNIH DIREKTORA (board of executive directors) Odbor ine 24 izvrna direktora koji rukovode poslovima fonda. Od 24 izvrna direktora osmoricu imenuju zemlje sa najiviim kvotama u MMF-u (SAD, Velika Britanija, Njemaka, Francuska, Japan, Saudijska Arabija, Rusija i Kina). Ostalih esnaest direktora biraju druge zemlje lanica po grupama koje se nazivaju constituency. Na elu odbora izvrnih direktora je GENERALNI DIREKTOR (managing director). Od 2004 g. na elu je panac Rodrigo de Rato4. 1.2 Kredititi MMF- a

lanice koje se suoe sa deficitom platnog bilansa mogu raunati na kredite MMF-a pod odreenim uslovima. Mogunost dobijanja kredita prije svega zavisi od veliine kvote date zemlje. Zaduivanje kredita moe dostii i iznos od 100% kvote date zemlje i to u etiri trane po 25%. Prva kreditna trana moe se dobiti lako u sluaju da je potrebana za pokrivanje deficita platnog bilansa. Tih 25% su lanice uplatile pri pristupanju u fond, bilo u zlatu bilo u konvertibilnim valutama pa su to faktiki i njihovo depoziti. Ostale tri kreditne faze su uslovljenje na taj nain sto svaka zemlja mora da se dogovori sa MMF-om o programu prilagoavanja a to su5: mjere fiskalne politike mjere devizne politike mjere monetarne politike mjere trgovinske politike A zarad popravljanja platno bilansnih situacija, zbog ega je i odobren kredit.
4 5

http://bs.wikipedia.org/wiki/Me%C4%91unarodni_monetarni_fond Uvod u meunarodnu ekonomiju, dr.B.Pelevic, mr.Vladimir Vukovic, dr. Predrag Jovanovi.

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

Taj period moe trajati od jedne do tri godine, s tim to otplata poinje nakon tri godine i tri mjeseca od kada su dobijena kreditna sredstva a otpalata se zavrava pet godina od tog trenutka. Otplata se vri u osam kvartalnih rata u ukupnom roku od pet godina. Sve te obaveze o dogovorenom programu prilagoavanja stabilizacioni program, unose se u pismo o namjerama koje se dostavljaju fond 1.3 Pismo o namjerama

Pismo o namjerama predstavlja akt koji suvereno donosi zemlja lanica, ali ipak sadri sugestije fonda o ekonomskoj politici koju data zemlja treba da sprovodi ako eli podrku fonda. Stabilizacioni fondovi koji se predlau dunicima vode prije svega rauna o ekonomskoj politici kakva bi trebala da bude da bi se moglo obezbjediti dovoljno deviza za vraanje duga, a dugoroni interesi razvoja te zemlje ostaju u drugom planu. Stand by aranmani Pored obinih pozajmica esto se koriste i stand by aranmani koji su ustvari krediti u pripravnosti. Ovdje je re o odobravanju okvirnog iznosa kredita, koji zemlja moe da korisiti u odreenom periodu u zavisnosti od potreba i od toga da li sprovodi stabilizacioni program koji je prethodno ugovoren sa fondom. Fond periodino nadgleda kakvi se rezultati ostvaruju u platno bilansnom stanju, poveanju monetarnih rezervi, ograniavanju unutranje potronje i kako se odvija umanjivanje stepena zaduenosti zemlje. Veliina stand by aranamana zavisi od potreba zemlje tj. koliko joj treba - toliko moe da dobije samo pod uslovom da stabilizacioni plan tj. program bude dogovoren i odobren od fonda. U svjetskoj privredi dolazi do velikih promjena, a to pored ve namenutih kredita namee i neke nove vrste kao to su: 1. Olakice za kompezantorno finansiranje (compensatory finansing facility) 2. Olakice za kompezantorno finansiranje i nepredvidive sluajeve CCFF (compensatory and contingency finansing facility) 3. Olakice za finansiranje tampon zaliha (buffer stock financing facility) 4. Naftne olakice (oil facility) 5. Pozajmice iz starateljskog fonda (trust fund) 6. Olakice za strukturno prilagodjavanje SAF (structural adjustment facility) 7. Poveane olakice za strukturno prilagodjavanje ESAF (enhancend struktural adjustment facility) 7

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

8. Proirene fondove olakica EFF (extended fund facility) 9. Dodatne finansijske olakice politika uveanog pristupa koja je zamijenila dodatne finansijske olakice kreditita za pomo u vanrednim situacije. 10. Od 1993 uvedene su olakice za sistematsku transformaciju STF (sistemic transformation facility) za zemlje u tranziciji u kojoj se i mi sada nalazimo. Ukupan iznos kredita koji jedna zemlja moe dobiti od MMF-a od redovnih izvora ogranien je na 100% kvote ili 300% ukupne, i u izuzetnim prilikama krediti mogu iznositi i do 500% kvote. Podatak od 31.01.2001.g govori da je ukupan iznos kredita koji je fond odobrio svojim lanicama, njih 91, 50.5 milijardi SDR-a tj 65milijardi dolara6.

4. MEUNARODNA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ

Meunarodna banka za obnovu i razvoj International Bank for Reconstruction and
6

http://bs.wikipedia.org/wiki/Me%C4%91unarodni_monetarni_fond

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

Development (IBRD), osnovana je kada i MMF 1944 god. u Breton-Vudsu. Pod njenim okriljem razvijene su tri finansijske institucije, afilijacije Banke: Meunarodna finansijska organizacija IFC osnovana 1956g. Meunarodno udruenje za razvoj - IDA osnovano 1960g. Multilateralna agencija za garantovanje investicija - MIGA osnovana 1988g. Cilj IBRD institucije lei u mogunosti kreditiranja onih projekata koji su znaajni za nacionalnu privredu i nacionalnu infrastrukturu. Tu privatni kapital ne kanalie svoja sredstva jer ulaganja u ovu djelatnosti prije svega nisu neposredno profitabilni a sa druge strane povean je stepen rizika. Banka iz ovog ugla nije konkurent privatnom kapitalu ve ostvaruje povoljnije uslove za plasman privatnog kapitala i njegovu veu profitabilnost. Banka je organizovana u vidu akcionarskog drutva. Udio pojedinih zemalja tj. njihovih kvota uslovljen je njihovom ekonomskom snagom. lanice su uplaivale 20% od kvote iji je dio inio 2% u zlatu a 18% u dolarima. Ostali dio 80% uva se kod centralne banke date zemlje na posebnom raunu, a poloena sredstva slue kao rezerva za pokrie obaveza tj. kao sredstvo obezbjeenja Banke. Organi banke su : Odbor guvernera, Odbor izvrnih direktora (Executive Directors) i Predsjednik. Odbor guvernera ine po jedan lan svake zemlje, sastaje se jednom godinje radi usvajanja godinjeg izvetaja i zavrnog rauna, i izbora direktora. Odbor izvrnih direktora ini tijelo od 24 lana. Pet lanova biraju zemlje sa najveim izborom kvota, a ostalih 19 biraju izborna tijela, a mandat im traje dvije godine. Sredstva banke potiu iz etiri osnovna izvora : uplaeni dio kvota zemje lanice, zaduivanje na meunarodnom finansijskom tritu, povrat datih kredita, i ostvareni dohodak. Procentualno gledano najvie sredstava potie od zaduivanja Banke na meunarodnom tritu. Ova zaduenja vre se prodajom svojih hartija od vrijednosti kod vlada pojedinih zemalja, njihovih centralnih banaka kao i njihovih poslovnih banaka.. Banka odbrava zajmove prvenstveno za finansiranje konkretnih projekata a rjee za opte razvojne potrebe, dakle vodi se prvenstveno rauna da taj projekat doprinese razvoju zemlje ali i da obezbjeuje urednu otplatu sredstava. Kredite uzimaju agencije, banke ili drugi subjekti, ali iza svih projekata vlada je garant. Krediti se daju na rok otplate prosjeno oko 20 godina, uz grejs period od prosjeno pet godina. Znaaj banke i kredta lei u finansiranju projekata koji su od velikog znaaja i gdje kapitali privatnih fondova ne trae plasman. 1.4 Meunarodno udruenje za razvoj IDA

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

Za nerazvijene zemlje i zemlje u razvoju kreditiranje od strane Meunarodne banke za obnovu i razvoj su skupi. Da bi se ipak omoguio priliv kapitala i investicija u ove zemlje 1960 godine osnovano je Meunarodno udruenje za razvoj (Internacional Development Association) kao afiliacija IBRD. Kroz povoljne uslove i kroz izvjesne poklone trebalo je obezbjediti finansiranje neprofitnih projekata od ije realizacije e imati korist stanovnitvo u irem smislu ali ima i socijalnu fukciju u smanjivanju napetosti i tenzija datog drutva. Pravno i finansijski gledano udruenje IDA je odvojeno od Banke za obnovu i razvoj ali slubenici i rukovodioci su im zajedniki. Sredstva za finansiranje projekata Meunarodnog udruenja za razvoj izviru iz uplaenih kvota zemalja lanica, doprinosa na osnovu povremenih popunjavanja (replenishment), poklona , transfera dijela profita koji ostvaruje IBRD i otpalate po ranijim kreditima. Pravo na korienje fondova imaju zemlje u kojima je vrijednost bruto drutvenog proizvoda (BDP) manja od 1506 dolara, kao i neke ostrvske zemlje iji su kreditni kapaciteti na niem nivou. Ovoj grupi pripada 81 zemlja sa 3,3 milijarde stanovnika. Granica i kriterijumi su promjenljivi ali ipak u prednosti su nerazvijene zemlje iji je BDP ispod 859 dolara. Rokovi kreditiranja kreu se oko 40 godina sa grejs periodom od oko 10 godina, Kamata se na zajmove ne plaa, ali poev od 1989 plaa se provizija od 0,75%, a uee zajmova u finansiranju projekata kree se oko 40%. Za kredite IDA nije potrebna dravna garancija. 1.5 Meunarodna finansijska organizacija (IFC)

Meunarodna finansijska organizacija - International Financial Corporation je osnovana 1956.g kao afilijacija IBRD-a, da bi se podstakao privredni razvoj kroz ulaganja u privatni sektor. Preko korporacije sredstva se mogu obezbjediti u vidu kredita i u vidu uea, ali najznaajnija uloga IFC-a je to djeluje poput trita, ona povezuje, dovodi u kontakt privatne preduzetnike kojima je potreban kapital sa zainteresovanim ulagaima. Ona na taj nain stvara bolje uslove za plasman privatnog kapitala i utie na razvoj institucija i mehanizama. lanstvo u International Financial Corporation uslovljeno je lanstvom u IBRD-u. U radu uestvuju 182 zemlje7, fondovi za finansiranje su u stalnom porastu. Na dolar IFC dolazi jo pet iz drugih fondova kojima se potvruje da organizacija strogo vodi rauna o vanosti projekata i povezivanja vlasnika kapitala sa ulagaima, a pored svega ostvaruje se iri drutveni interes.
7

http://www1.ifc.org/wps/wcm/connect/corp_ext_content/ifc_external_corporate_site/about+ifc/organization

10

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

1.6

Multilateralna agencija za garantovanje investicija - MIGA

Multilateralna agencija za garantovanje investicija Multilateral Investment Guarentee Agency, predstavlja organizaciju koja radi na davanju garancija radi eliminisanja ili ublaavanja posljedica koje se ne vezuju za redovnu poslovnu aktivnost. Tu su dakle nekomercijalni rizici meu kojima figuriraju ratni konflikti. Ona takoe u skolpu svog poslovanja daje investitorima informacije ali i prua garancije u projekte koji su posebno vani u manje razvijenim zemljama. Organi upravljanja su Savjet guvernera, Odbor direktora, i Predsjednik. Izvori finansiranja su samostalni, a lee u prikupljanju prihoda od premija za kredite. MIGA okuplja oko 160 zemalja, a otvorena je za sve lanice Svjetske banke.

Slika 2 - IBRD ulaganja po regionima

5. REGIONALNE BANKE ZA RAZVOJ

ezdesetih godina prolog vijeka osnovane su tri regionalne banke za razvoj, koje po 11

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

ciljevima, nainu rada i obezbjeivanju sredstava podsjeaju na Svjetsku banku za obnovu i razvoj. Osnovane su tri regionalne banke za razvoj i to Interamerika, Afrika i Azijska. 1.7 Interamerika banka za razvoj Inter American Development Bank

Ideja da se osnuje jedna regionalna banka za podruije Latinske Amerike javlja se jo na Prvoj interamerikoj konferenciji, odranoj 1889-90 u Vaingtonu. Poslije Drugog svjetskog rata ideja vie dobija na znaaju zbog nezadovoljstva koje latinoamerike zemlje iskazuju zbog usmjeravanja pomoi SAD-a ka Zapadnoj Evropi. SAD odbija prijedloge cijenei da za to ve postoje odgovarajue organizacije. Januara 1960 osniva se IADB i u njenom okrilju je oko 46 zemalja, i to 28 sa amerikog kontinenta a 18 su iz drugih regiona. 1.8 Afrika banka za razvoj African Development Bank

Prijedlozi za osnivanje Afrike banke rodili su se na samitu afrikih drava 1960g. u Adis Abebi, na zasjedanjima Ekonomske komisije UN za Afriku 1961.g. Osnovana je 1963-64.g sa sjeditem Abidanu. Do 1983 lanice AFDB-a mogle su da budu samo drave sa afrikog kontinenta ali kasnije je otvorena mogunost i za druge zemlje s tim to ne mogu imati udio u kapitalu iznad treine ukupnog iznosa. Fondovi se koriste najvie u projektima vezanim za za razvoj poljoprivrede i saobraaja a u lanstvu AFDB-a je oko 53 zemlje iz regiona i 24 van afrikog kontinenta. Meu zemljama koje dominiraju sa odobrenim zajmovima su Egipat, Maroko, Zair, Obala Slonovae, Tunis. Od 1972 g. postoji i Ariki fond za razvoj African Development Fund AFDF. Zajmovi su slini uslovima IDA. 1.9 Azijska banka za razvoj - Asian Development Bank

Prijedlog o osnivanju Azijske banke za razvoj potekao je od Ekonomske komisije UN za Aziju i Daleki Istok na zasjedanjima 1960 godine. Poslije duih pregovora banka se osniva 1966 god. sa sjeditem u Manili na Filipinima. U lanstvu azijske banke su 42 zemlje iz Azije i Pacifika 16 zemalja ine lanice evropskog kontinenta i iz Sjeverne Amerike. Poetkom 2000-te upisani kapital iznosi 49 milijardi dolara, od toga zemlje regiona raspolau sa 64% a zemlje van regiona 36%8. Najvie se ulae u projekte infrastrukture, agroindustrije, energetike. Banka stoji i kao tehnika podrka.
8

Podaci sa interneta

12

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

1.10 Banka za meunarodne obraune Bank for International Settlements. Banka za meunarodne obraune BIS (Bank for International Settlements) osnovana je 1930. na konferenciji u Hagu, a sjedite joj je u vajcarskom gradu Bazelu. Zadatak pomenute banke je da se kroz saradnju meu centralnim bankama zemalja lanica brine o stabilnosti meunarodnog finansijskog sistema. U njenom radu uestvuju samo centralne banke i meunarodne finansijske institucije. Inae, BIS banka je posebno aktivna u radu grupe deset najrazvijenijih zemalja (G-10)9, a nije rijetko da neki na nju gledaju kao na centralnu banku centralnih banaka. Ona je angaovana u nizu projekata koji su imali za cilj stabilizaciju meunarodnog finansijskog sistema.

Slika 3 - Stopa rasta BIS-a

1.11 Evropska investiciona banka European Investment Bank Osnovana je Rimskim ugovorom 1957 godine. Sa Evropskom ekonomskom zajednicom lanice zajednice su i lanice Banke. Sedite EIB je u Luksemburgu sa ciljem da na neprofitnoj osnovi doprinosi balansiranom razvoju Zajednice korz finansiranje projekata
9

http://www.cgekonomist.com/?broj=9&clanak=449

13

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

koji e uticati na razvoj nerazvijenijih regiona, projekata koji bi bili od zajednikog intresa, za vie zemalja lanica i projekata koji bi obezbjedili modernizaciju privrede. Banka odobrava zajmove i daje garancije privatnom i javnom sektoru, a udio zajma u projektu EIB-a moe biti i preko 50%. Kamatna stopa se utvruje prije zakljuenja ugovra ili pri isplati svake trane, a moe biti fiksna ili varijabilna. Korisnici kredita su oko 90% zemalja evropskog regiona mada se zajmovi izdaju i za projekte za druge regione svijeta. 1.12 Evropska banka za obnovu i razvoj European Bank for Reconstruction and Development Osnovana je maja 1990.g., a poela je sa radom aprila 1991. G. sa sjeditem u Londonu. Cilj osnivanja EBRD-a je da se u zemljama Centralne Istone Evrope podstakne prelazak na otvorenu tinu privredu, liberalizacija trinih odnosa, pomogne ukljuivanje u meunarodnu ekonomiju uz posebno jaanje demokratskih institucija, uz to da se podstakne potovanje osnovnih ustavnih naela kao to su ljudska prava, ekologija je takoe uslov. Banka ima 61 lanicu10 ukljuujui dvije institucije : Evropsku uniju i Evropsku investicionu banku. lanice banke su i neke vanevropske zemlje SAD i Japan, ali uslov je lanstvo u MMF-u. EBRD odbrava kredite vladama pojedinih zemalja, lokalnim vlastima, i privatnim firmama, direktno ili kroz domae finasijske instance, ili preko poslovnih banka. Krediti se odobravaju malim i srednjim preduzeima za podrku prije svega u procesu privatizacije. Banka takoe daje garancije za strana ulaganja, prua podrku, daje informacije od znaaja za ulaganja. U poetku svog poslovanja projekti finansiranja okrenuti su dravnom sektoru, meutim kasnije u projektima preovlauje privatni sektor.

6. ZAKLJUAK
Nastanak Meunarodnih finansijskih institucija uslovljen je poruenim odnosima posle Drugog svjetskog rata. Pouena loim iskustvom posle svjetske ekonomske krize 30-tih godina, zemlje uesnice Breton-Vudske konferencije osnivaju finansijske organizacije koje e prije svega voditi rauna o meunarodnim odnosima, njihovim odnosom snaga na
10

http://www.ebrd.com/pages/about/who.shtml

14

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

svjetskom tritu, bolje saradnje na meunarodnom planu, na tritu kretanja kapitala i uspostavljanje temelja koji e ubrzati razvoj zemalja lanica. Daljom razgradnjom finansijskih institucija osnivaju se afiliacije osnovnih institucija kroz koje se plasira kapital za razvoj nerazvijenih regiona do kojih kapital privatnog sektora ne trai svoju ansu za oplodnju i investiranje zbog velikig rizika. Tako nastaju banke koje se specijalizuju za oblasti i regione kao to su Afiriki kontinent, zatim Azijski i za zemlje u tranziciji. Viestruki znaaj finansijskih organizacija lei u regulisanju odnosa na meunarodnom finansijskom tritu, razliitim mjerama tei se ublaavanju negativnih oscilacija koje imlpiciraju i nestabilnostima na nacionalnim tritima. Pored toga vanija uloga je alokacija kapitala i investiranje u zemlje koje i nisu raj za investiranje privatnog kapitala, kao i na razvoj vanih projekata koje su uslovi za dalje ulaganje. Tu prije svega mislim na izgradnju infrastrukturnih objekata, zatim razvoj i usavravanje privrede, poljoprivrede. Cijena po jedinici proizvoda uslovljena je svim tim faktorima na koje institucije utiu, njihovom razgradnjom dolazi se do veeg nacionalnog dohotka per kapita, ali i otvaranjem novih radnih mjesta. Jo jedna uloga Meunarodnih finansijskih institucija je to one djeluju kao agenti koji dovode u neposredni kontak investitore sa korisnicima zajma. Sve pojave ne postoje same za sebe, ne postoje odvojene od ostalih faktora nisu izolovane tako da uticajem na jedne ostvaruju se i poboljanja na drugim planovima. Iz tih razloga teko je povui crtu i taksativno nabrojati gdje su granice uticaja finansijskih institucija u razvoju svjetske privrede, kada bi rekli da su to i instutucije koje vode rauna i o prirodnoj sredini da li bi to bila gornja granica uticaja. Na to neeu ni pokuati na ovom mestu da dam odgovore ali moram napomenuti da je veoma iroka lepeza uticaja i injenica na kojima finansijske institucije insistiraju. Samim tim tu prestajemo na njih da gledamo kao na tehniko operativne organizacije koje emo izuavati iz ugla njihovog funkcionisanja kao to izuavamo neku poslovnu banku. Sama injenica da se plasiraju kapitali u zemlje u kojima su nacionalni dohotci veoma niski, ali i u zemlje u kojima statistiki gledano na svakih nekoliko minuta ima umrlih od gladi, daje nam respekt da ih ne gledamo samo kao tehniko-operativnu organizaciju i da shvatimo da su Meunarodne finasijske organizacije veoma vane institucije koje daju impulse na razvoj svjetske a preko njih i na nacionalne privrede.

LITERATURA
15

Seminarski rad: Problem asimetrinih informacija market for lemons

1. Pelevi, dr B.: Uvod u meunarodnu ekonomiju, Ekonomski fakultet, Beograd, 2001. 2. Ili, dr Bogdan: Meunarodna ekonomija i finansije, Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka, 2008. 3. Jovanovi, dr P. i drugi: Meunarodni ekonomski odnosi, Ekonomski fakultet, Beograd, 2002. 4. Kovaevi, R.: Meunarodne finansijske institucije, Institut za spoljnu trgovinu, Beograd, 1998.
5.

Peakovi, G.: Meunarodne finansijske institucije i Jugoslavija: od obnove i razvoja preko dezintegracije i obnove, Ekonomski anali, 3/1999

6. 7. http://bs.wikipedia.org/wiki/Me%C4%91unarodni_monetarni_fond 8. http://www.cgekonomist.com/?broj=9&clanak=449 9. http://www.ebrd.com/pages/about/who.shtml 10. http://www1.ifc.org/wps/wcm/connect/corp_ext_content/ifc_external_corporate_sit e/about+ifc/organization

16