You are on page 1of 118

Polaris Burmese Library Collections Vol.

343
The Fight For Freedom in Burma

ppftmPm&Sifpepfwdkufzsufa&;
jidrf;csrf;a&;'dDrdkua&pDa&;vlYtcGifhta&;
aqmif;yg;rsm; twGJ

Burma/Myanmar Affairs

Vol. 343

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

Scribd
343. Polaris Burmese Library Singapore Collections - Vol 343

Google Search Engine


WE WILL BRING DICTATORS TO JUSTICE




Democracy and Human Rights Without Borders

Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

BURMA: BATTLE FOR DEMOCRACY

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

( )
EDITOR TAKHIN VACAKA ( RIT )

POLARIS BURMESE LIBRARY


2012

A5 SIZE
Index: Polaris Burmese Library, LPK Library, Daw Aung San Suu Kyi, Bo Than
Shwe, Myanmar Current History, Myanmar Politics, Myanmar Junta, Myanmar
People, Myanmar Students, Insein Prison, Prison in Myanmar, Political Prisoner in
Myanmar, Torture in Myanmar, Myanmar Army, Myanmar Affairs, Burma Affairs,
Democracy and Human Rights in Burma, Burmese Refugees, Anti-Dictatorship,
Dictator Than Shwe, Anti-Dictator, Burma dictator Than Shwe, Myanmar dictator
Than Shwe, Democracy and Human Rights Without Borders, puppet
president Bo Thein Sein,

Public Enemies

Democracy and Human Rights Without Borders


Polaris Burmese Library Collections Vol. 343


The Fight For Freedom in Burma

Democracy and Human Rights Without Borders


aus;Zl;wifvm$
vl&iS o
f csKd if;rsm;ta}umif;
trnf&Sd
usaemf@.axmifwiG ;f
Edik fiaH &;tusO;f orm;b0
tawG@t}uHK
rsm;ta}umif;a&;om;xm;onfh
pmtkyt
f m;
pDpOfxw
k af 0ay;aom
Edik if jH cm;a&;&maumfrwD/
ArmEdik if v
H ;Hk qdik &f m
ausmif;om;or*~rsm;tzGcJh sKyftm; vnf;aumif;/ ,if;pmtkyt
f wGuf rtm;vyfonf}h um;rS trSmpma&;om; ay;onfh
q&mOD;wifah Zmftm; vnf;aumif;/ ,ckpmtkyt
f wGi;f Youfqikd o
f nfh tcef;ursm;Y if;wdk@. axmiftawGt }uHK rsm;tm;
0ifa&mufun
l aD &;om;ay;=uonfh udo
k m;nGef@O;D / udak X;atmif/ udb
k ek ;f jrifx
h eG ;f ESifh udpk nfox
l G f tm;vnf;aumif;/
pmtkyt
f m;jyifqifwnf;jzwfay;onfh udak rmifarmifaxG;tm; vnf;aumif;/ pmtkyt
f wGuf vdt
k yfonfh yef;csyD rHk sm; a&;qGo
J nfh
udak usm0f if;tm; vnf;aumif;/ rsuEf mS zH;k 'DZdki;f tm; a&;qGaJ y;onfh udt
k rd af 'gi;f eDtm; vnf;aumif;/ Tpmtkyf
a&;om;xkwaf 0Edik &f eftwGuf tzufzufrS 0dik ;f 0ef;ulnyD yHh ;dk =uolrsm; tm;vH;k tm; aus;Zl; txl;wif&ySd gonf?
aevif; (tuo)
q&m@ Oa,smZOf
1988ckEpS &f pS af v;vH;k ta&;awmfyu
Hk mvESifh &Spaf v;vH;k udk aoG;acsmif;pD; owfjzwf+zdKcGJ tm%modr;f vdu
k af om
e0wppftpd;k & qef@usiaf &;vSyk &f mS ;rSk wav#mufv;Hk wGif tajccH ausmif;om;rsm;or*~/ twdak umuftm;jzifh tuoonf
twufuGq;Hk aom tzG@t
J pnf; jzpfonf?xdk@a=umifv
h nf; e0w/ etz ppftpd;k &vufxufY zrf;qD;ESyd pf ufjcif;/ ESp&f n
S af xmif
'%fcsrw
S jf cif;cH&olrsm;xJwiG f tuoESiyfh wfouforl sm;rSm trsm;tjym;yg0ifaeonf?ausmif;om;or*~rsm;onf jrefrmEdik if w
H iG f
wuUov
dk af usmif;om;rsm;or*~rS pwif ay:aygucf jJh cif;jzpfonf?odk@aomfor*~emrnfucdk x
H m;aomfvnf; vlrKS @a&;vkyif ef;rsm;/
taysmt
f yg;tpDpOfrsm;udo
k m tm&Hpk ;l pdu
k cf o
Jh jzifh 1923ckESprf S pwifzGJ@pnf;cJah om &efuek f wuUov
dk o
f r*~udk vlrKS @a&;toif;tzGJ@
tjzpfom rSww
f rf;wifxm;=uonf?
Edik if aH &;&nfreS ;f csu&f o
Sd nfh
&efuek w
f uUov
dk f
ausmif;om;rsm;or*~udk
1931ckEpS f
wGipf wifzGJ@pnf;cJo
h nf/
ausmif;om;xkxw
J iG f or*~onf Edik if aH &;ESifh yufoufoif/h roifh jiif;cHrk _ ESpt
f wef=umjzpfymG ;cJ+h yD;rS jAdwed Ef idk fi/H
jyifopfEidk if /H tdE,
Nd Edik if w
H dk@yg0ifaomEdik if H trsm;tjym;&Sad usmif;om;or*~rsm;udak vhvm+yD;rS ausmif;om;or*~onf Edik fiaH &;ESifh ywf
oufzdk@vt
dk yfonf/ odk@ro
S m wdik ;f jynftusKd ;udk aqmif&u
G af om tzGJ@jzpfrnfq+dk yD; wuUov
dk f ausmif;om;rsm;or*~ (wuo)
Rangoon University Students Union ( RASU ) z@pGJ nf;yHu
k adk &;qGu
J m ausmif;om;xk tpnf;ta0;rS twnfjyK+yD;rS
wuoudpk wif zGJ@pnf;cJjh cif;jzpfonf?
1935-36 ckEpS w
f iG f wuo OuUX udEk Ek iS fh td;k a0r*~Zif;t,f'w
D m udak tmifqef; wdk@udk wuUov
dk f tm%mydik rf sm;u
ta&;,lonfh udpEP iS fh ywfoufI 'kw,
d t=udraf jrmuf ausmif;om;oydwf jzpfymG ;cJo
h nf? (1920 ckEpS f ausmif;om;oydwu
f dk
yxrt=udrf ausmif;om;oydw[
f k ac:onf?)
'kw,
d t}udraf usmif;om;oydww
f iG f oydwpf cef;udk a&$w*d b
Hk &k m; tv,fypP,H wpfae &mwGifxm;cJ.
h ?
wuUov
dk af usmif;om;oydwjf zpfaomfvnf; oydwpf cef;wGif vkyu
f idk pf &m rsm;udk txufwef;ausmif;om; ausmif;olrsm;uom
vma&mufaqmif&u
G =f u&onf? txufwef;ausmif;om;rsm;om ryg0ifygu oydwaf umfrwD. vkyif ef;aqmifwmrsm;
tcufawG@bdk@aocsmonf? oydwu
f dk vlxak xmufcrH &_ atmif pnf;&H;k v_H@aqmf&mwGiv
f nf; txufwef;ausmif;om;rsm;.
yg0ifru
_ t"du jzpfco
Jh nf?
'kw,
d t}udraf usmif;om;oydw.
f
tawG@t}uHKud,
k +l yD;
wpfEidk if v
H ;Hk wGif
txufwef;
ausmif;om;
or*~rsm;zGpJh nf;zdk@vt
dk yfonf[k oabmwlq;Hk jzwfum txufwef;ausmif;rsm;Y ausmif;om;or*~rsm; zGJ@pnf;=uonf? +Adwo
d #
tpd;k &uvnf; cGijfh yKxm;cJo
h nf? 1936-37ckEpS x
f w
J iG f txufwef;ausmif;om; or*~rsm;. ud,
k pf m;vS,rf sm; tpnf;a0;udk
usi;f y+yD; ArmEdik if q
H idk &f mausmif;om;or*~ (Auo)udpk wifzGJ@pnf; vdu
k }f uonf? yxrqH;k OuUXtjzpf udv
k aS rmifudk
a&G;aumufwifajrSmuf}uonf? aemufwESpw
f iG f udak tmifqef; OuUX jzpfvm onf?
tzGcJ sKyfudk ArmEdik if v
H ;Hk qdik f&mausmif;om;or*~(Auo) All Burma Stu-dents'Union [kac:onf?
ausmif;wausmif;csi;f tvdu
k /f +rdK@e,for*~/ c&dik o
f r*~ponfjzifh tqifq
h ifzh GJ@pnf;onf? or*~emrnfrsm;udk Oyrmtm;jzifh
Adv
k w
f axmiftxufwef; ausmif; om;rsm;or*~[k ausmif;trnfwyfI ac:jcif;rStpjyK+yD; +rdK@e,ftrnf/ c&dik w
f yfI tqifq
h ifh
ac:qd=k uonf? xdo
k r*~rsm;onf tajccHynm txufwef; ausmif;om;rsm; or*~jzpf aomfvnf; xdpk Ofu tajccH[al om trnfudk
toH;k jyKjcif;r&Scd J?h
1

AuowGif wuUov
dk Ef iS fh aumvdyo
f r*~rsm;onf tzGJ@0ifr[kw=f u? Auoonf wpfEidk fiv
H ;Hk &Sd ausmif;om;rsm;udk
ud,
k pf m;jyKonfh tzGJ@jzpf&rnf? xdk@a=umifh wuUov
dk /f aumvdyo
f r*~rsm; yg0ifvmEdik f atmif zGJ@pnf;yHOk ya'jyifqifr&_ &Sd rnf[k
qH;k jzwf+yD; 1951-52 ckEpS w
f iG f ArmEdik if v
H ;Hk qdki&f mausmif;om; or*~rsm;tzGJ@csKyf(Auorsm;tzGJ@csKyf) All Burma Federation
of Students' Unions (ABFSU)[ktrnfajymif;cJ=h uonf?
odk@aomf wuUov
dk o
f r*~rsm;onf Auorsm;tzGJ@csKyf. w&m;0iftzGJ@jzpfzdk@twGuf oufqidk &f m or*~rsm;. zGJ@pnf;yHOk ya'udk
ajymif;&OD;rnfjzpf&m vufawG@wiG jf yifqif& cufco
J jzifh zJ@pG nf;yHk pnf;rsO;f jyifqifrr_ sm; ,aehwidk +f yD;qH;k jcif;r&Sad o;yg? AuowGif 1962
ckEpS u
f
acgi;f aqmifjzpfcJ=h uaom OuUXudo
k uf/ taxGaxG twGi;f a&;r_;udw
k ifxeG ;f wdk@rmS
wuUov
dk af usmif;om;rsm;
jzpf=uaomfvnf; wuoud,
k pf m;r[kwyf J wpfO;D csif;tae wif ajrSmufc=H u&jcif;jzpfonf?
txufwef;ausmif;rsm;. ynma&;udk wuUov
dk yf nma&;[kac:aom txufwef; ynmESifh a&maxG;r_jzpfavh&jSd cif;a=umifh
tajccHynmtxufwef;[k toH;k jyK&ef t}uHOm%fudk ausmif;om;rsm;u pwifay;cJ=h ujcif; jzpfonf/ 1958ckEpS f =o*kwv
f twGi;f u
oef@&iS ;f zqyvtpd;k &vufxuf wuo taqmuftOD;tpnf;ta0;cef;rwGif usi;f ycJah om jrefrmEdik fiv
H ;Hk qdik &f m
ausmif;om;rsm; ynma&; ES;D aESmzvS,yf GJ wGif pwift}uHay;cJ=h ujcif; jzpfonf? xdEk ;SD aESmzvS,yf rGJ S xGuaf y:vmaom
pmwrf;rsm;onf 0ef}uD;csKyf OD;Ek.tpd;k & tzGJ@uyif cs;D usL;pum; ajymcJ&h onftxd jynfph Hkco
Jh nf? tqifjh rifch o
Jh nf? odk@aomfausmif;
om;rsm; ynma&;ES;D aESmzvS,yf GJ +y;Dq;Hk Iwpfvausmt
f =umwGif Adv
k cf sKyf ae0if;acgifaqmif aomppfwyfu OD;Ekut
dk =uyfuidk +f yD;
tdraf pmift
h pk;d &zGJ@co
Jh jzifh xdyk nma&;ES;D aESmzvS,f yGrJ cS srSwaf om pmwrf;rsm;rSm vspv
f #LjyKjcif; cHomG ;&onf? xdpk mwrf;xJrmS
tcsut
f vufwcsKd @udk
rqvvufxufwiG f
ynma&;0ef}uD;
a'guw
f mnDnu
D
1964ckEpS fYpwifaom
ynma&;
pepfopfwiG f
,lo;Hk cJ&h mrS
tajccHynma&;/
tajccHynmtxufwef;
ponfh
toH;k tES;Hk rsm;acwfpm;vmcJjh cif;jzpfonf?1988ckEpS =f o*kwv
f 28&ufae@uAuorsm;tzGJ@uw
dk uotaqmuftOD;a[mif;ae&mwGizf GJ@
pnf;cJ+h yD;aemuftxufwef;ausmif;om;rsm;urdrw
d dk@ausmif;tvdu
k /f +rdK@e,ftvdu
k o
f r*~zGJ@pnf;vdu
k af omtcgtajccHynmausmif;om
;rsm;or*~(tuo)trnfudko;Hk cJ=h u&mrS,ae@tuotzGJ@rsm; ay:ayguaf ejcif; jzpfonf?
u|eaf wmfwifjyvdak om
ordik ;f twdck sKyfu=dk unfjh cif;tm;jzifh
tuo
tzGJ@tpnf;rsm;
onf
193637ckEpS u
f wnf;uay:aygucf aJh =umif;Adv
k cf sKyfatmifqef;wdk@u,
dk w
f idk Of ;D pD;zGJ@pnf;cJ=h ujcif;jzpfa=umif;odEidk =f uygvrd rfh nf? tuoonf
eHrnfom topfwckjzpf aeaomf vnf; pwifzGJ@pnf;cJhonfrmS =umjrifv
h yS g+yD? vGwv
f yfa&;wdu
k yf GJ tqifq
h ifhwiG f wufuGyg
0ifc=Jh uaom tzGJ@jzpfco
Jh nf?
1941ckEpS u
f ArmvGwv
f yfa&;wyfrawmf(BIA)udAk v
dk cf sKyfatmifqef;OD;aqmifzf GJ@pnf;pOfu&Jabmfo;kH usw
d f
0iftcsKd @ESif@t&m&Srd sm;trsm;pkwdk@rmS tuoacgi;f aqmifrsm;tuotzGJ@0ifrsm;jzpf=uonf? BIAordik ;f tpydik f;udk aoaocsmcsm
avhvmcGi&fh olrsm;tzdk@
Ttcsuyf I
dk
xif&mS ;vmygvrd rfh nf?
tuoonf
jrefrmEdik if .
H
Edik fiaH &;ordik ;f wGif
ta&;ygaomtzGJ@jzpfonf?wyfrawmfayguzf mG ;&mwGif tajccHZpfjrpfvnf;jzpfonf?
1988ckEpS f
tm%modr;f r_jzpfymG ;+yD;aemuf
e0wvufxufwiG f
tuorsm;zGJ@pnf;jcif;/
vSyk &f mS ;jcif;rsm;udk
=um;&od&aomtcg u|eaf wmft
h zdk@ jrefrmordik ;f a=umif;twdik ;f qufvuf jzpfymG ;jcif; wcktjzpf em;vnfygonf?
ordik ;f ay;wm0efuv
dk il ,fav;rsm;pGef@peG f@pm;pm;xrf;aqmif=ujcif;[kjrifygonf//tajccHynmausmif;om;rsm;jzpfIEdik if Ha&;todawmh
tm;enf;r_&rSd nf? xdak =umifh vkyif ef;rsm;wGif tcuftcJ&rSd nf[v
k nf; ar#mrf eS ;f xm;cJ@onf?
tuopnf;&H;k a&;vkyaf qmiforl sm;ESiv
fh ufawG@}uHKqH&k aomtcgtcsKd @rmS u|eaf wmfar#mv
f ifx
h m;onfxuf
Edik if aH &;tm;aumif;onf/cH,cl sujf ywfom;onf?ZG/J owWjd yif;xefonf?tuoacgi;f aqmiftjzpfAuorsm;tzGJ@csKyfodk@wifajrSmufjcif;cH
&+yD;wm0ef,cl J@aomausmif;om;rsm;xJrS
wpfa,mufjzpfaom
udak evif;udk
u|eaf wmf
1998
ckEpS Ef 0dk ifbmvtwGi;f upwifawG@qcHk J@onf?oltzrf;cH&+yD;ppfaxmufvrS ;f a&;rsm;/axmifr;_ axmif=uyf
axmif0g'grsm;.!Si;f yrf;yHrk sm;ud=k um;&aomtcgu|eaf wmf&h ifwiG ;f rSmyljyif;pGmcHpm;&onf?
u|eaf wmfO;D aESmufa=umrsm;
jywfxu
G rf wwf wif;rmoGm;onf? u|eaf wmf. ud,
k af wG@cHpm;csuEf iS fh E_id f;pm=unf&h if; qwfqwfcg emusn;f rdonf?
u|eaf wmfonf 1956-57 ckEpS w
f iG f wuUov
dk af usmif;om;rsm; or*~acgi;f aqmif
jzpf cJ+h yD; 1958ckESpf rSpI
wuUov
dk q
f &mtjzpfig;ESpw
f idk fatmiftrSx
k rf;cJ+h yD;rSausmif;om;rsm;ESifh
eD;pyfveG f;onfq+dk yD;rqvu
zrf;qD;cJo
h nf?
axmif'%ftjypfay;jcif;awmhrvkyyf J axmifxJ rSm 9ESpef ;D yg;xm;onf? !Si;f yrf;ESyd pf ufonf? udu
k ;dk u|e;f odk@ydk@onf?
tajccHynmtxufwef;ausmif;om;t&G,w
f iG f tzrf;cH&ojzifh udak evif; tzrf;cH& onfh t&G,rf mS i,fveG ;f vSonf?
odk@aomfol@!iS ;f yrf;ESyd pf ufr_@rsm;rSmu|eaf wmfwdk@xufq;dk onf?'gujdk ynfoal wGoad pcsio
f nf?
urBmuodapcsio
f nf?yg;uGut
f m%mom;wdk@. nSi;f yef;ESdupf ufru
_ o
dk mru vli,fav; udak evif;ESifh ol@vyk af zmf udik zf ufrsm;
2

&ifqidk =f uyH/k awG;ac:=uyH/k cdik rf mjywfom;=uyH/k pnf;vH;k =uyH/k cHEidk f&nf/ZG/J owW&d dSyEHk iS cfh ufc=J urf;wrf;vSaomtcuftcJrsm;&ifqdki&f yHrk sm;udk
jrefrmjynforl sm;ESifh urBmrS ydI
k odapcsio
f nf?
Tpmtkyw
f iG f udak evif;. wifjyxm;csurf sm;onf jrefrmjynforl sm;ESiu
fh rBmrS pdwyf g0ifpm;olrsm;twGuf omru
ppftm%m&Sipf epf. csKyfuidk ftoH;k csru
_ dk cHae=u&aom &d;k om;onfh wyfrawm/f wyfrKS ;/ wyfom;taejzifv
h nf; jrefrmEdik .
f
tem*gwt
f wGi;f rSeu
f efaom vrf;a=umif;udk &Sm}uHawG;awm=u&mY rsm;pGmtusKd ;jyKEdik frnf[k u|eaf wmf ,H=k unfygonf?
pma&;olajymcsifwpJh um;
u|eaf wmfaxmifuxGuv
f muwnf;ue0wvufxufrmS axmifusc&H cJw
h EJh idk if aH &;tusO;f orm;awGta=umif;/
e0wvufxuftusO;f axmifrsm;ta=umif;awGujdk yifyurBm&Sw
d jJh refrmjynfojl ynfom;awGuadk jymjycsicf aJh yr,fh tajctaeray;cJyh g?
ESpt
f awmf=umjrefrmjynfuxGuv
f mcJah yr,fu
h saemfrh mS tcsed /f aiGa=u;tcuftcJawGeJ@tppt&m&mrjynfph cHk w
Jh ma=umifv
h nf
; pmtkyx
f w
k af 0zdk@ tqifrajyjzpfcyJh gw,f?
1996-97 0ef;usiaf vmufrmS e0w vufxuftusO;f axmifrsm; ta=umif;eJ@ yufouf+yD; ud0k if;Edik fO;D a&;om;cJw
h Jh Cries
f u
G af y:vmcJI
h zwf&Sk cJ&h w,f? tJ't
D csed rf mS usaemf}uHKawG@cpH m;cJ&h wJt
h a=umif;awG xkwaf zmfziG [
fh zdk@
from Insein pmtkyx
yd+k yD;pdwt
f m; xufoefvmcJw
h ,f?
usaemfaxmifuvGwaf jrmufvm+yD;aemufyidk ;f e0wvufxuf tusO;f axmifawGxu
J
Edik if aH &; tusO;f orm;awG&J@
qd;k 0g;jyif;xefvw
S Jh b0awGta=umif; *Ce%od&o
Sd al wG/ em; vnfoal wGrawG@&ygb;l ? ppftpd;k &tusOf;axmifuae
vGwaf jrmufvmwJo
h l awmfawmf rsm;rsm;yif olwdk@&ifqidk }f uHKcJw
h mawG zGicfh szdk@twGuf rsm;pGmtcuftcJ &Scd yJh gonf?
Edik if aH &;tusO;f orm;qd&k if axmifxrJ mS
aumif;aumif;rGerf eG af e&w,f/ pm;&w,fvdk@ oabmaygux
f m;=uwJh
jynfoal wGudk
,H=k unfcsuaf =umifh
tusO;f axmifawGxrJ mS
Eke,f
vSwb
Jh 0awGu&dk if;+yD;
wdu
k yf 0GJ ifae=uwJh
Edik if aH &;tusO;f orm;awGta=umif;/ qd;k &Gm;vSwJh e0wtusO;f axmifawGta=umif; trSet
f wdik ;f awG@&&Sd avatmif tckvdk
pmtkyw
f tkyt
f aeeJ@ jyKpka&;om;xkwaf 0&jcif;yJjzpfygw,f? usaemfaxmifxrJ mS &Sad epOf usaemf@trd rf mS axmif0ifpm twGuf
rylryif&aomfvnf;
usaemf@rw
d af qGxu
J jzpfap/
u|eaf wmf&yfuu
G x
f u
J
usaemf@udk
cifrifwrJh w
d af qGawGxu
J jzpfap/
usaemf@,=Hk unfcsut
f wGuf tm;ay;pum;wcGe;f =um;&pOf twdik ;f rod usaemfaysm&f i$ cf &Jh w,f? usaemfa&S@quf&r,fh vrf;awGtwGuf
cGet
f m;opfawG
wd;k cJ&h w,f?
'gah =umifh
usaemfawG@}uHKcJ&h wJh
Edkiif aH &;tusO;f orm;b0eJ@
axmifta=umif;udk
pmzwfoal wGem;vnfpmG jzifh zwf&+Sk yD;wJt
h cg ,ckxufxd jrefrmjynf ppftpd;k & tusO;f axmif awGxrJ mS ,H}k unfcsuaf =umifh
b0udpk eG f@vw
$ af e=uwJ@ &[ef;oHCmrsm;/ ausmif;om;vli,f rsm;/ tv$maygi;f pHrk S ppftm%m&Sipf epfudk qef@usiaf wmfveS &f if;
axmifusae=uwJh Edik if aH &;tusO;f om;rsm;tay: pmemem;vnf+yD; wufEidk w
f aJh xmifw
h ae&mav;u pum;av; wcGe;f eJ@ yJjzpfap/
tm;ay;ulnrD w
_ pfcck ek J@jzpfap/ ulnaD xmufcH oGm;apzdk@ &nf&,
G &f if; 'Dpmtkyf udk a&;om;&jcif;jzpfygw,f?
,ck pmtkyw
f iG yf g0ifonfh tcsut
f vufrsm; tm;vH;k eJ@yufouf+yD; wm0ef,al =umif;ajym=um;vdyk gw,f? 'gt
h jyif
u|eaf wmfwdk@awG@ }uHKcHpm;cJh&wmudk a&;om; xm;jcif;jzpfI jynfph rHk nf[rk cH,yl g? tm;enf;csurf sm;&Srd nfqo
kd nfuv
dk nf;
&d;k &d;k om;om; 0efcaH =umif; ajymcsiyf gw,f?
tm;rav#meh J@? qufomvky?f igwdk@tjrJtm;ay;aer,fqdo
k nfh toHrsm;onf tusO;f axmifrsm;wGif usaemf=um;cJ&h pOf
jrefrmjynf 'Dru
dk a&pDa&;twGuf tm;tifrsm; tppftrSejf zpfcaJh =umif; xyfraH jymcsiyf gao;w,f? Edik if aH &;tusO;f orm;rsm; tjrJvkd
awmifw
h onfrmS olwdk@uadk xmufct
H m;ay;onfh vlx.
k oabmxm;/ vlx.
k toHrsm;yif jzpfygw,f//
rmwdum
ta=umif;t&m
pmrsuEf mS
aus;Zl;wifvm$ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (5)
q&mh&Jh Oa,smZOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (7)
pma&;olajymcsiw
f pJh um; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (13)
tcef;(1)
(u) ausmif;om;xk nDvmcH . . . . . . . . . . . . . . . . . (15)
(c) tuo wdk@&Jh qdik ;f bkwjf zKwfyGJ . . . . . . . . . . . . . . . (16)
(*)wdr;f a&Smif+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (17)
(C)rzrf;rcH&cif wpf&uftvdk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (19)
3

tcef;(2)
(u) oajyrSm tzrf;cH&+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(22)
(c) ppfa=uma&;udk jzwfoef;pOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (24)
(*) eH&aH wGay:u auG;a=umfoaH wG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (29)
(C) tdro
f mxJu aomufa& . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (32)
(i)a,mufzudk =uufOwdu
k jf cif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(34)
(p) tr_waGJ wGeJ@ twltcsKyfodk@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (39)
tcef;(3)
(u) tcsKyfaxmifrmS vlp+Hk yD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (42)
(c) pwD;0yfrmS &H;k xkww
f aJh e@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (44)
(*) 5(n)awGudk cd;k r_y'k rf wyfawmh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (47)
(C) jcifaxmifawG/ arG@,mawG&wJah xmif . . . . . . . . . . . . . . . .(49)
(i)b0oHo&meJ@ 5(n)awGb0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(50)
(p) &ref,+l yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(52)
(q) ppfc&Hk ;Hk rSm wdik ;f jynfucdk spfwo
Jh al wG . . . . . . . . . . . . . . . . . .(53)
tcef;(4)
(u) tyfxnftvkycf &H jcif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(55)
(c) us;D uef;rsKd ;awG&Jh awmif,mavbm tefwyk GJ . . . . . . . . . . . . .(57)
(*) ppfacG;wdu
k u
f i&Jcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (59)
(C) ppfacG;wdu
k rf mS ae@pOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (63)
(i)ppfacG;wdu
k u
f tjyef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (66)
ta=umif;t&m
pmrsuEf mS
tcef;(5)
(u) rpm;oifw
h Jh toD;pm;rdvdk@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (68)
(c) axmifwiG ;f edp"P 0l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (69)
(*) tm;vH;k aumif;ygw,f q&m}uD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(72)
(C) td;k pm;ta=umif;/ +*dKvfta=umif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (73)
(i)+*dKvfzrf;enf; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(75)
(p) +*dKvfjzpfatmifvyk jf cif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(77)
tcef;(6)
(u) axmifwiG ;f Adv
k v
f yk GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (80)
(c) oGm;emaevdk@ vlowfwm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (82)
(*) }udK;rdef@eJ@raoyJ aygujf ym;eJ@ ao&ol . . . . . . . . . . . . . . . . .(85)
tcef;(7)
(u) axmifaq;&Hq
k o
dk nfrmS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (90)
(c) vlowfq&m0ef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(93)
tcef;(8)
(u) tdwcf st
f idk Af aGD &m*g yd;k ysH@ESH@yHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(96)
(c) &efuek +f rdK@ &Jb
h ed ;f pcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(98)
tcef;(9)
(u) uGypf yd q
f &m r[mbkwf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(101)
4

(c)axmiftwGi;f bk&m;wnf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(103)


(*) a&'D,0dk ,fay;rdvdk@ axmifusvmwm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(105)
(C) axmifwiG ;f aiGa=u; vJv,
S pf epf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (106)
(i)axmifpm&if;awGc;dk xkwaf wmh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (108)
tcef;(10)
(u) axmifajymif;+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(115)
(c) o&ufaxmiftoGm; vrf;c&D;rSm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(122)
(*) [if;aumif;vdk@xrif;awmif;wm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(126)
(C) axmifw&m;pD&ifcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(129)
tcef;(11)
(u)axmif0ifpmwdu
k yf GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(131)
(c) axmif0ifpmyHpk w
H u
dk yf GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(137)
ta=umif;t&m
pmrsuEf mS
tcef;(12)
(u) o&ufaxmifwiG ;f oufaoxGuq
f cdk suf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(142)
(c) tnmc&D;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(155)
tcef;(13)
(u) axmifwiG ;f owif;pm/ twdt
k xGm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(167)
(c) udt
k u
dk u
f dk aoqH;k r_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(169)
tcef;(14)
(u) &Sm;&Sm;yg;yg; acgi;f jzwfowfr_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(174)
(c) trsKd ;om;nDvmcHeJ@ wdu
k yf w
d 'f %f . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(176)
tcef;(15)
wGzJ ufaxmifow
H idk =f um;u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (184)
tcef;(16)
a'geawmifrmS aewJh awmifay:om;awG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(191)
tcef;(17)
ydu
d wfuzdk suw
f Jh uGupf w
k f . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(201)
tcef;(18)
usaemfocd zJh ;l wJh olawGxu
J trSww
f &rdwaf qGrsm;
(u) OD;tke;f jrifh (ocifO;D tkef;jrif/h wd;k wufa&; ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(213)
(c) OD;pdev
f (S Adv
k pf ed o
f rH %d) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(215)
(*) q&mawmfO;D a&0w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (216)
(C) &Jausmpf mG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(224)
tcef;(19)
(u) o&ufaxmifu vGww
f Jhae@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(226)
(c) xGuaf wmfrl eef;ucGm+yD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(227)
rSww
f rf;"mwfyHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (230)
o&uftusO;f axmifyHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(231)
o&uftusO;f axmifwiG f a&qGaJ vbm yef;csyD Hk . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(232)
5

o&uftusO;f axmif. taqmifyef;csyD Hk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(233)


wdu
k yf pHk rH sm; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(234)s

tcef;(1)
(u)

ausmif;om;xknv
D mcH

tcsed u
f mvu 1990 ckEpS x
f JrmS ayg@? arvu ppftpd;k &u usi;f yay;wJyh gwpD 'Hk rD u
dk a&pDa&G;aumufyGJ &v'f tajzxGuv
f dk@
'Dru
dk a&pDtiftm;pkawG csed fcGif tav;omaecsed yf J jzpfygw,f? usaemfwdk@ jrefrmEdik fi&H J@ &moDOwkawGxu
J rd;k wGi;f umv[m
'Dru
dk a&pDtiftm;pkawG&J@ oauFwvuQ%mwpfcv
k dk@ qd&k rvdyk gy?J
rd;k wGi;f umveJ@ jrefrmEdik if H 'Dru
dk a&pDvySk &f mS ;rS[
k m qufpyfaeygw,f? e0wppftpd;k &&Jh nSi;f yrf;/ ESyd pf uf/ zrf;qD;rSak =umifh
rif;udEk idk t
f ygt0if ausmif;om;trsm;tjym; zrf;qD;cHae&ovd/k ppfaxmufvrS ;f a&; &J@ nSi;f yrf;ESyd pf ufr'Sk %fawGudk rcH&yfEidk af wmhvdk@
e,fpyfa'orsm;qDudk wdr;f a&SmifomG ;=uwJh ausmif;om; rsm;vnf;&Scd yJh gw,f?
jyeff@}uJaewJ@ausmif;om;rsm;/ tzGJ@tpnf;rsm;udk &efuek rf suEf mS pmrSm pkpnf;Edik zf dk@twGuf rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf
oHCmor*~t
D zGJ@ OuUX OD;a&0wESiAfh uo(txufArmjynf) rSausmif;om;/ vli,fu,
dk pf m; vS,rf sm;jzpf=uonfh rd;k ausmOf ;D / udpk ef;,k/
udrk if;rif;OD;/ rcifOrRmjrif/h rjrifjh rifch dkif pwJrJh EWav;uausmif;om; xkrsm;&Jh yHyh ;dk / uln/D }udK;yrf;rSjk zifh &efuek jf rdK@
&Sad usmif;om;tzGt
Jh pnf;rsm;pkpnf;um uspv
f pfcidk rf maom ArmEdik if q
H idk &f m ausmif;om;r*~rsm;tzGJ@csKyf (atmufArmjynf)
udjk yefvnfzGJ@pnf;I ArmEdik v
f ;Hk qdik &f m ausmif;om;xk nDvmcH}uD;udk 1990ckEpS /f ZGefv(28)&ufae@rS Zlvidk v
f (2)&ufae@ txd
rEWav;+rdK@ jrawmif bke;f }uD;ausmif;wku
d rf mS usi;f yjyKvkycf Jhw,f?
tJ'n
D v
D m}uD;uae+yD;ausmifom;xkrS awmif;qdck su(f 6)csu/f twnfjyKcsu(f 3)&yf/ a&S@vkyif ef;pOf (3)&ufcsrw
S Ef idk cf yJh gw,f?
tJ't
D xJuyg0ifwt
Jh csu(f 1)csuu
f awmhAuorsm;tzGJ@csKyf&J@1960ckEpS rf mS usi;f ycJw
h Jh qXrt}udraf usmif;om;xk nDvmcH}uD;uae
twnfjyKcsrw
S x
f m;cJw
h Jh rl(5)csuu
f dk qufvuf udik q
f +GJ yD; txufArmjynfausmif;om;rsm;eJ@ atmufArmjynfausmif;om;rsm;
[efcsun
f n
D yD ;l aygi;f +yD; ppftm%m&Sipf epfudk wdu
k yf 0GJ ifomG ;zdk@ ausmif;om;xku oH"Xd mefawGcsrw
S cf J@w,f?
tJ'aD e&mrSm AuotzGJ@csKyf&Jh csrw
S x
f m;wJrh (l 5)csuu
f awmh......
(1)? ausmif;om;xktcGit
fh a&;umuG,af &;
(2)? 'Dru
dk a&pDynma&;
(3)? 'Dru
dk a&pDa&;
(4)? jynfwiG ;f +idr;f csrf;a&;
(5)? trsKd ;om;a&; ...wdk@yjJ zpfw,f?
tuowdk@&Jh qdik ;f bkwjf zKwfyGJ
(c)1990ckEpS f a&GaumufyGJt+yD; tajccHynmausmif;rsm; jyefziG w
fh t
Jh cg=uawmh ppftpd;k &uae+yD; ausmif;om;awG[m
Edik if aH &;eJ@rywfouf&bl;vdk@ ajymqdjk yD;awmh olwdk@ ppftpd;k &&J@ ay:vpDjzpfwJh 'dk@wm0efta&;(3)yg; qdik ;f bkwaf wGudk &efuek jf rdK@rmS &Sw
d Jh
tajccHynmausmif;awGtESH@ vdu
k v
f w
H yfqif =uw,f?
ausmif;awGtESH@ pnf;&H;k a&;awGjyKvkycf w
Jh ,f? tJ'gawGurdk auseyf=uwJh tajccHausmif;om;/ ausmif;olawG[m &efuek /f rEWav;
pwJjh rdK@}uD;awGrmS ppftpd;k &&J'h dk@wm0efta&;(3)yg;qdik ;f bkwjf zKwfcsyaGJ wG/ppftpd;k &qef@usiaf &;yGaJ wG jyKvkycf =Jh uwmudk awG@jrifc&Jh w,f?
tJ't
D csed rf mS awmh&efuek jf rdK@rmS qd&k ifAv
dk w
f axmiftrSw(f 5)eJ@trSw(f 6)txufwef;ausmif;awGrmS ppftpd;k &&J'h dk@wm0efta&;(3)yg;qdik ;f
bkwaf wGuadk usmif;om;awGy&J dkucf sKd ;/zsuq
f ;D /jzKwfcsraSk wGt&Sderf jywfjyKvkyEf idk =f uovk/d rEWav;+rdK@rmS vnf;yJtajccHynmtxufwef;a
usmif; wpfcrk mS qd&k if ausmif;0if;twGi;f rSm &Sw
d Jh rqv tpd;k &&Jt
h vHudk tvHwidk u
f ae jzKwfcscw
Jh ,f?+yD;awmh tJ't
D vHudk
ajcaxmufrmS csn+f yD; ppftpd;k &udq
k ef@usiq
f EMjycJw
h Jh c&dik af usmif;om;rsm; or*~(tajccHynm) ausmif;olav; wpfO;D jzpfwJh
raeqkviSdk [
f m ausmif;uae xkwyf ,fccH &Jh w,f?wpfcsed fwnf;rSmyJ 'Dvdk tvm;wljzpf&yfawG[m &efuek w
f idk ;f twGi;f rSm&Sw
d Jh
+rdKe,fawG jzpfwJh ykZeG af wmif/ yef;bJwef;/ vom/ '*H/k vrf;rawmf/ =unfjrifw
h idk /f tvH/k vSidk /f a'gyt
Hk p&Sw
d Jh +rdKe,fawGrmS
jzpfymG ;cJyh gw,f? urm&Gw+f rdK@e,f trSw(f 5)tajccHynm txufwef;ausmif;rSmqd&k if usm;av; qdo
k nfh tajccHynm
6

ausmif;om;wpfO;D rS OD;aqmif+yD; 'dk@wm0efta&;oH;k yg; qdik f;bkwu


f dk ausmif;0if;twGi;f uae jzKwfcscw
Jh ,f? +yD;awmh tJ'q
D idk ;f bkwu
f dk
rD;&Sw
dk t
Jh xd jzpfymG ;cJw
h ,f? prf;acsmif;jrdK@e,frmS qd&k ifvnf; tJ'q
D dki;f bkwu
f dk jzKwfcs+yD; ausmif;tqif;rSm qENjycJ=h uw,f?
ausmif;om;awGu vlawGtm;vH;k Auy/ acG;awGtm;vH;k e0wvkd@auG;a=umfc=Jh uw,f?
'Dvakd uG;a=umfou
H dk Adv
k cf ifne$ f@ wpfa,muf =um;wJt
h cgrmS aqG@aqG@cek +f yD; q&mtwwfoifoyd `H ausmif;u
q&m/q&mrawGudk ac:,l+yD; 'gawG[mq&m/ q&mrawG rqH;k rvdk@ jzpf&wmqd+k yD; +cdr;f ajcmuf }udr;f armif;cJw
h ,f? tJ't
D csed rf mS yJ
rEWav;+rdk@u trSw(f 9)/ trSw(f 1)eJ@ tjcm;ausmif;awGu ausmif;om; awG[m ausmif;qif;csed w
f idk ;f +rdK@v,facgiu
f aps;csKd em&Dpifem;
w0du
k rf mS ppftpd;k &qef@usiw
f hJ auG;a=umforH sm;/ qENjyr_ rsm; }udK;=um;jzpfay:aecJw
h ,f?
a&G;aumufyrGJ mS tEdik &f wJh jynfol@ v$waf wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;[mvnf; &efuek +f rdK@ vnfacgirf mS &Sw
d Jh *ENcD ef;rrSmpk+yD;
a=ujimcsuf 190udk xkwjf yefcw
Jh ,f? tJ'aD =ujimcsux
f rJ mS &ufaygi;f (30)twGi;f jynfol@vw
$ af wmfac:ay;&ef e0w tpd;k &tm;
awmif;qdx
k m;ovdk
tif;pdeaf xmifxrJ mS &S=d uwJh
Edkiif aH &;
tusO;f om;awGuvnf;
tEdik &f ygwu
D t
dk m%mv$aJ y;zdk@
tpmiwfcw
H u
dk yf 0GJ if+yD; awmif;qdak ewJh tcsed f vnf;jzpfygw,f?&efuek +f rdK@awmfrmS vnf;(999qkw
d J@-uk;d oH;k vH;k ae@)
1990jynf/h
pufwifbmv/ 9&ufae@rmS vSyk &f mS ;rSw
k ckjyKvkyzf dk@ wyfO;D tzGJ@rsm;uvnf; wyfveS f@xm;=uygw,f? 'Dvekd J@ (8888)ESpyf wfvnf
(2)ESpjf ynfh tcrf;tem;rSm rEWav;+rdK@twGi;f oHCmawmfrsm; qGr;f avmif;yGrJ mS ppftpd;k &u &uf&ufpufpuf ypfcwfErSd ef if;wma=umifh
oHCmawmfawG&J@ a'go,rf;td;k [m ayguu
f aGJ wmhr,fh tajctaeudk qdu
k af &mufvmcJw
h ,f?'ga}umifh e0wu vlzrf;yG}J uD;udk
w+ydKifeuf pwifygawmhw,f?
wdr;f a&Smif+yD
(*)usaemftzrf;rcH&rDwywfavmuftvdrk mS yJ+rdk@e,ftoD;oD;uvSyk &f mS ;=uwJt
h ajccHynmausmif;om;ausmif;olawGudk
e0w
ppfaxmufvrS ;f a&;awGu pwifzrf;qD; wmawG jyKvkyaf eyg+yD? a'gyHk +rdK@e,f/ '*H+k rdk@e,f/ Adv
k w
f axmif+rdK@e,fawGu
tajccHynmausmif;om;awG/ (999)vSyk &f mS ;rSu
k dk OD;aqmifr,fh wyfO;D u&JabmfawG[m usaemfwdk@t&ifow
l dk@u tif;pdeo
f ;D oef@
tusO;f axmifrmS a&muf&aSd ecJhw,f? zrf;qD;rSak wG rsm;vmwma=umifh usaemfwdk@uvnf; ud,
k t
fh pDtpOfeJ@u,
dk f vHjk cHKwJah e&mawGrmS
cdak tmif;zdk@ ae&m&Sm}u&ygw,f?tJ't
D csed [
f m usaemfwdk@twGuf bk&m;w&m;t&dy[
f mvnf; vHjk cHKrSk r&Sad wmhygb;l ? wpf&ufrmS
usaemf a&Smifwrd ;f aeusjzpfwJh urm&Gwv
f n
S ;f wef; *H;k qif;em;u tdrrf mS oGm;tdyf cJyh gw,f? tJ'aD e@[m usaemftzrf;rcH&cif
wpf&uftvdrk mS yJ jzpfygw,f? rSwrf w
S &f & usaemftyd rf t
Jh rd frmS (&uo)u ud+k zdK;(+zdK;rif;ode;f ) (,ck awmifial xmifrmS axmif'%f
(14)ESpu
f scaH e&ol)eJ@ =unfjh rifaumvdyu
f udo
k ufaxG; wdk@eJ@ qHjk zpf=uygw,f? ud+k zdK;u usaemfu
h dk rif;owdxm;aeOD;aemf/
&Jarmfx;l wa,muf aysmufaew,f =um;w,f? rif;eJ@ aumawG@ jzpfao;ovm;vdk@ar;ygw,f? usaemfvnf;
rawG@b;l / wpfae&mrSmyJ yke;f aeovm;/ zrf;bJac:oGm;+yDvm; rodao;ygb;l ? owif;=um;&if usaemfajymygrh ,f
useG af wmf ajzvdu
k af wmh ud+k zdKk ;uyJquf+yD; armif&ifu
h dk rEWav;u OD;a&0wu awG@csiv
f dk@wJh pmvnf;ay;vdu
k w
f ,f?
zwf=unf+h yD; oGm;vdu
k yf gO;D qd+k yD; pmudx
k w
k af y;w,f? pmuawmh rEWav;+rdK@ rSm(8888)ESpyf wfvnfae@u ppftpd;k &u
&uf&ufpufpuf owfjzwfcw
Jh Jhupd eP J@ yufouf+yD; usaemfu
h dk tultnD awmif;xm;wJh pmyg?
pmudk
tdwx
f jJ yefxnf+h yD;
tdr&f iS u
f aus;G wJh 0ufacgi;f okwef J@xrif;udk usaemfwk@d (3)OD;om; pm;aomuf=uygw,f? pm;aomuf+yD;tdyzf dk@ ae&mtwGuf
jyifqifwek ;f rSmyJ tdr&f iS u
f
[J/h eifwdk@'t
D rd rf mS
tdyw
f mpdwrf cs&bl;? tdref J@uyf&yfu bke;f }uD;ausmif;rSm oGm;tdy?f igvu
dk yf dk@ay;r,f?
tJ'rD mS pdwcf s&w,f? reufus&ifawmh ausmif;xdik q
f &mawmf rEd;k cif igwdk@trd f jyefvmtdy=f u qd+k yD; tdr&f iS v
f yk o
f u
l usaemfwdk@udk
wzGzrG mS ygw,f?
ausmcsp&mae&m wpfae&mvHjk cHK&if +yD;wmygyAJ sm vdk@usaemfwdk@jyefajym+yD; tdrf&iS jf zpfol vdu
k yf dk@whJ tdref m;u
bke}f uD;ausmif;rSm pwnf;csc=Jh uygw,f? tJ'D bke;f }uD; ausmif;xJrmS vlprd ;f 0if&if atmfwwfvdk@ acG;awGxuf pdwcf sr&Sk w
Sd Jh
ief;awGarG;xm;w,f? tJ'D wpfnawmh bke;f }uD;ausmif;rSm tdy+f yD; aemuf wae@ tm&k%q
f rG ;f ruyfcif ausmif;wdu
k u
f ae tomav;
xvmcJ=h uw,f?
usaemfwdk@wnf;wJt
h rd u
f dk tdyaf &;r0ao;wJh rsuEf mS awGeJ@ 0ifomG ;wJt
h cgrmS
wpftrd v
f ;Hk rSm&Sw
d Jh olawGtm;vH;k
jyL;wl;+yJwrJ suEf mS awGeJ@ useG af wmfwdk@udk =unfah ew,f? +yD;awmhrt
S rd &f iS jf zpfou
l
eifwdk@ 'Dtrd u
f rdk vm=ueJ@awmh? nu axmufvrS ;f a&;u owif; twdtus&xm;vdk@ eifwdk@udk vm&Smw,f? nu
eifwdk@t0iftxGuyf /J axmufvrS ;f a&;awG/ &JawG/ &0wawG wtdrv
f ;Hk udk ydw&f mS =uwm? eifwdk@urdk aw@v
G dk@ a'gy+G yD; tdrx
f rJ mS
tdyaf ewJh olawG tm;vH;k udx
k cdik ;f / olwdk@ppfzed yfawGeJ@ jcifaxmifawGudk uef+yD;&Sm=uav&J?h owif;twdtus&+yD;rS
eifwdk@urdk awG@wt
Jh wGuf eifwdk@ b,fomG ;vnf;vdk@ar;w,f? wpftrd v
f ;Hk u b,forl S rvmbl;vdk@ ajzwmayg?h tJ'D
awmhaxmufvrS ;f a&;u rdvkd@uawmhumG / wpftrd v
f ;Hk udzk rf;+yD; ta&cGcH mG jzpfr,fvdk@ used ;f w,f? aemuf+yD; tdraf tmufaum/
tdraf emufaz;aum/ tdro
f myg ae&mtESH@vu
dk &f mS jyefw,f? owif; twdtus&xm;&Jh om;eJ@vw
G o
f mG ;wm emw,fumG vdk@ajym+yD;
7

rdvdk@ uawmh cifAsm;wdk@vnf; rvG,b


f ;l omrSwv
f dk@ }udr;f +yD;jyefomG ;w,f tdr&f iS jf zpfou
l rsuEf mS rSm aoG;r&Sad wmhyJ wkew
f ek &f &D D
ajymjyygw,f?
nutdyaf &;r0vkd@ 'DreufrmS wa&;avmuf jyeftyd rf ,fv@dk pOf;pm;xm;wJh pdwu
f ;l udk zsu+f yD; rsuEf mS udk uAsmuoDopf+yD;
oH;k a,mufom; tjrefjyefxu
G cf }Jh uygw,f? vSn;f wef;a&mufawmh usaemfu ud+k zdK;eJ@ udo
k ufaxG;wdk@udk cifAsm;wdk@vdk
acgi;f aqmif}uD;awGeJ@ aygi;f tdy&f if usaemfwdk@vb
dk mrSr[kww
f Jh tnw&aumifawGyg axmifusaeygO;D r,fvdk@ aemufvu
dk af wmh
ud+k zdK;u a[haumif..rif;rarhygeJ@aemf? vpfoif&h ifvpfawmh vdk@jyefajym+yD; vrf;cGcJ }Jh uygw,f? vpfawmhvpfcsiaf yr,fh
csed ;f xm;wJu
h pd aP wGu &Sad o;awmh OD;a&0weJ@ csed ;f xm;wJah e&mudo
k mG ;zdk@ jyifvu
dk yf gw,f? wmarGbufrmS OD;&0weJ@ awG@+yD; q&mawmf
tultnD awmif;xm;wJu
h pd t
P wGuf tpDtpOfawG aqG;aEG;=uygw,f? wevFm ae@rmS jyefqzHk dk@ tcsed ef J@ ae&mjyefowfrw
S +f yD;
usaemfjyefvmcJw
h ,f?
tzrf;rcH&cif wpf&uftvdk
(C)q&mawmfO;D a&0wqDu tjyefrmS awmh a'gy+Hk rdK@e,fuoli,fcsi;f wpfa,mufjzpfwJh ausm0f &J@trd u
f dk xGuv
f mcJyh gw,f?
ausm0f &Jh tdru
f usaemf&h J@ pm;tdraf omuftrd f qdv
k nf;rrSm;bl;? ausm0f u pufrw
Sk uUov
dk w
f ufciG &fh aeyg+yD? +yD;awmh q,fwef;
ausmif;om;awGudk t*Fvyd pf moifjyaewJh q&mwpfO;D jzpfovd/k Armhvil ,frsm; tpnf;t&H;k (Avp)/ ,cif tm&Svil ,ftzGJ@rS
vli,facgi;f aqmifwpfO;D vnf;jzpf ygw,f?olutoef@tjyef@ tvGe}f udKufyf gw,f? vluawmh tom;rJvdk@ rD;jywf&ifomG ;
yJjrif&w,fvdk@ useG af wmfwdk@u aemufavh&ySd gw,f? olvrf;av#muf&if ycH;k udk wzufapmif;+yD; av#mufwwfvdk@ usaemf
wdk@uz&drf vdk@ac:}uygw,f? axmifxaJ &mufawmh ausm0f u (2)a,muf&ySd gw,f? oleJ@ aemufwa,muf u yJc;l uausm0f yg?
oluadk wmh tm;vH;k u z&drv
f dk@ ac:+yD;/ aemufwpfa,mufuadk wmh yJc;l u ausm0f vdk@yaJ c:ygw,f?
wpfcgu axmifxrJ mS z&dru
f dk taqmifr;Sl 0efxrf;wpfa,mufu ac:+yD; axmifeyH gwf}uD;rSm ol@ emrnfudk a&;wJt
h cg
ausm0f e vdk@pmvH;k aygi;f awmh olu q&m usaemfemrnfu e}uD;ESpv
f ;Hk qifh aygi;f wJh %}uD;yg vdk@jyefajymygw,f?
0efxrf;uvnf;&Su+f yD; igvnf;raygi;f wwfb;l ? rif;emrnf rif;zmom aygi;f vdk@jyefajymcJyh gw,f?
usaemf ausm0f tdru
f adk &mufawmh ol@nrD jzpfol yyu ausm0f nutdrjf yefrtdyb
f ;l vdk@ ajymygw,f? 'Duae@
q,fwef;atmifpm&if; xGurf mS rdk@ rae@nuol@wynfh ausmif;om;av;awGeJ@
twlomG ;tdyw
f ,fvdk@ qufajymygw,f?
'geJ@useG af wmfvnf; tJ'rD mS yJa&csKd ;/ t0wftpm;vJ+yD; ausm0f eJ@ awG@csiaf o;wma=umifh oljyefvm&if 'Dae@ ae@vnf
wpfem&Davmuf vSn;f wef; pH&yd +f idru
f vufzuf&nfqidk u
f dk vmcJ@zdk@rmS +yD; a'gy&Hk Sd ausm0f tdru
f ae jyefxu
G cf J@ygw,f?
+rdK@xzJ ufuo
dk mG ;zdk@ OD;wnfvu
dk yf gw,f? usaemf &efuek +f rdK@ xJuadk &mufawmh vrf;30rSmaewJh usaemhoil ,fcsi;f
bke;f bke;f (bke;f jrifx
h eG ;f ) &Jt
h rd fudk OD;wnfvu
dk yf gw,f? bke;f bke;f qdw
k m oH;k a&mifjc,f ausmif;om;vli,ftzGJ@uyg? ol@trd u
f adk wmh
+rdK@vnfacgiu
f olyek Xf mecsKyfwpfcv
k @dk usaemfwdk@u emrnf ay;xm;ygw,f? bmjzpfvdk@ vnf;qdak wmh ol@trd u
f ppftpd;k &udk
qef@usiv
f ySk &f mS ;aewJo
h al wG awmfawmf rsm;rsm; qHw
k wfwaJh e&m wpfcjk zpfvdk@ygy?J
qHq
k nf;zdk@ wifr[kwyf J ppfaxmufvrS ;f a&;&Jh '%fa=umifh ud,
k f@trd u
f ,
dk jf yefvdk@ r&awmhwJh ae&mrJo
h mG ;wJo
h al wG
twGuv
f nf; ol@trd af &mufomG ;&ifawmh olwwfEidk foI aus;G arG;{nfch w
H wfygw,f? usaemfwdk@vdk ausmif;om;awGudk
olwdk@ro
d m;pku ulncD w
Jh ma=umifv
h nf; e0w&Jh t+idK;}uD;udk ,ae@widk f cHpm;ae&&Smav&J?h
useG af wmfbek ;f bke;f tdru
f adk &mufawmh oltyd &f murxao;yJ ukwifay:rSm yd;k vd;k yufvuf tdyaf ysmf aewke;f ygy?J 'gayr,fh
{nfo
h nfawGuawmh
xH;k pHtwdik ;f
ol@trd rf mS a&muf&aSd eygw,f?
apmapmpD;pD;
a&mufaeoluawmh&uD;Q (nDaxG;cdik )f eJ@
udpk ed v
f iSdk w
f dk@yjJ zpfygw,f? udpk ed v
f iSdk u
f awG@awG@csi;f ...
armif&ifwdk@ =um;+yD;+yD;vm; vdk@ p+yD;ar;ygw,f? usaemfubmjzpfvdk@vnf; vdk@ ar;vdkuf ygw,f?
om;n$eOf ;D eJ@ udak tmifxeG ;f wdk@udk nuw+ydKifeufxzJ rf;oGm;=uw,f?
[kwv
f m;
[kww
f ,f? nu 12em&DavmufrmS axmufvrS ;f a&;eJ@ ppfwyfu udak tmifxeG ;f eJ@om;n$eOf ;D wdk@ tdraf wGudk wpfae&mpDc+GJ yD;
w+ydKifwnf;zrf;oGm;=uw,f? udak tmifxeG ;f tdru
f
0&rf;ygvm;/ zrf;0&ef;ryg&if rvdu
k f Edik b
f ;l vdk@ ajymvdk@ ol@trd ef J@
axmufvrS ;f a&;awGpum;rsm;=uao;w,f
vdk@bek ;f bke;f uajymjyygw,f? usaemfuvnf; nuuseG af wmf&,f/ ud+k zdK;eJ@uo
dk ufaxG;wdk@ qH=k uyH/k usaemfwdk@o;Hk a,mufv;Hk
uyfoaD v;vGwo
f mG ;+yD; tzrf;rcHvu
dk &f yHw
k dk@yu
Hk dk ajymjyvdu
k yf gw,f? e0wu (999)tH}k uGrSk@jzpfrmS pd;k vdk@ wyfO;D tzGJ@0ifawGudk
ESrd ef if;zrf;qD;+yD;/ tckuseG af wmfwdk@ (Auo) ausmif;om; awGuw
dk pfcsed w
f nf;/ wpf+ydKifwnf;zrf;qD; vmwJah jcvSr;f yJvdk@ usaemfu
xyfajymvdu
k yf gw,f?
8

udpk ed v
f id_ u
f
'dk@wawGowd&&Sd aSd ezdk@ aumif;+yDaemf? ud,
k v
f nf;a&Smifawmhr,f?
rif;wdk@vnf;'D bke;f bke;f wdk@tdrrf vm=u&if aumif;r,f
vdk@ajymygw,f? ud&k uD;Q uawmh
at;...tm;vH;k enf;enf;av;a&Smifae=u&if aumif;r,f
vdk@0ifajym+yD; acsmif;wcsu[
f ef@ vdu
k yf gw,f? ol@u=kd unf&h wm tat;rd+yD; acsmif;qd;k aewJyh yHk gy?J armifbek ;f uawmh
usaemfu
h pdk ;dk &drw
f ,fxifyg&?Jh
a[haumif? igwdk@awG a':atmifp=k unfeJ@ tif;av;zufudk pnf;&k;H a&;qif;wke;f u tif;av; azmifawmfO;D bk&m;u
ab;tEW&m,fuif;&Si;f atmif ouFe;f pteDav;awGay;w,f? (tJ'o
D uFe;f p teDav;awGrmS a*gyutzG&J ;Hk &Jh wHqyd w
f ;Hk av;awG
&du
k x
f m;wm owdxm;rdygw,f) rif;vnf; tEW&m,f uif;atmifaqmifxm;aygh
qd+k yD;usaemfu
h dk tJ'o
D uFe;f pwpfck vufaqmifay;ygw,f? tJ'aD emuf usaemfvnf; tcsed f r&Sad wmhvdk@ vSn;f wef;rSm
tajccHynmausmif;awGu +rdK@e,fupdk m;vS,af wGeJ@ aqG;aEG;yG&J &Sd m csed ;f xm;wJh ae&mudo
k mG ;zdk@ ajymawmh tm;vH;k u useG af wmfudk
roGm;zdk@ 0dik ;f wm;=uygw,f?
a[haumif...rarhygeJ@aemf
tzrf;tqD;awG rsm;aew,f
tpnf;ta0;rvky&f if aumif;r,f
zsuv
f u
dk .f ..roGm;ygeJ@
0dik ;f +yD;wm;=uwJh toHawGudk vspv
f sK&S+k yD; usaemf xGuv
f mcJw
h ,f? roGm;&ifrjzpfwJh udp&P aSd ewm
a=umifh tajccHynmausmif;om; ud,
k pf m;vS,af wGeJ@ awG@zdk@ csed ;f qdx
k m;wJah e&mudk usaemfa&mufatmif oGm;cJyh gw,f? 'Dwcg
ausmif;om;awGeJ@ aqG;aEG;+yD;&if q&mawmfO;D a&0weJ@ rEWav;vdu
k o
f mG ;r,fvdk@ vrf;rSm awG;vm;cJyh gw,f?
'gayr,fh usaemf&J@ pdwu
f ;l awGudk e0w axmufvrS ;f a&;awGu vufO;D r_ &,lomG ;cJyh gw,f?
tcef;(2)
oajyrSm tzrf;cH&+yD
(u)'Dae@+rdK@ e,ftajccHynm ausmif;om;acgi;f aqmifawGeJ@ aqG;aEG;yGv
J yk rf ,fh ae&mu &efuif;zufu bke;f }uD;ausmif;wckrmS
jzpfygw,f? tJ'ga=umifh ausmif;om;awG tpnf;ta0;vkyrf ,fh bke;f }uD;ausmif;eJ@ vSn;f wef;/ pH&yd +f idru
f
oajy
vufbuf&nfqidk rf mS ae&mcG+J yD;
csed ;f xm;ygw,f?bke;f bke;f wdk@
awGtm;vH;k
0dik f;wm;aewJ=h um;uyJ
vSn;f wef;zufudk
usaemfa&mufvmcJyh gw,f? pH&yd +f idryf gvm;vdk@ um;py,f,m&Jh ar;oHa=umifh rSww
f idk yf gw,fvdk@ajzvdu
k +f yD; um;jywif;ayguu
f ae
wqifh &efuek -f tif;pdev
f rf;ray:u oajy vBu&f nfqidk fxu
J dk a0h0=J unfv
h u
dk yf gw,f?vli,fta,muf(20)ausmaf vmuf [dpk m;yG/J
'Dpm;yGaJ wGrmS toD;oD;xdik af e=uwmawG@&ygw,f? usaemfvnf;um;ay:uqif;+yD; qdik fxu
J pm;yG0J idk ;f wpfcrk mS 0ifxidk v
f u
dk yf gw,f?
r*FvmawmifneG f@ +rdK@e,fu ,OfaxG;udak wG@awmh &Jarmfx;l ta=umif; bm=um;ao;vJ vdk@ar;vdu
k yf gw,f? &Jarmfx;l
tzrf;cH&a=umif; ,OfaxG;uajymygw,f? usaemfuom;n$eOf ;D eJ@ udak tmifxeG ;f wdk@uadk wmh rae@nu tzrf;cHvu
dk &f w,f?
igwdk@awmif uHaumif;vdk@ tzrf;rcH&wmtJ't
D csed f rSmyJ qdik &f Jh b,feJ@nm toD;oD;uae axmufvrS ;f a&;awG/ &JawGqidk x
f u
J dk
0ifvm=u ygw,f? igwdk@vnf; jrefjrefajc&m azsmuf&atmif? tpnf;ta0; vkyrf ,fah e&m oGm;=updk@ vdk@ajymzdk@tvkyrf mS yJ
axmufvrS ;f a&;awGu qdik fxu
J vlawGtm;vH;k udk emrnfawG vdu
k af r;wmudk awG@&ygw,f? qdik af &S@uv
dk rS ;f =unfv
h u
kd af wmh
wDt;D 11ppfum;wpD;/ &Jum;wpD;eJ@ [dik f;vufum;wpD;wd@k qdik yf w
d &f yfxm;wm awG@&ygw,f? axmufvrS ;f a&;awGu pm;yGrJ mS
xdik af eolawGudk rif;emrnf b,fvadk c:vnf; vdk@ar;+yD; olwdk@ vufxJ rSmudik x
f m;wJh pmtkyx
f u
J emrnfawGeJ@ wdu
k pf pfaeygw,f?
ausmif;om;awmfawmfrsm;rsm;[m emrnf t&if;awGrajymyJ yg;pyfxJ awG@u&memrnfawGuadk jym=uvdk@ axmufvrS ;f a&;awG[m
tjyeftvSef wa,mufcsi;f ppfaq;jyefw,f?
rif;wdk@emrnfawG rSerf eS af jymaemf/ odvdk@uawmh em+yDomrSw?f xGuaf jy;r,fvdk@ vnf;r}udK;pm;eJ@? rypf&b
J ;l vdk@ xif&if
xGuaf jy;=unfah ygh qd+k yD; axmufvrS ;f a&;awGu tqufrjywf +cdr;f ajcmufaeygw,f? jzpfysuaf ewJh tjzpftysuaf wGudk
qdik &f iS t
f ygt0if ywf0ef;usiu
f vlawGyg 0dik ;f tH=k unfah e}uygw,f? +yD;awmh oajy vufzuf&nf qdik &f aJh b;uyf&u
Jh tdr[
f m
trsKd ;om;'Dru
dk a&pDtzGJ@csKyf/ urm&Gw+f rdK@e,f&;Hk cGjJ zpfygw,f? qdik jf yifyuae 0dik f;=unfah eolawG wjznf;jznf; rsm;jym;vm+yD;
ausmif;om;awGuzdk rf;ae=uwm qdw
k Jh avoHawG rsm;jym;qlnv
H mcsed rf mS awmh axmufvrS ;f a&;wa,mufu olwdk@xu
J
tzGJ@acgi;f aqmifvdk@ xif&oludk olwdk@awGudk b,fvv
dk yk &f rvJq&mvdk@ar;vdu
k o
f u
H dk =um;vdu
k yf gw,f? tJ'rD mS wif zrf;qD;rS&k Jh
acgi;f aqmifvyk o
f u
l ol@vufxu
J pmtkyt
f eDav;udk ydwv
f u
dk yf gw,f? +yD;awmh&Syk w
f ,f? tukev
f ;Hk um;ay:wif vdk@trdef@ay;+yD;
9

[dik ;f vwfum;ay:udk usaemftygt0if ausmif;om;(30)cef@udk um;ay:wufcidk ;f ygw,f? +yDawmh tjyifzufu taygu0f rSm
axmufvrS ;f a&;eJ@ &JawGu aoewfeJ@csed +f yD; &efuek w
f uUov
dk v
f iSdk ef ,fxo
J dk@ um;udk armif;oGm;cJ@ygw,f? usaemfwdk@ [dik ;f vwf
um;aemufrmS oHq;l }udK;acGeJ@ pufaoewfwifxm;wJh wDt;D 11 ppfum;wpD;vdu
k yf gvmygw,f?
vSidk ef ,fajrxJudk a&mufawmh um;ay:uae wa,mufcsif; qif;cdki;f ygw,f? +yD;awmh wpfu,
dk v
f ;Hk tESHh ppfaq;&SmazG+yD;
ud,
k af &;&mZ0ifawGudk pwifar;jref;ygawmhw,f? ausmif;om;awmfawmfrsm;rsm;u olwdk@&eJh mrnfawGudk trSet
f wdik ;f
rajym}uwmawG@&ygw,f? usaemfvnf; tjcm;emrnfwckudk ajym+yD; vdraf jymvdu
k yf gw,f? 'gayr,fh useG af wmfv,
G x
f m;wJt
h w
d u
f dk
&SmazGcsed rf mS awmh uHq;dk pGmyJ 'dki,
f m &Dpmtkyx
f u
J Edik if o
H m; pdppfa&;u'fjym; xGuu
f somG ;ygw,f?
'g rif;pdppfa&;u'fjym;r[kwv
f m; vdk@ar;wma}umifh usaemfvnf; jiif;vdk@r&awmhygb;l ? aemufawmh rif;um;ay: jyefwuf
qdw
k t
Jh oH=um;vdk@ um;ay:uae acgi;f iHk@=unfv
h u
dk af wmh &Jausmpf mG (uwH;k eJ@) jyefwufvmwmudk awG@&ygw,f?
olvnf; ol@&aJh usmif;om;u'fudk axmufvrS ;f a&;u awG@omG ;vdk@ um;ay:wufcidk ;f cH&wmyg? usew
f o
Jh al wGuadk wmh
emrnfvrd pf m ,l+yD;jyefvw
$ af y;vdu
k yf gw,f? &Jausmpf mG u Adv
k w
f axmiftxu(2)u ausmif;om;wpfO;D yg? Adv
k w
f axmif+rdK@e,fu
tajccHynm ausmif;om;ud,
k pf m;vS,f wpfO;D vnf; jzpfygw,f? ol@tudjk zpfol udb
k b}uD;(c) udrk if;atmif[m 1988ckEpS f
ta&;tcif;umvu a':atmifqef;pk=unf&Jh vHjk cHKa&;udk,&l wJh oH;k a&mifjc,fausmif;om;tzGJ@u jzpfygw,f? 88 ta&;tcif;rSm
wufwufuGuG vSyk &f mS ;cJh vdk@ e0wppfaxmufvrS ;f a&;&Jh zrf;qD;rSu
k cdk cH &Jh ygw,f?
tif;pde/f om,m0wDtusO;f axmifawGuae jyefvnfvw
G af jrmufvm+yD; r=umcifrmS yJ olwdk@&Jh rdbawGu &Jausmpf mG wdk@
nDtudEk pS af ,mufudk omoemhabmifu0dk ifapcJyh gw,f? olwdk@ nDtud(k 2)a,muf oCFe;f pnf;omoemhabmif0ifwek ;f
tpnf;ta0;wpfcrk mS Adv
k w
f axmif+rdK@e,fu ausmif;om;awGeJ@om awG@&+yD; +rdK@e,fwm0efceH J@ rawG@awmh &Jausmpf mG ta=umif;
ar;=unfch yJh gw,f?oloCFe;f 0wfaewmudo
k &d awmhusaemf&,f/w&kw}f uD;(c)wifa&$&,fEpS fa,mufom;ol&w
Sd b
Jh ek ;f }uD;ausmif;udv
k u
dk f
oGm;cJyh gw,f? +yD;awmh &Jausmpf mG ? rif;r&Sv
d dk@widk ;f eJ@ rif;wdk@+rdK@e,f tquftoG,jf ywf aew,f? vSyk &f mS ;rSak wG&v
Sd dk@ rif;wdk@ +rdK@e,frmS
rif;r&Sv
d dk@ rjzpfb;l ponfjzifh usaemfwdk@&Jh wdu
k w
f eG ;f rSak =umifh &Jausmpf mG wpfa,muf &ufraphcifrmS yJ oCFe;f csw
G cf yJh gw,f?
vl@abmifudk ul;ajymif;+yD; aemufwae@ ylyal EG;aEG;rSmyJ usaemfeJ@twl tzrf;ch&J wmyg? (&Jausmpd mG [m 1990ckEpS rf mS usaemfwdk@eJ@
twlwal xmifusc+Jh yD;/ 1993 ckEpS rf mS vGw+f idr;f csr;f omcGifheJ@ jyefvnf vGwaf jrmufomG ;cJyh gw,f? jyifyrSm q,fwef; pmar;yGu
J dk
0ifa&mufajzqdck +Jh yD;/ &efuek pf ufr_ wuUov
dk u
f dk wufciG &fh cJyh gw,f? 'gayr,fh &Jausmpf mG [m 1996ckEpS f 'DZifbm
ausmif;om;tcGit
fh a&; vSyk &f mS ;rSrk mS wufwufuGuG yg0ifcw
Jh ma=umifh axmufvrS ;f a&;&Jh zrf;qD;r_ udjk yefvnfccH &Jh +yD;
axmif'%f(19)ESpf csrw
S f cHc&Jh ygw,f?)
ppfa=uma&;udk jzwfoef;pOf
(c)usaemfeJ@ &Jausmpf mG udk zrf;qD;wifaqmifvmwJh [dik ;f vwfum;[m &efuek w
f uUov
dk v
f id_ ef ,fajr ausmif;0if;xJutxGurf mS yJ
usaemfwdk@(2)a,mufpvH;k acgif;pGyaf wGeJ@ tpGycf v
H u
dk &f ygw,f? usaemfwdk@ udpk yG x
f m;wJh acgif;pGyt
f jzL[m aoG;awGayusaH e+yD;
vlwumudk &du
k Ef u
S x
f m;rSe;f odomvSygw,f? av#mf zGwx
f m;jcif; r&Sw
d ma=umifh acgif;pGw&f t
Jh eH@[m tifrwefukd
qd;k &Gm;vGe;f ygw,f?usaemfwdk@udk wifaqmifvmwJu
h m;u [dak uG@/ 'DauG@eJ@ vrf;udrk rSwrf Ed idk af tmif armif;aewmudk
owdxm;rdygw,f? tcsed t
f awmf=um armif;vm+yD; r=umcifrmS yJ um;udpk uf&yfvu
dk u
f m um;ay:uae usaemfwdk@udk qif;cdik ;f ygw,f?
yg;pyfu ae+yD;awmhvnf;
ausm.f ..ausmf
cG...cGxm;
av;zufuek ;f oGm; qd+k yD; qufwu
dk af tmf[pf ygw,f? quf+yD;awmh usaemfwdk@udk acgi;f wdu
k rf rd ,f? tay:rSmwef;&Sw
d ,f?
iHk@iHk@.. cg;uke;f +yD;oGm; vdk@ajymaeayr,fh usaemfwdk@udk trdef@ay;aewJh axmufvrS ;f a&;&Jt
h oHuawmh usaemfwdk@&t
Jh ay:ydik ;f u
vmaewmqdw
k m usaemf &dyrf v
d u
dk yf gw,f? um;ay:uae atmufa&mufawmh usaemfeJ@ &Jausmpf mG wdk@ tcef;cG+J yD;
csKyfxm;vdu
k yf gw,f? usaemf a&mufaewJt
h cef;u arSmifrv
J eG ;f +yD; bmrSrjrif&wma=umifh xdik &f rvd/k x&rvdk jzpfaeygw,f?
tJ't
D csed rf mS tcef;xJudk axmufvrS ;f a&;wa,muf 0ifvm+yD;
acgi;f pGwu
f rdk csw
G ef J@aemf? csw
G v
f dk@uawmh romay:+yDomrSwf
vdk@}udr;f armif;+yD; jyefxu
G o
f mG ;ygw,f? 'gayr,fh usaemfa&mufaewJh vuf&aSd e&mudk avhvm zdk@twGuf acgi;f pGyu
f edk nf;enf;
r+yD; atmufuidk Hk@=unfv
h u
dk af wmh =urf;jyifrmS uGy+f ypfav;wck cif;xm; wmudk awG@&ygw,f?
tJ'D uGyjf ypfav;&Jh ab;rSm vrf;av#mufzdk@twGuf 1 ayausmaf vmuf&w
Sd w
Jh rH w
H vif; usO;f usO;f av;wpfc&k ySd gw,f?
quf+yD;tay:udak rmh=unfv
h u
dk af wmh vlwufzdk@ rrSED dkiaf vmufwJh ae&mavmufrmS 1ayywfvnf&w
Sd Jh oHZumwpfcsyfeJ@ vkyx
f m;wJh
av0ifayguw
f ckudk awG@&ygw,f?
10

usew
f mawGuawmh tkwef &H HawG csn;f oufoufygy?J rdepfyidk ;f avmuft=umrSmyJ wHcg;zGio
fh =H um;& +yD;/ tcef;xJudk
wpfa,muf0ifvmygw,f? uGyyf pfay:rSmacgi;f pGyef J@ usaemfxidk w
f mudk awG@omG ;awmh rif;udb
k ,fox
l idk cf idk f;vdk@vJ vdk@ar;+yD;usaemfh
&ifbwfudk vufo;D eJ@ wpfcsuf qifx
h ;dk vdu
k yf gw,f? +yD;awmh
'Dtwdik ;f rwfwyf&yfae? igaemufwacguf jyef0ifvmvdk@ xdik af ewmawG@&if 'Dx
h ufyedk mr,f? ajym+yD; jyefxu
G o
f mG ;ygw,f?
r}umcifrmS yJ aemufxuf toH&iS w
f pfa,muf xyfa&mufvm+yD;
a[haumif? nurif;b,frmS tdyo
f vJ qd+k yD; par;w,f?
nu vSn;f wef;*H;k qif;u......... wdk@trd rf mS tdyyf gw,f
rif;rvdref J@? yg;ydw&f u
dk v
f u
dk rf ,f? igwdk@un
dk mzdk@ pdwrf ul;eJ@? tJ'n
D u igwdk@ vSn;f wef;rSm vm&Smw,f? rif;ajymwJt
h rd yf ?J
r&Sb
d ;l ?
wu,fyg? nu vSn;f wef;tdrrf mS yJ tdyw
f myg
k yf g? nu vSn;f wef;rSm tdyw
f ,fq&dk if +zdK;rif;odr;f tckb,frmS vJ?
uJ..xm;vdu
usaemfrodb;l ? usaemf zmom wpfa,mufwnf;aewmyg?
uJ...aumif;+yD? nuvSn;f wef;rSm tdyw
f ,fq&dk if b,frmS tdyw
f mvJ? b,foal wGeJ@ tdyw
f mvJ
r......... wdk@&Jh *H;k qif;utdref J@ uyf&yfu bke;f }uD;ausmif;rSmtdyw
f myg? ud+k zdK;eJ@ oufaxG;wdk@ vnf;ygygw,f?
bke;f }uD;u rif;wdk@uv
dk ufcx
H m;wJo
h abmaygh
r[kwyf gb;l ? ausmif;xdik b
f ke;f }uD;rodatmif nzuf q&mawmf}udr;f aewJh tcsed u
f srS 0iftyd w
f myg? reuf q&mawmf
tm&k%f qGr;f rpm;cif ausmif;wdu
k u
f xGuyf gw,f
nu +zdK;rif;ode;f eJ@ oufaxG;u rif;eJ@ twlwt
l yd w
f ,fqadk wmh rif;eJ@tquftoG,&f rSd SmyJ
'DaumifawGb,frmS tdyw
f ,fqw
dk m rif;odrmS yJ
rodygb;l ? rae@nu rxifrSwyf J qHrk =d uwmyg
a[haumifrvdref J@? [m... 'Daumifemawmhr,f? igwdk@rmS tcsed o
f yd rf &Sb
d ;l ? a[haumifawG? 'Daumifu
h ydk pHk aH y;vdu
k pf rf;?
'Daumifpum;ajymwJh yHpk u
H ydk g r}udKufb;l ? Av}uD;udak c:vdu
k ?f 'DrmS yHpk H armif;&r,fah umif wpfaumifa&mufae+yDvkd@? igjyefvmvdk@
tajzr&ao;&if 'Daumifaum/ rif;wdk@yg em+yDomrSwaf yawmh
ajymqd+k yD; toH&iS f aysmufomG ;ygw,f? aemufawmh avoHcyfrmrmeJ@ toH&iS w
f pfO;D xyfay:vmyg w,f? olwdk@ajymaewJh
Av}uD;qdw
k myJ jzpfr,fvdk@ usaemfawG;rdygw,f?
a[haumif
qdw
k t
Jh oH}uD;ay:vm+yD; usaemfcE<mud,
k u
f dk wGe;f vku
d w
f t
Jh wGuf wcsu,
f idk x
f u
G o
f mG ;ygw,f? +yD;awmh
igwdk@ujdk y\emr&SmeJ@? ar;wmrSerf eS af jz/ rajzvdk@ txufu qlvmvdk@&&Sd if igwdk@yt
J vky&f ySk w
f ,f? rif;rSerf eS u
f efuefajym&if
ckvrdk if;eJ@ig awG@p&mta=umif;r&Sb
d ;l ? tjcm;aumifawGu rif;vdjk y\emr&Smbl;/ at;at;aq;aq;yJ ajzoGm;wm? acgi;f rrmeJ@/
acgi;f rm&if cGyJ pfr,f/ =um;vm;
useG af wmfreS rf eS u
f efuefajzwmyJ/ rodwmudrk odb;l vdk@ ajymwmyJ
-D;/ rSerf eS u
f efuefajymwmvm;? rif;rSerf eS u
f efuefrajymvdk@ igvm&wm
ajymajymqdq
k u
dk saemfh rsuEf mS udk vufo;D rsm; tqufrjywfypfoiG ;f wmudk &kww
f &uf cHvu
dk &f w,f? usaemfrh suEf mS eJ@
wud,
k v
f ;Hk udk tkwef &H eH J@ zduyfxm;+yD;
a[haumif/ rif;aumifawG &Sw
d aJh e&mudk trSeaf jymrvm;/ rajymbl;vm;
qd+k yD;ar;ygw,f? tJ't
D csed rf mS yJ aemufxyf toH&iS w
f a,muf eHab;uaeay:vm+y;D
a[haumifawG/ 'Davmufxrd vkyyf geJ@umG / 'DaumifarmaerSmayhg/ nDav;uvnf; tudw
k dk@ qDuar;wJh ar;cGe;f awGudk
vdrv
f rd rf mrmeJ@ ajzvdu
k yf gumG / trSet
f rSet
f wdik ;f ayg?h tcsed =f umvm&if rif;tom;emvdrrfh ,f? rif;wdk@&EJh ikd fiaH &;q&m}uD;awG
ud,
k w
f idk f jymqif;oGm;wJh a&=unftidk q
f w
dk mrif; =um;zl;rSm ayg/h igwdk@Eidk if HawmfrmS
rjzpfoifw
h mawG rjzpf&atmif
wm;qD;zdk@wm0ef&w
Sd ,f? igwdk@u rif;udak umif;aumif; rGerf eG af r;ae&if aumif;aumif;rGerf eG af jzvdu
k af yg/h [kw+f yDvm;? tck
+zdK;rif;ode;f b,frmS vJ/ tjcm;tzGJ@ 0ifawGaum b,frmS vJ
.........
rif;wdk@eJ@ wpfzGJ@xyJ /J rif;odygw,f? rSerf eS af jymvdu
k yf g? tom;tem rcHprf;ygeJ@ avoH aysmah ysmh av;eJ@ qufajymygw,f?
ud+k zdK;eJ@tjcm;olawGb,frmS &Sw
d ,fqw
dk m usaemfrodygb;l ? cifAsm;wdk@tckvdk usaemfwdk@udk zrf; aewmawG=um;vdk@
vHjk cHKwJah e&mrSm olwdk@tpDtpOfeJ@ olwdk@yek ;f atmif;aerSmyJ
11

usaemf&h Jh jyefvnftajzay;wmudk vufrcHEidk =f uwJt


h wGuf toH&iS w
f a,mufu
rif;udx
k ;dk xm;wmrrSwrf ad o;bl;vm;? a[haumif/ rif;ighub
dk maumifatmufarhaevdk@v?J acG;rom;/ 'Dvydk pHk rH sKd ;r&bl;uG/
'Dvt
dk csKd ;rsKd ; vmcsKd ;vdk@ r&bl;? rif;avmufuawmh taysmah ygu
h mG
toHawGcsucf si;f qla0wufomG ;ygw,f?
a[haumif/ 'l;auG;/ ajcudck /GJ ajczsm;axmuf/ vufajrmufxm;prf;
k af e&if; t&S;dk &mxifaeOD;r,f?
'Davmufawmifrajymcsiw
f aJh umif/ opPm&Sw
d ,fayg/h at;... rif;eJ@igawG@=uao;wmayg?h &du
rif;wdk@aooGm;vdk@ bDbpD D ruvdk@ ukvor*~ udyk w
J idk w
f idk f apmuf *&kr pdu
k b
f ;l uG/ bmatmufarhaevdk@v/J rif;igtckajymxm;wJh
yHpk t
H aetxm;u aeajymif;vm&if igudk tqd;k rqdek J@aemf
yxru avoHaysmah ysmeh J@ wpfa,mufu usaemfah b;uae+yD;
nDav;&m/ 'kurQ cHprf;ygeJ@/ rif;wdk@val wGb,frmS &SEd idk o
f vJ/ uJ'n
D aum b,frmS tdyEf idk rf vJ
.........
rif;txifajym=unfph rf;uGm/
rif;wdk@rae@nu
tdycf w
Jh aJh e&mrSmaum
&SEd idk rf vm;/
+yD;awmh
ckcsed rf if;
wdk@tzGJ@awGb,frmS pkpnf;Edik rf vJ
aemufxyftoH&iS w
f a,mufu...
a[haumif/ acgi;f rmzdk@ r}udK;pm;eJ@/ rif;wdk@tzG@J 0ifawG awmfawmfrsm;rsm; rd+yD;ae+yD/ 'Daumif awGajymvdk@ rif;udzk rf;Edkiw
f m/
opPm&Srd aeprf;ygeJ@umG / rif;rajymvnf;olwdk@uajymrSmyJ/ 'Dawmh rif;tom; temcHraeeJ@/ rae@nuae&mrSm&SEd ikd af o;vm;/
tcsed o
f yd rf &Sb
d ;l / jrefjrefajymuGm
useG af wmfww
d u
d sus rajymEdik b
f ;l ? rae@nu vSn;f wef;rSmzrf;qD;wmawGvyk w
f m a=umifh rae@nuae&mrSm b,fenf;eJ@rS
jyefrtdyEf idk yf gb;l ? olwdk@b,frmS &Sw
d ,fqw
dk mvnf; usaemfrcef@reS ;f wwfygb;l
usaemftajzt+yD;rSm 'DaumifawG ,rf;yHrk ;D usjzpfomG ;w,f?
rat-d;k / 'Davmufacgi;f rmwJah umif
ajymajymqdq
k ydk J ajcaxmufawGeJ@ usaemfu
h dk 0kid ;f uef=uygw,f? 'l;auG;/ ajccGx
J m;wJh taetxm;eJ@ yJ =urf;jyifay:
usaemfyv
Hk u
J somG ;ygw,f? 'Dvydk pHk yH suo
f mG ;wJt
h wGuf
f mG ;+yD/ &du
k pf rf;/ &du
k pf rf; qd+k yD &du
k o
f aH wGr=um;&yJ usaemfh ausmuke;f / rsuEf mS rsm;eJ@
[m... [m'DaumifypHk yH suo
&ifbufudk vufo;D eJ@ xd;k wmudk qufwu
dk f cHpm;&jyefygw,f? vufo;D awGrsuEf mS udk c%c% a&mufvmwma=umifh emusirf eSk Jh
vufjzifu
h mvdu
k rf yd gw,f?
vufeJ@ umwma=umif.h ..
bmtumtuG,f vkyw
f mvnf;/ rif;uigwdk@udk pdeaf c:wmvm;/ [kwv
f m;/ rif;vufudk aemufjyefypfvu
dk pf rf;
vdk@q+dk yD; usaemfrh suEf mS udk vufo;D eJ@ qufx;dk =uygw,f? 0if+yD;xd;k ESuaf ewJh tcsed rf mS vnf; olwdk@ yg;pyfuae+yD; rat/ ESr
eJ@widk ;f +yD;qJa&;wdik ;f xGmjyefw,f? rSerf eS af jymrvm;/ rajymbl;vm;vkd@vnf; w&Hrvyfar;aejyefw,f? olwdk@awG usaemfu
h dk
pdwaf useyfavmufatmif xd;k ESu+f yD;wJt
h csed u
f srS toHwck xyf0ifvmygw,f?
nDav;/ rif;oli,fcsi;f awG rae@nuae&mrSm 'Dn&SEd idk Of ;D rvm;
emusirf 'Sk %f&ma=umifah &m/ armyrf;wma=umifyh g
usaemfbmrSjyefrajymEdik af wmhyJ acgi;f udk iHk@jyvdu
k yf gw,f?
jiif;qefzdk@usaemfrh mS cGet
f m;awGoyd rf useaf wmh...
f ;l
at;...'Dvrkd aS yg/h rif;tapm}uD;uwnf;uajym&if 'Dvadk wmifx;dk ESucf &H rSm r[kwb
vdk@bjk ywfjywfajymqd+k yD; olwdk@tm;vH;k tcef;jyifzufudk xGuo
f mG ;=uygw,f? 0ke;f ueJ wHcg;ydwf oHudk =um;vdu
k &f awmh
oufjyif;wckudk csvu
dk rf yd gw,f? aemufxyf(10)rdepfavmuf t=umrSm usaemfh tcef;qDudk OD;wnfvmaewJh ajcoHawGudk owdxm;
=um;vdu
k &f ygw,f? xifwt
Jh wdik ;f yJ usaemft
h cef; wHcg;udk vmzGiyfh gw,f? apmapmuvdk rjzpfatmif uAsmuoDyJ rufwyf&yf
aevdu
k yf gw,f? wHcg;yGio
fh mG ;+yD; toHwck xGuaf y:vmygw,f?
bmvJ...rif;u rwfwyf&yf+yD; xGuaf jy;zdk@ }uHaewmvm;
qd+k yD; ueOD; ppGypf yGJ gawmhw,f? +yD;awmh rif;tuscFD sw
G pf rf; qd+k yD; usaemfu
h dk t0wftpm;awG csw
G cf idk f;ygw,f? +yD;awmh
vHck snu
f v
dk nf; csw
G cf dki;f jyefygw,f? bmawGvyk Of ;D rvJqw
dk m rcef@reS ;f rd ao;yg? 'gayr,fh usaemfah cgi;f rSmpGyx
f m;wJh acgif;pGyu
f adk wmh
rcsw
G cf idk ;f ygb;l ? t0wfawGcsw
G +f yD;awmh ar;cGe;f awG par;ygawmhw,f?
rif;taz...emrnf
12

usaemfh t0wftpm;awG jyef0wfvdk@ &+yDajymygw,f? usaemft


h usaFD wG jyef0wf+yD;csed rf mS usaemfeh mrnf/ usaemft
h az emrnf/
usaemft
h oufygwJh opfom;qdik ;f bkw&f n
S f wpfcu
k dk udik x
f m;cdik ;f ygw,f? aemufrS usaemfah cgi;f u acgi;f pGyu
f cdk sw
G zf dk@ trdef@ay;ygw,f?
usaemfvnf; acgi;f pGyu
f cdk sw
G /f olwdk@ udik cf dki;f wJh qdik ;f bkwu
f dk &ifbufem;rSm udik +f yD;"gwfyHk t&du
k cf &H ygw,f? "gwyf u
Hk dk a&Sw
h nfw
h nf/h
ab;wdu
k /f b,fnmeJ@ aemufausm pHak eatmif&u
dk +f yD; acgi;f pGyu
f dk jyefpyG cf idk ;f ygw,f? +yD;awmh usaemft
h cef;xJuae xGuo
f mG ;
=uygw,f?'Dvl xGuo
f mG ;+yD; awmfawmf=umonftxd wpfO;D wa,mufrS ay:rvmawmhyg? noef;acgiaf vmufrmS usaemfudk
xm;wJt
h cef;&J@ tay:wnfw
h nfu
h vufEySd pf uf &du
k af eoH wpfazsmufazsmufudk twdik ;f om; =um;ae&ygw,f?
eH&aH wGay:u auG;a=umfoaH wG
(*)wdwq
f w
d af ewJh ppfa=uma&; pcef;}uD;a&Sh udk um;wpD;D xd;k qdu
k o
f H =um;vdu
k &f ygw,f? b,fol rsm; ygvmOD;rSmvJvdk@
awG;aewke;f rSmyJ usaemfu
h adk c:vmwke;f utwdik ;f cG/ ausm/f uke;f qdw
k t
Jh oHawG=um;&awmh aemufxyfzrf;qD;vmrSe;f
usaemfov
d u
dk yf gw,f?c%t=umrSmyJ usaemf ,Ofyg;ae}utoHwckjzpfwJh acsmif;qd;k oH}uD;udk =um;vdu
k &f awmh ud&k uQ;D (nDaxG;cdik )f udk
'DaumifawG zrf;ac:vmrSe;f usaemf odvu
dk yf gw,f? +yD;awmh usaemft
h cef;xJudk axmufvrS ;f a&;awG 0ifvm+yD; bmrajym/
nmrajymeJ@qq
J +dk yD; 0dik ;f aqmifhuef =uygw,f?
'Dwcgawmh usaemfu
h dk yHpk aH wGbmawGrvkycf idk ;f ? bmrSrar;jref;ao;yJ
ay:wif}uD; xd;k }udw=f uwmyg? olwdk@&Jh yg;pyfuae+yD;awmhvnf;apmufwvGaJ wGajymwJah umif/ vl}uD;awGuo
dk ufouf tcsed u
f ek +f yD;
tvky&f ySk af tmif vkyw
f Jh taumif? rif;ajymwJah e&mrSm-D;awmifrrS &Sb
d ;l
at; olwdk@urdk zrf;rd&if rif;udyk +dk yD; axmifcsypfr,frw
S ?f rif;eJ@aemufrS at;at;aq;aq; awG@=u ao;wmaygu
h mG /
rif;vdrzf dk@ pOf;pm; xm;vdu
k Of ;D vdk@ajymqd+k yD; jyefxu
G o
f mG ;=uygw,f? tjcm; ab;cef;aw/GuolawGudk ac:xkww
f t
Jh oHawG
ppfar;aewJh toHawGa=umifh tdyzf dk@rjzpfEidk af wmhwma}umifh em;pGiafh evdu
k yf gw,f?
aq;wuUov
dk af usmif;om;or*~eJ@ yufouf+yD; tjyeftvSef ajymqdak e=uwJ o
h m;n$ef@O;D &Jh toHudk
=um;vdu
k &f ygw,f? aemufusaemf rvkyb
f ;l / usaemfrodb;l / rodwmudk rodb;l vdk@ ajzwmyJ qd+k yD; toHeuf}uD;eJ@ jiif;qdo
k H
ukvm;xdik u
f u
dk efonft
h oH/ pm;yGcJ u
Hk x
dk o
k nft
h oHrsm;eJ@ &Jarmfx;l &Jh toHoo
Jh u
Jh =dk um;vdu
k &f ygw,f? useG af wmftvSnafh um
b,fawmha&mufrvJ vdk@awG;+yD; pOf;pm;aevdu
k yf gw,f?tJ't
D csed rf mS tcef;axmifw
h pfcq
k u
D
a[haumifuv
k m;..acG;rom;/
rif;wdk@uv
k m;awGeJ@ Armjynf Edik fiaH &;bmqdik v
f dk@vJ qd+k yD;axmufvrS ;f a&;&Jh qJqo
dk /H udak tmifxeG ;f &Jh jyefvnfjiif;qdk
oHrsm;xGuaf y:vmygw,f? tJ'n
D uawmh vwfwavm tzrf;cHxm;&wJh usaemf/ ud&k uQ;D eJ@ &Jausmpf mG wdk@udk zrf;qD;zdk@ aemufxyf
useaf o;wJo
h al wG&ESd idk rf ,fh ae&mudo
k m ar;jref;+yD; aemufxyfppfaq;r_awG bmawGrS qufrvkyaf wmhyg?
ppfaq;r_ jyKvkyw
f t
Jh cgwidk ;f vnf; ae@cif;zuf}uD;yJ jyKvkyw
f mawmh r[kwyf g? rsm;aom tm;jzifh nzufrmS csn;f jyKvkyw
f mrsm;ygw,f?
wcgw&H nzufppfaq;xm;vdk@ ae@zufrmS
wa&;avmuf tdyaf ecsed rf mS yJ twif;&du
k yf w
k pf pfaq;wmvnf; &Sydk gw,f?
&uftenf;i,f=um vmwJt
h cgrmS yifyef;EGr;f e,fr'_ %f/ tdyaf &;ysurf '_ %fawG qufwu
dk cf pH m;vm&awmh axmufvrS ;f a&;uolwdk@udk
rxDrjJh rifvyk w
f ,fq+dk yD; usaemfupdk yG pf yGJ gw,f?
ppfaq;r_awG jyKvkyw
f idk ;f vnf; 'l;auG;/ ajccG/J vufajrmuf+yD; ppfaq;wmyg? tJ'v
D dk yHpk rH sdK;eJ@ (1)em&Davmuf =umvmawmh
ajcawG/ vufawG anmif;udu
k +f yD; wqwfqwfwek v
f mygw,f? 'guadk xmufvrS ;f a&;u yHpk rH ysuef J@aemf/ ysu&f ifaor,fvdk@
+cdr;f ajcmufygw,f? wpf}udrrf mS tJ'v
D dk taetxm;rsKd ;udk cHEidk &f nfr&Sad wmhvdk@ Ake;f ueJ +ydKvJomG ;cJyh gw,f? tJ't
D cgrmS
axmufvrS ;f a&;u rif;yifyef;aerSmayg/h uJuJ awmf+yD/ yHpk aH jymif;r,f qd+k yD; ausmufp&pfi,fav;awGudk wrefwvif;=urf;jyifrmS
csxm;+yD; tJ't
D ay:rSm usaemfu
h dk 'l;axmufcidk ;f ygw,f? 'l;axmuf xdik cf idk ;f xm;&if;u yJ rif;anmif;aerSmaygh vdk@q+dk yD; usaemfu
h dk
vufawG ajrSmufcidk ;f xm;ygw,f?ausmufp&pfcaJ wGay:rSm 'l;axmuf&wJh a0'em[m tifrwefru
S dk qd;k &Gm;vGe;f vSygw,f? 'gah =umifh
tJ''D %fudk qufjyD;onf;rcH Edik w
f ma=umifh yxr yHpk t
H wdik ;f 'l;auG;/ ajcaxmufcGJ taetxm;udk jyefa&mufomG ;ygw,f? usaemf
wcsuo
f wdxm;rdwmuawmh usaemfu
h dk ppfaq;r_awG jyKvkyaf ewJh tcgrmS yJ usaemft
h cef;xJu tkwef &H H ab;ywfywfvnfrmS
a&;xm;wJh pmawGuadk wG@&ygw,f?
tJ'pD mawGuzdk wf=unfah wmh tzrf;tqD;cH&+yD; axmifusomG ;wJh usaemfw
h dk@xuf t&ifu ausmif;om;awG&Jh emrnf/
olwdk@yg0ifcw
Jh hJ v_y&f mS ;cJw
h Jh or*~/ tzG@J tpnf;/ +yD;awmh olwdk@ aexdik o
f mG ;cJw
h Jh &ufpaGJ wGudk wmvDcsKd ;ovdrk sKd ;
rSwo
f m;xm;wmawGuv
dk nf; awG@&ygw,f? wmvDjcpfwJhae&mrSm wpfcsKd @u(14)acsmif; jcpfw,f? wpfcsKd @u(7)acsmif;yJjcpfxm;+yD;
qufjcpfxm;wmawmh rawG@&awmhyg?olwdk@b,fa&mufomG ;vJ/ axmifusomG ;wmvm;/ usaemftwGuf pOf;pm;p&mjzpfvmygw,f?
aocsmwm wckuawmh 'Dtcef;xJrmS trsm;qH;k (7)&ufyJ xm;w,fqw
dk m a&Su
h wmvDjcpfxm;wJyh pHk u
H dk =unf&h if odomygw,f?
wcdsK@pmom;awGudk usaemf av#mufzwf=unfrh yd gw,f?
acG;awGuwdk@ausmif;om;awGudk udu
k w
f memw,f
13

ig@ut
kd ukeaf jym&if jyefvw
$ rf ,fajym+yD; tckxt
d rd jf yefrydk@ao;bl;...
'Dtcef;xJa&mufwo
Jh rl eS o
f r# axmifus+yDomrSwf
7 &uf&o
Sd mG ;+yD
tdrjf yefcsib
f .D ..
ig.OD;acgif;onf aoG;csi;f csi;f eDeaD eygap? n$wu
f m;rn$wf olwdk@pum;ud,
k +Hk yD;av#mufrajymeJ@
tar@uo
dk wd&w,f...
'Dtcef;u bk&m;awmifru,fEidk b
f ;l ? qkrawmif;eJ@oil ,fcsi;f pmvH;k awG[m ao;i,fvjS yD; tkwef &H rH mS tkwef cD /J
uvpftc|e/f yiftyftc|eaf wGeJ@S xH;k okwx
f m;wJeh &H rH mS xGi;f +yD; a&;xm;wmyg? axmufvrS ;f a&;awGu 'Dtcef;xJu pmawGudk
rjrif=uwmvm;/ rjrifcsiaf ,mifyJ aqmifae=uwmvm;/ zsuyf pfzdk@yo
J w
l dk@awG tcsed rf &=uwmvm; usaemf rajymwwfawmhyg?
bmyJajymajym ppfa=uma&;pcef;xJrmS 'Dtwdik ;f &Sad eygw,f? usaemfvnf; t&ifwek ;f u ausmif;om; awGenf;wl
usaemfeh mrnfeJ@
usaemfvyk u
f idk w
f Jh
tzGJ@tpnf;&Jt
h rnfudk
usaemfaewJh
ppfa=uma&;
pcef;xJu
eH&w
H ckrmS
aevif;(t.u.o)vdk@a&;xd;k cJ@ygw,f?tjcm;tcef;awGudk
ppfaq;wJt
h csed rf mS yJ
usaemfeh ab;utcef;uaygupf /
yjcKyfxu
J taumifudk ,lcJhprf;/ 'Daumif aumif;aumif;rajzcsib
f ;l vdk@ajym+yD;odyrf =umcifrmS yJ &Jarmfx;l tcef;xJu
a=umufvef@w=um; atmf[pfou
H dk =um;vdu
k &f ygw,f?usaemfvnf; wud,
k v
f ;Hk qwfueJ wkeo
f mG ;ygw,f? yjcKyfxu
J
taumifqw
dk m bmaumifreS ;f vnf; rodygb;l ? +yD;awmh udk,t
fh vSnv
fh nf; b,fawmha&mufrvJq+dk yD; awG;aerdum aovdu
k cf sipf w
d f
ay:vm ygawmhw,f? usaemfq&dk if bk&m;udk t}udr}f udrf w+yD; qkawmif;aerdygw,f? jrefjrefvw
G af jrmufygapqdw
k Jh
qkrsKd ;awmhr[kwb
f ;l ? axmifjrefjrefydk@ ygapvdk@yJ qkawmif;rdygw,f? axmifuydk dk@ vdu
k &f if axmufvrS ;f a&;&Jh trsKd ;rsKd ;
nSi;f yrf;ESyd pf ufaewJh vufu vGwaf jrmufrmS rdk@ygy?J usaemf&h Jh vuf&t
Sd aetxm;eJ@q&dk if jyefrvGwzf dk@ &mE_e;f ayguf aocsmaeygw,f?
tdro
f mxJuaomufa&
(C)usaemfudk p+yD;ppfaq;awmh usaemft
h cef;uae oD;oef@ tcef;xJudk ac:oGm;ygw,f? +yD;awmh usaemfu
h dk p+yD;ppfaq;ygw,f?
rif;u rif;tdrrf mS rtdyaf wmh b,frmS oGm;tdyw
f mvJ/ b,ftrd af wGu rif;udv
k ufcx
H m;ovJ
usaemfvnf;ud,
k u
fh u
dk ,fwifxm;cJw
h Jh aus;Zl;&Sif xrif;&Siaf wGudk 'kuaQ &mufapr,fh tjzpfrsKd ; ra&mufapzd@k twGuf
olwdk@ar;wJah r;cGe;f udk owdxm; ajzqd+k yD; rEWav;eJ@ &efuek +f rdK@u bke;f }uD; ausmif;awG rSmcdu
k yf aexdik cf &Jh w,fvdk@ jyefajzqdck yJh gw,f?
tJ'rD mS owdjyKrdwm wpfcu
k awmh axmufvrS ;f a&;awG[m pHpk rf;ppfaq;rSw
k pfck vkyfwt
Jh cgwidk ;f olwdk@&Jh tpGr;f tpeJ@bmrS
pHpk rf;xm;wmr&Syd J usaemfwdk@&Jh xGuq
f cdk suaf wGuo
dk m tomav;rSw+f yD; +cdr;f ajcmuf/ [de;f a[muf+yD;rS vku
d af &;om;
rSww
f rf;vkyw
f mudk omawG@&ygw,f?'gtjyif jyifyrSm usaemfwdk@wawG vSyk &f mS ;r_awG twlwl jyKvkycf =Jh uwJh &JabmfawG wcsed w
f nf;/
wpf+ydKifwnf;rSm tzrf;tqD;cH&wJt
h cgrsKd ;rSm qdv
k dk@&&Sd if xGuq
f cdk suaf wG rwlnw
D Jh xGuq
f rdk r_ sKd ;awG &Scd &Jh if usaemfwdk@&Jh
vdrv
f nfr_uay:oGm;+yD; jyefvnfppfaq;wmawG/ &du
k Ef u
S w
f mawG jyKvkycf &H ygw,f?ppfaq;aewJh &ufawGxu
J wpf&ufrmS usaemfu
h dk
olwdk@awG ae@vnfyidk ;f rSm ppfaq;ygw,f? p+yD;ppfaq;csed x
f u
J
xrif;vnf;raus;G / a&vnf;rwdu
k /f
taygt
h yg;
oGm;cGiafh wmifray;wma=umifh usaemfrh mS 'kuQ pa&mufygawmhw,f?
olwdk@ar;or#ajzae&if;u tmacgiaf wGajcmufuyfvmwma=umifh usaemf a&wpfcu
G af vmuf aomufcsiyf gw,f vdk@ajymawmh
r&ao;bl;qd+k yD; jyefajzygw,f? a&iwfvmwma=umifh olwdk@ar;or#quf rajzEdik af vmufatmifudk vluarm[du
k v
f m+yD;
a&aomufcsipf w
d rf sm; xde;f rEdkiaf tmif jzpfryd gw,f?usaemfah b;cef;u &Jarmfx;l uvnf; a&aomufcsiw
f m&,f/ qD;oGm;csiw
f m&,f
udak wmif;qdw
k Jh toHu=dk um;vdu
k &f ygw,f? tJ'aD wmh &Jarmfx;l tcef;xJu axmufvrS ;f a&;u a&aomufcsi&f if ao;r aygu&f bl;?
ao;aygucf si&f if a&raomufb;l vdk@ ajym+yD; }udKufwma&G;cdik ;f ygw,f? tJ't
D cgrmS &Jarmfx;l u ol@rmS a&vnf;tifrwef
iwfaea=umif;/ qD;vnf; qufratmifEh idk af wmhvdk@ udu
k af ea=umif; awmif;awmif; yefyefeJ@ jyefajymygw,f?'gayr,fh
axmufvrS ;f a&;&Jh a[haumif/ rif;udk vlvadk jymaewm em;rvnfb;l vm;/ rif;tvkyf wckwnf;r[kwb
f ;l / igrmS
tjcm;tvky&f aSd o;w,f? jrefjrefajym wpfcyk &J r,f qdw
k t
Jh oH}uD;u [de;f xGuf vmygw,f? &Jarmfx;l vnf; qD;yJomG ;awmhr,fq+dk yD;
tdro
f mudk tjrefydk@ cdik ;f ygawmhw,f? usaemfvnf; &Jarmfx;l tcef;zufu udp+P yD;vkd@ em&D0ufavmuf t=umrSmyJ usaemfah &S@pm;yGrJ mS
xdik +f yD; usaemfajymor#udk vdu
k af &;aewJh owW0gudk tud/k usaemfq;D oGm;csiv
f dk@ vdk@ajymvdu
k af wmh owW0gu pdwaf jymif;oGm;+yD;
at;/ vdu
k yf dk@ay;r,f vdk@jyefajymygw,f?
useG af wmfvnf; tcGit
fh a&;&wke;f
ajymOD;rSq+dk yD;tud/k
usaemfreufuwnf;u a&vnf;raomuf&ao;bl;/
a&aomufcsiyf gw,f? ajymawmha&aomufcsi&f ifawmh ao;raygub
f ;l / ao;aygucf si&f if a&raomuf&bl;/ wpfc&k r,f/
tcka&,lrvm;/ qD;awmhroGm;&bl;/ atmifx
h m;/ 'Dtcef;xJrmS oGm;vdk@uawmh rif;ud,
k w
f idk f v#meJ@jyefvsu&f r,f usaemfu
h jdk yef+yD;
jcdr;f ajcmufygawmhw,f?
14

usaemfvnf; a&raomuf&vnf;aeygap/ qD;yJomG ;awmhr,fvk@d tajzjyefay;vdu


k yf gw,f? tJ'D awmh axmufvrS ;f a&;uae
quf+yD; rif;wdk@ udak &rwdu
k w
f m ao;c% c%ayguv
f kd@/ igwdk@trd o
f m vdu
k yf dk@ &wm tvky&f ySk v
f dk@ rwdu
k w
f m&Si;f +yDvm;/ uJtrd o
f m
oGm;r,f
usaemfut
dk rd o
f m vdu
k yf dk@ygw,f? tdro
f mudak &mufawmh qD;udt
k &ifomG ;+yD; tdro
f mxJu a&udk aomufa&tjzpf
oufrw
S +f yD; tirf;r& t0aomufvu
dk yf gw,f? +yD;rS usaemfyh g;pyfudk aoaocsmcsm jyef okwyf gw,f? wpf&ufavmuf a&iwfaevdk@
tdro
f mxJua&udk aomufvu
dk &f wmeJ@ tawmfu
h dk vef;vef; qef;qef; jzpfomG ;ygw,f? usaemft
h macgiaf wGjyef+yD; pdpk w
G f
vmygawmhw,f?
wpf&ufrmS awmh nuuseG af emfu
h dk wpfnvH;k ppfaq;xm;vd@k yifyef;+yD; tdyaf rmusaewke;f usaemfh tcef;wHcg;udk
zGiw
fh t
Jh oH=um;vdk@ &kww
f &wfvef@ Ed;k oGm;ygw,f? xifwt
Jh wdik ;f yJ usaemfah jcaxmufudk zdeyf awGeJ@uef+yD; twif;xcdik ;f ygw,f?
a[haumif...xprf;/ rif;'dik f,m&Dpmtkyx
f u
J (MT 380/54)qdw
k m bmoauFwvJ
usaemfu usaemfo
h il ,fcsi;f wpfa,mufjzpfwJh a'gy+Hk rdK@e,fu tajccHynmausmif;om; jrwfou
l dk axmufvrS ;f a&;u
h a&;,lcaJh =umif;/
vGecf w
Jh t
Jh ywftwGi;f u zrf;qD;cJ+h yD; w&m;&H;k xkwcf aJh =umif;/ trSu
k idk &f rJ S jrwfot
l m; yk'rf 380/54 jzifh trSzk iG ft
tJ'u
D pd t
P m;odI rSwo
f m;xm;jcifjzpfa=umif; aoaocsmcsm &Si;f jyygw,f? 'gayr,fh axmufvrS ;f a&;t&m&Su
d ,H=k unfyrHk ayguyf J
rif;rvdref J@...'gawmxJurd;k oD;ZGeef J@
yufoufwJh
tquftoG,o
f auFwr[kwv
f m;
qd+k yD;wzufoufpwif
pGypf yGJ gawmhw,f? usaemfur[kwaf =umif; jiif;qdyk gw,f? 'gbmoauFwvJq+dk yD; xyfxyfwvJvJ r&ru ar;ygw,f?
olwdk@auseyfavmufwJh tajzr&wma=umifh 'l;auG;/ ajccG/J vufajrSmuf taetxm;eJ@(1)em&Davmufaecdik ;f ygw,f?
yHyk su&f if 'gvmr,fq+dk yD; ukvm;xdik af y:u wa,mufu +cdr;f ajcmufygw,f? bmvmrvJqw
dk m olujyayr,fh usaemfah cgi;f u
acgi;f pGyaf =umifh rjrif&yg? aemufc%aeawmh rif;rSerf eS af jzrvm;vdk@ ar;cGe;f xyfxw
k yf gw,f? usaemfvnf; tdyaf ewJt
h csed f
0ke;f 'dik ;f }uJ+yD; r[kww
f mawG vmpGypf aGJ eawmh awmfawmf a'goxGuo
f mG ;ygw,f? r[kww
f mudk twif;t"rR 0efccH dki;f aewma=umifh
cifAsm;wdk@ pGypf w
GJ m rSm;ae+yD/ usaemfajymwmudk r,Hb
k ;l qd&k if tif;pdeaf xmifrmS tcsKyfb0eJ@ csKyfcx
H m;&wJh jrwfoq
l w
dk m
rvGwaf o;bl;/ &Sw
d ,f/ cifAsm;wdk@ r,H&k ifppHk rf;=unfEh idk w
f ,f? usaemfajymwm r[kw&f if }udKufwt
Jh jypfay;Edik w
f ,f
usaemfa'go xGux
f u
G ef J@ jyefajymvdu
k w
f ,f?
at;/ igwdk@ppHk rf;=unfOh ;D r,f? r[kwv
f dk@uawmh rif;ydek m+yDomrSwf
aemufwckuawmh usaemfo
h il ,fcsi;f bke;f bke;f u ab;tEW&m,f uif;atmifq+dk yD; ay;xm;wJh tif;av; azmifawmfO;D bk&m;u
ydwpf teDav;u axmufvrS f;a&;&Jh tEW&m,fu rumuG,Ef idk yf J trSyk g xyfwufvu
dk yf gao;w,f? usaemfu
h dk ppfaq;aepOfrmS
usaemfzrf;rdc&H pOfu usaemfeJ@twlygvmwJh tdwef J@ tjcm; ypPn;f awGudk wpfa,mufu,lvm+yD; tcef;xJ0ifvmygw,f?+yD;awmh
a[haumif/ 'DteDa&mifu ydwpf vm;/ vufyufvm;/ ezl;pnf;vm;/ tcsed ;f tcsuv
f yk w
f o
Jh auFw vm;
useG af wmfu bmoauFwrSr[kwyf gb;l vdk@ ajym+yD; 'DypPn;f [mtif;av;azmifawmfOD; bk&m;u pGef@wJh ouFe;f pjzpfa=umif;/
tJ'o
D uFe;f prSm tif;av;azmifawmfO;D a*gyutzGJ@&Jh wHqyd w
f ;Hk vnf; yga=umif; &Si;f jyvkduyf gw,f? tJ'aD emufyidk ;f 'Dupd eP J@yufouf+yD;
bmrSqufrar;awmhvdk@
+yD;qH;k oGm;+yD xifayr,fh usaemft
h r_udk ppfcHk&;Hk rSmwif+yD;ppfwJh tcgusawmh cGyfa'gi;f wHqyd yf g
teDa&mifvufywfq+dk yD; oufaocH ypPn;f tjzpfeJ@ wifygw,f?tif;av;azmifawmfO;D bk&m;u ouFe;f p[m e0w&Jh
ppfc&Hk ;Hk a&mufawmhrS cGyaf 'gi;f vufyufb0udk csucf si;f ajymif;oGm;vdk@ usaem w
f tHw
h =o jzpfomG ;rdygw,f?
a,mufzud=k uufOwdu
k jf cif;
(i)usaemfwdk@ tajccHynmausmif;om;or*~(&efuek w
f idk ;f )uae+yD; e0w&Jh vl@tcGit
fh a&; csKd ;azmuf wJu
h pd w
P pfcek J@ yufoufvdk@
a=ujimcsuf wpfapmifxw
k jf yefum jynfot
l rsm;odapzdk@twGuf jzef@a0cJh ygao;w,f?tJ'D a=ujimcsux
f rJ mS &efuek +f rdK@/
=unfjh rifwidk +f rdK@e,frmS &Sw
d Jh ordik ;f 0if vGwv
f yfa&;&yfuu
G zf suf odr;f cH&a=umif;/ vGwv
f yfa&;&yfuu
G [
f m Armjynfvw
G v
f yfa&; r&cif
1347ckEpS w
f ek ;f u Adv
k cf sKyfatmifqef;eJ@tzGJ@ t*FvefEidk if rH mS vGwv
f yfa&;&r,fvdk@ yxOD;qH;k ajymqdck w
Jh hJ tcsed rf mS jynfol trsm;u
vGwv
f yfa&;&Jh a&Sah jy;erdwfwcktjzpfeJ@ vGwv
f yfa&;&yfuu
G v
f dk@ uifyeG ;f wyfcw
Jh Jh ordik ;f 0if&yfuu
G f wpfcjk zpfa=umif;/ 'gayr,fh
e0w&Jph pfwyfrS ordik ;f 0ifvw
G v
f yG af &;uGuu
f dk twif;t"rR tiftm;oH;k +yD; &yfuu
G v
f ;Hk usw
G f tpkvu
dk t
f jyHKvdu
k f ajymif;a&$ah ea=umif;/
xdjk ynforl sm;ud+k rdK@opfrsm;okd@ t"rRydk@aqmifae a=umif; azmfjyxm;ygw,f?
tJ'aD =ujimcsupf mapmifudk axmufvrS ;f a&;awGu &&So
d mG ;ygw,f? tJ'pD m&Guu
f dk axmufvrS ;f a&;u aoaocsmcsmzwf&@_ +yD;
rif;wdk@u ordik ;f 0if&yfuu
G af v;/ bmav;eJ@/ b,fae&mzsuzf su/f b,fae&mydk@ydk@ rif;wdk@tyl bmygvJ

15

avoHrmrmeJ@ajymygw,f?
pmapmif&Jh
atmufzufyidk ;f u
k
rdwLW udk
Edik if jH cm;oH&;Hk rsm;tm;vH;k
(xdik ;f Edkiif rH t
S y)ESifh
Edik if jH cm;owif;Xmetm;vH;k (vkyo
f m;jynfol@ ae@pOfowif;pmrSty) vdk@a&;om;xm; wmudk awG@omG ;awmh pm;yGcJ u
Hk dk
ol@&v
Jh uf0g;eJ@&u
dk +f yD;
a[haumif/ vkyo
f m;jynfol@ ae@pOfowif;pmuaum owif;Xmewpfck r[kwb
f ;l vm;? rif;wdk@yaxG;awGudk tm;ud;k w,f
[kwv
f m;qd+k yD; usaemf&h ifbwfuv
dk ufo;D eJ@ wpfcsuf ypfx;dk vdu
k yf gw,f?
rif;em;vnfatmifajymvdu
k rf ,f/ igwdk@zmom b,f&yfuu
G af &$@a&$@ rif;tylrygb;l / rif;eJ@ bmqdik f vdk@v/J taeom}uD;uG/
'gEidk if aH wmft}uD;tuJawG&Jh apwem/ tJ'aD pwemudk apmfum;w,f vlujzifh wrdu
k af vmufy&J aSd o;w,f/ vlyg;0vdk@/
rif;ub,favmuf em;vnfvdk@vJ
.........
rif;wdk@yaxG;awG toHvi$ Xfh meu ajymwmawGudk t[kw}f uD;xif+yD; ody,
f rHk aeeJ@? rif;acgi;f xJrmS +rJ+rJrw
S x
f m;/ rif;odxm;zdk@u
tckwidk ;f jynfut
dk yk cf sKyfaewJh ol[m b,fov
l J
.........
a&ajr@ocifu/G rif;... uG? rif;}um;zl;vm;
=um;zl;ygw,f
at;/ 'DEidk if &H Jh a&/ ajrawGudk ydik q
f idk w
f Jh ocifu/G b,fajrrqdyk idk w
f ,f/ oltyk cf sKyfwt
Jh csed frmS olvyk cf sio
f vdk vkyv
f dk@&w,f
.........
rif;ud&k iS ;f &Sif;bJajymr,f/ ocsKFd if;uke;f uajrutp rif;rdef@/ rif;tm%meJ@ a&G@vdk@&w,f?ukeu
f ek f ajymr,fumG / rif;wdk@
taztaraewJh ae&mawGuadk wmif tckz,f/ zsuq
f dk csucf si;f zsuyf pf&r,f/ em;vnfvm;
wif;wif;aphxm;wJh usaemft
h o
H mG ;awGudk zd}udwx
f m;vdu
k w
f ,f? ausmif;om;v_y&f mS ;r_ owif;awGudk oH&;Hk awGuakd y;ydk@cJ@wmeJ@
yufouf+yD;awmh axmufvrS ;f a&;uquf+yD;ar; ygw,f?
rif; oH&;Hk awGudk b,fvykd pHk eH J@ owif;ay;wmvJ
oH&;Hk u owif;Xmeudk 'Dtwdik ;f yJomG ;ay;ygw,f
olwdk@u 'Dtwdik ;f yJvufco
H vm;
[kwu
f /Jh vufcyH gw,f
bmowif;awGrif;ydk@cJo
h vJ
ausmif;om;v_y&f mS ;r_ owif;rSeo
f r#ydk@ cJyh gw,f
b,fEpS }f udraf vmufydk@jzpfvnf;
usaemfta&twGuf aoaocsmcsm rrSwrf yd gb;l
'gqdk trsm;}uD;jzpfrmS aygh
usaemfc%c% roGm;&Jygb;l / oH&;Hk tjyifzufrmS axmufvrS ;f a&;awG &Sad ew,fqv
dk dk@yg
tJ'v
D dk rif;u oH&;Hk awGudk owif;ay;awmh oH&;Hk awGu rif;udb
k mjyefay;vJ
bmrSjyefray;bl;
a[haumif aygah ygq
h q rajzeJ@/ oGm;usKd ;oGm;r,f/ igajymwm oH&;Hk urif;udk OyrmuGm tar&duef a':vmrsKd ;/ 'gr[kwrf odrom
rif;udo
k wif;ay;vdk@ jyefay;wJyh pHk rH sKd ; r[kwyf J rif;twGuv
f ufaqmif vdak xmufyw
Hh mrsKd ; bmay;zl;vJ
useG af wmfbmrSr&ygb;l / usaemfu0g'jzef@ &Ho
k ufoufygy/J bmtaxmuftyHrh rS &ygb;l / urBmudk odatmif 0g'jzef@ wmwckwnf;ygyJ
bmvdk@urBmudak wmfawmftm;ud;k ae&wmvJ/ rif;wdk@u qlqyl yl jl zpfatmifvyk /f igwdk@u rjzpfoifw
h mawG rjzpfatmif udik w
f ,
G &f if
rif;wdk@u r[kwrf rSew
f mawG owif;ay;/ urBmuigwdk@udk todtrSwf rjyKatmifvyk f/ [kwv
f m;/&w,f/ igwdk@ubmrSrjzpfb;l /
rif;wdk@y'J u
k aQ &mufrmS / urBmu tqufjzwfawmhvJ bmjzpfv/J a[haumif 26ESpv
f ;Hk vH;k b,fol@taxmuftyHrh S r,lyaJ ecJw
h muG/
8888 aemufwcg jzpfawmhaum 0efxrf;awG&o
Sd r#/ aumfyadk &;&Si;f &So
d r# tuket
f ukef oydwaf rSmuft;Hk / wdk@rSm wyf&w
Sd ,f/
'dk@wyfrawmfrmS q&m0efawG&w
Sd ,f/ tif*sief ,
D mawG/ todynm&Sif twwfynm&Sif wyfrawmf om;awG&w
Sd ,f/ tpd;k &,EW&m;
&yfomG ;r,frxifeJ@/ wufwufpifvo
GJ mG ;r,f/ aemufigwdk@ tpd;k &vl}uD;awG tkycf sKyfwek ;f 8888vdyk pHk rH sKd ; xyfrjzpfap&bl;/ rSwx
f m;?
.........
rif;wdk@ a':atmifqef;pk=unf qdw
k muvnf; wdik ;f jynftwGuf bmwpfcv
k yk af y;cJw
h m&Sv
d /J rif; pOf;pm;=unf/h ol@tazt&Sed ef J@/
Adv
k cf sKyfqw
dk muGm rif;wdk@u pmtkyaf v;zwf/ tmZmenfae@a&mufrS tav;jyKzl;wmyg? igwdk@wyfrawmfxrJ mS ae@wikd ;f
16

tav;jyKopPmqdak ewmuG/
rif;wdk@xufycdk spw
f ,f/
wdik ;f jynftwGuf
bmwpfcrk S
tepfemcHcw
Jh m
r&Syd eJ J@
ol@taraeraumif;wmvm&if; zsm0ifcif;wm/ ay:wif}uD; ygumG
a':atmifqef;pk=unfeJ@ yufouf+yD; pmeJ@a&;jyzdk@ roifah wmfaom pum;vH;k rsm;jzifh quf+yD; ajym qdyk gw,f? a':atmifqef;pk=unfudk
yk*Kd~ vfa&;t& ykwcf wf+yD; atmufwef;usaom toH;k tE_e;f rsm;jzifh apmfum; ajymjyefygw,f? tm;&atmif ajymqd+k yD;rS usaemfu
h dk
ppfaq;aewm jyefpygw,f?
rif;oH&;Hk awGudk owif;ydk@awmh oH&;Hk urif;udk owif;wyk'f b,favmufay;vJ
useG af wmfwpfjym;rSr&ygb;l
rif;vdraf ewm qd+k yD; 'Dar;cGe;f udyk J xyfwvJvJ jyefar;ygw,f? usaemfuvnf; jyefjiif;ygw,f?
(2)}udraf vmuf
jiif;+yD;wJt
h cgusawmh aemufwa,mufu usaemfyh g;udk bmrajym/ nmrajymeJ@ 0if&u
dk f ygawmhw,f? usaemfvnf; &kww
f &uf}uD;
cHvu
dk &f wmrdk@ rsuv
f ;Hk awG jymqif;oGm;ygw,f?
acs;G ap;awGjyefvm+yD; touf&u
_ syv
f mygw,f? &du
k Ef u
S rf [
_ m c%av;yJ =umw,fqadk yr,fh 0dik ;f +yD; xd;k ESu=f uwma=umifh
aysmah cGomG ;ovdk jzpfomG ;ygw,f? xd;k ESurf u
_ wpfa,mufwnf; r[kww
f muawmh used ;f aoygw,f?
oH&;Hk urif;udk b,favmufay;vJ
wpfjym;rSray;ygb;l
usaemfqu
D
tajzjyef&awmh usaemfv
h ufEpS zf ufudk aemufjyefypf+yD; rsuEf mS udk tkwef &H eH J@ jym;aeatmif uyfcikd f;ygw,f?
rif;udu
k yfcidk ;f wm tJ'v
D ydk pHk rH [kwb
f ;l uG vdk@q+dk yD; usaemfch E<mud,
k u
f dk aemufuae wtm;aqmif+h yD; zdvu
kd yf gw,f? usaemfrh suEf mS udk
tkwef &H eH J@ awhqidk x
f m;+yD; qHyifudk aemufuae aqmifq
h GJ xm;vdu
k w
f ,f
rif;rSerf eS af jzrvm;/ rajzbl;vm;
igwdk@udk a'goxGuaf tmif vmrprf;eJ@/ rif;udo
k &H ;Hk u bmjyefay;vJ
wu,f bmrSray;ygb;l
usaemfh toHawG wke&f aD ewmudk owdxm;&if;uyJ jyefajzvdu
k yf gw,f? usaemfh qHyifudk qGx
J m;&if;u tkwef &H eH J@
wpfcsuaf qmifch v
H u
dk &f ygw,f?
a[haumif/ acgi;f rrmeJ@
usaemftom;temcH+yD; ayuyfuyfvrd af ewm r[kwyf gb;l / um,uH&iS af wGtodq;Hk yJ/ wu,fudk wpfjym;qdk wpfjym;rSr&bl;/
olwdk@uvnf; usaemfu
h rdk ay;zl;bl;/ cifAsm;wd@k auseyfatmifvrd f +yD;xGuq
f dk ay;&rSmvm;/ 'gqdk cifAsm;wdk@u oH&;Hk uuseG af wmfudk
bmawGay;w,fvdk@ xGuq
f adk pcsiv
f /J usaemfajymr,f
tJ'rD mS eH&rH mS uyfxm;wJo
h u
l usaemfch E<mud,
k u
f dk jyefcmG +yD; ppfaq;zdk@ taetxm;twdik ;f 'l;auG;/ ajccG/J vufajrSmufcidk f;ygw,f?
awmfawmfeJ@ rppfaq;ao;ygb;l / aemufrS
a[haumif/ tarausmf a'G;awmf vGr;f w,fqw
dk Jh pum;vH;k udek m;vnfvm;
[kwu
f /Jh em;vnfygw,f
-D; em;vnfwmvm;/ rif;em;vnf&if 'Duadk &mufvmp&m ta=umif;r&Sb
d ;l / igwdk@vnf;rif;udk ppfaq;p&mr&Sdb;l / rif;wdk@udk
tcsed af wGuek /f vlawGuek ef J@ rjzpfoifw
h mawG rjzpf&atmif zrf;&/ qD;&/ xde;f odr;f &eJ@ vl}uD;awGu tem*gwf
Edik if aH wmfwnfaqmufwJh tvkyaf wGudk vkyaf ewmuG/ rif;wdk@vdk zsuq
f ;D wJh aumifawG&Sdvdk@ wd;k wufa&;vkyif ef;awG aESmifah ES;ae&wm/
uJajymprf;ygO;D / tar ausmaf 'G;awmf vGr;f w,f qdw
k mudrk if;od&if
rdcift&if;udk ausm+f yD; rdaxG;udk wrf;wwmudk ajymwmyg?
at;/ rif;wdk@u tJ'gxufawmifq;dk ao;w,f/
a,mufzudk =uufOwdu
k w
f aJh umifawG/
a,mufzudk =uufOwdu
k w
f ,fqw
dk m rif;odvm;/ a,mufzudk =uufOwdu
k af wmh rif;nDryJ emrSmayg?h
.........
rif;rSmnDr&Sv
d m;
r&Syd gb;l
tr&Sv
d m;
r&Syd gb;l
tarawmh&w
Sd ,fr[kwv
f m;
&Syd gw,f
17

.........
at;/ rif;tarae&mrSm rdaxG;xm;=unfph rf;/ rif;vufcrH vm;
.........
rat-d;k ykqed &f ;dk awG/ a[haumif rif;wdk@'aD vmufawmif oH&;Hk awGudk tm;ud;k +yD; owif;awG[ydk dk@/ 'Dydk@vyk af ewm
rif;wdk@tusKd ;tjrwfwpfcck ak wmh&vdk@jzpf&r,f? bmawG&vJ/ rSerf eS af jzprf;/
usaemfwu,fajymwmyg/ bmrSr&ygb;l
-D;bmrSr&yJ
'Dtvkyu
f v
dk yk rf vm;uG/
apmuft"dy`g,rf &Sw
d mawG
vmajymraeeJ@/
a[haumif
'DaumifawG
rif;wdk@ub
dk mawGcikd ;f ao;vJ
bmrSrcdik ;f ygb;l
a[haumif/ apmufwvGaJ wG ajymraeeJ@/ rif;tar/ rif;ESrawGudk 'Duv
k m;jzLawGeJ@ qufq&H rSmudk rif;wdk@u vdkvm;w,fayg/h
rif;udik gwdk@ tckvw
$ af y;vdu
k &f ifvnf; rif;yaxG;awGqu
D dk oGm;+yD; &ifziG Ofh ;D r,f r[kwv
f m;/ ajymprf;ygO;D
rajymygb;l
at;/ rif;rajymvJ/ v$wrf ay;bl;/ rif;wdk@awGu wdik ;f jynfudk zsuq
f ;D aewJh aumifawGy/J rif;wdk@u,
dk cf si;f rpmwJah umifawG/
rif;wdk@t&G,f oli,fcsi;f awGxrJ mS at;at;csr;f csr;f ynmoif=um;csi=f u wJh olawG&w
Sd ,f? rif;wdk@awG tckvt
dk "dy`g,rf &Sd
av#mufvyk v
f dk@ olwdk@av;awG trsm;}uD;xdcu
dk w
f ,f? qefuek af jrav;awG/ vrf;ray:rSm t"dy`g,rf &Sd [kyd gwv
D }l uD;ucdik ;f /
[do
k &H ;Hk ucdik ;f eJ@ rif;wdk@t[kw}f uD; atmufarh+yD; av#mufvyk /f tzrf;cH&awmh rif;wdk@yJ t&ifq;Hk tzrf;cH&wm/rif;wdk@udk
cdik ;f wJv
h }l uD;awGurygovd/k rqdik o
f vdk ESyaf e=uwm/ rif;wdk@u bmrSrodwJh ajrZmyifawG/ cdik ;f or# av#mufvyk /f igwdk@utay:uae
tukejf rifw,f/ odw,f/rif;wdk@aemufrmS bmawG&w
Sd ,fqw
dk modw,f
aumif;+yD/ rif;wdk@ atmfcsi&f if atmfvdk@&atmif/ awmif;csiw
f mawmifvdk@ &atmif/ rif;wdk@eJ@oifah wmfwJh ae&mydk@ay;r,f/
tJ'aD e&ma&mufrS rif;wdk@ vdck siw
f mtukeaf wmif;/ =um;vm;
zufqpfwyfrawmf&Jh aumif;rGerf a_ wGudk cs;D rGr;f cef;zGi+fh yD;(7)&ufajrmufwaJh e@rmS usaemfah cgi;f u rsuEf mS zH;k udk csw
G cf dki;f ygw,f? +yD;awmh
usaemf&h Jh xGuq
f cdk suaf wGudk vufEySd pf ufeJ@ &du
k x
f m;wJh pm&Guaf wGrmS vufrw
S x
f ;dk cdik ;f ygw,f? tJ'pD m&Gux
f rJ mS bmawGygw,f/
bmawGa&;xm;w,fqw
dk m jyefvnfzwfciG rfh ay;yJ vufrw
S u
f ykd J xd;k cdik ;f wmyg?
olwdk@a&;xm;wJh pm&Guaf wGay:rSm vufrw
S x
f ;dk aepOf olwdk@&rJh suEf mS awGudk usaemfrjrif&atmif usaemfah cgi;f udk pm;yGcJ eHk J@ eD;eD;uyfuyf
iHk@cdki;f xm;ygw,f? usaemfu
h dk ppfaq;wJh axmufvrS ;f a&;wpfa,muf olzwfzdk@,v
l mwJh r*~Zif;pmtkyu
f dk usaemfvrS ;f =unfrh yd gw,f?
tJ'rD *~Zif;pmtkyaf usmzH;k u a&$yZk eG u
f w
d rf ek f@ a=umfjimay:rSm pnf;wHqyd f wpfcu
k dk awG@&vkd@ trSwrf xif =unfv
h u
dk af wmh
trSw(f 7)wyfrawmfaxmufvrS ;f a&;wyf/ pm=unfw
h u
dk f qdw
k m udak wG@ &ygw,f?
tr_wG
waJG wGeJ@ twl tcsKyfodk@
(p)naexrif;udk jrefjrefpm;cdki;f aeuwnf;u usaemfu
h dk axmifudk ydk@awmhr,fqw
dk m &dyrf v
d u
dk yf gw,f? jrefjrefvyk /f ydwo
f mG ;OD;r,f
qd+k yD; olwdk@tcsi;f csif; ajymqdak eoHawG cyfw;dk wd;k =um;ae&ygw,f? 'Daxmuf vSr;f a&;pcef;uae vGwaf jrmuf+yD;
axmifuo
dk mG ;&awmhrmS rdk@ pdwx
f rJ mS usw
d +f yD; 0rf;omaerdygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;&Jh nSi;f yrf; ESyd pf ufra_ wGudk usaemfwek v
f y_ rf yd gw,f? axmufvrS ;f a&;i&Jcef; uaevGwaf jrmufawmhrmS rdk@
axmifuo
dk m jrefjrefydk@ygawmhvdk@ qkawmif;aerdygw,f? axmufvrS ;f a&;qDrmS (1)&ufae&wm touf(1)ESpw
f o
dk mG ;ovdk
cHpm;&wma=umifrh dk@yg? &Jarmfx;l tcef;qDrS tpfu/dk xrif; vdck siv
f dk@... qdw
k Jh xrif;xyfawmif;oHudk }um;&ygw,f? [...igah umif}uD;
pm;Edik v
f cS snv
f m;vdk@ usw
d +f yD; cs;D rGrf;vdu
k yf gw,f? usaemfh rSmrpm;Edik yf g? &Jarmfx;l wa,muf axmufvrS ;f a&;0fu
usw
G af wmhr,fqw
dk Jh todeJ@rdk@ xrif;pm;aumif;aewmvnf; jzpfEidk yf gw,f?
olwdk@aus;G wJh xrif;[if;u trJom;t&Gwef J@ [if;&Guaf wGa&maESm+yD; a=umfxm;wmyg? trJom;u udu
k rf &atmif
rma=umaeygw,f? usaemfvnf; tenf;i,f avmufypJ m;+yD; axmifuo
dk mG ;zdk@ b,fawmh vmac:rvJq+dk yD; apmifah evdu
k yf gw,f?
c%=umawmh wcef;csi;f emrnfac:+yD; um;ay:udk wifygawmhw,f?
tjcm;olawG emrnfac:+yD; um;ay:wifaecsed f usaemfrh mS pdwaf wGvy_ &f mS ;vmygw,f? igurdk ac:yJxm; cJ&h if qdw
k t
Jh awG;u
ajcmufveS f@aeygw,f? usaemfwdk@ vlawGtm;vH;k 'DvdkyJ cHpm;=urSm trSeyf gy?J e0wppfaxmufvrS ;f a&; pHpk rf;ppfaq;wJh
Xmeqdw
k m}uD;u b,fuavmufq;dk &Gm; emusn;f p&maumif;ovJ &ufpufjyif;xefvo
S vJqw
dk m usaemf a&;cs rajymwwfygb;l ?
c%=umawmh usaemfeh mrnfuadk c:ygw,f?
aevif;
18

um;ay:udk usaemfwdk@a&mufawmh armfawmfum;&Jh aemufcef;rSm aqmifah =umift


h aetxm;eJh
acgif;awGudk iHk@cikd ;f ygw,f?
+yD;awmh(2)a,mufwwGq
J D xdkicf idk f;ygw,f? xdyq
f ;Hk ydik ;f &Jh b,fzufyidk ;f rSm vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)eJ@ nmzufrmS udak tmifxeG ;f wdk@wwG/J
aemuf &Jausmpf mG eJ@ om;n$ef@OD;uwwG/J usaemfeJ@ &Jarmfx;l uwwGJ jzpfygw,f?
&uD;Q (nDaxG;cdik )f uawmh wpfa,mufwnf;jzpfygw,f? um;ay:udk tm;vH;k a&mufawmh um;eHab;u vdu
k u
f mawGudk csvdu
k yf gw,f?
+yD;awmh usaemfw
h dk@awG tm;vH;k udk apmifeJ@ tkyv
f u
dk yf gw,f? acgi;f awGudk =urf;jyifeJ@ xdcidk f;xm;wma=umifh wpfa,mufwifyg;eJ@
wpfa,mufacgi;f qufaeygawmhw,f? axmufvrS ;f a&;vufu vGw+f yD; tr_waGJ wG wpfa,mufrsuEf mS wpfa,muf=unfah wmh
axmufvrS ;f a&;pcef;wke;f u rsuEf mS awGr[kwyf J ajymifpyfpyfjzpfae+yD; [dpk um;/ 'Dpum;ESpcf eG ;f / oH;k cGe;f avmuf toHawGenf;enf;
xGuv
f mvmygw,f? axmufvrS ;f a&;u usaemfw
h dk@udk aiguv
f u
dk yf gw,f? 'D=um;xJreS }f uD;(vSrsKd ;aemif)u ol@zifudk
tcseG ef J@x;dk aew,fvdk@ xatmfwma=umifh =unfv
h u
dk af wmh uwH;k qHyifaygujf zpfwJh &Jausmpf mG acgiif Hk@xm;wmrdk@ vSrsKd ;aemif&Jh
wifyg;udo
k mG ;pl;rdvdk@ atmfvu
dk w
f m jzpfygw,f? usaemfwdk@vnf; rjyHK;yJ raeEdik af wmhavmufatmif jzpfomG ;ygw,f?
vrf;wav#mufv;Hk rSm axmufvrS ;f a&;&Jh zGwcf su/f zGwcf suf toHjrnfaewJh um;pkwaf =umifh ESpcf gavmufysuaf o;vdk@
bk&m;w=uygao;w,f?
axmifA;l 0udk
tcsed rf rD a&mufao;vd@k
axmifyw
d o
f mG ;&if
usaemfwdk@tr_waGJ wG
tm;vH;k
axmufvrS ;f a&;pcef;udk jyefydk@&ifawmh axmufvrS ;f a&;awGeJh jyefq&Hk OD;r,f? 'kuyQ gy?J
usaemfwdk@awG uHaumif;axmufr+yD; tif;pdeo
f ;D oef@ tusO;f axmifudk ae@csi;f yJ a&mufygw,f? usaemfwdk@ukd tcef;(1)cef;rSm
(3)a,mufpD ae&mcsxm;vdu
k yf gw,f?
tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;ausm0f if;u apmifyg;wxnf/ ao;aygucf s;D ,dzk dk@ *efzvm;vdk@ac:wJh a&tifww
Hk ckay;ygw,f?
*efzvm;vdk@ac:wJh a&tifw[
Hk m pm;aomufqidk }f uD;awGrmS ig;acgi;f [if;csdKxnfw
h Jh tifweHk J@ yHpk w
H w
l yl gy?J *efzvm;u
tjym;eJ@tvH;k qd+k yD;(2)rsKd ;&Syd gw,f?
usaemf&,f/ &uD;Q (nDaxG;cdik f)&,f/ udv
k rS sKd ;aemif(rSe}f uD;)&,fu tcefeyH gw(f 1)rSm twlwl usygw,f? usaemfwdk@tcef;&Jh
taygu0f tv,fwnfw
h nfrh mS oHjym;}uD;ydwu
f mxm;vdk@ ajcaxmuf atmufyidk ;f eJ@ tay:ydik ;f uom av&&Syd gw,f?
tcef;xJrmS uawmh zsm(2)csy&f +Sd yD; tcef;tjyifzufu avSum;xdyrf mS a&td;k wvH;k xm;xm;ygw,f? axmifupdk a&mufa&mufcsi;f
axmufvrS ;f a&;pcef;rSm ESyd fpufrt
_ rsKd ;rsdK;a=umifh tdyaf &;ysucf &Jh wmrdk@ tJ'n
D rSmawmh tif;pdeo
f ;D oef@ tusO;f axmifrmS
ESpd Ef pSd +f cdKuf+cdKuf tdyaf ysmo
f mG ;cJyh gw,f?aemufwae@ reufudk tcsKyftusO;f om;wpfa,muftjzpfeJ@ Ed;k x&awmhrmS jzpfygw,f?
tcef;(3)
(u)tcs
tcsKyfaxmifrmS vlp+Hk yD
xdik x
f m;r,f
qdw
k aJh xmif0g'g 0efxrf;&Jh toH=um;rS usaemf xxdik v
f u
dk yf gw,f? +yD;awmh tcef;wcef;csi;f tvdu
k f vlawGppfygw,f? axmif0efxrf;
jyefomG ;wJt
h cgrmS useG af wmfwdk@awG ud,
k afh e&mrSm ud,
k jf yefvaSJ evdu
k =f uyg w,f? tJ't
D csed rf mS axmifwckv;kH O=oqGo
J aH wG/
oHacsmif;acguo
f aH wGeJ@ qlno
H mG ;ygawmhw,f?axmif0efxrf;awG tm;vH;k &Jh yg;pyfuae
bmvkyaf evJ/ csw
D ufaew,f/ b,fo
h l@twGuv
f /J jynfol@twGuyf /J trSwpf Ofpqdk 1/2/3/ 4/.....pwJh toHawG
a=umifih w
k w
f w
k x
f xdik v
f u
dk jf yefygw,f? +yD;awmhyHpk H qdkwt
Jh oH}uD; xGuaf y:vm ygw,f? usaemfwdk@vnf; tcef;a&Sh rsuEf mS rl+yD;
xdik af e&ygw,f?aemufrS oHacsmif;acguo
f rH sm; jyefxu
G v
f mygw,f? axmifvSef@w,fvdk@ac:a=umif; odvu
dk &f ygw,f? yxrOD;qH;k
useG af emfb
h 0&Jh axmiftawG@t}uHKudk pwifvu
dk yf gw,f? 'Dae@[m rSwrf w
S &f & (9/9/90)ae@yjJ zpfygw,f? usaemfwk@d udk
xm;wJt
h cef;ab;rSm '*H+k rdK@e,fu tajccHynmausmif;om;awGjzpfwJh nDnw
D dk@ nDtudak wG&aSd eygw,f?
ae@vnfzufu xrif;pm;+yD;csed rf mS awmh usaemfeJ@ udn
k aD xG;cdik w
f dk@ ESpaf ,mufom; wpfzufjcrf;rSm &Sw
d Jh teft,fv'f (D vli,f)u
udpk ;kd ode;f eJ@ tajccHynmausmif;om; aZmf0if;xGw
f dk@udk vSr;f +yD;vufjy ESw
k q
f ufvu
dk yf gw,f?
'gudk tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;ujrifomG ;+yD; usaemfwdk@udk vma&mufqyl }l uDr;f armif;ygawmhw,f? aAGaqmfO;D aps;OD;azmufqcl &H +yD;
r=umcifrmS yJ useG af wmfwdk@(3)a,mufpvH;k udk wdu
k cf ef;eHygwf(13)udk ajymif;a&$v
h u
dk yf gawmhw,f? usaemfwdk@taemufbufjcrf;rSmawmh
1990jynfh a&G;aumufy+GJ yD;+yD;csi;f ueOD;tzrf;cH&+yD; axmifxu
J dk a&muf&aSd e=uwJh wyfO;D tzG0Jh ifawGjzpfwJh ud+k idr;f / o0S;D (oef;Edik )f /
bdb
k x
dk eG ;f / rsKd ;rif;Edik /f atmif}uD;/ q&mAef;armfwifatmif&Jhom; ausmaf Zmatmifwdk@tjyif vl@abmifopfu *sirf (D c)ausmrf if;,k&t
Jh udk
rsKd ;rif;,k(&efuek w
f uUov
dk )f wdk@&aSd eygw,f?bdb
k x
dk eG ;f u a&csKd ;qif;awmh vmE_wq
f ufygw,f? udn
k aD xG;cdik ef Jh t&ifuwnf;u
odEiS afh e=u+yD; jzpfygw,f? olwdk@tyk pf ak wGu wpfywfudk wpfcgbm;vrf;u pwD;0yftcsKyfrmS &Hk;xkw&f ygw,f? 'ga=umifrh dk@
19

olwdk@awG&;Hk u jyefvm&if pm;p&mawG ygvmwwfygw,f?usaemfwdk@ tr_awGuadk wmh axmifA;l 0rSmwif&ref(&ufcsed ;f ),lwma}umifh


pwD;0yf (bm;vrf;)udk ra&muf&ovd/k tdru
f rdbawGeJ@vnf; rawG@&ao;yg? 'gah =umifh axmifpum;eJ@ajym&&if usaemfwdk@rmS
pm;p&mr&Sv
d dk@ yke;f a=umifae&ygw,f? useG af wmfwdk@xrJ mS vSrsKd ;aemif (rSe}f uD;)u 88+yD;cgpu axmifwpf}udrf usczJh ;l wma=umifh
olwdk@qu
D axmiftawG@t}uHKeJh axmiftwGi;f pm;a&;aomufa&;udpP pDpOf&ygawmhw,f?
e0w&Jh vlzrf;yG}J uD;a=umifh axmifxu
J dk vlopfawGtrsm;}uD;xyfa&mufvmjyefygw,f? axmifxu
J tcef;awGxrJ mS xm;oifw
h Jh
vlO;D a&xufy+dk yD; xm;ygw,f? usaemfwdk@&Jh tr_waGJ wGxu
J om;n$ef@O;D eJ@ udak tmifxeG ;f yg usaemfwdk@tcef;xJ a&mufvmygw,f?
useG af wmfwdk@ oD;oef@tusO;f axmifu (2)xyf taqmifjzpf+yD; atmufxyfrmS awmh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f om;rsm;udk
xm;ygw,f?tay:xyfrmS uawmhjrefrmha&ydik ef ufxu
J u
dk sL;ausm0f ifa&mufvm+yD;w&m;r0ifig;zrf;cJw
h Jh xdik ;f Edik if o
H m;tusO;f om;rsm;udk
xm;ygw,f? usaemfwdk@tcef;[m vl(5)a,mufpmtwGuf tdyzf dk@ aezdk@twGuf rjzpfjzpfatmif zefw;D vdk@&ayr,fh ,dzk dk@twGu=f uawmh
jy\em wpfcjk zpfvmygw,f? usaemfwdk@tcef;udk ay;xm;wJ*h efzvm;u (2)td;k [m vl(5)a,mufpmtwGuf b,fvrdk S ravmufwm
a=umifh 'kuaQ wG@&ygw,f?*efzvm;wpfcu
k dk taygt
h yg;oGm;zdk@ twGux
f m;+yD;/ usew
f aJh emufwtd;k udak wmh tav;tyifomG ;zdk@
jyKvkyx
f m;ygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@(5)a,muftwGuf b,fvrdk S rvHrk avmufawGjzpf+yD; *efzvm; cswt
Jh csed rf mS tawmfu
h 'dk u
k Q
a&mufygw,f?usaemfwdk@tcef;awGut
dk jyifxu
G cf sed (f 10)rdepfpnf;urf;owfrw
S x
f m;wma=umifw
h cH g;zGiw
fh meJ@tjyifzufrmS tnpft
a=u;pGef@zdk@u,
dk 0fh rf;udu
k ,
dk u
f si,
fh &l ygawmhw,f? aemufaz;oGm;wJu
h pd u
P dk tjyifrmS wifupd jP ywfatmifvyk &f zdk@udk tcsed af y;ae&wJh
jy\emawGa=umifh vrf;awmifrav#mufEidk yf gb;l ?cE<u,
dk f avhusicfh ef;vkyzf dk@qw
dk m acgi;f xJrmS xnfrh pOf;pm;Edik yf gb;l ? tjyifxu
G cf sed f
&wJh (10)rdepfav; twGi;f rSm udpt
P m;vH;k jywfatmifvyk &f wma=umifh a&csKd ;+yD;vdk@ a&pdt
k 0wfawGeJ@ tcef;xJudk tjrefajy;/
tcef;xJa&mufrS t0wfuv
dk &J ygw,f? tcsed u
f dk wefz;dk &S&d Sd toH;k cs&ygawmhw,f?wcg useG af emfwdk@tr_waGJ wGjzpfwJh &Jausmpf mG eJ@
&Jarmfx;l wdk@ tcef;u *efzvm;cs&if td;k ujynfv
h #H ae+yD; rEdik rf eif; o,f&ygawmhw,f? &wJt
h csed (f 10)rdepftwGirf mS *efzvm;cscsed /f
a&csKd ;csed /f vrf;av#mufcsed f awGrvHak vmufwma=umifh axmif0efxrf;u }udr;f armif;ygw,f? &Jausmpf mG u toufuvnf;i,fi,f
+yD;awmh ol@&yJh g0grsurf eS x
f x
l }l uD;udk axmufvrS ;f a&;uodr;f xm;vdk@ rjrifrprf;eJ@rdk@ *efzvm;td;k tjrJusuGJ wwfygw,f?
axmif0efxrf;awGu r}umc% qJq}dk udr;f armif;+yD; aemufwcgu&GJ if xkwrf ay;awmhb;l vdk@ ajymygw,f?
pwD0yfrmS &H;k xkww
f aJh e@
(c)oD;oef@axmifrmS aewke;f rSwrf w
S &f & jzpfapwmuawmh usaemfwdk@ tr_awGudk w&m;&H;k xkww
f aJh e@ ygy?J
usaemfwdk@ tr_waGJ wG&Jh tdraf wGu rdbaqGrsKd ;awGu usaemfwdk@udk &H;k xkwrf Jh pwD;0yf(bm;vrf;)u w&m;&H;k eJ@ yef;qd;k wef;w&m;&H;k rSm
usaemfwdk@ &H;k csed ;f &Sw
d aJh e@widk ;f vma&mufapmifah eygw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@awG tm;vH;k tdref J@rawG@&wm (1)vavmuf &So
d mG ;yg+yD?
usaemfwdk@trd af wGeJ@ tquftoG,v
f yk cf siv
f dk@ axmifyidk fwef;pDudk wifjyayr,fv
h nf; axmifyidk f tH;k azeJ@ ol@aemufawmfygawGu
pm&Guaf y:rSmrSw+f yD; wifjyay;r,fvdk@ajymum aemufyidk ;f rdbawGeJ@ tquf toG,f udpP tpaysmufomG ;cJw
h ,f? (1)veD;yg;avmuf
bmrSta=umif;rxl; cJyh g?usaemfwdk@&Jh ab;tcef;awGu tjcm;tr_waGJ wG bm;vrf;&H;k udx
k w
k af wmh usaemfwdk@&rJh b
d awGu
usaemfwdk@udk ygvmr,f xif+yD;&H;k rSm apmifah e=ua=umif; wqifjh yefajymjyygw,f?
(1)vausmaf usm=f umwJt
h cgrmS usaemfwdk@tr_waGJ wGudk &H;k xkw&f r,f&h uf a&mufvmjyefygw,f?cgwidk ;f vdyk J usaemfwdk@wawG
at;at;aq;aq;yJ ar#maf erd=uayr,fh tm;vH;k &Jph w
d x
f rJ mS w&m;&H;k xkwrf ,fvdk@udk rxifr=d uygb;l ? bmha=umifv
h q
J adk wmh
w&m;&H;k xkwrf ,ft
h csed u
f vGe+f yD; xrif;pm;csed u
f adk wmif a&mufvm+yDrdk@ jzpfygw,f? usaemfwdk@awG tm;vH;k xrif;pm;+yD;wJt
h csed rf mS
w&m;&H;k xkwrf ,fh olawG a&mufvm=u+yD; axmif0efxrf;ausm0f if;u usaemfwdk@tr_awG&Jh emrnfuv
dk mac:ygw,f?
usaemfwadk wG tm;vH;k aysmo
f mG ;=uygw,f? usaemfwdk@rw
_ (GJ 6)a,muf wpfa,mufcg;wpfa,mufuidk /f acgi;f awG ud,
k pf iD Hk@/
apmifyg;tkyu
f m &xm;wG}J uD;vdk oD;oef@axmif&Jh Al;0udak &mufomG ;ygw,f? axmifA;l 0rSm vkyx
f ;Hk vkyef nf;awG vky+f yD;
w&m;&H;k oGm;r,fh tcsKyfum;ay: wuf&ygw,f? usaemfwdk@awG tcsKyfum;ay:a&mufawmh tif;pdeaf xmifr}uD;u &mZ0wf
tusO;f om;awGyg usaemfwdk@eJ@twlwl a&maESm xm;ygw,f?&efuek pf wD;0yf(bm;vrf;)w&m;&H;k udk usaemfwdk@udk wifaqmifvmwJh
tcsKyfum;a&mufawmh um;ay:uae yxrOD;qH;k &mZ0wftusO;f om;awGudk qif;cdik ;f ygw,f? um;ay:uae qif;qif;csi;f
b,foal wG a&mufaevJq+dk yD; bm;vrf;pwD;0yf tcsKyfcef;xJudk a0h0=J unfv
h u
dk af wmh &Jarmfx;l &Jh tareJ@ol@ro
d m;pkudk pawG@&ygw,f?
&Jarmfx;l &Jt
h aru usaemfwdk@awGujdk rifjrifcsi;f om;wdk@ygvm+yDqd+k yD; 0rf;omtm;&eJ@ ajymqdv
k u
dk yf gw,f? &Jarmfx;l &Jt
h ar[m
t&yfyyk /k rsurf eS 0f idk ;f av;eJ@ om;udak wG@csiaf ZmeJ@ vltyk }f uD;udk wd;k a0S@+yD; usaemfwdk@em;udk a&mufvmygw,f?
+yD;awmh tjcm;useG af wmfwdk@&Jh tdraf wGuv
dk nf; ta=umif;=um;xm;ygw,f/ bmrSryl=ueJ@vdk@ useG af wmfwdk@udk tm;ay;ygw,f?
tcsKyfcef;xJrmS usaemfwdk@ tcsKyfum;ay:ygvmwJh tusO;f om;awG tm;vH;k udk yHpk x
H idk cf dki;f +yD; vla&wGuyf gw,f? &J wa,mufuae+yD;
20

(a*:)NIGHT ygvm;/ yg&if vufaxmifxm; vdk@ar;ygw,f? a*:qdw


k m5udak jymwmjzpf+yD;/ usaemfwdk@vdk yk'fr5(n)awGudk
&nf&,
G +f yD;ar;wmjzpfreS ;f aemufro
S &d ygw,f?
usaemfua*:qdw
k m bmudq
k v
dk rdk eS ;f rodvdk@ tla=umifa=umifjzpfaewke;f usawmfwdk@ tr_wu
GJ dk
=unfv
h u
dk af wmh tm;vH;k u
vufaxmif+yD;om;jzpfaevdk@ usaemfvnf; vufaxmifvu
dk yf gw,f?
'gyv
J m;/ used ;f aow,faemf
used ;f aoygw,f
at;/ 'gq&dk ifvufaxmifxm;wJh a*:awGxu
G f vdk@&u
J trdef@ay;+yD; usaemfwdk@awG tm;vH;k udk oD;oef@tcsKyfcef;
wpfcef;pDxu
J x
dk nfx
h m;vdu
k yf gw,f? odyrf =umcifrmS useG af wmfwdk@tr_w&GJ Jh tdraf wGu acguq
f aGJ =umf/ xrif;xkyf pwmawG
a&mufvmygawmhw,f? bke;f bke;f &Jh vuf&mjzpfwJh wHu
k if;bJuifef J@ pm;p&mawG toD;oD; a&mufvmygawmhw,f?
axmifxrJ mS (1)veD;yg; ig;iydeJ@ wmvayg yHpk x
H rif;udo
k m pm;ae&wmrdk@ a&mufvmwJh pm;p&m awGu usaemfwdk@twGuf ewfjynfu
[if;v#mawGtvm; jzpfygw,f?usaemfwdk@ trSw
k aGJ wGtm;vH;k pm;aomuf=uwm a0omvDjynf bDv;l 0ifomG ;ovm;xif&atmif
tpm;taomufawG
+ydKufueJ
ukeo
f mG ;ygawmhw,f?'gawmif
'Duae@
&H;k rxkwjf zpfb;l xif+yD;
axmifxrJ mS
xrif;pm;vm=uao;wmjzpfygw,f?
pm;vdk@
aomufvdk@t+yD;rSmawmh
tdraf wGu,lvm=uwJh
t0wftpm;awGudk
p+yD;tzrf;cH&uwnf;u wpfcgrS rvJ&ao;wJh eHapmfaewJh t0wfawGeJ@ vJv,
S 0f wf=uygw,f?
t0wfawGvnf;+yD;wJh tcg=uawmh usaemfwdk@emrnfawGudk tpOfvu
dk af c:ygw,f? ? ESpaf ,mufwwGJ wG+J yD; vufawGukd }udK;awGeJh
csnaf ESmifygw,f?+yD;rS usaemfwdk@trSw
k (GJ 6)a,mufpvH;k udk bm;vrf;tcsKyfuae w&m;&H;k udk xkwyf gw,f? tcsKyfcef;u pxGuaf wmh
taygu0f rSm tr_waGJ wGtm;vH;k &Jh rdbawG oli,fcsi;f awGu usaemfwdk@qD vm+yD; vufuq
dk u
GJ m tm;ay;=uygw,f?
usaemfwdk@&v
Jh w
G af ewJh vufwpfzufu usaemfwdk@&rJh b
d awG&Jh vufuw
dk if;wif; qkyfuidk f xm;ygw,f? w&m;&H;k awmftay:udk
wufawmh &Jeu
Jh saemfwdk@tcsKyfom;awGu
owfowf/ tdraf wGurdom;pk awGu owfowf wuf&ygw,f? rdbawG[m
om;aZmawGeJ@ avSum;udrk armEdik /f ryef;Edik f tajy;tv$m; wuf+yD;/ usaemfwdk@ xGuv
f mr,ft
h aygu0f rSm apmifah r#maf eygw,f?
w&m;&H;k xJudk 0ifwt
Jh cg udk,rfh o
d m;pkeJ@u,
dk f w&m;&H;k xJrmS xdik =f u&+yD; tm;ay; pum;awGtjyef tvSef ajymqd=k uygw,f?
w&m;ol}uD;u usaemfwdk@udk 1950jynfEh pS /f ta&;ay:pDrcH sut
f uf Oya' yk'rf 5(n)eJ@ w&m;pGq
J +dk yD; &H;k csde;f (&ref)ESpyf wf
csed ;f qdv
k u
dk yf gw,f? usaemfwdk@tm;vH;k vnf; wifjyp&m&Sw
d mawG wifjyzdk@ ajymygw,f? useG af wmfwdk@ tm;vH;k axmifusr,fqw
dk m
used ;f aoaewma=umifh usaemfwdk@ axmifruscif rdbawGe@J awG@qcHk siaf o;wJt
h wGuf &H;k csed ;f udk &refav;(1)ywfyrHk eS af y;+yD; &H;k xkwzf dk@
&refudk jyefvnf jyifqifay;zdk@ awmif;qdyk gw,f? tJ't
D cgrmS w&m;ol}uD;u aemufwpf}udrrf o
S m jzpfEidk af =umif;/ tckwpfacguaf wmh
jyifqifzdk@ rjzpfEidk af =umif;/ ol@taeeJ@ ,cktrSw
k u
GJ dk rSwo
f m;xm;rSm +zpfwt
Jh a}umif; jyefvnfajymqdo
k mG ;cJyh gw,f? w&m;ol}uD;&Jh
&ref&ufcsed ;f a}ujimt+yD;rSmawmh usaemfwdk@ tarawGu usaemfwdk@udk v$wx
f u
G o
f mG ;rnft
h vm; wif;wif;usyu
f sy}f uD; zuf+yD;
rsu&f nfusaeygw,f?
pdwrf yl=uzdk@ tarawGu wzGzrG mS &Smygw,f? om;trdawG=um; bmawGajymqdak e=urvJqw
dk mu awmh um,uH&iS af wGuv$+J yD;
b,forl S odEidk =f urSm r[kwyf gb;l ? c%=umawmh usaemfwdk@rb
d awG/ oli,f csi;f awGeJ@ wdak wmif;wJh tcsed af v;rSm cGcJ mG cJ&h ygw,f?
tcsKyfcef;xJudk jyefomG ;&+yD; tdru
f ay;vdu
k w
f Jh txkwaf wGudk vufrmS wif;wif;usyu
f syf qkyu
f idk v
f u
dk +f yD; w&m;&H;k uae
jyefqif;vmcJyh gw,f? useG af emfwdk@udk wifaqmifac:oGmr,fh tcsKyfum;ay:a&mufawmh atmufuv
dk rS ;f =unfv
h u
dk yf gw,f?
rsu&f nfawG=um;u tm;wif;+yD; jyHK;jyae&Smae=uwJh rdbawG/ oli,fcsi;f awGu=dk unf+h yD; tHuzdk }d udwf xm;vdu
k yf gw,f? &ifxrJ mS
vdu
_ u
f eJ qdk@wufvmjyefw,f? tcsKyfum;bD;pvdrcfh sed frmS w&m;&H;k a&S@rmS vufjyusecf w
Jh Jh rdbawGeJ@ oli,fcsi;f awGudk
vufjyESw
k q
f ufvu
dk yf gw,f? udak tmif(udx
k eG ;f jrifah tmif)&Jh trawGeJ@ oli,fcsi;f awGu usaemfwdk@udk vSr;f atmf+yD; ajymvdu
k yf gw,f?
eifwdk@ bmrSryl=ueJ@/ ukvor*~u *syefr}uD;vmawmhr,f
olwdk@ajymwmu ukvor*~rS jrefrmEdik if H&Jh vl@tcGit
fh a&;csKd ;azmufra_ wGudk pHpk rf;ppfaq;zdk@twGuf ukvor*~u,
dk pf m;vS,f
*syeftrsKd ;orD;wpfO;D jrefrmEdik fiu
H dk r=umcif vma&mufr,fh ta=umif;udk ajymwmjzpfygw,f?
1990 ckEpS rf mS
ukvor*~u,
dk pf m;vS,f *syeftrsKd ;orD; rpPpf tdu
k mwmudk jrefrmEdik if u
H v
dk mzdk@ yxrOD;qH;k t}udrf
apv$wjf cif;yJjzpfygw,f?
5(n)awGudk cd;k rSyk 'k rf wyfawmh
(*)
useG af wmfwdk@udk wifaqmifvmwJh tcsKyfum;[m &efuek +f rdK@v,facgiu
f ae tif;pdet
f usO;f axmif&Sd &mudk
OD;wnfarmif;ESio
f mG ;aeygw,f?
tif;pdeaf xmifA;l 0a&S@udk
a&mufawmh
um;ay:rSmygvmwJh
&mZ0wftcsKyfom;awGudk
csxm;vdu
k yf gw,f? tcsKyfum;u &kww
f &ufjyefrxGuaf o;yJ wpHw
k ckudk apmifah e wJyh o
Hk ef &Syd gw,f?
21

c%aeawmh usaemfwdk@ tcsKyfum;ay:udk rsurf eS ef J@ vlwpfa,mufeJ@ tom;rJr/J t&yfyyk k vlwpfa,mufum;ay:wuf vmygw,f?


olwdk@awGum;ay:a&mufawmh tcsKyfum;u oD;oef@tusO;f axmifudk quf+yD;armif;ESio
f mG ;ygawmhw,f?
um;ay:a&mufvmwJv
h El pS af ,mufeJ@tjyeftvSerf w
d q
f ufay;wJ@tcgrmS rsurf eS w
f yfwo
Jh u
l pnfo0l if;qdo
k jl zpf+yD;/aemufwpfa,mufu
Anm; yJjzpfygw,f? olwdk@EpS af ,mufv;Hk [m omauw+rdK@e,frmS aexdik =f uolawG+zpf+yD; usaemfwdk@(tuo)tzGJ@0ifawGeJ@ odae=uvdk@
c%csi;f rSmyJ&if;ES;D oGm;ygw,f?pnfo0l if;&Jh tazjzpfou
l
usaemfwdk@txu(4)ykZeG af wmifrmS t*Fvyd pf mjywJh q&mOD;csp0f if;
jzpfygw,f? q&mOD;csp0f if;ut*Fvyd pf m o'Ng toifjyaumif;vdk@ usaemfwdk@awGugrammercspf vdk@ ac:=uygw,f?
olwdk@EpS Of ;D &Jah jymjycsut
f &olwdk@awG[mausmif;om;
vSyk &f mS ;r_awGrmS
wufwufuGuG
yg0ifcv
Jh dk@
r=umao;cifurS
ppfaxmufvrS ;f a&;awG&Jh zrf;qD;jcif;udck cH &Jh ygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;rSm nSi;f yrf;ESyd pf ufraSk wGjyKvky+f yD;awmh tif;pdeaf xmifuydk dk@ vdu
k yf gw,f? tJ't
D cg usrS
olwdk@uydk 'k rf (380/ 54)eJ@wyf+yD; w&m;pGq
J ydk gw,f? olwdk@[m Edik if aH &;aqmif&Gurf a_ =umifh yk'rf
5(n)wyf&r,ft
h pm;
ausmif;om;rsm;udk
wrifoufouf
odumQ cswt
Jh aeeJ@
cd;k r_/
rouFmr_qw
dk Jh
yk'rf udw
k yf+yD;
tif;pdeaf xmifrmS
tjcm;&mZ0wftusO;f om;awGeJ@ a&m+yD;xm;cJyh gw,f?
'gayr,fh olwdk@udk &ref(&Hk;csed ;f ) xkww
f aJh e@awGusawmh pGq
J dkxm;wJh yk'rf udk ajymif;vJay;zdk@ ajymqdw
k t
Jh cgusrS olwdk@&t
Jh r_udk
5(n)tjzpf jyifqifajymif;vJay;vdu
k yf gw,f? tckow
l dk@udk tr_ajymif;+yD; usaemfwdk@5(n)awGudk xm;wJh tif;pdeo
f ;D oef@
tusO;f axmifudk ajymif;a&Gvdu
k w
f mjzpfygw,f? olwdk@ ESpaf ,mufvydk J usaemfwdk@tr_awGeJ@ twlwal xmufvrS ;f a&;pcef;rSm aecJ&h wJh
vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)udv
k nf; 5(n)yk'rf eJ@ w&m;pGq
J +dk yD; &H;k xkwpf pfaq;aewJ@ awmifOuUvmyw&m;&H;k u ol@tr_u5dk (n)uae
(380/54)cd;k r_/ rouFmyk'rf eJ@ ajymif;vJpq
GJ v
dk u
dk yf gw,f?
tJ'v
D t
dk r_udk
ajymif;vJjyifqifvu
dk w
f mudk
Oya'bmom&yfudk
,lxm;wJh
ausmif;om;jzpfol
vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)odomG ;wJt
h cgrmS
jy\emu
pwufygawmhw,f?
ol@tcsKyfcef;xJrmS
tdru
f ae
pm;p&mawG
xnfah y;vdu
k w
f x
Jh rif;bl;xJu toifyh gvmwJch uf&if;eJ@ ol@qD;pyfudk oljyefaxmufvu
dk yf gw,f? +yD;awmh ol@udk w&m;pGq
J x
dk m;wJh
yk'rf (380/ 54)udk jyefjzKwf+yD; jyifqifay;zdk@/ rjyifay;ygu ol@u,
dk u
f o
dk l cuf&if;eJ@x;dk r,fvdk@ tcsKyfapmif&h u
J dk +cdr;f ajcmufygawmhw,f?
&JawGvnf; bmvky&f rSe;f rodyJ &kww
f &uf ysm,mcwfomG ;=uygw,f? +yD;rS ol@ub
dk mrS rvkyzf dk@wm;
=u&if; olwdk@taeeJ@vnf; vkyfyidk cf iG b
fh mrSr&Sb
d ;l vdk@ &JawGujyefajymygw,f? +yD;awmhtxufut
dk a=umif;
=um;xm;ygw,f/ c%apmifyh g vdk@&u
J jyefajymygw,f? vSrsKd ;aemifu
usaemf ausmif;om;wpfa,mufyg/ 'Dppftpd;k &udq
k ef@usifvdk@q+dk yD; tzrf;cH&wmygAs/ tck useG af emfudk pGx
J m;wJt
h r_uadk um
cifAsm;wdk@o&d v
Jh m;/ 'gc;dk r_As/ olc;dk awGuw
dk yfwyJh 'k rf / 'g usKyfwdk@ausmif;om; awGudk oufoufrJh apmfum;wm/ 'Dtr_&yJh 'k rf udk
jrefjrefajymif;ay;/ usKyfubmawGc;dk vdk@ vJ/ cifAsm;wdk@y'k rf rajymif;ay;&if usKyfut
dk qd;k rqdek J@aemf ol@pum;udk tcef;apmif&h aJ wGu
aoaocsmcsmem;axmif aeygw,f?
cd;k r_/ rouFmr_[m usKyf&*Jh %
k o
f u
d mQ udk wdu
k &f u
dk af pmfum;wm qdw
k v
Jh rS sKdk ;aemif&Jh t}udr}f udraf & &Gwo
f u
H dk
qufwu
dk =f um;awmhrS &JawGu a=umufvef@+yD;yk'rf
(380/ 54)eJ@pq
GJ x
dk m;wJh ol@tr_udk yk'rf 5(n) tjzpf
ajymif;vJjyifqifay;cJ&h ygw,f? 'Daemufyidk ;f ol@&aJh xmif0ifpmrsm;/ &oif&h xdu
k w
f Jh yHrk eS yf pPn;f rsm; ydwyf ifjcif; cHvu
dk &f ygawmhw,f?
vSrsKd ;aemifwdk@vdk e0wvufyg;aprsm;&Jh &J&0J H0h jHh yefajymEdik cf =Jh uwJh olawG&t
Jh r_rsm;udk ppfaxmuf vSr;f a&;uae
ajymif;vJjyifqifcaJh yr,fh tcsKd @orl sm;&Jh tr_awGuadk wmh jyefjyifqifray;awmhyg? e0w tusO;f axmifawGxrJ mS Edik if aH &;yk'rf eJ@
axmifusvmwJh Edik fiaH &;tusO;f orm;OD;a& rsm;jym;vmrSm pd;k &dr+f yD; Edkiif aH &;orm;rsm;udk &mZ0wfy'k rf rsm;eJ@ tr_ajymif;w&m;pGw
J m
jzpfovd/k Edik if aH &;v_y&f mS ;aqmif &Guo
f al wG&*Jh %
k o
f u
d mQ udyk g wqufwnf; csKd ;ESrd w
f v
Jh yk &f yfjzpfw,f? 'Dvrdk w&m;zdEySd w
f Jh
vky&f yfawG[m e0wtusO;f axmiftwGi;f trsm;tjym; jzpfymG ;aeygw,f?
(C)jcifaxmifawG/ arG@,mawG&aJh xmif
usaemfwdk@aexdik w
f Jh oD;oef@ tusO;f axmifudk pnfo0l if;eJ@ Anm;wdk@ a&muf&v
Sd mawmh r=umcifrmS yJ aemufxyfvo
l pfawG
a&muf&v
Sd mw,fqw
dk Jh owif;ud=k um;&wJh tjcm;tcef;uolawGu b,fol awGvnf;qdw
k modcsiv
f dk@ ar;jref;pHpk rf;=uygw,f?
tJ'rD mS yJ
wyfO;D tr_waGJ wGxu
J
udo
k 0S;D qdw
k Jh
weoFm&Dwidk ;f om;[m
pum;ajymwJah e&mrSm
tifrwefrS
toH0o
J w
l pfa,mufjzpf+yD; cyfwnfwnfeJ@tp taemufoefow
l pfa,mufvnf;jzpfygw,f? oD;oef@ axmifupdk a&mufvmwJh
pnfo0l if;eJ@ Anm;wdk@udk oifcef;pmawGydk@csygawmhw,f? pnfo0l if; udpk +yD;awmh
cifAsm;wdk@tcef;rSm jcifaxmif&v
Sd m;
[m...r&Syd gb;l
tJ'rD mS bmawG&v
Sd J
22

*efzvm;(1)vH;k / apmifyg;eJ@ zsm=urf;(1)csyyf &J ySd gw,f


jcifaxmifeJ@ acgi;f tH;k r&ao;bl;vm;
r&ao;ygb;l
[m. . . cifAsm;wdk@wu,fr&ao;bl;vm;/ axmifra_ wG bwfu;D jyxm;+yDxifw,f? awmif;/ awmif;/ rawmif;&if
'DaumifawGu 'Dvydk rJ ay;bl;
[kwu
f /Jh b,fol@qrD mS awmif;&rSmvJ
'Dnawmh tcsed rf &Sad wmhb;l / reufusrS 0efxrf;wpfa,mufa,mufudk awmif;vdu
k f
[kwu
f Jh
reufus&ifvJ 'Do;D oef@rmS rkef@[if;cg;/ vBu&f nfeJ@ ae@vnfxrif;pm;csed q
f dk =uufom;/ 0ufom;/
r}udKuf&if ig; ay;w,f
udo
k 0S;D u pnfo0l if;wdk@vo
l pf(2)a,mufudk twnfaygu}f uD;eJ@ =uyfaeygawmhw,f? pnfo0l if;eJ@ Anm;wdk@uvnf;
oD;oef@aqmifudk tckraS &mufwmqdak wmh udo
k 0D;S ajymor# [kwu
f /Jh [kwu
f q
Jh +dk yD; ,Hak eygw,f?usaemfwdk@ =um;cef;awGuae+yD;
udo
k 0S;D aemufaeor#udk }udw+f yD;&,faerdygw,f? +yD;awmh udo
k 0S;u
D quf+yD;
rif;wdk@
rawmif;&ifawmh
r&bl;aemf/
igwdk@awGuawmhtuke&f +y/D;+yD/
ar$@,maum/
jcifaxmifaum/
pm;p&mawGuvnf;aumif;ayhumG / igwdk@qdk axmifuaeawmif rxGucf siaf wmhb;l / a=omf 'geJ@ rif;wdk@rmS aq;vdy&f v
Sd m;
aq;vdyaf wmh&ySd gw,f/ rD;jcpfawmhr&Sb
d ;l
at;/ igrmS rD;jcpf&w
Sd ,f/ aq;vdyrf &Sb
d ;l / igtcef;zuf enf;enf;ypfay;vdu
k yf gO;D / rif;wdk@ aq;vdyaf omufwwf&if reufus&if
axmifr;_ qDrmS rD;jcpfygwcgwnf;awmif;xm;/ igwdk@awGu Edik if aH &; tusO;f om;awGqadk wmh olrsm;eJ@ rwlb;l uG
pnfo0l if;wdk@u
udo
k 0S;D ajymor#t[kw}f uD;atmufarhae+yD;
ar;cGef;awmifjyefrxkwyf J
wpf[w
k u
f Jh
wnf;
[kwu
f aJh eygawmhw,f? usaemfwdk@rmS olwdk@awGajymqdak e=uwmufk em;axmif&if; idt
k m;xuf &,ftm; oefqo
dk vdjk zpfaeygw,f?
udo
k 0D;S aemufajymifra_ v;awG[m axmifxaJ &mufwek ;f pdw'f u
k cQ pH m; ae}uolawG =um;0,f pdwx
f u
G af yguaf v;wpfck
&ovdck pH m;vdu
k &f ygw,f? udo
k 0S;D u pnfow
l dk@udk ajymaewJh t&mawG[m usaemfwdk@5(n)orm;awGtwGuaf um/
&d;k &d;k omreftusO;f orm;awG twGuyf g b,fvrdk S r&Edik w
f Jh t&m0wKawGygy?J
pnfo0l if;wdk@uawmh reufus&if udo
k 0S;D ajymwJyh pPn;f awGawmif;r,f qd+k yD;pdwt
f m;xufoefpmG eJ@ tdyaf ysmo
f mG ;av&J?h
(i)b0oH
b0oHo&meJ@ 5(n)awGb0
aemufwpfae@reuf rd;k vif;wJt
h cgusawmh usaemfwdk@ tcef;awGqu
D dk axmifr;_ jrifhvi_d f a&mufvmygw,f?tJ'rD Sm pnfo0l if;u
rae@uudo
k 0S;D xm;wJt
h wdik ;f axmifrj_ rif@vi_d u
f dk wpfcck sif; wifjyygawmhw,f?
axmifr;_ utJ'gawGwpfcrk rS &bl; vdk@jyefajymvdu
k yf gw,f? tJ't
D cgrmS pnfou
l
olrsm;awGawmif&wmyJ/ useG af wmfwdk@u bma=umifrh &&rSmvJ/ usaemfvnf; 5(n)yJqd+k yD;xyfajymawmh axmifr;_ jrifv
h i_d f
rsuv
f ;Hk jyL;oGm;ygw,f?
b,foal wG&vJ
[db
k uftcef;u udo
k 0S;D wdk@yg axmifr;_ &Jt
h =unfu
h
udo
k 0S;D wdk@ tcef;bufuadk &mufomG ;ygw,f? +yD;rS
rif;udb
k ,foal jymwmvJ qd+k yD; vufonfudk pHpk rf;ygawmhw,f? tJ'aD wmh pnfou
l
udo
k 0S;D vdk@jyefajzwJt
h cgrmS
axmifr;_ &Jah jcvSr;f awGu udo
k 0S;D wdk@ tcef;a&Sh a&mufomG ;ygawmhw,f?
o0S;D / rif; pnfou
l dk tJ'v
D adk jymovm;
udo
k 0S;D uvnf; olaemufrad =umif; 0efcyH gw,f? axmifr;_ jrifv
h i_d u
f oabmaumif;wJo
h l jzpfaevdk@
at;/ rif;wdk@tcsi;f csi;f aemufwmawmh aemufaygu
h mG / 'gayr,fh pnfou
l igu
h rdk wifjyyJ axmifyidk f tvSnrfh mS oGm;wifjyrd&if
tukejf y\emwufuek v
f rd f@r,fu/G aemufwpfcg vlopfawGudk raemufygeJ@umG
qd+k yD; udo
k 0D;S udk =o0g'uxm rGu=f um;ygawmhw,f? wpfcgu usaemfwdk@o;D oef@axmifrmS yJ[if;u [if;&nfusaJ evdk@
udo
k 0S;D u axmifr;_ jrifv
h i_d fudk twifjyaumif;cJv
h dk@ usaemfwdk@tm;vH;k yJ[if;&nfeJ@wlwJh yJ[if;udpk m;&cJb
h ;l ygw,f? udo
k 0S;D eJ@
yufouf+yD;aemufxyf&,fp&mwpfc&k ySd gao;w,f?
tif;pdeaf xmif(3)aqmifrmS
usaemfwdk@eJ@uo
dk 0S;D twlwal ewke;f
wpf&ufrmS axmif0ifpmvmygw,f?
axmif0ifpmvmac:awmha'0Dqdw
k eJh mrnfeJ@ axmif0ifpmwpfcak &mufvmygw,f? taqmifrmS &Sw
d o
Jh al wGtm;vH;k u a'0Dqw
dk m
rde;f raqmifrmS yJ&w
Sd ,f/a,mufusm;aqmifrmS r&Sb
d ;l vd@k tm;vH;k u 0dik ;f ajymvdu
k =f uygw,f? aemufrS pHpk rf; =unfah wmh
23

axmif0ifpm&H;k u pma&;u o0S;D udk a'0Dq+dk yD; emrnfrmS ;a&;rdw,fqw


dk m od&awmhw,f/ tJ'u
D srS udo
k 0S;D vnf; tl,m;zm;,m;eJ@
n}uD;rd;k csKyf usrS axmif0ifpmawG@&&Smygw,f?
tif;pdeaf xmifu }uD;vGe;f awmh a'0Dqw
dk J@ emrnfjzwfyidk ;f av;eJ@ wpfaxmifv;Hk tESrHh mS &Sw
D Jh taqmifawG/
tvky}f uD;awGqaD &mufomG ;vdk@ udo
k 0S;DF &Jh axmif0ifpmpm&Gu[
f m [dak &muf/ 'Da&mufeJ@ udo
k 0S;D qD awmfawmfe@J jyefra&mufvmEdik b
f ;l ?
'g@a=umifu
h o
dk 0S;D u n}uD;rd;k csKyf=urS axmif0ifpm awG@&ygawmhw,f?
usaemfwdk@aewJh oD;oef@aqmifudk vlopfawG wzGzJ aGJ &mufvmrpJ wpfoo
J J jzpfaeovdk t&ifa&mufEiS fh +yD;om;jzpfwJh
usaemfwdk@awGtwGuf trdef@csrJ@&ufu wpfjznf;jznf; eD;uyfvmaeygw,f? wyfO;D tr_waGJ wGudk trdef@rcscif wpfnu
udjk idr;f ub0oHo&moDcsi;f udq
k ydk gw,f?
aemufwpfae@ reufusawmh axmif(7)ESpu
f somG ;vdk@ oD;oef@axmifA;l 0uae usaemfwdk@udk vufuav;jy+yD;
tif;pdeaf xmif}uD;u taqmif(1)udak &mufomG ;ygawmhw,f? oD;oef@axmifrmS tcsKyfb0eJ@ ae&if; tjyifbufrmS tajctaeawG
t&rf;qd;k aewm wtm;odomaeygw,f? tjyifzufrmS
zrf;qD;r_awG rsm;vGe;f wma=umifh oD;oef@tusO;f axmifxrJ mS
ppfa=uma&;pcef;wpfck topfziG v
fh pS v
f u
dk +f yD; axmufvrS ;f a&;rsm;rSm wd;k csJh ppfaq;aeygawmhw,f?
oD;oef@tusO;f axmifxu
J dk ausmif;om;awGeJ@ trsKd ;om;'Dru
dk a&pDtzGJ@csKyf&Jh *E<Dcef;ra=ujimpm wrf;1/90 udak xmufc=H uwJh
jynfo
h l@vw
$ af wmfu,
dk pf m;vS,af wG axmifxu
J dk jynfEh u
S af eatmif a&mufvmygw,f? jynfo
h l@vw
$ af wmfu,
dk pf m;vS,af wG
zrf;qD;cH&wmeJ@ yufouf+yD; e0wu v$waf wmf trwfawGudk ppfa}uma&;awGrjyKvkyyf J vufywfem&DawG/ wdu
k yf t
Hk uFsD
taumif;pm;awGeJ@awG@&awmh olwdk@udk ususeeaoaocsmcsmxm;w,f/ pm;csiw
f mudkpm;&w,f/ aq;0g;tultnDeJ@ a&udv
k nf;
00vifvif csKd ;&w,fvdk@ =um;&ygw,f?
olwdk@eJ@useG af emfwdk@udk rsuEf mS csi;f qHck Gifh ray;ygb;l ? aemufusrS pHpk rf;=unfah wmh jynfol@vw
$ af wmfu,
dk pf m;vS,af wGvnf;
useG af wmfwdk@eJ@ bmrS rxl;jcm;bl;qdw
k m od&ygawmhw,f? yHpk yH [
J if;pm;/ olwdk@,w
dk cJh s;D olwdk@cs&wmyg? a&csLd ;vnf; yHpk Hyef;uefjym;eJ@
csKd ;&wmyJ jzpfygw,f? jynfo
h l@vw
$ af wmfu,
dk pf m;vS,af wGrmS touft&G,}f uD;&ifhoal wGvnf; yg0if=uwmrdk@ axmif&Jh 'kuu
Q dk
cHpm;&ygw,f? yxr=um;&wJh owif;u atmf*suo
f wif;}uD;jzpfygw,f? atmf*suq
f w
dk mu rrSeo
f wif;udk qdv
k w
dk Jh
t"dy`g,jf zpfygw,f?
(p)&ref
&ref,jl yef+yD;
usaemfwdk@ae&wJh oD;oef@axmifrmS vluv
dk v
l q
dk ufqw
H Jh axmif0efxrf;awGeJ@q&Hk &if nzufqdk oDcsi;f udk tcef;wcef;udk
wpfy'k q
f =dk uygw,f? xl;tdrfoif&Jh tar@trd o
f cD si;f u npOfwpfy'k af vmufawmh ygpjrJygy?J usaemfuawmh oDcsi;f a[mif;awG
tqdrk sm;wma}umifh tm;vH;k u a&'D,v
dk dk@ uifyeG ;f wyftm;ay; =uygw,f?
wyfO;D tr_waGJ wGtm;vH;k
trdef@cs+yD;vdk@
axmif}uD;udk
ajymif;+yD;oGm;awmh
axmifuszdk@
useaf eao;wJh
usaemfwdk@(7)a,muftvSnfh a&mufvmygw,f? w&m;&H;k xkw&f if tdru
f rdbawGeJ@ awG@&rSmrdk@ ajymrJph um; awGudk pDumywfu;Hk
pOf;pm;ae&if; &ifcek af erdygao;w,f? usaemfwdk@awGudk &H;k xkwrf J@ae@ a&mufawmh oD;oef@A;l 0udk xGuv
f m&ygw,f? tJ'rD mS
axmufvrS ;f a&;awGeJ@ trsKd ;orD; w&m;ol}uD;udk awG@&ygw,f? w&m;ol}uD;trsKd ;orD;u usaemfwdk@ tr_waGJ wGtwGuf &ref(&ufcsed ;f )
ESpyf wfxyf ,lvu
dk w
f ,fvdk@ajym+yD; usaemfwdk@udk oD;oef@axmifxJ jyefydk@vu
dk yf gw,f? 'Dwacguf tdru
f rdom;pkawGeJ@awG@zdk@
rjzpfEidk af wmhwm od&wJt
h cg pdwx
f w
J rsKd ;}uD; jzpfomG ;ygawmhw,f?
'Dtcsed q
f &dk if bm;vrf;(pwD;0yf)tcsKyfrmS tdru
f rdbawG tif;pdeaf xmifuvmwJh tcsKyfum; rSeo
f r# rSm useG af emfwdk@udk
tarmwaum&SmazG=urSm awG;+yD; oufjyif;armwpfck csvu
dk yf gw,f?
nae axmifyw
d o
f aH csmif; acguw
f t
Jh cgrmS tay:xyfu xdik ;f tusO;f orm;awG&Jh bk&m;&Scd ;dk oH xGuaf y:vmygw,f?
(q)ppf
ppfc&Hk ;Hk rSm wdik jf ynfudk cspw
f o
Jh al wG
tcsKyfb0eJ@ usaemfwdk@ tr_waGJ wG wpf}udro
f m w&m;&H;k xGu&f ygw,f? 1990/ atmufwb
dk mv 29&ufae@u a&mufawmh
usaemfwdk@tr_waGJ wG tm;vH;k udk ae@vnfrmS tif;pdeAf ;l 0rSm&Sw
d Jh txl;ppfc&Hk k;H udk ac:oGm;ygw,f? txl;ppfc&Hk ;Hk udak &mufawmh
usaemfywf0ef;usiu
f dk a0h0=J unfv
h u
dk yf gw,f? w&m;&H;k &Jh tv,fwnfw
h nfrh mS Edik if aH wmfwq
H yd u
f dk csw
d x
f m;ygw,f?
wHqyd &f Jh b,fzufrmS awmh trsKd ;om;acgi;f aqmif}uD; Adv
k cf sKyfatmifqef;&Jh "gwyf u
Hk dk csw
d x
f m;ygw,f? "gwyf x
Hk rJ mS Adv
k cf sKyfu
usaemfudk tm;ay;aewJh t+yHK;eJ@awG@&w,fvdk@ pdwx
f rJ mS
cHpm;rdw,f? usaemf&ifxJ tenf;i,f+idro
f ufomG ;ygw,f?
nmzuftjcrf;rSmawmh Edik if &H Jhvo
l wfaumifae0if; ppf,el Dazmif;0wfxm;+yD; +yHK;aewJt
h +yHK;[m usaemfwdk@udk avSmif&,faeovm;
atmufarh&ygw,f? olt+yHK;udk awG@&awmh cg;oufomG ;ygw,f? eH&eH Jh uyf&yfpifjrifrh mS pm;yGcJ w
Hk vH;k eJ@ xdik fc(Hk 3)vH;k csxm;ygw,f?
pm;yGcJ rHk mS awmhuvyfwpfcek J@uwWyD gtyk x
f m;wJph mtkyaf wGuadk wG@&ygw,f?usaemfwdk@ut
dk rdef@cscge;D awmhppfwyfAv
dk rf }_ uD;(3)a,mufcaHk
24

y:rSmae&m,lygw,f? +yD;awmh yef;bJwef;+rdK@e,fu &Jpcef;r_;u axmufvrS ;f a&;awGa&;ay;xm;wJh rw&m;vky}f uHcsuaf wGudk


zwfjyygw,f? pGcJ suaf wGuzdk wfjy+yD;awmh w&m;ol}uD;vkyw
f Jh Adv
k rf ;_ }uD;(3)a,mufu
bmwifjyp&m&Sad o;vJ qd+k yD; usaemfwdk@udk ar;ygw,f? usaemfwdk@uvnf; bmrS wifjyp&mr&Sb
d ;l vdk@ jyefajymvdu
k af wmh
&efuek w
f idk ;f ppfXmecsKyf/ uke;f jrifo
h m,mu usaemfw@dk wpfO;D csi;f pD&Jh emrnfawGeJh ay;vdu
k w
f Jh pmtdyaf wGudk azmufygawmhw,f? tJ'D
pmtdwx
f rJ mS usc&H rJjh ypf'%feJ@ tvky=f urf; awGudk a&;xm;wm jzpfygw,f?
tJ't
D csed rf mS ppfc&Hk Hk;u useG af emfwdk@udk oifwdk@rmS tjypf&v
Sd m;/ r&Sb
d ;l vm;vdk@xyfar;ygw,f? olwdk@t'J v
D dk ar;wJt
h cgrmS
tjypfr&Sad =umif; jiif;qd&k if ppfc&Hk ;Hk rSmyJ jypf'%fxyfw;dk ygw,f? usaemfwdk@a&S@rmS xdik af ewJh Adv
k rf ;_ awG xyfw;dk wJt
h cgow
l dk@ vkycf sio
f vdk
vkyyf idk fciG &fh S+d yD;/ jypf'%favsmah ygh tcgusawmh vkyyf idk cf Gifh r&Sb
d ;l vdk@ od&ygw,f? usaemfwdk@ tr_awGudk atmufygtwdik ;f
jypf'%fcsrw
S v
f u
dk yf gw,f//
(1)?udak tmifxeG ;f -&efuek pf ufrw
_ uUov
dk af usmif;om; (1950jynfEh pS t
f a&;ay:pDrcH suf tufOya' yk'rf 5(n)t& tvky=f urf;eJ@
axmif'%f(5)ESp)f
(2)?
udn
k aD xG;cdik -f
oH;k a&mifjc,f
ausmif;om;tzGJ@
(1950jynfEh pS t
f a&;ay:pDrcH suf
tufOya'
5(n)t&
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(4)ESp)f
(3)?udo
k m;nGef@O;D aq;wuUov
dk af usmif;om;
(1950jynfEh pS t
f a&;ay:pDrcH suf
tufOya'yk'rf
5(n)
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(5)ESp)f
(4)?ud&k aJ rmfx;l - (tajccHynmausmif;om;rsm;or*~) &efuek w
f idk ;f (1950jynfEh pS t
f a&;ay: pDrcH sut
f ufOya'yk'rf 5(n)t&
tvky}f urf;ESiafh xmif'%f(4)ESp)f
(5)?ud&k aJ usmpf mG -(tajccHynmausmif;om;rsm;o*~) &efuek w
f idk ;f (1950jynfEh pS t
f a&;ay:pDrcH suf tufOya' yk'fr 5(n)t&
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(3)ESp)f
(6)? udak evif;-(tajccHynmausmif;om;rsm;or*~)&efuek w
f idk ;f (1950jynfEh pS t
f a&;ay:pDrcH suf tufOya' yk'rf 5(n)t&
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(5)ESp)f
usaemfwdk@ tr_waGJ wG&Jh tdraf wGtoD;oD;u tif;pdeaf xmifA;l 0rSmwpfow
k /f bm;vrf;(pwD;0yf)tcsKyfrmS eJ@ +rdK@e,fw&m;&H;k rSmwpfow
k f
vlpck +GJ yD; apmifah e=uygw,f?
usaemfwdk@&o
Jh wif;udek m;pGi&fh mrSusaemfwdk@ut
dk if;pdeaf xmifA;l 0rSm&H;k xkw+f yD;ppfc&Hk ;Hk rSmtrdef@csvu
dk w
f t
Jh a=umif;udak xmifA;l 0rSmapmifh
aewJh wpfow
k u
f awG@omG ;+yD; usew
f t
Jh rd t
f oD;oD;udk csucf si;f ta=umif;=um; vdu
k w
f ma=umifh trdef@cst+yD;rSm usaemfwdk@awG
tdref J@acwWawG@&ygw,f? usaemfwdk@&jJh ypf'%f awGu=dk um;vdu
k &f wJh tdraf wGtoD;oD;u vlawGu idak wmhr,frh suEf mS awG/
0rfenf;a=uuGaJ ewJh rsuEf mS awGeJ@awG@&ygw,f?
usaemfwdk@&Jh tr_waGJ wGtm;vH;k [m usaemfwdk@&,
Jh =Hk unfcsuaf =umifh e0w&Jt
h jypf'%fu&dk ifqidk zf dk@ wufuGwrJh suEf mS rsKd ;awGeJ@
&Sad eygw,f? usaemfwdk@awG rdbawGeJ@ pum;ajymaecsed rf mS usaemfwdk@udk trdef@cscw
Jh Jh ppfcHk&;Hk u Adv
k rf ;_ }uD;aw v
G m=unfyh gw,f? tJ'rD mS
usaemfwdk@xu
J rdom;pkwpfpku
usrom;av;u wdik ;f jynfoyd cf spw
f mav/ 'ga=umifh oloyd cf spw
f Jh wdik ;f jynfu ol@udk qkvmbf awGcsvu
dk w
f maygh vdk@
a=ua=uuGu
J }GJ uD; ajymcsvu
dk af wmh tJ'AD v
dk rf ;_ }uD;awG rsuEf Smysuo
f mG ; =uygw,f?
'Dupd u
P olwdk@eJ@ roufqidk af =umif;/ txuf&Jh trdef@t& jyKvkyw
f mjzpfa=umif;/ olwdk@taeeJ@ ud,
k cf si;f pmyga=umif; ajym+yD;
usaemfwdk@awG[mausmif;om;awGjzpfvdk@ pmjyefoifcsi&f if t,lcv
H m$ wifzdk@vnf; wdu
k w
f eG ;f ygw,fvdk@ ajym+yD;useG af wmfwdk@tem;uae
xGuo
f mG ;ygw,f? rdom;pkawGeJ@ usaemfwdk@awG wpfO;D udw
k pfO;D tjyeftvSet
f m;ay;aerdygawmhw,f?
usaemfwdk@ wawGwu
dk cf w
Jh Jh wdu
k yf u
GJ ratmifjrifao;vdk@ &efo&l Jh tEdik &f r_atmufudk usaemfwdk@ a&mufcw
Jh myJjzpfw,f?
'gayr,fh usaemfwdk@wu
dk yf aGJ wG r+yD;qH;k ao;bl;qdw
k m usaemfwdk@ arhxm;vdk@rjzpfygb;l ? atmifyrGJ pcif pyf=um;rSm usaemfwdk@wawG&Jh
ay;qyfr[
_ m &efou
l dk wkev
f y_ fajcmufjcm;oGm;ap&ygr,f?'ga=umifh jrefrmEdik if HrmS emrnfq;dk eJ@ ausm=f um;aewJh tif;pdeaf xmif}uD;xJudk
usaemfwdk@awGtm;vH;k &ifaumh+yD; =unfv
h u
dk yf gw,f?
tcef;(4)
(u)tyf
tyfxnftvkycf &H jcif;
usaemfwdk@awG axmifus+yD;jzpfvdk@ oD;oef@axmifrmS &Sw
d Jh tcsKyfcef;uae axmifusaqmifu taqmif(1)udk ajymif;ae&ygw,f?
axmifus+yD; wpfywfavmuftxdawmh oD;oef@rmS ae&ygao;w,f? aemufrS jrefrmjynfaxmifawGxu
J emrnf}uD; tif;pdeAf [dk
pHjy tusO;f axmifudu
k saemfwdk@ tr_waGJ wG tm;vH;k ajymif;a&$@ &ygw,f? tif;pdeaf xmif&Jh A[dck surf jzpfwJh rde;f a*s;vfuadk &mufawmh
useG af wmfwdk@ tr_waGJ wGut
dk aqmifwpfaqmifpcD +GJ yD;ydk@vu
dk yf gawmhw,f? usaemfuawmh trSw(f 4) tdyaf qmifukd a&mufomG ;ygw,f?
25

usaemfae&wJh taqmifuaxmifr;_ atmif}uD; vdk@ac:ygw,f?usaemf a&mufa&mufcsi;f axmifpnf;urf;awGeJ@yufouf+yD;


=o0g'ydk@csvu
dk w
f m tenf;qH;k (5) em&D avmuf=umoGm;ygw,f? ae@cif;xJu axmifxrJ mS b,fvadk e&r,f pwmawGudk
r+yD;qH;k Edik af tmifudk ajymaewm axmifyw
d w
f Jh tcsed x
f yd jJ zpfygw,f?
odyrf =umcifrmS yJ awmifOuUvmyu yef;cs/D &kyjf y/ umwGe;f q&m udb
k b
dk x
dk eG ;f [m 5(n)eJ@ usaemfwdk@&Jh taqmifudk
a&mufvmygawmhw,f? olvnf; axmifr;_ atmif}uD;&Jh =o0g'awGudk em&Daygi;f rsm; pGm cHvu
dk &f ygao;w,f? tif;pdeaf xmifr}uD;udk
a&muf+yD; wpfywfavmuft=umrSm axmifyidk u
f ac:cdik ;f w,fq+dk yD; usaemfu
h dk vmac:ygw,f?
usaemfvnf;bkrod brodeJ@ rde;f a*s;udx
k u
G +f yD; axmifyidk Of ;D vS=unfeJ@ awG&ygw,f? axmifyidk Of ;D vS=unfu usaemfu
h dk aoaocsmcsm
pdu
k =f unf+h yD; rif;udk txufv}l uD;awGu igu
h t
dk yfxm;w,f qd+k yD; axmifwiG ;f vH+k cHKa&;udpaP wGrmS olwdk@tusO;f OD;pD;Xme(t/ u/
p)u vl}uD;awGeJ@ yl;aygi;f +yD; owif;ay;(informer)vkyzf dk@ wdu
k w
f eG ;f ygawmhw,f?
aemuf+yD; usaemfaewJt
h aqmifu axmifr;_ atmif}uD; udak c:+yD; 'Daumifu
h =dk unfx
h m;vdu
k f
vdk@ajymvdu
k yf gw,f?
usaemftaqmifudk jyefa&mufawmh tvkyw
f m0efawG toD;oD;udk axmifus tusO;f om;awGudk csygw,f? tJ'rD mS useG af wmfu tjcm;
5(n)awGenf;wl awmif,mrvky&f yJ oufomwJh yef;+cH qdkwJh bkwu
f cdk say;ygw,f? usaemfvnf; axmifuswm bmrSr=umao;awmh
tajctaeawG tm;vH;k udk aoaocsmcsmrodao;vdk@ taqmifu 5(n)awGudk tusKd ;ta=umif; ar;=unf&h ygw,f?
tJ't
D cgrmS olwdk@u tJ'grif;udk tyfxnf vkyv
f u
dk w
f mvdk@ajymygw,f? usaemfu tyfxnf qdw
k mbmrSe;f rodawmh
olwdk@uydk J jyefar;&ygw,f?
tyfxnfqw
dk m bmvJAs
axmifyidk &f Jh abmufcsmaygu
h mG
cifAsm;wdk@[mawGu bmawGvAJ s/ usaemfbmrSem;rvnfawmhb;l
'Dvu
dk G qd+k yD; tyfxnfwdk@/ abmufcsmwdk@&Jh t"dy`g,fudk &Si;f jyygawmhw,f? axmifxrJ mS tusO;f OD;pD;Xmeu y
pm;ay;xm;wJh a&ay:qD vlwef;pm;awGudk axmiftac:a0:t& tyfxnf/ abmufcsm vdk@ac:ygw,f? usaemf
enf;enf;awGa0oGm;ygw,f? usaemfah qGrsKd ;todik ;f t0dik ;f xJrmS (t/ u/ p)u0efxr;f awG&w
Sd ,fqw
dk mvnf; wpfcgrrS =um;rdz;l yg?
usaemft
h rd u
f
rdbawGursm; axmifyidk af wGudk aiGay;+yD;awmh usaemf axmifxrJ mS ae&xdik &f tqifajyatmif
vkyw
f mrsKd ;vm;qd+k yD; awG;=unfrh yd gao;w,f? 'gayr,fh vH;k 0rjzpfEdkib
f ;l qdw
k m usaemf odygw,f? usaemft
h rdef@cswaJh e@rmS
usaemftwGuf 'Dvydk pHk rH sKd ; =unfch idk ;f wmawG bmawGrvkyzf dk@ usaemfu
h pd P usaemfb
h mom &Si;f &r,fvdk@ ajymcJyh gao;w,f?
'gayr,fph w
d rf csao;vdk@ axmif0ifpmvmwJah e@rmS
tdru
f adk r;=unfah wmh usaemftrd u
f
'grsKd ;vkyw
f m 0goemrygb;l vdk@
jyefajzygao;w,f? 'ga=umifh 'Dupd u
P dk usaemf acgi;f xJu xkwx
f m;vdu
k yf gw,f?
usaemfwdk@ axmifr;_ atmif}uD;u usaemfeJ@ bdb
k x
dk eG ;f uvG&J if usew
f Jh 5(n)awGudk =unfrh & jzpfaewmudk
usaemfowdxm;rdygw,f? tjcm;5(n)awGudk tjypfawGwrsKd ;+yD; wpfrsKd ;vdu
k &f mS +yD; jy\em vkyaf ewmvnf; aw@&G ygw,f?
wpf&ufrmS e0wywWjrm; tr_waGJ wGjzpfwJh rEWav;u aejynfawmfoef;xGe;f eJ@ tr_w(GJ 3)a,muf usaemfwdk@ taqmifudk
axmifustjzpf
a&mufvmygw,f?
olwdk@&Jh
yk'rf u
Edik if aH wmfypPn;f tvGo
J ;Hk jyKvkyrf _
6/
1
jzpf+yD;
axmif(25)ESpu
f svmwJo
h al wGjzpfygw,f? olwdk@awG[m tyfxnf awGjzpfygw,f?
axmifuswm
&ufyidk ;f yJ&aSd yr,fh
w&kyEf idk if v
H yk f
rsuEf mS okwf
yk0g}uD;awGtxnf(20)avmufcif;+yD;
tdy,
f mcif;vkyt
f yd w
f aJh umif jzpfygw,f? tvkycf swt
Jh cgusawmh axmifr;_ atmif}uD;uk,
d w
f idk f yef;+cHbw
k rf mS vdu
k cf say;ygw,f?
(c)usD
usD;uef;rsdK;awG&Jh awmif,mavbm tefwyk GJ
bmrS tvkyrf rsm;vSwJh yef;+cHbw
k rf mS tusO;f om;awG rw&m;jynfEh u
S af e+yD; wu,fu
h dk yifyef;vSwJh awmif,m tvkyb
f w
k rf mS awmh
vltiftm;enf;enf;av;eJ@ rw&m;cdik ;f aewmudk awG@&ygw,f?axmifr;_ atmif}uD;u awmif,mtwGuf vdt
k yfaewJyh pPn;f awGukd
wm0eft& raqmif&u
G af y;yJ awmif,mbkwu
f tusO;f om;awGukd jy\em wpfcrk [kww
f pfck vdu
k &f mS aeygw,f? r=umcifrmS yJ
5(n)trsm;tjym;tvkyv
f yk af ewJh awmif,mbkwef J@ axmifr;_ atmif}uD;wdk@ jy\emp jzpfygawmhw,f?jzpfyu
Hk
wpfreufrmS
awmif,m&Jh ta&Sb
h ufjcrf;eJ@ taemufbufjcrf;udk a&avmif;zdk@twGuf a&tjynfx
h rf;vmwJh 5(n)wpfO;D (ol@emrnfu
ausmaf usmv
f if;vdk@yJ usaemfrw
S rf yd gawmhw,f)[m a&o,f&if; acsmv
f o
J mG ;ygw,f? acsmv
f w
J Jh '%fa=umifh o@cl rsm cg;emoGm;ygw,f?
olcg;emoGm;wma=umifh tjcm; 5 (n)awGu'Dwae@awmhrif;em;vdu
k yf gO;D vdq
k +dk yD; aemufwpfae@rS jyefvyk cf idk ;f ygw,f? 'ga=umifh
olvnf; taqmif(4)taemufzufu bk&m;0if;xJrmS xdik +f yD; em;aeygw,f? tJ'gudk axmifr;_ atmif}uD; awG@omG ;+yD;
awmif,mbkwu
f idk u
f dk ac:vdu
k yf gw,f? +yD;awmh bkwu
f idk fudk
'Daumifu olrsm;awG tvkyv
f yk af ewJt
h csed f bmxdik fvyk af ewmvJ/ ac:cdik ;fprf; vdk@ajymawmh awmif,mbkwu
f ikd u
f
a&avmif;ae&if;acsmv
f +J yD; cg;em oGm;wma=umifh em;cdik ;f xm;wmygvdk@ jyefajzvdu
k f ygw,f?
26

axmifr;_ atmif}uD;&Jh rsuEf mS &_H rJo


h mG ;ygw,f?
igt
h aqmifrmS ae&if aq;&Hu
k q&m0ef&Jh axmufcpH mygwJh aq;em;vufrw
S f ryg&if b,faumifrS em;vdk@ r&bl;/ tvkyv
f yk &f r,f?
'Daumifu
h dk tckac:cdki;f prf;awmif,mbkwu
f idk u
f vnf; axmifr;_ atmif}uD;udk b,fvrdk &S iS ;f jyvdk@ r&wma=umifh cg;emoGm;wJh
wpfa,mufudk tvkycf idk ;f &ygw,f? tJ'rD mS tjcm;5(n)awGu awG@omG ;+yD; jy\em[m rD;awmufwpfcv
k dk
}uD;xGm; oGm;ygawmhw,f?
tjcm; 5(n)awGu awmif,mbkwu
f idk u
f dk ol@uadk y;em;vdu
k yf g/ ol@u,
dk pf m;usaemfwdk@ 2q 0dki;f +yD; ydkvyk af y;ygrh ,f
vdk@0idk f;ajym=uygw,f? e*dkuwnf;u5(n)awGut
dk jypfwrif vdu
k &f mS aewJh atmif}uD;[m 'Dupd u
P dk vH;k 0vufrcHEikd b
f ;l
jzpfomG ;ygw,f? 'gah =umifh usew
f 5Jh (n)awG tcsi;f csif;wdik yf if+yD; tusO;f om;wpfa,muf tvkyv
f yk &f if; xdcu
dk o
f mG ;wmudk
xdu
k o
f ifw
h t
Jh cGit
fh a&; ray;yJ tvkyu
f dk t"rR qufcidk ;f aeygu taqmif&u
Sd sef 5(n)tusO;f om;awGyg tvkyq
f ufrvkyEf idk af wmhb;l
vdk@ axmifr;_
atmif}uD;udk ajymvdu
k yf gw,f? tJ'rD mS axmifr;_ atmif}uD;u olqifxm;wJh tuGu0f if+yD qd+k yD;rxDw&D
+yHK;vdu
k yf gw,f?tvkyrf vkyfEidk b
f ;l vdk@ ajymwJah umifawG pm&if;ay;qd+k yD;pm&if;awmif;ygawmhw,f? pm&if;awG tm;vH;k &wJt
h cgrmS
olwrifvyk }f uHxm;wJh ta=umif;eJ@ pm&if;udk rde;f a*s;vfrmS &Sw
d Jh axmifyidk q
f u
D dk ydk@vu
dk yf gawmhw,f? taqmif(4)u 5(n) awG
tkypf zk GJ@+yD;Edkiif aH &;qENjyr_jyKvkyaf eygw,f/axmiftwGi;f qlqyl yl jl zpfatmif
vkyaf e+yD;
axmiftm%mydik f
rsm;&Jh
touftEW&m,fuv
dk nf; &ef&mS aeygw,f/ Oya'udk csKd ;azmufaewm jzpfwt
Jh wGuf tjrefq;Hk ta&;,lay;zdk@ vdyk gw,f pojzifh
rw&m;pGq
J cdk suaf wGeJ@axmifyidk v
f =S unfuo
dk wif;ydk@vu
dk yf gw,f?usaemfvnf;
axmifusvmwm
r=umao;ayr,fh
usaemfwdk@&aJ bmfawG&Jh rSeu
f efwJh vky&f yftay: &yfwnfzdk@twGuf axmifr;_ atmif}uD;qDudk usaemfeJ@ bdb
k x
dk eG ;f wdk@ ESpaf ,mufom;
oGm;awG@ygw,f? usaemfwdk@ ESpaf ,mufpvH;k uvnf; awmif,mbkwu
f olrsm;enf;wl tvkyrf vkyEf idk b
f ;l vdk@ axmifr;_ atmif}uD;udk
ajymvdu
k yf gw,f?
rif;wdk@eJ@'u
D pd u
P
bmrSrqdik b
f ;l /
0ifrygprf;ygeJ@/
aeprf;ygO;D
rif;wdk@ubmawGrsm;
yifyifyef;yef;vky&f vdk@
tvkyrf vkyEf idk &f wmvJ
axmifr;_ atmif}uD;&Jh tkycf sKyfra_ tmufrmS raecsiaf wmhvdk@yg
atmf/ at;/ &w,fav/ rif;wdk@eyH gw}f uD;awGay;/ vl}uD;awGu aumif;w,fxifvdk@ ewfjynfwifay;xm;wm jrifw
h ,fq+dk yD;
ckecf swaJh umifawG/ awG@=uao;wmaygh
----------
us;D uef;rsKd ;awG/ wpfa,mufxd 0dik ;f tm=uwJah umifawG
axmifr;_ atmif}uD; a'go}uD;}uD;a&&Gwaf ewke;f usaemfwdk@ESpaf ,muf &H;k cef;xJuae xGuv
f mcJh ygw,f? aemuf pnfo0l if;vJ
axmifuswm &ufyidk ;f yJ&aSd o;+yD; usaemfwdk@ taqmif(4)udk a&mufvmwm r=umao;ygb;l ? ol@udk bmwm0efraS wmif rcs&ao;ygb;l ?
pnfo0l if;[m awmif,mbkwrf mS jzpfwt
Jh jzpftysuu
f dk csucf si;f oabmayguo
f mG ;+yD; tvkyu
f pd eP J@ywfouf+yD; axmifr;_ atmif}uD;udk
oGm;awG@ygw,f? axmifr;_ atmif}uD;u
rif;ubmudpv
P J
usaemfvJ tvkyrf vkyEf idk w
f o
Jh l pm&if;vmay;wmyg
axmifr;_ atmif}uD; rsuv
f ;Hk jyL;xGuo
f mG ;+yD; wtHw
h =o jzpfomG ;ygw,f?
rif;udk b,fou
l tvkyw
f m0ef ay;xm;ao;vdk@v/J rae@wae@urS axmifusvm+yD; &ufyidk ;f awmif r&Sad o;bl;/ bmvJ/
rif;wdk@&aJ bmfawGeJ@ twlwv
l u
dk cf siv
f dk@vm;/ &w,f/ aemuf vdu
k cf siaf o;wJh aumif&&Sd ifajymOD;aemf
ae@vnfyidk ;f rSm &efuek pf ufrw
_ uUov
dk u
f aZmf&0J if;eJ@ pd;k cwdk@u jzpfcJ@wjJh y\em tajctae tao;pdwu
f dk axmifyidk f
vS=unfqD oGm;wifjyygw,f? axmifr;_ atmif}uD;[m 5(n)Edik if aH &; tusO;f om;rsm;udk wrifjy\em vdu
k &f mS ae+yD;
jy\emtao;tzGJ udt
k us,cf sJ@um axmifyidk x
f H taumuf}uH+yD; vdrv
f nfwifjy wmjzpfa=umif;/ 5(n)awGtay:
tjrifr=unfvifwJh axmifr;_ tkycf sKyfa&;ae&mrSm jy\em wpfcrk [kww
f pfcjk zpf aerSmjzpfa=umif;/ 'gah =umifh axmifr;_ atmif}uD; udk
taqmif(4)uae z,f&mS ;ay;zdk@/ 'grrS [kw&f if taqmif(4)u Edik if aH &;tusO;f orm;rsm;udk tjcm; taqmif wpfcck kuadk jymif;a&$ah y;zdk@
axmifyidk u
f dk wifjy=uygw,f?rde;f a*s;vfrmS &Sw
d Jh axmiftm%mydik af wGuvJ olwdk@0efxrf; axmifr;_ atmif}uD; ajymor#uo
dk m
vufcx
H m;+yD; 5(n)awG&w
Jh ifjycsuaf wGudk tom;av;rSed ;f +yD; em;axmifaeygw,f? +yD;awmh taqmifrmS
&Sw
d Jh
Edik if aH &;tusO;f om;(60)cef@uadk c:+yD;
rif;wdk@ tvkyrf vky&f ifawmh taqmifrmS rae&bl;/ uGm(av#m&h uf)vJtjzwfc&H r,f/ 'Dawmh rif;wdk@awG wdu
k x
f rJ mS
oGm;ae&r,f vdk@ajymygw,f?wdu
k x
f o
J mG ;ae&r,f qd+k yD; Edik fiaH &; tusO;f orm;awGudk xm;wJw
h u
dk cf ef;awGudk rydk@yJ
txl;wdu
k t
f aemufzufu tvky0f if;}uD;xJrmS &Sw
d Jh ppfacG;wdu
k u
f dk usaemftygt0if Edik if aH &;tusO;f om;5(n)awG 60ausmu
f dk
ydk@vu
dk yf gawmhw,f?
27

(*)ppf
ppfacG;wdu
k u
f i&Jcef;
usaemfwdk@tm;vH;k ppfacG;wdu
k u
f adk &mufawmh ajcusi;f awG a'guaf wG pcwfc&H ygw,f? a'guef J@ ajcusi;f pcwfcv
H u
dk &f wJh tcsed u
f p+yD;
tusO;f OD;pD;Xme/ &efuek w
f idk ;f axmiftyk pf k n$e=f um;a&;r_; 'kw,
d Adv
k rf ;_ }uD; cifarmifvwfu tvkyrf vkyw
f Jh Edik if aH &;tusO;f om;
tm;vH;k udk wdu
k yf w
d af 'gucf wf jypf'%f(1)vtjzpf trde@f pm xkwjf yefvu
dk yf gw,f?
ppfacG;axmifrmS tcef;aygi;f (10)cef;wdwd &S+d yD; usaemfwdk@awGudk (6)a,mufwpfow
k cf +GJ yD; tcef;wpf cef;pDrmS xnfx
h m;um
aomhcwfvu
dk yf gw,f? usaemfuawmh tcef;(9)rSmae&ygw,f? c%=um awmh
(1)cef;xGuf qd+k yD; wdu
k yf pHk Harmif;ygawmhw,f? wdu
k yf pHk Hu usaemfwdk@awG axmifuscgp u oifjy xm;wJ@ yHpk aH wGr[kwaf wmhyJ
ppfacG;wdu
k (f jypf'%fwu
dk )f &Jh yHpk u
H x
dk yf+yD;oifygw,f? tJ'v
D o
dk if wJt
h cgrmS
axmif0efxrf;awG ta,muf(20)avmuf
0dik ;f +yD;wpftek ;f tke;f eJ@ p+yD; &dkuyf gawmhw,f? tkwef &H aH wGxu
J [de;f xGuv
f mwJh &du
k o
f aH wG/ atmf[pfoaH wG[m urBmysurf wwf
qlxu
G v
f mygw,f?
ajzmif; ajzmif;
'kwf
tm;
tara& aoyg+yD;As
'kwf 'kwf
cGyf
tm;
i,foyH gatmif atmfaewJt
h oHawG=um;rS jrif;vH;k wkw(f opfom;wkw)f / *ef;ydu
k (f yvwfpwpfyu
dk x
f J rSm}udrx
f nfx
h m;wJ@ww
k )f awG&Jh
&du
k Ef u
S o
f w
H bke;f bke;f u rSerf eS }f uD;xGuaf y:aeygw,f? rsupf u
d pdk rHk w
Sd f xm; vdu
k cf sed rf mS usaemfwpfu,
dk v
f ;Hk wqwfqwfwek af ewm
udak wG@&ygw,f?usaemfu tcef;(9)rSmuswmqdak wmh tcef;(1)uae(8)xd&u
dk Ef u
S o
f aH wG/ usaemfwdk@ 5(n)awG&Jh rcsdrqef@
atmf[pfoaH wG a=umufrufz,
G f aumif;avmufatmif =um;ae&ygw,f?
tm;
'kwf
cGyf
ajzmif;
ausmxJ pdrf@ueJ at;oGm;ygw,f?
usaemfah b;u bdb
k x
dk eG ;f crsm tom;awG/ E_wcf rf;awGu wqwfqwfwek af ewmudk awG@&awmh usaemfvrS ;f +yD;tm;ay;vdu
k yf gw,f?
tjcm;cef;awGu &du
k Ef u
S rf a_ =umifh tom;pawG zwfueJ/zwfueJ usaemfwdk@tcef;em; udv
k mpifygw,f? tJ'D tom;pawGujdk rif+yD;
bdb
k x
dk eG ;f u qwfueJ xatmfvu
dk yf gw,f? [m r[kwyf gb;l / 'gopfom;pawGyg/ 'DaumifawG tkwef &H aH wGudk &du
k af ewmyg qd+k yD;
bdb
k x
dk eG ;f udt
k m;ay; &ygw,f? usaemf tm;ay;vdu
k o
f vdk opfom;pawGyjJ zpfygapvdk@ qkawmif;+yD; wkev
f y_ af ewJh usaemf&h pJh w
d u
f dk
jyef+yD; ajzav#mah eygw,f?atmf[pfoaH wG/&du
k Ef u
S af ewJt
h oHawGu wjznf;jznf; usaemfwdk@tcef;em; udak &mufvmygw,f?
toHawGu wjznf;jznf; eD;uyfvmaeygw,f?
ppfacG;wdu
k rf mS emrnfq;dk eJ@emrnf}uD;aewJh
0efxrf;uawmh
wifarmifviG q
f w
dk Jh
wpfa,mufygy?J
usaemfwdk@vdk
5(n)Edik if aH &;tusO;f om;awGu ol@u&dk &GH mS rke;f wD;vGe;f vdk@ (csOaf ygiyf if)vdk@ emrnfzsuf ay;xm; ygw,f?
rsuEf mS rSm ausmufaygurf mawG tazG;om;eJ@ ol@rsuEf mS 0dik ;f 0dik ;f av;udk rsurf eS w
f yfxm;ao;wJh 'kwyf=uyf csOaf ygiyf if[m
usaemfw
h oufrmS vlpw
d t
f ifrwef uif;rJ@+yD; &ufpufwJh ae&mrSmvnf; emrnf }uD;vSwo
Jh v
l dk@ vlrsKd ;udk rawG@z;l ao;ygb;l ? rsuEf mS rSm
bDv;l jyHK;+yHK;+yD; ol@vufxu
J wkwef J@ tusO;f om;awGukd aovkarsmyg; &du
k w
f wfygw,f?
ppfacG;udk wm0efct
H yk cf sKyfwJh wyf=uyf}uD;OD;uefjrif(h bdu
k )H u csOaf ygiyf if xufawmfao; w,fqdk ayr,f h
5(n) om; pm;&cJw,fuG
qd+k yD; &du
k Ef u
S w
f aJh e&mrSm vufoaH jymifwo
Jh l wpfO;D yJjzpfygw,f? axmifxrJ mS ydeyf ed o
f ,
G o
f ,
G ef J@ rsurf eS w
f yfwJh axmifr;_
aemufwpfa,muf &Syd gao;w,f? wpfcgwek ;f u tusO;f om;wpfa,mufudk &du
k Ef Suq
f ;Hk rwm vufveG o
f mG ;+yD; tusO;f om;&Jh
rsuv
f ;Hk wpfv;Hk usw
G x
f u
G o
f mG ;zl;ygw,f? 'gayr,fh t&m&Sd axmifr;_ u 'Dt;D 0if+yD;(6)vt=umrSm axmifr;_ }uD; &mxl;ay;vdu
k yf gw,f?
axmifwpfcv
k ;Hk u emZD vufxufu emrnf}uD;vlowfaumif&Jh emrnfudk ol@uadk y;vdu
k yf gw,f? *pfpwmydk wJ?h ol@udk *pfpwmydk
vdk@yJ od=uygw,f?atmfoaH wG &du
k Ef u
S o
f aH wG acwWww
d q
f w
d o
f mG ;+yD; r=umcifrmS ppfacG;wdu
k 0f efxrf;awG usaemfwdk@ tcef;a&S
a&mufvmygawmhw,f? usaemfwdk@udk tcef;jyifux
dk w
k +f yD; yHpk aH rmif;&r,fah e&mudk ac:oGm;ygw,f? a&mufa&mufcsi;f
28

acG;rom;/ tvkyrf vkycf siw


f JhaumifawG
qd+k yD; bmrajym/ nmrajymeJ@p+yD; &du
k Ef u
S yf gawmhw,f? usaemfah usmay: opfom;wkww
f pfck jyKwfus vmygw,f?
'kwf
tifh
ausmuke;f wpfcv
k ;Hk pyf zsO;f zsO;f jzpfomG ;+yD; wkwaf wGtqufrjywf ausmay: a&mufvmygw,f? cg;u aumhueJjzpfomG ;+yD; aemufxyf
tqufrjywfww
k af wG ae&mtES0Hh ifvmygw,f? acgi;f udrk xdrad tmif umxm;wJh usaemfwdk@&Jh vufawGudk jzwf&u
dk v
f u
kd yf gw,f?
vufawGu rusKd ;,Hw
k r,fjzpfomG ;+yD; a0'emudk odoo
d mom cHpm;vdu
k &f ygw,f? acgi;f udv
k ufeJ@ rum&JawmhyJ wwfEidk o
f a&G
atmufuo
dk m iHk@xm; vdu
k f ygw,f?
'kwf . . .'kwf . . . 'kwf
ajzmif;
t. . .
usaemfwdk@tcef;u(6)a,mufpvH;k udk tm;yg;w& &du
k Ef u
S +f yD;rS wdu
k yf pHk u
H dk parmif;ygw,f? usaemfwdk@ ajcaxmufawGrmS a'guaf wG/
ajcusi;f awG cwfxm;wma=umifh vGwv
f w
G v
f yfvyf v_y&f mS ;vdk@r&ygb;l ? 'gudk tcGiafh umif;,l+yD;
acG;rom;awG/ aES;w,f/ jrefjrefvyk f qd+k yD;atmfajymygw,f? ajcusi;f awG/ a'guaf wGeJ@ 5(n)awG[m om;ydu
k af umifawGvdk
ckeq
f cG ek q
f G jzpfaeawmh 'gu=dk unf+h yD; ppfacG;0efxrf;awG uoabmus+yD; &,f=uyg w,f?
yHpk /H yHpk }H uD;/ wdu
k yf pHk H awGudk rrSm; rSm;atmif tjrefvyk cf dki;f +yD; enf;enf;av;rSm;wmeJ@ xyf&u
dk jf yefygw,f? wpfcef;xJu vlawGeJ@
tcef;csif;nS+d yD; nDatmifvyk cf dki;f / rnD&ifxyf&u
dk /f aES;&if vnf;&du
k jf yefygw,f?
wpfcgwpfcg olwdk@cidk ;f wJyh pHk u
H t&rf;jrefwma=umifh usaemfwdk@ ajcaxmufawGrmS cwfxm;wJ@ ajcusi;f eJ@ a'guaf wGu vdro
f mG ;+yD;
vlu0ke;f ueJ+ydKvJusygw,f? ajcusi;f awG/ a'guaf wGwpfcv
k ;Hk eJ@ wpfck &_yaf xG;oGm;&if; yHpk }H uD;xdik v
f dk@ r&jzpfomG ;ygw,f?
tJ't
D cgusjyefawmh yHpk rH usb;l qd+k yD; xyf&u
dk jf yefygw,f? awmif,mtvkyu
f pd jP zpfwJh usaemfwdk@vt
l yk u
f (60)ausm&f ySd gw,f?
usaemfch E<mud,
k af y:rSmusa&mufcw
Jh Jh wkwt
f a&twGu[
f m rSwrf w
S &f &(64)csu&f ySd gw,f? 'D&u
dk Ef u
S rf r_ sKd ;udk reufr;dk vif;uwnf;uae
naeaxmifyw
d w
f t
Jh xd ppfacG;wdu
k jf ypf'%fuswJh (1)vtxd ae@pOf&u
dk Ef u
S cf &H ae&ygw,f? wpfae@v;Hk &du
k Ef u
S cf &H +yD; naewdu
k x
f J
jyefa&mufawmh wifyg;eJ@ ausmjyif wpfcv
k ;Hk udk acG;&du
k /f EGm;&du
k /f t&du
k cf &H wma=umifh ndKrnf;+yD;ykwaf eygw,f?
wdu
k yf pHk }H uD;xdik &f wJt
h cg (10)rdepfavmuf =umvm+yDq&dk if ajcaxmufawGaumif;aumif;&yfvdk@ r&awmhygb;l ? ajcawG/ vufawG
wqwfqwfwek v
f m+yD; wpfu,
dk v
f ;Hk rcHr&yfEdkiaf vmufatmifudk emusOv
f mygw,f?'Dvjdk zpfaewmudk ppfacG; 0efxrf;awGu
tcGiafh umif;,l+yD;
at;/ cg;uav;ud'k v
D adk umhxm;/ [kw+f yD/ at; . . . 'Dvdk av,mOfysaH eovdjk zpf&r,f
'kwf
tifh
olwdk@vufxrJ mS toifu
h idk x
f m;wJh wkwef J@ taetxm; rSm;,Gi;f aewmudk jyifay;ygw,f? (t/ u/ p)0efxrf;awG[m ociftm;&
useG yf g;0jzpfae+yD; 5(n)Edik if Ha&;tusO;f om;awGudk vlrqefpmG &du
k Ef u
S f =ujyefygw,f? bdb
k x
dk eG ;f qd&k if tom;jzLwma=umifh
ol@wifyg;eJ@ ausmuke;f rSm ta&jym;awGpw
k +f yD; vefae ygw,f? ol@cENmuk,
d af y:u t&_;d &mawGay:rSm aoG;awGp@kd wufaeygw,f?
'DacG;rom;awG igwdk@udk rw&m; vkyw
f m axmif0ifpmvm&if wdik rf ,fq+dk yD; pDpOf=uygao;w,f?'gayr,fh ratmifjrifygb;l ?
usaemfwdk@5(n)jypf'%f orm;awGudk wdu
k yf w
d w
f pfveJ@ axmif0ifpmyg ydwv
f u
dk w
f mjzpfygw,f? ppfacG;wdu
k u
f ae
axmifusaqmifqu
D dk jyefomG ;zdk@ &ufaphawmh usaemfwdk@ wpfO;D csif;pD&Jh wpfu,
dk u
f '%f&mawGudk aoao csmcsm ppfaq;+yD;
aq;xnfah y;ygw,f?
'%f&mawGtm;vH;k cE<mud,
k u
f ae aysmufoavmuf&rSd S wdu
k u
f ae usaemfwdk@udk xkwyf gw,f? usaemfwdk@tm;vH;k ppfacG;wdu
k u
f ae
jyefxu
G af wmh t&_;d &mawG wa,mufrS ruseaf wmhygb;l ? 'gayr,fh rw&m; nSi;f yrf;/ ESyd pf ufcv
H u
dk &f wJh usaemfwdk@tm;vH;k b0rSm
twGi;f '%f&mtjzpfeJ@ eufeuf}uD; jzpfomG ; cJyh gw,f?
i&Jjynfwr#cpH m;cJ&h wJh 'Dtjzpftysuaf wGudk usaemfw@dk 5(n) ajcmufq,fausm&f Jh t&d;k xJrmS aowJt
h xd pGu
J seaf eawmhrmS
jzpfygw,f? 1990jynfh atmufwb
dk mvudk usaemfwdk@tm;vH;k arhvdk@&rSm r[kwyf gb;l ? urBma=uaomfvnf; O'ge;f ra=uEdik af wmhyg?
(C) ppfacG;wdu
k rf mS ae@pOf
axmifxrJ mS wm0efcq
H &m0ef a'guw
f mpd;k =unfqw
dk m &Syd gw,f?
q&m0efpw
d "f mwf wpfjym;om;rS r&Sw
d q
Jh &m0efwpfa,mufygy?J
29

oluvJtm%myg;uGuo
f m;yDyD

tifrwefrS

armufrm+yD;

ppfacG;wdu
k rf mS nSi;f yef;ESyd pf ufcx
H m;&+yD; usaemfwdk@&wJh '%f&mawGu jrifraumif;atmif ndKrnf;aewmudk oluvm=unf+h yD;
bmrSrjzpfb;l / igwm0ef,w
l ,f? toufeJ@ta0;}uD;/ rif;wdk@uq
kd uf&u
dk v
f dk@&ao;w,f
qd+k yD;ppfacG;0efxrf;awGut
dk m;&0rf;ompGmowif;yg;aeao;&J?h wdu
k (f 1)vtydwcf &H awmhppfacG;wdu
k x
f u
J
usaemfwdk@5(n)ajcmufq,fausmt
f wGuf jy\emwpfcu
k a&rcsKd ;&/ oGm;rwdu
k &f / rsuEf mS opfvdk@ r&wJjh y\emygy?J 'Dxufy+dk yD;
qd;k &Gm;wmu usaemfwdk@ tcef;usO;f av;xJu vl(6)a,mufpmtwGuf tayg/h tav;oGm;&wJ@ jy\emyJ jzpfygw,f?
wdu
k w
f iG ;f wdu
k yf aGJ wGrmS tawG@t}uHK&Sx
d m;wJh tjcm;5(n)awGuawmh &Sw
d *Jh efzvm;ESpv
f ;Hk xJu wpfv;Hk udk taygo
h mG ;zdk@twGuf
oH;k +yD;/ aemufwpfv;Hk udk tav;oGm;zdk@twGuf toH;k jyK=uygw,f? taygu
h adk wmh usw
G u
f sw
G t
f w
d ef J@xnf+h yD; wdu
k &f t
Jh a&Szufu
tayguaf wGuae tjyifzufudk v$wyf pf&ygw,f? 'Dvrdk vkyyf J taygeh J@tav;udk a&maESmxm;rd&if wpfywfr=umciftcef;xJ
taygah wG v#u
H swmawGeJ@ td;k xJavmuf awGwufvmEdik fygw,f?
'ga=umifh taygeh J@tav;udk cGo
J ;Hk &ygw,f? tav;oGm;+yD;&if *efzvm;udk usw
G u
f Gswt
f w
d ef J@ zH;k xm;&ygw,f? 'Dvrdk zH;k xm;&if
tcsed =f umvmwmeJ@tr# avaumif;avoef@ r&Edik af wmhygb;l ? usaemfwdk@tm;vH;k udk wpfvwdwd wdu
k yf w
d x
f m;+yD; rdvm csciG yfh g
ydwcf &H wmjzpfygw,f? usaemfwdk@vnf;taygu
h dk tdwef J@omG ;+yD; olrsm;awGvydk J tjyifzufudk ypfcsygw,f? 'Dvkd typfaumif;vdk@
wpf&ufrmS 0efxrf;csOaf ygiyf ifa&mufvm+yD;'Dtcef;a&SrSmao;apmfew
H ,fqd+k yD; reufapmapmpD;pD; tjyifxw
k f t&du
k cf &H ygw,f?
e*d&k u
dk cf x
H m;&wJh '%f&mawGtay: xyft&du
k cf &H wmrdk@ tom;awG wqwfqwfematmif a0'emudk tvl;tvJc&H ygw,f? nzuf
tdy&f m0ifwt
Jh cgrmS vJ &du
k cf Hxm;&wJh t&_;d &mawGa=umif&h ,f/ ajcaxmufrmS cwfxm;wJh ajcusi;f awG/ a'guaf wG&,fa=umifh
tm;vH;k &ifbwfarSmuf+yD; tdy&f ygw,f?
wdu
k cf ef;xJrmS av#mufvdk@ ajcusi;f oH enf;enf;av;jrnfcyJh gu aemufwpfae@rmS t&du
k cf H&zdk@ used ;f ao ygw,f? usaemfwdk@awGtm;vH;k
0efxrf;csOaf ygiyf if&Jh wkwcf sufawGatmufrmS '%f&mawGu emusiv
f eG ;f vdk@ toHjyif;jyif;eJ@awmif ratmfEidk af wmhyJ wtif;tif;/
wtJteJ J@om
+iD;aeyg&w,f?
0efxrf;csOaf ygiu
f rif;wdk@
toHawG=um;&wm
zDvifawmif
wufvmw,f?
bvl;um;jyaewm=uaewmyJ qd+k yD; usaemfwdk@ &Jh +iD;jiLaewJh yg;pyfawGudk twif;vdu
k yf w
d cf idk ;f +yD; &du
k jf yefygw,f?
usaemfwdk@eJ@twlwl ppfacG;wdkurf mS axmifwiG ;f emrnf}uD; vlq;dk awG jzpf=uwJh pd;k jrwf/ wif[
h ef/ ausmo
f /l ode;f atmifqw
dk Jh &mZ0wf
tusO;f om;awGvnf; &Syd gw,f? olwdk@awGuawmh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f orm;awG ae&xdik &f yHpk aH wGeJ@ rwlygb;l ?
axmif0efxrf;awGuvnf; olwdk@udk txl;tcGit
fh a&; ay;xm;vdk@ ppfacG;wdu
k rf mS reufyidk ;f wdu
k zf iG w
fh meJ@ [d[
k 'dk 'D D vGwv
f w
G f
vyfvyf av#mufomG ; ae=uwmudk awG@&ygw,f?
tJ'x
D u
J
&mZ0wftusO;f om;
ausmo
f [
l m
usaemfwdk@5(n)awGudk
ESyd fpufwaJh e&mrSm
olrsm;u(1)csu&f u
dk &f if
olu(2)csu&f u
dk w
f wfwo
Jh l jzpfygw,f? ppfacG;wdu
k [
f m ausmo
f w
l dk@vdk &mZ0wf vlq;dk awGtwGuf vdck siw
f mrSeo
f r# tuke&f aewJh
avmuAdrmR ef wpfcjk zpfaeygw,f?
rl;,pfaq;0g;awGudk axmifxrJ mS vGwv
f w
G v
f yfvyf}uD; &&Sad e+yD; tifrwefv+Hk cHKvSwJh ppfacG;wdu
k rf mS rSerf eS }f uD; oH;k pGaJ eygawmhwm,f?
ausmo
f [
l m ppfacG;wdu
k 0f efxrf; csOaf ygiyf if r&S&d if aq;a=umifaewJh rsuv
f ;Hk awGeJ@ ppfacG;rSm rif;rlygawmhw,f? usaemfwdk@5(n)awG
ausmo
f v
l yl g;0wmudk =unfrh &jzpfaewm tawmf=umaeyg+yD? usaemfeJ@ jy\em jzpfcsiaf wmh wpf&ufrmS ausmo
f l usaemfwdk@tcef;xJ
a&mufvm ygw,f?
rif;wdk@tm;vH;k tdy,
f mvdyaf wGjyprf; qd+k yD; usaemfwdk@ tdy,
f mvdyaf wGudk wpfa,mufcsi;f vdu
k =f unfh ygawmhw,f?
f mvdyu
f bm&kyrf rS aygufb;l qd+k yD; tjcm;olawG&Jh tdy,
f mvdyaf wGudk vdu
k v
f =H unfyh gw,f?
wpfa,mufudk [m . .rif;tdy,
ausmo
f 'l v
D v
dk yk w
f t
Jh a=umif;&if;u ol}udKufwyJh pPn;f awG ygvm; qd+k yD; tusO;f om;awGqu
D csw
G w
f m/ cGmwmawGvyk yf gawmhw,f?
apmifaumif;av; wpfxnfavmufaw@&G if rif;ray;bl;vm;/ ay;rvm;qd+k yD;t"rR tEdik u
f sifh vk,w
l wfygw,f?
ol@&efuadk =umufvdk@ olawmif;wmudak y;vdu
k &f ifvJ
rif;zmom apwem&Sv
d dk@ ay;vdu
k w
f maemf/ aemufrS wdik v
f m;awmvm; vkyv
f dk@&;Hk a&muf bma&mufjzpfvdk@uawmh/
igemrnfausmo
f w
l /Jh rif;wdk@axmifrmS &Sad eor#awmh igvufuajy;rvGwyf gb;l
qd+k yD; +cdr;f ajcmufygao;w,f? usaemfwdk@tcef;xJu vlwpfcsKd @uawmh ausmo
f &l efudk a=umuf+yD; olwdk@yidk f ypPn;f wcsKd @udk
ay;vdu
k yf gw,f? olrsm;awG tvSn+fh yD;awmh ausmo
f u
l usaemhq
f u
D dk a&mufvm ygawmhw,f? usaemfvnf; tdy,
f mvdyu
f dk
jyvdu
k yf gw,f?usaemftyd ,
f mvdyx
f u
J usaemft
h rd u
f ae axmif0ifpmvmwke;f u ay;xm;wJh &cdik yf q
k ;dk a&$0ga&mifukd ausmo
f l
tawmfudk oGm;a&usomG ;ygw,f?
a[haumif/ tJ'yD q
k ;dk ay;prf; qd+k yD; usaemfq
h u
D
awmif;ygawmhw,f? usaemfvJ 'Dyq
k ;dk uusaemfh taz&Jyh q
k ;dk rdk@
trSww
f &odr;f xm;wm jzpfwt
Jh wGuaf =umifh 'Djh yifypPn;f udk ,lyg? 'Dyq
k ;dk udak wmh ray;Edik b
f ;l vdk@
jyefajymvdu
k yf gw,f?
usaemfph um;tqH;k rSm ausmo
f l@rsuEf mS }uD; rnf;wufomG ;ygw,f? +yD;awmh usaemfh ykq;dk udk twif;t=uyf awmif;ygw,f?
30

usaemfb,fvrdk S &Si;f jyvdk@r&wma=umifh ray;Edik b


f ;l vdk@ ,wdjywf ajymvdu
k yf gw,f? rl;,pfaq;oH;k xm;vdk@ todpdwaf ysmufaewJh
ausmo
f [
l m a'goxGuf oGm;ygw,f? csucf si;f yJ
rat-d;k awG/ usew
f t
Jh cef;awGae+rJ/ rif;wdk@wpfcef;wnf; yHpk }H uD;xdik f
qd+k yD; ptrdef@ay;ygawmhw,f? tJ't
D csed rf mS ppfacG;wdu
k rf mS wm0efus 0efxrf;wpfa,mufrS r&Syd gb;l ? ppfacG;wdu
k &f Jh
aomhawGtm;vH;k u aq;rl;aewJh &mZ0wfom;ausmo
f &l Jh vufxrJ mS tuke&f aSd ewm usaemft
h wGuf uHq;dk oGm;ygw,f? ausmo
f [
l m
yg;pyfuae rsKd ;pHak tmif qJqadk e+yD; wkww
f pfacsmif;udk oGm;,l ygawmhw,f? usaemhtcef;xJu 5(n)awGu ausmo
f v
l cdk siw
f yJh q
k ;dk udk
ay;vdu
k zf dk@ em;cs awmif;yef =uygw,f?
rif;ykq;dk ay;vdu
k yf gumG / aemufawmh igwdk@jyef0,fay;ygrh ,f qd+k yD; tcef;azmfawGu trsKd ;rsKd ; awmif;yef=uygw,f? trSew
f u,fqdk
usaemfvJ aq;orm;ausmo
f l@udk a=umufygw,f? 'gayr,fh usaemfh taz0wfwJh ykq;dk rdk@jrwfE;dk wma=umifh aocgraS oaya&mh
ray;bl;qd+k yD; qH;k jzwfvu
dk yf gw,f? bdb
k x
dk eG ;f u
aevif;/ ay;vdu
k yf gumG
aevif;/ ay;vdu
k yf gumG qdw
k t
Jh oHawGu wjznf;jznf; qlnv
H mygw,f? tJ't
D csed x
f d ppfacG; axmifxrJ mS
axmif0efxrf;eJ@ww
l mqdv
k dk@ wpfa,mufrrS awG@&ygb;l ? tcef;wHcg;yGio
fh mG ;+yD; ausmo
f [
l m usaemhq
f D wef;wef;rwfrwf}uD;
av#mufvmygw,f? tem;a&mufwmeJ@ tcef;xJrmS yHpk }H uD;xdik f aewJh usaemhu
f dk oJorJ rJ }J uD; rJ&u
dk yf gawmhw,f?
bke;f
bke;f
ab;tcef;awGu olawG ausmo
f u
l dk vSr;f ajymae=uwmawmif ausmo
f [
l m ywf0ef;usiu
f dk bmrS *&krpdu
k /f vSnrfh =unfyh J
usaemfu
h o
dk m rJ+yD;&du
k af eygawmhw,f?
usaemfvnf;toHawG wkev
f mygw,f? tom;awG wqwfqwf v_ycf gvmygw,f? usaemhrmS jyef+yD; ckcv
H dk@ r&bl; jzpfaeygw,f?
usaemfah jcaxmufrmS ajcusi;f eJ@a'gu/f ausmo
f u
l wkww
f pfacsmif;eJ@ vlvw
G ?f ausmo
f [
l m csn+f yD;wkw+f yD;om; wd&pd m> efwpfaumifudk
pdpad =uatmif &du
k o
f wfaewmeJ@ wlygw,f?
usaemfvJ yxrydik ;f ol&Jh wkwcf suaf wGudk awmifch x
H m;Edik af yr,fh ausmo
f &l Jh vlrqefpmG &du
k Ef u
S f r_atmufrmS yHpk x
H idk af ewJyh pHk t
H wdik ;f
ae&mrSmwif yHv
k suo
f m; vJusomG ;ygawmhw,f? c%t=umrSm toHawGww
d q
f w
d o
f mG ;+yD; ausmo
f t
l cef;xJu xGuo
f mG ;ygw,f?
usaemf emusirf '_ %fa=umifh &kww
f &uf owdvw
G o
f mG ;ygw,f? usaemfowdjyef&wJt
h cgrmS ppfacG;wdu
k &f Jh taygu0f em;rSm
a&mufaewmudak wG@&+yD; axmifaq;r_;uusaemfu
h adk q;wdu
k /f aq;xd;k vkyaf ewmudk awG@&ygw,f? r=umcifrmS ppfacG;wdu
k &f Jh wdu
k rf ;_
wyf=uyf}uD; bdu
k aH &mufvmygw,f?
rif;wdk@aumifawG t0wftpm;awG tdy,
f mvdyx
f rJ mS rxm;&bl;/ tukev
f ;Hk igord ;f xm;ay;r,f/ rif;wdk@ wdu
k u
f jyefxu
G &f if
tm;vH;k jyefay;r,fqd+k yD; emrnfeJ@wuGord ;f ygw,f? +yD;awmh
rif;wdk@awG 'DrmS &Sw
d Jh &mZ0wftusO;f om;awGeJ@ ypPn;f tav#mt
f pm; rvky&f bl;? [dak umif ausmo
f /l wif[
h ef/ pd;k jrwfrif;wdk@aw
o
G w
l dk@qu
D tEdik u
f si+fh yD;ypPn;f awmif;wmod&if rif;wdk@ roufom bl;rSwf
usaemfwdk@zufvn
S +fh yD;
rif;wdk@uvnf; 'DaumifawG bmawmif;awmif; ay;p&mrvdb
k ;l / vm+yD; tEdik u
f si&fh if ighuv
dk mwdik f
vdk@ajym+yD; xGuo
f mG ;ygw,f?
(i)ppf
ppfacG;wdu
k u
f tjyef
usaemfwdk@ awmif,mavbmwdu
k yf x
GJ rJ mS aemufxyft&du
k cf &H wJo
h l wpfO;D uawmh rEWav;u udn
k e$ f@O;D qdo
k jl zpfygw,f?
udn
k e$ Ofh ;D [mrEWav; &Jtwwfoif odya`H usmif;rSm &Jtyk w
f m0ef,cl o
Jh jl zpf+yD; tJ'o
D ifwef;ausmif;rSm wynfah wGudk pmoif&if;
a':atmifqef;qk=unfudk axmufcw
H Jh pum;rsm;udk ajymcJw
h t
Jh wGuaf =umifh tpd;k &udq
k ef@usiw
f mvdk@ pGypf +GJ yD; 5(n)eJ@axmifusvmwJh
&J0efxrf; wpfa,mufyjJ zpfygw,f?
axmifxrJ mS &Sw
d J@ tusO;f om;awGeJ@ axmif0efxrf;awGu &Jq&dk if tpdr;f vdu
k f 0g;pm;csiaf vmufatmif rke;f wD;=uygw,f? ukn
d e$ f@O;D udk
&Jtyk w
f pfa,mufreS ;f odomG ;wmeJ@ &mZ0wftusO;f om;awGeJ@ 0efxrf;awGu &Jtom; b,fawmhpm;&rvJq+dk yD; wapmifapmif
jzpfae=uygw,f? 0efxrf;csOaf ygiyf ifu ol@udk }uD;rdkuf vdk@ol@Ew
_ u
f
xyfwvJvJ &Gwu
f m udn
k eG f@O;D udk oJorJ rJ J
&du
k Ef u
S yf gawmhw,f?
tjyifrmS aumif;aumif; raecsiw
f aJh umif/ acG;rom;
qd+k yD; yg;pyfuqJvnf;qJ/ vufu&du
k v
f nf;&du
k yf gw,f? usaemht
f cspaf wmf aq;orm;ausmo
f q
l &dk if ol@val wGudk a[haumifawG
&Jom;pm;csi&f if 'Duv
dk mqdu
k m udn
k eG f@O;D udk ajr}uD;ay:rSm vdrafh eatmifudk &du
k Ef u
S f ygawmhw,f? wdu
k x
f rJ mS vJ axmifr;_ atmif}uD;
31

vm=unfw
h t
Jh cgwidk ;f xdik u
f efawmhaewJh yHpk eH J@ww
l Jh wdu
k f yHpk u
H dk xdik cf idk ;f xm;ygw,f? tJ'yD pHk u
H dk =unf+h yD; axmifr;_ atmif}uD;u
ppfEidk w
f Jh ppfo}l uD;wpfa,muf&Jh [efyef rsKd ;eJ@ acgi;f wndwn
f w
d v
f yk +f yD; aumif;w,f/ aumif;w,f ajym+yD;xGuo
f mG ;wufygw,f?
ausmo
f /l wif[
h efeJ@p;dk jrwfwdk@[m usaemfwdk@qu
D
csw
G w
f m/ cGmwmawG vkyv
f dk@r&wma=umifh taqmifrmS
&Sad ewJh
tjcm;&JabmfawGqo
D mG ;+yD; usaemfwdk@awG pm;p&mr&Sv
d dk@ iwfjywfaea=umif;/ 'ga=umifh usaemfwdk@u awmif;cdkif;vdu
k af =umif;
ajymqd+k yD; axmifxu
J taqmiftoD;oD;rSm&Sw
d Jh 5(n)awGqD tv_cH xGuyf gawmhw,f?
usaemfwdk@ &JabmfawGu rpm;&uf raomuf&ufeJ@ usaemfw
h dk@ta,muf(60)twGuf pm;p&m ypPn;f awG ay;vdu
k yf gw,f?
'DypPn;f awGudk ausmo
f w
l dk@&mZ0wfom;awGeJ@ (tup)0efxrf;awG yl;aygi;f +yD; cGaJ 0pm;aomufvu
dk yf gw,f? 'Dta=umif;awGudk
ppfacG;uvGw+f yD; taqmifjyefa&mufawmhrS ta=umif;pHu
k dk jyefo&d wmjzpfygw,f? usaemfwdk@ucdk swJh wdu
k yf w
d /f a'gucf wf jypf'%f
(1)jynfw
h aJh e@rmS &efuek w
f idk ;f axmifpk n$e=f um;a&;r_; 'kAv
dk rf ;_ }uD; cifarmifvwf a&mufvmygw,f?
axmifeJ@ywfoufwJh pnf;urf;awGudk pmtky}f uD;udik f &Gwzf wfjyygw,f? aemufrS useG af wmfwdk@udk a'guaf wG/ ajcusi;f awG jzKwfay;+yD;
odr;f xm;wJh usaemfwdk@&J t
h &yf0wfawGudk jyefxw
k af y;ygw,f? +yD;rS rde;f a*s;vfudk ac:oGm;ygawmhw,f?
ppfacG;wdu
k ef J@ ywfouf+yD; 'Dae&mrSm enf;enf; &Si;f jycsiw
f m &Syd gw,f? tif;pdeaf xmifxu
J
emrnf}uD; ppfacG;axmifrmS
acG;awG(10)aumifxufrenf; arG;xm;+yD; tJ'aD cG;awGu Edik if jH cm;acG;rsdK;awGeJ@ pyfxm;wm jzpfygw,f? tJ'aD cG;awGudk
axmiftm%mydik af wGu r0,fEidk v
f dk@ pdeaf *[mydik &f Sif w&kwo
f al X;u v_'ge;f xm;wm jzpfygw,f? acG;awGudk ae@pOfyrHk eS af uGs;zdk@
trJom;eJ@pyG jf yKwf&nf owfrw
S x
f m;ayr,fh acG;awGudk auGs;zdk@wm0efuswJh tusO;f axmif0efxrf;awGu olwdk@twGuf
csujf yKwfpm;aomuf =uygw,f?pdeaf *[mw&kwo
f al X; aumif;r_a=umifh tusO;f axmifxrJ mS rsupf v
d nfvrf;rSm;+yD; a&mufvmwJh
acG;awG[m axmif0efxrf;awGa=umifh tiwfab;qdu
k +f yD; ydev
f aSD ewmudk awG@&ygw,f? wpfcsKd @acG;awGqdk iwfrw
G rf a_ =umifh
aooGm;=uygw,f? tJ'v
D dk aooGm;wJah cG;awGudk owfjzwfpm;aomuf=uzdk@ &mZ0wftusO;f om;awGu apmifq
h idk ;f aewwf
=uygw,f? tup (usaemfwdk@uawmh tukepf m;vdk@ ac:a0:ygw,f) 0efxrf;awG[m tJ'aD cG;awGeJ@ tywfpOf ppfa&;jy
yk;l wGv
J yk =f uayr,fh acG;uwjcm;/ vluwjcm;eJ@ t+rJy n
J n
D n
D mnmr&Syd gb;l ? ppfacG;wdkuu
f acG;awG[m jyefvrf;r&SdwJh acG;awGyJ
jzpfygw,f?
tcef;(5)
(u)rpm;oif
rpm;oifw
h t
Jh oD; pm;rdvdk@
usaemfwdk@ ta,muf(60)ausmu
f dk taqmif(3)/ (4)eJ@(5)aqmifawGudk toD;oD; vlpck yGJ dk@ vdu
k f yg w,f? usaemfu
taqmif(3)udak &mufygw,f?
usaemf
tdyaf qmif(3)udak &muf+yD;
r=umcifrmS yJ
usaemfwdk@
aewJhtaqmif(4)u
axmifr;_ atmif}uD;wpfa,muf rpm;oifw
h Jh toD;pm;rd+yD; tqdyo
f ifo
h mG ;yg awmhw,f?
rpm;oifw
h Jh toD;pm;cJw
h Jh axmifr;_ atmif}uD;&Jh jy\emuawmh e0wywWjrm;udpeP J@ axmifusvmwJh aejynfawmfoef;xGe;f wdk@qu
D
vmbfpm;cJw
h Jh jy\emygy?J usaemftaqmif(4)rSmaecJw
h ek ;f u aejynfawmfoef;xGe;f tr_waGJ wG axmifwef;pD usvmygw,f?
olwdk@jy\emu e0w ywWjrm; t&_yaf wmfy}Hk uD; jzpfvdk@ olwdk@tr_udk ppfaxmufvrS ;fa&;uae wdu
k &f u
dk f udik w
f ,
G af eygw,f?
tJ't
D r_ppfaq;csed rf mS axmifr;_ atmif}uD;u aejynfawmfoef;xGe;f wdk@ qDu aiGu,
dk +l yD; t}uD;tus,f vmbfpm;vdu
k yf gw,f?
axmifr;_ atmif}uD; vmbfpm;wJu
h pd u
P dk axmufvrS ;f a&;u odomG ;+yD; ol@udk ac:ppfaq;ygawmhw,f? bl;ay:ovdk ay:oGm;wma=umifh
axmifr;_ atmif}uD;udk tif;pdeaf xmifuae &Jbufajymif;a&$zdk@ trdef@csvu
dk yf gw,f? axmifr;_ atmif}uD;vnf; &Su&f Suef J@ tvkyu
f
E_wx
f u
G f oGm;ygawmhw,f?
us;D uef;rsKd ;awGq+dk yD; usaemfwdk@5(n) awGudk axmifyidk fv=S unfqrD mS *wH;k uwdu
k v
f yk cf w
Jh Jh axmifr;_ atmif}uD;udk =unf+h yD;
0fqw
dk mcsucf si;f
vnfwwfygvm;vdk@ awG;rdygw,f? vmbfpm;wma=umifh axmifruswmyJ uHaumif;oGm;ygw,f?
aejynfawmfoef;xGe;f qdw
k J@ olu rEWav;rSm emrnfwpfv;Hk eJ@ aexdik w
f Jh emrnf}uD; jynfw
h efqmacgi;f aqmifwpfa,muf jzpfw,fvdk@
od&ygw,f? e0w Adv
k cf sKyf}uD;awGxu
J Adv
k cf sKyfxeG ;f =unfeJ@ tawmfav;ydik w
f ,f qd+k yD;owif;jzpfaeygw,f?
rEWav;rSm wdu
k t
f jrif}h uD;aqmuf+yD; tJ'rD mS *si0f idk ;f eJ@ jynfw
h efqmcef;awGudk w&m;0ife;D yg; vkyu
f idk af ew,fvdk@vJ rEWav;rSm
aexdik cf w
Jh Jh olawGu ajymjyygw,f?usaemfu'geJ@ cifAsm;wdk@u &Juw
dk idk +f yD; rzrf;cdik ;f bl;vm; vdk@ar;awmh owif;ay;wJo
h u
l adk wmif
&Jujyefzrf;wmAs/ av;aumif*si0f dki;f udk ol@wu
dk af tmuf oHrw
H vif;rSm oabFmaq;okw+f yD; 'dik v
f yk af ewm rEWav;rSm
oef;xGe;f wpfa,mufyJ &Sw
d ,f vdk@jyefajymygw,f? tck aejynfawmfoef;xGe;f wdk@jzpfwJ@ e0wywWjrm;udp[
P m olwdk@eJ@
e0wppfAv
dk cf sKyfawG ta0tpm; rwnf&h muae jy\emjzpfymG ;cJrh eS ;f odomvSygw,f? ppfwyfxu
J 'kAv
dk rf ;_ }uD;awG/ Adv
k rf ;_ awG/
t&m&Sad wGtrsm;}uD; aejynfawmf oef;xGe;f eJ@axmifusvmwmudak wG@&ygw,f?
olc;dk csif;twlwl tm%modyrf &/Sw
d Jh olck ;dk u axmifeef;pH&wmyJ jzpfygw,f?
32

(c)axmif
axmiftwGi;f edp"P 0l
taqmif(3)rSmae&wke;f reufq&dk if ud,
k afh xmif0ifpmwke;f u ygvmwJh rkef@yo
J a&pmav;awGudk tcsif;csi;f a0r#pm;aomuf=u+yD;
awmif,mudq
k if; tvkyv
f yk f&ygw,f? axmifrmS &Sw
d Jh a&ay:qD vlwef;pm;tcsKd @u axmifrmS reufyidk ;f tusO;f om;awGaus;G zdk@
zd}k uD;xJrmS csux
f m;wJh yJ[if;&nfxu
J tESpaf wGucdk yf+yD; xrif;yly/l qDqrf;xm;wmeJ@ reufyidk ;f qdk pm;aomuf=uygw,f?
reufyidk ;f apmapmxJrmS olwdk@u ydu
k q
f aH y;+yD; tvkyjf zpfaeygw,f? usew
f Jh tusO;f om;awG xrif;pm;wJh tcsdeaf &mufawmh
yJ[if;&nf[m a&awGcsn;f oufouf jzpfaeygawmhw,f? usaemfwdk@uadk u|;wJh xrif;uvnf; rmausmvS+yD; tcef@roif&h if oJawG/
cJawG ygvmwwfygao;w,f? tpmtdr&f o
Sd rl sm;twGuf tJ'x
D rif;udk pm;aomufzdk@ tifrwefrS cufcyJ gw,f?
xrif;a0r,fa[h/ (1)cef;wef;pD
vdk@bw
k u
f idk f acgi;f jzL&cdkiu
f atmfvu
dk &f if xrif;yef;uefav;awGuidk +f yD; xrif;wd;k &ygawmhw,f? usaJ wmufawmuf yJ&nfuq
dk rf;+yD;
tdru
f ydk@xm;wJq
h m;/ tcsKd r_ef@awGxnh+f yD; iyda=umfe@J ork'&N m 0rf;wpfxmG twGuf jznfw
h if;&ygw,f? usaemfwk@d
5(n)tusO;f om;awG[m
axmifxrJ mS
csu[
f if;qdw
k Jh
rD;eJ@xad wG@xm;wJ@[if;udk
pm;aomuf&zdk@qw
dk m
&mZ0wftusO;f om;awGavmuf rvG,u
f v
l yS gb;l ? tJ'v
D rdk ;D eJ@ csux
f m;wJ[
h if;rsKd ;udk axmifxu
J / ydik f&mqdik &f mawG/
axmifr;_ &H;k cef;em;rSmaewJh axmifr;_ zdeyfwu
dk /f OD;xkyw
f u
dk ef u
Jh yfajrSmifawG/ wef;pnf;wdk@/ wHcg;apmifw
h dk@vdk vlrsKd ;awGtwGuf
pm;aomuf&zdk@ tifrwefrS vG,u
f v
l w
S ,fqw
dk m rxl;qef;awmhygb;l ?
usaemfwdk@ 5(n)orm;awGxu
J emruse;f jzpfvdk@ a&aEG;wpfcu
G f aomuf&zdk@[m tvGecf ufcyJ gw,f? usaemfwdk@awG xrif;pm;+yD;
k t
fh cef;ud,
k 0f ifxm;r,f
wpfem&Davmuf em;cGi&fh ygw,f? xrif;vH;k pD+yD; em;aecsed rf mS wufr,fa[h...wufr,f/ud,
qd+k yD; tcef;wGi;f ud0k ifum yxr upfyHk yH&k ygw,f? upfyHk yHw
k ,fqw
dk muawmh tusO;f om;awG&Jh tdy,
f mvdyaf wGudk
q,fjym;aphypHk H txyfvu
dk pf +D yD; tay:uae apmiftyk x
f m;wJyh u
Hk dk ac:ygw,f? +yD;awmh oef@&iS ;f a&;vky&f ygw,f?
oef@&iS ;f a&;vky+f yD;wJt
h cgus&if wpfywfwpfcg tusO;f om;awG &&Sw
d Jh pwk&ef;yHpk H qyfjymwH;k ao;ao;av;eJ@ acgi;f vdr;f zdk@qD
&ygw,f?aq;vdy}f udKufoal wGuawmh olwdk@&wJh qyfjymwH;k av;eJ@ aq;vdy(f 5)vdyu
f dk vJv,
S yf gw,f? tusO;f om;awGqu
D
vJv,
S v
f dk@&wJh qyfjymwH;k udk axmif0efxrf;awGu tif;pdefaps;rSm jyefa&mif;ygw,f? wpfcguqdk usaemfwdk@(3)aqmifrmS axmifxu
J dk
vl}uD;vmzdk@&&Sd if acgi;f vdr;f zdk@ qDux
dk w
k rf ay;awmhbJ tJ'q
D u
D dk ajceif;=urf;jyifudk wefqmqifwt
Jh aeeJ@ ajymifvufaeatmif
okwcf idk ;f ygw,f?
tJ'v
D }l uD;qdw
k muvnf; vmr,fvdk@ajym+yD; wpfem&D/ ESpef m&DeJ@ ay:rvmwwfyg? vl}uD;vmr,fqv
dk dk@ usaemfw@dk awGudk
yHpk 0H wf 0wf+yD; aoaocsmcsm jyifqifcidk f;xm;ygw,f? awmfawmfeJ@ ay:rvmwma=umifh tusO;f om;awGu ud,
k afh e&mud,
k f
vSt
J yd af e=uygw,f? yHpk H vdk@=um;vdu
k &f +yD; csucf si;f xxdik =f unfv
h u
dk af wmh vl}uD;qdw
k mu tcef;udk ausmjf zwfomG ;ygw,f?
b,ftcef;udrk S aoaocsmcsm =unf&h o
_ mG ;wmvnf; rawG@&ygb;l ? tJ'v
D }l uD;qdw
k m tcef;awGxu
J dk aoaocsmcsm aphaphpyfpyf
=unfrh ,fq&dk if tcef;awGxrJ mS twH;k t&H;k tdyaf ysmaf ewJh tusO;f om;awGudk awG@&rSmrvGyJ gb;l ?
wpfcgvnf; vl}uD;qdo
k u
l taqmifawG vdu
k pf pfaq;r,fqv
dk dk@ aoaocsmcsm jyifqifxm;umrS ol@&Jh rmZ'g *spu
f m;eJ@
axmifxu
J 0dk ifvm+yD; awmif,mcif;awGu udu
k v
f ef/ rkev
f mO/ [if;EkE,
G ef J@ tjcm;[if;oD;[if;&Guaf wGudk tvky}f uD;bufuae
cl;,l+yD; jyefomG ;wmudv
k nf; }uHK&ygao;w,f? olwdk@ vl}uD;tvmudk em&DeJ@cs+D yD; xdik fapmifah e&wJh tusO;f om;awGu =umawmh
pdwrf &Sn=f uawmhygb;l ? vl}uD;vmr,fq&dk if jyufv;Hk wpfcv
k dk jzpfomG ;wwf+yD; ae@cif;zufawGrmS
wufr,fa[h ...wufr,fa[h/ ud,
k t
fh cef;ud0k ifxm;r,f
qdw
k t
Jh oH=um;&&ifawmh
tusO;f om;
(90)&mcdik Ef e_ ;f avmufu
tom;ukef
arwWmydk@=uygawmhw,f?
nae(3)em&Davmufq&kd if a&csKd ;r,fa[h qdw
k t
Jh oH =um;wmeJ@ a&csKd ;zdk@twGuf a&uefuo
dk mG ;&ygw,f? &Snaf rsmarsmyHpk &H w
Sd Jh
a&uefabmifay:rSm a&cyfcsKd ;&r,fh yef;uefjym;av;awGudk pD&+D yD;csxm;&ygw,f?
a&uefxu
J dk
0ifqw
dk meJ@
a&uefudk
b,f/
nm
toD;oD;wef;pD+yD;0if&ygw,f?
a&uefbm,mu
a&uefabmifay:rSmrwfwyf&yf+yD;
nDnn
D mnm cyf
cyf wpfcu
G /f cyfwpfcu
G f qd+k yD; wpfceG ;f csif; trdef@ay;+yD; usaemfwdk@udk a&csKd ;cdik f;ygw,f? usaemfwdk@uvnf;
ud,
k afh e&mud,
k f &yf+yD; yef;uefjym;eJ@ cGu(f 10)cGuf csKd ;&ygw,f? (10)cGu+f yD;oGm;wJt
h cgrmS
cGucf s/ acs;wGe;f / qyfjymwdu
k f qd+k yD;trdef@qufay;ygw,f? tJ'g+yD;&ifcyf aemufq;Hk csKd ;vdk@atmfygw,f?
olajymwmeJ@ ud,
k v
f yk w
f m rnDnmbl;qd&k if ol@vufxu
J wkwu
f acgi;f ay:udk 0JwufomG ;ygw,f?cyf qdw
k t
Jh csed rf mS yJ cyf&/ csKd ;qdw
k J@
tcsed rf mS yJ csKd ;&ygw,f? a&cyfwm rnDrnmjzpfae&if ausmay: ajAmwifc&H rSmvnf; aocsmvSygw,f? qyfjymwdu
k +f yD;wJh tcsed rf mS
33

yef;uefjym;eJ@ aemufxyf (15)cGuf csKd ;cGiafh y;ygw,f? 'ga=umifh axmifxrJ mS 0J/ *|w/f 'ufpwJh ,m;emawG ay:ayguw
f Jh
tajccHta=umif;&if;yJ jzpfygw,f? a&uefbm,mudk aq;vdyaf y;/ bmay;eJ@ vkyx
f m;wJo
h w
l dk@/ tyfxnfwdk@/ aemuf
ydik &f mqdik &f mwdk@uawmh a&udk }udKufoavmuf csKd ;cGi&fh ygw,f?
naeydik ;f xrif;pm;csed f wef;pDwt
Jh cgrmS usawmh uefpeG ;f Oyifuae&wJh uefpeG ;f }uD;&Guaf wGeJ@ a&mar$+yD; ywfxm;wJh
uefpeG ;f &Gu[
f if;udk pm;&ygw,f? tJ'[
D if;udk axmifxt
J ac:t& wmvayg [if;vdk@ac:ygw,f? autef,u
l ae axmifusvmwJh
u&ifzxD;}uD;awGuawmh 'dk@ u&if[if; emrnfysuw
f ,fvdk@ ajym=uygw,f? u&iftrsKd ;om;[if;wpfcjk zpfwJh wmvayg[if;u
t&omtvGe&f +Sd yD; pm;aomufvdk@ tifrwefraS umif;wJh [if;wpfcu
G jf zpfayr,fh axmifxu
J
wmvayg [if;uawmh
[if;&Gujf yKwf&nf oufoufyjJ zpfygw,f?
tJ'[
D if;&Gujf yKwf&nfudk aygi;f xrif; rmrm}uD;eJ@a&m/ axmif0ifpmygvmwJh iyda=umfav;eJ@ ar#mcs&ygw,f?
a&onfjyZmwfxJ a&onfred ;f rajymwJph um;vdk vnfacsmif;udk pHu
k ef/ *vHq
k efatmif ar#m&&Smw,f qdw
k t
Jh yk'af v;udk
oGm;owd&rdvu
dk yf gao;w,f? wpfcgwpfav tJ'u
D efpeG ;f &Gujf yKwf&nfxrJ mS wDaumifawG/ wHjrufpnf;&d;k awGeJ@ om;a&uGi;f awG
ygvmwwfygao;w,f?
axmifxrJ mS wpfywfwpfcg tom;pm;&wJ&h uf qdw
k m&Syd gw,f? 0ufom;rpm;wJo
h u
l dk ig;[if;ay;ygw,f? ig;rpm;wJo
h u
l dk
bJO(2)vH;k au|;ygw,f? au|;wJ0h ufom;uvnf; om;a&jym;u t&_;H ay;&avmufatmif rma=umae+yD; b,fvrdk pS m;vdk@r&ygb;l ?
0efxrf;awGay;wJh
0ufom;udk
aemufxyf(1)em&Davmuf
jyefaygi;f &ifawmif
rE_;Edik w
f Jh
tom;rsKd ;yJjzpfygw,f?
ig;[if;usjyefawmhvnf; t+rD;eJ@acgi;f ydik ;f udo
k m awG@&wwf+yD; tv,fyidk ;f u tom;uawmh aysmufq;Hk aewwfygw,f?
tusO;f axmif0efxrf;awG&Jh qifu
h q
J ifu
h J jzwfawmuf pm;aomufra_ =umifh [if;awGu t*FgrpHk t+rJjzpfaeygawmhw,f?
(*)tm;vH;k aumif;ygw,f q&m}uD;
tif;pdeaf xmifxrJ mS 1988 ta&;tcif;rjzpfcifu taqmif(1)/ (2)/ (3)/ (4)/ (5)aqmifwdk@[m ESpx
f yfwu
dk t
f aqmifawGjzpfygw,f?
'gayr,fh tJ't
D aqmifawG[m 88ta&;tcif;rSm tif;pdeaf xmifwiG ;f rD;&_d r_jzpfymG ;cJw
h ma=umifh (1)aqmifuvG&J if usew
f Jh (2/ 3/ 4/
5)aqmifawG[m rD;avmif+ydKuscyJh gw,f? 'ga=umifh (1)xyfwu
dk af qmifav;awGtjzpf b0ajymif;oGm;cJ@wmjzpfygw,f?
usaemfae&wJh taqmif ( 3 ) tdyaf qmifrmS tcef; ( 8 ) cef;yg+yD; ( 1 ) xyfwu
dk t
f aqmifyJ jzpfygw,f? tcef; ( 1 ) cef;rSm
tusO;f om; ( 120 ) avmufxm;+yD; usaemfwdk@ taqmifrmS tusO;f om;aygi;f ( 1000) ywf0ef;usif &Sw
d wfygw,f?
tusO;f om;tcsKd @udk &Jbuf b,favmufydk@ydk@ axmifxu
J dk 0ifvmrpJ woJojJ zpfaevdk@ tif;pdeaf xmifvdk raeoifh raetyfwt
Jh &yf[m
vlpnfum;wJh t&yfvjdk zpfaeygw,f?
nae axmifrmS vlaygi;f udu
k v
f dk@ rde;f vfa*s;u oHacsmif;acgu&f ifawmh bk&m;0wfwuf&ygw,f? +yD;awmh ud,
k t
fh yd ,
f mvdyu
f dk
ud,
k t
f oD;oD;,l&+yD; ud,
k afh e&m ud,
k t
f yd zf dk@ jyifqif&ygw,f? tdy&f wJyh pkH u
H awmh tcef;wpfcef;rSm tdy,
f mudk twef;av;wef;cJG
xm;ygw,f? tkwef &H u
H dk acgi;f ay;tdy&f wJh twef;u ESpw
f ef;&S+d yD; tv,fa=umrSm b,fnmacgi;f csi;f qdik +f yD; tdyf&wJ@twef;u
ESpw
f ef;&Syd gw,f? tdyaf qmifawG[m }uD;rm;us,jf yef@vaS yr,fh tusO;f om;OD;a& tifrwef rsm;jym;vGe;f wma=umifh wpfO;D eJ@wpfO;D
usyu
f syn
f yfnyfeJ@ tdy&f ygw,f? tusO;f om;tm;vH;k [m ausmcs&rHk #omavmufyJ tdyv
f dk@&wmjzpfygw,f?
tdycf sed o
f wfrw
S x
f m;wJ@ n(9)em&Drxd;k rcsif; tcef;awGrmS
vSaJ vsmif;=u+yD; oDcsi;f qdo
k q
l /dk 0Juw
k o
f u
l w
k /f
w&m;"rRta=umif; aqG;aEG;olaqG;aEG;/ Edik if aH &;ta=umif; ajymolajymeJ@ tdyaf qmifwpfcv
k ;kH
qlnaH ewufygw,f?
tdycf sed af &muf+yDq&dk ifawmh acgi;f axmifzdk@a0;pG/ 'l;acgif;awmif axmifvdk@r&ygb;l ? bm,mvdk@ac:wJh tusO;f om;wpfa,mufu
tcef;wpf0u
dk f av#mufaeygw,f? aemufyidk ;f tusO;f om;awG t&rf;rsm;vmwma=umifh olvnf; rdvm uefem;rSm
oGm;+yD;apmif=h uyfae&ygawmhw,f?
bm,mapmif[
h m axmifrmS rD;ysu&f ifyjJ zpfjzpf/ 'grrS [kwf n( 9 ) em&Dausm&f ifjzpfjzpf ( 5 ) rdepfwpfcg
( 3 ) aqmif/ ( 1 ) cef;/ vlaygi;f ( 120 ) a,muf/ tm;vk;H aumif;ygw,f q&m}uD; vdk@ ykrH eS af tmfae&ygw,f?
tusO;f om;awGxu
J tdro
f moGm;csiw
f mwdk@/ a&aomufcsifwmwdk@ vkycf siw
f t
Jh cgrmS
bm,m ao;ayguf
bm,m a&aomuf
bm,m tdro
f mwuf ponfjzifah tmf&+yD; bm,muae
ayguf aomuf wuf aeOD; pwJt
h rdef@ wpfcck &k rS tdyaf e&muae acgi;f axmifvdk@&wm jzpfygw,f?
bm,m&Jch iG fh ycsurf &yJ acgi;f axmifwmwdk@/ xxdik w
f mwdk@/ vrf;av#mufwmwdk@udk axmifpnf;urf;t& vk;H 0cGirfh yygbl;? ( 5 )
rdepfwpfcgawmh
tm;vk;H aumif;ygw,f q&m}uD;
34

qdw
k t
Jh oHuawmh tdyrf aysmcf iftxd =um;ae&wk;H ?
(C ) td;k pm;ta=umif; *dvt
f a=umif;
usaemfwdk@ tdy&f wJt
h aqmifu tcef;wpfcef;rSm vl ( 120 ) ausmaf vmuf jynfo
h yd f xnfx
h m;wma=umifh tcef;twGi;f rSm
=uyfnyfae+yD; touf&&_ wmvnf; r0ygb;l ? usaemfwdk@twGuf vlawG=uyfnyfaewm tcwftcJ jzpfaeayr,fh axmifouf&ifah ewJh
axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawG twGuu
f awmh tqiftajyqk;H tuGuaf umif; jzpfaeygw,f?
axmifxrJ mS rD;c%c%ysu&f if zGizfh dk@twGuf rD;pufawG&ySd gw,f? 'gayr,fh rD;pufuqDudk axmif0efxrf;awG
cd;k 0Suaf &mif;pm;=uwma=umifh rD;ysuw
f n
Jh qd&k if rD;pufrarmif;Edik w
f ma=umifh tarSmifxrJ mS yJ ae&ygw,f?
tJ'v
D adk rSmif+yD qd&k ifjzifh axmifouf&ifah ewJh axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawG vkyfief;pygawmhw,f? axmiftwGi;f
vdiw
f q
l ufqjH cif;/ tEdkiu
f sifhowfjzwfjcif;awGjzpfymG ;ygawmhw,f? vdiw
f cl si;f t"rRusicfh &H wJh tjzpftysuaf wG[m 'Dvt
dk csed rf mS
tjzpftrsm;qH;k jzpfygw,f? axmifwiG ;f vdiw
f l qufqrH r_ sKd ;udk 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek a&;cJhwJh &ufpufygayhu,
G f pmtkyx
f rJ mS awmh
zwfc&Jh zl;ygw,f? tJ'aD cwfwek ;f u t"rRvid w
f l qufqcH v
H u
dk &f wJh oludk td;k pm; vdk@ac:=u+yD; tckacwfrmS awmh
*dvf vdk@ajymif;vJ ac:a0:=uwm awG@&ygw,f?
axmifxrJ mS vdiw
f q
l ufqcH v
H u
dk &f wJh olawmfawmfrsm;rsm;[m a,muFsm;pifppfawGyJ jzpfygw,f? olwdk@awG[m tjyifrmS
ac:a0:ae=uovdk tajcmufawG/ *ef';l awG/ rde;f r&SmawG r[kw=f uygb;l ? tom;jzLjzL ydeyf ed o
f ,
G o
f ,
G ef J@ toufi,f&,
G w
f o
Jh rl sm;
axmifusvmygu axmifxrJ mS &Sw
d J@ axmifouf&ifah ewJh axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawGu olwdk@udk *dvzf rf;zdk@
apmifah e=uygawmhw,f? orifi,fudk awG@vu
dk &f wJh usm;ipOf;vJ}uD;awGvdk pm;rwwf 0g;rwwfrsuv
f ;Hk awGeJ@ =unf&h =_ uygw,f?
usaemhf rsupf ad &SrSmwifyJ usaemfwdk@&Jh tcef;vl}uD;jzpfwJh aZmfru
dk u
f ppfajy;r_eJ@ axmifusvmwJ@ ppfom;i,fwpfa,mufudk
*dvb
f 0udk ajymif;vJypfvu
dk w
f mudk rsujf rif awG@vu
dk &f ygw,f?
aZmfru
dk [
f m tJ'pD pfom;i,fudk t"rRvid w
f l qufqv
H u
dk +f yD; b0zsuf vdu
k yf gawmhw,f? &ky&f nfoef@jyef@wJh
arG;&mygt&nftcsi;f [m axmifxrJ mS awmh ESp}f uD;axmifusorm;rsm;&Jh *dvt
f jzpf ajymif;vJomG ;cJ&h wmudk &ifeifph mG eJ@
awG@c&Jh ygw,f? toufi,fi,f&,
G &f ,
G /f &ky&f nfoef@oef@eJ@ vlwpfa,muf axmifusvmygu aiGa=u;wufEidk &f if axmifr;_
axmifyidk w
f dk@&Jh tyfxnfvyk f&ifvyk /f rvky&f ifawmh axmifusEpS }f uD;orm;rsm;&Jh =uif,
f mawmfb0udk a&muf&o
Sd mG ;rSmjzpf+yD;
axmifobmwef;pD;rsm;&Jh uawmf(10)yg;rSm wpfyg;tygt0if jzpfomG ;wwfygw,f?
axmifusEpS }f uD;orm;awG *dvf jzpfatmifvyk ef nf;&Jh tpuawmh axmifusvmwJh vlopfawGudk yHpk H parmif;wJh
ae&myJjzpfygw,f? (5)aqmif&t
Jh cef;(1)[m axmifusvo
l pfrsm;udk yHpk H parmif;wJh ae&mjzpfovdk axmifusobmrsm;&Jh
*dvaf ps;uGuf vnf;jzpfygw,f? tJ't
D cef;(1)rSm axmifusvmwJh vlopfawGuydk pHk x
H idk yf /Hk &yfy/Hk axmifxrJ mS b,fvadk e&r,f/
b,fvpdk m;&r,f/ b,fvo
dk mG ;&r,f/ pwmawGudk oifay;ygw,f?
tJ'v
D o
dk ifwt
Jh cgrmS vJ axmifustopfawGudk &mZ0wftusO;f om;(10)a,mufavmufu ajcaxmufeJ@0idk ;f uef=u/
wkwef J@&u
dk =f u/ rsuEf mS wnfw
h nfu
h dk ajcaxmufeJ@uef=u pwmawGuv
dk rl qefpmG jyKvkyyf gw,f? eHerd o
fh mG ;r,fqw
dk Jh pum;eJ@tnD
eH&;dk =um;xJudk wkwef J@x;dk / &dkuw
f mawG rw&m; jyKvky=f uygawmhw,f? wAke;f Ake;f &du
k fEu
S o
f aH wG jrnf[;D aewJh yHpk cH ef;[m i&Jwr#
a=umufrufz,
G f aumif;avmufatmif atmf[pfoaH wGeJ@ qlnaH ewwfygw,f?
axmifx;Hk pHt& OD;csKd ;wmvdk@ ac:ygw,f? tm;yg;w&eJ@ vlrqefpmG &du
k Ef u
S af ewmudk axmifus vlopfuav;awGcrsm
tom;awG wqwfqwfwek af tmif a=umufvef@ ae=uygw,f? axmifr;_ awG/ axmifyidk af wG ud,
k w
f idk u
f vnf; tusO;f om;tcsi;f csi;f
ydrk &dk ufpufjyEdik w
f Jh olrsKd ;udk ae&maumif;aumif; ay;xm;wma=umifh tusO;f om;a[mif;awGu vlopfawGtay: yd+k yD;
ESyd pf ufygawmhw,f? axmifyHkpcH ef;rSm wef;pD;vkyo
f &l Jh vuf[m qdik ;f q&mpdeaf A'gvdk vufot
H vGeaf jymifv+S yD; a&$ref;wifarmif
&_;H avmufatmifvnf; tajymaumif;vSygw,f?
cifAsm;wdk@ tcka&mufaewJah xmif[m jrefrmEdik if HrmS &Sw
d Jh axmif}uD;(36)axmifxu
J &efuek f tif;pdeAf [dak xmifyJ jzpfw,f
bmaxmifvaJ [h
&efuek t
f if;pdeAf [dk pHjytusO;f axmifyg
toHawGw;dk w,f
tJ'v
D dk wef;pD;u toHawGw;dk w,fvdk@ ajymvdu
k w
f meJ@ ab;em;uapmifah ewJh &mZ0wfom; yg;uGuo
f m;awG&Jh wkwaf wG[m
axmifus vlopfawG=um;xJ wajzmif;ajzmif; eJ@a&muf&Sd oGm; ygawmhw,f? ausmuke;f udk tm;yg;w& aqmifu
h efvu
dk w
f Jh
bkwu
f eJqw
dk Jh toHawG us,af vmifvm+yD; tusO;f om;opf awG&Jh atmf[pfoaH wG [de;f wufvmjyefygw,f?
cifAsm;wdk@ axmifrmS ae&if axmifpnf;urf; vdu
k ef m&r,f? cifAsm;wdk@[m tjyifzufrmS bmaumif }uD;yJjzpfaeae/
b,favmufyJ csr;f omcsr;f om/ cifAsm;wdk@eJ@qidk w
f J *k%jf 'yfawG/ OpPmypPn;f awGudk a[m'D tif;pdeAf [dpk jH ytusO;f axmif&Jh
Al;0rSmcsw
d x
f m;cJ?h =um;vm;
35

at;/ axmifxrJ mS oGm;&if;vm&if; axmifr;_ / axmifyidk af wGeJ@awG@&if b,fvadk e&r,f/ b,fvadk jym&r,f/ qd&k r,fqw
dk m
rif;wdk@udk tm;vH;k oifay;+yD;om;/ +yD;awmhrS axmifr;_ / axmifyidk af wGuar;vdk@ usaemfrodvdk@yg/ usaemfrwufvdk@ygqv
dk dk@uawmh
ud,
k afh qGu,
dk rfh sKd ;awGtm;vH;k 'gvmoGm;r,f
axmifxrJ mS cifAsm;wdk@[m
bmaumif}uD;rSr[kwb
f ;l /
axmifxv
J m+yD;
qifzrf;r,f/
usm;zrf;r,f
rvkyef J@ ,ifaumifzrf;oGm;&r,f/ a[haumifawG tm;vH;k =um;vm;
=um;ygw,f
tJ'v
D dk yHpk cH ef;rSm rw&m;&du
k Ef u
S w
f mawGudk rcHEidk =f uwJo
h al wGu olwdk@ygvmwJah pmifav;awG/ ykq;dk av;awGeJ@
wef;pD;vkyo
f u
l dk vmbfx;dk ygw,f? tJ'v
D v
dk mbfx;dk wJo
h u
l dk &du
k w
f w
Jh w
k u
f ae&ma&GoGm;yg awmhw,f? tusO;f om;awGqu
D
rw&m;&vdu
k w
f Jh t0wftpm;awGupdk k tup0efxrf;awGudk jyefa&mif;+yD; tav#mftpm; jyKvky=f uygawmhw,f?
(i) *dvzf rf;enf;
axmifupdk a&mufvmwJh tusO;f om;opfawGudk yHpk aH rmif;wJt
h cef;rSm rw&m;&du
k Ef Surf a_ =umifh a=umufvef@aewJh tusO;f om;
awGxu
J ydik &f mqdik &f mawGeJ@ *dvaf &G;zdk@ twGuf tjcm; taqmifu wef;pD;vl}uD;awG/ axmifusEpS }f uD;orm;awG a&muf&v
Sd mygw,f?
olwdk@eJ@ow
d o
Jh q
l &dk if
&du
k Ef u
S af ewJw
h ef;pD;eJ@
em;vnfr,
_ +l yD;
yHpk cH ef;xJuae
ac:xkwo
f mG ;ygw,f?
'grsKd ;udk tydik o
f m;vdk@axmiftac:ta0:t& od&ygw,f?
*dvaf &G;wJh wef;pD;usawmh oloabmuswJh csmwdwu
f adk wG@+yDqrdk jS zifh &du
k af ewJw
h ef;pD;udk ol@tydik o
f m;vdk@ oGm;ajymygw,f?
tJ'rD mS awmh a&G;+yD;om; csmwdwt
f em;rSm wAke;f Ake;f jrnfatmif csmwdwf a=umufvef@atmif ESpq
f wd;k &dkujf yygw,f?
(1)em&Davmuf=umatmif &dkuEf u
S jf y+yD;wJh tcgusrS *dvaf &G;r,fh wef;pnf;u a[haumif/ 'gigt
h ydik o
f m;uG vdk@ypHk cH ef;wef;pnf;udk
rsupf rd w
Sd jf yvdu
k yf gw,f? tJ'aD wmhrS yHpk cH ef; vl}uD;u
rif;tydik o
f m;qdv
k nf; apmapmpD;pD;u ajymwmr[kwb
f ;l uGm/ uJ'gq&dk if yHpk aH rmif;aewJh vltyk x
f J uxGuf qd+k yD; vufn;_d xd;k jywJh
csmwdwaf v;udk ac:xkwv
f u
dk yf gw,f? +yD;awmh csmwdwaf &SrSmyJ rif;rsuEf mS eJ@rdk@ igxw
k af y;vdu
k w
f maemf/ Edk@rdk@qdrk &bl; vdk@
yHpk aH rmif;wef;pnf;u *dvaf &G;wef;pnf;udk ajymvdu
k yf gw,f? tJ'cD smwdwu
f vJ axmifut
dk ckrS pa&mufwmqdak wmh
axmifta=umif;bmrS em;rvnf ao;ygb;l ? 'hga=umifh t&du
k t
f ESuaf wG =um;xJu ol@udk u,fwifvu
dk w
f Jh oluydk J r[m
aus;Zl;&Si}f uD;yrm ,H=k unf ud;k pm; oGm;ygw,f?
tm;ud;k txif}uD;wJph w
d af wG jzpfay:cJw
h ,f qd&k ifvnf; 'g[m axmifudk rae@wpfae@urSa&mufvm+yD; vlrqefwJ@
&du
k Ef u
S rf a_ wGa=umifh a=umuf&GH wkev
f y_ rf _ ay:&ygw,fqw
dk m tqef;awmh r[kwyf gb;l ? 'gigt
h ydik o
f m;vdk@ajymqdck w
Jh meJ@
ywfouf+yD; tJ'w
D ef;pnf;qdkwv
Jh u
l dk csmwdwcf rsm wpfcgrS rjrifczJh ;l ygb;l ? yHpk cH ef;xJrmS &Sw
d Jh tusO;f om;awGxu
J rS bma=umifh ol@udk
a&G;xkwf u,fwifco
Jh vJqw
dk meJ@ yufouf+yD; wpfcgrS rar; =unfch w
Jh m tJ'cD smwdw&f Jh trSm;ygy?J
'Dvedk J@ u,fwif&iS f wef;pnf;vkyo
f u
l 'kw,
d ajrmufpnf;&H;k wJt
h aeeJ@ a&uefu bkwu
f idk ef J@ tay;t,l ajcvSr;f w&yfjyif+yD;
nSEd i_d ;f r_awG jyKvkyyf gw,f? axmiftusO;f om;awG tm;vH;k a&csKd ; &wJt
h csed f a&mufwt
Jh cgrmS wef;pnf;&Jh csmwdwaf v;u
a&csKd ;zdk@a&uefudk oGm;ygw,f?
wef;pnf;eJ@}udKwif vuf0g;csif;&du
k x
f m;wJh a&uefbm,mu a&udk nDnn
D mnm rcyfvdk@/ aemuf qkw+f yD; a&csKd ;vdk@q+dk yD; csmwdwu
f dk
tjypf&mS +yD; a&uefrmS yJ acG;&du
k /f EGm;&du
k f &du
k yf gawmhw,f? }udKwif tuGucf sxm;wJt
h wdik ;f wef;pD;u &kww
f &uf tem;rSm ay:vm+yD;
a[haumif/ 'gigch smwdwu
f /G rif;em;rvnfb;l vm;
qd+k yD; a&uefbm,mudk rsupf rd w
Sd +f yD; [de;f a[mufygw,f? a&uefbm,m&Jh wkwcf surf sm; &yfwef@ oGm;ygw,f? +yD;awmh
ajymajymqdq
k ydk J igeJ@twl a&vdu
k cf sKd ;vdk@ ajym+yD; csmwdwu
f dk ac:xkwo
f mG ;ygw,f? wef;pnf;&Jh ol@tay:,H=k unftm;ud;k vmatmif
qGaJ qmifcsuaf wGudk csmwdwcf rsm bmrSrodyJ olac:&m aemufuv
dk u
dk +f yD; omreftusO;f om;awG (15)cGuo
f mcsKd ;&wJt
h qifu
h ae
a&ZvHek J@}udKufoavmuf cyfcsdK;vdk@ &wJt
h qifu
h dk a&mufomG ;awmh t}uD;tus,f aysmaf eygw,f?
pdwx
f u
J ae r[maus;Zl;awG wifaeayr,fh ol@tajctaeu Adv
k v
f v
dk /dk *dvv
f v
dk dk jzpfaewmudk owdrjyKrd&mS ygb;l ? &ufwpf&uf
ukev
f eG o
f mG ;+yD; aemufwpfae@usjyefawmh tvkyaf vbmcswmeJ@ csmwdwf xyf+yD; &ifqdkif&ygw,f? tvkyaf vbmbkwu
f wef;pnf;&Jh
yxrenf;awGt& csmwdwu
f dk rdvm bkwx
f J xnfv
h u
dk yf gw,f? csmwdwv
f nf; tlwt
d al =umifeJ@ rdvm bkwu
f adk &mufomG ;ygw,f?
rdvm uefa&mufawmh ol@urdk v
d m bkwu
f idk u
f rdvm awGukd vufeJ@jcpf+yD;oGecf idk ;f / usKH ;cdik ;f ygw,f? em&D0ufavmuf=umwJt
h cgrmS
csmwdwcf rsm rdvm &Jh 'kuu
Q kd 0fwpfcv
k dk cHpm;aewke;f jAKef;qdk ol@&u
J ,fwif&iS f }uD; wef;pD; a&mufvmygawmhw,f?
a[h/ 'grif;udb
k ,focl idk ;f wmvJ/ [m[dak umifawGawmh yg;&du
k cf &H awmhryS /J a[h'gigv
h u
l /G 'Drv
d m uae csucf si;f bkwaf jymif;prf;
wdik yf ifuu
dk +f yD;om;
olk@&Jhtaygi;f tygawGu
[kwu
f q
Jh u
dk m
csmwdwu
f dk
oufawmifo
h ufom&Sw
d Jh
tvkyb
f w
k u
f dk
ajymif;ay;vdu
k yf gw,f? tJ't
D cgrw
S ef;pD;u csmwdwu
f dk
36

csmwdw/f
axmifxrJ mS ausmaxmufaemufcrH &S&d if
rif;ud0k idk ;f +yD;
xnfo
h mG ;vdrf@r,f/
iguvnf;
rif;tem;rSm
tcsed jf ynfah eEdik w
f mr[kwb
f ;l / 'gayr,fh rif;igeJ@ twlwal ewmrsm;&if axmifxu
J vlawGu igeJ@ywfoufw,fq+dk yD; rif;udk
b,faumifrS xd&aJ wmhrmS r[kwb
f ;l / aemufq;Hk wpfcck jk zpf&ifawmifumG rif;igeh mrnfajym+yD; &Si;f vdk@&w,f/ 'ga=umifh rif;igeJ@twlwl
vmaeygvm;qd+k yD;csmwdwu
f dk *dvv
f yk zf dk@twGuf teD;uyf pnf;&H;k ygw,f? tajccHu &d;k om;+yD; ausmaxmuf aemufcH
trSo
D [JuvJr&S/d
ynmA[kow
k uvnf;
enf;&SmwJh
csmwdww
f pfa,muf[m
wef;pD;&Jhpum;a=umifh
ode;f qk}uD;
t}udr}f udraf yguo
f vdk cHpm;oGm;&r,f qdw
k m aocsmygw,f?
oleJ@omtwlwal e&if r[muHx;l &Sif wpfa,mufvdk t&du
k t
f ESucf /H tESyd t
f pufrcH&yJ aumif; aumif;pm;/ aumif;aumif;ae&+yD;
Adv
k w
f pfyg; jzpfvmEdik w
f ,fvdk@ awG;+yD; wef;pnf;eJ@ twlwal ezdk@ vG,v
f ,
G f uluyl J acgi;f ndwf vufcv
H u
dk yf gw,f?
(p)*d
*dvjf zpfatmifvyk ef nf;
wef;pnf;&hJ t=uHtpnf&&Sd Sd zdwaf c:csuu
f dk csmwdwv
f ufcHvu
dk +f yD; tJ'n
D rSmyJ twlwl oGm;a&muf tdypf ufygawmhw,f? nzuf
tdy,
f mcsawmh axmifusvmwJh vlopfawGudk vlawG jynfu
h syaf eatmif rsm;vGe;f vSwt
Jh wGuf rdvm uefem;rSm zsmtpkwaf wGeJ@
ae&mcsygw,f? tJ't
D xJrmS csmwdwrf ygygb;l ? wef;pD;em;rSm zsmaumif;aumif;/ tdy,
f mcif;/ apmifaumif;aumif;awGeJ@ tdy&f w,f?
naewke;f u xrif;pm;csed rf mS csu[
f if;/ csux
f rif;eJ@pm;&vdk@ axmifuswmudak rh+yD; taysm}f uD;aysm/f aus;Zl;&Sif u,fwif&iS }f uD;udk
E_wu
f wzGzG aus;Zl;wifaeav&J?h 'gayr,fh csmwdw&f Jh aysm&f i$ rf a_ wG[m nOfOh ;D ,HrmS yJ pwif vGipfh ifomG ;ygw,f?
n(9)em&D tdycf sed +f yD;awmh axmifwpfcv
k ;Hk bm,m&Jh wpfcsuw
f pfcsuaf tmfou
H vGv
J dk@ wdwq
f w
d f aeygawmhw,f? csmwdwu
f dk
e*du
k wnf;u t}uHeJ@ pnf;&Hk;cJw
h Jh wef;pnf;u oleJ@twl vdiq
f ufqzH dk@ csmwdwu
f dk pwif aoG;aqmifygw,f? napmifb
h m,m&Jh
tdycf sed /f acgi;f awGb,forl S raxmifeJ@/ axmifvdk@uawmhww
k v
f mr,fqdw
k J@ +cdr;f ajcmufou
H vnf; =um;ae&ygw,f?
csmwdwjf zpfocl rsm tdyaf e&muae xdik rf &/ xr&/ xGuaf jy;vdk@vnf;r& jzpfaewke;f axmif0efxrf;udk atmfac:zd@k }udK;pm;jyefawmh
ol@aemufausmu wef;pD;&Jh oHcseG }f uD;u axmufxm;wm awG@&w,f? ae@cif;zufwek ;f u ol@&u
Jh ,fwif&iS [
f m nzufrmS bDv;l qdw
k m
ckawmh csmwdwo
f o
d mG ;yg+yD? 'gayr,fh odwht
J csed [
f m aESmif;oGm;cJyh g+yD?
reufusvdk@[w
dk idk /f 'Dwidk v
f yk &f if toufeJ@u,
dk f td;k pm;uGo
J mG ;r,f
vdk@+cdr;f ajcmufygw,f? csmwdw[
f m ppfwyfu ppfom;wpfa,muf jzpfygw,f? cGi&fh ufausmv
f eG f ysuu
f u
G w
f mudk wyfajy;vdk@
w&m;&H;k u owfrw
S +f yD; axmifusvmwJo
h l jzpfygw,f? 'gudk tcGiafh umif;,l+yD; wef;pnf;&Jh taygif;tygawGu reufr;dk vif;awmh
csmwdwu
f dk ppforD; vdk@0idk ;f ac:=u/ csmwdwu
f dk &Sif vdk@jyefx;l cdik ;f eJ@ w0g;0g;eJ@ 0dik ;f &,f=u/ avSmifajymif=uygw,f?
vlwpfa,muf t"rRusicfh &H wmudk vlrqefpmG
0dik ;f &,f ae=uygao;w,f? tjrifrawmfwJh vlawGu axmifxu
J
'Dvt
dk Edik u
f sirfh a_ wGudk axmifr;_ udk wifjy=uaomfvnf;
um,uH&iS af wG wifjyrS ta&;,lr,f/ rif;wdk@ vufy;l vuf=uyfrrdyJ vm+yD;&H;k rwifeJ@ jyefajym v$wv
f u
dk yf gw,f?
'Dupd aP wGrmS axmifr;_ ud,
k w
f idk u
f rodcsiaf ,mifaqmifae=u+yD; wpfzufu tm;ay; tm;ajrSmuf jyKaeygw,f?
t"rRvid w
f l qufqrH r_ sKd ;udk omreftusO;f om;awG tcsi;f csi;f jyKvkyw
f m r&So
d avmuf &Sm;+yD; axmiftyk cf sKyfa&;twGuf
wm0efwpfpw
Hk pfck ,lxm;wJh olawGuom &mE_e;f jynfeh ;D yg; usK;vGe=f uwm awG@&ygw,f? jrefrmEdik if t
H wGi;f emrnfq;dk eJ@
ausm=f um;vSwJh axmifawGteuf tif;pdeaf xmif[m vdiw
f t
l "rRjyKusirfh a_ wGu jzpf&;dk jzpfpOfawGvdk jzpfaeygw,f? tjcm;aom
axmifawGrmS vJ 'Dvdk jzpf&yfawG &Sad eayr,fh tif;pdeaf xmif[m tjzpfrsm;qH;k jzpfygw,f
tJ'v
D dk vdiw
f q
l ufqaH &;uae wqifh tdwcf st
f idk fADG Adik ;f &yfpfy;dk ul;pufysH ESu
Hh m attdik 'f t
D ufa&m*g jzpfymG ;r_Ee_ ;f vJ
jrifw
h ufvmygw,f?'Dvt
dk jzpfawGudk e0wppftyk pf u
k
olwdk@tusKd ;pD;yGm; rxdcu
dk b
f ;l
qdu
k m vspv
f #K&_xm;ygw,f?
tusO;f axmifawG&Jh nzuf vlajcwdwcf sed af wG[m t"rRvid w
f q
l ufqrH a_ wG tjyif axmifwiG ;f vlowfyGJ awGvnf; +cdr+fh cdro
fh J
usi;f y=uww=fuygw,f?
tcef;(6)
(u)axmif
axmifwiG ;f Adv
k v
f yk GJ
axmifxrJ mS ae&wke;f axmifwiG ;f Adv
k v
f =k uwJh wdu
k yf aGJ wGeJ@ ywfouf+yD; ajymjycsiyf gao;w,f? [d;k t&ifacwfawGwek ;f u
axmifuadk &mufvmwJ@ tr_awGxrJ mS (302) qdw
k J@vo
l wfre_ J@ axmifusvmwJo
h al wG tifrwef &Sm;yg;vSygw,f? vlowfre_ J@
axmifusvmwJh tusO;f om;qd&k if usew
f t
Jh usO;f om;awGu zdef@zed f@wek af tmif a=umuf&GH &ygw,f?
tJ'v
D dk omreftusO;f om;awGu olwdk@uadk =umuf&G H &ovdk tup0efxrf;awGuvnf; uset
f usO;f om;awGudk tkycf sKyfzdk@twGuf
ae&may;wwf=uygw,f? 'gayr,fh e0wacwfrmS awmh yk'rf (302) vlowfru
_ yvlysaH tmif rsm;jym;vSwmudk awG@&+yD; tJ'D
yk'rf orm;awG tcsi;f csi;f axmifwiG ;f ae&mvkwJh (Adv
k v
f w
k )Jh udpaP wG qufwu
dk jf yKvkyv
f mygawmhw,f?
37

vlowfre_ J@ axmifusvmwm ESp&f n


S o
f rm;rsm;[m olwdk@rmS axmif0ifpm vmwmvnf;r&S/d ausmaxmuf aemufcu
H vnf; r&S/d
&Jbufpcef;awGuv
dk nf; roGm;csiw
f ma=umifh axmifxrJ mS Adv
k t
f jzpfeJ@ 0efxrf;awGaum uset
f usO;f orm;rsm;yg todtrSwjf yKvmzdk@
ta&; olwdk@(302)rsm; tcsi;f csi;f ol@xufig vlprG ;f aumif;awG vkyEf idk zf dk@ Adv
k f vkyaGJ wG jyKvkyv
f m =uygw,f?
axmifxrJ mS Adv
k jf zpf+yD qdkvdk@uawmh ESyd ef ,fay;r,fo
h al wG/ [dzk uf'zD uf ay;urf; aus;G arG;=ur,fo
h al wG
aygrsm;vm+yD;
axmifxrJ mS vkycf siw
f m vkycf Gi&fh wwfygw,f? 'Dvdk a&ay:qDae&mudk &mZ0wf tusO;f orm;awG tawmfav; ESp+f cdKuf=uygw,f?
'Dvadk e&mrsKd ;&zdk@ qdw
k muvnf; vG,v
f ,
G ef J@ &Edik w
f m r[kwyf gb;l ? ausmeJ@&if;+yD;rS &Edik w
f mrsKd ;yg? 'guawmh axmifxrJ mS &mZ0wf
tusO;f om;tcsi;f csif; jy\emr&Sd jy\em&Sm+yD; vlowf&wmyJ jzpfygw,f?
a,musmF ;&ifrh m}uD;awG jzpf&ufeJ@ "g;"g;csi;f / vSv
H cSH si;f rsufEmS csi;f qdik f ckwyf idk ;f jzwf&=J uwJh owWrd sKd ;eJ@ owfwmr[kwyf J ntcsed f
toif,
h al qmifvmwJ@ oHcsGeef J@ tjcm;olawG ESpEf pS +f cdKuf+cdKuf tdyaf ysmaf ecsed rf mS xd;k owfwm jzpfygw,f? 'Dvo
dk cH seG rf sKd ;udk
axmiftwGi;f usrG ;f usrG ;f usiu
f sif cd;k ,loiG ;f +yD; xdyzf sm;rSm cseG af eatmif aoG;xm;wmyg? 'Dvo
dk cH seG rf sKd ;udk &mZ0wftusO;f om;awG
tawmfrsm;rsm; usrG ;f usipf mG jzifh axmifwiG ;f oGi;f xm;wwf=uygw,f?
ntcsed f vlawG tdypf ufae+yDq&dk if wzufom;u bmrS }udKwifrumuG,Ef idk yf J jzpfaecsed rf mS raorcsi;f xd;k owfygw,f? raor&Sif
jzpfatmifawmh b,fawmhrS rowfygb;l ? tu,fvdk@ towfc&H wJo
h l raor&Sif jzpfomG ;ygu oHcseG ef J@ xd;k cH&ol raoyJ owfwo
Jh u
l dk
axmif0efxrf;awG 0dik ;f &du
k v
f dk@ toufygavmufatmif cHpm;oGm;&ygvrd f@r,f? 'ga=umifh owfwo
Jh al wGu raorcsi;f taoowf
=uygw,f?tJ'v
D o
dk wfvu
dk +f yD; taqmifwpfcv
k ;Hk tk;Hk tHk;uGuf uGuf jzpf+yDqydk gu wm0efuswJh tcef;vl}uD; b,facsmif
a&mufomG ;rSe;f rodawmhygb;l ? 'Dvt
dk csed rf mS wpfcck k 0ifajymvdu
k yf gu tcef@roif&h if 0ifajymwJo
h yl g tedpo
P abmeJ@
udpaP csmoGm;Edik w
f ma=umifh jzpfygw,f? 'gudk wef;pD;awGu oabmaygu=f uvdk@ vlowfr_ jzpf+yDq&dk if 0ifrygwwf=uyg?
wm0efus0efxrf;awGuadk c:/ aowJo
h u
l dk tcef;tjyifxw
k /f owfwo
Jh q
l u
D oHcseG u
f o
dk rd ;f +yD; w&m;cHudk &J vuftyf&ygw,f?
w&m;&H;k rSm aemufxyf tr_u&dk ifqidk +f yD; axmifEpS rf sm;rsm;ud&k ifrmS ydu
k +f yD; axmifxJ jyef0ifvmygw,f? tJ'Dvdk axmifxJ
jyef0ifvm+yDq&dk if wpfaxmifv;Hk u olowfcw
Jh Jh vlowfru
_ dk todtrSwjf yKajymqd/k &mZ0wfom;tcsi;f csi;f av;pm;a=umuf&GH wJh
t=unfah wGeJ@ =unfh=u/ &d&k adk oao qufq=H uygawmhw,f? tJ'v
D dk jzpfvm+yD qdrk jS zifh axmifyidk u
f ,
dk w
f idk f todtrSwjf yKwJh taeeJ@
tusO;f om;awGudk tkycf sKyfzdk@ ae&mwpfae&m ay;ygw,f? tJ't
D csed u
f p+yD; axmifxrJ mS Adv
k f jzpfomG ;ygawmhw,f?
nzufrmS qlqn
l n
H H jzpfvm&if vlowfrj_ zpf&ifjzpf/ rjzpf&ifawmh tusO;f om;awG em;vnfxm;wJh o&Jp;D wm jzpfwwfygw,f?
axmifxu
J o&Jp;D w,f qdw
k t
Jh a=umif; enf;enf;avmuf &Si;f jycsiyf gw,f? o&Jp;D w,fvdk@ ajym=uayr,fh trSew
f u,fo&J&v
Sd m;/
r&Sb
d ;l qdw
k u
Jh pd u
P tjiif;yGm;p&m udpw
P pfcyk gy?J tusO;f om; awmfawmfrsm;rsm; axmifxrJ mS ajymwmuawmh nzuftyd af e&if;
wpfa,mufa,mufu p+yD;tdyaf e&mu a[;qd+k yD; toHxu
G v
f m&if tJ't
D oH pxGuv
f mwJh olu&dk u
dk +f yD; E_dk;&ifE;_dk / rE_d;&if
qufwu
dk q
f o
dk vdk ab;utdyaf ewJo
h al wGqD toHawG qufumqufum ul;oGm;ygawmhw,f?
tcef;awGuaetaqmif/ taqmifawGuae wpfaxmifv;Hk a[;qd+k yD;toH}uD; nzufrmS [de;f xGuf vmwwfygw,fvdk@
ajym=uygw,f? usaemf&w
Sd t
Jh aqmifrmS (3)/ (4) }udraf vmuf tJ'v
D dk jzpfz;l ygw,f? usaemfwdk@vnf; atmfoaH wG=um;vdk@ tdy,
f mu
vef@E;dk +yD; taysmo
f abmeJ@ 0dik ;f awmif atmfvu
dk f =uygao;w,f? ud,
k w
f idk af wmh o&Jp;D wm cH&wmawmh r[kwyf gb;l ? A&kwu
f s+yD;
noef;acgif olrsm;awGeJ@ twl atmf=uwmyJ jzpfygw,f? aysmpf &m awmfawmfaumif;ygw,f?
usaemfwdk@twGuf aysmpf &maumif;ayr,fh a[;qd+k yD; patmfwJh um,uH&iS cf rsmawmh axmif0efxrf;eJ@ bm,mawGu o&Jp;D wm
'Daumifupwm qd+k yD;0dik ;f &dkuf =uygawmhw,f? o&Jawmh ajymrwwfygb;l ? um,uH&iS u
f awmh t&d;k wpfjcm;/ tom;wpfjcm;
t&du
k cf v
H u
dk &f ygawmhw,f? 'guawmh usaemfocd w
Jh Jh axmifwiG ;f o&Jp;D wJh ta=umif;av;yJ jzpfygw,f?
axmifxrJ mS o&Jp;D vdk@ qlqn
l n
H jH zpfovdk Adv
k v
f yk aGJ wGa=umifv
h nf; qlqn
l n
H H jzpfwwfygw,f? axmifxrJ mS vlowf+yD;
aemufxyfjypfra_ wGeJ@ axmifxu
J jdk yef0ifvmwJh tusO;f om; vlru
dk af wGudk axmiftm%mydik f awGu ae&may; olaumif;jyKvmvdk@
axmifwiG ;f Adv
k v
f yk aGJ wGudk vlowfra_ wGeyJ J tqH;k tjzwf ay;=uawmhwm jzpfygw,f?
'Dvdk Adv
k v
f yk GJ eJ@ywfoufvdk@ tif;pdeaf xmifwiG ;f jzpfymG ;cJhwJh vlowfrw
_ pfcek J@ axmifAv
dk v
f yk GJ wpfct
k a=umif;udk azmfjyvdyk gw,f?
vlwpfa,muf&Jh touf[m opf&u
G /f zuf&u
G af v; wpf&u
G af vmufwm wefz;dk r&Scd w
Jh mawGudk usaemf }uHKawG@&or# wifjyvdyk gw,f?
(c)oG
oGm;emaevdk@ vlowfwm
tif;pdeaf xmifxrJ mS om;om;qdw
k Jh &mZ0wftusO;f om; wpfa,muf&ySd gw,f? om;om;[m rl;,pfaq;0g;oH;k pG+J yD; taqmifrmS
xdr;f rEdik o
f rd ;f r&jzpfatmif aomif;use;f aewma=umifh taqmifrmS rxm;awmhyJ ppfacG;wdu
k u
f dk ydk@vu
dk yf gw,f? wpfae@rmS
reufyidk ;f }uD; om;om;u ol@omG ; rcHr&yfEidk f udu
k af ewma=umifh axmifq&m0efudk tac:cdik f;ygw,f? wm0efus0efxrf;u
rif;aq;a=umif+yD; jy\em&SmraeeJ@ vdk@ajym+yD; vspv
f #L&_ xm;vdu
k yf gw,f? tJ'aD wmh om;om;uvnf; ol@omG ;wpfaeukef
38

emusiaf evdk@ axmifq&m0efuadk c:ay;/ rac:ay;&if jy\em&Smr,f qd+k yD; jyefajymygw,f? tJ'aD wmhrS 0efxrf;u q&m0ef
rtm;ao;vdk@ rvmEdik af =umif; jyefajymvdu
k yf gw,f?
tJ'rD mS om;om;u ol@wu
dk cf ef;wcg;udk zGiafh y;zdk@ awmif;qdyk gawmhw,f? txufu n$e=f um;xm; aoma=umifh zGirhf ay;Edik b
f ;l vdk@
0efxrf;u jyefajymvdu
k af wmh om;om;u a'goxGu+f yD; 'gq&dk ifaxmifyidk u
f dk ac:ay;vdk@ xyfajymygw,f? axmif0efxrf;vnf;
bmrSjyefrajymawmh
f adk c:ray;&if awG@=uao;wmaygh vdk@}udr;f 0g;ygw,f? tJ'aD emufyidk ;f om;om;wpfa,muf
at; . . . &w,f/ rif;wdk@ axmifyidk u
ppfacG;wdu
k t
f cef;(9)xJrmS +idrcf suo
f m; aumif;aeygawmhw,f? tJ'v
D pdk pfacG;wdu
k rf mS om;om;eJ@ 0efxrf;wpfa,muf tqifrajy
jzpfaecsed rf mS wdu
k w
f u
dk q
f idk q
f idk f w&m;&Hjk yefawGudk axmifxu
J rde;f a*s;vfu axmifr;_ }uD;jrifv
h w
S kd@ tkypf u
k rl;,pfaq;eJ@ ydu
k q
f aH wGudk
&SmazGa&; 0ifaeygw,f? 'Dvadk xmifwiG ;f &SmazG;a&;0ifwmudk axmiftac:t&wvmpDw,fvdk@ ac:ygw,f?
tJ'v
D dk wvmpD;aecsed rf mS w&m;&H;k jyefxu
J uHq;dk olwpfa,muf rsupf ad wGeaD ewmeJ@
rif;&H;k rSmaq;csvmw,f r[kwv
f m;/ rif;rvdref J@/ igurdk eS rf eS fajymprf;
tJ't
D csKyfom;udk +cdr;f ajcmuf+yD; ppfygawmhw,f? aq;&Hu
k
ppfcsu,
f yl gw,f? 'gayr,fh aq;&H&k Jh ppfcsurf vmcifrmS yJ
rde;f a*s;0efxrf;awG&Jh wpfzufouf qH;k jzwfcsurf sm;a=umifh tcsKyfb0eJ@ w&m;&H;k xGuaf e&wJh tJ't
D csKyfom;udk a'guaf wG/
ajcusi;f awGcwf+yD; ppfacG;wdu
k u
f dk jypf'%fq+dk yD; ydk@vu
dk yf gw,f?
ppfacG;wdu
k rf mS tcef;(10)cef;&Sw
d t
Jh euf tjcm;tcef;awGrmS rxm;yJ jy\emaumif om;om;&Sw
d Jh tcef;(9)rSm xm;vdu
k yf gw,f?
aemufwpfcu
k awmh usaemfwdk@ xrif;pm;0dik ;f rSm xrif;twlwpl m;+yD; tvky}f uD;rSm tvkyv
f yk &f wJh udjk rifOh ;D vnf; wvmpDwt
Jh cgrmS
jy\emwuf+yD; ppfacG;wdu
k u
f dk a'gucf wf/ ajcusi;f jypf'%feJ@ ydk@cv
H u
dk &f ygw,f?
udjk rifOh D;[m yk'rf (120)eJ@ axmifusvmwJh tusO;f om;wpfO;D jzpfygw,f? olwdk@wvmpDwek ;f u ydu
k q
f t
H acguu
f av;wpfck
rdomG ;vdk@yjJ zpfygw,f? udjk rifOh ;D udv
k nf; jy\emaumif om;om;&Sw
d Jh tcef;(9)xJrmS yJ aemufwpfa,mufeJ@ twlwl aecdik ;f ygw,f?
tJ'rD mS om;om;u ppfacG;rSm tjcm;wdu
k cf ef;awG &S&d ufom;eJ@ ol@tcef;xJrmS yJ(3)a,muf rxm;zdk@ 0efxrf;udt
k a&;qdyk gw,f?
ppfacG;wdu
k 0f efxrf;u ol@ub
dk mwpfceG ;f rS jyefrajymyJ tcef;(9)xJrmS yJ vlo;Hk a,muf pkxm;vdu
k yf gw,f? ppfacG;wdu
k &f Jh tcef;awGu
tjcm;wdu
k cf ef;rsm;eJ@ rwlyJ xl;jcm;wJ tcsuw
f pfcsuf &Syd gw,f? tJ't
D csuf uawmh wdu
k cf ef;&Jh axmifw
h pfzufrmS tayg/h
tav;oGm;zdk@ twGux
f m;xm;wJh *efzvm;wpfv;Hk &Syd gw,f?
tdro
f mwufwt
Jh cgrmS *efzvm;udk cGxidk x
f m;wJt
h wGuf =um=umxdik &f if ajcovH;k awG awmifw
h if;vmygw,f? 'ga=umif5h (n)awGu
0dik ;f +yD; axmifyidk b
f =dk unfudk wifjy=uvdk@ axmifyidk b
f =dk unfu *efzvm; wpfzufwpfcsupf rD mS tkwcf EJ pS v
f ;kH qifh ay;xm;ygw,f?
tkwcf EJ pS v
f ;Hk pm tjrifu
h ae aemufaz;oGm;&wm tawmfu
h kd tqifajyygw,f? axmifyidk b
f =dk unf&Jh vdu
k af vsmr_a=umifh 'Dvdk
tkwcf aJ v;eJ@ bmeJh jzpfvmwma=umifh tkwcf aHk v;jzpfatmif wifjycJ=h uwJh 5(n)awGu tJ't
D w
k cf aHk v;rSm bd=k unfaumif;r_vdk@
a&;xd;k xm;wmudk useG af wmfwdk@ avbmudpjP ypf'%feJ@ ppfacG;wdu
k rf mS ae&pOfwek ;f u awG@jrifc&Jh ygw,f?
om;om;u tJ't
D cef;xJudk t&ifO;D qH;k a&mufEiS w
fh o
Jh jl zpfvdk@ tdro
f mwufwJh tkwcf u
Hk dk ajcusi;f eJ@ &du
k jf zKwfxm;wmudk b,forl S
rodvu
dk yf gb;l ? ntdycf sed f a&mufwt
Jh cgrmS om;om;u t0ifaygu0f rSm oltyd zf dk@ae&m owfrw
S yf gw,f? +yD;awmhujdk rifOh ;D eJ@
tcsKyfom;udk ajc&if;zufu tdro
f mwufwJh *efzvm;em;rSm tdyzf dk@ oluyJ ae&mcsay;ygw,f? n(9)em&Dx;dk awmh udjk rifOh ;D eJ@
tcsKyfom;uvnf; to/D;oD; ud,
k afh e&mud,
k f tdy=f uygw,f?
noef;acgiaf vmuf tm;vH;k tdyaf rmusaewJh tcsed rf mS tdro
f mwufwJh *efzvm;em;rSm tdyaf ewJh udjk rifOh ;D udk om;om;u
ajcaxmufeJ@uef+yD;E_;dk ygw,f? rif;[db
k ufaxmifrh mS oGm;tdyf
qd+k yD;ajymygw,f? udjk rifOh ;D uvnf; tdyf,mu&kww
f &uf
E_;d cHvu
dk &f vdk@ a'go xGuo
f mG ;ygw,f? noef;acgif tcsderf awmf jy\em rwufcsifwma=umifh reufusryS J 0efxrf;udak jym+yD;
tcef;ajymif;aer,fvdk@ qH;k jzwf+yD; wpfzufudk ajymif;a&Gtdyv
f u
dk yf gw,f? 'Dvt
dk yd ,
f m ajymif;tdyv
f u
dk w
f m[m udjk rifOh D;twGuf
tifrwef uHaumif;oGm;w,fqw
dk m c%t=umrSmyJ odvu
dk yf gawmhw,f?
om;om;[m ol@&Jh ajzusi;f eJ@a'guu
f dk aoaocsmcsmjyifqif/ ol@yq
k ;dk udk jyefjyif0wfygw,f? tdro
f mwufwJh *efzvm;ab;u
tkwcf w
J pfv;Hk udk qGjJ zKwfvu
dk +f yD; ol@eab;em;u tdyaf rmusaewJ@ tcsKyfom;&Jh OD;acgif;udk vufxu
J tkwcf eJ J@ tcsufaygi;f rsm;pGm
xkcsvu
dk yf gw,f? tm;yg;w& ol@pw
d f auseyfavmufatmif &du
k +f yD;csed rf mS tcsKyfom;crsm toHawmif rxGuEf idk &f mS yJ toufZ0D ed f
csKyf+idr;f oGm;ygw,f?
'Dtjzpftysuu
f dk
tptqH;k
jrifvu
dk &f wJh
udjk rifOh ;D wpfa,muf
aoG;ysufrwwf
cHpm;vdu
k &f ygw,f?
a=umuf&GH wkev
f y_ rf }_ uD;pGmeJ@ wm0efus 0efxrf;awGukd atmf[pfac:ygw,f? nzuf wm0efus 0efxrf;awGeJ@ axmifyidk w
f dk@
ppfacG;wdu
k u
f dk csucf si;f a&muf&v
Sd mygw,f? a&mufa&mufcsi;f olwdk@awGu om;om;udk vufeufcszdk@ ajymygw,f? om;om;
vufeufcs +yD;wJt
h cgrmS axmifyidk u
f tcsKyfom;udk bmha=umifh owf&wmvJvdk@ ar;awmh olreufwnf;u oGm;emaevdk@
39

axmifq&m0efudk ac:cdik ;f ayr,frh &/ axmifyidk u


f dk ac:cdik ;f wmvJ r&vdk@ 'Dvv
dk yk +f yD; ac:&wmyJvdk@ om;om;u jyefajzygw,f? 'Dtr_eJ@
ywfouf+yD; w&m;&H;k &ifqidk &f rSm jzpfygw,f?
'Dupd [
P m tusO;f axmifwpfcv
k ;Hk ysH ESH@omG ;wma=umifh 'Dtr_+yD;qH;k vdk@ axmifxJ jyefa&mufvm&if usew
f t
Jh usO;f om;awGu ol@udk
a=umuf&HG av;pm;=urSm jzpfovd/k Adv
k f wpfa,muf jzpfvmrSmvJ aocsm ygw,f?
'gayr,fh olwdk@&t
Jh vdak 'go/ twWawGudk wefz;dk &Sv
d w
S Jh vl@toufawGeJ@ &if;ES;D ae=uwm &ifeifzh ,
G f aumif;vSygw,f? vlwpfa,muf&Jh
touf[m zuf&u
G af v;wpf&u
G af vmuf wefz;dk r&Sd jzpfomG ;ygw,f? axmiftwGi;f rSm vl@touf[m puUef@yidk f;twGi;f rSmyJ vH+k cHKr_
uif;a0;oGm;wmudk awG@vu
dk &f ygw,f?
(*)}ud
}udK;rdef@eJ@raoyJ aygujf ym;eJ@ ao&ol
ao&ol
tif;pdeaf xmifxrJ mS 1991 ckEpS w
f ek ;f u vlowfr}_ uD;wpfc t
k }uD;tus,f jzpfcyJh gw,f? trSw(f 4) tdyaf qmifrmS axmifr;_ atmifp;dk
tkycf sKyfaewJh tcsed rf mS jzpfygw,f? taqmif(4)&Jh a&uefbm,m jra*giEf iS fh &mZ0wftusO;f om; wpfO;D jzpfwJh ig;&SOw
fh dk@&Jh tkypf zk GJ@
tm;+ydKifru
_ dk tajccH+yD; aemufqufwGJ jy\emawGjzpfymG ;ygw,f?
ol@*iG /f ud,
k *fh iG f qd+k yD;pnf;jcm;xm;+yD; pnf;ausmv
f m&ifawmh jra*giu
f
olyidk ef ,fjzpfwJh a&uefrmS tm%mukex
f w
k o
f ;Hk +yD;
vufprG ;f jyygw,f? jra*gief J@ig;&SOw
fh dk@ ESpzf uf=um; t+idK;taw;awG &S=d uygw,f? tJ't
D +idK;uvnf; *dvf vk=uwJu
h pd t
P ay:
tajccH+yD; jra*giu
f
ig;&SOfh wdk@tay: vlvnfusomG ;wJh jy\emygy?J tJ'aD emufyidk ;f olw
k dk@tzGJ@awG wpfzufeJ@wpfzuf
apmif;ajrmif;ae=uygawmhw,f?
wpf&ufrmS jra*gi[
f m xH;k pHtwdik ;f toHpmG us,pf mG us,ef J@ vufxrJ mS vufpaGJ wmf 0g;&if;wkwu
f dk wdik x
f m;+yD; a&uefrmS
yg0gjyaeygw,f? tJ't
D csed rf Sm ig;&SOw
fh dk@tyk pf x
k u
J
csmwdww
f pfa,mufudk a&uefrmS &Sw
d Jh pnf;urf;udk rvdu
k ef mvdk@q+dk yD;
wkwef J@&u
dk yf gw,f? jra*giu
f vnf; ol@*iG x
f J 0ifvmwma=umifh tydik fyq
J +dk yD; &du
k v
f w
$ v
f u
dk yf gw,f? tJ'cD smwdwv
f nf; jra*gi&f Jh
vufcsuef J@ zl;a&mifomG ;ygw,f? +yD;awmh olwdk@acgi;f aqmif ig;&SOq
fh D owif;ydk@ ta=umif;=um;ygw,f?
jra*giu
f vnf;
ig;&SOu
fh dk
rodrom
pdeaf c:vdu
k w
f Jh
oabmvnf;
ygwma=umifh
olwdk@(2)zuf&w
Jh u
dk yf u
GJ
rvdv
k m;tyfyJ }uD;xGm;vmygawmhw,f? tJ'rD mS wif ig;&SOw
fh dk@tzGJ@u olwdk@&Jh *k%o
f %
d mQ udk jyefvnf tzwfq,fzdk@eJ@
trSw(f 4)aqmif&Jh Adv
k v
f yk u
GJ dk pwifzdk@ }udK;pm;ygawmhw,f? jra*giu
f dk owfzdk@ }uHpnfygawmhw,f?
odyrf =umcif &ufyidk ;f avmufrmS ae@vnfpm pm;+yD;vdk@ tusO;f om;awGtm;vH;k tcsed (f 1)em&D avmuf&wJt
h wGuf
ud,
k t
fh cef;rSmud,
k f vJav#mS if;em;aecsed rf mS jzpfygw,f? ig;&SOefh J@ ol@taygi;f tyg wpfp[
k m jracgit
f yd af ewJh (4)aqmif tcef;(1)xJudk
0ifomG ;=u+yD; toifyh gvmwJh awmif,mrSmoH;k wJh ayguw
f ;l eJ@ jra*giu
f dk ckwyf gawmhw,f?
ig;&SOw
fh dk@&Jh 'Dvv
dk y_ &f mS ;r_awGudk }udKwifjrifwJh tusO;f om;awGu xajy;wJo
h u
l ajy;/ toHAvHawG qlwufomG ;wmrdk@
jra*gi[
f m tJ't
D ajctaeudk toH;k cs+yD; tcef;xJu xGuaf jy;ygw,f? ig;&SO&fh Jh wynfw
h pfa,mufu jra*gi&f Jh tcef;0u
wl&iG ;f wpfacsmif;eJ@ apmifah e+yD; jra*gif xGuaf jy;vmawmh wl&iG ;f eJ@ qD;&du
k yf gw,f? uHaumif;pGmyJ wl&iG ;f u jra*gief Jh tvGv
J GJ
tacsmaf csmf jzpfomG ;ygw,f? jra*giv
f nf; a=umufa=umufvef@vef@eJ@ ta&Szufu uef;pGe;f }uD;yifawG pdu
k x
f m;wJh awmif,mxJudk
xGuaf jy;ygw,f?ae@vnfcif; aeylus}J uD;xJrmS jra*giw
f pfa,muf awmif,mxJ aemufjyefajy;ae&if;
oli,fcsi;f wdk@/ igt
h jypfudk igawmif;yefygw,fumG / aemufrif;wdk@udk igbmrSrvkyaf wmhygb;l vdk@ yg;pyfu wwGww
f w
G f ajymygw,f?
jra*gi&f &Sd m awmif,mqDudk wa&Ga&GcsO;f uyfvmaewJh ig;&SOw
fh dk@ tkypf u
k jra*giu
f dk acsmifyw
d &f u
dk zf dk@ aoG;at;at;eJ@ wpfvrS ;f csi;f
a&Swd;k vmygw,f? aemif&;dk azmifzsu+f yD;om;qdw
k Jh xH;k udEk v
S ;Hk rl+yD; vufxrJ mS wl&iG ;f / aygujf ym; toD;oD;udu
k idk +f yD; jra*gi&f &Sd m
wl&u
l o
dk m oJorJ rJ J OD;wnf oGm;aeygw,f?tusO;f om;awGtm;vH;k tkwaf tmfaomif;eif; jzpfaewmrdk@ axmif0efxrf;wpfcsKd @eJ@
axmifr;_ a&mufvm ygw,f? ig;&SOw
fh dk@tyk pf u
k dk vufeufcszdk@ atmfajymaeayr,fh ig;&SOw
fh dk@tyk pf u
k wkww
f w
k af wmif wpfcsuf rv_yyf J
jra*gi&f &Sd mudo
k m onf;}uD;rJ}uD; vdu
k af eygw,f? jra*gi&f Jh wkev
f y_ af ewJh toH}uD;eJ@ awG@or# vlawGtm;vH;k udk tultnD
awmif;aeayr,fh ol@uu
dk ,fwifzdk@ b,forl S tem;ruyf&yJ gb;l ? ig;&SOw
fh dk@tzG&J Jh a&Sudk wpfvrS ;f csi;f wd;k oGm;wJh ajcvSr;f awG[m
a=umufrufz,
G f aumif;avmufatmifudk aoG;at;vGe;f vSygw,f?
'Dvdk a&Sudk ajcwpfvrS ;f wd;k ae&if;u ig;&SO[
fh m ol@val wGudk
ra=umifeJ@aemf/ vkypf &m&Sw
d m tjywfvyk /f ra=umifomG ;eJ@aemfvdk@ wpfzzG rG mS aeygw,f? jra*gi&f Jh aoG;ysupf &m aumif;vSwJh
atmfo}H uD;u nHxu
G v
f mygw,f? aemufjyef vSnafh jy;ae&if; yg;pyfuae aoG;&_; aoG;wef; atmf[pfawmif;yefae&if;
wpfae&mta&muf uefpeG ;f cif;abmifeJ@ wdu
k rf +d yD; vJusomG ;ygw,f? a=umufa=umufvef@vef@eJ@ jyefuek ;f tx ig;&SOf@eJ@
ygvmolwpfa,mufu vufxu
J wl&iG ;f eJ@ jra*gi&f Jh aemufap@udk cGyf ueJjrnfatmif &du
k cf svu
dk yf gw,f?tifh ueJjrnf+yD;
acgi;f uaoG;awG jzmueJp;D usvmw,f? cE<mud,
k f ',D;',dik ef J@ ESpv
f rS ;f / oH;k vSr;f avmufvrS ;f +yD; jra*giv
f u
J somG ;w,f? tJ'rD mS
40

i&SOu
fh ol@vufxu
J awmif,moH;k aygujf ym;eJ@ jra*gi&f Jh vnfyif;udk tm;ukef ckwcf svu
dk yf gw,f? vnfyif;eJ@ acgif;[m jywfvrk wwf
jzpfomG ;awmh ig;&SOw
fh dk@tygt0if 'Dtjzpftysuu
f dk tptqH;k =unfah e=uwJh olawGtm;vH;k =uufaoao oGm;ygw,f?
axmif0efxrf;awGeJ@ axmifrLS ;ud,
k w
f idk f yg;pyfta[mif;om;jzpf+yD; jrifuiG ;f udk taoyrm pdu
k =f unfh aeygw,f? ig;&SOw
fh dk@ ud,
k w
f idk f
a=umifawmifawmif jzpfomG ;+yD; ol@wynfah usmaf wGu jra*giaf ooGm;wm used ;f ao+yDvdk@ ajymrS rde;f a*s;axmifr;_ }uD;vSjrifu
h dk
ac:cdik ;f ygw,f?axmifr;_ }uD;vSjrifv
h mrS vufeufcsEidk rf ,fvdk@ajymrS axmifr;_ }uD;udk oGm;ac:ay;ygw,f? c%t=umrSm
axmifr;_ }uD;vSjrifh vlowfrj_ zpfwaJh e&mudk a&mufvmygawmhw,f? axmifr;_ }uD;vSjrifh a&mufwmeJ@ ig;&SOefh J@ taygi;f tyg(2)OD;wdk@[m
olwdk@cE<mud,
k af y:u axmift0wftpm;awGudk wpfcrk usef tukecf sw
G v
f u
dk f ygw,f? +yD;awmh axmifr;_ vSjrifu
h dk
usaemfwdk@ vlwpfa,mufudk owfvu
dk +f yD/ tJ'aD wmh usaemfwdk@udk aemufr_ &H;k xGu&f rSm jzpfwt
Jh wGuf &Jvuftyfyg?
usaemfwdk@upd &P eJ J@ qdik o
f mG ;+yD/ tusO;f OD;pD;XmeeJ@ rqdik af wmhb;l / usKyfwdk@ cE<mud,
k rf mS bmt&_;d &mrS r&Sb
d ;l aemf/ tJ'aD wmh
axmifr;_ }uD;wdk@(tup)0efxrf;awG &du
k zf dk@jyifaewm ud&k yk o
f rd ;f ygvdk@ awmif;qdyk gw,f
axmifr;_ }uD;vSjrifu
h ol@ 0efxrf;awGzufvn
S +fh yD;uJ/ uJ/ rif;wdk@bmrSrvky=f ueJ@ vdk@ajymqd+k yD; ig;&SOfw
h dk@qu
D
vlowf&mrSm
toH;k jyKcJw
h Jh vufeufawGudk odr;f ,lygw,f? ('Dae&mrSm wpfcsuw
f ifjyp&m wpfc&k ySd gw,f? wpfcgwek ;f u axmifxrJ mS oHcseG u
f dk
toH;k jyK+yD; vlowfcw
Jh Jh tusO;f om;w&m;cH wpfa,mufukd tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;awG0idk ;f +yD; &du
k Ef Su+f yD; ol@tr_udk
w&m;&H;k xkwyf gw,f? w&m;&H;k udk a&mufwt
Jh cgrmS w&m;cHjzpfou
l ol@&t
Jh uFsu
D cdk sw
G +f yD; ol@ausmuke;f u tup0efxrf;awG
vlrqefpmG &du
k Ef u
S x
f m;wJh '%f&mawGudk w&m;cGiu
f trsm;jynfol a&SarSmufrmS jyovdu
k yf gw,f? tJ'aD wmh 0dik ;f &du
k w
f Jh
axmif0efxrf;awG tm;vH;k jy\emjzpf+yD; 'Dt;D (DE) 0ifomG ;ygw,f? tusO;f om;twGi;f vlowfrj_ zpfygu xdt
k r_[m tr_uidk &f eJ J@
w&m;&H;k wdk@eJ@om oufqidk fomG ;+yD; axmifwiG ;f
pnf;urf;csKd ;azmufr_ tao;tr$m;av;awGom axmif0efxrf;awGe@J
oufqidk yf gw,f? )
jra*gi[
f m tifrwefrS toufjyif;+yD; ol@ucdk sxm;wJh }udK;rdef@jypf'%feJ@ raoyJ i&SO&fh Jh aygujf ym;vufcsuef Jh ao&a=umif;
jra*gief J@twl }udK;wdu
k rf mS aecJzh ;l wJh autef,u
l u&iftrsKd ;om; zxD;rsm;uajymjyvdk@ ol@}udK;b0udk odc&Jh ygw,f? 19851988rqv tpd;k &jyKwfceH ;D tcsed rf mS tif;pdeaf xmifudk tkycf sKyfwJh oluawmh axmifyidk pf deaf X;yJjzpfygw,f?
axmifouf&ifah ewJh axmifobmawG/ &mZ0wfvq
l ;dk }uD;awG a,musmF ;wefrJh &Sif vdk@ xl;oGm;&atmif tusO;f om;tm;vH;k u
zdef@zed f@wek af tmif a=umuf&wJh axmifyidk w
f pfa,muftjzpfeJ@ emrnf}uD;ygw,f? 'ga=umifh axmifyidk pf ed af X; tkycf sKyfpOfumvu
'Dvpdk mcsKd ;av;&Sw
d ,fvdk@ trsm;uajym=uygw,f? uke;f rSm arGayG;/ a&rSm ia&G;/ axmifrmS pdeaf X;wJ?h axmifyidk pf ed af X;[m
tusO;f awGtay:/ axmif&mZ0ifvq
l ;dk awGtay:rSm atmifyaGJ wGc=H uayr,fh tJ'aD tmifyu
GJ =um=umrcHcyJh gb;l ?
olcsKyfuidk cf w
Jh Jh axmifvq
l ;dk awG vGww
f t
Jh cg axmifyidk pf deaf X;&Jh orD;udk tusO;f OD;pD;Xme0if;rSmyJ rk'ed ;f usio
fh mG ;cJv
h dk@ &l;rwwf
cHpm;&w,fvdk@ =um;od&ygw,f? tJ'aD xmifyidk pf ed af X;&Jh vufxufrmS axmifxu
J dk jra*giq
f w
dk Jh tusO;f om;wpfa,muf
a&muf&v
Sd mygawmhw,f?jra*gi[
f m &mZ0wfra_ wG t}uD;tus,u
f sL;vGecf +Jh yD;/ vlowf/ ypPn;f vk/ rk'ed ;f usi/fh tavmif;azsmuf
pm&if;0ifwpfa,mufrdk@ w&m;&H;k u ol@uadk o'%ftrdef@ csrw
S cf yJh gw,f? jra*gi[
f m ol@&t
Jh r_twGuf t,lcHvm$ cHtqifq
h ifh
wifcaJh yr,fh +rdK@e,f/ wdik ;f /A[dk tqifah wGu yvyfvdu
k v
f dk@ tJ'w
D ek ;f u Edik if aH wmforRw}uD;OD;pef;,kxu
H dk aemufq;Hk tqift
h aeeJ@
t,lcv
H m$ wifoiG ;f ae&wJh tcsed jf zpfygw,f?
rqvtpd;k &vufxuf tusO;f axmiftwGi;f }udK;ay;pepfu pDe,
D mtvdu
k f tvSnu
fh s yHpk jH zpfygw,f? jra*gi[
f m ol@&Jh
tr_&;_H aerSe;f odomG ;+yD; 'Dwpfacguf }udK;ay;cH&r,ft
h vSnu
fh
ol@tvSnjfh zpfwma=umifh ao&rSmudk tvGew
f ek v
f y_ af eygw,f?
'ga=umif}h udK;rdef@udk tenf;i,f a&SmifuiG ;f Edik af tmifq+dk yD; jra*giw
f pfa,muf &ky&f iS &f dkuyf gawmhw,f? &ky&f iS &f du
k w
f ,fqw
dk m ydy&d &d d
[efaqmifwmudk ajymwmyg? ol&yk &f iS &f u
dk w
f Jh yHpk u
H ol@atmufyidk ;f ajcaxmufaooGm;wJh yHpk [
H efaqmif+yD; ao;rSe;f / cs;D rSe;f rodatmif
wu,fu
h dk [efaqmifaumif;aumif;eJ@ o&kyyf gyg [efaqmifygw,f? jra*git
f ckvdk [efaqmifaewmudk axmifq&m0eftm;vH;k u
ouFmruif;jzpfaeygw,f?axmif&x
Jh ;Hk pHt& }udK;rdef@ ao'%ftrdef@ qdw
k m owfcsiw
f dki;f owfvdk@ r&=uygb;l ? owfrw
S x
f m;wJh
use;f rma&;pHcsed /f pHne$ ;f awGeJ@ udu
k n
f aD =umif; q&m0ef&Jh aq;axmufccH suf ygro
S m }udK;ay;owfvdk@ &ygw,f? }udK;ay;cge;D
tusO;f om;[m use;f rma&;t& aumif;rGeaf e&ygr,f? axmifq&m0efawG[m jra*gi&f Jh ajcaxmuf atmufyidk ;f udk rD;&_d =unf/h
csw
d af wG/ tyfawGeJ@ aygu=f unfah yr,fh jra*giu
f vnf; wcsuu
f av;rS rwGef@/ rsupf rd suEf mS rysuyf J [efaqmifaumif;aeawmh
axmifq&m0efawGuvnf; a&m*gjrefjref aysmufuif;atmif aq;ukor_awG vky&f ygawmhw,f?
axmif0efxrf;awGvnf;jra*giaf jcaxmuf
jyefvnfaumif;rGe&f ef
ae@pOfvrf;av#mufzdk@
ol@&}Jh udK;wdu
k t
f cef;wcg;udk
t+rJziG afh y;xm;ygw,f? tJ't
D csed rf mS qd&k ifjra*giu
f dk }udK;ay;+yD;owf&if aemuftvSnu
fh sr,fh 0if;armifw@dk om;tzawGuvnf;
jra*giu
f dk vdak vao;r&Sd ud,
k zf &d ifzjd yKpk+yD; jra*gi&f t
Jh vdrf ray:zdk@twGuf tppt&m&m tm;ay;=uygw,f?
h m;
jra*gif awmifx
h m; . . . awmifx
41

0if;armifwdk@om;tzawG&Jh jypfru
_ vnf; xl;qef;wJh &mZ0wfr_ wpfcv
k dk@q&dk ygr,f? 0if;armifwdk@ usL;vGecf w
Jh Jh jypfr_&Jh tpuawmh
ol@wdk@trd af b;upD;yGm;+ydKifzuftcsi;f csi;f pD;yGm;a&;tm;+ydKif&muae avmbaZmrxdr;f Edik af wmhyJ wpfzufom;rdom;pk'u
k aQ &mufapwJh
&nf&,
G cf suef J@ vlowfrj_ zpfay:&wJt
h qifx
h d usL;vGecf =hJ uwmjzpfygw,f?
wpfzufeJ@wpfzuf&;dk &d;k wef;wef;pD;yGm;+ydKifqidk &f muae0if;armifwdk@p;D yGm;uspjyKcsed w
f iG w
f pfzufp;D yGm;+ydKifzufay:
ydrk t
dk aumuf}uH&ef }uHpv
D m=uawmhw,f? tJ'u
D mv&Jh &ufwpf&ufrmS olwdk@trd af b;u pD;yGm;+ydKifzufro
d m;pkxu
J vlrr,f
uav;i,fudk rnfow
l pfO;D wpfa,mufrS rodvu
dk w
f Jh tcsed rf mS
0if;armifwdk@om;tzawG wdik yf if+yD; uav;i,fudk
ausmufjyifeJ@xo
k wfum tavmif;udk 0if;armifwdk@ om;tzawGu olwdk@trd &f Jh tdro
f mab; tkw=f um;rSm jrKyfxm;+yD;
vuf&mazsmufcw
Jh m jzpfygw,f?
'ga=umifh 0if;armifwdk@om;tz[m vlowf/ tavmif;azsmufru
_ dk usL;vGecf w
Jh Jh vlowfw&m;cHawG jzpfygw,f? b,forl S
rod&v
Sd u
dk w
f Jh vlowfrv
_ dk@q&dk ayr,fh
wpfpw
Hk pfa,mufaomolu tJ't
D &mudk odjrifvu
dk yf gw,f? tJ'w
D pfa,mufu
tjcm;olrk [kwyf gb;l ? t&G,rf a&mufao;wJh 0if;armif&o
Jh m; jzpfygw,f? towfc&H wJh uav;i,feJ@ 0if;armif&o
Jh m;[m t+rJyJ
[dzk uftrd /f 'Dzuftrd f 0ifxGuf aqmhupm;aeus upm;zufawGjzpfygw,f? tcif;jzpfcJhwaJh e@u 0if;armifwdk@ om;tzawG uav;udk
ausmufjyifeJ@xo
k wfaewmudk acsmifwpfacsmifuae 0if;armif&o
Jh m;i,fav;u jrifawG@omG ;cJyh gw,f?
aysmufq;Hk oGm;wJh uav;i,f&Jh tavmif;udk &JeJ@qidk f&mu b,fvydk &J mS &Sm ajc&mvuf&m/ oJveG pf wpfcak v;rS rawG@yJ
jzpfaewJt
h csed rf mS
0if;armif&o
Jh m;ti,fav;[m
ol@trd u
f
tdro
f mudo
k mG ;zdk@
tifrwef
a=umufvef@aewmudk
oJveG pf &+yD;oufqidk &f meJ@ uav;&Jah usmif;u q&mrrsm; uvlowfr_ udk }udK;yrf;azmfxw
k =f uygw,f? 0if;armifom;i,fav;&Jh
xGuq
f cdk sut
f wdik ;f tdro
f mab;u tkwef &H u
H dk &SmazGazmfxw
k w
f Jh tcgrmS awmh ykyyf aG ewJh uav;tavmif; oufaotjzpf&&S+d yD;
w&m;&H;k rSm w&m;pGq
J I
dk uav;udo
k wfwJh 0if;armifwdk@ om;tzawGudk ao'%ftjzpf pD&ifcsuf csrw
S v
f u
dk yf gw,f?
jra*gi[
f m tJ'v
D &dk yk &f iS f&u
dk [
f ef aqmifae&if; 1988 ta&;tcif;umv tif;pdeaf xmifwiG ;f qlyrl j_ zpfawmh jra*giw
f pfa,muf
ajcaxmuftaumif;om;/ vuftaumif;om;eJ@ axmifxrJ mS
aomif;use;f aeygawmhw,f? 1988ta&;cif;+yD;awmh
rqvvufxufwek ;f u zrf;qD;axmifcscw
Jh Jh axmufvrS ;f a&; rsurf eS w
f ifO;D eJ@ jynfxaJ &;0ef}uD; bdek w
D dk@udk jyefvw
$ af y;wJh
vGw+f idr;f csr;f oma&;udk 1989ckEpS /f arvrSm e0w tpd;k &uay;ygw,f? tJ't
D rdef@eJ@ tusKHk ;0ifum jra*gief J@ 0if;armifwdk@om;tzawG
rqvtpd;k &vufxufu csrw
S x
f m;wJh aordef@}udK;'%fra_ wGu vGw+f yD; wpfoufwpfuseG ;f jypf'%fudk ajymif;vJcyJh gw,f?
jra*giw
f pfa,muf &ky&f iS &f dku[
f efaumif;+yD; trsKd ;rsKd ;}udK;yrf;cJv
h dk@ ao'%fqw
dk Jh }udK;rdef@u vGw+f yD;umrS 1991ckEpS w
f iG f
trSw(f 4)tdyaf qmifrmS a&uefbm,mb0eJ@ aemufwpf}udrf ao'%fjyefusomG ; ygawmhw,f? 'Dwpfcg ao'%fuawmh
jra*giw
f pfa,muf b,favmufyJ o&kyaf qmif aumif;ayr,fh toufjyef&iS f vmawmhrmS r[kwyf gb;l ?
tcef;(7)
(u)axmif
axmifaq;&Hq
k o
dk nfrmS
axmifaq;&Hq
k o
dk nfrmS (2)xyfaqmif taqmifjzpf+yD; axmifA;l 0aevm&if nmzuftjcrf;rSm &Syd gw,f? tJ'aD xmifaq;&Hrk mS
tkycf sKyfaewJo
h u
l awmh axmifq&m0ef a'guw
f mpd;k =unfqo
kd l jzpfygw,f?
a'guw
f mpd;k =unf[m axmifusvel mawGudk owfwaJh e&mrSm owif;}uD;vSwJh q&m0efwpf a,mufjzpfovdk ol@vufcsufeJ@
raooifyh J aoqH;k cJ&h wJh Edkiif aH &;tusO;f om; awGrenf;vSygb;l ? a'guw
f mpd;k =unf[m ociftm;&/ useG yf g;0qdw
k t
Jh wdik ;f e0w&Jh
vufuidk w
f w
k yf yD D tusO;f om;awGtay: r!mrwm &ufpufwwfygw,f?
ol@txufu olawGu enf;enf;qd&k if olursm;rsm; qd;k jyavh&ySd gw,f? 1990ckEpS w
f ek ;f u Edik if aH &; tusO;f om;5(n)awG
tpmiwfcH qENjywmvkyf wkef;u
tpmiwfc&H if a&ygraomufeJ@/ a&td;k awGjyeford ;f
vdk@axmif0efxrf;awGudk wdu
k &f u
dk !
f e$ =f um;cJo
h l wpfa,mufjzpfygw,f? tpmiwfcw
H u
dk yf GJ 0ifae=u olawGudk +zdKcGb
J dk@twGuf
ppfwyfawG/ &JawG/ axmif0efxrf;awGu tcef;awGudk tukezf iG /fh tusO;f om;awGudk yHkp}H uD;xdik cf idk ;f +yD; 0ifa&muf &du
k Ef u
S yf gw,f?
'gtjyif axmiftpmiwfcH wdu
k yf rGJ sm;udk +zdKcGw
J t
Jh cg axmiftjyifuae axmiftwGi;f u atmfoaH wG/ &du
k Ef u
S /f ykwaf rmif;oHawGpwJh
toHAvHawG r=um;&atmif pmOoDcsi;f udk axmifxrJ mS us,u
f s,af vmifavmif zGix
fh m;ygw,f?
axmif0efxrf;awGu qENjyolawGudk vlrqefpmG &du
k Ef u
S af ewJt
h csed rf mS a'guw
f mpd;k =unfu aemufuae ae+yD;
'Daumifu quf&u
dk v
f dk@ &ao;w,f/ 'Daumifu bmrSrjzpfao;bl;/ quf&u
dk f raooGm;&if +yD;a&m? usKd ;oGm;yJo
h mG ;vnf;
*&krpdu
k ef J@ igqufurk ,f rif;wdk@&u
dk o
f m&du
k f qd+k yD; axmif0efxrf;awGudk ajrSmufay; yifah y;cJw
h mudk tpmiwfcw
H u
dk yf rGJ mS vlrqefpmG
42

t&du
k cf v
H u
dk &f wJh 5(n)Edik if aH &; tusO;f om;awG rSwrf ad eygw,f? txl;ojzifh pmO oDcsi;f oH=um;&if olwdk@t&du
k cf H cJ&h wmudk
jyef+yD; owd&aerSm aocsmvSygw,f?
axmifxrJ mS aexdik rf aumif;jzpfvdk@ xrif;rpm;Edik &f if axmifuae qefjyKwfay;ygw,f? qefjyKwf[m b,fvrdk S
pm;vdk@r&atmif usaJ wmufaewJh xrif;&nfusu
J syJ J jzpfygw,f? axmifxrJ mS emzsm; ruse;f rmwJh olawG/ tpmtdraf 0'em&Siaf wGu
olwdk@trd af wGuae pm;vdk@&r,ft
h pm;tpmawG Oyrm -acguq
f aGJ jcmufxyk v
f rdk sKd ;udk rSm=uygw,f? tJ'v
D dk ypPn;f rsKd ;udk
axmif0ifpmuae &d;k &d;k ay;roGi;f yJ a'guw
f mpd;k =unf&hJ aq;axmufccH suyf gro
S m axmifwiG ;f ay;oGi;f ygw,f?
'DawmhrS tJ'v
D dk axmif0ifpmvufrw
S af wG a'guw
f mpd;k =unf[m 0ifaiGvrf;ajzmifch Jhovdk pm;ayguv
f J acsmifcyJh gw,f?
oleJ@tqifajywJo
h /l ol@udk ay;urf;aus;G arG;wJo
h q
l &dk if t&m&m acsmarG@ aeayr,fh ol@udk ray;urf;wJo
h q
l &dk if aooGm;vnf;
vH;k 0*&krpdu
k af wmhyg? ol[m vlemawGudk owfzdk@ twGuf aorif;&Jh ud,
k pf m;vS,f jzpfygw,f? axmifaq;&Ht
k ay:xyf[m q&m0ef&Jh
axmufccH sut
f jyif axmifydki&f Jh cGijfh yKcsuef J@om aexdik Ef idk w
f Jh ae&mwpfcjk zpf+yD; tif;pdeaf xmifaq;&Hrk mS trsm;qH;k aexdik Ef idk =f u
olrsm;uawmh tusO;f OD;pD;Xme&Jh ywfouforl sm; q&m0efudk vufaqmifwdk@ tca=u;aiG vpOfa=u;aiG rsm;ay;+yD; aexdik Ef dki=f uolrsm;
jzpfygw,f? trsm;pkrmS pD;yGm;a&; tqifajy acsmifvnforl sm; jzpf=u+yD; trSew
f u,f use;f rma&; csw
G ,
f iG ;f aeolawG
r&So
d avmufenf;ygw,f?
axmifaq;&H[
k m use;f rmoefprG ;f wJh abmufcsmawGeJ@ jynf=h uyfaewwf+yD; taqmifawGrmS awmh ,m;emawG/ use;f rma&;
csw
G ,
f iG ;f olawGeJ@ jynf=h uyfaewwfwm xH;k pHygy?J wpfcg usaemfwdk@ taqmif&Jh tcef;(8)rSm tusO;f om;wpfa,mufu tqkwaf &m*g
roufromjzpfaevdk@ nzufrmS wm0efuswJh 0efxrf;udk wifjyygw,f? tJ'0D efxrf;u nzufwcg; zGi&fh wmrvG,b
f ;l / aq;&Hu
k dk
nzufwufzdk@ cufw,fq+dk yD; aq;r_;vkyw
f o
Jh u
l
em;usyef Jh [dpk rf;/ 'Dprf;vky+f yD; rif;a&m*gu bmrSjzpfwmr[kwb
f ;l /
aq;vdyrf aomufe/Jh awmf=umae oufomoGm;vdrrfh ,f vdk@qu
dk m vlemudk trdik Ef adk q;jym;(2)jym; ay;+yD; jyefxu
G o
f mG ;ygw,f?
axmifu
aq;r_;ajymovdk
reufusawmh
tJ'v
D el mcrsm
oufomaysmufuif;oGm;vdu
k w
f m
toufyg
aysmufuif;oGm;wJt
h xdyd gy?J reufr;dk vif;awmh tdyaf qmifwcH g;awG zGif@wt
Jh cgrmS nwke;f u tqkwaf &m*gudk jyif;jyif;xefxef
cHpm;cJ&h wJh vlemuawmh at;pufawmifw
h if;ae+yD; vl@avmuuae pGef@cmG oGm;ygw,f? 'geJ@ axmifwiG ;f aoqH;k r_awGtwGuf
aq;ppfwmawGvyk af wmh q&m0efu
jrefjref0fusw
G o
f mG ;wmaygu
h mG / ol@rmS u aemuftr_wpfc&k Sdao;w,f wJ?h
omref tusO;f om;wpfa,muf[m axmifaq;&Hw
k ufzdk@ tcuftcJawG trsm;}uD;&Sad yr,fh aiGa=u;csr;f omwJh olawGu
axmifabmufcsmawGeJ@aygi;f +yD; aq;&Hrk mS wif tcef@om;ae&Hw
k ifruyJ axmifaq;&Hu
k ae tif;pdeaf q;&Hu
k adk wmif tvG,w
f ul
xGuv
f dk@&aeygw,f? 'Dae&mrSm pD;yGm;a&;yk'rf (5)eJ@ axmifusvm+yD; axmifaq;&Hrk mS aexdik w
f Jh w&kwo
f al X;wpfa,mufta=umif;
ajymjycsiyf gao;w,f? 'Dvdk ajymjywmuvnf; tJ'o
D al X;w&kw}f uD;tay: remvdk 0efwrdk a_ =umifrh [kwyf J tusO;f axmif,EW&m;
vnfywfyu
Hk uarmufur jzpfaeyHu
k dk ajymjycsiv
f dk@ jzpfygw,f?
pD;yGm;a&;yk'rf eJ@ axmifusvmwJh w&kwo
f al X;}uD;[m reufr;dk vif;qd&k if tjyifu a=u;td;k rSmjyD; pm;aomufygw,f?
xrif;pm;csed q
f &dk ifvnf; axmiftjyifu xrif;/ [if;udo
k m pm;aomufEidk +f yD; axmifxrJ mS wif tcdik ;ftapESpaf ,mufeJ@
tcef@om;aexdik yf gw,f? ol@vdk a&ay:qDawGudk eif;ay;ESyd fay;wJ@ olwpfcsKd @vnf; &Syd gao;w,f? axmifxrJ mS tJ'v
D dk Zdrcf aH exdik &f eHk J@
tm;r&ao;wJt
h jyif ol@trd u
f tdro
f m;awGeJ@ awG@csi&f if ajcaxmufrmS ajcusi;f ao;ao;av;0wf+yD; axmiftjyifrmS oGm;awG@Eidk yf g
ao;w,f?
axmifxrJ mS axmifpnf;urf;wpfcu
k rdk S rvdu
k ef mEdik yf J aiGa=u;a=umifh axmifabmufcsmawG[m axmifuswmrS
wlygao;&Jv
h m;vdk@ ar;vdu
k cf sifygw,f? tJ'D axmifabmufcsmawG/ a&ay:qDawGu olwdk@&Jh aus;Zl;&Si}f uD;awGuakd wmh tawmfu
h dk
odwwfygw,f? axmifrmS u nzufaxmifyw
d w
f cH g;acgu+f yDq&dk if bk&m;0wfwuf&ygw,f? +yD;awmh abmufcsmcef;u
a&ay:qDawGu(38)bHu
k dk arwWmydk@=uygw,f? 'Dtxdawmh [kwaf eygao;w,f? +yD;awmhrS txl;pyg,&f ,
S f arwWmawG ydk@ygw,f?
tusO;f OD;pD;Xmeu !Gecf sKyf}uD; aZmfrif;/ 'kw,
d !Ge=f um;a&;r_;csKyf tk;H [ef/ !Gerf ;_ cifarmifvwf/ axmifq&m0ef pd;k =unf/
tk;H azeJ@ axmif0efxrf;awGudk emrnfeJ@&mxl;awGwyf+yD; ae@pOf arwWmydk@ wmudk }uHK&ygawmhw,f? 'Dvdk arwWmydk@wmudk wpfcgrS
r}uHKzl;ao;wJh usaemfwdk@tzdk@ &,f&rvdk id&k rvdk jzpfomG ;ygw,f? axmifaq;&Hrk mS Edik if aH &;tusO;f om;awGtwGuf tcef;wpfcef;
xm;ay;xm;+yD; tJ't
D cef;eJ@ uyf&yfrmS attdik 'f t
D ufpf a&m*goo
H ,&So
d rl sm;udk xm;wJt
h cef;&Syd gw,f? axmifaq;&Hu
k tcef;awGu
wpfcef;udk vl(15)a,mufavmuf aexdik Ef idk =f u+yD; Edkiif aH &;tusO;f om; yk'rf 5(n)awGxm;wJh tcef;xJrmS awmh !Gecf sKyf
abmufcsmawGjzpfwJh e0wywWjrm; tr_wjGJ zpfwJh yk'rf (6/ 1)eJ@ axmifusvmwJh tv,fyidk ;f wdik pf pfXmecsKyfu 'kw,
d Adv
k rf ;_ }uD;/
Adv
k rf LS ;eJh Adv
k }f uD;pwJh ppfwyft&m&Sad wGudk xm; xm;ygw,f?
tJ't
D cef;xJrmS aexdik =f uolawGuawmh ppfwyfjyKwf a'giaf 'gijf rnf a,musmF ;}uD;awGjzpfygw,f?
43

(c)vl
vlowfq&m0ef
e0w&Jh
tusO;f aaxmiftwGi;f
bufvu
dk rf a_ wG/
pm&dwW
jcpm;r_awG
wpfyw
Hk pfyif}uD;xJu
'Dtcsuaf wGu
tenf;i,fav;awGyjJ zpfygw,f? omref 5(n) Edik if aH &;tusO;f orm;wpfa,muf aq;&Hu
k dk oGm;csi&f ifawmif axmif0efxrf;
tapmift
h a&SmufeJ@ oGm;&wmyg? aq;&Hw
k ufzdk@ wifjyvdk@ &S&d if tvG,w
f ulr&ygb;l ? axmifaq;&Hrk mS aexdik &f if;taqmifrmS
aexdik &f wmeJ@ uGmjcm;r_awG trsm;}uD; &Syd gw,f? tvky=f urf;rvky&f wm/ a&udk 00vifvifcsKd ;cGif&h wm/ yHpk rH xdik &f wm/ xrif;pm;&if
aq;&Hpk mvdk@ac:wJh xrif;eJ@ tom;wH;k wpfw;Hk ae@pOfpm;&wm pwJh tcGit
fh a&;awG &&Syd gw,f?
usaemftif;pdeaf xmifrmS
ae&pOf axmifwiG ;f vdrfvnfr}_ uD;wpfcu
k dk axmif0efxrf;awG jyKvky=f u ygw,f?
tJ'v
D rd v
f nfru
_ awmh axmifaq;&Hrk mS yJjzpfygw,f? 1990-1991 0ef;usiw
f pf&ufrmS axmifxrJ mS tkwef aH wG aq;okwjf cif;/
yef;yifrsm; pdu
k x
f m;+yD; tvStyrsm; pDcs,x
f m;jcif;awGa=umifh xl;qef;aewmrdk@ axmif0efxrf;wpfa,mufudk ar;=unfah wmh
ukvor*~rS ud,
k pf m;vS,f rpPwm ,dZk ,
dk u
dk w
dk m axmifwiG ;f vma&mufr,fvdk@ od&ygw,f?
ukvor*~ ud,
k pf m;vS,rf a&mufcif axmifaq;&Hu
k tusO;f OD;pD;eJ@ywfoufwJh q&m0efudk aq;&Hak y:aiGay;+yD;aexdik =f uwJh
abmifcsmawG/ a&ay:qDawG/ a&m*gr&Sw
d o
Jh al wGudk axmiftwGi;f taqmifawGqD acwWc% qif;aecdik ;f ygw,f? trSew
f u,f
a&m*ga0'em cHpm;ae&olawG/ aocge;D avmuf a0'emjyif;xefwJh olawGudk 'DtcgusrS aq;&Hak y:udk wifvu
dk yf gw,f? axmifaq;&H&k Jh
tcif;tusO;f awGudk yHpk aH jymif;vdu
k +f yD; oef@&iS ;f vSywJh tdy,
f mcif;awG/ acgi;f tk;H awGudk tpm;xd;k jyifqifvu
dk yf gw,f?
'gtjyif vlemukwif eHab;upm;yGJ cHak wGay:rSm aq;0g;tjynft
h pHek J@ cGet
f m;jzpfapwJh tpm;tpmawGjzpfwJh =uufO/ aygirf ek f@/
EGm;Edk@awGudk tpDt&D wifxm;ygw,f? tJ'aD q;0g;eJ@ pm;aomufp&mawGudk
vufeJ@ awmifrwdk@&bl;/ taetxm; ysuo
f mG ;&if {nfo
h nfjyefwt
Jh cg &du
k rf ,f vdk@ 0efxrf;awGu +cdr;f ajcmufygw,f?
aiGa=u;wwfEidk w
f Jh olawGtwGuf axmifxrJ mS aiGvrf;cif;+yD; yGcJ aH evdk@&ayr,fh q&m}uD;OD;aomfu/ bbOD;pde0f if;wdk@q&dk if
a&m*gudk tcsed rf o
SD &d ufom;eJ@ aq;&Hrk mS aq;r&Sad o;vdk@/ tjyifaq;&Hu
k dk xkwzf dk@ txufu trdef@rusao;vdk@/ axmufvrS ;f a&;u
cGirfh jyKao;vdk@q+dk yD; pwJt
h a=umif;jycsuaf wGeJ@ a&m*gudk wrifq;dk &Gm;atmif jyKvkyaf pygw,f?
'g[m cHpm;ae&wJh a0'emudk wjznf;jznf; ydq
k ;dk vmatmif vky+f yD; tpOftvm&Sw
d Jh Edik if aH &; orm;}uD;awGudk tuGuu
f sus
owfjzwfaeygw,f?
bbOD;pde0f if;eJh
q&m}uD;OD;aomfuwdk@
cHpm;ae&wJh
a0'emta=umif;
taqmifrmS &S=d uwJh
Edik if aH &;tusO;f om;awGu od&o
Sd mG ;vdk@ olwdk@qrD mS &Sw
d Jh aq;0g;awGudk ydk@ay;zdk@ axmiftm%mydik af wGudk wifjy=uygw,f?
q&m}uD;OD;aomfueJ@ bbOD;pde0f if;wdk@[m wdu
k x
f rJ mS ae&wmjzpfygw,f? tJ'aD wmh axmifq&m0efeJ@ axmifyidk w
f dk@u
rvdu
k af v#mcJyh gb;l ? axmifyidk ftek ;f azu
rvdb
k ;l / igwdk@axmifrmS &Sw
d ,f/ wdu
k ef J@rif;wdk@ qufo,
G pf &m ta=umif;r&Sb
d ;l ? axmifxrJ S ud,
k t
f a=umif;yJ ud,
k af jym/
axmifxrJ mS usaemfqw
dk myJ&w
Sd ,f/ usaemfwdk@qw
dk mr&Sb
d ;l / igwdk@u rwpfaxmifom;awGudk tkycf sKyfae&wm tukev
f ;Hk
vdu
k rf vkyaf y;Edik b
f ;l
vdk@ajym+yD; xGuo
f mG ;ygw,f? olwdk@awGrmS aq;awG&&Sd ifvJ r&Sb
d ;l qd+k yD; a&m*g tajctae qd;k &Gm; vmatmif xm;rSm
aocsmygw,f? bbOD;pde0f if;[m rqvvufxufwek ;f u wpfoufwpfuseG ;f axmif'%feJ@ udu
k ;dk useG ;f udk ydk@c&H wJh
Edik if aH &;tusO;f orm;}uD; wpfO;D jzpf+yD; useG ;f zsuo
f rd ;f a&; touftaocH qEMjywdu
k yf 0GJ ifcJhwJh &J&aJ wmuf yk*K~ v
d }f uD;vnf; jzpfygw,f?
'Dvdk &J&aJ wmuf owW&d +Sd yD; tpOftvm}uD;wJh olawGudk e0wu tpDtpOf&&Sd Sd ud,
k cf si;f pmw&m; uif;rJph mG eJ@ owfypfcw
Jh m usaemfh
taeeJ@ ar@vdk@r&Edik fcyJh gb;l ?
tJ't
D xJrmS vlowfw&m;cHawGjzpfwJh olawGxu
J eHygww
f pf w&m;cHjzpfwJh axmifq&m0ef pd;k =unf udak wmh usaemfyv
dk dk@
arhr&Edik cf Jyh g?
'gayr,fh axmifq&m0ef a'guw
f mpd;k =unf wpfa,muf usaemfo&ufaxmif ajymif;a&$ cH&+yD;aemufrmS 0fvnfomG ;wJh
owif;udk odvu
dk &f ygw,f? usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f orm;awG o&ufaxmifudk ajymif;a&$cH&+yD; 1992 ckEpS x
f rJ mS jzpfygvrd f@r,f?
e0w axmufvrS af &;awGu e0w ywWjrm;tr_upd u
P dk wdu
k &f u
dk u
f idk w
f ,
G f ppfaq;aewJh e0w ywWjrm;t&_yaf wmfyHk
aejynfawmfoef;xGe;f &Jh rde;f rjzpfou
l dk use;f rma&; ta=umif;jycsuef J@ axmifu!Gerf LS ;awG/ axmifyidk ef J@q&m0efwdk@ tcsif;csif;
pnf;0g;udu
k +f yD; aq;axmufccH suaf wG jyKvkyaf y;+yD; tif;pdeftjyif aq;&Hu
k x
dk w
k af y;vdu
k yf gw,f?
aejynfawmfoef;xGe;f &Jh rde;f ruvnf; cyfuu
J rJ dk@ aZmif;xJu v$wv
f u
dk w
f jJh rif;tvm; vufxrJ mS &Sw
d Jh aiGudk vrf;cif;+yD;
tjyifutapmif&h u
Jh dk vmbfx;dk / rEWav;xd ujrif;a=um oGm;xyg awmhw,f? tJ't
D cgrmS rEWav;u axmufvrS ;f a&;u teH@&oGm+yD;
pHpk rf;ppfaq;awmh tr_[m =uD;us,f oGm;+yD; 'Dt;D (DE)r0ifawmhyJ axmufvrS ;f a&;u cyf=urf;=urf; &Si;f ygawmhw,f?
44

tJ'rD mS &efuek w
f idk ;f axmiftyk pf !
k eG rf ;_ 'kw,
d Adv
k rf ;_ }uD; (,ck-+idr;f ) cifarmifvwf wpfa,muf axmif(6)v usomG ;ygw,f?
cifarmifvwf[m axmif0wfpt
Hk jzL (yHpk 0H wfp)Hk
0wf+yD; txl;wdu
k rf mS
ae&ygw,f? wpfcsed w
f ek ;f u olvm&if
tusO;f om;awGtm;vH;k u ol@udk yHpk t
H &dt
k ao ay;wmudk tay:pD; uae =unfo
h mG ;&wJph pfzed yf0wf vl}uD;wpfa,muf[m tckqdk
olwdk@tcsi;f csi;f tpmta0 rwnfrh a_ wG a}umifh wdu
k t
f wGi;f yHpk x
Hk idk f acgi;f iHk@ae&ygawmhw,f? aemufqufwt
GJ r_onf
axmifyidk t
f ek ;f az wpfa,muf uawmh &Jbufudk ajymif;a&$cH&+yD; Adv
k rf LS ;omOD; qdo
k al &mufvmygw,f? 'Dtr_wx
JG rJ mS
wpfpw
d w
f pf0rf; wnf; }uH&mygvo
l wfaumif q&m0ef a'guw
f mpd;k =unfuadk wmh e,faxmifwpfck udak jymif;a&$vdu
k yf gw,f? 'DawmhrS
pd;k =unfvnf; &Su&f u
S ef J@ tvkyu
f xGu+f yD; tckawmh ykZeG af wmif+rdK@e,frmS aexdik +f yD; aq;cef;zGix
fh m;w,fvdk@ odygw,f?
ol@owif;ud=k um;awmh 'Daumif}uD; 0fvnf+yDq+dk yD; axmifwiG ;f rSm ol@a=umifh raoqH;k oifyh J aoqH;k cJ&h wJh Edik if aH &;orm;}uD;awG
twGuf auseyfomG ;cJw
h ,f? aemufawmh oHa0*yg &rdygw,f? vlowfaumif q&m0efp;dk =unfwpfa,muf jzpfwJh ysuw
f wfwJh
avmu"He,fxu
J b,fvrdk S &ke;f rxGuEf idk af wmhwJh om;aumifav;wpfaumif yrmygy?J
tcef;(8)
(u)td
tdwcf sftidk Af aDG &m*gy;dk ysH ESH@ aeyHk
axmiftwGi;f tdwcf st
f idk Af GaD &m*gy;dk awG ysH ESH@+yD; attdik 'f t
D ufa&m*g jzpfymG ;&wJh tajccH ta=umif;&if;awGudk ajymcsiyf gw,f?
a&SS ydik ;f rSm wifjycJo
h vdk axmiftwGi;f tusO;f om;tcsi;f csi;f t"rRvid w
f l qufqrH a_ wGa=umifh 'Da&m*gu;l pufra_ wG &Sad eovdk
axmifaq;&Hrk mS yHrk eS t
f oH;k jyKaewJh aq;xd;k tyfuae wqifh ul;pufra_ wG 'keJ@a';&Sad eygw,f?
axmiftwGi;f
aexdik &f mrSm
roef@&iS ;f r_awG
tajrmuftrsm;
&Sad evdk@
usaemf
ud,
k w
f idk f
,m;emawG
aygucf yJh gao;w,f? ,m;emawGaysmufzdk@ tdru
f ae+yD; aq;awGrmS &ygw,f? tJ'D rSmxm;wJah q;awG (txl;ojzifh yife,fqvifaq;)
eJ@ aq;&Hu
k
rd;k a&eJ@a&m+yD; wpf&ufwpfcgreS rf eS f oGm;xd;k &ygw,f? tif;pdeaf xmifrmS nae(5)em&Dq&dk if taqmif(5)u
tusO;f om;awGwef;pD+yD; axmifaq;&Hu
k dk jyzdk@ oGm;&ygw,f? aq;&Hu
k q&m0efawGuawmh vlemawGu=dk unf+h yD; bmpyd&k /dk 'grrS [kwf
wufzufpmzm aq;uvG+J yD; usew
f aJh q; bmrSray;ygb;l ?
aq;xd;k zdk@ vdw
k o
Jh al wG/ ,m;emayguaf ewJo
h al wG/ ul;pufa&m*g&aSd ewJh olawGtm; vH;k udk aq;xd;k zdk@wef;pD xm;cdik ;f ygw,f? yxrOD;qH;k
a&aEG;eJ@ jyKwfxm;wJh tdk;xJu aq;xd;k tyfudk ,lvu
dk +f yD; aq;xd;k rJ@zefacsmif;rSm wyfygw,f? +yD;rSaq;ykvif;xJu
aq;&nfawGupdk yk ,
f /l tyfuzdk efacsmif;uae jyefjzKwfvu
kd yf gw,f? jzKwfvu
dk w
f t
Jh yfudk vufacsmif;rsm;=um;rSm !Syv
f u
dk +f yD;aq;
xd;k cH&r,fo
h &l Jh wifyg;udk wpfcsuEf pS cf su&f u
dk yf gw,f? 'Dv&dk u
dk +f yD; vufrmS !Syx
f m;wJt
h yfudk wifyg;ay:udk pdu
k +f yD;&du
k cf svu
dk yf gw,f?
wifyg;xJ tyfa&mufomG ;+yD;qdrk S aq;xd;k wH zefyGeaf csmif;udt
k yfeJ@ wyf+yD; owfrw
S x
f m;wJh twdik ;f twmeJ@ aq;xd;k ygw,f?
wpfa,muf+yD;&if wifyg;utyfujdk zKwf 'Dtwdik ;f yJ tjcm;wpfa,mufudk ac:+yD; yxrenf;wl tyfeJ@pu
dk /f zefyGew
f yf/ aq;xd;k csygw,f?
aq;xd;k tyf wpfacsmif;wnf;eJ@ vlaygi;f rsm;pGmudk zefacsmif;xJu aq;&nfrukerf csi;f xyfwvJvJ xd;k ygw,f? 'Dvadk q;xd;k r_rsKd ;udk
axmiftwGi;f ae@pOfvv
dk dk jyKvkyaf qmif&u
G yf gw,f? usaemfvnf; txufyg enf;vrf;awGtwdik ;f aq;xd;k cHc&Jh zl;+yD; wpfO;D eJ@wpfO;D
a&m*gy;dk ul;pufr_ tjzpfrsm;qH;k jzpfEidk w
f eJh nf; jzpfygw,f?
usaemfwdk@udk aq;xd;k ay;wJh olawGuvnf; axmifu q&m0efwdk@/ aq;rSL;wdk@r[kw=f uyJ bde;f jzLr_eJ@ axmifusvmwJh
yk'rf 14(C)tusO;f om;awG jzpfygw,f? (aq;xd;k wJt
h cgrmS rl;,pfaq;oH;k pGrJ e_ J@ axmifus vmolawGuom aq;xd;k ay;&wJh
ta=umif;&if;uawmh axmif0efxrf;awG/ aq;rSL;awG/ q&m0efawG ta=umaq;xd;k wJt
h cgrmS tyfeJ@(3)}udr/f (4)}udraf vmuf
ta=um&Smvdk@ cH&wJv
h el mrSm tifrwefudk emusi&f ygw,f? 'ga=umifh aq;xd;k wJt
h cgrmS vufrwkeyf J nifnifomom xd;k ay;ae=uwJh
bde;f pm; yk'rf 14(C)awGuom aq;xd;k ay;avh&ySd gw,f? ) aemufxyf a&m*gu;l pufEidk w
f Jh enf;wpfcu
k awmh axmifxu
J dk
a&mufvmwJo
h rl eS o
f r# jyKvkyfae=uavh&w
Sd Jh aq;rSiaf =umifx;dk wJh udpyP gy?J
axmifxrJ mS axmifusvmolrsm;u olwdk@&cJh E<muk,
d af y:rSm trSww
f &taeeJ@ &ufpw
GJ dk@/ ckEpS o
f uU&mZfwdk@/ &kyyf t
Hk vSwdk@udk
a&;xd;k avh&ySd gw,f? tJ'v
D dk aq;rSiaf =umif xd;k wJt
h cgrmS axmifwiG ;f u awG@&m oHcsGe/f oHw/dk oHacsmif;av;awGeJ@ pkww
f t
H jzpf
toH;k jyK+yD; aq;rSiaf =umif xd;k ygw,f? 'Dvjdk yKr_wm[m axmifwiG ;f rqef;vSwJh udpjP zpfygw,f? tusO;f om;awG tJ'v
D dk
pkwx
f ;dk xm;wmudk axmif0efxrf;awG awG@&if t"rRcsKyf+yD; zsujf ypfygw,f? tup 0efxrf; awmfawmfrsm;rsm;u tusO;f om;awG
wrifwum tom;ematmif zsuw
f t
Jh cgrmS vnf; trJuu
G }f uD;jzpfatmif jyKvkyaf vh&ySd gw,f?
&efuek w
f idk ;f tajccHausmif;om;or*~uae axmifusvmwJh ausmif;om;acgi;f aqmif wpfa,mufjzpfwJh &JawZ qd&k if
ol@&v
Jh ufarmif;rSm tup0efxrf;awGu tom;ematmif wrifjyKvkyf xm;wJh '%f&m'%fcsuaf wG &Syd gw,f? tdwt
f idk Af aGD &m*gy;dk
ul;pufEidk w
f Jh aemufxyf wpfenf;uawmh axmifxu
J dk a&muf&v
Sd mwJh &mZ0wfrt
_ usO;f orm;awG awmfawmfjyKvkyaf vh&w
Sd Jh
udpu
P awmh vdiw
f efqmxJudk zefptvH;k rsm; xnfo
h iG ;f wJu
h pd P jzpfygw,f? 'gudk a*:vDxnfw
h ,fvdk@ ac:a0:=uygw,f?
wefqmtwGi;f udx
k nfw
h Jh zefv;Hk awGudk axmiftwGi;f acsmif;}udKacsmif;=um;u&wJh zefupGJ awGudk wrHwvif;eJ@ yGww
f u
dk +f yD;
a*:vDv;Hk tao;pm; t&G,af v;xd&atmif yGww
f u
dk af oG;,lygw,f?
45

vdck siw
f yJh rm% t&G,t
f pm; &vmwJt
h cg vdiw
f w
H efqm&Jh tay:,Hta&jym;udk b&dw"f g;eJ@ cGcJ svu
dk yf gw,f? +yD;rS
uG[
J oGm;wJh ta&jym;xJudk toifah oG;+yD;om; zefa*:vDav;awGudk xnfo
h iG ;f +yD; bmumuG,af q;rS rxnfyh J 'Dtwdik ;f
xm;vdu
k yf gw,f? 'Dtwdik ;f temusuo
f mG ;olawG&o
Sd vd/k tem&if;+yD; ar;cdik yf ;dk 0ifomG ;olrsm;udv
k nf; awG@&ygw,f?
ta&jym;cGw
J aJh e&mrSm toH;k jyKwJh b&dw"f g;udv
k nf; toH;k rjyKcif t&ufjyefow
k f vdr;f jcif;vH;k 0r&Syd J tJ'"D g;eJ@ wpfa,mufwpfvn
S fh
toH;k jyK=uygw,f?
'Dvdk a*:vDudk usrG ;f usrG ;f usiu
f sif xnfah y;wJo
h u
l dk tzd;k tctjzpf aq;vdy(f 10) vdyf 'grrS [kw(f 15)vdycf ef@
avmufay;ygw,f? 'Dvdk vdiw
f efqmxJ zefa*:vDv;Hk xnfo
h iG ;f wm[m trsKd ;orD;rsm; eJ@ vdiq
f ufqw
H t
Jh cg vdit
f &omydrk dk
aumif;rGepf mG cHpm;Edik zf dk@ jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? axmif0efxrf; rsm;[m axmiftusO;f om;xJu tdwcf st
f idk Af GD a&m*g&w
Sd ,fvdk@
oHo,&So
d al wGudk tcef;wpfcef;wnf;rSm pkpnf;+yD; xm;&Syd gw,f?
axmifxaJ &muf+yD;rS tdwcf sftidk Af aDG &m*g ul;pufcv
H u
kd &f w,fvdk@ oHo,&Scd cH &Jh wJh t&ifwek ;f u usaemfeJ@ &if;ES;D cJzh ;l wJ@
olwpfa,mufuv
dk nf; axmif0efxrf;awGu tdwcf st
f idk fADG a&m*gy;dk &Sw
d ,fvdk@ pm&if;oGi;f cH&+yD; a&m*gy;dk &Sw
d o
Jh al wGaewJh tcef;xJudk
ydk@vu
dk yf gw,f? tJ'aD &m*gy;dk &SdwJh tcef;xJu vlawGrmS tdwcf st
f idk Af aDG &m*gy;dk trSefwu,f &Sw
d ,f/ r&Sb
d ;l qdw
k m cGjJ cm;Edik zf dk@
cufcyJ gw,f? bmjzpfvdk@vnf;qdak wmh tJ'v
D al wGudk 0efxrf;awGu aocsmcdik rf mwJ@ aq;ppfra_ wG rjyKvkycf =Jh uvdyk J jzpfygw,f?
(c)&ef
&efuek +f rdK@&Jh bde;f pcef;
tif;pdeaf xmiftwGi;f r_;,pfaq;0g; tajctaeawGxu
J usaemfoo
d avmuf tenf;i,f ajymjyvdyk gw,f? axmifxrJ mS
rl;,pfaq;0g;&&Szd dk@ tifrwefrS vG,u
f v
l yS gw,f? tif;pdeaf xmif}uD;[m &efuek +f rdK@ bde;f pcef;wpfcv
k dk@ ajym&ifrrSm;ygb;l ? bde;f jzLudk
axmiftwGi;f tvG,w
f ul &&SEd idk +f yD; w&m;0if oH;k pGcJ Gifh jyKxm;ovm; atmufarh&atmif rl;,pfaq;oH;k pGrJ _ aygrsm;vSygw,f?
tif;pdeaf xmiftwGi;f udk bde;f jzLawG/ tjcm;r_;,pfaq;0g;awG a&muf&v
Sd mwJh yHpk t
H rsKd ;rsdK;&Syd gw,f? wpfrsKd ;u
tcsKyfaqmifuae+yD; &efuek +f rdK@ vnfacgix
f u
J dk w&m;&H;k xGuw
f Jh vlawGuae wqifh a&muf&Sd Edkiyf gw,f? aemufwpfrs;dk uawmh
axmif0efxrf;awGu wqifah xmifwiG ;f odk@ oGi;f ,lweJh nf;eJ@ a&muf&Sd Edik yf gw,f?
tJ't
D xJu wpfrsKd ;xl;jcm;wJh enf;uawmh axmif0efxrf;[m olwm0efuswt
Jh csed f axmifwiG ;f udk 0ifwt
Jh cgrmS
ol@cE<mud,
k rf mS wygwnf; ,laqmifvmygw,f? +yD;awmh axmifxrJ mS aq;wefz;dk owfrw
S +f yD; a&mif;csweJh nf; jzpfygw,f?
aemufwpfcu
k axmifA;l 0rSm ppfaq;r_=uyfwnf;wJt
h cg (wvmpDwt
Jh cg) axmife&J aH xmifah wG&Jh tay:&Sd vifph if(uif;pOf)rSm&Sw
d Jh
0efxrf;eJ@ axmifwiG ;f u 0efxrf; tcsif;csif; em;vnfr,
_ +l yD; uif;pOfay:uae }udK;eJ@csay;wJh enf;vnf;&Syd gw,f? tcsKyfxu
G f
tcsKyfom;awG ,lvmyHu
k awmh +rdK@xu
J &dk ;Hk xGuw
f t
Jh cgrmS &Japmifah &SmufwJh &Jpcef;xJrmS rl;,pfaq;0g;awGudk yvyfpwpfawGeJ@
txyfxyfywf+yD; tcsKyfcef;xJrmS yJ yg;pyfxJ +rdKcsvu
dk yf gw,f? tJ't
D wdik ;f Adu
k x
f rJ mS xnf+h yD; axmifxu
J dk oGi;f ,lvmygw,f?
axmifxaJ &muf+yD; aemufwpfae@ tdro
f mwufwJh tcgusrS rae@u +rdKcsxm;cJw
h Jh bde;f jzLxkyu
f dk rpifyx
Hk u
J ae jyef&mS ,lygw,f? +yD;rS
yvwfpwpfujdk znf+yD; bde;f jzLr_ef@udk aq;vdyx
f J xnfo
h iG ;f toH;k jyK=uygw,f? tJ'eD nf;twdik ;f tcsdK@tusO;f om;awGu ydu
k q
f u
H dk
txkyjf yKvky+f yD; oGi;f ygw,f? yvufpwpfeJ@ oGi;f ,lwt
Jh cgrmS bde;f jzLudyk wfxm;wJh yvufpwpfu yg;v$mcJ&h if tpmtdrt
f wGi;f
tdwaf ygu+f yD; bde;f jzLrsm; cE<mud,
k w
f pfcv
k ;Hk ysH ESH@omG ;ygawmhw,f?
bde;f jzLawG tqrwef cE<mud,
k x
f J ysH ESH@ygu aovkarsmyg;cHpm;&+yD; csucf si;f vufiif; toufaysmufomG ;olawGvnf;
&Syd gw,f? wpfcsKd uawmh 0rf;Adu
k t
f wGi;f +rdKrcsyJ ptd0k twGi;f rSm xnf+h yD; o,faqmifwwfygw,f? 'gayr,fh tJ'eD nf;u pdwcf s&r_
enf;yg;wma=umifh odyt
f oH;k rjyK=uygb;l ? bmjzpfvdk@vnf;qdak wmh 'Denf;vrf;udk axmif0efxrf;awG awmfawmfrsm;rsm;u od&=Sd u+yD;
tcsKyfuaetjyef axmift0if wvmpDwt
Jh cg atmufuu
dk ek ;fk cdki;f +yD; ptd0k xJudk vuf!;d_ xd;k &SmazGum zrf;qD;avh &Sad oma=umifh
jzpfygw,f?'gayr,fh 'guvnf; &Hzef&cH gro
S m jyKvkyw
f wfwm jzpfygw,f? 'Dae&mrSm usaemfu,
dk af wG@ }uHK&wJh
tjzpftysuaf v;wpfcu
k dk ajymjyygr,f? tif;pdeaf xmifudk aq;rSL;tjzpf udx
k eG ;f xGe;f OD; qdo
k w
l pfa,muf axmif'%f
ESp&f n
S u
f svmygw,f? usaemfwdk@taqmifu axmifr;_ OD;pd;k OD;&Jh pma&;oabmrsKd ; vkyu
f idk &f vdk@ usaemfwdk@ taqmif(3)rSm
enf;enf;ta&;yg t&ma&mufygw,f? wpfae@rmS udx
k eG ;f xGe;f OD;[m taqmifrmS axmifr;_ r&Scd u
dk f ESmacgi;f xJudk bde;f jzLr_ef@
_oiG ;f ygw,f? ol_ u
_d af ewke;f usaemfwdk@ rsupf ad &SrSmwif &kww
f &uf vJusomG ;ygw,f?
r=umcif ta=umif;=um;vdu
k v
f dk@ owdvpfar@arsmaewJh udx
k eG ;f xGe;f OD;udk axmifaq;&Hu
k aq;rSL;u aq;&Hu
k dk csucf si;f
ac:aqmifomG ;ygw,f? aq;&Hkuadk &mufawmh udx
k eG ;f xGe;f OD;wpfa,muf toufr&Sad wmhwm awG@&ygw,f? bde;f jzLorm;tcsi;f csi;f
ajymqdck suaf wGt& _oiG ;f vdu
k w
f Jh tr_ef@awG[m bde;f jzLtppf r[kwv
f dk@ udx
k eG ;f xGe;f OD; wpfa,muf toufv
_ rf;a=umif;ydw+f yD;
aooGm;wmjzpfw,fvdk@ od&ygw,f? bde;f jzLtppfq&dk if _u
_d v
f u
dk &f eHk J@ aoG;a=umxJrmS csucf si;f t&nfaysmo
f mG ;wwf+yD;
tppfr[kwyf gu avyGex
f rJ mS tcJjzpfomG ;+yD; toufv
_ rf;a=umif; ydwq
f dk@+yD; aoEdik af =umif; odvu
dk &f ygw,f?
udx
k eG ;f xGe;f OD; aoqH;k wJt
h r_udk axmiftwGi;f &Sd axmifr;_ axmifyidk w
f dk@u axmifq&m0efeJ@ wdik yf if+yD; aq;aomufrmS ;vdk@
aoqH;k wmjzpfa=umif; &Jvuftyf+yD; vdrv
f nftr_ziG cfh yJh gw,f? wu,fvdk@ jzpf&yfreS t
f wdik ;f &Jvuftyf+yD; tr_ziG cfh Jyh gu ar;cGe;f awG
46

tajrmuftrsm; xGuv
f mrSmjzpfygw,f? udx
k eG ;f xGe;f OD;oH;k pGaJ om rl;,pfaq; b,fu&ovJ/ axmifwiG ;f udk rl;,pfaq;
b,fo,
l al qmifvmovJ? axmifxrJ mS rl;,pfaq;oH;k zdk@ vH+k cHKaom ae&mawG&v
Sd m;? axmifrLS ;awG bmvkyaf evJ? axmifyidk u
f
ppfaq;r_awG jyKvkyw
f t
Jh cgrSm avsmeh nf;aevm;? 'Dar;cGe;f awG &ifqidk v
f u
dk yf gu axmifrmS &Sw
d Jh tup 0efxrf;awGtm;vH;k
dk pd rP sKd ;awGudk &ifqidk zf dk@
tvkyjf yKwf/ jy\emaygi;f aomif;ajcmufaxmifawG ay:xGu/f 'Dt;D (DE)qdkwJh ppfaq;r_0if/ 'Dvu
axmif0efxrf;awGtm;vH;k wpfnw
D pf!w
$ w
f nf; vufa&Smif vdu
k =f uygw,f? axmiftwGi;f trSew
f u,fjzpfysucf w
Jh Jh
jzpf&yfav;jzpfygw,f? bde;f r_/ rl;,pfaq;r_awGeJ@ axmifusvmwJo
h al wGudk bp vdk@ ac:a0:=u+yD; axmifxaJ &mufvmwJh
bpawGxrJ mS vnf; pDe,
D m/ *sLeD,m qs+dk yD;cGjJ cm; owfrw
S x
f m;wmvnf; &Syd gw,f? 'gudk olwdk@ bp tcsi;f csi;f owfrw
S cf suf
jzpfygw,f? olwdk@tcsi;f csif; tqif o
h wfrw
S w
f yJh pHk u
H bde;f jzLudk b,fwek ;f u poH;k wmvnf; tay:rSm tajccHygw,f?
1988 ckEpS f a&Sydik ;f rSm bde;f jzLpoH;k wJo
h u
l dk 1988 ckEpS af emufyidk ;f rS bde;f jzLpoH;k wJo
h u
l av;pm;or_ jyK&ygw,f? 1988 ckEpS f
a&Sydik ;f uwnf;u bde;f jzLpoH;k wJh bp awG[m tJ't
D csed u
f mvu bde;f jzLoH;k pGw
J t
Jh cgrmS &SmazG&cufcjJ cif;/ aps;}uD;jcif;eJ@ bde;f wefz;dk
jrifrh m;aejcif;jzpfaewJh tcsed ftcgrdk@ ydu
k q
f aH iGa=u; wwfEidk w
f t
Jh jyif bde;f jzLudk trSew
f u,f oH;k pGo
J al wGjzpfwJh bde;f pm;rs;dk yg
1988 ckEpS f aemufyidk ;f rSm bde;f jzLpoH;k wJo
h u
l awmh bde;f jzLqdw
k m ae&mwumrSm vG,v
f ifw
h ul ae&mwdik ;f &Edkijf cif;/
bde;f jzLaps; odwrf jrifrh m;jcif;/ bde;f jzLaygrsm;jcif;&Sw
d u
Jh mvrdk@ bde;f jzLaygrS pm;wJh bde;f pm;rsKd ;qd+k yD; cGjJ cm;xm;wmjzpfygw,f?
rl;,pfaq;0g;udk q&mtqift
h xd oH;k pGw
J yJh *k K~d vfawG txd axmifxrJ mS &/Syd gw,f?
tcef;(9)(u)uG
uGupf yd q
f &m r[mbkwf
tif;pdeaf xmifqw
dk m[m tkwef &H aH v;zufav;wef ydwfumxm;wJh ae&ma'o}uD; wpfcjk zpfayr,fh tJ'eD &H aH v;zuf=um;rSmyJ
owif;awGrsKd ;pHk jyef@ESH@aewwfygw,f? axmifwiG ;f ysH ESH@aew,fwJh owif;awG[m ud;k q,f&mcdik Ef e_ ;f avmuf rrSew
f mrsm;ygw,f?
axmifuae vGww
f o
Jh wif;/ Edik if aH &;owif;/ tjyifzufu owif;rsKd ;pHu
k dk wpdwu
f dk wpftw
d v
f yk +f yD; ajym=uygw,f?
axmifxrJ mS tywfpOf axmifuae vGww
f o
Jh wif;uawmh tusO;f om;awG=um; a&yef;pm;wJh owif;tjzpf xdyw
f ef;rSm
t+rJae&m,lwwfygw,f? jynfaxmifpak e@/ vGwv
f yfa&;ae@vdk ae@rsKd ;awGrmS vGw+f idr;f cGiu
fh dk apmifph m;wwf=uygw,f? wpf}udrf
bdu
k av;+rdK@rmS wdu
k yf jGJ zpfomG ;wJo
h wif;[m em&Dyidk ;f twGi;f axmifxrJ mS ysH ESH@omG ;ygw,f? owif;[m wjznf;jznf;um;vm+yD;
r=umcifrmS yJ &efuek u
f dk 0iford ;f awmh rvdv
k dk aumv[mvawG jzpfay:vmygao;w,f? axmifxrJ mS &wJo
h wif;wpfy'k u
f dk tajccH+yD;
wpfa,mufeJ@wpfa,muf pdwaf jyvufaysmuf aemufwwf=uygw,f?
a[h/ =um;+yD;+yD;vm;
bmvJuG
zsmyHu
k dk odr;f vdu
k +f yDwJh
'Dae@vm;
at;/ ae@cif;uyJord ;f vdu
k w
f m
b,foal wGO;D aqmif+yD; odr;f vdu
k w
f mvJ
(1) cef; tcef;oef@u OD;aZmwduwdk@av
0g; . . . [m; . . . [m;
[m . . . 'DaumifawGawmfawmf _ww
f aJh umifawG
axmifxu
J dk enf;vrf;aygi;f pHek J@ a&mufvmwJh owif;awG tay: trsKd ;rsKd ;aqG;aEG;=u/ jiif;cH=k ueJh aysm&f i$ rf a_ wG zefw;D &ygw,f?
pae/ we*FaEGvadk e@rsKd ;qd&k if tvkyaf wG tm;vH;k em;& ygw,f? tJ'v
D dk tvkyef m;+yD;qd&k if taqmifawGrmS vlawG
jynfEh u
S af ewwfygw,f? tJ'rD mS xl;jcm;wmu ydw&f ufrsKd ;awGrmS taqmif(3)&Jh rdvm uefzufrmS tusO;f om;awGp+k yHK+yD;
xdik af ewwfwmudk awG@&ygw,f? eHapmfnpfywfvw
S Jh rdvm uefem;rSm 'Davmufval wG trsm;}uD; bma=umif o
h mG ;xdkiaf e&wmvJvdk@
ar;p&m&Syd gw,f?
tusO;f om;awG tajrmuftrsm; rdvm uefudk vm+yD; vmxdik af tmif xde;f xm;wJh yk*Kd~ vfausmu
f awmh r[mbkwf
vdk@ac:wJh &mZ0wftusO;f om;wpfO;D jzpfygw,f? r[mbkw[
f m 0wWKZmwfvrf;awGudk tusO;f om;awG tysi;f ajyatmif ajymwwf+yD;
bmomjyefoidk ;f 0wWKawG tukev
f ;Hk eD;yg; +rdKcsxm;ovm; atmufarh&atmif Zmwfvrf;ajymaumif;ol wpfa,muf jzpfygw,f?
r[mbkwf wpfa,muf rdvm uefabmifay:wuf+yD; yHak jym+yD;qd&k if tusO;f om;awGtm;vH;k
atmufuae
yg;pyfta[mif;om;av;awGeJ@ jzpfomG ;wwfygw,f? eHapmfaewJh rdvm uef}uD;ab;rSm tusO;f om;awG tm;vH;k eD;yg;
tyforH =um;&avmufatmif wdwq
f w
d af e+yD; r[mbkwf ajymjywJh Zmwfvrf;yrmudk em;aomwqif=uygw,f? vltyk u
f
wjznf;jznf;rsm;vmvdk@ vlpck zGJ dk@a&mufvmwJh pnf;urf;xde;f oef;atmifu,
dk w
f idk f r[mbkw&f Jh ava=umxJ arsm0ifomG ;+yD;
47

olygvt
l yk x
f J 0ifem;axmif&atmif r[mbkwu
f yHak jymaumif; vSygw,f? r[mbkwu
f Zmwfxyk af wG wpfcek J@wpfck rxyfatmif/
trsm;pdw0f ifpm;atmif trlt&mawGeJ@ ajymwwfygw,f? olyaHk jym&if pm;zdk@twGuv
f nf; vmem;axmifwJh olawGu
uGr;f ,mav;awG tqifoifh 0,fay;xm;&ygw,f? uGr;f ,mudk w+rHK@+rHK@0g;&if; Zwfvrf;yrmav;awGudk [efyeftrlt,m
trsKd ;rsKd ;eJ@ o&kyaf qmif+yD; ajymjywJh r[mbkwu
f dk axmifxu
J tusO;f om;awGwif pdw0f ifwpm; em;axmifwm r[kwyf gb;l ?
axmifr;_ OD;pdk;OD;ud,
k w
f idk f uGr;f ,mwpfxyk ef J@ r[mbkwu
f ydk if+h yD; ol@&;Hk cef;xJac:+yD; a[majymcdik ;f &wJt
h xd r[mbkw[
f m axmifxrJ mS
ajymaumif;wJh uGupf yd q
f &m}uD;wpfqyl gy?J olajymjywwfwJh Zmwfxyk f wpfxyk f[m &ky&f iS u
f m;wpfum; eD;yg;pm (2)em&D/
(3)em&Davmuf =umatmif tuGupf yd pf yd f ajymEdik yf gw,f?
olajymwJh Zmwfxw
k +f yD;+yD;qdk&if vmem;axmifwJh vltyk }f uD;awG ol@ae&mol jyef=uwm &ky&f iS u
f &Hck g+yD; v$wv
f u
dk o
f vm;
atmif;ar@&ygw,f?
(c)axmif
axmiftwGi;f bk&m;wnf
axmifxrJ mS axmifv+Hk cHKa&;udk umuG,w
f Jh owif;rsKd ;ay;wm/ rdvm usKH ;wJh tvkyrf sKd ;vkyfwm/ nzufuif;apmif&h wJh bm,mtvkyrf sKd ;
vkyw
f mawGudk axmifxrJ mS txl;av#m&h uf ay;ygw,f? (3)bdk@(1)bdk@ udu
k yf gw,f? t"dy`g,u
f awmh axmif(3)ESpu
f s vmwJo
h u
l
(1)ESpaf vsm&h ufwmudq
k v
dk ydk gw,f? axmifxrJ mS arGt&Sif zrf;rdvdk@ &H;k wif&ifvnf; avsm&h ufcpH m;cGi&fh wwfygw,f? 'ga=umifh
tvky}f uD;eJ@ awmif,mzufrmS tusO;f om;awGu arGvu
dk zf rf;=uvdk@ axmifxrJ mS arGeJ@ww
l Jh owW0g wpfaumifrS r&Syd gb;l ?
usaemfwdk@(3)aqmif&Jh taemufzufrmS o&ufyif anmifyifawG&ahJ tmufrmS bk&m;0if; qdw
k m&Syd gw,f? bk&m;0if;wGi;f u
bk&m;&kyyf mG ;awmfyaHk wGu &$H eJ@xv
k yk x
f m;&wmrdk@/ rd;k '%f/ av'%f awGa=umifh ysupf ;D uke=f uygw,f?
usaemfwdk@ taqmif&aJh xmifr;_ OD;pd;k OD;udk t&ifwek ;f u tusO;f om;awGu ysm;vdk@ uifyeG ;f wyf=uygw,f? ysm;qdw
k m wkyw
f wfwJh
oabm&So
d vd/k OD;pd;k OD;[mvnf; 5(n)awGtay: jy\em&Sm &du
k w
f wfveG ;f wma=umifh jzpfygw,f? OD;pd;k OD;qdw
k m5(n)awGeJ@
yufouf+yD; wpf}udrf jy\emwufz;l ygw,f? aemufyidk ;f olu usaemfwdk@5(n)awGtay: em;vnfr_ &oGm;wmvm;/ tjrifreS f
&oGm;wmvm; rajymwwfyg? usaemfwdk@5(n)awGeJ@ ywfouf+yD; tqifajyajy qufqv
H mygw,f? axmifrSm5(n)awGeJ@
axmifr;_ wdik ;f tqifrajy jzpf=uwmu xH;k pHvjdk zpfaeayr,fh OD;pd;k OD;uawmh 5(n)awGeJ@ twlwl jcif;vH;k cwfygw,f?
awmif,mxJrmS vnf; olu,
dk w
f idk f cg;awmifusKd uf+yD; 5(n)awGeJ@ twlwt
l vkyv
f yk f ygw,f?
awmif,muxGuw
f Jh oD;ESaH wGudk olu,
dk w
f idk f ukvm;yJ[if;eJ@ a&maESmcsujf yKwf+yD; tusO;f om;wdik ;f udk tqifajyovdk
a0iSay;ygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@ taqmif(3)udk 'Dru
dk a&pDaqmif qd+k yD; wpfcsKd @u ac:a0:ygw,f? usaemfwdk@ taqmifrmS
'Dvjdk zpfaewmudk tjcm;taqmifu axmifr;_ awGu rauseyf=uygb;l ? axmifr;_ OD;pd;k OD;[m Edik if aH &;yk'fr 5(n)eJ@
usvmwJoC
H mawmfawG/ q&mawmf}uD;awGudk *&kwpdu
k f qufqyH gw,f? q&mawmf}uD;awGudk yHpk 0H wfpaHk y;jcif;/ q&mawmf}uD;rsm;eJ@
w&m;"rRaqG;aEG;jcif;/ w&m;pmtkyaf wGudk zwf_ cGiafh y;jcif;awG vkyaf y;ygw,f? OD;pd;k OD;tkyfcsKyfwJh usaemfwdk@ taqmifrmS
jy\em }uD;}uD;us,u
f s,w
f ufwmawG r&So
d avmufygy?J
jy\emwuf&ifvnf; awmf&w
Hk ef&Hk tr_ao;av;awGudk ol@&;Hk cef;xJrmS +yD;apygw,f? tjcm; taqmifawGrmS vlowfra_ wG
tajrmuftrsm; &Sad ecsed rf mS usaemfwdk@taqmifu &mZ0wform;awG acgi;f axmif rx&J=uygb;l ?
'Dvadk xmifr;_ eJ@ tqifajyajyae&csed rf mS usaemfwdk@5(n)awGudk em;vnfr&_ Sd vmwJh OD;pd;k OD;[m usaemfwdk@eJ@ =um=umrcdik +f rJcyJh gb;lk ?
5(n)awGpnf;&H;k a&;aumif; wma=umifv
h m;/ bmvm;rajymwufyg? axmifr;_ OD;pd;k OD;[m tvkyu
f ae xGupf mwif+yD;
tusO;f OD;pD;Xme&Jh 0efxrf;b0u t+yD;tydik f xGuo
f mG ; ygawmhw,f?
olaxmifr;_ b0 rE_wx
f u
G cf if axmifwiG ;f aumif;r_uo
k v
dk f wpfcu
k dk usaemfwdk@5(n)awGeJ@ jyKvkycf Jh ygao;w,f? e0w&Jh
aumif;r_a=umifh axmifxu
J dk a&muf&v
Sd mwJh OD;ausmaf usmf ( e0w&Jh vuf&'Sd w
k ,
d Adv
k cf sKyf}uD; armifarmifcif&Jh a,mufzawmfpyfo)l
[m OD;pd;k OD;eJ@twl wdik yf if+yD; bk&m;qif;xkawmfwpfqu
l dk axmifwiG ;f wnfxm;zdk@ jyKvkyyf gw,f?
OD;ausmaf usm[
f m touf(50)0ef;usicf ef@&+Sd yD; OD;tke;f oef;wdk@eJ@ tr_waGJ wGjzpfygw,f? OD;ausmaf usm[
f m OD;pd;k OD;eJ@twl
^m%fawmf(2)aycef@&w
Sd Jh Ak'&< kyyf mG ;awmf wpfqu
l dk tjyifuaerSm,l+yD; usaemfwdk@taqmif(3)rSm wnfxm;ud;k uG,zf dk@ axmifwiG ;f udk
yifah qmifzdk@ jyKvkyyf gw,f? bk&m;ausmufqif;xk &kyyf mG ;awmf pHy,fued ;f 0yfzdk@twGuf *ENmukw
D u
dk u
f dk aqmufvyk jf cif;/
nm%fawmf(6)aycef@ &Sw
d Jh apwDwpfqt
l m; a&$ouFe;f uyfjcif;awGudk 5(n) Edik if aH &;tusOf;om;rsm; aumif;r_ tjzpfjyKvkyyf gw,f?
r*~iq
f &mawmf}uD; tr_;jyK+yD; ykZeG af wmif+rdK@e,f a&$bek ;f yGiafh usmif;wdu
k u
f q&mawmf}uD; rsm;jzpf=uwJh q&mawmfO;D pdweW J@
OD;jA[RmoD&w
d dk@ (2)yg;eJ@ twl bk&m;taeuZmwifyeGJ J@ a&pufcs tcrf;tem;av;udk jyKvkycf =Jh uygw,f? tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm
bk&m;(3)ql &Syd gw,f? wpfqu
l awmh rde;f a*s;ausmif;wdu
k af y:rSm *VKefO;D apm wnfxm;cJw
h ,fvdk@ ajym=uwJh bk&m;wpfql
/txl;wdu
k cf ef;rsm;0if; twGi;f &Sd bk&m;0if;rSm wpfqel J@ trSw(f 3)tdyaf qmifu 5(n)Edik if aH &;tusO;f om;rsm; aumif;r_ wpfql
wdk@jzpfygw,f?
48

bk&m;0if;rSm oef@&iS ;f a&;twGuf cef@xm;wJh bk&m;vl}uD;(3)a,muf &S+d yD; olw


k dk@uawmh armifouf/ a';Apfcse;f eJ@
OD;wkw}f uD;wdk@jzpfygw,f? tJ't
D xJu bk&m;vl}uD; OD;wkw}f uD;&Jt
h r_u tqef;w=u,fawmh r[kwaf yr,fh enf;enf;awmh
tH=h ozdk@aumif;ygw,f? OD;wkw}f uD;[m ol&rJh ,m;uygvmwJh orD;udk tvdw
k v
l id q
f ufqH jyKusiw
fh mudk rde;f rjzpfolu ol@orD;udk
t"rRr'k ed ;f usiyfh gw,fvdk@ w&m;pGq
J cdk v
Jh dk@ yk'rf (376)eJ @axmifusvmwm jzpfygw,f?
bk&m;0if;em;rSm armifouf/ a';Apfcse;f eJ@ OD;wkw}f uD;wdk@ (3)a,mufudk axmifxJ rSm ,ifaumifawG rsm;vmvdk@ ESdref if;zdk@twGuf
axmifr;_ u wm0efay; ygw,f?,ifaumifawGudk o&ufjym;awGcs / yvufpwpftw
d ef J@ axmifzrf;vm+yD; zrf;rd
or# ,ifaumifawGudk pm&if;vkyf axmifr;_ xH wifjy&ygw,f? aemufyidk ;f ,ifaumif zrf;wmudk a&omcdv
k m+yD; xrif;vH;k awGudk
rD;aoG;okw+f yD;/ rae@uzrf;+yD; &H;k cef;udjk yxm;+yD;om; ,ifaumifawGuv
dk i$ fh rypfyJ jyefjywmuwzHk ae@wu
G u
f u
dk zf dk@
bk&m;vl}uD;(3)a,muf ukvm;zefx;dk =uygw,f?
aemufyidk ;f axmifr;_ u
rouFmvdk@
,ifaumifwpfaumifcsi;f
ppf=unfah wmh
,ifaumiftykwaf wG/
acgi;f jywfawG/
yk&u
G q
f w
d u
f u
dk x
f m;wJh taumifawG/ xrif;vH;k ukzd o
Hk w
k x
f m;wJh [mawG tukev
f ;Hk rdomG ;vdk@ bk&m;vl}uD;(3)a,muf ausmay:
aAsmwifc&H ygawmhw,f? axmifxrJ mS 'Dvv
dk pl w
Hk ufp/Hk p&du
k rf sKd ;pHu
k v
dk nf; awG@&ygao;w,f?
(*)a&'D
a&'D,0dk ,fay;rdvdk@ axmifusvmwm
axmifxrJ mS Edik if aH &; yk'rf awGeJ@ axmifusvmolawGxrJ mS }uH}uHzefzef tr_wpfck ygvmwmudk }uHK&ygao;w,f?
olu
l awmh r*Fvm'Hk +rdK@e,fu tajccHynm txufwef;ausmif;om; wpfa,mufjzpfwJh &Jabmfaomif;aiGqo
dk l jzpfygw,f?
ol@tr_u Edik if aH wmftvHudk ao;eJ@yef;wJt
h r_yg? &Jabmfaomif;aiG[m ol@ausmif;rSm&Sw
d Jh Edik if aH wmftvHudk ao;eJ@yef;vdk@
yk'rf 5(V)tr_wyf+yD; axmifusvmwmjzpfygw,f? ol@&Jhtr_wyGJ 'k rf udk axmifypHk eH yH gw}f uD; a&;wJt
h cgrmS axmif0efxrf;awG
tcuf}uHK&ygw,f? Vudak xmifpma&;u ra&;wufvdk@ 'kuaQ &muf&wmyg? 'ga=umifh tup 0efxrf;awGudk (4)wef;awmifatmifwJh
taumifawG r[kwb
f ;l vdk@ajym&if olwdk@uyJ pdwq
f ;dk =uygao;w,f?
e0w uawmh ol@tm%mudx
k yd g;vmwJh olawGreS o
f r# rJrjJ rif &efov
l dk@owfrw
S +f yD; tukezf rf;wma=umifh 1990ckEpS f vlzrf;yG}J uD;rSm
bmrqdik /f nmrqdik /f bkrod/ brod axmifusvmolawG trsm;}uD;&Syd gw,f? tJ't
D xJu Edik if aH &;qdw
k m bmqdb
k mrSem;rvnf/ rodyJ
axmifusvmwJh olwpfa,mufta=umif; }uHKwke;f ajymjycsif ygao;w,f? ol@emrnfu OD;cspx
f eG ;f vdk@ ac:+yD; tif;pdeaf xmifudk
axmif'%f(7)ESpu
f svmwJh tusO;f om;wpfa,muf jzpfygw,f?
Hk vnf; 'Dv&dk ySd gw,f? OD;ausmjf reJ@ OD;cspx
f eG ;f [m
olu OD;ausmjf r(BCP)eJ@ tr_w+GJ yD; axmifusvmwmjzpfygw,f? tr_wyGJ u
tdref ;D em;csi;f awG
jzpfwma=umifh
cifrif&ifE;SD aewJ@oal wG
jzpfygw,f?
OD;cspx
f eG ;f u
v#upf pfeJ@ywfouf+yD;
em;vnfwwfusrG ;f wma=umifh OD;ausmjf ru a&'D,adk umif;aumif; vdck siv
f dk@ b,ftrsKd ;tpm;/ b,fvydk 0Hk ,f&r,f qdw
k meJ@
ywfouf+yD; tultnD awmif;ygw,f?
OD;ausmjf r vdck siw
f Jh a&'D,t
dk rsKd ;tpm;udk 0,fay;vdu
k w
f ma=umifh OD;cspx
f eG ;f wpfa,muf bDpyD eD J@ tr_w+GJ yD; axmifxJ
a&mufcw
Jh mjzpfygw,f? tjcm;bmqdb
k mrS taxmuftxm;r&Syd J a&'D,w
dk pfv;Hk 0,fay;rdwmeJ@ axmif(7)ESpcf s&ovm;
qd+k yD;OD;cspx
f eG ;f crsm ,lusKH ;r& jzpfaeygawmhw,f?
ol[
l m OD;ausmjf reJ@ Edik if aH &;uif;&Si;f a=umif; b,fvrdk S yufoufrr_ &Sad =umif; ajymqd+k yD; t,lcw
H ifxm;vd@k olr=umcifvw
G af wmhrmS
used ;f aow,fvdk@ pdwx
f cd u
dk rf e_ J@ ajymavh&ySd gw,f? axmifxrJ mS ae&wm =umvmwJt
h cgrmS ol@u,
dk o
f l rvGwaf wmhb;l vdk@
wjznf;jznf; ,lqvm+yD; pdw"f mwfawGusqif;/ xrif;rpm;/ [if;rpm;eJ@ use;f rma&; xdcu
dk v
f mygawmhw,f? pdwt
f m;i,f+yD;
wjznf;jznf; csw
G ,
f iG ;f vmwJo
h u
l dk tcsKd u tm;ay;zdk@aeae aemufajymif=uygw,f?
OD;D cspx
f eG ;f / axmifr;_ &H;k cef;uac:aew,f/ cifAsm;vGw+f yD/ t&yf0wfv+J yD;oGm;
qd+k yD; aemufajymif=u&if OD;cspfxeG ;f crsm t[kwrf w
S +f yD; &Sdor#ypPn;f av;awG xkyyf ;dk / t&yf0wf vJum axmifr;_ &H;k cef;udk
tarmwaum ajy;oGm;ygw,f? r[kwrf eS ;f vJoad wmh ol@uv
dk w
G af y;zdk@ wwGww
f w
G f ajymqdyk gawmhw,f? aemufq;Hk ol@tcef;av;udk
pdwyf suf tm;av#mrh a_ wGeJ@ jyefvmygw,f? aemufyidk ;f axmifuae ol@uv
dk w
$ af y;zdk@ wpmpm awmif;qdk aeygawmhw,f?
(C)axmif
axmifwiG ;f aiGa=u;vJv,
S pf epf
axmifxrJ mS aiGa=u;udk w&m;0if udik w
f ,
G o
f ;Hk pGcJ iG fh r&So
d vdk pm&Gu/f cJweH J@tcseG t
f wufeJ@ wlwmrSeo
f r#udk axmifxJ vH;k 0ay;oGi;f cGifh
rjyKygb;l ? wpfcg oGm;wdu
k w
f &H aJh emufyidk ;f udk cseG af eatmifaoG;+yD; vlowf&mrSm toH;k jyKcJv
h dk@ aemufyidk ;f oGm;wdu
k w
f u
H dk
xufyidk ;f csKd ;+yD;rSom oGi;f cGijfh yKygawmhw,f?
tcsKd r_ef@eJ@ aq;vdyu
f adk wmh axmif0efxrf;oufom acsmifcsad &;qdik u
f 0,f,rl o
S m axmifwiG ;f oGi;f cGifjh yKygw,f? jyifyu0,fvmwJh
aq;vdyq
f &dk if
oGi;f cGifhrjyKygb;l ?
aq;vdyq
f w
dk m
axmiftwGi;f
ol@ae&meJ@ol
tqifajyacsmarG@pmG
49

qufqEH idk zf dk@twGuaf iGa=u;tjzpftoH;k jyK&wJh


ypPn;f jzpfygw,f?
aq;vdyq
f w
dk muvnf;
EGm;wHqyd frusiv
f rS o
S m
toH;k jyKvdk@&wmjzpf+yD; axmifxrJ mS vl}udKufrsm;vSwhJ aq;vdyjf zpfygw,f?
axmifxt
J usO;f om;awG
oH;k pGzJ dk@twGuf
tup
0efxrf;oufomacsmifcsad &;qdik u
f
a&mif;cswaJh q;vdyu
f
uefx&du
k q
f =GJ uwmuvnf; ol@xufigt+ydKiftqdkif jzpfaeygw,f? axmiftusO;f om;awG jypf'%fjzpfwt
Jh cgus&if &Jbufxu
G &f if
cwfwaJh jcusi;f awG axmifrmS rvHrk avmuf jzpfaewJ@twGuf *sKd ;ode;f aq;aygv
h yd yf idk &f Siu
f tusO;f OD;pD;Xmeudk ajcusi;f v_'ge;f vdk@
axmifxu
J dk EGm;wHqyd f rusiv
f aS q;aygv
h yd u
f uefx&du
k rf &yJ *sKd ;ode;f aq;aygv
h yd u
f ydk J oGi;f cGifh jyKcJjh yefygw,f? axmifxu
J aps;uGuf
pD;yGm;a&;rSmawmif e0wtpd;k &udk v_'ge;f Edik w
f Jh oluom wyef;omygw,f?
tjcm;aiGa=u; owfrw
S cf suw
f pfcu
k awmh 1990ckESpt
f wGi;f rSmyJ tm*sED rdk w
dk t
dk csKd r_ef@ wpfxyk f tao;wpfxyk u
f dk aiG(10)usyw
f ef
ypPn;f tjzpf owfrw
S +f yD; (10)wef aiGpuULtpm; toH;k jyK&ygw,f?
axmiftwGi;f rSm v#uw
f jyufqo
dk vdk owif;wpfc=k um;+yD;qd&k if =um;&if=um;ovdk &SmazGa&; 0ifygw,f? tJ'v
D dk
&SmazGa&;0ifwmrsKd ;udk wvmpDw,fvdk@ ac:ygw,f? axmifxrJ mS wvmpDwt
Jh cg reufapmapmydik ;f tdyaf qmifawG rzGicfh ifrmS
rsm;aomtm;jzifh jyKvkyaf vh&ySd gw,f? &SmazGa&;vky+f yDq&dk if axmif0efxrf;awGu wkwaf wGudk udik af qmif+yD; taqmifawGx0J ifvm+yD;
tusO;f om;awGudk wpfO;D csif; tjyifxu
G cf idk ;f +yD; cE<mud,
k af y:rSm t&ifq;Hk &SmazGygw,f? bmrSrawG@&if tjyifzufrmS xdik cf dik ;f xm;+yD;
tusO;f om;awG r&Sad wmhwJh tdyaf qmifawGx0J if+yD; tdy,
f mvdyaf wGudk wpfcck si;f _yyf o
G mG ;atmif/ auseyfavmufatmifz+G yD;
&Smygw,f?tJ'v
D &dk mS ae&if; olwdk@omG ;a&uswJh ypPn;f av;rsm; awG@vdk@uawmh bmrajym/ nmrajymeJ@ tdwx
f J
aumufxnfo
h mG ;wufygw,f? tusO;f om;awG&Jh tdy,
f mvdyaf wGxrJ mS ydu
k q
f aH wG awG@&if awmif &H;k wifr,ft
h pm; olwdk@u,
dk x
f J
rodrom xnfo
h mG ;wwfygw,f? ypPn;f &SmazGw,f qdw
k mu um,uH&iS f awG&Jh a&SrSm jyKvkyw
f mr[kww
f t
Jh wGuf
axmif0efxrf;awGudk ,H=k unfpw
d cf svdk@ r&Edik yf gb;l ?
tusO;f om;awG ypPn;f aysmufvdk@ wifjy&ifvnf; rodcsiaf ,mifaqmif+yD; wifjywJo
h u
l adk wmif jyef[ed ;f a[mufygao;w,f?
q&m0efu aq;pmeJ@ciG jfh yKxm;wJh aq;0g;awGudk awG@&ifvnf; rif;wdk@vufxrJ mS 'Davmuftrsm;}uD;rxm;&bl;k qdu
k m
odr;f ,lomG ;wwfygw,f? tJ'v
D o
dk rd ;f qnf;wJyh pPn;f awGuvnf; &SmazGa&;yHpk eH J@ odr;f qnf;wmr[kwyf J pm&if;azsmuf+yD;
olwdk@trd af wGudk r ,lomG ;wmaocsmygw,f?
yHrk eS t
f m;jzifh tusO;f om;awG[m (2)ywfwpfcg axmif0ifpmawG@ cGi&fh ygw,f? rdom;pkeJ@ wpfvudk ESp}f udraf vmuf
awG@ciG &fh Edik w
f J@ umvav;jzpfwma=umifh axmifusvmol awmfawmfrsm;rsm; t&rf; wefz;dk xm;=uygw,f? axmif0ifpmawG@&wJt
h cg
oHZum(4)xyfeJ@ um&Hxm;wJah xmif0ifpmtcef;rSm tdru
f rdb/ rdom;pkawGeJ@ (15)rdepfcef@ awG@}uHKpum;ajymvdk@&ygw,f?
omreftusO;f om;awGtaeeJ@ vGwv
f w
G v
f yfvyf pum;ajymqdv
k dk@&ayr,fh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f orm;awG axmif0ifpm
awG@&ifawmh ud,
k t
fh rd af wGu tdro
f m;awG&aJh emufrmS axmif0efxrf;awG&aSd e+yD; usaemfwdk@awG&Jh aemufrmS vnf; bmawGajymw,f/
qdw
k ,fqw
dk mudk apmifeh m;axmifaewJ@ 0efxrf;awG&aSd eygw,f?
ESpS yf wfrmS wpfcgom/ wpfcgrmS (15)rdepfavmufom awG@ciG fh&wJt
h csed af v;rSm ud,
k t
fh rd u
f rdom;pkeJ@u,
dk f vGwv
f w
G v
f yfvyf
pum;ajymvdk@ r&cJyh gb;l ? axmif0ifpmawG@&wJh tcef;uvnf; tifrwefudk usO;f ajrmif;+yD; tusO;f om;awG jynfu
h syaf ewufvdk@
pum;ajym&ifvn;f atmf[pf+yD; ajym&ygw,f? axmif0ifpmtcef;rSm wm0efuswJh axmif0efxrf;t&m&Su
d dk ESp}f udrq
f v
dk nf;[kw/f
oH;k }udrq
f v
dk nf;[kwf axmif0ifpm vdik ;f a=u;ydu
k q
f aH y;vdu
k &f ifawmh b,fEpS =f urfrqdk awG@ cGi&fh wwfygw,f?
axmiftjyifzuf ppfaq;a&;*dwaf wGu txyfxyfppfaq;+yD; oGi;f cGifjh yKxm;wJh ypPn;f awGomygwJh usaemf&h Jh
axmif0ifpmypPn;f awGudk usaemft
h rd o
f m;awGeJ@awG@+yD; vdk@ tdru
f vlawGaxmif0ifpmcef;u jyefxu
G o
f mG ;+yD;rS cGif@jyKcsu&f +yD;wJ@
ypPn;f awGudk ay;ygw,f? wpfcgwpfav cGijfh yKxm;wJyh pPn;f awGxu
J olwdk@vcdk siw
f yJh pPn;f &Sd&if . . .
'gr&bl;k uG/
[d[
k moGi;f cGirfh ay;bl;
qd+k yD;
ypPn;f tcsKd udk
odr;f qnf;oGm;wufygw,f?
0efxrf;awGudk
vdik ;f a=u;ydu
k q
f aH y;xm;wJh olawGuu
dk sawmh rkef@[if;cg;wdk@/ 'efayguw
f dk@awmif tjyifu oGi;f cGijfh yKwmudk rsujf rifawG@&ygw,f?
+yD;awmh oGi;f cGifrh jyKyJ odr;f qnf;xm;wJh ypPn;f awGudk olwdk@0efxrf;awG tcsi;f csif; pm;aomuf=uygawmhw,f?
wpfcgwek ;f u tusO;f om;wpfa,mufu tJ'v
D dk axmif0ifpmcef;rSm 0efxrf;awG rw&m;t}udraf ygi;f rsm;pGm jyKvkyw
f mudk
onf;rcHEidk af wmhvdk@ axmifxu
J o
dk iG ;f cGirfh ay;wJh vufzufudk tdru
f rSm,l+yD; vufzufxu
J dk uecd(k jrefrmhwidk ;f &if;aq;wpfrsKd ;)udk
axmif;+yD;wJh tr_ef@eJ@qu
D adk &m+yD; axmif0ifpmudk ,lvmzdk@ ol@trd u
f rdom;pkurdk mS vdu
k yf gw,f? axmif0ifpmawG@ csed fa&mufawmh
xifxm;wJt
h wdik ;f axmif0ifpm0efxrf;awGu vufzufxyk u
f dk oGi;f cGirfh ay;bl;[kajymum vufzufxyk u
f dk odr;f um tr_u
d yf ;Hk xJ
ypfxnfv
h ydk yf gw,f?aemufwpfae@ usawmh axmif0ifpm0efxrf; wpfa,muf tusO;f om;qDu rw&m;odr;f ,lxm;wJh uecdyk g0ifwJh
vufzufupdk m;rdvdk@0rf;av#m+yD;
aq;&Hak &mufomG ;ygw,f?
tJ'0D efxrf;crsm
ESp&f ufavmuf
cGi,
fh v
l u
dk &f ygw,f?tup(tukepf m;)0efxrf;awG[m tusO;f om;awGqu
D ypPn;f awGurdk w&m; odr;f ,l+yD; pm;aomufae=urSe;f
50

'Dwpfcsuu
f xif&mS ;oGm;ygw,f? tJ'v
D dk vufzufxu
J dk uecdk xnfch w
Jh o
Jh u
l awmh usaemfwdk@(3)aqmifuyg? emrnfuawmh
rajymawmhygb;l ?
(i)axmif
axmifuspm&if
uspm&if;awG cd;k xkwaf wmh
us
1991 ckEpS x
f rJ mS tif;pdefaxmifxu
J dk ukvor*~u txl;pHpk rf;a&;ud,
k pf m;vS,}f uD; a&mufvmcJyh gw,f? e0w
tm%mydik af wGu axmifaq;&H/k trsKd ;orD;aqmifeJ@ wdu
k t
f csKd @uydk J =unfch iG afh y;ygw,f?
axmif0ifpmcef;udk ukvor*~u,
dk pf m;vS,}f uD; oGm;a&muf=unfah wmh Edik if aH &;tusO;f om; &Sad yr,fh pD;yGm;a&;yk'rf (5)eJ@
axmifusvmwJo
h al wGudk axmif0ifpmcef;rSm vltenf;i,feJ@ ususee awG@ciG afh y;wmudk [efaqmifjyygw,f? trSew
f u,frmS awmh
axmif0ifpmawG@&wJh tcef;usO;f av;xJrmS
rD;a&mifrjynfrh pHek J@ vlawGjynfEh u
S af eatmif xnf+h yD;awG@&wm jzpfygw,f?
Edik if aH &;tusO;f om;awGeJ@ &mZ0wftusO;f om;awG axmif0ifpmawG@ yHjk cif; rwlygb;l ? usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f orm;awGusawmh
axmif0ifpmrSm bmajymvJ qd+k yD; rsuv
f ;Hk a'guaf xmuf =unfah ewufygw,f? axmif0ifpmcef;rSm vlawGrsm;vGe;f vd@k
wpfa,mufeJ@wpfa,muf pum;ajym&if; atmf+yD; ajym&ygw,f? ukvor*~ ud,
k pf m;vS,}f uD; vmwJah e@u axmifuaus;G wJx
h rif;u
cgwidk ;f eJ@rwl xl;xl;jcm;jcm; aysmah ysmah jymif;ajymif; pm;&ygw,f? yJ[if;qdv
k nf; t&if&ufawGu yJ[if;eJ@ rwlyJ yJ[if;qdw
k Jh
trnfemreJ@jynfph v
Hk w
S Jh yJ[if;udk pm;&w,f?
aemufae@awGusawmh ydak e+rJ/ usm;ae+rJ jzpfomG ;jyefygw,f? xrif;uvnf; rmvdu
k w
f mrS a'giaf 'gijf rnfatmifrm+yD;
ta&mifuvnf; aumuf!iS ;f icsw
d v
f m; rSw&f atmif rJw;l aeygw,f? yJ[if;qdv
k nf; yJta&mifyJ ygawmhw,f? usaemfw@dk
tif;pdeaf xmifxrJ mS Edik if aH &; tr_awG trsm;}uD; &Sad ewmudk ukvor*~u,
dk pf m;vS,af wG rawG@&atmif/ rod&atmif zH;k xm;+yD;
&mZ0wftusO;f om;awGeJ@ a&maESmxm;ygw,f? taqmifudk vnf;vma&muf=unfh cGirfh ay;ygb;l ?
e0wu urBmudak wmif ajAmifvrd af jAmifpm; vkyaf ewmudk urBmu xifxif&mS ;&Sm; odvmapzdk@ aemifw}udrrf mS
urBm=h uufajceDtzGJ@ yJjzpfjzpf/ ukvor*~yjJ zpfjzpf vma&muf ppfaq;wJt
h cg Edik if aH &; tusO;f om;awG axmifeyH wf/ emrnfeJ@
b,ftaqmifrmS &Sw
d ,fqw
dk m wdwu
d sus od&atmifvyk zf dk@ pdwu
f ;l &vmygw,f? 'Dpw
d u
f ;l udk Edik if aH &;orm;awG tm;vH;k xJjyvdu
k &f if
atmifjrifwmxuf owif;ayguo
f mG ;Edik w
f t
Jh wGuf usaemfe@J pw
d w
f /l ud,
k w
f &l aJ bmfawGeJ@ 'Dupd aP wGudk wm0ef,El ikd frJ@ olawGudk
&Sm&ygw,f?
yxrOD;qH;k om;!Gef@O;D eJ@ wdik fyifygw,f? om;!Gef@O;D u vdv
k v
dk m;vm; wm0ef,l vufcw
H t
Jh wGuf aemufwpfa,mufjzpfwJh
&Jausmpf mG udk csn;f uyfygw,f? vkyif ef;vkyzf dk@ olwdk@ oabmwl=uw,f? 'Dvedk J@ usaemfwdk@trSw(f 3)aqmifrmS &Sw
d Jh
Edik if aH &;orm;tusO;f om;pm&if;udk aumuf,zl dk@ usaemfwdk@(3)OD; wm0efc=GJ uygw,f? &Jausmpf mG u pm&Guef J@ abmfvyf if&mS zdk@
wm0ef,&l +yD; taqmifrmS &Sw
d Jh Edik if aH &;orm;awG&Jh axmifeyH wf/ axmifusEpS /f yk'rf / tzGJ@tpnf;/ tcef;eHywf awGudk wpfcck si;f pHpk rf;zdk@
owfrw
S yf gw,f? 'gt
h jyif tjcm;olbmrS rodap&yg? om;!Gef@O;D u &Jausmpf mG vdu
k v
f pH ak qmif;xm;wJh tcsut
f vufawGudk
nzuf('grrS [kw)f reuftm&k%rf mS tdy,
f mxJ apmif+cHK+yD; v#Kd @v#K@0d u
S 0f u
S ef J@ a&;&ygw,f?
usaemfu tjcm;taqmifeJ@ wdu
k af wG&Sd pm&if;awG&zdk@twGuf qufo,
G &f wJw
h m0efudk,+l yD; t+yD;owf axmifpm&if;udk
tjyifux
dk w
k zf dk@ wm0ef,&l ygw,f? usaemfwdk@(3)aqmifrmS &Jausmpf mG eJ@ om;!Gef@O;D wdk@&Jh wm0ef+yD;oGm;wJt
h cgrmS pm&Guu
f dk
axmiftjyifxw
k zf dk@ usaemf }udK;pm;&ygw,f? pm&Guaf xmiftjyifudk a&mufzdk@ qdw
k m axmif0efxrf;(odk@r[kw)f
tusO;f om;t&m&Sw
d pfO;D OD;&Jh tultnD vdw
k ,fqw
dk m usaemf aumif;aumif; oabmayguyf gw,f? 'ga=umifh axmif0ifpmcef;rSm
wm0efusaewJ@ ukvm;rwfo;D udk pnf;&H;k a&;qif;&ygawmhw,f?
rwfo;D u (4)aqmifuajymif;vmwJh olqadk wmh ol@&aJh emufa=umif;udk (4)aqmifrmS pHpk rf;=unfah wmh ausm0f wdk@u
tajctaeaumif;w,fvdk@ rD;pdr;f jyawmhrS &mZ0wftusO;f om; rwfo;D udk aiGx;dk pnf;&H;k &ygw,f? usaemfwdk@(3)aqmifu
tusO;f om; (100)ausmf pm&if; +yD;oGm;wJ@twGuf trSw(f 4) aqmiftwGuf ausm0f eJ@ trSw(f 5)tdyaf qmiftwGuf
nDaxG;cdik (f &uD;Q )wdk@udk pm&if;aumuf,zl dk@ rD;pdr;f jy vdu
k yf gw,f?
(3)aqmifu Edik if aH &;tusO;f om; pm&if;[m rwfo;D &Ju
h n
l rD a_ =umifh pdwcf sv+Hk cHK&wJh txl; qufo,
G af &; vrf;a=umif;wqifh
&efuek +f rdK@&Sd Edik fijH cm;oH&;Hk wpfcu
k dk acsmarmpGm a&muf&o
Sd mG ;ygw,f? 'kw,
d taeeJ@(4)aqmifeJ@(5)aqmifpm&if;udk aumuf,w
l t
Jh cgrmS
wduswpJh m&if;udk r&ao;wm&,f/ vH+k cHKa&;awG usyw
f nf;aewm&,fa=umifh tcsed t
f enf;i,f apmifah e&ygw,f? tJ't
D csed rf mS
uHq;dk csiv
f dk@vm;rod? (3)aqmiftcef;(2)u pd;k vGi(f tuo)eJ@ udOk m%f0if;wdk@udk
axmifr;_ &H;k cef;em;rSm rScD pdk m;aomufaewJh
5(n)ta&jcHKawGu twdk@taxmif vkyv
f u
dk w
f ma=umifh axmifwiG ;f 5 (n)pm&if;aumufcrH e_ J@ olwdk@udk rde;f a*s;vfrmS
ppfaq;ygw,f?
pd;k vGiw
f dk@qu
D pm&Gupf mwrf; wpfcrk rS &wJt
h jyif / pGJcsurf cdik fvw
Hk =Jh um;u olwdk@udk oD;oef@ tusO;f axmifudk ydk@vu
dk yf gw,f?
usaemfwdk@wawGvnf; bk&m;w+yD; qkawmif;ae&ayr,fh axmiftm%mydik af wGu r&dyrf w
d m&,f/ pd;k vGif wm0efausyeG w
f m&,fa=umfifh
'Dupd u
P +yD;oGm;cJyh gw,f? r=umcifrmS yJ tukov
dk af wG twH;k vdu
k f twpfvu
dk f 0ifvmygawmhw,f? pd;k vGiw
f dk@upd +P yD;oGm;ayr,fh
51

(4)aqmifu tajccHausmif;om;wpf,muf jzpfwrJh ESaJ v;u axmifajryHu


k dk aoaocsmcsma&;qG+J yD; tjyifux
dk w
k zf dk@ }udK;pm;aewJh
tcsed rf mS yJ axmifwiG ;f wvmpDwt
Jh cgrmS rdomG ;ygawmhw,f?
axmifajryHu
k jdk rifawmh axmiftm%mydik af wG rsuv
f ;Hk jyL;oGm;ygw,f? axmifajryH[
k m pau;udu
k +f yD; aoaooyfoyf
a&;qGx
J m;um tao;pdwf azmfjyxm;wma=umifh a=umufvef@omG ;ygw,f? csucf si;f
axmifwiG ;f
&SmazGa&;awG
qufwu
dk 0f ifygawmhw,f? axmifajryHck ;dk xkww
f Jh rESaJ v;udak wmh a'guef J@jypf'%fwyf+yD; oD;oef@wu
dk u
f ydk dk@vu
dk +f yD; 5(n)awG&Jh
v_y&f mS ;r_reS o
f r#udk rsuv
f ;Hk a'guaf xmuf =unfah eygawmhw,f? usaemfwdk@vnf; axmifwiG ;f tajctae at;csr;f atmif
apmif=h unfah e&if; &moDaumif;vm+yD; tenf;i,f om,mvmcsed rf mS awmh (4)aqmifu ausm0f xHudk pm&if;oGi;f ,lzdk@ rwfo;D udk
v$wv
f u
dk yf gw,f?
ausm0f uvnf;
axmifajryHu
k pd aP =umifh
taqmifwiG ;f pm&Gu/f
abmvfyif=uyfwnf;
aevdk@
pm&if;jyKpkvdk@r+yD;ao;wma=umifh c%aezdk@ ajymygw,f? 'ga=umifh (5)aqmifu nDaxG;cdkifxH ta=umif;=um;awmh tacsmowfaevdk@
(1)&ufapmifyh gvdk@ apmifah epOf rwfo;D u azmufjyef vmygawmhw,f?
jzpfyu
Hk
rwfo;D [m axmif0ifpmtcef;rSm q&morm;wpfqv
l dk pm;csiw
f idk ;f pm;/ aomufcsiw
f idk ;f aomuf+yD;
atmufajcvGwv
f mygw,f? aemuf rl;,pfaq;oH;k ygao;w,f? axmif0ifpmrSm wm0efuspOf rwfo;D aq;oH;k wmudk
axmifr;_ }uD;vSjrifah wG@omG ;+yD; taqmifjyify rxGu&f qd+k yD; a'gucf wfjypf'%f ay;vdu
k yf gw,f?
tJ'rD mS rwfo;D u Zmwd&yk jf yvmygw,f?
ol@&aJh jcaxmufu a'guef J@jypf'%fvw
G zf dk@ vGwaf jrmuf&mvrf;twGuf usaemfwdk@zufudk jrm;OD; csed v
f mygawmhw,f?
usaemfwdk@uvnf; rwfo;D tajctae rlrrSew
f ma=umifh udp/P 0dpaP wGtm;vH;k azsmufzsuzf dk@ owday;vdu
k cf sed rf mS awmh (5)aqmifyJ
tcsed rf v
SD u
dk +f yD;(4)aqmifu ausm0f &Jh Edik if aH &;orm; pm&Gupf mwrf;[m rwfo;D &Jv
h ufxJ a&muf&aSd eESi+fh yD; jzpfygawmhw,f?
1991 ckESp/f Ed0k ifbmv 'kw,
d tywfxrJ mS jy\emu pwifygawmhw,f?
rwfo;D u ol@&aJh 'gucf wfjypf'%f vGwv
f v
dk w
G jf im; rde;f a*s;&Hk;rSm usaemfwdk@upd w
P idk w
f ef;+yD; ausm0f u usaemfu
h adk y;vdu
k w
f Jh
pm&if;pm&Guu
f dk oufaotjzpfeJ@ &H;k wifvu
dk yf gw,f? xifxm;wJt
h wdik ;f usaemfeh mrnfeJ@ axmifusy'k rf udk &Gw+f yD;
rde;f a*s;vfwm0efus wyfom; 0if;jrifu
h vmac:ygw,f? rde;f a*s;vfa&mufawmh &H;k cef;xJrmS xdik cf dki;f +yD; axmifr;_ }uD;vSjrifu
h
par;ygw,f?
rif;wdk@ axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG f raebl;? [dw
k idk /f 'Dwidk ef J@ Z,m;vm_yaf ew,f? rif;bmawGvyk af evJ
igu
h adk jymprf;
usaemfu bmrSrvkyyf gb;l ? axmifucdik ;f wJh awmif,mudk vkyaf eygw,f? usaemfaxmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG af ewm
tusO;f om;wdik ;f odygw,f vdk@jyefajymvdu
k yf gw,f?
rif;uom axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG f aexdik af ew,fav;/ bmav;eJ@? axmifxrJ mS rif;bmawGvyk af ew,fqw
dk m
'dk@ov
d dk@ rif;udk apmif=h unfah ewm =um+yD? 'grif;odvm;
rodygb;l
rif;pm&Gupf mwrf;awGp/k [dt
k aqmif 'Dtaqmifu 5(n)pm&if;awGawmif;/ axmiftjyifxw
k +f yD; ra&mufoif/h
ra&mufxu
dk w
f aJh e&mawGuydk dk@zdk@ }udK;pm;aew,fq&dk if rif;bmjiif;rvJ
usaemfaxmifr;_ }uD; ajymwmawG bmrSem;rvnfb;l
rif;udk &Si;f &Si;f yJajymr,f? rif;rwfo;D udk tultnDawmif;+yD; 5(n)taqmifu pm&if;awGjyKpk+yD; axmiftjyifxw
k zf dk@eJ@
owif;pm zwf_ cGi&fh atmif pnf;&H;k cJw
h ,fqdk
'gv;Hk 0r[kwyf gb;l ? wrifvyk }f uH+yD; usaemfu
h dk remvdw
k Jh acsmufweG ;f csiw
f o
Jh al wGu jyKvkyw
f myg
bmwrifvyk }f uHrmS vJ? rif;ud,
k w
f idk f rwfo;D udk tJ't
D ultnDawG rawmif;cJb
h ;l vm;
rawmif;cJzh ;l ygb;l
'gqdk ausm0f u rif;qDuydk dk@vu
dk w
f Jh 5(n)pm&if;pm&Gu/f a[m'DrmS (pm&Guw
f pfcu
k dk usaemfu
h dk jyygw,f? tJ'pD m&Guu
f
ausm0f usaemhqD rwfo;D uwqifyh dk@vu
dk w
f pJh m&Guyf g) rif;u axmiftjyif xkwzf dk@ awmif;vdk@ ausm0f ua&;+yD;
rwfo;D uaewqifh ydk@cidk ;f wmqd&k ifaum rif;bm jiif;OD;rvJ
usaemf 'Dupd aP wG vH;k 0rodb;l ? tckaxmifr;_ }uD; ajymrS tH=h ordygw,f? ausm0f eJ@ usaemf tquftoG,rf &Syd gb;l
ausm0f eJ@ rif;eJ@tr_wv
GJ m;
r[kwyf gb;l
rif;a&SrSm oufaocHypPn;f awGeJ@ wuG rdaewm rif;bmjiif;rSmvJ
usaemfv
h ufxrJ mS rdwmr[kwyf gb;l ? 'Dupd u
P dk usaemfv;Hk 0rodygb;l ? usaemfu
h dk remvdw
k o
Jh l wpfO;D OD;u vky}f uHZmwfcif;+yD;
ajymwmjzpfygw,f
52

aumif;+yD? rwfo;D udo


k mG ;ac:prf;? (rde;f a*s;vf0efxrf; wpfO;D udk (3)aqmifrmS
a'gucf wfjypf'%feJ@ aeaewJh
rwfo;D udo
k mG ;ac:cdik ;f ygw,f? +yD;awmh usaemfzh ufvn
S +fh yD;) axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf Gef raecsib
f ;l ? [kwv
f m;
c%t=umrSm a'guw
f yfxm;wJh rwfo;D rde;f a*s;vf&;Hk cef;a&S a&mufvmygw,f? axmifr;_ }uD; vSjrifu
h
rwfo;D ? aevif;u rif;udb
k majymovJ
rwfo
f ;D u rsuEf mS xm;rmrmeJ@ usaemhudk 5(n)pm&if; axmiftjyif xkwaf y;zdk@eJ@ owif;pm zwf_ cGi&fh &ef owif;pm
dk f vdk@
awmif;ygw,fvdk@ ajymvdu
k yf gw,f? axmifr;_ vSjrifu
h at; . . . rif;jyefvdk@&+yD qd+k yD;rwfo;D udk taqmifjyefydk@vu
cdik ;f vdu
k yf gw,f? +yD;awmh usaemfzh ufvn
S +fh yD;
uJJ . . . rif;bmjiif;rSmvJ
rif;rSm pm&if;pm&Guaf wG&Sd&if xkwaf y;? tom;temrcHeJ@? rwfo;D uvnf;xGuf qd+k yD;+yD? a[m'DrmS vnf;
ausm0f uay;vdu
k w
f Jh 5(n)pm&if;
'Dupd u
P dk usaemfv;Hk 0rodygb;l ? rwfo;D ajymoGm;wJph um;u b,fvrdk rS jzpfEidk fygb;l ? jypf'%feJ@ tusO;f om;wpfa,muf&Jh
xGuq
f cdk suu
f &mcdik Ef e_ ;f jynfrh Seu
f ef Edik yf grh vm;qdw
k m axmifr;_ }uD; pOf;pm;=unfyh g? tck rwfo;D [m axmifxrJ mS pnf;urf;azmufvdk@
ol@uadk 'gucf wf jypf'%fay;xm;wmudk olvw
G &f mvGwaf =umif;&SmwJh taeeJ@ usaemft
h ay: tuGuq
f if+yD; 5(n)pm&if;ygwpJh m&Guef J@
&H;k rSm vmwdik w
f ef;wm rjzpfEdkib
f ;l vm;cifAsm? tckavmavmq,frmS rwfo;D [m jypf'%fjzpfaewJh tusO;f om; jzpfae+yD; usaemfu
omreftusO;f om; jzpfaeygw,f? b,fpum; rSeEf idk w
f ,fqw
dk m axmifr;_ }uD; pOf;pm; =unfyh g
rif;vH;k 0 rodb;l vm;
rodygb;l
nDaxG;cdkiu
f adk um rif;odvm;
odygw,f
b,fvydk wfoufovJ
usaemfw
h dk@ tr_waGJ wGyg
tquftoG,&f v
Sd m;
usaemfeJ@ axmifusuwnf;u uGo
J mG ;wm tquftoG,f r&Sad wmhygb;l
at;/ aumif;+yD? vdt
k yfvdk@ xyfppfaq;p&m&S&d if ac:vdu
k rf ,f
a[h? ol@urdk ed ;f a*s;vfu zd0k idk ;f xJrmS xnfx
h m;vdu
k f vdk@ajym+yD; zd0k idk ;f xJrmS usaemfu
h dk wpfa,mufwnf; xm;vdu
k yf gw,f?
rde;f a*s;vfu usaemfeJ@ odwb
Jh p aZmfviG u
f adk c:+yD; rwfo;D cseG fvu
dk v
f dk@ usaemfjy\em wufae+yDvdk@ owif;ydk@ vdu
k yf gw,f?
pdwx
f u
J vnf; bmyJjzpfjzpf usaemfv
h ufxrJ mS rrdwt
Jh wGuf jiif;&rSmyJjzpfw,fvdk@ qH;k jzwfygw,f? aemufq;Hk ausm0f eJ@
usaemfu
h dk rsuEf mS csi;f qdik f qHak y;vnf; jiif;&rSmyJvdk@ awG;+yD; taqmifuae ppfacG;vm;/ wdu
k v
f m;/ oD;oef@vm;/
wpfcck ak wmhajymif;cH&zdk@ apmifah evdu
k yf gw,f?
aemufawmh(4)aqmifu ausm0f udak c:ppfygw,f? ausm0f uvJ axmifr;_ }uD;vufxu
J pm&Gu[
f m olrwfo;D udak y;wJh
pm&Gurf [kwaf =umif;/ pm&Guaf y:u vufa&;[mvnf; ol@vufa&;r[kwaf =umif;/ rwfo;D acsmufcswmjzpfa=umif;/ usaemfeJ@vnf;
tquftoG,rf &Sad =umif; xGuq
f o
dk mG ;ygw,f? aemufxyfwpfcg(5)aqmifu nDaxG;cdik u
f dk zd0k idk ;f xJrmS ppfaq;r_+yD;wJt
h csed x
f d
xm;ygw,f?
usaemftaqmifudk jyefa&mufawmh taqmifu 5(n)awGeJ@ &mZ0wftusO;f om;awG tm;vH;k usaemf
taqmifjyefa&mufvmwmudk tH=h oae=uygw,f? rwfo;D cseG v
f u
dk w
f u
Jh pd P owif;jyef@aeygw,f? taqmifrmS rwfo;D eJ@jyefawG@awm@
axmifr;_ }uD;a&SrSmajymwJh rsuEf mS rsKd ;r[kwaf wmhyJ rsuEf mS csKd vmaoG;ygw,f? usaemfuvnf; 'Dtr_upd P tjcm;taqmifuppfaewm
r+yD;jywfao;vdk@ tjypf'%fray;ao;wmvdk@ pdwx
f rJ mS xifryd gw,f? 'grrS [kwf tjcm;tpDtpOfawG&v
Sd dk@vm;/ naeaxmifyw
d rf S
ppfacG;/ 'grrS [kwf oD;oef@ wpfcck u
k ydk dk@ rvm;qd+k yD; awG;um taqmifu &JabmfawGudk E_wq
f uf+yD; usaemft
h yd ,
f mvdyu
f dk
jyifqifapmifq
h idk ;f aevdu
k yf gw,f?
axmifwcH g;ydww
f t
Jh csed x
f d usaemfu
h v
dk mac:wmrawG@&vdk@ usaemfeJ@ usaemf&h aJ bmfawG xGuq
f cdk suu
f yJ aumif;vdk@vm;/
oufaocHpm&Guu
f
usaemfwdk@ vuf0,fr&Sv
d dk@vm;/ owif;ay; w&m;pGw
J o
Jh u
lk
jypf'%fjzpftusO;f om;jzpfaevdk@vm;eJ@
vm;aygi;f rsm;pGmawG;rdygw,f? 'gr[kwv
f J usaemfwdk@udk ta&;,l&if 0efxrf;awGyg yg0ifyufoufaewmrdk@ axmufvrS ;f a&;0ifppfrmS udk
a=umufvdk@yv
J m;? bmyJjzpfjzpf usaemfwdk@a&SrSmpd;k vGiw
f dk@/ Om%f0if;wdk@udk 5(n)pm&if; axmiftjyifxw
k zf dk@ }uHpnfre_ J@ oD;oef@axmi
af jymif;a&GcHxm;&wJh om"uu ylyal EG;aEG;av;&Sad eygw,f?usaemfwdk@u olwdk@xufom+yD; oufaocHypPn;f awmif;rdaewmyg?
53

usaemfwdk@udk bma=umifh ta&;r,lwmvJqw


dk Jh tajzu aemufrS odvm&ygw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k udk 1991 ckEpS Ef 0dk ifbmv
(24)&ufae@rmS axmifajymif;a&Gvdu
k yf gw,f? axmifajymif;tpDtpOf&v
Sd dk@ ta&;r,lcw
Jh m jzpfygw,f?
'grrS [kw&f if aemufru
_ yfrvm;/ a'guef J@ wdu
k v
f m; wpfcck yk gy?J
tcef;(10)
(u)axmif
axmifajymif;+yD
tif;pdeaf xmifxu
J dk 1991 ckEpS f bdu
k av;wdu
k yf t
GJ +yD; axmifusvmolawGa=umifh tif;pdeaf xmif twGi;f Edik if aH &;r_awG
tqrwef rsm;jym;vm+yD; taqmifwpfaqmifudk tusO;f om;(100)ausmaf vmuf &Sv
d mygw,f?
'Dv
D dk Edik if aH &;r_awG rsm;vmwma=umifh axmifajymif;a&G r,fqw
dk o
Jh wif;awG ay:xGuaf ecJh wmvnf; =umvS+yDjzpfygw,f?
b,fae@ajymif;&r,f/ b,fawmha&G&r,f/ b,faxmifudk ajymif;r,f pwm awGudk b,forl S twdtus rodEidk yf gb;l ?
'geJ@usaemfwdk@vnf; 'Dupd u
P dk rodvu
dk zf momae vdu
k yf gw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@tm;vH;k txifrw
S w
f t
Jh csed f / tm;vH;k
owdrxm;rd=uwJh 1991ckEpS f Ed0k ifbmv (24)&ufreuftapm}uD;rSm axmifajymif;a&Gzdk@ jzpfvmygw,f?
reuftapm}uD; taqmifawGudk 0efxrf;awGa&mufvm+yD; pm&if;rSm emrnfygwo
Jh al wGudk ud,
k fh ypPn;f awG,+l yD; tjyifudk
xGucf idk ;f ygw,f? usaemfwdk@(3)aqmiftjyif (4)aqmif/ (5)aqmifeJ@wu
dk cf ef;/ oD;oef@aqmifawGu 5(n)Edik if aH &;orm;rsm;
ta,muf(20)pDeJ@ pkpak ygi;f 5(n) wpf&mausmu
f dk ac:xkwf oGm;ygw,f?
usaemfwdk@ ta,muf(100)ausmu
f dk tjyifux
dk w
k +f yD; rde;f a*s;vfvrf;r}uD; twdik ;f ac:oGm;ygw,f? rde;f a*s;vfvrf;r}uD;udk
a&mufawmh usaemfwdk@tm;vH;k &Jh qHyifawGudk av;uGu=f um; !Syyf pfygw,f? qHyif!yS w
f ,fvdk@ ajym&ayr,fh wu,fwrf;=uawmh
qHyifudk yHyk suq
f if;ysujf zpfatmif pufuyfaus; xd;k cs wmyJjzpfygw,f? qHyif!yS +f yD;wmeJ@ csucf si;f ajcusi;f &du
k yf gw,f? +yD;awmh
axmifA;l 0rSm wef;pDcidk ;f ygw,f? wef;pDaecsed rf mS bJO(2)vH;k / iydenf;enf;ygwJh xrif;xkyaf wG wpfa,mufwpfxyk f a0ay;ygw,f?
aemuf tup uaewqifh &Jvufudk tyfvu
dk yf gw,f? &J0efxrf;awGu usaemfwdk@5(n)awG ta,muf(100)ausmu
f dk
tif;pdeAf ;l 0udak c:oGm;+yD; axmifA;l 0rSm tqifoif&h aSd ewJh wDt;D (11)um;ESppf ;D qDudk ac:oGm;ygw,f? tJ'u
D m;ay:udk usaemfwdk@
tm;vH;k udk wifaqmif+yD; um;u tif;pdeb
f w
l mudk OD;wnfarmif;ESio
f mG ;ygw,f? usaemfwdk@awGaxmifjyifudk a&mufwmeJ@ rjrif&wm
=um+yDjzpfwJh jyify urBm&Jh edp"P 0l v_y&f mS ;r_awGudk wtHw
h =o}uD; ai;pdu
k =f unfah erdw,f?
'gayr,fh usaemfah jcaxmufu oHajcusi;f udk jyefiHk@=unfv
h u
dk af wmh &ifxrJ mS qwfueJ emusio
f mG ;ygw,f? jyifyu yH&k yd af wGudk
tirf;r& ai;=unfah erdygw,f? axmifxrJ mS ae@pOf _u
_d af e&wJh aveJh axmif&jJh yifyuavu twlwjl zpf&ufom;eJ@
tjyifuavuyd+k yD; vwfqwfoef@&iS ;f w,fvdk@ xifryd gw,f?
aocsmwmuawmh 'g[m axmifuvGwaf o;wm r[kwyf gb;l ?
usaemfwdk@awG tif;pdeaf xmifu ajymif;a&GcJ&h wJh Edik if aH &;tusO;f om;awG&Jh pm&if;udk azmfjy vdyk gw,f?
1991 ckEpS f Ed0k ifbmv (23)&ufae@wiG f &efuek t
f if;pdef A[dk pHjy tusO;f axmifrmS o&uftusO;f axmifodk@ ajymif;a&G cH&onfh
pm&if;
trnf
axmifusEpS f
(1)r*~iq
f &mawmf(OD;a&$omat;)
( & )ESpf r*~iaf usmif;wdu
k /f ouFe;f useG ;f +rdK@e,f
(2)OD;y0Ho (OD;jynfausm)f

( & )ESpf owdyXmefausmif;wdu


k /f wmarG+rdK@e,f

(3)OD;tmpm& (axmifwiG ;f YysHveG af wmfr)l

( & )ESpf o&ufawmem&Dpifausmif;wdu


k /f vrf;rawmf+rdK@e,f

(4)OD;tdEu
dN

( 5 )ESpf qm;vif;ausmif;wdu
k /f ykZeG af wmif+rdK@e,f

(5)OD;ynm'Dy

( 5 )ESpf odraf wmf}uD;ausmif;wdu


k /f yef;yJwef;+rdK@e,f

(6)OD;eaENmbmo (OD;Edik x
f eG ;f a&$)

( 5 )ESpf rGeaf usmif;wdu


k /f A[ef;+rdK@e,f

(7)ud&k if ausmw
f ifh

( & )ESpf ara';eDausmif;wdu


k /f ausmufuek ;f / &efuif;+rdK@e,f

(8)ud&k if xl;at;

( 4 )ESpf ok0omrausmif;wdu
k /f prf;acsmif;+rdK@e,f
54

(9)OD;rJarmif
(10)OD;cifarmif}uD;

( 7 )ESpf
( 7 ) ESpf

pvif;+rdK@/ rauG;wdik ;f

(11)ud+k idr;f csr;f (pma&;q&m nDyak v;)

( 10 )ESpf

vlxw
k u
dk /f rEWav;+rdK@

(12)ud&k (J c)udo
k ed ;f atmif

( 10 ) ESp,
f if;rmaw;oHoiG ;f / ausmufww
H m;+rdK@e,f

(13)udak Zmfrif;(c)AHw
k dk

(5)

(14)ud+k zdK;a00if;

ESpt
f xufwef;ausmif;om;/ tkwzf /dk yJc;l wdik ;f

(5)ESpw
f wd,ESp(f &lyaA')&efuek w
f uUov
dk ef wWvif;+rdK@/ yJc;l wdik ;f

(15)udEk idk v
f iG cf sdK
(16)udak pmvGif

(10) ESpf acsmif;acgi;f &Gm/ ayguaf cgi;f +rdK@/ yJc;l wdik ;f


( 5 )ESpf a&Sae/ zqyv (A[d/k rlvtzGJ@csKyf)&efuek f

(17)udak usmrf if;Edki(f c)udek D

( 7 )ESpaf emufq;Hk ESp/f pufrw


_ uUov
dk (f +rdK@jy)/ a&eHacsmif;+rdK@/

(18)a'guw
f m cifxeG ;f

( 3 )ESpx
f eG ;f aq;cef;/ "rRm&Hak usmif;vrf;/ 6rdik cf /GJ vSidk +f rdK@e,f

(19)udjk rifOh ;D
( 5 )ESpf aygi+f rdK@/ rGejf ynfe,f
(20)udt
k u
dk u
f dk (axmifwiG ;f aoqH;k )
( 8 )ESpv
f yk o
f m;aumvdy/f wwd,ESp(f jrefrmpm)/ &efuek +f rdK@
(21)udak usmrf if;Edkif
( 4 )ESpf tajccHynmausmif;om;or*~(&efuek w
f idk ;f )/ Adv
k w
f axmif+rdK@e,f?
(22)udck spu
f u
dk dk (c) udak tmif'if ( 4 )ESpaf emufq;Hk ESp/f pufrw
_ uUov
dk f (pufr)_ / awmifOuUvmy+rdK@e,f?
(23)OD;aZmfrsKd ;0if;
( 7 )ESpf A[dw
k &m;&H;k a&Sae/ &efuek +f rdK@
(24)OD;atmifjrif0h if;

( 7 )ESpf Xmer_;/ trSw(f 1)pufr0_ ef}uD;Xme/ vrf;eDav;/ &efuek +f rdK@

(25)udak X;atmif
( 3 )ESpf wwd,ESpf (jrefrmpm)/ &efuek fwuUov
dk /f vSn;f wef;/ urm&Gw+f rdK@e,f
(26)udak X;atmif
( 6 )ESpf yxrESp(f '\eduaA')/ ta0;oifwuUov
dk /f urm&Gw+f rdK@e,f
(27)udv
k aS X;
( 4 )ESpaf emufq;Hk ESpf ("gwak A')/ &efuek w
f uUov
dk /f r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f
(28)udck spn
f n
D (D c) udak &$bek ;f vl ( 5 )ESpf 'kw,
d ESp(f t*Fvyd pf m)/ &efuek w
f uUov
dk f
(29) udpk ed v
f i_d f (c)udjk ynfh

( 3 )ESpf urm&Gw+f rdK@e,f?

(30)udak usmpf ;dk (ykm;)

( 3 )ESpf wwd,ESpf (a&eH)/ pufrw


_ uUov
dk f

(31)udpk nfox
l w
G f

( 3 )ESpf 'kw,
d ESp/f pufrw
_ uUov
dk /f r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f

(32) udx
k eG ;f xGe;f

( 3 )ESpf aemufq;Hk ESpf (ocsmF )/ &efuek w


f uUov
dk ?f a'gy+Hk rdK@e,f

(33)udak xG;armf

( 3 )ESpf aemufq;Hk ESp(f jrefrmpm)/ &efuek w


f uUov
dk f

(34)udn
k aD xG;cdik (f c) ud&k uQ;D

( 4 )ESpf aemufq;Hk ESpf ("gwak A')/ &efuek w


f uUov
dk /f prf;acsmif;+rdK@e,f

(35)udw
k w
d Ef idk f

( 3 )ESpf xm;0,f+rdK@/ weoFm&Dwikd ;f

(36) udw
k ;dk wd;k xGe;f

( 5 )ESpf wwd,ESp(f _yaA')/ ykord 'f *D &Daumvdy/f ajrmif;jr+rdK@/


55

(37)ud&k v
J iG pf ;dk (c)ud&k J

( 5 )ESpf tvkyo
f rm;or*~/ v_id o
f m,m+rdK@e,f/ &efuek f

(38)udv
k aS 0

( 3 )ESpf usL&Siq
f &m/ urm&Gw+f rdK@e,f

(39)udak rmifarmifjrifh

( 5 )ESpf 'kw,
d ESpf (ocsmF )/ &efuek w
f uUov
dk /f awmifOuUvmy+rdK@e,f

(40)ud0k if;Edik Of D;

( 3 )ESpf aemufq;Hk ESp/f &efuek pf ufrw


_ uUov
dk f

(41)udak rmifarmifoef;

( 5 )ESpf jrefrmhp;D yGm;a&;b%f (ykZeG af wmifb%fc)GJ

(42)udv
k rS sKd ;aemif(c) rSe}f uD;
(43)udak tmifyidk f

( 5 )ESpf yxrESp(f Oya')/ &efuek w


f uUov
dk /f ausmufyef;awmif;+rdK@/
( 4 )ESpf =u,fprd ;f vli,ftzGJ@/ ykZeG af wmif+rdK@e,f/ &efuek w
f idk ;f

(44) udak usm0f

( 3 )ESpf yxrESp/f pufrw


_ uUov
dk /f 'gy+Hk rdK@e,f/ &efuek w
f idk ;f

(45)udak usm0f

( 3 )ESpf txufwef;ausmif;om;/ yJc;l +rdK@/ yJc;l wdik ;f

(46)udak usmaf usmo


f ed ;f
(47)udv
k 0S if;

( 4 )ESpf 'kw,
d ESp/f *k%x
f ;l wef;(ocsmF )/&efuek w
f uUov
dk /f Adv
k w
f axmif+rdK@e,f
( 20 )ESpf
bdu
k av;+rdK@/ {&m0wDwidk ;f

(48) udo
k m;!Gef@O;D
( 5 )ESpf yxrESp/f aq;wuUov
dk (f 1)/ &efuek /f ausmufww
H m;+rdK@e,f
(49)udak evif;(pma&;ol) ( 5 )ESpf tajccHynmausmif;om;rsm; or*~ (&efuek w
f idk ;f )/ ykZeG af wmif+rdK@e,f/
(50) ud&k aJ rmfx;l
( 4 )ESpt
f ajccJynm ausmif;om;rsm;or*~( &efuek w
f idk ;f )/ vrf;opf&yd o
f m/ vrf;rawmf+rdK@e,f
(51) ud&k aJ usmpf mG
( 3 )ESpf
tajccHynm ausmif;om;rsm;or*~ (&efuek w
f idk ;f )/ Adv
k w
f axmif+rdK@e,f
(52) udjk rifph ;dk (c)udak *smef D
( 17 )ESpf
trsKd ;om;'Dru
dk a&pD tzGJ@csKyf(A[d)k / vli,f/ vrf;opf&yd o
f m/ vrf;rawmf+rdK@e,f
(53)udjk rifq
h ef;
( 5 )ESpf
ajrmufOuUvmy+rdK@e,f/ &efuek w
f idk ;f
(54)ud0k if;a&$
( 3 )ESpf
enf;jy(t*Fvyd pf m)/ vkyo
f m;aumvdy/f wmarG+rdK@e,f
(55) udo
k mjrwfausmf
( 4 )ESpf
aemufq;Hk ESp/f tydik ;f (u)/ aq;wuUov
dk (f 1)
(56) udak t;vGif
( 15 )ESpf
wwd,ESp(f ocsmF )/ ta0;oifwuUov
dk /f arSmb
f +D rdK@e,f
(57) udak Zmf0if;xGf
( 20 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ omauw+rdK@
(58)udak Zmf0if;xGe;f
( 3 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ 'v+rdK@e,f
(59) udo
k ed ;f xGe;f OD;
( 5 )ESpf
tajccHynmausmif;om;rsm; or*~/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
(60) OD;aomif;xGe;f
( 7 )ESpf
yJc;l +rdK@
(61)udrk sKd ;jrifh
( 5 )ESpf
aemufq;Hk ESpf (ocsmF )/ &efuek w
f uUov
dk /f omauw+rdK@e,f
56

(62) udak tmifausmrf ;dk (c)udb


k adk wmuf
vl@abmifopf 'Dru
dk &ufwpfygw/D anmifav;yif+rdK@e,f/ yJc;l wdik ;f
(63) udpk ;dk Edik f
wwd,ESpf (ordik ;f )/ ykord 'f *D &Daumvdyf
(64)udpk ;dk Edik f
yef;yJwef;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(65)udEk idk 0f if;
tajccHynmausmif;om;rsm;or*~/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
(66) udak ZmfaZmfvi_d f
vl@abmifopf 'Dru
dk &ufwpfygw/D omauw+rdK@e,f
(67) udrk sKd ;wifah tmif
aemufq;Hk ESp/f pD;yGm;a&;wuUov
dk f
(68) udak usmaf xG;
ta0;ajy;Xme/ qufo,
G af &;/ pmwdu
k Ef iS afh =u;eef;0ef}uD;Xme/ r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f
(69) udpk nfo0l if;
omauw+rdK@e,f
(70) udpk ;dk jrif(h c) aygirf ek f@
'v+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(71) udv
k iG Of ;D
c&rf;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(72) ud=k unf0if;
c&rf;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 73 ) udck ifaZmf
a0bm*D/ ajrmufOuUvmy +rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 74 ) udek w
D w
G af usmf
txufwef;ausmif;om;/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
( 75 ) udo
k *d a tmif
txufwef;ausmif;om;
( 76 ) udu
k jH rifh
tvH+k rdK@e,f/
( 77 ) udrk sKd ;atmif=unf ( c ) rsKd ;rsKd ;
( 78 ) udx
k eG ;f jrifah tmif
'kw,
d ESp/f *k%x
f ;l wef; ( yx0D )/ &efuek w
f uUov
dk /f ewfpifvrf;/ =unfjh rifwidk +f rdK@e,f
( 79 ) udek u
D Odk ;D
txufwef;ausmif;om;/ wmarG+rdK@e,f
( 80 ) udck ifarmifxeG ;f ( c ) udu
k |/d 5 ( C )
'kw,
d ESp/f &efuek w
f uUov
dk /f }udK@uek ;f / tif;pde+f rdK@e,f/ &efuek +f rdK@e,f/
( 81) udrk sKd ;atmif
'kw,
d ESp/f ta0;oifwuUov
dk f
( 82 ) udak rmifarmifat;
tvkyo
f rm;or*~
( 83 ) udrk ;dk atmif
usL&Siq
f &m/ prf;acsmif;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 84 ) udak pmausm+f idr;f
tvH+k rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 85 ) udak omif;aiG
57

( 3 )ESpf
( 3 )ESpf
( 5 )ESpf
( 3 )ESpf
( 3 )ESpf
( 3 )ESpf
( 3 )ESpf
( 5 )ESpf
( 11 )ESpf
( 7 )ESpf
( 7 )ESpf
( 6 )ESpf
( 9 )ESpf
( 11 )ESpf
( 6 )ESpf
( 7 )ESpf
( 4 )ESpf
( 4 )ESpf
( 5 )ESpf
( 3 )ESpf
( 6 )ESpf
( 6 )ESpf
( 5 )ESpf
( 3 )ESpf

txufwef;ausmif;om;/ r*Fvm'H+k rdK@e,f


( 86 ) udEk idk rf eG f
enf;jy/ '\eduaA'/ &efuek w
f uUov
dk /f rGejf ynfe,f
( 87 ) udb
k b
dk x
dk eG ;f ( bdb
k x
dk eG ;f - &kyjf y )
awmifOuUvmy+rdK@e,f
( 88 ) ud&k rJ eG f
txufwef;ausmif;om;/ urm&Gw+f rdK@e,f
( 89 ) udx
k ed 0f if;atmif
ae0if;ESi;f qD pmtkyq
f idk /f tif;pde+f rdK@e,f
( 90 ) udpk ;dk jrwf
tvH+k rdK@e,f/ &efuek w
f idk ;f
( 91 ) OD;avmt,f ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om; tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 92 ) OD;bifqif ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 93) udx
k ;l *G,f ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k / (autef,l )
( 94 ) udak us;awm ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 95 ) udck sKd av; ( Edik if aH wmfyek u
f efr)_
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 96 ) OD;z'dk oef;vS ( Adv
k }f uD; ) ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 97 ) OD;aomrwfpf ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 98 ) OD;ref;!Gef@ ( Edik if aH wmf ykeu
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 99 ) qmxl;apm ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 100 ) udw
k ifjrifh ( Edik if aH wmfyek u
f efr_ )
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )

( 5 )ESpf
( 4 )ESpf
( 3 )ESpf
( 4 )ESpf
( 13 )ESpf
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f
woufwu|e;f

usaemftck azmfjycJw
h Jh axmifajymif;Edik if aH &; tusO;f om;awGxrJ mS usaemftygt0if pkpkaygi;f ( 100 )[m jy\emaygi;f
ajrmufjrm;pGmeJ@ &ifqidk &f r,fh aemufxyftEW&m,f }uD;rm;vSwJh i&Jcef;wpfcq
k u
D dk OD;wnfomG ;ae&rSe;f axmiftm%mydik af wGuvGv
J dk@
b,forl S rodEidk af wmhyg?
( c ) o&ufaxmif toGm; vrf;c&D;rSm
usaemfwdk@ Edkiif aH &;tusO;f om;awG[m &JuwifaqmifvmwJh um;ESppf ;D eJ@ tif;pdeb
f w
l mudk a&mufwt
Jh cgrmS
jynfzufuo
dk mG ;rJh &xm;udk apmif&h ygw,f?
axmiftm%mydik af wGu usaemfwdk@Eidk if aH &; tusO;f om;awGudk axmifajymif;wm b,forl rS odatmif wd;k wd;k wdww
f w
d f
jyKvkyw
f ma=umifh 'Dvadk xmifajymif;wJh udpu
P dk jyifyu jynfoal wG wenf;enf;eJ@ od&atmif vrf;ay:rSm oGm;vmae=uwJh
aps;oGm;aps;vm/ &k;H oGm;&H;k vmawGudk usaemfwdk@awG Edik if aH &;tusO;f orm;awGyg vdk@ ajymygw,f?
usaemfwdk@udk 'Dtif;pdeaf xmifuae e,faxmifwpfcu
k dk ajymif;xm;zdk@ a&Gae=uygw,f
vdk@ajymjy=uayrJv
h nf;
u|eaf wmfwdk@
toHawGudk
=um;vdk@vn
S =fh unfo
h mG ;wJh
olawG&o
Sd vd/k
r,Ho
k uFm
rsuv
f ;Hk awGe=Jh unf=h uwJh olawGvnf;&Syd gw,f? usaemfwdk@awGudk &mZ0wfom;awGvdk qHyifawGudk &kyyf suq
f if;ysuf !Syx
f m;wm/
pkwjf ywfaewJh usaemfwdk@u=dk unf+h yD; 'gawG[m Edik if aH &;tusO;f orm;awGyg qdw
k m ,H=k unfomG ;Edik zf dk@ cufcrJ ,fqw
dk m odvu
dk yf gw,f?
58

oem;=uygw,f? bmawGvt
dk yfvJ vdk@ar;+yD;vma&muf vmay; ESpo
f rd w
fh Jh olawG&o
Sd vd/k
[m/ 'D&yk af wGvm; Edik if aH &;orm;/ b,fuolc;dk / vlq;dk awGvrJ odygb;l
qdw
k pJh um;vH;k awGudk cyf=urf;=urf;av; &ifqidk &f ygw,f? bmyJajymajym usaemfwdk@&Jh tay:,Hudk =unf+h yD; tajctaeudk
rodEidk w
f o
Jh al wGudk em;vnfygw,f? olwdk@ajymor# cGiv
fh w
$ &f rSmygy?J jynfzufuo
dk mG ; usaemfwdk@p;D &r,fh &xm;a&mufvmawmh
usaemfwdk@tm;vH;k &xm;ay:udw
k uf&ygw,f? usaemfwdk@p;D &r,fh twGu
J dk oD;oef@tjzpf ( 2 ) wGcJ x
GJ m;+yD; &xm;&J@=urf;jyifay:rSmyJ
'Dtwdik ;f xdik &f ygw,f? &xm;&Jh jywif;ayguef J@ usaemfwdk@ tcsKyfcef; oHZumawG=um;rSm vlomG ;vrf;av;wpfc&k +Sd yD; tJ'aD e&mrSm
tapmif&h u
J apmifyh gw,f?
rif;wdk@tcef;xJrmS bmvkyfvyk &f w,f/ xGurf ajy;&if+yD;a&m xGuaf jy;zdk@awmh r}udK;pm;eJ@ 'D&xm;vrf; wpfav#muf =unf;/
a&/ av yl;aygi;f ppfqifa&;awG&w
Sd ,f
vdk@ tapmifu
h ajymygw,f? 'Dawmhvnf; usaemfwdk@u vGwv
f w
G v
f yfvyfeJh Edkiif aH &;oDcsi;f awG/ ausmif;om;or*~
oDcsi;f awGudk atmfq=dk uygw,f? reuf ( 7 )em&DrmS tif;pdeb
f w
l muae &xm;bD; pvdrfhygawmhw,f?
&xm;[m jynfpmydk@&xm; jzpfwma=umifh blwmpOfwidk ;f rSm &yfygw,f? 'Dawmh usaemfwdk@awG uvnf; blwmawGrmS &yfwidk ;f
usaemfwdk@eJ@ odu|r;f olawG &Srd vm;vdk@ awG@E;dk / awG@E;dk eJ@ &Sm=uygw,f? usaemfwdk@awGu ta,muf ( 100 ) awmif&w
Sd mrdk@
todtu|r;f uawmh wpfO;D wpfav awG@Eidk rf ,fqw
dk Jh ar#mv
f ifch su}f uD;}uD; xm;rdygw,f?
uHaumif;csiaf wmh wdu
k }f uD;blwm ta&mufrmS
o&ufaxmifuae Edik if aH &;tr_eJh axmifu vGwv
f m+yD;
aps;vdu
k af &mif;aewJh olawGeJ@ awG@ygw,f? olwdk@awG[m tif;pdeaf xmifrmS aecJ+h yD; o&ufaxmifudk ajymif;a&$cH&olawGjzpf+yD;
tckaxmifuvGwu
f m blwmrSm aps;vdu
k af &mif; aewm jzpfygw,f? olwdk@eJ@awG@awmh tultnD tenf;i,f&ygw,f? usaemfwdk@awG
axmifjymif;a&$cH&wJu
h pd P oufqidk &f mrdbawGudk owif;ydk@ay;zdk@ udv
k nf; tultnDay;cJhygw,f?
usaemfwdk@awGpm;zdk@ uGr;f ,mawGeJ@/ aq;aygv
h yd af wGudk wGt
J wGi;f vufvrS ;f rS&D m oGi;f ay;ygw,f? usaemfwk@d &xm;
wdu
k }f uD;blwmuxGuaf wmh 0r;fenf;a=uuGaJ ewJh rsuEf mS eJh vufjyE_wq
f uf&if; blwmrSm usecf yJh gw,f? ( usaemfwdk@udk
ulncD o
Jh w
l pfa,mufu wdu
k }f uD;u udo
k ufO;D vdk@ xifygw,f? usaemfeh mrnf odyrf rSwrf ad wmhyg? ) wdu
k }f uD;upxGuv
f muwnf;u
blwmwdik ;f rSm &xm;u&yfayr,fh aemufxyf todtu|r;f wpfa,mufrS xyfrawG@awmhyg? naeapmif;a&mufawmh &xm;[m
aygi;f wnfem; eD;vmygw,f? aygi;f wnfbw
l mem; eD;vmavav/ &JabmfawGxu
J
vlawGcyfvy_ v
f y_ f jzpfvmwma=umifh
pHpk rf;=unfah wmh usaemfwdk@ axmifajymif;tkypf x
k rJ mS ewWvif;+rDK@u ausmif;om;acgi;f aqmifwpfO;D jzpfwJh +zdK;a00if; ( &lyaA'/
J a'guw
f m armfZifwdk@eJ@ tr_w+GJ yD; axmifusvmwm
wwd,ESpf ) ygvmvdk@jzpfygw,f? ol@udk udo
k ufcidk f ( BCP )twGu
jzpfygw,f?
tck &xm;u aygi;f wnf +yD;&if ewWvif;jzpfwJh ol@Zmwduadk &mufrmS rdk@ ewWvif;a&muf&if ol@&J@todrw
d af qG wpfO;D wpfav
awG@vakd wG@jim;&SmazG=uzdk@ tm;vH;k u pdwt
f m;xufoefae=uwm jzpfygw,f?
ewWvif;blwmudk a&mufawmh uHtm;av#mpf mG bJ blwm&Hek m;rSm jcif;cwfaewJh +zdK;a00if;&J oli,fcsi;f awGudk awG@vdk@
atmf[pf tultnD awmif;vdu
k yf gw,f? ta=umif;pHu
k dk aoaocsmcsm &Si;f jyvdu
k w
f ma=umifh ol@&J oli,fcsi;f u +zdK;a00if;tdru
f dk
rSv
D rdk jSD im; ajy;+yD; ta=umif;=um; vdu
k yf gw,f? tm;vH;k u olwdk@trd u
f tdro
f m;awG blwmudk a&mufvmr,fh tcsed u
f dk
apmihaf r#maf ewJh tcsed rf mS yJ &xm;u bD;pvdrafh e+yD; jzpfygw,f? tJ't
D csed rf mS +zdK;a00if;&Jh tdru
f vlawG tm;vJ;Hk eD;yg; blwm&Hu
k dk
ajy;v$m; a&muf&Sd vmygw,f?
&xm;u ewWvif;uxGucf mG zdk@ t&Sed ,
f al ecsed rf mS yJ jynfzufu &xm;wpfpif; 0ifvmaewma=umifh tvHcsKd ;xm;vdk@
usaemfwdk@&xm;[m ewWvif;blwmudk jyefqw
k v
f u
dk yf gw,f? jynf&xm;udk vrf;ay;zdk@twGuf blwmrSm apmifzh dk@tcsed &f wma=umifh
+zdK;a00if;wpfa,muf ol@tareJ@ ol@trd u
f vlawG tm;vH;k eDyg;eJ@ pum;ajymvdu
k &f ygw,f? c%t=umrSm &xm;[m blwmu
xGuzf dk@jyifqifaeygw,f?
&xm;bD;tvdrf@rmS ol@tar/ ol@ta':eJ@ oli,fcsi;f awGu id+k yD; E_wq
f uf=uygw,f? +zdK;a00if;&Jh tar[m &xm;bD;eJ@t+ydKik f
p}uFew
f pfav#muf ajy;vdu
k +f yD; ol@om;udk E_wq
f ufygw,f? &xm;wG&J Jh wHcg;abmifudk qkwu
f idk +f yD; om;udw
k zGzG rSm=um;aeygw,f?
ol@tar[m pdwrf xde;f Edik yf J &xm;wGu
J rdk +SD yD; ol@om;ku=dk unfu
hk m idak uG;ygawmhw,f? &xm;[m t&Sed t
f enf;i,f &vmae+yD; jzpfvdk@
+zdK;a00if;u
tar. . . om;udpk w
d cf syg/ tar'kuaQ &mufr,f/ aecJyh g/ rvdu
k ef J@awmh tar&,f/ om;udpk w
d cf syg vdk@ajymawmhrS
ol@tar[m &xm;abmifudk vufuv$w+f yD; useaf ecJyh gw,f? usaemfwdk@tm;vH;k [m usecf w
Jh Jh ol@tarudpk u
dk =f unf&h if;
ud,
k t
fh arawGudk toD;oD; jyef+yD; owd&rd oGm;=uvdk@ &xm;wG}J uD; wpfcv
k ;Hk wdwq
f w
d +f idro
f uf oGm;ygw,f? usaemfwdk@tm;vH;k &Jh
rdbawGvnf; 'Dvcdk pH m;=urSmudk awG;+yD; acgi;f awG rodrom iH@k xm;=uygw,f?
59

tif;pdeb
f w
l mu
pxGuv
f muwnf;u
wpfvrf;vH;k qlnv
H mcJw
h hJ
usaemfwdk@
&xm;wG}J uD;[m
ewWvif;blwmtausmrf mS awmh pum;oHawG wdwq
f w
d o
f mG ;=uwm jynfbw
l ma&mufwJh txdygy?J jynfbw
l m a&mufawmh
tawmfudk arSmifae+yD; jzpfygw,f? rD;vH;k rygwJh &xm;rdk@ tjyifu=dk unf&h wm awmfawmfu'dk u
k aQ &mufygw,f? jynfbw
l mudk
a&mufwt
Jh cgrmS blwmxJrmS vlawGtrsm;}uD; pnfum;aewmudk awG@vu
dk &f ygw,f?
vlawGbmha=umifh 'Davmuf pnfum;ae&vJvdk@ pOf;pm;aewke;f rSm blwm&Jh tjyifzufuadk &mufawmh bk&m;yGaJ ps;wef;eJ@
wd;k awmhrS (3)ESpw
f pfcgusi;f ywJh jynfqaH wmf&iS b
f &k m; vSnv
fh nf ylaZmfcaH ewmudk awG@&ygw,f? bk&m;yGaJ ps;a=umifh jynfbw
l mrSm
vlawGjynfu
h syaf ewm jzpfygw,f? usaemfwdk@awGudk jynfbw
l m&Hu
k ae jynfaxmifudk ac:oGm;wJt
h cg tcsKyfum; tvHt
k avmuf
r&Sw
d ma=umifh tcsKyfum;(2) um;xJudk vl(100) yGwo
f yd =f uyf!yS af eatmif xnfw
h ifygawmhw,f? usaemfwdk@awGu 'Davmufval wG
trsm;}uD;eJ@ tcsKyfum;rqef@wma=umifh tukev
f ;Hk romay:oGm;Edik w
f ma=umifh aemufxyf um;wpfp;D ac:ay; / rac:ay;ygu
rvdu
k Ef idk b
f ;l vdk@ awmif;qdyk gw,f?
'geJ@ow
l dk@u usaemfwdk@udk awmif;yef+yD; blwmeJ@axmif[m ra0;vSa=umif;/ tjrefq;Hk a&mufatmif armif;ay;ygrh ,fvdk@
ajymjyygw,f? usaemfwdk@vnf; nzuf}uD; jzpfaewma=umifh taxGtxl; odyrf ajymawmhyJ wpfa,muftay: wpfa,mufxyf+yD;
jynfaxmifudk vdu
k yf gvmcJ&h ygw,f? ta&;tcif;wke;f u 'Dvydk u
J m;xJrmS vlawG tpkvu
dk t
f +yHKvdu
k f ydww
f ifo,faqmifwma=umifh
odrjf zLuke;f jzpfwu
Jh pd v
P dk touf&r_ 0vdk@ vlawG aoukew
f mawGudk =um;zl;wma=umifh usaemfwdk@ tm;vH;k vnf;
vef@jzef@aeygw,f? wpfcgrS rcHpm;zl;awmh 'Dtcgigwdk@ tvSnrfh sm;vm;qd+k yD; pd;k &draf =umif=h updwaf wGeJ@ vdu
k yf gvmcJ=h uygw,f?
tcsKyfum;xJrmS c%av; ae&H&k ySd gao;w,f? touf&a_ wG =uyf+yD; ac|;ap;awG xGuv
f mygawmhw,f? touf&r_ &wma=umifh
um;ay:rSm rl;wJo
h /l tefwo
Jh al wG uvnf; tef=u/ rl;armf=u jzpfuek yf gawmhw,f?
um;armif;orm;uvnf; ajymwJt
h wdik ;f t&Sed u
f ek f jynfaxmifudk armif;ESiaf y;ygw,f? wpfvrf;vH;k tcsKyfum;xJrmS
iydoyd /f ig;csOo
f yd ef J@ jynfaxmifuadk &mufonftxd vdu
k yf gcJh&ygawmhw,f? jynfaxmifudk a&mufonft
h cgrmS awmh axmiftwGi;f u
taqmifwpfcw
k nf;rSm usaemfwdk@tm;vH;k udk tay:xyf/ atmufxyfae&m csay;ygw,f?
jynfaxmifxu
J dk 0if&wJt
h cgrmS tjyifzufrmS &moDOwku awmfawmfav;udk at;aeyg+yD? tJ'D wpfnudk jynfaxmifrmS yJ
ukeq
f ;Hk vdu
k +f yD; aemufwpfae@ reuftapm}uD; o&uf+rdK@udk c&D;qufzdk@twGuf oabFmqdyu
f dk xGuv
f m&ygw,f? jynfoabFmqdyu
f dk
a&mufawmh oabFmxGu&f uf r[kww
f ma=umifh jynfaxmifudk jyefvm&jyefygw,f?
jynfaxmif[m jrefrmEdik if t
H usO;f axmifawGxrJ mS * tqifo
h m&Sw
d Jh tusO;f axmif wpfck jzpfygw,f? axmifudk
ywfywfvnfrmS um&Hxm;wJh tkw&f dk ;uvnf; tif;pdeaf xmifeJ@pm&if tawmfav; edrf@wmudk awG@&ygw,f?
(*)[if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm
aemufwpfae@jzpfwJh Ed0k ifbmv(25)&ufrmS awmh aqmif;tat;'%f csrf;csr;f pD;pD;}uD;atmufrmS
o&ufaxmifudk
qufomG ;zdk@twGuf jynfoabFmqdyu
f dk qif;&ygw,f? oabFmqdyaf &mufawmh usaemfwdk@tm;vH;k at;vGe;f vdk@ cdu
k cf u
dk w
f ek af tmif
csr;f ae=uygw,f?
oabFmay:wufwt
Jh cgrmS usaemfwdk@ o&ufaxmifydk@zdk@ wm0ef,x
l m;wJh &JawGu oabFm&Jh tay:xyfO;D ydik ;f rSm
pk+yD;ae&mcsay;ygw,f? tnmqefoabFm}uD;eJ@ o&uf+rdK@udk wpfaeukeef ;D yg; oabFmpD;&ygw,f? a&qefudk ckwaf rmif;aewma=umifh
oabFmuaES;aES;yJ armif;aeygw,f? usaemfwdk@ axmifajymif;tkypf ak wG[m teD;tem;u c&D;onfawGeJ@ pum;vufqu
Hk somG ;+yD;
wpfa,mufta=umif; wpfa,muf ajym=uygw,f? usaemfwdk@ tjzpfawGudk odomG ;wJt
h cgrmS c&D;onfawGpw
d rf aumif; jzpfomG ;=u+yD;
wpfcsKd @u rsu&f nfawGus=uygw,f? o&ufqyd u
f rf;udk naeydik ;f avmufrmS uyfawmh o&ufaxmifu 0efxrf;awGu
vufeuftjynft
h pHek J@ usaemfwdk@udk vmapmifah eygw,f?
aqmif;wGi;f jzpfwma=umifh oabFmu urf;rSm uyfvdk@r&wma=umifh a&v,faumifem; ra&mufwa&mufavmufrmS
&yfwef@&ygw,f? usaemfwdk@ tusO;f om;awG[m aeuswt
Jh csed rf mS &Snv
f #m;vSwJh oJaomifjyif}uD;udk ud,
k t
fh xkyu
f q
dk +GJ yD; (45)
rdepfavmuf jzwf+yD; o&ufurf;ay: jzwfav#muf&ygw,f?
uke;f jrifw
h pfcak y:a&muf oGm;wJt
h cgrmS tusO;f OD;pD;Xmeydik f &dr;f *sm;um;}uD;eJ@ usaemfwdk@ ta,muf(100) udw
k ifaqmif+yD;
o&ufaxmifuydk dk@ =uygawmhw,f? o&ufaxmifudk a&mufwt
Jh cgrmS usaemfwdk@ tm;vH;k udk axmifA;l 0rSm wvmpDygawmhw,f?
wvmpD+yD;wJt
h cgrmS axmifx;Hk pHt& axmift0ifrmS yHpk cH sKd ;w,fqw
dk Jh pum;vH;k twdik ;f wpfbek ;f bke;f eJ@ &du
k Ef Suyf gawmhw,f?
rSwyf w
Hk if pm&if;ay;wJt
h cg toHw;dk vdk@q+dk yD; wpfrsKd ;/ yHpk rH usvdk@ qd+k yD;tjypf&mS &du
k Ef u
S jf yefygw,f?
axmiftuFs&D ifbwfyidk ;f rSm tjyma&mift0wfpwpfpudk uyfxm;wJh (12) rSw&f u usaemfwdk@udk &du
k Ef u
S w
f mjzpf+yD;
ol@emrnfu iSu&f ;dk jzpfygw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k ud&k u
dk Ef u
S +f yD;awmh (1)aqmif&Jh tcef;wpfcef;xJrmS tm;vH;k udk ae&mcsay;ygw,f?
tjcm;tcef;awGjzpfwJh (2)cef;eJ@ (3) cef;u &mZ0wfom; tusO;f orm;awGudk taqmif(2)eJ@ taqmif(4)udk cG+J yD;ydk@vdu
k yf gw,f?
usaemfwdk@ta,muf(100) vH;k udk oD;oef@xm;&S+d yD; taqmifrmS &Sw
d Jh wHcg;awGtm;vH;k udk oHjym;awGeJ@ ydwv
f u
dk yf gw,f?
60

usaemfwdk@taqmif&Jh axmifr;_ u jrifo


h ef;qdo
k jl zpf+yD; tcef;vl}uD;(2) a,mufuawmh iSu&f ;dk /
OD;atmif}uD;qdw
k Jh
&mZ0wfom;awGudk cef@xm;ygw,f?
iSu&f ;dk eJ@ atmif}uD;wdk@[m e0w0efxrf;awG rsuEf mS omay;&if ay;ovd/k rvd&k if rvdo
k vdk usaemfwdk@ Edik if aH &;
tusO;f om;awGtay: w&m;vufvw
G f qufqw
H wfygw,f? tjypfukd t+rJvdk &SmazGae+yD; wbke;f bkef;jrnfatmif
&du
k Ef u
S w
f wfygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@uvnf; olwdk@(2)a,mufudk owdxm;+yD; ae&ygw,f?
o&ufaxmifuadk &mufwm (1)v&Sw
d t
Jh cgrmS wpfaqmifwnf;rSm &Sad e=uwJh usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f orm;awGukd
vlcyGJ pfzdk@
o&ufaxmiftm%mydik af wGu
}uHpnf=uygawmhw,f?
axmifyidk ef J@
taygi;f tyg
wpfpw
k dk@[m
aumufuspw
f t
Jh }uHtpnfawGeJ@ pwifvy_ &f mS ;ygw,f?
tif;pdeaf xmifxuf xl;jcm;wm wpfcu
k awmh jrefrmjynftv,fyidk ;f a'ou o&ufaxmifrmS
taqmifwidk ;f
a&wGi;f awG&ySd gw,f? tusO;f om;awG a&wGi;f xJua&udk ud,
k t
fh wGuu
f dk iif,&l ygw,f? wpf&ufrmS usaemfwdk@taqmif&Jh
axmifr;_ jrifo
h ed ;f eJ@ (12) rSw&f iSu&f ;dk wdk@[m o&ufaxmifrmS a&udk ud,
k zfh momudik ifr,l&yJ a&udo
k ufoufomomeJ@
toH;k jyKEdik af tmifq+dk yD; usaemfwdk@ta,muf(100) pDu a&pkypf ufv'_ ge;f zdk@ tv_cyH gw,f? usaemfwdk@awG&Jh rdom;pkawG
axmif0ifpmvmawG@wt
Jh cg aiGurdk mS +yD; axmifA;l 0rSm aiGudk tyfxm;&efeJ@ tJ'aD &pkypf ufrmS 5(n) rsm;aumif;r_q+dk yD;
urRn;f xd;k ay;r,fvdk@ ajymqdyk gw,f?
tjyifzufrmS ud,
k x
f u
l ,
dk x
f &Sad yr,fh axmifwiG ;f rSmyg ud,
k x
f u
l ,
dk x
f &Syd gvm;vdk@ tHhtm;oifh rdygw,f? axmifxrJ mS
'Dvu
dk pd rP sKd ;udk tm;ray;vdyk gb;l ? 'gah =umifh usaemfwdk@ axmifajymif;Edik if aH &; tusO;f orm;awGtm;vH;k a&pkypf ufrv_Eidk af =umif;
wnDw!$ww
f nf; tajzay;vdu
k yf gw,f? usaemfwdk@ ta=umif;jyefcsuu
f dk vufc+H yD;wJah emufrmS axmiftm%mydik af wG&Jh
vufwek f@jyefcsuf xGuaf y:vmygw,f?
tJ'guawmh a&pkypf ufrv_&if usaemfwdk@ taqmifurdvm udk rdvm bkwu
f
rodr;f awmhyJ usaemfwdk@awGudk
ud,
k rfh v
d m ud,
k o
f rd ;f zdk@ ta=umif;jyefygw,f? tJ't
D a=umif;jyefcsuef J@twl rdvm bkwf twGuf vl(5)a,mufa&G;ay;zdk@ wpfcgwnf;rSm
vdu
k w
f ,f?
o&ufaxmif&Jh yxrqH;k wdu
k yf u
GJ
p+yD;jzpfvdk@ &ifqdkizf dk@ qH;k jzwfvu
dk yf gw,f? usaemfwdk@u vufrcHEidk b
f ;l vdk@
xyfta=umif;jyefvu
dk w
f t
Jh cg usaemfwdk@v(l 100)eJ@ axmif0efxrf;awG !dES i_d ;f vdk@ r&awmhyJ wif;rmr_awG jzpfvmygw,f?
usaemfwdk@ta,muf(100)udk vlpck +GJ yD; wdu
k cf ef;awG/ tjcm;taqmifawGudk ydk@vu
dk +f yD; &mZ0wftusO;f om;awGeJ@p+k yD;
xm;vdu
k yf gw,f? (2) aqmifeJ@ (4) aqmifuadk &mufomG ;wJh Edik if aH &;tusO;f om;awG tm;vH;k udk a&qGaJ vbmtvkycf sygw,f?
o&ufaxmifxJ
a&qGt
J vkyq
f w
dk m
taqmifrmS &Sw
d aJh wmif,m/
tjyifzufuawmif,m/
rde;f raqmifuaomufa&eJ@
wpfaxmifv;Hk oH;k zdk@twGuf a&qG&J wmjzpfygw,f? &So
d r#val wGo;Hk zdk@twGuf a&qG&J +yD; a&qGw
J aJh e&mrSm oH;k wJh pufo;D bD;u
opfom;eJ@vyk x
f m;wmrdk@ yd+k yD;tm;pdu
k q
f &GJ ygw,f? }udK;awGuvnf; aqG;ajr@aevdk@ r=umc% jywfjywf usygw,f? }udK;topfvzJ dk@
axmif0efxrf;awGqaD wmif;&if
aemufwpfcg }udK;jywf&ifxw
k rf ay;bl;? ud,
k yfh u
dk q
f eH J@u,
dk 0f ,f/ r&S&d if a&rcsdK;=ueJ@ qd+k yD; qJqydk gao;w,f? usaemfwdk@
qG&J wJah &yH;k u uwW&mcGv
H dk oHy;Hk rsKd ;jzpf+yD; a&*gv(H 20)avmuf qef@ygw,f? a&wpfqidk ;f udk a&wGif;taygu0f rSm
a&vS,af y;wJo
h t
l ygt0if qdk vl(6)a,muf/ (7)a,mufavmuf qG&J ygw,f? a&wpfqidk ;f udk a&yH;k (50)owfrw
S +f yD; wpfae@udk
usaemfwdk@q&GJ wJh a&yH;k a& ta&twGuu
f yH;k (900)ausm&f ySd gw,f? a&yH;k (900)xuf b,fawmhrrS enf;wwfygb;l ? wpfcgwpfcg
'Dxufawmif ausmo
f mG ;wwfygw,f? aEG&moD axmifr;D ab;twGuf a&uef}uD; ESpu
f efuv
dk J tqifoifh jznfx
h m;&ygao;w,f?
yljyif;vSwJh tv,fyidk ;f a'o&Jh tyl&eSd af tmufrmS t0wfyidk ;f av;awG +cHK+yD; a&qG&J ygw,f? ac|;awG/ oHawGe@J a&qG+J yD;vdk@
xrif;pm;&wJt
h csed af &mufawmh 'kuw
Q pfrsKd ;xyf}uHK&ygw,f?
tJ'guawmh xrif;awGxJ oHawG/ cJawGygvmwmyg? wrifrsm;xnfx
h m; ovm;rSw&f atmif cJawGyef;uefjym;xJrmS
toHaygi;f pHk jrnfaewufygw,f? tJ'ga=umifrh dk@ xrif;udak &pdr+f yD; cJawG/ oHawG a&atmuftenfxidk w
f t
Jh cg xrif;udk
q,f,+l yD;pm;&ygw,f? tJ't
D cgusawmh yef;uefxaJ &mufvmwJh xrif;u wpf0ufomomyJ&ySd gawmhw,f? xrif;r0wma=umifh
usaemfwdk@awG[m tcef;vl}uD; / axmifr;_ / axmifyidk af wGudk tqifq
h ifh wifjy=uygw,f? axmifyidk u
f aemufwpfae@ &r,fvdk@ajym+yD;
aemufwpfae@ usawmh reufyidk ;f xrif;pm;csed rf mS zdx
k u
J 0efxrf;u xrif;udck sed cf iG feJ@ owfrw
S +f yD; xrif;yHpk H ay;ygawmhw,f?
'grif;wdk@ wifjyvdk@ tusO;f axmifvufppGJ mtkyx
f u
J twdik ;f au|;wmvdk@ajymygw,f? axmifyidk f wef;pDwt
Jh cgrmS
tjcm;taqmifu usaemfwdk@ &JabmfawGuvnf; xrif;r0a=umif; wifjyygw,f? tJ't
D cgaxmifyidk u
f
5(n)awG xrif;c%c%awmif;aewm zdw
k m0efcH apmufo;Hk rusvdk@y/J yJ[if;udk b,fvcdk suo
f vJ vdk@zw
dk m0efcH
0efxrf;udak r;ygw,f? zdw
k m0efcu
H vnf; awmif,murH!
k iS ;f / rHv
k m atmufut&Guaf wGudk zJ+h yD; yJ[if;xJrmS xnfah u|;ygw,f
vdk@jyefav#mufygw,f? axmifyidk u
f
61

tJ'grif;wdk@ toH;k rusvdk@aygu


h /G apwemaumif;+yD; yJ[if;xJt&Guaf wG bmawGxnfeh Jh [if;udk aumif;atmifcsuaf wmh
xrif;r0bl;qd+k yD; rif;a,mufzawGu awmif;wmayg?h [if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm? aemufae@up+yD; [if;xJub
dk m
t&Gurf rS xnfeh J@? 'Dtwdik ;f csuf/ igvm=unfrh ,f vdk@ajymvdu
k yf gw,f?
usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f orm;awG[m e0w&Jh tusO;f axmifawGxrJ mS tusO;f om; wpfa,muf&Jh &ydik cf GifhawGudk
tepfemcH+yD; awmif;=u/ wdu
k yf 0GJ ifae=uwke;f ygy?J ckvx
dk rif; r0vdk@ awmif;qdu
k mrS e*du
k rS aumif;aewJh yJ[if;awmif
raumif;awmhygb;kl ? wpfcsKd @ tusO;f om;awGuqdk 5(n)awG oGm;awmif;vdu
k rf yS J &aewJh yJ[if;vnf;ysu/f xrif;vnf;
ydek nf;oGm;awmhw,fq+dk yD; +iD;jiLae=uygw,f? axmifxrJ mS
axmifpnf;rsO;f t& wpfywfwpfcg tom;[if;eJ@ au|;zdk@
owfrw
S x
f m;ygw,f?
usaemfwdk@awG o&ufaxmifuadk &mufawmh wpfcgu tom;[if;pm;&rJah e@rmS
tom;rau|;vdk@ axmifyidk u
f dk
wifjy=uygao;w,f? tcsKd @ tusO;f om;awGu olwdk@&aJh xmif0ifpmu e,fta0;u vm&wmrdk@/ axmif0ifpmvm rawG@Eidk w
f mwdk@
&Sw
d ma=umifh tJ'D tom;[if;av;udyk J tm;xm;+yD; pm;ae&wm jzpfygw,f? axmifyidk u
f e,fpyfa'ozGH@+zdK;a&;twGuf tv_aiG
ay;vdu
k &f wma=umifh tom;[if; 0,frau|;Edik b
f ;l vdk@jyefajymygw,f?
(C) axmifw&m; pD&ifcef;
axmifxrJ mS tusO;f axmif 0efxrf;awG[m e0w&Jah xmifwiG ;f owfrw
S cf su(f 22)csuyf pHk H ajzqdw
k m jzpfygw,f?
tJ'aD jzqdrk r_ mS usaemfwdk@ taqmifu jrifo
h ef;u ajzqdw
k J@tcgrmS b,fvb
dk ,fvdk jy\em jzpfvnf;rodb;l ? tvkyu
f
jyKwfomG ;ygawmhw,f? ol@ae&mudk tpm;xd;k 0ifa&mufvmwJh oluawmh axmifyidk &f Jh vuf&;Hk wpfqjl zpfwJh 'kwyf=uyf
apmavb,fvq
f o
dk l a&mufvmygw,f?
wpf&ufrmS usaemfwdk@taqmif(1)&Jh (3)cef;u tcef;vl}uD;vkyw
f Jh atmif}uD;[m 5(n) tusO;f om; wpfa,mufeJ@ jy\em
wufygw,f? ociftm;& u|eyf g;0aewJh ( 'Dvv
dk rl sKd ; *syefacwfwek ;f u zufqpf tvdak wmf&d vdk@ac:ygw,f) atmif}uD;[m
Edik if aH &;orm;awGtay: b,fvydk Hk !Si;f yrf;ESyd pf uf&rvJ qdkwmudt
k +rJ pOf;pm;aeovm; atmufarh&atmifudk usaemfwdk@ 5(n)
awGtay: aumufuspzf dk@ }udK;pm; aeygw,f?
usaemfwdk@xu
J touf(20)cef@avmufom &Sad o;wJh txufwef;ausmif;om; aZmf0if;xGw
f pf a,muf ae@cif;zuf
xrif;pm;+yD;vdk@ a&aomufwt
Jh cgrmS a&cGux
f t
J enf;i,f useaf eao;wJh a&udk tjyifzufu bm,mwef;udk oGev
f u
dk yf gw,f?
tJ'gudk
e0w
tvdak wmf&ad tmif}uD;u
rde;f a*s;vfudk
ta=umif;=um;+yD;
aZmf0if;xG[
f m
ol@toufuo
dk wfzdk@ }uHpnftm;xkwaf ew,fvdk@ vDq,f+yD;axmifyidk u
f dk uke;f acsmvdu
k yf gw,f?
e0w t+rJwrf;atmfaewJh }uD;wJt
h r_ao;ap/ i,fwt
Jh r_ yaysmufap qdw
k aJh qmify'k [
f m e0w&Jh tusO;f axmifxrJ mS awmh
ajymif;jyef wnfaqmufxm;ovm; xifryd gw,f? aZmf0if;xG&f Jh rajymyavmufwJh jy\emudk yH}k uD;cs+Jh yD; wpfpw
Hk pf&m ppfaq;r_
bmrSrvkyaf wmhyJ wdu
k x
f x
J nfh xm;vdu
k yf gw,f? +yD;awmh ajcusi;f eJ@ a'gucf wfvu
dk yf gw,f? axmif0efxrfawG[m ajcusi;f eJ@
a'guw
f yfcx
H m;&wJh aZmf0ifxG u
f dk rde;f a*s;vfudk ac:vm+yD; usew
f Jh Edik if aH &;tusO;f orm;awGudk jyygw,f? +yD;awmh usaemfwdk@awGudk
pdeaf c:wJh pum;vH;k awGeJ@ rcHcsdrcHomatmif apmif;ajrmif;ajymqdyk gw,f?
tJ't
D csed rf mS jrifo
h ef;ae&mudk tpm;xd;k 0ifa&mufvmwJh apmavb,fv[
f m ol@cg;u cg;ywfudk qGcJ svu
dk yf gw,f?
usev
f ufwpfzufu eHywfww
k u
f adk 0S@ ,rf;+yD; rde;f a*s;&H;k cef;a&SrSm &yfaewJah Zmf0if;xGu
f dk
rif; crossing wufprf; vdk@ usew
f 5Jh (n)awGa&SrSm cdik ;f ygw,f? aZmf0if;xGu
f olcidk f;wJt
h wdik ;f vH;k 0rvkyfygb;l ?
apmavb,fvu
f
rif;rwufwufb;l vm;/ 'gqdk 0rf;vsm;arSmufvu
dk /f wufwufomG ;r,f
. . . . . . . . .
rdausmif;oGm;wm rif;jrifz;l rSmayg/h 'Dtwdik ;f wuf
aZmf0if;xGu
f olajymor# bmwpfceG ;f rS jyefrajymygb;l ? csucf si;f yJ wkwef J@&u
dk Ef u
S o
f aH wG wAke;f Ake;f jrnfomG ;ygw,f?
aemufxyf0efxrf; ESpaf ,mufu 0if&u
dk +f yD;yg;pyfuae qJenf;rsKd ;pHkeJ@qyJ gw,f?
rdausmif;wufwufcidk ;f oHawG/ aZmf0if;xG&f Jh jiif;oHawG . . .
'kw.f . 'kwf
cGyf . .
ajzmif; . . .
acG;rom; . . . acgi;f rmwJah umif/ &du
k pf rf;. . . &du
k pf rf;
62

usaemfwdk@awG tm;vH;k a&SrSm aZmf0if;xGu


f dk acG;&du
k /f EGm;&du
k f &du
k Ef u
S af eygw,f? usaemfwdk@vnf; quf=unfah ezdk@
cGet
f m;r&Sad wmhyg? a&qGw
J t
Jh vkyu
f dk qufvyk zf dk@ tedXm&Hu
k dk ausmcdik ;f vdu
k yf gw,f? usaemfwdk@jrifuiG ;f rSm r&Sad wmhwaJh emufyidk ;f
o&Jr&Jp;D rwuf 0dik ;f &du
k =f u+yD; zdak &S ta&mufac:oGm;ygw,f?
zdak &Sa&mufawmh 0rf;vsm;xd;k cdik ;f +yD; twif;t"rR rdausmif;wuf wufcidk ;f ygw,f? aZmf0if;xG[
f m tifrwefudk cs;D usL;p&m
aumif;avmufwJh ausmif;om;wpfO;D jzpfygw,f? ol[m ol@&cJh ,
H cl suu
f dk vH;k 0 twdr;f tapmif;rcHyJ tom;emcH+yD; cdik ;f or#udk
tmcHtefwk oGm;ygw,f? apmavb,fvw
f dk@[m aZmf0if;xGu
f dk w&Gww
f u
dk f qGaJ c:+yD; wdkuaf &Sudk jyefo,fvmygw,f? wdu
k cf ef;xJudk
av;zufaxmuf rdausmif;wuf 0ifcidk f;+yD; olwdk@uaemufuae acG;vdu
k q
f o
GJ vdk &du
k Ef u
S jf yefygw,f?
axmif0efxrf;awG rw&m;&du
k Ef u
S w
f mudk rcHEidk af wmhvdk@ ab;uae 0ifa&muf ajymqdw
k Jh olawG udv
k nf; wdu
k x
f o
J iG ;f +yD;
wdu
k yf w
d v
f u
dk yf gw,f?
wdu
k cf ef;xJudk
vlrqefpmG a&muf&o
Sd mG ;cJw
h Jh
aZmf0if;xGcf rsm
cE<mud,
k w
f pfcv
k ;Hk
jrif&ufp&mr&Sad tmif !drk nf;ae+yD; &kyyf suq
f if;ysuf rw&m;vkycf &H wJh '%f&mawGeJ@ ta&cGaH wG pkwjf ywfaeygw,f? wpfcsKd ae&mrSm
aoG;awGprd f@xu
G af eygw,f?
'Dta=umif;awGudk tJ'w
D ek ;f u wdu
k x
f rJ mS &Sad ewJh ud0k if;Edik Of ;D (,ck-DVBY wm0ef xrf;aqmif aeol) wpfa,muf
aumif;aumif;odygw,f?
tcef;(11)axmif
axmif0ifpm wdu
k yf GJ
o&ufaxmifudk a&mufvmwJh tusO;f om;rSeo
f r# a&;qGw
J t
Jh vkyu
f dk t&ifO;D qH;k vky&f w,fvdk@ ajym=uygw,f?
usaemfwdk@vnf; a&mufumprdk@ tajctaeawGudk taotcsm rodao;wma=umifh onf;cHae+yD; ae@wdik ;f tnmae
ylyjl cpfjcpfatmufrmS a&yH;k aygif;(900)ausmu
f dk qGaJ evdu
k yf gw,f?
(4)vausmf (5)v a&mufwt
Jh xd a&qGaJ vbmrSm &Sad ewJh usaemfwdk@ 5(n)awGudk tjcm; tvkyf bkwf ajymif;ray;ygb;l ?
usaemfwdk@taqmifu taqmifr;_ udk wifjyawmh
rif;wdk@tr_awGu tjyifxu
G +f yD; vkyv
f dk@&wJh tvkyrf [kwb
f ;l ? 'gah =umifh axmifxu
J a&qGJ avbmcsay;wmuG
vdk@jyefajymygw,f?
trSew
f u,fawmh
olwdk@awG[m
5(n)om;
wdu
k &f u
dk f
rpm;&vdk@
oG,0f u
dk f
pm;ae=u+yD; }udw0f rf;omaewJh aumifawGreS ;f odomygw,f? a&qGaJ vbmrSm usaemfwdk@ Edik fiaH &; tr_awGxrJ mS wcgwav
&mZ0wftusO;f om;(1) OD;/ (2) OD;ygwwfygw,f? usew
f mawGuawmh xH;k pHtwdik ;f 5(n)awGygy?J rsupf v
d nf vrf;rSm;jyD;
a&qGaJ vbmudk a&mufvmwufwJh &mZ0wftusO;f om; qdw
k muvnf; jypf'%fwpfckudk usL;vGerf v
d dk@ wpfywfwefonf jzpfap/
ESpyf wfwefonfjzpfap a&qGzJ dk@usvm wwfwmrsKd ;yJ jzpfygw,f?
jrefrmjynftv,fyidk ;f &Jh jcpfjcpfawmufaewJh aeyl&eSd af tmufrmS usaemfwdk@ Edik fiaH &;tusO;f om;awG tuFsv
D uf&n
S 0f wf/
ykq;dk ydik ;f awGudk acgi;f rSm aygif;+yD; ac|'D;'D;usatmif a&qGcJ yJh gw,f? a&qG&J if;0wfwJh usaemfwdk@&Jh Zifom;vuf&n
S f tuFsaD wG[m ac|;eJ@
aqG;ajr+yD; pkw+f yJwt
Jh qifu
h dk awmifa&mufaeygw,f? axmifxrJ mS axmifvufpGJ Oya't& (3)vwpfcg yHpk t
H uFsx
D w
k af y;&r,fvdk@
owfrw
S x
f m;ayr,fh usaemfo&ufaxmifu vGww
f t
Jh xd o&ufaxmifrmS axmifypHk 0H wfpHk wpfprHk S r&bl;yg?
o&ufaxmif[m usaemfwdk@vdk Edik fiaH &;tusO;f om;awG axmifwiG ;f tusO;f om;wpfa,muf &ydik cf Gi&fh w
Sd Jh t&mawGudk
awmif;qdak yr,fv
h nf; axmiftm%mydik af wG&Jh tajzuawmh wkwef J@&u
dk /f jypf'%f cwfvu
dk w
f mygy?J ajyvnfatmif
ajz&Si;f ay;wmawGr&Syd gb;l ? usaemfwdk@ Edik if aH &;. tusO;f orm;awGudk rSa&G;+yD; }udKwifprD rH e_ J@ w&m;vufvw
$ jf yK vkyaf eygw,f?
'Dvjdk yKvkyaf ewmudk tjyifuvlawG/ tusO;f om;awG&Jh oufqidk &f m rdbawGqD owif;raygu=f um;&atmif axmif0ifpmawG@wt
Jh
cgrmS wif;=uyfra_ wG jyKvkyyf gawmhw,f?
Edik if aH &;tusO;f om;awG axmif0ifpmawG@wt
Jh cgrmS tem;uae 0efxrf;awG(2)OD;avmuf apmifah eygw,f? axmif0ifpm
awG@aewJt
h csed rf mS Edik fiaH &;ta=umif;/ axmifxu
J tajctae ta=umif; ajymrd&if axmif0ifpmudk csucf si;f &yfpyJ pfygw,f?
tJ't
D jyif axmifxrJ mS 5(n)wpfO;D OD;u wifjyr_awG/ qifu
h q
J ifu
h J ar;cGe;f xkwrf a_ wG/ vkyv
f mvdk@&&Sd ifvnf; axmif0ifpmudk
=uyfwnf;wJh pnf;urf; trdef@awG xkw+f yD; t=uyfjyefuikd w
f wfygao;w,f?
&efuek u
f aeusaemfwdk@ qDvmwJh rdom;pkawGtzdk@ jrefrmjynftv,fyidk ;f u o&uf+rdK@udk ESpyf wf wpfcg vmawG@zdk@qdkwm
rjzpfEidk yf gb;l ? rdbawGu aiGa=u;wwfEidk w
f Jh olawGjzpf&ifawmifrS c&D;=urf;vGe;f vSwJh ae&mwpfcu
k dk yifyef;vGe;f wma=umifh
rvmEdik yf gb;l ? yHrk eS f wpfvwpfcguadk wmif tEdik Ef idk v
f mawG@ ae&wmjzpfygw,f? 'Dvadk wmfwef&Hk rvG,u
f v
l w
S hJ axmif0ifpmav;udk
axmiftm%mydik af wGu uef@owfra_ wG jyKvkyv
f mygawmhw,f?
'Dae&mrSm axmif0ifpmudpeP J@ yufouf+yD; o&ufaxmiftwGi;f wdu
k yf EGJ pS }f udrf wdu
k cf &Jh wmudk wifjyvdyk gw,f?
63

wpf}udru
f awmh usaemfu,
dk w
f idk f ajymjywmxuf tJ'w
D u
dk yf u
GJ dk ud,
k w
f idk w
f dkucf w
Jh Jh um,uH&iS u
f
ajymwm
yd+k yD;wduscidk rf mwma=umifh 'Dae&mrSm azmfjyvdu
k yf gw,f?
1988-Auo/ tm%modr;f +yD;awmh trsKd ;om;'Dru
dk a&pD tzGJ@csKyfrmS urm&Gw+f rdK@e,f vli,fqufo,
G af &; wm0efct
H jzpf
v_y&f mS ;cJo
h nf?
1989 azazmf0g&v
D vl@abmifopfygwo
D dk@ 0ifa&muf+yD; urm&Gw+f rdK@e,f pnf;&H;k a&;r_;wm0ef,l xrf;aqmifco
Jh nf? 1989
{+yDv ABSDF ajrmufyidk ;f wyf&if;(701)odk@awmcdck +Jh yD; 1989 pufwifbmvrSm rlq,f/ r0w&H;k okd@owif;ykd@I tm%mykid rf sm;rS
rdbrsm;xHokd@ t
S yfEcSH o
Jh nf? 1989 Ed0k ifbmvrSm Auo jyefvnfzGJ@pnf;a&; aumfrwDrmS wm0ef,cl o
Jh nf? 1990arvY
Auorsm;tzGJ@csKyf ( atmufArmjynf ) Y 0ifa&muf wm0efxrf;aqmifco
Jh nf? 1991 arvY ppfaxmufvrS ;f a&;. zrf;qD;r_tm;cH&+yD;
yk'rf 5 (n) jzifh axmif'%f(6)ESpf tif;pdeaf xmifY usccH &Jh onf?
1995 =o*kwv
f
o&ufaxmifrS jyefvnfvw
G af jrmufvm+yD; Auorsm;tzGJ@csKyf (atmufArmjynf) A[dk
pnf;&H;k a&;aumfrwDY qufvufwm0ef,cl o
Jh nf?
1996 'DZifbm ausmif;om;v_y&f mS ;r_wiG f yg0ifcrJh a_ =umifh ppfaxmufvrS ;f a&;. vdu
k v
f zH rf;qD; ojzifh 1997 azazmf0g&v
D rSm
xdik ;f jrefrme,fpyfodk@
qkwcf mG
wdr;f a&Smifco
Jh nf?
xdk@aemuf
vGwaf jrmufe,fajrokd@
ajymif;a&G@vmaom
vl@abmifopf'rD u
dk &ufwpfygwYD wm0efxrf;aqmifco
Jh nf?
1988 =o*kwv
f Y Auorsm;tzGJ@csKyf/ Edik fijH cm;a&;&m aumfrwDwiG f tckcsed x
f d wm0efxrf;aqmifaeqJ jzpfonf? 1999
'DZifbmvY Edik if aH &; tusO;f om;rsm;ulnaD pmifah &Smufa&; toif;( jrefrmEdik if H )Yvnf; yg0ifaqmif&u
G af e+yD; jrefrmjynf
'Dru
dk a&pDa&;twGuf wufuGpmG v_y&f mS ;aqmif&u
G f aeqJjzpfonf?
1992 ckEpS f arvxJrmS b,fvjdk zpfvq
J adk wmh usaemfw@dk taqmif(4) rSm xrif;pm;&wmr0bl;?
vHak vmufatmifvnf; ray;wJt
h wGuf taqmifr;_ wyf=uyf bdu
k u
H dk wifjyygw,f? taqmifr;_ u zdw
k m0efcaH tmifp;dk udk
xrif;tydak y;zdk@ ajymw,f? 'gayr,fh atmifp;dk u xrif;tydk ray;Edik b
f ;l qd+k yD; jyefomG ;ygw,f?
tJ'gu5dk (n)awGu rauseyf=uvdk@ rde;f a*s;vfaxmifr;_ ausmq
f ef;OD;udk oGm;wdik w
f ,f?
rde;f a*s;vf axmifr;_ u 'Dupd u
P rdk ajz&Si;f ay;yJ axmifyidk fuw
dk ifjyygw,f? axmifyidk u
f vnf; 'Davmuf xrif;pm;aumif;
aewm [if;aumif;vdk@q+dk yD; axmifxu
J yJ[if;vnf; wdwu
d susvyk /f axmif0ifpmawGvnf; uef@owfw,f? tdru
f rdbawGvnf;
e,fa0;u vm&wm yifyef;w,f? axmif0ifpmtxkyf rsm;w,fq&dk if tJ'aD xmif0ifpmawGeJ@ vlawG xrif;pm;aumif;aew,f?
pnf;pnf;vH;k vH;k jzpfaew,f? &d;k &d;k omref tusO;f om;awGuv
dk nf; axmif0ifpmawGeJ pnf;&H;k aew,f?
'Dvt
dk jrifeJ@ axmif0ifpmudk uef@owfr,fq+dk yD;awmh trdef@xu
G v
f mygw,f? axmif0ifpm uef@owfw,f qdw
k t
Jh a=umif;eJ@
oGi;f cGi&fh wJh ypPn;f pm&if;udk rde;f a*s;vfbw
k rf mS a=ujim+yD; uyfygw,f? oGi;f cGiafh y;wJh ypPn;f u opfo;D qd&k if OyrmiSufaysmoD;qd&k if
wpfz;D / u|aJ umoD;qd&k if wpfv;Hk / oHy&k moD;qd&k if (10)vH;k / o=um;25usyo
f m;/ iyda=umfwpfxyk /f tom;a=umfwpfxyk /f pwJh
ypPn;f trsKd ;trnf (4) (5) rsKd ;cef@yJ yg0ifygw,f? tJ'v
D t
dk rdef@pm xGuv
f mawmh yxrwpf&ufrmS yJ(4)aqmifutcef;(2)/
(3)cef;awGrmS &S=d uwJh 5(n)awG!=Sd uw,f? t"du!Sw
d muawmh trdef@u aom=umae@u xkwv
f u
dk w
f mqdak wmh pae/
we*FaEG=um;&ufco
H mG ;wma=umifh tcsi;f csif;wdik yf ifcsdef &oGm;w,f?
tjcm;(1)aqmif/(2)aqmifeJ@/ (4)aqmiftm;vH;k 'Dupd u
P !
dk =Sd ur,f? yxrOD;qH;k usaemfwdk@ taqmifu !S=d uwmuawmh
tu,fI trdef@a=umfjimcsuf xJrmS ygwJh twdik ;f axmif0ifpmuef@owf&if r,lb;l / r,lbeJ J@jyefvmr,f? +yD;&if 'Dupd u
P dk rdrt
d rd af wGudk
w&m;0ifajymr,f? axmifxrJ mS
Oya'eJ@ rnD!w
G w
f mawG vkyaf ew,f? 'gah =umifh tusO;f OD;pD;Xme/ +yD;awmh
jynfxaJ &;0ef}uD;XmeawGqu
D dk pmwifcidk ;f r,fvdk@ tm;vH;k !SEd i_d ;f ygw,f? axmif0ifpmvmwJh tcgrmS ajymr,fvk@d ? tJ'v
D !
dk =Sd uwJh
tcg=uawmh (4)aqmifrmS &Sw
d Jh 5(n)awGtukev
f ;Hk oabmwlw,f?
vmr,fh wevFmae@up+yD; axmif0ifpm yxrqH;k vmwJo
h u
lk pwdu
k &f r,f? tdraf wGudk rw&m;r_awGudk ajymjy&r,f?
tJ'v
D adk xmif0if pmrSmajymvdk@ t&du
k cf +H yD;wdu
k yf w
d &f if aemufwpfa,mufu qufwu
dk &f r,f? aemufval wG qufwu
dk q
f ufwu
dk f
'Dwu
dk yf rGJ atmifrcsi;f usaemfwdk@ vky=f ur,f vdk@ !d+S yD;(1)aqmifaum/ (2)aqmifuydk gowif;ydk@vu
dk w
f ,f?
wevFmae@usawmh (1)aqmifu udak usmaf xG;xifw,f? olt&if axmif0ifpmoGm;w,f? ol@trd u
f axmif0ifpmenf;vdk@
jy\emrwufyjJ yefvmw,f? aemufo+l yD;wJt
h cgusawmh usaemfwdk@taqmif(4)u usaemft&ifxu
G &f ygw,f? xGuo
f mG ;awmh/
xGuo
f mG ;cge;D rSm taqmifuom;!Gef@O;D wdk@ / AHw
k dk wdk@udk !Sw
d ,fayg?h e*dq
k ;Hk jzwfcsuf twdik ;f yJ quf+yD;wdu
k af ygq
h +dk yD; usaemf
xGuv
f mcJyh gw,f? usaemf axmif0ifpm xGuo
f mG ;wJt
h csdeu
f (12)em&D (15)rdepfavmuf&rSd ,f? axmif0ifpmcef;rSm usaemftrd ef J@
pum;ajymaewke;f uGyf uGyt
f w
d ef J@ (3)xkyaf vmuf&w
Sd hJ axmif0ifpmypPn;f awGudk 'groGi;f &bl;/ 'groGi;f &bl;eJ@ z,fvu
dk w
f m
wpf0ufavmufawmif r&awmhyjJ zpfomG ;w,f?
64

tJ'w
D ek ;f u axmif0ifpmcef;rSm t&mcHAv
dk f OD;ausm&f eSd ef J@ axmifr;_ OD;vSat;wkd@ olwdk@ (2)a,muf wm0efusygw,f?
axmif0ifpmudk usaemft
h reJ@ tazvmawG@wmyg? axmif0ifpmawG@awmh tpfru
eifwdk@udk axmif0ifpm uef@owfxm;w,fvkd@=um;w,f/ [d[
k myJoiG ;f &r,f/ 'D[myJ oGi;f &r,fvdk@ajymw,fw/Jh
iguawmhtukef
,lvmcJw
h ,f?
eif,v
l dk@&&if
,lxm;vdu
k yf gvdk@ajymw,f?
usaemfvnf;
at;/
[kww
f ,f vdk@ajymwke;f yJ&aSd o;w,f oGi;f cGiafh y;wJh ypPn;f awGudk =unfv
h u
dk af wmh ajcmufyHk wpfyaHk vmufyJ useaf wmhw,f?
usaemft
h pfrvnf; rsupf rd suEf mS ysuaf ew,f? tJ't
D csed rf mS usaemfu
'DypPn;f awG eifwdk@ tukejf yef,o
l mG ;vdu
k f vdk@ajym+yD; axmifxrJ mS uyfxm;wJh pm&if;twdik ;f yg;pyfuae &Gwjf yvdu
k w
f ,f?
tom;qd&k if(25)usyo
f m;/ iSuaf ysmoD;qd&k ifwpfz;D ponfjzifh &Gwjf yvdu
k w
f ,f? tJ'&D w
G jf ywJph m&if;udk tpfrudv
k u
dk f rSwcf idk ;f w,f?
+yD;wJt
h cg o&ufaxmifrmS wpfvudk wpfcgavmufyJ axmif0ifpmawG@ &wJt
h cgrmS tdru
f ay;vdu
k w
f Jh ypPn;f xJu
ig;yda=umf(25)usyo
f m;udk b,fvrdk S vufrcHEidk b
f ;l vdk@/ 'Dupd aP wG[mvJ rw&m;bl;/ tJ'aD wmh 'Dupd aP wGudk tusO;f OD;pD;Xmeudk
wdik pf mydk@ay;yg? wdik w
f t
Jh cg trnf/ rSwyf w
Hk ifeyH wfeJ@ aoaocsmcsmwdik yf g? rdwLW udk jynfxaJ &; 0ef}uD;Xmeudk ydk@ay;ygvdk@
usaemft
h pfrudk rSmvdu
k w
f ,f?
'Dta=umif;awGudk bDbpD /D ADt
G adk t wdk@uo
dk &d atmif/ tjyifrmS usecf w
Jh Jh vkyaf zmfuidk zf ufawGudk ydk@cidk ;f ygvdk@ rSmvdu
k w
f ,f?
usaemfu tpfrudak jymwJt
h cgrmS axmifr;_ a&SrSmwif ajAmifuadk jymvdu
k w
f m/ usaemft
h pfrvnf; 'Dupd u
P dk pmeJ@a&;+yD;
vdu
k rf w
S v
f u
dk w
f ,f? axmifr;_ uvef@ oGm;+yD;
a[haumif . . rif;'Dvrdk ajymeJ@qd+k yD; usaemfu
h dk axmif0ifpmcef;xJuae xkwo
f mG ;ygw,f? usaemft
h pfru
olvu
dk af &;xm;wJh pm&Guu
f dk ol@&ifz;Hk tuFs=D um;xJ xnfv
h u
dk w
f ,f? 'guadk xmifr;_ u jrifomG ;awmh pm&Guu
f t
dk wif;
vdu
k af wmif;w,f? usaemft
h pfru ray;bl;vdk@ajymawmh axmifyidk ef J@ wdik rf ,fq+dk yD; tazeJ@ tpfrudk axmifyidk &f ;Hk cef;xJ
ac:oGm;ygw,f? axmif0ifpmtcef;xJrmS awmh usaemfusecf w
hJ ,f? tJ'rD mS wif wkwt
f oifu
h idk x
f m;wJh axmif0g'g0efxrf; oufxeG ;f /
ud0k if;atmif&,f/ tJ'ED pS af ,mufu usaemfu
h dk apmifah eygw,f?
axmifyidk &f ;Hk cef;rSmawmh usaemft
h pfreJ@ axmifyidk fwdk@ pum;rsm;ae=uygw,f? tawmfjiif;cH+k yD; wJhtcgrmS
axmifyidk u
f !SEd i_d ;f r_wpfcv
k yk fygw,f? axmif0ifpmypPn;f awG tukev
f ;Hk xm;cJ/h tukev
f ;Hk ay;r,f? 'gayr,fh wdik cf idk ;f wJ[
h mudak wmh
rwdik yf geJ@? aemuf+yD;awmh odr;f xm;wJh &ifz;Hk =um;xJupmudk olwdk@udk ay;ygvdk@ ajymygw,f? usaemhtpfruvnf; ray;bl;? usaemfeJ@
vlcsi;f xyfawG@csiw
f ,fvdk@ ajymygw,f?
xyfawG@ciG afh wmif;w,f/ ypPn;f awGvnf; tukeaf y;cJhcsiw
f ,fvdk@ vnf;ajymw,f? aemufval wG udv
k nf;
uef@owfra_ wGrvkyyf J ypPn;f oGi;f cGiafh y;zdk@ awmif;qdw
k ,f? r&ygb;l ? axmifyidk u
f usaemft
h pfrudk wm0ef0wW&m; aESmuf,u
S rf e_ J@
w&m;pGv
J dk@&r,fq+dk yD; tusyu
f idk f +cdr;f ajcmufygw,f? usaemft
h pfruvnf;
&Sipf v
GJ dk@ &&ifp/GJ &Siw
f dk@rw&m;vkyw
f mudv
k nf; usru jyefw&m;pGrJ ,f
vdk@ajymaewJh toHawGudk cyfvrS ;f vSr;f uae usaemf=um;ae&ygw,f? aemufbmwpfcrk S !SEd i_d ;f r&yJ tpfreJ@taz
jyefxu
G v
f m+yD; axmif0ifpmypPn;f awG tukev
f ;Hk jyef,o
l mG ;ygw,f?
+yD;wJt
h cgrmS axmifyidk u
f usaemfu
h adk c:ygw,f? axmifyidk &f ;Hk cef;xJa&mufawmh axmifyidk u
f
rif;at;at; aq;aq;wifjyvdk@ &&Jo
h m;eJ@ rif;bmjzpfvdk@ 'Dvv
dk yk &f wmvJ/ axmifyidk w
f ef;pDrmS wifjyvdk@&w,f?
rde;f a*s;vfaxmifr;_ qDrmS
wifjyvdk@&w,f? 'gudk rif;uausm+f yD;awmh tjyifuw
dk idk cf dik ;f zdk@ txJu aevkyw
f ,fqadk wmh
rif;[mtjypf&w
Sd ,f? Burma jail manual axmifvufpGJ Oya'eJ@ +idw,f? tjypf&w
Sd o
Jh u
l dk b,fvt
dk a&;,l&rvJqw
dk m
rif;odw,fr[kwv
f m;
usaemfuvnf;
axmifOya'twdik ;f usaemfu
h dk wdu
k yf w
d v
f dk@&w,f/ ajcusi;f / a'gucf wf+yD; aumfpm; jypf'%f ay;vdk@&w,f
vdk@jyefajzvdu
k yf gw,f? tJ'rD mS axmifyikd u
f
rif;ud&k u
dk v
f dk@&ao;w,fvdk@ajym+yD; 0ke;f ueJx&yfvu
dk yf gw,f? tJ't
D csed u
f axmifyidk u
f ,leD azmif;0wfrxm;ygb;l ?
pGyu
f s,af v;yJ0wfxm;ygw,f? axmifyidk u
f
rif;wdk@tay:rSm igoabmxm;}uD;a=umif; jywJt
h aeeJ@ rif;wdk@axmif0ifpmawG@ wJt
h cgrmS yHpk (H 10)awmif igwdk@rppfyJ
awG@ciG afh y;w,f? igzh ufu'Davmuf vdu
k af vsmwmawmif rif;'Dvv
dk yk zf dk@ raumif;zl;aygh
usaemfuyHpk H (10)qdw
k Jh oef;aumifpm&if; pm&Guu
f dk
axmif0ifpmawG@wJh tcg,lvm&if tdru
f
'Duv
dk m&wm
ntdycf &D;xGuv
f m&wm/ 'DvdkypHk (H 10)udk ,lvmwJn
h rSm &efuek t
f rd rf mS oef;aumif pm&if;ppf&if yHpk (H 10)r&S&d if tzrf;cH&rSm / 'gah =umifh
rdwLW udyk J trsm;qH;k ,lvmEdik rf mS yJvdk@ jyef&iS ;f jy vdu
k f ygw,f? axmifyidk u
f
65

'gawmhigrwwfEidk b
f ;l ? txufu!$e=f um;vdk@ vky&f wmvdk@ajym+yD; usaemfeJ@ qufpum; rsm;ygw,f? tacstwif
awmfawmfav;ajymaewke;f
aemufq;Hk rSm axmifyidk af omif;!Gef@u,
dk w
f idk f usaemfu
h dk ebefusi;f ygw,f? +yD;wJt
h cgrmS
axmifyidk ef aH b;rSm&Sd aewJh axmifr;_ (3)a,muf jzpfwhJ ausmq
f ef;OD;/ OD;at;v_id ef J@ axmif0ifpmu axmifrLS ;vSat;wdk@u usaemfu
h dk
0dik ;f &du
k =f uygw,f? axmifyidk t
f cef;xJrmS wif tcsu(f 50)avmuf&rSd ,f? 0dik ;f &du
k +f yD;awmh
rif;oGm;awmh . . . rif;taqmifrif;jyefawmh
qd+k yD; v$wv
f u
dk yf gw,f? axmifyidk &f ;Hk cef;u xGuw
f meJ@ usaemfu
h dk acgi;f qufwu
dk if Hk@cidk ;f xm;ygw,f? axmifyidk &f Hk;cef;u
xGuw
f meJ@ Al;0a&mufw,f? Al;0xJrmS 0efxrf;awG&w
Sd ,f? tJ'0D efxrf;u wpfcg0idk ;f &du
k f ygw,f? usaemfvnf; t&dkucf aH e&if;eJ@yJ
Al;0uae taqmifukd vrf;av#mufjyefvm&ygw,f?
usaemfjyefvmawmh rGe;f vGaJ e+yD; vrf;wpfav#mufv;kH apmavb,fv/f oufxeG ;f / apmxGe;f atmif=unfwdk@u wkwef J@&u
dk +f yD;
taqmifudk ac:vmygw,f? yg;pyfuvnf;
rif;aemufwpfcg axmifyidk u
f dk uvefuqefvyk Of ;D rvm; vdk@ajym+yD; &du
k yf gw,f?
rif;wdk@axmifxrJ mS aecsio
f vdk aevdk@r&bl;uG/ ud,
k b
fh 0udk em;rvnfb;l
bmnmqd+k yD; vrf;wpfav#mufv;Hk &ku
d v
f mygw,f? rde;f a*s;vfa&mufawmh usaemfxifw,f? tcsuf (180)/
(200)avmuf&rSd ,f? rde;f a*s;vfa&mufawmh usaemfu
h dk
usaemf aemufudk 'Dvrdk vkyaf wmhygb;l
vdk@ (3)}udrf (3)cgatmfcidk f;ygw,f? +yD;wJt
h cgrmS toHw;dk w,fq+dk yD; xyf&u
dk yf gw,f? rde;f a*s;vf a&mufawmh
taqmifu&JabmfawG xGu=f unfah eygw,f? usaemfwdk@ taqmifu a&qGaJ ewJh olawGuvnf; 0ke;f qdak jy;vmawmh
axmifqrl ,fyh pHk rH sKd ; jzpfvmwma=umifh 0efxrf;awGu c&mr_w+f yD; yHpk H vdk@ atmf vdu
k yf gw,f? axmifxu
J tusO;f om;awGtm;vH;k
+idru
f somG ;ygw,f? tJ't
D csed frmS usaemfu
h dk xyf &du
k yf gw,f? +yD;rS usaemfu
h dk taqmifxo
J iG ;f vdu
k yf gw,f? taqmifxu
J dk
a&mufwt
Jh csed rf mS yJ usaemfu
h dk a&qGcJ idk ;f w,f?
a&qGw
J t
Jh cgrmS (2)qdik ;f &Syd gw,f? wpfqidk ;f qG&J if usew
f Jh wpfqidk ;f uem;&ygw,f? usaemfu
h dk ESpq
f idk ;f pvH;k rSm 0ifqGJcidk ;f +yD;
tem;ray;ygb;l ? jypf'%foabmyg? naetaqmifawGtm;vH;k a&qGJ odr;f awmhrS em;cGi&fh ygw,f? ae@cif;wke;f u t&du
k cf x
H m;&wJh
'%f&m'%fcsuaf wGudk (4)aqmif (3)cef;u ud=k unfviG u
f aq;xnfah y;ygw,f? nae wef;ydww
f t
Jh cgusawmh usaemfu
h dk
taqmifajymif;vdu
k yf gw,f? &mZ0wftusO;f om;awGcsn;f oufoufxm;wJh trSw(f 2)tdyaf qmifudk ydk@vu
dk yf gw,f? axmifyidk u
f
usaemfh udk Isolate txD;usejf zpfatmif wpfa,mufwnf; xm;ygw,f?
aemufyidk ;f rSmawmh axmif0ifpm vrf;yGio
fh mG ;+yD; e*do
k wfrw
S cf suaf wG aysmufu,
G o
f mG ;ygw,f?
(c)axmif
axmif0ifpm yHpk H wdu
k yf GJ
axmif0ifpmeJ@ ywfouf+yD;aemufwpfcu
k awmh axmif0ifpmrSm yHpk x
H idk cf idk ;f wJh udpjP zpfygw,f? usaemfwdk@ tusO;f om;awG[m
axmifxrJ mS axmifrLS ;/ axmifyidk w
f dk@ vmwJt
h cgrmS t&dt
k ao ay;&wJt
h aeeJ@ yHpk x
H idk &f ygw,f? yHpk q
H w
dk t
Jh oH=um;&&if
a&mufwaJh e&mrSm csucf si;f yHpk x
H idk &f ygw,f? 'gut
dk cGiafh umif;,l+yD; axmifydkiu
f
axmif0ifpmawG@wJh tcgrmS vnf;
axmif0ifpmtcef;xJrmS yHpk x
H idk f &r,fvdk@ trdef@xw
k yf gw,f?
yHpk rH xdik w
f o
Jh u
l dk jypf'%fay;r,fvdk@ ajymygw,f? 'Dvt
dk rdef@rsKd ;udk jrefrmjynfu emrnfq;dk eJ@ tausm=f um;qH;k jzpfwJh
tif;pdeaf xmifrmS awmif r=um;zl;wJh trdef@rsKd ;jzpfygw,f? usaemfwdk@awG tif;pdef axmifrmS axmif0ifpm awG@&wke;f u
axmifyidk af Zmftek ;f ud,
k w
f idk fvu
dk =f unfw
h myg? bmyHpk rH S rxdik cf J&h ygb;l ? ud,
k t
fh rd ef J@u,
dk f pum;aumif;aumif;ajymcGifh &ygao;w,f?
tckvdk o&ufaxmifyidk f aomif;!Gef@&Jh trdef@udk usaemfwdk@5(n)awGtm;vH;k tmcH=uzdk@ taqmiftoD;oD;u 5(n)awGtcsi;f csi;f
wdik yf if=uygw,f?
usaemfwdk@ axmifxrJ mS yHpk x
H idk &f wmudk uef@uu
G w
f mrsKd ;r[kwyf g? 'g[m axmifOya'rSm ygxm; wma=umifh usaemfwdk@
vdu
k ef m&rSmyg? tckupd u
P ud,
k rfh o
d m;pkeJ@ wpfvrSm wpfcg&mS ;&Sm;yg;yg; awG@ &wJh tcsed af v;rSm / axmif0ifpmtcef;xJrmS
yHpk x
H idk &f r,fqw
dk mudk vufrcH Edik yf gb;l ? &yfa0;/ e,fa0;uae yifyrf;}uD;vSpmG eJ@ usaemfwkd@udk vmawG@wJh rdbtdro
f m;awGa&SrSm &wJh
( 10 )rdepf/ ( 15 ) rdepfav;rSm yHpk x
H idk zf dk@ usawmfwdk@ jiif;qdyk gw,f? axmif0ifpmawG@&wJh tcsed af v;[m tusO;f om;wpfa,muf&Jh
&oifh &xdu
k w
f Jh ud,
k yf idk t
f csed fav;yJ jzpfygw,f?
'gah =umifh axmif0ifpmawG@&wJt
h csed f rdb/ aqGrsKd ;awGa&S@rmS yHpk rH xdik Ef idk b
f ;l vdk@ tm;vH;k qH;k jzwf vdu
k yf gw,f?
axmif0ifpmvmac:wJt
h cgrmS yxrtaeeJ@ axmif0ifpmcef;rSm wm0efusw0Jh efxrf;udk axmif 0ifpmawG@&wJt
h cgrmS yHpk x
H idk &f rvm;/
r&bl;vm;vdk@ ar;jref;r,f? yHpk rH xdik &f bl;qd&k if awG@r,f? xdik &f r,fq&dk if axmif0ifpmudjk iif;y,fr,f? axmif0ifpmudk
66

jiif;y,fwyJh pHk rH sLd ;eJ@ pwdu


k rf ,fvdk@ qH;k jzwf oabmwl=uw,f? tu,fvdk@ usaemfwdk@ 5 ( n ) awGu axmif0ifpmudk
jiif;y,fw,fq&dk if c&D;a0;}uD; uae yifyifyef;yef;vm&wJh tdraf wGu bmjzpfvdk@vv
J dk@ar;=u/ pHpk rf;=uawmhrmS aocsmygw,f?
rdom;pkawGeJ@ jy\emwpfpw
Hk &mr&Sw
d Jh usaemfwdk@u axmif0ifpmrawG@Eikd b
f ;l vdk@ jiif;qef&if ta=umif;wpfcck ak wmh &Srd ,fvdk@
tdraf wGu awG;rd=urSm jzpfygw,f?
tJ'u
D aewqifh axmifyikd u
f dk zdtm;ay;ar;jref;=urSm jzpfygw,f? tJ't
D cgusrS rdbawGu axmifyidk f &J@,w
k rf mr_udk
odomG ;=urSmjzpf+yD; axmifyidk &f J@ bDv;l &kyu
f dk qGx
J w
k Ef idk rf ,fh tcsuw
f pfcsuv
f nf; jzpfygw,f? axmif0ifpmjiif;y,fvdk@
wpfa,mufwu
dk x
f J a&mufomG ;&if aemufwpfa,mufu qufwu
dk =f uzdk@ qH;k jzwf xm;ygw,f? 'Dwu
dk yf [
GJ m usaemfwdk@vdk 5
( n )awG&J@ *k%o
f u
d mQ wdu
k yf GJ vnf;jzpfygw,f?
axmif0ifpmawG@zdk@ tJ'aD e@u yxrOD;vluawmh taqmif (4)u pufrw
_ uUov
dk u
f ausmif;om; acgi;f aqmifwpfO;D jzpfwJh
pnfox
l G yf J jzpfygw,f? pnfox
l G u
f axmif0ifpmcef;xJrmS yHpk rH xdik Ef dkib
f ;l vdk@ jiif;qdv
k u
dk yf gw,f? jypf'%fq+dk yD; ol@uw
dk u
dk f
xJydk@vu
dk yf gw,f? aemuftrSwf ( 1 )tdyaf qmifu cspu
f u
dk dk ( c)atmif'ifeJ@ cspn
f n
D D (c)a&$bek ;f vl (wm&mrif;a0)wdk@
nDtpfuEdk pS Of ;D wdk@ tvSnu
fh sygw,f? olwdk@EpS Of ;D vnf; yHpk rH xdik Ef idk b
f ;l vdk@ ajymwma=umifh wdu
k x
f yJ @dk vu
dk yf gw,f? tJ'aD wmh
'Dtwdik ;f om 5 (n )awG axmif0ifpmvmwdik ;f rawG@Eidk fb;l ajymvdk@ wdu
k x
f o
J mydk@ae&&if =um&ifrvG,b
f ;l vdk@ axmifyidk ef J@ taygi;f
tygawG awG;rdomG ;vm; rajymwwfawmhyg? axmifydkiaf omif;!$ef@ wpfa,muf aemufqw
k o
f mG ;+yD; axmif0ifpmawG@pOf
yHpk x
H idk &f r,fqw
dk Jh ol@&t
Jh rdef@udk &kwo
f rd ;f ay;vdu
k yf gawmhw,f?
'Dupd rP sKd ;[m e0w&Jh vufuidk w
f w
k af wG[m tm%mudk zdEySd zf dk@ oufoufom usio
fh ;Hk wwfa=umif; odomapwJh
tcsuw
f pfcsuv
f nf;jzpfygw,f? jrefrmjynftv,fyidk ;f a'o&J &moDOwk'%f=um;u axmif wGi;f wdu
k yf aGJ wG[m axmifyikd ef J@
taygi;f tygawG zdEySd w
f idk ;f jzpfymG ;vmwwfygawmhw,f?
'Dae&mrSm axmif0ifpmyHpk w
H u
dk yf u
GJ dk pwifO;D aqmifwu
dk cf w
Jh Jh udpk nfox
l G u
f ol@&J tawG@t=uHKudk wifjyxm;ygw,f?
pnfox
l G f
pufrw
_ uUov
dk f
ausmif;om;acgi;f aqmif
1988 Y &efuek pf ufrw
_ uUov
dk w
f iG f 'kw,
d ESpf wufa&mufaecJ+h yD; &efuek pf ufrw
_ uUov
dk f ausmif; om;or*~Y
OD;aqmifyg0ifvy_ &f mS ;cJo
h nf?
1989 Zlvidk v
f Y 'Dru
dk &ufwpf ausmif;om;vli,frsm;tzGJ@ ( &efuek w
f idk ;f )Y yg0ifaqmif&u
G cf o
Jh nf? xdk@tjyif 1989
pufwifbmvY ausmif;om;vli,frsm; yl;aygi;f aqmif&Guaf &; aumfrwDrmS wm0ef,l aqmif&u
G cf o
Jh nf? 1989-1990Y
&efuek pf ufrw
_ uUov
dk f ausmif;om;or*~Y 'kw,
d OuUXwm0efudk xrf; aqmifco
Jh nf?
1990 rwfv (13 )&ufae@wiG f ppfaxmufvrS ;f a&;. a&Smifwcif zrf;qD;r_udk cHc&Jh +yD; tif;pdeaf xmifY tvky=f urf;ESifh
axmif'%f (3)ESpf csccH Jh&onf? 1992 ZGev
f (27)&ufae@wiG f o&ufaxmifrS jyefvnf vGwaf jrmuf vmcJo
h nf? xdk@aemuf udw
k w
d Ef idk /f
udpk ;dk Edkiw
f dk@ ESit
fh wl aq;qdik zf iG v
fh pS +f yD; tusO;f axmiftwGi;f odk@ aq;0g;axmufyo
Hh nfh vkyif ef;udk aqmif&u
G cf o
Jh nf? 1993
jynfyodk@xu
G cf mG cJ+h yD;
,cktcg
=opaw;o#Eikd if H
qpf'eD+rdK@Y
aexdik v
f #u&f +Sd yD;
jrefrmjynf'rD u
dk a&pDa&;twGuf
axmifw
h pfae&mrS }udK;pm; aqmif&u
G af eqJ jzpfonf?
axmif0ifpmcef;rSm yHpk x
H idk &f r,fvdk@ odvu
dk &f wJt
h csed rf mS usaemfeJ@ vkyaf zmfuidk zf uf &Jabmfrsm; tawmf pdwx
f cd u
dk =f uw,f?
&efuek u
f ae uDvrdk w
D m ( 300 )avmuf uGma0;wJh o&ufukd a&wpfwef. uke;f wpfwef trsKd ;rsdK; tcuftcJawG
=um;xJuae yifyef;}uD;pGmeJ@ vmcJ=h u&wJh ud,
k &fh Jh rdom;pk0ifawGeJh tusO;f pcef;u owfrw
S f xm;wJh tcsed w
f adk v;twGi;f rSmawmif
vGwv
f yfpmG ud,
k yf idk t
f csed af v;udk pum;rajymEkid yf J rdbawGa&SrSm yHpk x
H idk &f r,f/ bmr,feJ@ pnf;urf;awG wif;=uyfvmwm
rw&m;wma=umifh usaemfwdk@ &Jabmf wpfawGwidk f yif+yD; axmif0ifpmtcef;rSm yHpk x
H idk &f r,fh pnf;urf;csuaf wGudk
pwifoydwaf rSmufzdk@ qH;k jzwf=uw,f?
wdu
k w
f u
dk q
f idk q
f idk yf J 'Dvrdk w&m;r_udk tHww
k u
dk yf 0JG ifzdk@ usaemfwdk@ Ekid if aH &;tusO;f orm;awG qH;k jzwf csucf s+yD;wJh tcsderf mS yJ
usaemft
h rd u
f axmif0ifpmawG@zdk@ usaemft
h ar a&mufvmcJw
h ,f? 'geJ@yJ usaemfaewJh taqmif ( 1 )udk axmif0ifpm wm0efus
0efxrf;t&mcHAv
dk f OD;ausm&f eSd f vmac:ygw,f?
pnfox
l G /f axmif0ifpmawG@r,f/ rif;tarvmw,f vdk@ajymygw,f? 'geJ@yJ usaemft
h areJ@ axmif0ifpmawG@&atmif
OD;ausm&f eSd v
f mac:wJah emufudk vdu
k o
f mG ;ygw,f? axmif0ifpmtcef;xJudk usaemf 0ifvdkuw
f t
Jh cgrmS OD;ausm&f eSd u
f axmif0ifpm&J
pnf;rsO;f pnf;urf;awGudk ajymjyygw,f? tJ'pD nf; rsO;f awGxrJ mS yHpk v
H dk@atmf&if axmif0ifpmcef;xJrmS yJ yHpk x
H idk &f r,fvdk@ ajymygw,f?
'guu
dk saemf owdxm;rd vdu
k yf gw,f?
67

usaemfwdk@ &JabmfawGeJ@ wdu


k yf 0GJ ifzdk@yJ }udKwif!ESd i_d ;f xm;wJt
h wdik ;f 'Dupd [
P m rw&m;bl;? tdru
f rd om;pk0ifawG a&SrSm
yHpk x
H idk &f r,fqw
dk m enf;vrf;rusb;l ? 'guq
dk ef@usirf ,fvdk@ OD;ausm&f eSd u
f dk usaemf jyefajymvdu
k yf gw,f? 'Dvydk pHk rH sKd ;eJ@ axmif0ifpmrSm
yHpk x
H idk &f r,f qd&k ifawmh rxdik yf eJ J@ rawG@wJh enf;vrf;udk usaemfu a&G;cs,v
f u
dk +f yD; tusO;f OD;pD;Xme0efxrf; OD;ausm&f eSd u
f dk
xyfajymvdu
k yf gw,f?
tJ't
D cgrmS OD;ausm&f eSd u
f usaemfu
h dk axmif0ifpmcef;rSm c%xm;cJ+h yD; axmifA;l 0xJ ud0k if oGm;ygw,f? usaemfpw
d x
f if
aocsmwmuawmh usaemfajymwmudk axmifyidk af omif;!$ef qD tpD&if oGm;cHchJ wmyJjzpfw,f? tcsed ef nf;enf;=umawmh usaemfu
h dk
axmif0ifpmcef;uae ac:+yD;awmh wdu
k x
f u
J ydk dk@ vdu
k yf gw,f?
usaemfu
h dk wdu
k yf w
d +f yD; em&D0ufavmuf=umwJt
h cgrmS tup 0efxrf;awGu usaemfu
h dk wdu
k x
f u
J ae jyefvmxkwyf gw,f?
'Dvedk J@wu
dk x
f u
J ae xGu+f yD; Al;0xJac:oGm;wJt
h csed rf mS usaemfh pdwaf wGvy_ &f mS ;vmygw,f? axmifyidk &f ;kH cef;xJa&mufawmh usaemf
pdwx
f ifxm;ovdk r[kwyf J axmif0ifpmawG@zdk@ jyifqif xm;wmudk awG@vu
dk &f ygw,f? usaemf&h Jtarjzpfou
l
axmifyidk f
aomif;!Gef@&@J &H;k cef;xJrmS xdik +f yD;apmifah ewJh taetxm;eJ@ awG@vu
dk &f awmh usaemft=Hh ooGm;ygw,f?
axmif0ifpmawG@ae=u tcef;rSmr[kwyf J tareJ@om; oHZumrjcm;yJ vGwv
f yfpmG ay;awG@ygw,f? 'gayr,fh usaemft
h areJ@
usaemf&h J ab;wpfzufwpfcsurf mS axmifyidk af omif;!$e@f eJ@ OD;ausm&f eSd w
f dk@&aSd e+yD; usaemfwdk@ om;trdukd aocsmpGm tuJcwf
apmif=h unfah eygw,f? owfrw
S x
f m;wJh tcsed u
f ek af wmh axmif0if pmypPn;f awG vufrmS qG+J yD; taqmifujdk yefcw
Jh ,f? 'gayr,fh
usaemfaewJh taqmifujdk yefrydk@yJ wdu
k u
f dk ydk@vu
dk yf gw,f?
odyrf =umcifrmS yJ usaemf&h Jh ab;zuf wdu
k cf ef;xJudk cspn
f n
D /D cspu
f u
dk w
dk dk@ nDtpfudk (2) a,muf vnf; usaemfv
h adk xmif0ifpm
yHpk w
H u
dk yf 0GJ ifcv
Jh dk@ olwdk@udk axmif0ifpmay;awG@+yD; wdu
k yf w
d cf v
H u
dk &f um a&muf vmygw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@udk wdu
k x
f rJ mS
qufrxm;awmhyJ naeydik ;f rSm taqmifawG toD;oD;udk jyefydk@vu
dk yf gw,f? aemufyidk ;f rnfonfh tusO;f om;rS axmif0ifpmcef;rSm
yHpk x
H idk /f acgi;f iHk@p&mrvdyk J rdom;pk0ifawGeJ@ awG@qcHk iG &fh cJyh gw,f?
'Dvadk xmif0ifpmcef;rSm acgi;f riHk@a&;wdu
k yf GJ bma=umifh atmifjrif&wmvJvdk@ qef;ppf=unfah wmh usaemfvw
G af jrmufvm+yD;
tdru
f usaemft
h ar&Jh ajymjycsut
f &qd&k if tjzpftysujf zpfwaJh e@u axmif 0ifpmudk cgwidk ;f vdyk J awG@zdk@vmcJah yr,fh tcsed af wG
=umvmwmeJ@tr# usaemf&h rJh cd if[m usaemfeJ@awG@&r,f/ rawG@&r,fudk oHo,0if pd;k &drfvmygw,f? aemufq;Hk awmh usaemf&h rJh cd if[m
axmifyidk u
f dk ta&;qd+k yD; awG@qHk cGi&fh atmif }udK;pm;cJyh gw,f?
'Dae@rmS om;eJ@ axmif0ifpmrawG@&&if axmifA;l 0rSm vSt
J yd +f yD; apmifrh ,f/ vH;k 0rjyefb;l vdk@ usaemfrh cd if
qH;k jzwfvu
dk w
f mudk
axmifyidk o
f o
d mG ;wmuwpfa=umif;/
axmifxrJ mS &Sw
d Jh
usaemftygt0if
tm;vH;k aom
Edik if aH &;vkyaf zmfuidk zf ufrsm;&Jh rqkwrf epfaomZGeJ J@ wdu
k yf GJ0ifcw
Jh ma=umifh axmifjyifeJ@ axmifxJ tay;t,l tcsw
d t
f qufr+d yD;
axmifyidk ef J@ taygi;f tygawG&J@ rw&m;tEdik u
f sifh zdEySd rf a_ wGudk wdu
k yf 0GJ if atmifEidk cf Jhygw,f?
tcef;(12)
(u) o&ufaxmiftwGi;f oufaoxGuq
f cdk suf
usaemfwkd@awG[m axmifxrJ mS axmiftm%mydik af wG&Jh w&m;vufvw
G f vkyaf qmifaewmudk qef@usit
f mcHwJh
wdu
k yf aGJ wGjyKvky+f yD; olwdk@awG&,
Jh w
k rf m aumufusprf a_ wGudk zGix
fh w
k jf yzdk@ }udK;pm;ae &ygw,f?
tJ'J x
D u
J }udK;yrf;csuw
f pfc[
k m r=umcifrmS ay:xGuv
f mygw,f? usaemfwdk@ o&ufaxmifxu
J dk om,m0wDaxmifu
tkycf sKyfa&;t&m&Sd (axmifyidk f) OD;pD;wJh pHpk rf;ppfaq;a&;tzGJ@ a&mufvm+yD; 'Dt;D (DE) 0ifygw,f? tJ'v
D dk tjcm;axmifawGu
axmift&m&Sad wG vma&mufppfaq;awmh o&ufaxmifu axmif tm%mydik af wGu axmifwiG ;f aqmif&u
G cf suf enf;AsK[mawG
csucf si;f ajymif;vJomG ;ygw,f? 5(n)tusO;f om;awGudk oGm;awGudk tat;ywfrwuf +zJjyygw,f?
xrif;udv
k nf; t0tvifau|;arG;+yD; tusO;f om;wpfO;D udk yHpk yH ef;uefeJ@ (2)cg&ygw,f? tu,f Irukecf &Jh if oGeyf pfzdk@eJ@ /
ravmufi&S ifvnf; xyf,zl dk@qd+k yD; taqmifwikd ;f rSm xrif;yH;k tydkcs xm;ay;ygw,f? tJ'v
D dk twkvyk f [efjyxm;wJt
h &mawGu
&ufyidk ;f avmufycJ yH gw,f? ppfaq;a&;tzGJ@ awGjyefomG ;wJt
h cgrmS e*drk v
l o&ufaxmifypHk H jyefjzpfomG ;ygw,f? xrif;udv
k nf;
t&iftwdik yf J ydak e+rJ usm;ae+rJ jyefau|; ygawmhw,f? 'gayr,fh aemufwpfvt=umrSmyJ o&ufaxmifudk ppfaq;a&;tzGJ@awG
jyefa&mufvm+yD; 'Dt;D jyef0ifygw,f?
tJ't
D cgrmS awmh odr;f xm;wJh xrif;yH;k awGjyefcsygw,f? usaemfwdk@udk oGm;jyef+zJ jyygawmhw,f? ppfaq;a&;tzGJ@xJu
acgi;f aqmifvyk o
f el J@ uset
f zGJ@0ifawG tm;vH;k vnf; o&ufaxmif tm%mydik rf sm; enf;wl 'Dyw
k x
f u
J 'DyJyJ jzpfygw,f?
ppfaq;a&;tzGJ@[m wdu
k x
f rJ mS jypf'%fus+yD; rw&m;&du
k Ef u
S cf &H wJh aZmf0if;xGef J@ tjcm;5(n) tusO;f om;awGudk ac:,l+yD;
68

ppfaq;ygw,f? ppfaq;+yD;wJt
h cgrmS tJ'o
D al wG&Jh xGuq
f dk csuaf wGudk twnfjyKay;zdk@ oufaoESpOf ;D ac:,lygw,f? tJ'v
D dk
oufaoESpOf ;D ac:,lwt
Jh cgrmS wpfO;D u axmif0efxrf;xJuyJ jzpf+yD; usew
f pfO;D u tusO;fom;xJu jzpfygw,f?
tr_u 5(n)tr_awG jzpfwma=umifh aemufwpfO;D udk axmifajymif;vmwJh usaemfwdk@ 5(n)ta,muf(100)xJu a&G;ygw,f?
tJ'gudk axmiftm%mydik u
f
a&G;&wmjzpfygw,f? ppfaq;a&;tzGJ@uvnf; aoaocsmcsm wdwu
d suseJ@ atmufajcup+yD;
pDppfwmr[kwyf J o&ufaxmif tm%mydik af wG acgi;f ndwf axmufcw
H Jh acgi;f acguaf &G;xm;wJh olawGuydk J ppfaq;wmjzpfygw,f?
oufaoxGuq
f zdk dk@ axmif0efxrf;ua&G;cs,w
f t
Jh cgrmS olwdk@udk umuG,af jymqdak y;r,fh olawGa=umifh tcuftcJ r&Sad yr,fh
Edik if aH &;tr_(100)xJu a&G;cs,zf dk@=uawmh olwdk@awmfawmf 'kuaQ &muf&ygw,f?
olwdk@tvd&k w
Sd mudo
k m ajymqdak y;Edik rf ,f/h xGuq
f adk y;Edik rf ,fh acgi;f ndwaf xmufcaH y;r,fo
h l wpfa,mufudk tvd&k aSd eygw,f?
axmif0efxrf;xJu oufaotjzpf 'kwyf=uyf apmavb,fvu
f dk a&G;ygw,f? tJ't
D csed rf mS yJ(1)aqmifu axmif0ifpmwm0efcH 'kw,
d
Adv
k }f uD; OD;ausm&f eSd u
f usaemfudk oufaoxGuq
f zdk dk@ vma&mufac:ygw,f? usaemfu
h dk ac:oGm;+yD; rde;f a*s;a&mufawmh axmifr;_
OD;at;v_id u
f t&mcHAv
dk }f uD;udk . .
b,feJ@vJ q&m}uD;. . . jzpfygrh vm; vdk@ar;vdu
k af wmh
jzpfygw,f? Adv
k =f uD;a&G;wJo
h yl J vdk@ jyefajzvdu
k yf gw,f? OD;ausm&f eSd u
f usaemfb
h ufvn
S jfh yD;
rif;axmufxrJ mS t&du
k cf zH ;l wm&Sv
d m; vdk@ar;ygw,f?usaemfuvnf;
r&Sb
d ;l vdk@jyefajzawmh at;/ 'gy/J trSet
f wdik ;f yJ jzpfapcsiw
f ,f vdk@q+dk yD;
armif&if jypf'%fjzpfz;l vm; vdk@qufar;ygw,f? usaemfu . . .
'DaxmifrmS awmh rjzpfz;l ygb;l vdk@ ajzvdu
k yf gw,f?
at;/ }udKuf+yD . . 'Dtwdik ;f yJajym / tckrif;udk igwdk@qv
D mwJh vl}uD;wpfcsKd @eJ@ awG@ay;r,f? eJeyJ g;yg;olwdk@u ar;r,f?
prf;r,f? bmawG axGaxGx;l xl; r&Syd gb;l ? rif;apmapmu ajymovdak ygh ? t&du
k cf H zl;vm;/ rcH&zl;bl;? jypf'%fjzpfz;l vm;/ rjzpfz;l bl;?
a&qGw
J myifyef;vm; qd&k ifvnf; axmifxrJ mS enf;enf;yg;yg; ud,
k v
f ufuse;f rma&;aumif;&H/k ac|;pdk@&Hak vmufayg?h tJ'v
D adk jz . .
bmrSrvkyyf aJ xmif xJrmS ae&&if *domG ;rSmayg?h rif;odw,fr[kwv
f m;? aemuf+yD; xrif;00au|;vm;vdk@ ar;&ifvnf; rif;tck tjrify/J
t0au|;wm/ t&St
d &Sw
d idk ;f ajzayg?h bmrS rif;ryleJ@/ igvnf;rif;eJ@ twl&aSd erSmyg? 'dk@uu
dk n
l aD y;r,f r[kwv
f m;
E_wu
f ae u&m;a&v$wf wwGww
f w
G f rSmygw,f? usaemfvnf; acgi;f ndwjf yvdu
k af wmh OD;at;vdi_ f u aumif;+yD/
igeJ@vu
dk cf Jh qd+k yD; axmifA;l 0udk ac:oGm;ygw,f?
Al;0a&mufawmh Al;0&Jn
h mzufu axmifyidk &f Jh &H;k cef;xJudk 0if&ygw,f? tcef;xJa&mufawmh OD;at;v_id u
f
'gu tusO;f om;awGxu
J
oufaoyg qd+k yD; ppfaq;a&;tzGJ@eJ@ rdwq
f ufay;ygw,f? +yD;awmh usaemfu
h dk
xdik zf dk@ae&may;ygw,f? usaemfeh J@ rsuEf mS csi;f qdik u
f
cHkrmS ppfaq;a&;tzGJ@ acgif;aqmifawG xdik af eygw,f? tm;vH;k aygi;f
(3)a,mufxidk af e+yD; tv,fuxdik af eol om,m0wfaD xmifu axmifyidk f OD;jrifo
h ed ;f jzpf+yD; ppfaq;a&;tzGJ@ acgi;f aqmifvnf;
jzpfygw,f? OD;jrifo
h ed ;f &Jh b,fzufeaH b;u wpfa,muf uawmh &efuek f tif;pdeaf xmifu axmifr;_ }uD;jzpf+yD; nmzufuawmh
jynfaxmifu axmifr;_ jzpfygw,f? oluppfcsuaf wG/ xGuq
f cdk suaf wGudk vufEySd pf uf&u
dk f rSww
f rf;wifaeygw,f? usaemf&h Jh
eHab;rSmawmh o&ufaxmifu usaemfu
h adk &G;ac:vmwJh axmifr;_ OD;at;v_id f &Sad eygw,f?
tv,fu xdik af ewJh wpfa,mufu
rif;trSew
f idk ;f ajymrSmvm; vdk@ tqH;k r&Sd tpr&Sd xajymvdu
k yf gw,f?
b,fta=umif;t&mudk usaemfajym&rSmvnf;
rif;odwJh ta=umif;t&mawGyaJ r;rSm / axmifxu
J ta=umif;awGumG / ajzr,fr[kwv
f m;
ajzygrh ,f
ab;ywf0ef;usiu
f dk tuJcwfvu
dk af wmh axmifyidk &f Hk;cef;xJrSm axmifyidk af omif;!Gef@wpfa,muf r&Syd gb;l ?
usaemfu
h dk ppfaq;r_awG pvkyw
f t
Jh cgrmS jynfaxmifu axmifr;_ }uD;u toif,
h v
l mwJh usaemf&h Jh eHywf}uD;udk ,l+yD;
tusO;f om;oufao&Jh xGuq
f cdk suf acgi;f pOfwyf+yD; usaemfeh mrnf/ tr_eJ@ jypf'%fEpS f pwJh ud,
k af &;&mZ0ifawGudk vufEydS pf ufeJ@
&du
k af eygw,f? ( eHywf}uD;qdw
k m axmiftwGi;f axmifyidk f vSnv
fh nf wJt
h cg tusO;f om;wdik ;f u tJ'pdD m&Guu
f dk udik x
f m;+yD;
pm&Gux
f rJ mS trnf/ tztrnf/ tr_ ay;&ufp/GJ omrefvw
G &f uf/jypf'%fEpS /f yk'rf pwmawG a&;xm;wJh pm&Gujf zpfygw,f? ) axmifyidk f
OD;jrifo
h ed ;f u p+yD; ar;ygw,f?
rif;emrnf aevif; aemf
[kwyf gw,f
rif;tazemrnf
69

OD;rsKd ;ode;f
rif;axmifeyH wfu 2997/ Caemf/ b,fEpS Ef pS &f Sv
d J
5 ESpyf g
rif;wdk@rb
d / aqGrsKd ;awGxrJ mS Edik if aH &;v_y&f mS ;wJh ol&o
Sd vm;
r&Syd gb;l
rif;axmifxrJ mS jypf'%fjzpfz;l vm;
tif;pdeaf xmifrmS awmh axmifuscgpu jypf'%f (1)cg jzpfz;l ygw,f?
r[kwb
f ;l / 'Do&ufaxmifrSm
rjzpfz;l ygb;l
t&du
k cf &H zl;vm;
t&du
k rf cH&ygb;l
usaemfeJ@ axmifyidk Of D;jrifo
h ed f;wdk@ tar;tajzawGudk wpfy'k cf si;f tvdu
k f jynfaxmifr;_ u rSww
f rf; wifaeygw,f?
OD;jrifo
h ed ;f uquf+yD;
'gyaJ yg/h axmifxrJ mS jypf'%frjzpf&if t&du
k rf cH&bl;/ jypf'%fjzpf&if t&du
k cf &H r,f? rif;tJ'gudk vufco
H vm;
'Dar;cGe;f [m us,jf yef@ygw,f? jypf'%fjzpf&if &du
k fw,fqadk yr,fh jypf'%frjzpfjzpfatmif axmif0ef xrf;awG/
axmiftm%mydik af wGu wrifoufouf zefw;D ,laewmawG trsm;}uD;&Syd gw,f? usaemfu 'Dtcsuu
f dk aoaocsmcsm&Si;f jyrvdk@
ab;bDudk =unfv
h u
dk af wmh usaemfrh suEf mS udk =unfah ewJh OD;at;v_id u
f dk awG@&ygw,f? ajymqdzk dk@ rvGwrf vyfjzpfomG ;ygw,f?
OD;jrifo
h ed ;f &Jar;cGe;f udk trSet
f wdik ;f ajzzdk@ usaemftcuftcJ jzpfaewJt
h csed rf mS
usaemfwdk@&aJ bmf aZmf0if;xfeJ@
tjcm;&JabmfawGudk axmiftm%mydik af wG acG;vd/k EGm;vdk &du
k Ef u
S w
f jJh rifuiG ;f awG jyefjrif a,mif vmygw,f? ajymcsvu
dk zf dk@
usaemftm;,lvu
dk yf gw,f? 'Dtcsed rf mS 'DtcGit
fh a&;udk toH;k csvu
dk &f if axmifrLS ;/ axmifyidk af wG&J@ acG;&du
k /f EGm;&du
k u
f dk r&_rvS cH&rSm
aocsmygw,f? b,fvadk jz&if aumif;rvJvdk@ usaemfpOf;pm;aecsed rf mS OD;jrifo
h ed ;f u
a[haumif/ igar;wmajzavuGm/ bmawGpOf;pm;aewmvnf;
usaemfvnf; awGa0raeawmhyJ qH;k jzwfcsuf csvu
dk yf gw,f? 'Dar;cGe;f udk rajzcif tcGit
fh a&;wpfck awmif;qdv
k u
dk yf gw,f?
axmifyidk }f uD;cifAsm;/ ckeuajymcJo
h vdk rSeu
f efwt
hJ ajzrsKd ; vdck siyf gw,fq&dk if tckvdk taetxm;rsKd ;rSm
usaemfrajzqdEk ikd yf gb;l ? bmjzpfvdk@vq
J adk wmh o&ufaxmifu axmifrLS ;OD;at;v_id f &Sad evdk@ygy?J o&ufaxmifu axmiftm%mydik af wG
&Sad ewJah e&mrSm usaemfrajzqdEk idk yf gb;l ? ppfaq;a&; tzGJ@udk trSet
f wdik ;f ajymzdk@ 0efrav;ayr,fh o&ufaxmiftm%mydik af wGxu
J
wpfa,mufa,mufa&S@rmS usaemftrSet
f wdik ;f xGuq
f ydk gu trsuaf 'goxGu+f yD; ppfaq;a&;tzGJh jyefomG ;wJt
h cg=u&if usaemft
h ay:
tjidK;taw;xm; &efjyKEdik yf gw,f? usaemf&h J@ vHjk cHKa&;pdwcf s&atmif vsKd@0ufpmG jyKvkyzf dk@eJ@ tzGJ@eJt
h ppfc&H ol oufoufcsn;f
ppfaq;aewJh tcef;rSm xm;&Sad y;ygvdk@ awmif;qdyk gw,f? 'grS xGuq
f cdk suaf wGu rSeu
f efr_ &SEd idk rf mS jzpfygw,f?
o&ufaxmifrLS ; OD;at;v_idk &f J@ rsuEf mS csucf si;f rnf;wufomG ;ygw,f? 'gayr,fh [efrysu&f atmif pm;yGaJ y:u
a&aEG;cGuu
f ,
dk +l yD; r_waf omufaevdu
k yf gw,f? t&yftarmif;axmifaxmifarmif;armif;eJ@ OD;jrifo
h ed ;f u usaemfu
h dk aoaocsmcsm
pdu
k =f unfyh gw,f?
rSeu
f efwJh xGuq
f rdk q
_ w
dk m b,fae&mrSmrqdk b,foyl &J aSd eae xGuq
f &dk &J rSmayg?h trSew
f &m; qdw
k m zH;k uG,v
f dk@r&bl;?
[dv
k &l v
Sd dk@ rajymEdik /f 'Dv&l v
Sd dk@ rajymEkid b
f ;l qdw
k m rrSerf uefxu
G q
f zdk dk@ }udK;pm;wJh olawGvyk w
f myJ? rSerf eS u
f efuefxu
G q
f w
dk o
Jh [
l m
b,fol@a&S@rmS yJjzpfjzpf xGuq
f &dk &J r,f? rif;&JvHjk cHKa&;udk igwm0ef,w
l ,f? axmifxrJ Smavmuf vHjk cHKwm 'Dwpfae&myJ &Sw
d ,f?
rif;wpfa,mufxrJ ajymeJ@ tusO;f om; tm;vH;k &Jh vHjk cHKa&;udk 'dk@tup 0efxrf;awGu wm0ef,x
l m;wm? uJajym
OD;jrifo
h ed ;f ud,
k w
f idk f pdeaf c:aerSawmh usaemfrajym&if vdrv
f nfzdk@}udKk /;pm;w,fvdk@ rSwaf wmhrmS aocsmwma=umifh
trSet
f wdik ;f zGicfh svu
dk zf dk@ pdw'f ;Hk 'H;k csvu
dk yf gw,f?
axmifxrJ mS rif;wdk@awG xrif;pm;&wm 00vifvifpm;&w,f r[kwv
f m;
vdk@ar;cGef;ajymif;ar;ygw,f?
r0. . . ygb;l
[kw&f v
Jh m;/ igwdk@awG@wmuawmh rif;wdk@ut
dk 0au|;aewmyJ? rif;vdrrf ajymeJ@? OD;at;v_id f . . . cifAsm;wdk@ ac:vmwJo
h u
l
[kwaf um[kwaf o;&Jv
h m;
usaemfah b;u xdik af ewJh OD;at;v_id u
f kd vSn=fh unf+h yD; ar;vdu
k yf gw,f? OD;at;v_id u
f usaemfu
h dk
70

uGm . . . tvum;/ 'Daumifav; av#mufajymaewmyJ/ cufwmyJ/ rif;udik gwdk@ apmapmu ajymxm;wJt


h wdik ;f ajzav
vdk@rsuEf mS udk &_H wG+yD; ajymygw,f?
OD;jrifo
h ed ;f u . .
rif;igwdk@udk rvdref J@/ 'dk@rmS taxmuftxm; tuke&f w
Sd ,f? uJ . . . rif;axmifxrJ mS xrif;00vifvif rau|;bl; qdkwm
igwdk@,=Hk unfatmif bmeJ@oufaojyrvJ
axmifxrJ mS xrif;r0wJu
h pd u
P dk axmifxu
J tusO;f om;awG tmvH;k odygw,f? vH;k 0pm;vdk@ r0ygb;l ? usaemfuadk c:rar;yJ
tjcm;tusO;f om; wpfa,mufac:ar;vnf; r0a=umif;ajymrSmyJ? 'gtrSef w&m;yJ
uJ . . tif;pdeaf xmifrmS aum xrif;ud0k 0au|;ovm;/ b,fvadk u|;vJ
tif;pdeaf xmifrmS u xrif;udv
k o
dk avmuf &ygw,f? 00vifvifvnf; pm;&w,f? xrif;xnfh uwnf;u xnfah y;wJo
h u
l
xrif;udt
k armufxnfh ay;wm/ ud,
k rf ukeEf idk &f if jyefoeG x
f nfzh dk@ yH;k awGcs ay;xm;ygw,f? vd&k ifvnf; xyfawmif;vdk@&ygw,f
at;av/ 'Do&ufaxmifrmS vnf; tif;pdet
f wdik ;f xrif;udt
k 0au|;aewm awG@wmyJ? rif;bm jiif;rvJ
'DrmS xrif;au|;w,fqw
dk m tck ppfaq;a&;tzGJ@awGvmvdk@ xrif;yH;k awG csxm;wmjzpfygw,f? t&ifwpfacguf
ppfaq;a&;vmwke;f uvnf; tJ'v
D ydk J xrif;awGudk tyd&k Edik rf ,fh yH;k awGcsxm;ay;w,f? 'gayr,fh tJ'v
D adk u|;wm &ufyidk ;f yJcw
H ,f?
ppfaq;a&;tzGJ@awG jyefomG ;awmh xrif;tydx
k nfx
h m;wJh yH;k awG jyeford ;f oGm;ygw,f? tckvnf; ppfaq;a&;tzGJ@awG a&mufvmvdk@
[efjycsxm;wmyg? ppfaq;a&;tzGJ@awG jyefomG ;&if tckxrif;tydak y;aewmawGvnf; jyeford ;f oGm;rSm aocsmygw,f?
aemufx;l xl;jcm;jcm; odomwmu tJ'x
D rif;yH;k awGu tckrS aq;okw+f yD;taqmifawGrmS csxm;wmyg? tJ'yD ;Hk udk aoaocsmcsm
=unf&h if yH;k awGutopfpufpuf/ taqmifeyH wf a&;xm;wJo
h abFmaq;u wpfpufawmif rysuaf o;ygb;l ? 'g[mtckrS
taqmifawGrmS xrif;tydyk ;Hk awGcsxm;wm/ tckrS jyifqifxm;wm xif&mS ;ygw,f?
aeprf;ygO;D / rif;wdk@axmifxu
J dk ppfaq;a&;tzGJ@ awGvmw,fqw
dk m b,fvv
dk yk o
f v
d J
axmife&H H av;zuf=um;rSm 'Dvydk J owif;ysH ESH@r_ &Syd gw,f
uJ. . . xm;awmh/ rif;wdk@tckvdk xrif;r0wmudk axmifyidk u
f w
dk ifjy&Jv
h m;
[kwu
f /Jh usaemfwkd@qifu
h q
J ifu
h J tcef;vl}uD;/ taqmifr;_ uae axmifyidk }f uD;udk axmifyidk w
f ef;pD rSm wifjyygw,f
tJ'v
D w
dk ifjyawmh axmifyidk }f uD;u bmajymvJ
xrif;r0bl;vdk@ tckvadk wmif;aewm [if;aumif;vdk@/ tJ'aD wmhy[
J if;udak &a&m/ t&Guf awGrxnfyh J 'Dtwdik ;f csufvdk@
ajymygw,f
a[haumif. . vl}uD;u 'Dtwdik ;f ajymrSmvm;/ rif;r[kww
f mawG rajymeJ@ / rif;oli,fcsif;awG apmapmu xGuq
f o
dk mG ;wm
xrif;0w,fajymw,f? rif;igwdk@uv
dk mrvdref J@/ axmifxrJ Sm qifu
h q
J ifu
h J tpDtpOftwdik ;f Oya'abmiftwGi;f u wifjy&if
b,ftusO;f om;rqdk &w,f? +yD;pvG,/f vufvw
G pf y,f tm%mydik af wGu rvkyb
f ;l ? vmrajymeJ@? rif;ajymovdq
k rdk jS zifh
axmifyidk w
f ef;pDqw
dk m axmifxrJ mS vkypf &mawmif rvdak wmhb;l ? tusO;f om;awGaezdk@/ xdik zf dk@/ pm;zdk@upd aP wGudk wpfywfwpfcg
tcuftcJawGudk ajz&Siaf y;zdk@ xm;wm? bmrS vkyrf ay;Edkib
f ;l qd&k ifumG . . igajymovdk axmifyidk u
f wpfywfwpfcg vSn=fh unfh
p&mawmif rvdak wmhb;l ? rif;wdk@vnf; at;at;aq;aq;ae/ igwdk@vnf; ud,
k t
fh cef;xJu,
dk af e+yD; tcsed w
f ef vpm,l&yHk ?J rif;wdk@
tusO;f om;tcsi;f csif; vlowfry_ jJ zpfjzpf/ tEdik u
f sirfh y_ jJ zpfjzpf 'dk@eJ@rqdik b
f ;l ? aevdk@&w,f? r[kww
f mawG vmrajymeJ@
tckvadk jymwm/ jzpfcw
Jh mawG[m vdrw
f mr[kwyf gb;l / trSeaf wGyg? tjcm;tcef;u tusO;f om; awGvnf; odygw,f
awmfyg/ rif;wdk@tcsi;f csi;f 'Dvadk jymr,fq+dk yD; !Sx
d m;=urSmayg/h 'dk@vmwm odaerSmyJ r[kwv
f m;
tJ'rD mS usaemfu
h dk ppfaq;aewke;f tcef;xJudk o&ufaxmifyidk f OD;aomif;!Gef@ t&yf0wft&yfpm;eJ@ 0ifvmygw,f? +yD;awmh
ol@&;Hk cef;xJu rD;cHaowWmudk zGi+fh yD; [d[
k m&Sm/ 'D[m&Smvkyaf eygw,f? wpfcsuf wpfcsuf usaemfu
h v
dk nf; rsuaf pmif;xd;k +yD;
tuJcwfvu
dk yf gao;w,f? tJ't
D csed rf mS OD;jrifo
h ed ;f u
[if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm/ 'D[if;udk zsu+f yD;csuv
f dk@ b,fou
l ajymwmvJ
axmifyidk u
f ajymwmyg
axmifyidk q
f w
dk m axmifyidk }f uD;vm;/ axmifyidk af v;vm;? ud,
k f@axmifu axmifyidk ef mrnfuadk wmif rodb;l vm;
axmifyidk f Adv
k }f uD;aomif;!Gef@yg
tJ't
D csed rf mS axmifyidk pf m;yGJrmS &Sad ewJh o&ufaxmifyidk af omif;!Gef@u usaemfu
h dk =unf+h yD; wpfcsuf +yHK;vdu
k yf gw,f?
ol@t+yHK;uat;puf+yD; aumufusp,
f w
k rf mr_awG tjynfyh gygw,f?
usaemfh ausmxJ pdru
fh eJat;oGm;ygw,f?
rif;wdk@axmifxrJ mS xrif;awGtydak wmif;/ +yD;&iftjcm;tusO;fom;awGudk aq;vdyef J@ vJv,
S f w,fqdk
71

r[kwyf gb;l / b,forl S xrif;tydrk &ygb;l ? xrif;pm;&wmr0vdk@ axmif0ifpmuaewqifh tdraf wG udrk ek f@qef;rSm+yD;
pm;&wmawG&ySd gw,f? axmifxrJ mS 0efxrf;awGom xrif;udk tdraf wGu,
dk o
l mG ;wm &Syd gw,f
a[haumif/ rif;jrifvdk@vm;/ rjrifyeJ J@ xifa=u;awGeJ@ 0efxrf;awGudk vmrajymeJ@/ ud,
k fh ta=umif;udak jym/ rif;udkar;wJh
ta=umif;yJajz/ ud,
k ef J@rqdik fwu
Jh pd u
P dk rajymeJ@/ =um;vm;
[kwu
f Jh
rif;wdk@ xrif;awGtydak wmif;+yD; rukev
f dk@ yef;uefaq;bkwrf mS xrif;useaf wGoeG yf pfxm;wJh td;k awG jynfah ewmyJq/dk
'grsKd ;vkyzf dk@ raumif;bl;? axmifxrJ mS tJ'v
D dk v$ijfh ypfawmh tvum;oufoufrJh Edik if aH wmfyu
dk q
f u
H dk jzKef;wD;&m usw,f? +yD;awmh
tJ'v
D dk pnf;urf;r&Sd xrif;useaf wG v$iyfh pfawmh uGwf vmr,f/ jcif/ ,if/vmr,f? +yD;&ifaxmifxrJ mS ul;pufa&m*gjzpfr,f?
rif;wdk@twGuf wpfu,
dk af & oef@&iS ;f a&; vn;f xdcu
dk w
f ,f
usaemfwdk@awG xrif;useaf wG v$iyfh pfwm/ pGef@ypfxm;wJh yke;f awGrmS jynfv
h #+H yD; trsm;}uD;jzpf aew,fqw
dk m r[kwyf gb;l ?
wcgwav axmifuau|;wJh xrif;awGxrJ mS oJawG/ cJawG trsm;}uD;ygvdk@ bmrSrpm;Edik v
f dk@ xrif;udk v$iyfh pf&wmyg?
usaemfwdk@awG[m xrif;udk t"dutpm;tpmtjzpf pm;&+yD; tvkyv
f yk &f wmyg? aemuf v$iyfh pfxm;wJh xrif;useaf wGuv
kd nf;
axmifrmS arG;xm;wJh 0ufawGtwGuf ae@widk ;f 0ufbw
k u
f vm,laevdk@ wdik ;f jynfaiGudk jzKef;ypfw,fvdk@ rqdEk idk yf gb;l
uJ...aumif;+yD? 'gq&dk if rif;wdk@udk tck xrif;00au|;+yD r[kwv
f m;
[kwu
f Jh au|;ygw,f? 'gayr,fh a&&Snaf u|;r,f/ rau|;bl;qdw
k m rajymwwfygb;l
au|;rSmyg? tckrif;wdk@udk 00au|;w,f r[kwv
f m;? igwdk@&aSd ewJh ypPKy`eu
f ydk J ajymyg? igwdk@awG rif;wdk@ axmifyidk ef J@
axmifrLS ;awGuadk &m tckvx
dk rif;00au|;zdk@ rSmcJrh ,f? [kwv
f m;? tckawmh rif;u axmifxrJ mS xrif;00vifvif pm;&ygw,f?
'Dtwdik ;f yJ xGuq
f adk ygh
usaemf't
D csuu
f dk jiif;ygw,f? rajzqdEk idk yf gb;l ? axmifxrJ mS xrif;00vifvif pm;&wmrS (1)&uf/ (2)&ufyJ &Syd gao;w,f?
xrif;00vifvif pm;&ygw,fvdk@ vdrv
f nf+yD; rxGuq
f Edk ikd yf gbl;? usaemf wifjywJh tcsuaf wGu trSecf sn;f yJ jzpfygw,f? tcktwdik ;f yJ
xGuq
f Edk ikd yf gw,f? ppfaq;a&;tzGJ@u rSmcJh ygw,fqw
dk Jh pum;vH;k eJ@ jyefomG ;rSmyg? axmifxrJ mS usecf rJh mS u usaemfwdk@
tusO;f om;awGeJ@ axmifyidk af wGyJ usecf rJh mS yg? a&&Snrf mS au|;w,f/ rau|;bl;qdw
k m rodao;ygb;l ? 'gah =umifh ppfaq;a&;tzGJ@u
xGuq
f cdk idk ;f wJt
h wdik ;f usaemfrxGuq
f Edk ikd yf gb;l
tJ't
D cgusrS ppfaq;a&;tzGJ@awG acgi;f csif;qdik v
f u
dk =f uygw,f? +yD;rS usaemfajymwJt
h wkid ;f vufEySd pf uf &dkuzf dk@
jynfaxmifrLS ;udk OD;jrifo
h ed ;f u trdef@ay;vdu
k yf gw,f?
rif;axmifrmS xrif;00vifvif pm;&ovm;
rpm;&ygb;l
axmifyidk u
f adk &m wifjyta=umif;=um;zl;vm;
[kwu
f Jh wifjyzl;ygw,f? 'gayrJh axmiftm%mydik u
f vdu
k af vsmr_r&Scd yJh g
( 'Dae&mrSm OD;jrifo
h ed ;f u axmifyidk u
f [if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm/ [if;udzk suyf pf qdw
k Jh pum;vH;k udk jzKwfay;zdk@
arwWm&yfcw
H ma=umifh rxnfo
h iG ;f Edkicf yJh g? )
rif;'Davmufqdk auseyfw,f r[kwv
f m;
'Davmufqdk vufcyH gw,f
axmifxrJ mS rif;a&qGzJ ;l ovm;
'Dta=umif;udk olwdk@rar;cifrwnf;u usaemfajzcsiw
f m ,m;aeygw,f?
qGcJ zJh ;l ygw,f
wpf&ufudk b,favmufq&GJ ovJ
wpf&ufudk a&yH;k ( 900 ) avmufq&GJ ygw,f
b,ft&G,t
f pm; avmufyHk;rsKd ;vJ/ w*gvyH ;kH t&G,v
f m;
r[kwyf gb;l ? a&yH;k u tawmf}uD;ygw,f? ayyguwW&mcGeH Jh vkyx
f m;wJh oHxnfjzpfygw,f? yH;k &Jh tom;wif tav;csed w
f if
awmfawmfav;ygw,f? a&*gvH ( 20 )cef@ qef@ygw,f? vl ( 5 )a,muf/ ( 6 ) a,mufavmufrS qGw
J ifEidk rf mS yg?
a&yH;k ud=k unfrh ,fq&dk if usaemfwdk@ taqmifrmS &Syd gw,f? vdu
k =f unfh vdk@&ygw,f
OD;jrifo
h ed ;f eJ@ axmifrLS ;awGu olwdk@tcsi;f csif; wpfa,mufuw
dk pfa,muf =unfv
h u
dk =f uygw,f? tH=h ow}uD; jzpfaewJh
rsuEf mS eJ@ =unf+h yD;rS OD;jrifo
h ed ;f u pum;jyefpygw,f?
72

a[h...[kw&f J@vm;uGm/ =unfv


h v
J yk yf gO;D / 'dk@uv
dk mvdrrf aeeJ@/ rif;av#muf+yD; yg;pyfxJ awG@u&m awG rajymeJ@? rif;udk
tJ'aD vmufrcdik f;ygb;l
OD;jrifo
h ed ;f u ol@a&S@pm;yGJ cHak y:u pm&Guw
f pf&u
G u
f dk ,lvu
dk yf gw,f? +yD;awmh usaemfu
h dk axmifjy ygw,f?
a[haumif/ rif;oli,fcsi;f awG 0if;Ekid fO;D wdk@/ aZmf0if;xf/ vS0if;wdk@ rif;odw,fr[kwv
f m;
odygw,f
at;/ olwdk@ajymawmh rif;vdrk [kwb
f ;l / rif;ajymwJh a&yH;k ta&twGuef J@ wjcm;pDy?J rif;igwdk@udk vmvdrrf aeeJ@? a&yH;k
( 900 )qdw
k m b,fvedk nf;eJ@rS rjzpfEidk b
f ;l ? [dak umifawGajymawmh ( 400 ) vm;/ ( 500 )vm;/ 'Davmufy?J rif;usryS q
dk ;dk aew,f?
aeprf;ygO;D / rif;a&aum qG&J vdk@vm;? yH;k ( 900 )qG&J w,fvdk@ rif;b,fvadk jymEkid v
f /J rif;ud,
k w
f idk f a&wGux
f m;wmvm;
wdu
k x
f aJ &mufaewJh
usaemfo
h il ,fcsi;f awGu
&efuek u
f o&ufaxmifajymif;+yD;
wvtwGi;f rSmyJ
wdu
k x
f J
a&mufomG ;wma=umifh taqmifua&qG&J wJh taetxm;eJ@ a&yH;k b,favmuf qG&J w,fqw
dk m olwdk@aoaocsmcsm
odrmS r[kwyf gb;l ? aZmf0if;xGf wpfa,mufyJ a&qGaJ vbm tawG@t}uHK&Syd gw,f? wpf&ufudk a&yH;k (900)ausmq
f &GJ wmuvnf;
usaemfu,
dk w
f idk af &qG+J yD; ud,
k w
f idk f wmvDrw
S x
f m;vdk@yg? ppfaq;a&;tzGJ@u r,H=k unfvdk@&&Sd if usaemf&h Jh axmifeyH gw}f uD;xJu
tusO;f om;avbmrSm tvky(f 1)aqmif a&qGJ avbmvdk@ axmifyidk u
f ,
dk w
f idk f vufrw
S x
f ;dk xm;wm &Syd gw,f
tJ't
D cgrmS awmh ppfaq;a&;tzGJ@u usaemheyH gw}f uD;xJu tvkyw
f m0efae&mudk oJ}uD;rJ}uD; zwf&y_ gw,f?
zwf=unf+h yD;wJt
h cgrmS olwdk@tm;vH;k 'Dupdk u
P dk pdw0f ifpm;vmwJh vuQ%m jyvmygw,f? OD;jrifo
h ed ;f [m ol@&u
Jh ,
dk yf dki'f idk ,
f m&Duzdk iG +fh yD;
rSwyf gawmhw,f?
a&wpfy;Hk qG&J if vlb,favmufrS Edik rf mS vJ
a&qGw
J pfqidk ;f rSm a&vSnw
fh o
Jh yl g tygq&dk if (6)a,muf/ (7)a,mufavmufygyJ
a&wpfqidk ;f udk a&yH;k b,favmuf qG&J vJ
yH;k (50)yg
a&yH;k (900)qdw
k m wpfae@v;Hk pkpak ygi;f vm;
[kwyf gw,f/ taqmifta&Sjcrf;/ taemufjcrf; pkpak ygi;f yg
usaemfah b;rSm&Sad ewJh OD;at;v_id zf ufuv
dk n
S +fh yD;. . .
cifAsm;wdk@axmifxrJ mS b,fawGa&ay;&vJ/ bmawG'aD vmufo;Hk wmvJ
ar;vdu
k af wmh taqmifawmif,m/ tjyifawmif,m/ rde;f raqmif/ wdu
k af wGaomufa&/ taqmif a&csKd ;/ 'DavmufygyJ
vdk@jyefajzygw,f?
atmf...[kw+f yD
a&qG&J wm yifyef;ovm;
[m... yifyef;wmuawmh rajymygeJ@Asm/ usaemfq&dk if a&qGaJ e&if;eJ@yJ yifyef;vGe;f vdk@ axmifxrJ mS ypfvu
J sz;l ygw,f?
axmifaq;&Hak wmif wufc&Jh ygw,f? axmifq&m0ef a'guw
f m aqGaqG0if;udk ar;=unfh &if odEidk yf gw,f
usaemft
h ajztqH;k rSm olwdk@bmrS qufrar;awmhyJ wpfcck u
k dk pOf;pm;ae=uygw,f? +yD;awmh (3)OD;om; wD;wd;k ajym=u
jyefygw,f? o&ufaxmifu tm%mydik af wGuawmh usaemfu
h /dk pm;rwwf rsuv
f ;Hk awGeJ@ wpfrsKd ;/ pdwyf suv
f ufysut
f =unfah wGeJ@
wpfzHk =unfah eygw,f? awmfawmfav; =umwJt
h cgusrS OD;jrifo
h ed ;f uyJ...
tif;/ rif;ajymwJt
h xJrmS wpf&ufuadk &yH;k (900)qG&J w,fqw
dk m b,fvrdk rS jzpfEidk b
f ;l ? rif;aoao csmcsm jyefpOf;pm;yg?
trSwrf mS ;wmaum rjzpfEidk b
f l;vm;? yH;k (900)avmufq&GJ &ifumG / aoukerf mS ayg?h yH;k (400)avmufq&dk if jzpfEikd af o;w,f
usaemft
h aeeJ@ 'Da&mufuwnf;u a&udk yifyifyef;yef; qGv
J m&wm tckxyd gy?J ud,
k w
f idk v
f nf; aoaocsmcsm
rSwx
f m;wmyg
a&qGw
J ,fqw
dk muvnf; rif;wdk@tusO;f om;awGo;Hk zdk@yrJ [kwv
f m;/ aemuf+yD;rif;wdk@ 5(n)awG csn;f yJ qGcJ idk ;f wmvm;/
tjcm;&mZ0wfra_ wGaum ygao;vm;
a&qGaJ vbmudk usaemfwdk@5(n)awGcsn;f yJ taqmifwidk f;rSm qG&J wmyg? &mZ0wfr_ tusO;f om; awGu jypf'%fusro
S m
a&qG'J %f(1)ywf/ (2)ywfq+dk yD; cswmyg? wpfcgwpfav jypf'%ftusO;f om;u wpfa,muf/ ESpaf ,mufy&J ySd gw,f? 'gah =umifh
usaemfwdk@udk jypf'%ftjzpf a&qGcJ idk ;f wmvdk@ xifryd gw,f
aumif;+yD/ rif;tck wifjywJt
h csuaf wGudk igwdk@txufudk wifjyay;r,f/ rif;wdk@tckcsed u
f p+yD; a&rqG&J atmif
igwdk@ajymay;cJrh ,f? rif;yxru xrif;r0wke;f u rif;ajymwJt
h wdik ;f 'dk@uvdu
k af vsm+yD; rSww
f rf;wifcw
Jh ,f? 'Dwpfcg
igwdk@ut
dk jyeftvSef vdu
k af vsmwJt
h aeeJ@ rif;ajymwJh a&qG&J wJyh ;Hk ta& twGuu
f wtm;rsm;aew,f? &kyv
f nf;ysuw
f ,f?
73

txufudk rif;ajymwJh twdik ;f wifjy&if ,H=k unfrmS r[kwb


f ;l ? tJ'aD wmh a&yH;k (400) wpfae@q&GJ ygw,fvdk@ rif;uxGuq
f adk y;/
[kwv
f m;
usaemfu,
dk w
f idk f wpfae@udk a&yH;k (900)udk aeylyu
l su
J srJ mS
qG&J wm jzpfwma=umifh a&yH;k (400)vdk@
vdrv
f nfrxGuq
f Edk idk yf gb;l
'Dvv
dk yk u
f mG / rif;udv
k rd fvnfxu
G q
f zdk dk@ igwdk@wu
dk w
f eG ;f aewm r[kwyf gb;l ? rif;wdk@vnf; repfem&atmif/ igwdk@vnf;
txufudk wifjywJt
h cgrmS jzpfEidk af cs&aSd tmif &kyyf sufqif;ysuf rjzpfatmif wpfa,mufeJ@wpfa,muf =unfzh dk@ajymwmyg?
rif;tckxu
G q
f w
dk Jh xGuq
f cdk surf mS a&yH;k (500)yJq&GJ w,fvdk@ 'dk@uv
dk ufrw
S x
f ;dk ay;zdk@/ 'dk@tzGJ@taeeJ@ oD;oef@ rSwpf x
k u
G q
f cdk suq
f +dk yD;
rif;ajymwJh yH;k (900)udt
k aotcsm rSw+f yD; vl}uD;awGeJ@ awG@wt
Jh cgrmS wifjyay;r,f/ b,fvv
dk J
usaemftaeeJ@ wpfcrk S rvdkuaf vsmEdik yf gb;l ? usaemfwu,fq&GJ wJh a&yH;k (900)udk pm&Guaf y:rSm &du
k Ef ySd rf S usaemhv
f ufrw
S f
xd;k ay;Edik rf mS yg? axmifyidk }f uD;wdk@ taeeJ@ usaemf&h x
Jh u
G q
f cdk suaf wGudk oHo, &Sw
d ,f qd&k if/ jzpfEidk facsr&Sb
d ;l qd&k if
usaemfx
h u
G q
f cdk suaf wGudk &yfp+J yD; a&qGaJ vbmuswJh tusO;f om; aemufwpfa,mufudk ac:,lar;jref;Edik fygw,f? olwdk@uadk r;vnf;
usaemfajymwJh ta&twGuf wdik ;f yJajym rSmyg/ 'gawG[m }udKwifprD x
H m;vdk@ &wmr[kwyf gb;l
'DtcgrmS awmh ppfaq;a&;tzGJhu bmrSjyefrar;awmhyJ jynfaxmifrLS ;u vufEySd pf uf p&dkuv
f u
dk yf g awmhw,f? OD;jrifhoed ;f u
ar;cGe;f udk jyefpar;ygw,f?
o&ufaxmifrmS a&qGzJ ;l ygovm;
usaemftif;pdeaf xmifu ajymif;vmuwnf;u (1)aqmifa&qGt
J vkyu
f swJh oljzpfygw,f
wpfae@udk a&b,favmufq&GJ vJ
a&*gv(H 20)0if yH;k eJ@ wpfae@udk a&yH;k (900)qG&J ygw,f
a&qGw
J t
Jh cgrmS tjcm;tusO;f om;awG ygovm;/ 5(n)tr_awGcsn;f yJ cdik ;f wmvm;
5(n)tr_awGcsn;f yJ cdik ;f wmyg? tjcm;tusO;f om;awGudk jypf'%fjzpfrS cdik ;f wmyg
a&qG&J wJt
h cgrmS yifyef;ovm;
usaemfa&qG&J mrSm yifyef;vGe;f vdk@ aq;&Ho
k dk@ wufa&mufuo
k cH&zl;ygw,f
eJeyJ g;yg;awmh yifyef;rSmaygu
h mG / rif;wdk@tvkyrf vkyyf J b,fou
l xrif; tvum;au|;rSmvJ? rif;wdk@udk
ppfc&Hk ;Hk utrdef@csuwnf;u tvky=f urf;eJ@axmif'%f owfrw
S x
f m;wm r[kwv
f m;
[kwyf gw,f/ usaemfwdk@ucdk dki;f wJh tvkyu
f awmfawmfyifyef;ygw,f? xrif;vnf; 0atmifr au|;awmh tm[m&csKd wJ+h yD;
tvkyyf ifyef;wJ'h %fudk rcHEidk yf gbl;
axmifxrJ mS jypf'%fjzpf&if t&du
k cf &H r,f/ jypf'%frjzpf&if t&du
k rf cH&bl;qdw
k m [kwo
f vm;
'Dar;cGe;f [m
usaemfu
h dk
yxruwnf;u
ar;wJah r;cGe;f jzpfygw,f?
'Dar;cGe;f udk
ajzzdk@
usaemfrodw/Jh
usaemfr&Si;f wJt
h csut
f csKd udk ar;jref;cGijfh yKzdk@ awmif;qdv
k u
dk yf gw,f? tJ'guawmh axmifxrJ mS &Sw
d pJh nf; urf;awGeJ@ ywfouf+yD;
jypf'%fay;yHu
k dk r&Si;f vif;vdk@ ar;jref;wmawGyjJ zpfygw,f?
( pum;csy?f
? axmifxu
J adk &mufvmwJh tusO;f om;awGxrJ mS &oif&h xdu
k w
f Jh tcGit
fh a&;awG qH;k &_;H &wmeJ@ywfouf+yD;
axmifOya'eJ@tnD
Edik fiaH &;r_rsm;[m
wpfpu
dk rf wfrwfawmif;qdw
k ifjy=uygw,f?
wpfcgu
tif;pdeaf xmifrmS
Edik if aH &;tusO;f orm;wpfa,muf[m axmiftm%mydik af wG&Jh bufvu
dk rf a_ wGudk rauseyfvdk@ tusO;f axmifvufpGJ Oya'(Burma
jail
munual) eJ@rudu
k n
f b
D ;l
ajymqdyk gw,f? tJ't
D cgrmS
axmiftm%mydik af wGu aeprf;ygO;D / rif;u
tusO;f om;vufpOGJ ya'(Burma jail manual) qdw
k mudk b,favmufem;vnfvdk@v?J
&Si;f prf;ygO;D
ajym+yD;
tusO;f axmifvufpOGJ ya' (Burma jail manual) pmtkyu
f adk y;+yD; &Si;f vif;csuf xkwyf gw,f?
trSew
f u,fawmh ,ckvuf&Sd usaemfwdk@Eidk if u
H tusO;f axmifawGrmS toH;k jyKaewJh tusO;f axmifvufpGJ Oya'(Burma
jail
manual)
[m
udv
k edk t
D pd;k &
vufxufuwnf;u
t*Fvyd fawG
jyXmef;xm;wJh
Oya'jzpfygw,f?
+Adwo
d #tpd;k &vufxufuwnf;u a&;qGx
J m;wJah xmifOya'udk jrefrm tpdk;&tqufqufu jyifqifwnf;jzwf+yD; jrefrmh[ef
axmifOya'vufpjGJ yKvkyx
f m;wmjzpfygw,f? pmtkyv
f ;Hk udk t*Fvyd v
f dk a&;om;xm;wmjzpf+yD; jyifqifwnf;jzwfwt
Jh ydik ;f rSm
Oyrmtm;jzifh udv
k edk D vufxufu tusO;f axmifawGxrJ mS Edik if aH &;yk'rf eJ@ axmifusaeolrsm;udk tqifch +GJ yD; tcGit
fh a&; owfrw
S f
ay;xm;ygw,f? tJ't
D cGit
fh a&;awGu pmtkypf mwrf;/ owif;pmzwf&c_ iG efh J@/ pma&;om;cGifh pwm awGjzpfygw,f? 'gayr,fh
rqvvufxufrmS Edik if aH &;tusO;f orm;awG&Jh &ydik fciG afh wGudk zsuo
f rd ;f cJyh gw,f? ) tckvnf; usaemfutusO;f om;axmifvufpGJ
Oya'(Burma jail manual) ywfouf+yD; ppfaq;a&; tzGJ@udk ar;jref;cJyh gw,f?
74

axmifyidk }f uD;cifAsm/ tusO;f axmifvufpOGJ ya'(Burma jail manual) eJ@ywfouf+yD; r&Si;f vif;wJh tcsuaf wGudk
ar;cGijfh yKyg? tusO;f axmifvufpOGJ ya'(Burma jail manual) pmtky[
f m wtkyv
f ;Hk udk t*Fvyd v
f adk &;om;xm;vdk@ od&ygw,f?
usaemfwdk@ tusO;f om;awGvu
dk ef m&r,fh tydik ;f eJ@ jypf'%fay;r_tydik ;f awGudk 1991 ckEpS t
f wGi;f rSm &efuek t
f if;pdeaf xmifu
axmiftm%mydik rf sm;u wpfy'k f csi;f pD bmomjyef+yD; pm&Gupf mwrf;awG a0iS+yD; taqmifwidk ;f u tusO;f om;awGem;vnfatmif
ae@widk ;f &Si;f vif; zwf=um;wmawG vky=f uygw,f? 'Dupd u
P dk usaemfah &SrSm&Sad ewJh &efuek t
f if;pdeaf xmifu axmifrLS ;}uD;
OD;jrifOh D;ud,
k w
f ikd o
f &d rSd ,fvdk@ xifygw,f? tusO;f axmifvufpGJ Oya'(Burma jail manual) rSm tusO;f om;awGae@pOf
vdu
k ef m&r,fh Oya'trdef@(45)ckeJ@ 0efxrf;rsm;vdu
k ef m&r,fh Oya'trdef@ (54)ckwdk@&ySd gw,f? tusO;f om;awGvu
kd ef m&r,fh
tyd'k x
f rJ mS yg0ifwJh tcsuaf wGu axmifwiG ;f ae@pOfaexdik /f pm;aomufr/_ oGm;vmr_/ vkyu
f idk rf a_ wGeJ@ywfouf+yD; aqmif&ef/
a&Smif&efawGudk tJ'OD ya' tyd'k af wGrmS tus,w
f 0ifh azmfjyxm;ygw,f?
tJ't
D yk'f t+yD;rSm aqmif&efa&Smif&efawGudk rvdu
k ef mwJh tusO;f om;awGudk tjypfay;wJh tpD tpOfawGyg&w
Sd Jh
Oya'tydik ;f udv
k nf; azmfjyxm;ygw,f? jypf'%fudk tqifv
h u
dk af zmfjyxm;+yD; tJ't
D qifh awGuawmh yxrtqift
h aeeJ@
(1)axmif0ifpmydwrf ,f
(2)ajcusi;f cwfr,f
(3)a'guw
f yfr,f
(4)wdu
k yf w
d jf ypf'%fay;r,fvdk@
yg&ySd gw,f?
em&Dyidk ;f aumfpm;jypf'%fay;jcif;eJ@ tjrifq
h ;Hk jypf'%ftjzpf tusO;f om;udk xrif;rau|;yJ aumfpm;jypf'%f(48)em&D jyKvkyjf cif;awG
jzpfygw,f? 'DtusO;f om;rsm; vdu
k ef mr,fh jypf'%fay;r_tydik ;f udk tif;pdeaf xmifrmS w&m;0ifjzef@a0xm;vdk@ usaemfocd &Jh ygw,f?
usaemfr &Si;f wJ[
h mu tusO;f om;wpfO;D udk jypf'%fay;wJhtcgrmS aumfpm;jypf'%fyJ jzpfygw,f? 'gayr,fh vdu
k ef m &r,ft
h csux
f u
J
rvdu
k ef moludk }udr'f %fb,favmuf&u
dk &f r,f/ av;zufaxmufomG ;cdik +f yD; }udr'f %f udk }udKufoavmuf&u
dk Ef idk w
f ,fvdk@
azmfjyxm;wJ[
h mudk tusO;f om;jypf'%fay;a&; tydik ;f rSm rawG@&ygb;l ? usaemfwdk@Eidk fiHrmS vGwv
f yfa&;&wJh 1947 ckEpS u
f wnf;u
w&m;&H;k awGrmS }udr'f %fay;jcif;udk y,fzsuf xm;w,fvdk@ od&ygw,f? tu,fvdk@ }udr'f %fay;wm[m w&m;0ifjcif;r&Sad wmh&if
tusO;f om;awGeJ@ 0efxrf;awG odomap&ef xkwjf yefa=ujim ay;apvdyk gw,f? }udr'f %fay;wm[m touf0if aeao;w,f
qd&k ifvnf; od&aSd tmif &Si;f vif; ajymqdak y;apvdyk gw,f
OD;jrifo
h ed ;f u usaemfu
h adk oaocsmcsm pdu
k =f unf+h yD; rif;wdk@ 5(n)awGu axmifxrJ mS awmfawmf }uD;}uD;us,u
f s,Of ya'
f m;?
pum;ajymwJh aumifawGy?J pum;ajymvdu
k &f if(BJM)u rcsawmhb;l ? rif;ud&k iS ;f &Sif;yJajymr,f/ raorcsi;f rSwx
rif;wdk@tusO;f om;awGudk }udr'f %ftjypfay;wmudk vmrajymeJ@? axmifu Al;pifawGrmS &Sw
d Jh aoewfawGu rif;wdk@udk ypfvdk@&w,f?
Al;0awGrmS aoewf udik 0f efxrf;awGudk tvum;xm;wm r[kwb
f ;l ? rif;wdk@wpfcck v
k yk &f if ypfzdk@y?J rif;wdk@u owfrw
S x
f m;wJh Oya'udk
vdu
k ef m+yD; aexdik &f ifawmh b,fou
l rS jy\em&Sm+yD; aoewfeJ@ rypfb;l ? axmifqrl ,f/ xGuaf jy;zdk@}udK;pm;r,f qd&k ifawmh
rif;ajymwJ}h udr'f %frajymeJ@ aoewfeJ@ygypfvdk@&w,f? axmifxrJ mS 0efxrf;awGu vufvw
G pf y,f rvkyyf gb;l ? rif;rJw
h idk ;f jynfrS
r[kww
f m/ }uD;wJt
h r_i,fap/ i,fwt
Jh r_ yaysmufapqdw
k Jh twkid ;f yJ wkwef J@ajcmufoifw
h majcmuf/ &du
k o
f ifw
h aJh e&mrSm&du
k /f
rmefoifw
h Jh ae&mrSm rmef&w,fu.G . .
[kwu
f .Jh . . axmifyidk }f uD; apmapmu ajymoGm;ovdkyJ }uD;wJt
h r_i,fapqdw
k Jh pum;t& ajym&r,fq&dk if usaemf
wdk@taqmifrmS
aZmf0if;xGq
f w
dk Jh tusO;f om;wpfa,muf aomufa&usew
f mudk tjyifzufudk oGeyf pfvu
dk w
f u
Jh pd P
tJ't
D r_ao;ao;av;udk ac:,lq;Hk r aqG;aEG;+yD; owday;vdu
k &f if/ pum;ajymqdv
k u
dk &f if ajyvnfomG ;Edik w
f Jh jy\emudk
tyfeJ@xiG ;f &rSmudk ykqed ef J@ayguo
f vdk acG;vd/k EGm;vdrk w &m; &du
k Ef u
S +f yD; tjypfay;wm rw&m;ygb;l ? wpfcsdKae&mawGrmS
jypf'%fjzpfatmif tm%mydkiaf wGu zefw;D +yD;vky,
f al ewmawG &Syd gw,f? 'gah =umifh jypf'%fjzpf&if t&du
k cf &H r,f/ rjzpf&if
t&du
k rf cH&bl; qdw
k t
Jh csuu
f rrSeyf gb;l ? rajymyavmufwJh tjypfav;awGudk yH}k uD;csJ ay;aewmawG &Sad evdk@ jypf'%fjzpf&if t&du
k cf H
&r,fqw
dk t
Jh csuu
f dk usaemfv;Hk 0vufrcHEidk yf gb;l
uJ. . .aumif;+yD/ rif;vufrcHb;l qd&k ifvnf; 'Dtcsufudk igwdk@o;D jcm;rSwx
f m;ay;r,f? 'D tpD tpOfrmS awmh
rxnfah wmhb;l ? ppfaq;wmudk tqH;k owfr,f
ajym+yD;wmeJ@ wpf+ydKufeuf om,m0wDaxmifyidk }f uD; OD;jrifo
h ed ;f u vufrw
S x
f ;dk ygw,f? ppfaq;cH &olae&mrSm usaemfu
h dk
vufrw
S x
f ;dk cdik ;f +yD; usaemf&Jh oufaoxGuq
f cdk suu
f dk tqH;k owfvu
dk yf gw,f? ppfaq;r_;+yD;wJt
h csed u
f
naeapmif;aeyg+yD?
axmifyidk t
f cef;xJu usaemfxu
G v
f mawmh usaemfu
h dk taqmifu ac:vmwJh OD;at;v_id ef J@ axmifr;_ OD;ausm&f eSd w
f dk@u usaemfu
h dk
axmifA;l 0uae axmif0ifpmcef; udk ac:+yD; }udr;f armif;qJqydk gawmhw,f? OD;at;v_id u
f
OD;ausm&f eSd /f q&m}uD;ac:vmwJh aumifav;Asm/ r[kww
f mawGav#muf ajymvdu
k w
f m tukef jy\emwufawmhwmyJ
OD;ausm&f eSd u
f rodb;l av/ axmifyidk u
f 'Daumifav; at;w,fq+dk yD; a&G;wmyJ? yxr tqifajy om;yJ? a[haumif/
rif;bmawG av#mufajymvdu
k v
f J
OD;at;v_id u
f usaemfu
h dk awmfawmfa'goxGuaf eygw,f
75

bmvJu.G . .xrif;r0wmawG/ a&qG&J wmyifyef;wmawG tukeaf v#mufajymawmh uJ... tckb,fvv


dk yk rf vJ
usaemfu ppfaq;a&;tzGJ@awGu trSet
f wdik ;f ajymygqv
dk k@d
ajymvdu
k w
f m jzpfygw,f vdk@yjJ yef ajzvdu
k +f yD;
olwdk@a'gotifrwef xGuaf ewma=umifh bmrSxyf+yD;rajymawmhyJ tom+idrf aevdu
k yf gw,f? olwdk@awG tm;&atmifqq
J +dk yD;rS
usaemfu
h dk taqmifjyefrydk@yJ wdu
k yf w
d v
f u
dk yf gw,f? usaemfrh mS tjypfr&Syd J bmha=umifh wdu
k yf w
d w
f mvJvdk@ axmifyidk w
f ef;pDrmS
wifjyawmh axmifyidk u
f
rif;&Jv
h +Hk cHKa&;t&aygh
vdk@ wH;k wdwjd yefajz+yD; usaemfu
h dk aocsm=unfyh gw,f? +yD;rS
aevif;...'Daumifav;at;ygw,f atmufarhaewm/ tpG,af v;eJ yJ
ajym+yD; xGucf mG oGm;ygw,f? tJ'aD emufyidk ;f 5(n)tusO;f om;awG tm;vH;k &Jh tepfemcH/ t&du
k f tESucf +H yD; ud,
k u
f sKd ;pGef@r&_ Jh
&vm'ftjzpf usaemfwdk@ a&qGaJ vbmu touf}uD;&ifhoal wG/ a&m*g&o
Sd alk wGudk a&G;xkw+f yD; tjcm;oufomwJt
h aqmifwiG ;f u
tvkyb
f w
k af wGudk ajymif;vJ owfrw
S v
f u
kd yf gw,f? xrif; udv
k nf; axmif0ifpmuae rkef@qrf;awGrmS ,lp&m rvdak wmhyJ
00vifvifau|;ygawmhw,f?
( tckcsed af wmh rajymwufawmhyg? usaemfaxmifuae vGwv
f mwJh 1995xdawmh xrif;udk 00 vifvifau|;ygw,f? )
aemufyw
d f jypf'%ftjzpf tusO;f om;awGudk acG;&du
k /f EGm;&dkuf /&du
k w
f mESuw
f mrsKd ; odyrf awG@ &awmhyg?
(c)tnmc&D
tnmc&D;
r=umcifrmS usaemfwdk@ axmifajymif;ta,muf(100)xJu Edik if aH &;tusO;f orm;(5)a,muf axmifajymif; cHvu
dk &f ygw,f?
axmifajymif;cHvu
dk &f wJh olawGuawmh
udjk rifq
h ef;
5(n)/ 17(1)
rEWav;axmif
udo
k m;!Gef@O;D
5(n)
rH&k mG axmif
udak Zmfrif;(AHw
k )dk
5(n)
yckuLU axmif
udak rmifarmifjrifh
5(n)
a&$badk xmif
udEk idk rf Gef
5(n)/ 17(1)
rdwv
WD maxmif
wdk@yjJ zpfygw,f? tJ'x
D u
J rH&k mG axmifudk ajymif;a&$cHvu
dk &f wJo
h w
l pfO;D jzpfwJh udo
k m;!Gef@O;D ud,
k w
f ikd w
f ifjJ yxm;wJh
ol@&aJh xmiftawG@t}uHK udk rl&if;twdik ;f azmfjyvdu
k yf gw,f?
om;!Gef@O;D
yxrESpf
aq;wuUov
dk f (1)
1988rSm aq;wuUov
dk f ausmif;om;or*~eJ@twl wufwufuGuG v_y&f mS ;cJw
h ,f? 1988puf wifbmvY ppfwyfrS
tm%modr;f csed w
f iG f autef,l vGwaf jrmufe,fajrodk@ awmcdck w
Jh ,f? 1988 'DZifbm vwGif &efuek o
f dk@wm0efjzifv
h nf;
a&mufvmcJo
h nf? xdk@aemufAuorsm; tzGJ@csKyfwiG f yg0ifaqmif &Gucf o
Jh nf?
1989 azazmf0g&v
D wGif tif;pdet
f usO;f axmifY wpfvcef@ xde;f odr;f cH&+yD; jyefvw
G af jrmufvm onfah emuf
Auorsm;tzGJ@csKyf jyefvnfzGJ@pnf;a&;aumfrwDY wm0ef,cl Jhonf?
1990 {+yDvwGif Auorsm;tzGJ@csKyf (atmufArmjynf)udk zGJ@pnf;&mwGif OD;aqmifyg0ifco
Jh nf? 1990atmufwb
dk mvwGif
yk'rf 5(n)jzifph pftpd;k &. zrf;qD;r_ucdk cH &Jh +yD; axmif'%f (5)ESpcf srw
S f jcif;cHc&Jh onf? 1991 Ed0k ifbmv(24) &ufwiG f tif;pdeaf xmifrS
o&ufodk@ ajymif;a&Gjcif;cH&um 1992 'DZif bmvY rH&k mG axmifodk@ xyfraH jymif;a&G cHc&Jh onf?
1994 'DZifbmvY axmifrS jyefvw
G af jrmuf+yD; Auorsm;tzGJ@csKyf A[dpk nf;&H;k a&;aumfrwDwiG f wm0efxrf;aqmifco
Jh nf?
1996 'DZifbmausmif;om;v_y&f mS ;r_wiG f OD;aqmifyg0ifco
Jh jzifh ppftpdk;&. vdu
k v
f zH rf;qD;r_a=umifh 1997 Zefe0g&w
D iG f xdik ;f -jrefrm
e,fpyfodk@ xGuaf jy;wdr;f a&Smifco
Jh nf?
vl@abmifopf 'Dru
dk &ufwpfygww
D iG f A[dak umfrwD0iftjzpf wm0ef,cl o
Jh nf? xdk@aemuf 1988 =o*kwv
f wGif
Auorsm;tzG@cJ sKyf Edik fijH cm;a&;&maumfrwDtm; pwifzGJ@&mYyg0ifc+Jh yD; vuf&w
Sd m0efxrf; aqmif aeqJjzpfonf? 1999'DZifbmvwGif
Edik if aH &;tusO;f om;rsm; ulnaD pmifah &Smufa&;toif; (jrefrmEdik if )H wGif Edik if aH &;tusO;f orm;a[mif;taejzifh yg0ifvy_ &f mS ;qJ
jzpfonf?
tcef;axmifrh mS [if;cd;k csufwek ;f yHpk H qdw
k t
Jh oHa=umifh usaemfbmvky&f awmhreS ;f rodb;l jzpfomG ;w,f? tem;rSm
tqifoifv
h yk x
f m;wJh oJawGudk yvwfpwpfcaGH wG&_d xm;wJh rD;yHak y: oGecf svu
dk f w,f?
76

csuaf ewJ[
h if;cGuu
f dk teH@rxGuaf tmif tjcm;yef;uefwpfcek J@ tjreftyk v
f u
dk w
f ,f? aemufwcH g;0 udk oGm;+yD;
wifyviaf cGypHk HeJ@ xdik v
f u
dk w
f ,f?
r=umygb;l ?
axmifyidk af omif;!Gef@
0ifvmw,f?
usaemftt
Hh m;oifh
oGm;w,f?
usaemfxifwm
axmifr;_ wpfa,mufa,mufyv
J dk@ wGux
f m;wm? usaemfwdk@pum;&efudk a=umufvdk@ wdu
k x
f u
J dk axmifyidk f 0ifrvmwm tawmf=um+yD?
axmifyidk w
f ef;pDq&dk ifawmif bmudrk S r=unfyh J wdu
k u
f jdk zwfav#muf&Hk av#mufomG ;wm wpfvavmuf&+Sd yD?
wef;wef;rwfrwfyJ usaemft
h cef;a&Sudk OD;wnfvmw,f? aemuftcef;0rSm vm&yfw,f? ESmacgi;f w&_&_eJ@ tcef;0
wHwidk ;f udu
k idk +f yD; tcef;wGi;f udk =unfw
h ,f?
bmeH@awGvJ
aemufuygvmwJh tusO;f OD;pD;0efxrf;i,fuawmh vH;k 0rsuEf mS ysuaf e+yD? usaemfu,
dk w
f idk fuvnf; bmajym&rSe;f rodawmh?
oJyaHk wGeJ@ oHyef;uefjym;awGudk awG@omG ;+yD; wpfcsu+f yHK;&H+k yHK;vdu
k +f yD; tjcm;zuf rsufEmS v$v
J u
dk w
f ,f? onfaxmifyidk o
f nfvdk
t+yHK;rsKd ;udk usaemfta=umufq;Hk yJ? onft+yHK;aemufu,
G rf mS pOf;vJwJh tawG;t}uHawG trsm;}uD;&Sw
d ,fqw
dk m usaemf
odvu
dk w
f ,f? axmifxrJ mS (txl;ojzifh tckvdk wdu
k cf ef;twGi;f rSm ) [if;cd;k csuw
f m wu,fu
h dk tjypf}uD;wpfcyk aJ v? axmifxrJ mS
rD;jcpfaqmifciG rfh &Sb
d ;l ? [if;pdr;f aqmifciG rfh &Sb
d ;l ? [if;csufciG rfh &Sb
d ;l ? wdu
k cf ef;twGi;f udk tkwu
f sKd ;yJah wG oGi;f cGirfh &Sb
d ;l ? tckt'J g
awGtm;vH;k eJ@ usaemf+idpeG ;f ae+yD? axmifxrJ mS vnf; wpfywfrw
S pfcgau|;wJh tom;qdw
k m vH;k 0pm; vdk@r&atmif rmausm/
t&omur&Sed J@rdk@ usaemfwdk@uawmh ausmud&k if;+yD; v#mt&om,l wwf=uw,f? tckusaemft
h vSnfh [if;cd;k csuyf gw,f?
axmifwpfcv
k ;Hk t}uD;qH;k axmifyidk ef J@rS vufy;l vuf=uyf vmrdygw,f? usaemfbmwwfEidk fawmhrmS vJ?
rif;t0wftpm;ypPn;f awGu 'gtukeyf v
J m;
tifrwefudk =unf=unfvifvif csKd csKd omomeJ@ ar;vdu
k w
f Jh axmifyidk &f t
Jh oH[m usaemfu
h dk t&rf; tHt
h m;oifh
oGm;apygw,f? a,mif,rf;+yD;acgi;f ndwrf w
d ,f?
use;f rma&;aum aumif;oGm;+yDvm;
+yD;cJw
h t
Jh ywfu usaemfzsm;wmudk &nf&,
G w
f ,fxifyg&?Jh acgi;f ndwjf yvdu
k w
f ,f? wpfcck ak wmh rSm;,Gi;f ae +yDqw
dk m
wyftyfov
d u
dk w
f ,f? usaemfwdk@tay: wpfcrk [kww
f pfck tjypf&mS +yD; tjypfay;wwfwJh onfaxmifyidk f onfavmufxad wmh
apwemxm;rSmr[kwb
f ;l qdw
k m acgi;f xJrmS &Sad ew,f? +yD;awmh usaemfh tcef;a&Suae qufav#mufomG ;w,f? wpfzufu AHw
k dk
(aZmfrif;-tkwzf v
dk l@abmifopf) tcef;a&SrSm tvm;wl csKd csKd omomeJ@ ar;oHawG=um;ae&ygw,f? aemuf udEk idk rf Ge(f enf;jy/
&efuek w
f uUov
dk )f tcef;a&SrSm xyf=um;&w,f? aemufwu
kd x
f u
J ae xGuo
f mG ;wJah jcoHawG =um;ae&w,f?
wpfwu
dk v
f ;Hk (usaemfwdk@ 3a,mufv;Hk ) tawmf=um +idro
f ufaew,f? wpfwu
dk v
f ;Hk usaemfwdk@ (3)a,mufy&J =Sd uw,f?
usaemf&,f/ udEk idk rf eG &f ,f/ AHw
k &dk ,f wpfa,muf wpfcef;pDayg?h usew
f t
Jh cef; tm;vH;k tvGwaf wGcsn;f yJ? axmifxrJ mS vlacsmif
aevdk@awmhr[kwyf gb;l ? usaemfw(dk 3)a,mufukd jypf'%feJ@ onf wdu
k u
f dk ydk@vu
dk u
f wnf;u ,cifonfwu
dk rf mS aecJzh ;l ol tm;vH;k udk
tjcm;a&G vdu
k w
f ,f? jypf'%f qdv
k kd@
}uD;} uD;us,u
f s,f axmifwiG ;f Oya'awG csKd ;azmufwmawmh r[kwyf gb;l ?
axmif0ifpmudp/P aq;0g;udp/P xrif;yHpk u
H pd /P tvkycf idk ;f wJu
h pd P awmfawmfrsm;rsm;rSm rw&m;r_awGudk usaemfwdk@
o&ufaxmif(4)aqmifuae tqufrjywf wifjycJw
h ,f? wifjyr_widk ;f udk ta&;r,lwma=umifh tvkyrf vkyEf idk w
f m/ tdyw
f ef;r0ifwm
pwJh tm%mzDqefra_ wG vkycf =Jh uw,f? (4)aqmifrmS uvnf; usaemf wdk@(3)cef;u vli,fawGcsn;f yJ?'ga=umifh tm%mydik af wGeJ@
xdyw
f u
dk af wG@widk ;f usaemfwdk@eJ@csn;f yJ t&ifawG@w,f?
wpfcgwek ;f uqdk nzuf}uD;rD;ysuw
f t
Jh csed f tdyaf qmifbm,mawGeJ@ usaemfwdk@tcef;uvli,fawG jy\emwufc=Jh uw,f?
axmifrmS xH;k pHu rD;ysu&f if tm;vH;k vSx
J m;&w,f? tJ'n
D rD;ysuaf wmh bm,m awGu tm;vH;k udk vScJ idk ;f xm;w,f? acgi;f &if;cef;rSm
tcef;vl}uD;eJ@ &mZ0wfom;tcsKd uxdik +f yD; pum;pk ajymaewke;f yJ? usaemfwdk@awGvnf; xH;k pHtwdik ;f pum;pkajymaewke;f ayg?h
onfntcsed rf mS bm,mawGu wkwaf wGuidk +f yD; usaemfwdk@qD pkvm=uw,f? usaemfwdk@udk twif;vScJ idk ;f xm;w,f? usaemfwdk@xu
J
OD;tdEMu(bke;f }uD;)u olajymwJh pum;udrk &yfyJ qufajymaew,f?
vScJ idk ;f &if tm;vH;k vScJ idk ;f ayg/h usKyfwdk@ucdk sn;f yJvmrajymeJ@
&Jausmpf mG &Jh rmausmausmtoHudk tcef;vl}uD; bJO=um;oGm;w,f?
b,faumifvu
J /G bm,mudck aH jymwm? ajymr&&if aqmfomaqmf
bJO&Jt
h oHeJ@twl
bm,mawGww
k af wGjyif+yD;
uyfvm=uw,f?
w+ydKifeufrmS yJ
pdwq
f wfwhJ
pnfo0l if;
(awmifOuUvmy)uae 0dik ;f vnfrmS csxm;wJh ylyal EG;aEG; a&aEG;td;k udk aumufqv
GJ u
dk w
f ,f? usaemfwdk@ wm;csed rf &ygb;l ?
bm,mawGqu
D dk a&aEG;td;k 0JomG ;w,f? bm,mawGaemufqw
k +f yD; tcsed rf aSD &Smif vdu
k Ef idk w
f ,f? tcef;eH&u
H x
dk +d yD;
yvwfpwpfa&aEG;td;k uGx
J u
G o
f mG ;w,f? a&aEG;awGviG pfh if+yD; wpfcef;vH;k udk qlno
H mG ;apw,f?
77

tcef;vl}uD;bJOuae nmoHay;+yD; ol@val wGeJ@ usaemfwdk@qaD jy;vmzdk@ }udK;pm;w,f? usaemfwdk@ tm;vH;k wpf+ydKifwnf;x+yD;
jyefvnfwek f@jyefzdk@ jyifvu
dk =f uw,f? 0efxrf;awG taqmiftwGi;f udk ajy;0if vm=uw,f? +yD;awmh bm,mawGudk &du
k zf dk@
trdef@ay;w,f? 'gayr,fh b,fou
l rS usaemfwdk@qrD uyf&b
J ;l ? olwdk@vef@omG ;wmu usaemfwdk@csn;f r[kwaf wmhb;l ?
usaemfwdk@et
Jh wlwal ewJh autef,u
l &JabmfawG/ 88ta&;tcif;u vlowfre_ J@ ESp}f uD;us+yD; o&ufaxmifudk ajymif;cJ&h wJh
&efuek af xmifu vlru
dk af wGyg usaemfwdk@zufrmS &Sad ew,fav?
usaemfwdk@udk wpfcck v
k yk af wmhr,fqw
dk meJ@ olwdk@uyg 0ifygawmhr,fqw
dk J@oabmeJ@ olwdk@vnf; x&yf =uygw,f?
tJonfnu wpfnvH;k tcef;vl}uD;eJ@ bm,muwpfzuf/ usaemfwdk@uwpfzuf tcef; xJrmS b,forl rS tdyyf J &efapmifae=uw,f?
0efxrf;awGuawmh tcef;tjyifuyJ apmif=h unfah ew,f? olwdk@ujzpfvm&if tcef;vl}uD;tkypf u
k dk ulnzD dk@ apmifah e=uwmyg?
nzuftcef;zGi0fh ifvdk@ r&vdk@om tjyifu ae=unfah ewmyg? neufyidk ;f rSm axmifr;_ OD;at;v_id v
f m=unfw
h ,f? reufr;dk vif;awmh
rde;f a*s;vf&;Hk uae emrnfpm&if;awG vmatmfw,f? rde;f a*s;vfaxmifr;_ qDudk tjrefvmzdk@ac:w,f? usaemf&,f/ AHw
k &dk ,f/ pnfo0l if;eJ@
&Jausmpf mG wdk@ av;a,muf rde;f a*s;vfa&mufomG ;w,f? nzuf tjzpftysuu
f dk ar;w,f?
ajym&&ifawmh etzaxmifwiG ;f yHpk H t&qd&k if usaemfwdk@zufu vH;k 0rSm;aew,f? tcef;vl}uD; bmvkyv
f yk f
jyefajymcGiafh wmif&w
Sd mrS r[kww
f m? reufxrif;pm;csed t
f xd usaemfwdk@udk xrif;pm;cGifh ray; bl;? r=umrSrD mS o&ufaxmifu
emrnf}uD; oH;k yd\cGaJ jcusif;eJ@ a'gu}f uD;awGa&mufvmw,f? usaemf wdk@tajctae raumif;awmhb;l qdw
k m odvu
dk &f +yD?
onftcsed rf mS yJ pnfo0l if;u ol@t}uHudk ptaumif txnfazmfawmhwmygy?J
axmifr;_ }uD;cifAsm/ usaemfwdk@udk ta&;r,lcifrmS usaemf&;Hk wif wifjyp&m&Syd gw,f
OD;at;v_id ef J@ OD;ausmq
f ef;OD;wdk@&Jh rESp+f rdK@whJ rsuEf mS awGu pnfol@zufudk pk+yHKusvmw,f? tajzudk awmifrapmifyh gb;lk ?
usaemfwdk@taqmifrLS ; jrifhO;D eJ@ tcef;vl}uD;bJOwdk@aygi;f +yD; usaemfw
h dk@qu
D olwdk@}udKuf wJ*h smuiftuFsaD wmif;ygw,f?
tJonftcsed t
f em;rSm taqmifrLS ;jrifOh ;D &Jh vufaxmufuadk usmjf rifh vnf;&Syd gw,f? tJ'gay;&if tvkyb
f w
k jf zKwfay;r,fvdk@
ajymygw,f? usaemfu ray;Edik b
f ;l vdk@jiif; vdu
k yf gw,f? onftcgrmS usaemfudk od=uao;wmayg/h igwdk@ciG x
f aJ &mufvmvdk@uawmh
taoyJ vdk@ ajymygw,f? nujzpfwu
Jh pd u
P onftajctaeudk t+idK;xm;+yD; &ef&mS wmyg? usaemfwdk@udk ta&;,lovdk taqmifrLS ;eJ@
tcef;vl}uD;udyk g wygwnf; ta&;,lay;yg
axmifrLS ;awG rsuv
f ;Hk awmfawmfjyL;oGm;w,f? olwdk@0efxrf;yg yufoufaeawmh udik w
f ,
G &f cufvm yH&k w,f? olwk@d csi;f
tawmf=um}uD; pum;ajymae=uw,f? r=umrSD udak usmjf rifha&mufvmw,f? udak usmjf rifhudk olwdk@ar;ae=uw,f? udak usmjf rif@qw
dk m
88 ta&;tcif;wke;f u axmifvrS ;f a&;olv#Kd awGudk owfre_ J@ axmifusvmwmyg? 'gah =umifu
h saemfwdk@zufrmS &Sw
d ,fqw
dk m
wyftyfov
d u
dk w
f ,f?
r=umygb;l
a'guaf wG/
ajcusi;f awG
jyeford ;f oGm;w,f?
pnfow
l pfa,mufuvG+J yD;
usaemfwdk@tm;vH;k jyefvw
G v
f u
dk w
f ,f? em&D0ufavmuf=um+yD; pnfot
l cef;xJ jyef0ifvmw,f? atmifEidk w
f t
Jh +yHK;eJ@aygh?
ol@uadk xmifrLS ;u !Sd vdu
k w
f ,f? usaemfwdk@uv
dk nf; ta&;r,lb;l / ol@0efxrf;udpu
P v
dk nf; arhxm;zdk@yg? onfae&mrSm omref
&mZ0wfom;wpfa,muftwGuf rvG,yf gb;l ? usaemfwdk@usawmh jyifyrD',
D mawG/ jyifyEdik fiaH &;todik ;f t0dik ;f xd ayguEf idk w
f mrdk@
a=uvnfatmif !Sv
d u
dk w
f myg? &vm'fuawmh oufaoxGu&f wJh udak usmjf rifh wpfa,mufudk axmifxrJ mS ae&maumif;vdk@ ajym&wJh
rde;f a*s;vf&;Hk uae xkwv
f u
dk +f yD; tvky=f urf;jzpfwJh a&qGJudk a&Gvdu
k yf gw,f? aemuftaqmifrLS ;eJ@ axmifrLS ;awG usaemfwdk@udk
yd+k idK;oGm;ygw,f? olwdk@+idK;wJh vky&f yfu t&rf;udk odomvGe;f ygw,f? wpfcgwek ;f uvnf; axmifwiG ;f rSm xrif;r0wmudk usaemfwdk@
(4)aqmif(5)aqmifuae wifjyygw,f? tJonfn
h aerSmyJ axmifwiG ;f xrif;yHpk (H 45)usyo
f m;udk csed cf iG af wGeJ@ xd;k +yD; au|;ygawmhw,f?
'gah =umifh (9)em&D/ (10)em&DavmufrS xrif;pm;Edik yf gw,f? axmifrmS u xrif;udyk J tm;xm;pm;&wmyg? (3)/ (4)&ufavmuf=umawmh
xrif;r0wm wifjywJh usaemfwdk@trSm; jzpfvmygw,f? aemuf=uawmh usaemfwdk@yJ vufavsmv
h u
dk yf gw,f?
aemufq;Hk tajctaeuawmh qyfjym yHpk w
H ifjyr_ygy?J axmifwiG ;f rSm ta&jym;a&m*g/ 0rf;a&m*g awGudk t"du
umuG,&f wmu wpfu,
dk af &oef@&iS ;f a&;jzpfygw,f? onfae&mrSmaxmifwiG ;f u yHrk eS x
f w
k f ay;aewJh qyfjymudo
k m
tm;xm;ae&wmyg? jyifyrSm ukeaf ps;E_e;f }uD;rm;vmwmeJ@tr# tusO;f om; awG&ydik cf Gifh ypPn;f awG[m jyifyudx
k w
k w
f Jh
arSmifcydk pPn;f awG jzpfuek yf gw,f? 'gah =umifh qyfjymyHpk aH wG[m ao;ukeyf gw,f? 'gu(dk 4)aqmif Edik if aH &;tusO;f om;awGuae
OD;aqmif+yD; axmiftm%mydik af wGudk wifjycJh ygw,f? 'gt
h jyif axmifuxkwaf y;wJh qyfjymawGudk r,l=uawmhyJ
jyefay;vdu
k =f uygw,f? 'g[m axmifwiG ;f qENjyjcif; wpfrsKd ;ygy?J aemufwpfae@ reufrmS awmh axmifveS f@+yD; 0efxrf;awGtrsm;}uD;
taqmifxu
J dk 0ifvmygw,f?
aemuftm;vH;k udk wdu
k u
f dk a&Gygawmhw,f? tJ'x
D u
J rS usaemf&,f/ AHw
k &dk ,f/ udEk idk rf eG &f ,fudk oD;oef@ac:+yD;(4)wdu
k x
f rJ mS
wpfa,mufwpfcef;pD oD;jcm;xm;ygawmhw,f? aemufa&csKd ;eJ@ tjyifxu
G cf iG u
fh dk ydwv
f u
dk yf gawmhw,f? (3)&ufavmufrmS usaemf/
AHw
k /dk udEk idk rf eG /f udjk rifph ef;/ udx
k eG ;f xGe;f / udak rmifarmifjrif/h ud&k (J ,if;rm)eJ@ zxD;tcsKd udk wpfO;D csif;axmifyidk u
f ac:awG@ygawmhw,f?
usaemfu
h adk c:awG@wJh tcsed rf mS awmh ol@rsuEf mS awmfawmhudk wif;rmaeyg+yD?
78

Edik if aH &;orm;awGudk ykwcf wfajymqd+k yD; e0wavoHtwdik ;f yJ tzsuo


f rm;awG/ axmifwiG ;f qlyal &;orm;awGvdk@
ajymqdv
k mygw,f? usaemfu
h v
dk nf; axmifwiG ;f qlyal tmif v_H aqmfw,f/ pnf;&H;k a&; vkyw
f ,f qdw
k Jh pGcJ suaf wGeJ@ pum;em
xd;k awmhwmygy?J aemufrS usaemfu
h dk ajymcGiafh y;ygw,f? usaemfu awmh axmif0ifpmudp/P aq;0g;rsm;udpeP J@ axmif&m&Sif udpaP wGudk
wifjyygw,f? usaemfwifjywmawG rSw+f yD; vufrw
S x
f ;dk cdki;f ygw,f?
*avmuf... *avmuf
aomhcavmuf ppfoaH wGa=umifh tawG;pawGjywfomG ;w,f? wef;ydwaf e+yD;? r=umrSrD mS ajcusi;f i,fwpfcsKd
Al;zuf,o
l mG ;wmudk wdu
k cf ef;0uae vSr;f jrifvu
dk w
f ,f?
zd;k om;... awG@vm;/ b,fo
h l@tvSnu
fh srvJ rodb;l a[h
wpfzufcef;uae AHw
k u
dk ae vSr;f atmfajymw,f? usaemfwk@d xifwmuawmh usaemfw
h dk@udk ajcusi;f a'guaf wGcwf+yD;/
xkw&f u
dk af wmhr,fvdk@ wGux
f m;w,f? 0efxrf;awG ,leaD zmif;tjynfh v_y&f mS ;r_ awGyg awG@ae&+yD? b,fvydk aJ jymajym aoG;ylwek ;f u
axmifyidk u
f dk jyefcaH jymwmawG/ tm%m zDqefa&; vkyw
f mawGtwGuf aoG;at;vmawmh ausmcsr;f vmwmawmh trSeyf ?J
xifovdyk gy?J r=umrSrD mS wku
d x
f u
J dk 0efxrf;awGa&mufvmw,f?
om;!Gef@O;D / aZmfrif;(AHw
k )dk / Edik rf eG .f .. xGurf ,f
0efxrf;wpfa,muf&Jh atmfoeH J@ aomhwo
GJ aH wG[m usaemfyh wfvnfudk tajrSmS ufqH awGusvm ovdk aqmufwnf&mr&
jzpfomG ;apw,f? todudk jyefvnfppk nf;zdk@ }udK;pm;vdu
k w
f ,f?
t0wftpm;awGyg tukeo
f ,fvmcJh
usaemfa00g;oGm;w,f? wdu
k af jymif;rSmvm;/ taqmifajymif;rSmvm;? omreftjypfay;xkw&f u
dk /f a'gucf wfzdk@q&dk ifawmh
t0wftpm;awGuydk g o,fcdki;f avmufatmif onfaumifawG apwemrjynfw
h m trSe?f tajzu wjznf;jznf;ay:vmw,f?
usaemfwdk@udk Al;0zufac:oGm;w,f? aemufA;l 0rSm yHpk t
H jzL awGvcJ idk ;f w,f? ajcusi;f cwfvu
dk w
f ,f? aemufwpfzufaqmifu
udjk rifph ef;eJ@ udak rmifarmifjrifh wdk@a&muf vmw,f? b,fvadk jymif;rvJqw
dk m }udKajymavhr&Sw
d ma=umifh usaemfwdk@vnf;
rar;awmhygb;l ? aemufwpf OD;csi;f vufrw
S af wG xd;k cdik ;f w,f? wpfzufuv
dk ufeJ@ ydw+f yD;uG,x
f m;wm owdxm;rdw,f? tJonfnu
usaemfwdk@ o&ufaxmifuxGu+f yD; o&uftcsKyfrmS ntdy&f ygw,f? axmifjyifyudk ra&mufwm=umvdk@ t&omwpfrsKd ;ygy?J
tcGit
fh a&;&wke;f qd+k yD; &Jtkyfwpfa,mufudk cGiafh wmif;+yD; ygvmwJah iGav;eJ@ tjyifpm;p&mawG 0,fcidk ;f w,f? tJonfnu
o&uf+rdK@u vBu&f nfeJ@ prlqmpm;&if; ig;a,mufom; rSwrf w
S &f & oDcsi;f av;awG qdck =Jh uw,f?
vufrw
S x
f ;dk cdik ;f wke;f u igjrifvu
dk w
f m rdwv
DW maxmifvdk@a&;xm;w,f
usaemfjrifwmuawmh rEWav;axmifygyJ
jrif;+cHvnf;jzpfEidk w
f myJ
a&$bek ;f wke;f uawmh om,m0wDudk ajymif;vdu
k w
f ,f
b,faxmifuadk jymif;rvJqw
dk m usaemfwdk@tcsi;f csi;f jiif;rd=uw,f? ae@vnfavmuf=uawmh &Si;f vmw,f? usaemfwk@d udk
atmifvaH c:oGm;w,f? aemuf jynf-rEWav;um;*dwu
f dk ac:oGm;+yD; rEWav; oGm;r,fu
h m;rSm ae&m}udKajym+yD;oGm;+yDvdk@
&Jtyk w
f pfa,mufu tJonfaxmufvrS ;f a&;udk ajymaewm =um;vdu
k &f w,f?
usaemfwdk@tm;vH;k rEWav;axmifajymif;r,fvdk@ wGux
f m;vdu
k =f uw,f? aemufaxmufvrS ;f a&; ESpaf ,muf a&mufvm+yD;
um;*dwrf mS yJ ud,
k af &;&mZ0if rSwaf wmhwmygy?J olwdk@vnf; wpfygwnf; vdu
k rf ,fyh aHk y:w,f? um;uae@vnf(12)em&DavmufrS
qdu
k rf mS qdak wmh um;*dwx
f u
J
vH+k cHKa&;pcef;rSm usaemfwdk@udk xnfx
h m;w,f? aps;onfawG/ c&D;onfawGtm;vH;k uawmh
usaemfwdk@udk txl;pdw0f ifwpm; =unfah e=uw,f? usaemfwdk@yu
Hk vnf; wu,fu
h &dk mZ0wfom;yHak wGvdk vkyx
f m;cH&wmud;k ? vufxyd f
cwfxm;w,f/ ajcusi;f cwfxm;w,f? rwif;wdraf o;ygb;l ? usaemfwdk@u,
dk u
f dk oH}udK;awGywf+yD; tcsi;f csi;f oG,x
f m;w,f?
&Jom;av;awGu usaemfwdk@txkyu
f dk apmifah &Smufxm;ay;w,f? &Jom;av;awGyu
Hk awmh usaemfwdk@udk txl;pmem[ef&ydS gw,f?
r=umygb;l ? usaemfwdk@qu
D dk rvdik af wG/ rkef@awG/ pm;p&mawG a&mufvmw,f? ab;uaps;onfawG/ c&D;onfawGay;=uwmwJ?h
usaemfwdk@udk
pum;awmhrajym&J=ubl;?
aemufro
S &d wmu
aps;onfwpfa,muf
wd;k wd;k wdww
f w
d af r;vdk@
&Jom;wpfa,mufajzvdu
k w
f m ...
ausmif;om;awGreS ;f . . . odomG ;w,f
jynfoal wG[m
b,favmufa=umufaeae/
usaemfwdk@tay:
pmemem;vnf=uwm/ wwfEidk o
f
avmuf
cd;k 0Suaf xmufc=H uwm
od&awmh
&ifxrJ mS =unfE;l oGm;w,f?
cyfvrS ;f vSr;f u
rvdik af wGa&mif;aewJh
aps;onf
tnmolr}uD;wpfa,mufeJ@ rsuv
f ;Hk csi;f qHrk w
d ,f? usaemfah &Survdik t
f ;dk ud=k unf+h yD; usaemforl udk acgi;f ndwjf yrdw,f?
79

rvdik o
f nfta':}uD;u usaemfu
h +dk yHK;jyygw,f? aemuforl rsu0f ef;xJrmS rsu&f nfp awGvnfaewm owdxm;rdw,f?
atmifvu
H m;*dwu
f tJonfae@u tjzpftysuaf wG[m usaemft
h wGuf wu,ftrSww
f &ygy?J
pkwjf ywfEcHk smaewJjh ynfoal wG&Jh b0udk teD;uyf jrifvu
dk &f wm[m usaemfwdk@twGuf pdwx
f cd u
dk f p&mjzpfovdk usaemfwdk@udk
pmemaxmufcaH ew,fqw
dk J@todu usaemfwdk@&ifudk ydek musiaf pw,f? vuf&Sd usaemfwdk@u olwdk@a&SjrifuiG ;f rSm &efol@vufusaewJh
oHk@yef;awGvdk &_;H edrafh eolawG jzpfaewmud;k ?
naeapmif;awmh tnm&Jh aqmiftat;'%fu um;xJtxd cd0k ifvmw,f? tnm&Jh emrnf}uD; oJacsmif;awGujdk zwf+yD;
jyifyurBm&Jh vGwv
f yfrw
_ pfpw
Hk pf&mudk cyfaiG@aiG@av;&_&u
_d rf w
d ,f? udjk rifph ef;uae cif0rf;&Jh {&m0wD qdw
k o
Jh cD si;f av;udk
pnnf;w,f? axmufvrS ;f a&;aum/ &JawGygusaemfwdk@udk pmemwmvm;/ wm;&ifyq
dk ;dk rSm a=umufvdk@vm;rodb;l ? bmrSrajymbl;?
&Jtyk w
f pfa,mufuawmh c%c%idu
k af ewJh a&Su&Judk vufa0S@+yD; vSr;f vSr;f owday;aew,f? aemufawmh idu
k +f rJiu
dk af ewmeJ@
ol@qu
D aoewfudk &Jtyk u
f vSr;f odr;f vdu
k w
f ,f?
use&f o
J m;awGtm;vH;k u usaemfwdk@udk ausmif;om;awGreS ;f odwmeJ@ owdxm;=uovd/k wav; wpm;vnf;&S=d uw,f?
usaemfuyJ cif0rf;&Jh tarqdw
k o
Jh cD si;f av;udk qufqw
kd ,f? aum&yfpf tyk'af &mufwikd ;f igwdk@tm;vH;k &Jt
h arvdk@qv
dk u
dk &f if
udjk rifph ef;/ AHw
k /dk udak rmifarmifjrifw
h dk@u yg0ifqdk =uw,f? udEk idk rf Geu
f awmh idik af e&Smw,f? arSmif&o
D ef;vmw,f? tnm&Jah qmif;udk
&ke;f xGuaf ewJh um;oH[m ydkus,v
f mw,f?
urBmra=ubl; qdw
k aJh w;oGm;av;udk pmom;r&Gwyf J usaemfwdk@tm;vH;k wd;k wd;k av; nnf; vdu
k =f uw,f?
a&SuaxmufvrS ;f a&;ESpaf ,muf&Jh trlt&mawG awmifah wmifw
h if;wif;jzpfomG ;wm owd xm;rdw,f? use&f o
J m;awG
tm;vH;k uawmh wdww
f qdwyf J em;pGiafh erSe;f odomw,f? tarSmifxx
k rJ mS usaemfwdk@&@J &_duo
f aH wG ydw
k ;dk oGm;w,f?
a&SrSm rauG;+rdK@&Jh rD;a&mifoo
Jh u
Jh dk jrifae&+yD;? 1300jynft
h vkyo
f rm;}uD;awG csDwufvmwJh vrf;a=umif;yJjzpfr,f?
rauG;rSmudAk [de;f tzrf;cHvu
dk &f w,f? ordik ;f wGiw
f Jh rD;[ke;f [ke;f awmuf&r,f qdw
k Jh udAk [de;f a[mcJw
h hJ rauG;+rdK@[m
usaemfwdk@t0ifrmS wdwq
f w
d af ew,f?
----a&eHacsmif;a&mufawmh a&eHacsmif;+rdK@t0ifrmS um;&yfw,f? npmpm;zdk@jyif&w,f? tcsed u
f awmh n(12)em&Dausmaf e+yD?
qdik &f iS u
f usaemfwdk@ujdk rifuwnf;u ausmif;om;awGreS ;f odvu
dk yf &Hk w,f? qdik &f iS f OD;av;eJ@ ta':}uD;uyfvm+yD;ar;w,f?
udak rmifarmif0rf; b,fvadk evJ? use;f rma&;aum aumif;&Jv
h m;
udakd rmifarmif0rf;qdw
k muawmh a&eHacsmif;om;/ ajrvwfyidk f;ausmif;om; acgi;f aqmif wpfO;D jzpfygw,f? usaemfwdk@eJ@twlwl
o&ufaxmifrmS aecJ&h w,f? qdik &f iS af wGuawmh usaemfw@dk udk vdak vao;r&Sd *&kpu
dk &f mS w,f? tusO;f om;qdw
k *Jh %
k yf 'k u
f adk wmif
arhomG ;w,f? &JawGtm;vH;k vJ olwdk@ ud,
k o
f w
l dk@ odrif ,fao;usKH oGm;yH&k w,f? xrif;pm;csed rf mS usaemfwdk@udk oH}udK;awGajz+yD;
vufxyd af wG c%jzKwfay;xm;w,f? tm;vH;k pm;+yD; xGurf ,fjyifawmh &Jtyk u
f aiG&iS ;f w,f?
onftpfuadk v;awGtwGuf usaemfwdk@ tcrJah u|;wmyg? r,lyg&apeJ@
vdk@qidk &f Siu
f ajymw,f?
usaemfwdk@uaus;Zl;wifa=umif;
jyefajymcJw
h ,f?
trSeu
f
usaemfwdk@
qENuawmh ,lvu
dk af pcsiw
f mygy?J
---reuftapm}uD;rSm rEWav;+rdK@uadk &mufw,f? wdu
k w
f u
dk q
f idk q
f idk f 1993ckEpS cf &pfprwfpaf e@}uD;rSmyg? tnm&Jah qmif;[m
=urf;=urf;wrf;wrf;yJ usaemfwdk@uadk yG@zufw,f? um;ay:uqif;awmh ajcusi;f awG/ a'guaf wGeJ@qadk wmh vlawG0idk ;f =unfw
h m
cHvu
dk &f ao;w,f? r=umrSD &Jpcef;wpfcak &SrSm usaemfwdk@udk xdik cf dik ;f w,f? ygvmwJ&h t
J yk u
f olppfv,
G t
f w
d x
f u
J pmtdw(f 5)tdwu
f dk
xkwv
f u
dk w
f ,f? tJonf txJu rEWav;axmifqw
dk Jh pmtdwu
f dk zGiv
fh u
dk w
f ,f?
jrifph ef;/ tbtrnf OD;aX;armif
usaemfwdk@tm;vH;k =uufaoaooGm;w,f?
usew
f o
Jh al wGu usaemfwdk@eJ@qufvu
dk rf ,f
usaemfwdk@tm;vH;k tckrS
Zmwf&nfvnfawmhw,f?
udjk rifph ef;udk
rEWav;wdik ;f &Jvuftyfvu
dk w
f ,f?
+yD;&if
rEWav;axmifydk@r,fayg?h 'gqu
dk saemfwdk@awGvnf; pmtdwaf wGtwdik ;f wpfa,mufwpfaxmifpq
D w
dk m oabmayguv
f u
dk w
f ,f?
udjk rifph ef;udk 0dik ;f E_wq
f ufw,f? use;f rma&;ud*k &kpu
dk =f uzdk@/ tcsi;f csi;f tquf toG,f rjywf=uzdk@ udjk rifhpef;urSmw,f?
usaemf&h ifxrJ mS [mwmwm}uD; jzpfomG ;w,f? udjk rifph ef;t+yHK;u tm;vH;k udk tm;ay;ESpo
f rd w
fh Jh t+yHK;rsKd ;? usaemfwdk@ tajctae
qd;k vmrSe;f odawmh
tm;vH;k rsuEf mS ysuf
aew,f?
usaemfwdk@ujypf'%feJ@
axmifajymif;&wmav?
jypf'%fwpfcek J@
tjcm;axmif0if&w,fqw
dk m tajctaeudk rcef@reS ;f Edik yf gb;l ? tckvdk wpfa,mufwpfupGJ q
D adk wmh tm;i,frw
d mtrSe?f
---80

rEWav;uae a&$bt
dk oGm; um;ay:rSm usaemf/ udak rmifarmifjrif/h udEk idk rf eG f oH;k a,mufpvH;k wdwq
f w
d f aew,f? AHw
k dk
( aZmfrif; ) uawmh ol@ab;u tr,ftw
dk pfO;D udk bmawGajymjyaerSe;f rod? &Jom;awGtm;vH;k uvnf; usaemfwdk@udk pmempGm
tem;ay;xm;=uw,f? usaemfwdk@ txl;pd;k &draf ewmu udak rmifarmifjrifh use;f rma&;udyk g? udak rmifarmifjrifrh mS tpmtdraf &m/
ESv;Hk a&m*gyg&w
Sd ,f? txl;ojzifh em;vnfEidk w
f Jh tazmfaumif;aumif; vdw
k mtrSe?f a&$badk xmifa&S um;qdu
k af wmh tr,ft}dk uD;u
id,
k +dk yD; AHw
k u
dk dk ykw;D wpfu;Hk ay;w,f? bk&m;/ w&m;udk rarhzdk@ ajymw,f?
axmifem;u pm;aomufqidk fwpfcu
k dk ac:oGm;+yD; usaemfwdk@udk xdik cf idk ;f w,f? a&$bpdk m tdwaf zmuf awmh udak rmifarmifjrifh
tvSnu
fh sw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k rsu&f nfvnfae+yD? use;f rm a&;raumif;vdk@ axmifyidk u
f dk aoaocsmcsmtyfay;zdk@ &Jtyk u
f dk
usaemfwdk@ 0dik ;f ajym=uw,f? awmfawmf}uD; =umawmh axmifuo
dk mG ;tyfw&Jh t
J yk ef J@ &Jom;wpfcsKd @ jyefa&mufvmw,f? txkyw
f pfxyk f
jyefygvmw,f? oGi;f cGirfh &vdk@ usaemfwdk@udk jyefay;vdu
k w
f ,fvdk@ajymw,f? txkyx
f rJ mS ig;ajcmufxyk yf gw,f? aemuf
udak rmifarmifjrifh pD;xm;wJh zdeyfwpf&H ? olp;D oGm;wH;k utaumif;/ tckjyefygvmawmh zdeyfujywfae+yD? aemuf+yD; ajrr_ef@awG
vl;ayaew,f? &Jtyk rf suEf mS ysuaf ew,f?
ol@u&dk u
dk af o;vm;
usaemfar;wmudk &Jtyk u
f r=um;ovdk [efjyKw,f? &Jom;av;&J@rsuEf mS u 0efcx
H m;ovd.k . ./ usaemfwdk@udk a&$bt
dk csKyfudk
ac:oGm;w,f? a&$badk xmifu +rdK@xrJ mS qdak wmh tcsKyfudk jrif;vSn;f iSm;oGm; &w,f? tcsKyfa&mufawmh tcef;wpfcef;a&S@ ac:oGm;+yD;
usaemfwdk@udk ppfaq;+yD; tcef;xJxnfw
h ,f?
a[h . . .ajcusi;f oHv;Hk 0rxGuaf peJ@
+yD;&ifxidk x
f m;
a[haumif . . .toHrxGuef J@ vdk@ajymxm;w,f? ig . . .
tcef;xJrmS vl&iS ;f aew,f? qlqn
l n
H t
H oHawGu usaemfwdk@udk &nf&,
G rf eS ;f odvu
dk w
f ,f? =unfv
h u
dk af wmh uyf&yfab;cef;u
tcef;vl}uD;vdv
k /dk vlru
dk v
f v
dk dk yk*K~d vfawGu usaemfwdk@udk vuf+idK; aiguaf igux
f ;dk atmf[pfaew,f? a'gou txGt
f xdyu
f dk
a&mufomG ;w,f? udik x
f m;wJh ajcusi;f wHawGudk ajray: cyfjyif;jyif;jypfcsvu
dk w
f ,f?
0ke;f ueJqw
dk t
Jh oHawG qlno
H mG ;w,f? =unfv
h u
dk af wmh AHw
k u
dk yg a'gow}uD; jzpfaewJyh Hk awG@&w,f?
pD;xm;wJzh ed yfuadk umuf+yD; wpfzufutcef;xJudk t&Sed jf yif;jyif; ypfviG v
fh u
dk w
f ,f? tvm;wlyJ AHw
k u
dk vnf; wpfzufudk
zdeyfeJ@ayguw
f ,f? udEk ikd rf eG u
f awmh wke&f aD ew,f? usaemfwdk@ a'goawG tm;vH;k onfvq
l u
D dk pkyo
Hk mG ;w,f? vufeJ@xrd &awmh
yg;pyfuae jyefqw
J m pHo
k mG ;w,f? &JawGajy;0if vmw,f? usaemfwdk@udk vHjk cHKa&;,lxm;wJh &JawGa&m/ axmufvrS ;f a&;awGyg
ajy;0ifvm=uw,f? usaemfwdk@udk bmrSrajymbl;? wpfzufcef;udk qJq+dk yD; yHpk x
H idk cf dki;f w,f? wpfzufcef;u vlawGudk 0if&u
dk w
f ,f?
onfawmhrS usaemfwdk@ olwdk@udk jyefoem;oGm;w,f?
tdr=f uufawGb0av . . .
usaemfwdk@udk axmifra&mufcif vrf;rSmwpfcck jk zpfrmS udk tawmfp;dk &dryf &Hk w,f? vH;k 0udo
k nf;cH ae=uw,f? npmudk
a&Gbt
dk csKyfu au|;wmawmifray;yJ tjyifpmrSmau|;w,f? na&mufawmh naeu usaemfwdk@udk ynmay;zdk@ }udK;pm;wJh
wpfzufcef;u yk*K~d vf}uD;u oHwidk ef m;uyf+yD; usaemfwdk@udk jyefawmif; yefw,f?
usaemfausmif;om;awGreS ;f rodvdk@ygAsm? &JbufjyefawGxif+yD; wm0eft& a[muf&wmyg
usaemfwdk@vnf; aAGr,lygb;l ? c&D;yrf;+yD; pdwn
f pfvmvdk@ a'gotvG,f xGuo
f mG ;a=umif; jyefawmif;yefw,f? aemuf+yD;
onfvdk b0wltusO;f om;tcsi;f csi;f ta=umif;r&Syd J 0efxrf;awGtvdu
k s ESyd pf uf!iS ;f yrf;wm rvkyzf dk@ owday;w,f?
udEk idk rf Geu
f awmh usaemfeJ@ AHw
k u
dk dk rSm&Smw,f?
rif;wdk@EpS af umifu pdwu
f dk t&rf;jrefw,f? olrsm;e,fajrrSm owdxm;ygumG ? aemufaxmif awGa&muf&ifvnf; qifjcifO;D ?
tck[mu wdk@awGuwpfaumifwnf;awGqD jzpfuek +f yD
tJonfn
h uawmh tnm&Jh taiG@toufawGtm;vH;k aysmufq;Hk ukew
f ,f? ----aemufwpfae@ a&$bu
dk ae rH&k mG udx
k u
G w
f ,f? anmifyif0ef;rSm c%em;+yD; tpmpm;w,f? rkef@[if;cg;pm;csifwmeJ@
rkef@[if;cg;rSmpm;w,f? aemufr&Hk mG ukd qufxu
G w
f ,f? rSwrf w
S &f & anmifyif0ef; iSuaf ysmoD;wef; qdik w
f pfqidk u
f ae usaemfwdk@udk
iSuaf ysmoD;awG ay;vdu
k w
f ,f? rH&k mG ra&mufcifrmS ab;u &Jom;wpfa,mufu olvnf;ausmif;om;ygvdk@ajymw,f? pmay;pm,l
wwd,ESpw
f ?Jh
usaemfwdk@tay:
pmemwJo
h auFwwpfcyk v
J dk@
usaemfem;vnfw,f?
rH&k mG +rdK@a&mufawmh
rH&k mG axmifpmtdwaf zmufw,f? aygurf u
J usaemf . . .
81

usaemfu
h &dk t
J yk u
f
axmifvu
dk yf dk@w,f? AHw
k edk J@ udEk dkirf eG u
f dk tjcm;&Jom;awGet
Jh wl um;*dwrf mS
xm;cJhw,f?
rH&k mG axmif0ifw,f qd&k ifyJ ukvm;qifaxmifrLS ;wpfa,muf xdik af ewmudk awG@w,f?
!Gecf sKyf&;Hk u pmydk@xm;wJh ( 5 ) a,mufxu
J wpfa,mufvm;? om;!$ef@O;D
olwdk@u }udKodaew,f? usaemfudk zdeyfc|wcf idk ;f w,f? txkyaf wGtm;vH;k ud+k zJqw
k +f yD; ajr}uD;ay: yHck svu
dk w
f ,f?
t0wfawGtm;vH;k udk eif;ajcqkw+f zJw,f?
H idk af vuGm/ rif;tjypfawG rif;odw,fr[kwv
f m;? igwdk@axmifrmS awmh vH;k 0r&bl;rSw?f a[haumif
a[haumif . . . yHpk x
bmidik af ewmvJ
tawmf=umtxd usaemfiidk af ew,f? +yD;cJw
h v
Jh rf;ay:u vlawG&J@ t=unfu
h o
dk wd&w,f? um; ay:u &_cif;av;awGudk
wrf;wrdw,f? anmifyif0ef;u rkef@qidk af v;udk ajy;jrifw,f? aemufo&ufaxmifu usecf w
Jh &Jh aJ bmfawGeJ@ rH&k mG um;*dwrf mS usecf w
Jh Jh
&Jabmf ( 2 ) OD;/ rEWav;eJ@ a&$brdk mS usecf w
Jh Jh &Jabmf ( 2 ) OD;udk owd&rdw,f? +yD;awmh usaemfwpfa,mufwnf; jzpfomG ;+yDqw
dk m
odvu
dk w
f ,f?
xdik f . . qdw
k mr&bl;vm;uGm
ausmjyifudk jyif;xefwt
Jh &Sdew
f pfck &kww
f &uf aqmifu
h svmw,f? emusi&f rSe;f rodcifrmS a&S@u axmifrLS ;&Jh
ppfzed yf=um;xJudk wpfu,
kd v
f ;Hk ypfusomG ;w,f? axmifqw
dk mukd jyefowd&w,f?
tcef;(13)
(u) axmifwiG ;f owif;pm twdt
k xGm
o&ufaxmifrmS
reufr;dk vif;&if
qefjyKwfaomufzdk@twGuf
qefjyKwfwef;pD&ygw,f?
+yD;wJt
h cgusrS
ud,
k q
fh idk &f mqdik &f mtvkyu
f dk vky&f ygw,f? tvkyt
f m;&ifusaemfeJ@ pufrw
_ uUov
dk af usmif;om; udek D (ausmEf idk rf if;)wdk@
ESpaf ,mufaygi;f +yD; owif;pm zwf=uygw,f?
owif;pmzwf&w,fqadk wmh axmifxrJ mS tqifajyaumif; ajy=uw,fvdk@xif oGm;Edik fygw,f? r[kwyf gb;l ? usaemfwdk@
zwfwo
Jh wif;pmu 'Dvydk g? axmifxu
J
axmif0ifpmrSm oGi;f ,lvmwJh aq;ayghvyd f awGuadk omuf+yD; usew
f t
Jh wdak wGudk
vdu
k af umufygw,f? tJ'v
D adk umuf&wJh zifpcD t
H ydki;f awGudk pk+yD; a&ZvHw
k pfcrk mS pdrx
f m;vdu
k yf gw,f? enf;enf;=umwJt
h cg=urS
aq;aygv
h yd f zifpcD t
H wGi;f u owif;pm puULydik ;f av;awGudk zwf&ygw,f? 'g[mw&m;0if zwf&wJh axmifxu
J owif;pmyg? tJ'D
owif;pm&Guf twdt
k xGmav;awGudk txifawmhrao;vdu
k yf geJ@?
wpf}udrw
f ek ;f u e0wac:,lwJh trsKd ;om;nDvmcH}uD;&Jh tajccHr(l 6)csupf vH;k udk tJ't
D ydik ;f tpav;awGxu
J
wdwu
d suszwfvu
dk &f vdk@ Edik if Ha&;tusO;f om;awGtm;vH;k odc&Jh w,f? tJ't
D ajccHryl gwJh aemufq;Hk tcsujf zpfwJh . . .
tem*wfEidk if aH wmfrmS wyfrawmfu tcef;uw&yf taejzifh OD;aqmifyg0ifEidk af &;
qdw
k t
Jh csuf wpfcsuw
f nf;eJ@ trsKd ;om;nDvmcH}uD;[m twkta,mify/J ppfwyftvdu
k s ujy&r,fh nDvmcHyq
J dkwm
axmifxrJ mS wif odvu
dk =f uygw,f?
tJ'o
D wif;pmtwdak v;uyJ ukvor*~u,
dk pf m;vS,af wG jrefrmjynfvma&muf pHpk rf;wJh owif;rsKd ;awG zwf&ovd/k
aqmif;yg;wdk@/ ema&;wdk@ [dw
k pfyidk ;f jywf/ 'Dwpfyidk ;f jywfowif;av;awGudk aq;aygh vdyaf pmfeH =um;rSzwf&wm
t&omwpfrsKd ;&Sv
d yS gw,f?
trsKd ;om;nDvmcH}uD; tjyifrmS +cdrf@+cdrf@oJ usi;f yaewJt
h cgrmS usaemfwdk@5(n)awG&Jh axmif0ifpm awGudk tup
0efxrf;awGapmif=h uyf&rHk uyJ
axmufvrS ;f a&;awGyga&muf&v
Sd mygw,f?
axmifxrJ mS
Edik if aH &;
eJ@
oufqidk w
f Jh
ae@x;l ae@jrwfawGa&muf&if
usaemfwdk@xufy+dk yD;
axmiftm%mydik af wGu
wav;wpm;
todtrSwjf yKwJt
h aeeJ@
axmifveS f@wwfygw,f? nzufq&dk if ud,
k t
fh cef;xJrmS ud,
k f xrif;pm;0dik ;f av; awGp+k yD;/ a&aEG;aomuf&if; pum;pjrnf
ajym=uygw,f? wpfcgwpfavudn
k Kd (pma&;q&m-nDyak v;) q&mr vlxak ':trm&Jo
h m;u ola&;cJw
h 0Jh wWKwdak v;awG/
ty,fcv
H u
dk &f wJph mawGta=umif; ajymjywwfovd/k
tjcm;olawGuvnf; olwdk@tawGt}uHK/ olwdk@a'ota=umif;eJ@
A[kow
k jzpfz,
G af wGudk pum;0dik ;f wwf =uygw,f?
'Dvpdk um;0dik ;f vkyzf dk@ tcGit
fh a&;uvnf; axmifxrJ mS vomwJah e@(axmiftm%mydik af wG =unfjzL aevdk@ rkew
f idk ;f uif;wJah e@)
rsKd ;awGrmS yJ &awmif&h cJ &wmjzpfygw,f? wpfcsKd @usawmhvnf; ud,
k t
fh yd ,
f mrSmud,
k f vSaJ vSmif;+yD;[d[
k /dk 'D'aD jym=u/
oDcsi;f awGqw
dk o
Jh u
l qd=k u/ 0Juw
k w
f o
Jh al wGu ukw=f ueJ@ n(9)em&Dtyd zf dk@ tcsed rf usrcsi;f v_y&f mS ; touf0ifaewwfygw,f?
o&ufaxmifxrJ mS yef;csq
D &m ay:OD;ouf aoqH;k oGm;wmeJ@ yufouf+yD; udn
k u
dk rSwrf w
S &f & 0rf;enf;pum;ajymzl;ygw,f?
82

usaemfwdk@aexdik w
f Jh o&ufaxmifudk 1896 ckESpu
f aqmufvyk w
f mjzpf+yD;umv tawmf=um &Snaf e+yDwJh
tusO;f axmifjzpfygw,f? o&ufaxmifrmS tusO;f om;topf a&mufvm+yDq&dk if axmifyidk f =unfw
h ,f qdw
k m&Syd gw,f? vleJ@
0&rf;ygtcsut
f vufawGeJ@ wdu
k q
f idk pf pfaq;wmudk ac:ygw,f? tJ'v
D dk tusO;f om;opfudk axmifyidk f ppfaq;aewJt
h csed rf mS
axmifus&;Hk u t&m&Su
d
ar;cGe;f awGar;+yD; tusO;f om;u tuFDscsw
G +f yD; ajz&ygw,f? axmifeyH wfwdk@/ emrnfwdk@ar;+yD;
tdraf xmif&v
Sd m;qd&k if &S&d if&Sd vdk@ wpfv;kH wnf; ajz&ygw,f? &Syd gw,fvdk@ oGm;ajzrd&ifawmh ausmjyifuadk jAmwifc&H rSm
aocsmygw,f? tdraf xmif&v
Sd dk@ ajz+yD;&if om;wpfa,muf/ orD;ESpaf ,muf&w
Sd ,f qd&k ifvnf; &S/d om;wpfa,muf/
orD;wpfa,muf wdw
k jdk ywfjywfyJ ajz&ygw,f?
pmwwfovm;vdk@ar;&if wwf/ rwuf&ifrwwfvdk@ajym&ygw,f? wpfcgu tusO;f om; wpfa,mufu ol@udk
pmwwfovm;vdk@ar;awmh wwfvdk@rajzyJ r$wf vdk@ajzvdu
k w
f ,f? tm;vH;k u 0dik ;f &,faewke;f ebef;wpfcsuf tkycf v
H u
dk &f w,f?
olar;awmh olu pmudak &;wwfzwfwwf&rHk [kwyf J r$waf eatmifajymwwf/ a&;wwfwma=umifh r$wf vdk@ajza=umif;jyef
ajymygw,f? o&ufaxmifrmS ae&pOf tpmvnf;pm;/ av;oHvnf; em;axmifqo
dk vdk rde;f a*s;vfuatmfwJh yHpk t
H oHuedk m;axmif+yD;
yHpk x
H idk f &ygw,f? yHpk o
H =H um;vdk@ rxdik rf &d ifawmh ajcusi;f a'guaf wG a&mufvmEdik yf gw,f? rde;f a*s;vfrmS wHcg;apmifh wJh
&mZ0wftusO;f om; wpfa,muf&+Sd yD; ol@toHu aumif;jcif;ig;jzm jynfph aHk vmufatmifudk toHus,u
f s,f atmfEidk yf gw,f?
ol@emrnfu 'g;aygujf zpf+yD olyg;pyf+zJvu
dk &f if a&jrif;eJ@wlygw,f? toHus,u
f s,f atmfEidk w
f m a=umifh axmifyidk u
f
oabmus+yD; 'g;ayguu
f dk wcg;apmifch ef@xm;ygw,f? 'g;ayguu
f yHpk aH tmf&if toHo;Hk rsKd ;eJ@atmf&ygw,f? olatmfwt
Jh oHudk
em;axmif+yD; rde;f a*sv;f rSm b,fov
l mw,fqw
dk m r=unfyh JeJ@ odEidk yf gw,f? yHpk u
H dk toHtus,}f uD;eJ@ =um=umav; qG+J yD;atmf&if
axmifyidk }f uD; vmwmjzpfygw,f? yHpk u
H t
dk oHus,af tmif atmfayr,fh =umatmifrqGyJ aJ tmf&if axmifyidk af v; vmwm jzpf+yD; yHpk v
H dk@
wdw
k w
dk w
k w
f w
k af tmf&if axmifr;_ vmwm jzpfygw,f?
( c ) udt
k u
dk u
f dk aoqH;k r_
tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm usaemfwdk@ aecJ&h pOfw;Hk u vlwpfa,muf&J@toufudk zuf&u
G f yrmawmif oabmrxm;yJ
owfjzwfra_ wGudk trsm;}uD; }uHKcJ&h zl;ygw,f? tcko&ufaxmif twGi;f rSmvnf; tusO;f om;awG&J@ touftEW&m,f xdcu
dk cf w
Jh Jh
ta=umif;awG &Sad eyg ao;w,f?
o&ufaxmifrmS axmifq&m0ef a':aqGaqG0if;qdw
k Jh trsKd ;orD; q&m0efwpfa,muf &Syd gw,f? 1991 ckEpS u
f ae 1993 txd
o&ufrmS
wm0efxrf;aqmifcyJh gw,f?
tif;pdef
axmifu
vlowfq&m0ef
pd;k =unfeJ@
rwlwmawG&ySd gw,f?
a'guw
f ma':aqGaqG0if;[m a'guw
f mpd;k =unfavmuf axmiftwGi;f vkyyf idk cf Gifh tm%m bmrSr&Syd gb;l ? axmiftwGi;f t&m&mudk
axmifyidk af omif;!$ef@u xde;f csKyfuyG u
f aJ ewm jzpfygw,f? tm;vH;k u aomif;!$ef@ udk a=umuf&GH@ae&wm jzpfygw,f?
a':aqGaqG0if;[m
vlowfq&m0ef
pd;k =unfvdk
,kwrf mwJph w
d x
f m;rsKd ;r&Syd J
oabm
xm;jynf0h wJh
q&m0efaumif;wpfa,muf jzpfygw,f? 1993 ckEpS rf mS a'guw
f ma':aqGaqG0if;[m o&ufaxmif q&m0eftjzpfuae xGu+f yD;
usr;f rma&;0ef}uD;Xme 0efxrf;tjzpf wm0ef ajymif;vkyu
f idk o
f mG ;ygw,f? a':aqGaqG0if; r&Sw
d Jh aemufyidk ;f rSm usaemfwdk@
o&ufaxmifrmS q&m0efr&Syd J aq;rSL;apmxGe;f atmif=unfeJ@ ausmjf rifq
h w
dk Jh tup 0efxrf;ESpaf ,mufeJ@yJ ESpyf g;oGm;&ygawmhw,f?
axmifucef@xm;wJh aq;rSL;qdw
k m aq;0g;ta=umif;b,favmuf em;vnfovJ rajymwwfygb;l ? ta=umaq;wpfv;Hk udak wmif
ajzmifah jzmifh wef;wef; avsmavsm&_&_ rxd;k wwfygb;l ?
aq;rSL;tultaeeJ@ ab;uaeygvmwufwJh bp awGuyJ aq;xd;k wJt
h cgrmS u|r;f usirf _ &Syd gw,f? 'gawGuo
dk x
d m;wJh
tusO;f om;awmfawmfrsm;rsm;u a&m*gjzpf&if aq;rSL;eJ@ rjy&JyJ axmif0ifpmuydk@wJh aomufaq;av;awGeJh ukoae&ygw,f?
axmifrmS uvnf;
aq;0g;pHpk v
Hk ifvifr&Sv
d dk@
wpfcgwpfav
axmifrLS ;awGu,
dk w
f idk f
tusO;f om;awGqu
D
vmvm
awmif;wwfygao;w,f? 'Dvadk q;0g; vdt
k yfre_ J@ ukor_csKd @wJw
h mawGudk axmiftm%mydik af wGu aygah ygw
h efwefyJ oabmxm;+yD;
v#pv
f sL&_ aeygw,f?
usaemfwdk@ tif;pdeaf xmifu ajymif;vmwJh Edik fiaH &;tusO;f om;xJu vkyo
f m;aum vdyrf mS jrefrmpmt"dueJ@
wwd,ESpw
f ufaewJh ausmif;om;wpfa,mufjzpfwJh udt
k u
dk u
f dk wpfa,muf&ySd gw,f? ol[m 1990 jynfEh pS u
f ppfc&Hk ;kH uae
ol@ut
dk vky=f urf;eJh axmif'%f ( 3 )ESpcf scyJh gw,f?
udt
k u
dk u
f [
dk m touf ( 30) aeayrJh ol@cE<mudk,f tcsKd ;tpm;u yky!
k yS !
f yS af v;jzpf+yD; Adu
k u
f av;ylyel J@
uav;wpfa,mufvydk pHk rH dk@ axmifxrJ mS ol@uv
dk w
l idk ;f u cspfcifEpS o
f uf=uygw,f? 1993-1994 =um;umvrSm udt
k dkuu
f w
dk pfa,muf
omrmef&;dk &d;k aeraumif;jzpfygw,f? aeraumif;wm &uf=um vmwmeJ@tr# tzsm;uyHrk eS w
f ;dk vm+yD; wdu
k zf KdG ufjzpfcsiw
f Jh
vuQ%mrsKd ;awG awG@jrifvm&ygw,f?
taqmifuwrHwvif;u at;pufaewma=umifh aq;&Hrk mS
aEG;aEG;axG;axG;&Sdvdk@ aq;&Hw
k ufzdk@ vdw
k ,fvdk@
aq;rSL;uajymygw,f?
83

axmifxu
J aq;&Hq
k w
dk m emrnfom&S+d yD; ukwifEpS v
f ;Hk wnf;eJ@ jzpfygw,f? bmaq;0g;rS &Sw
d mvnf; r[kwyf gb;l ?
taqmifurS bmyJajymajym ta&;qdk vkyaf zmfuidk zf ufawG&J@ ulnt
D m;ay;r_ awG&Edik yf gw,f? 'gayrJh aq;rSL;u
aq;&Hw
k ufcidk ;f aewmqdak wmh jiif;qdv
k dk@ aemufyidk ;f wpfcck jk zpf&if tjypfjzpfrmS pd;k wma=umifh udt
k u
dk u
f dk aq;&Hw
k ufzdk@ qH;k jzwfvu
dk f
ygw,f?
udt
k u
dk u
f w
dk pfa,muf axmifaq;&Hak &mufomG ;ayr,fh bmrSx;l xl;jcm; ajymif;vJra_ wG rawG@&ygb;l ? usew
f Jh
( 5 )nawGuvnf; udt
k u
dk u
f t
dk wGuf vdt
k yfwaJh q;0g;awG/ aiGa=u; awGudk ay;=u ygw,f? aq;rSL;u
bmrSrpd;k &dref J@? tckxad wmh a&m*g&mS vdk@rawG@ao;bl;? aq;ajymif;+yD; wpfcck si;f wpfckcsi;f prf;oyf+yD; wdu
k af ew,f vdk@
ajymygw,f? udt
k u
dk u
f u
kd awmh aq;&Hw
k ufae&wm =umaeayr,fh a&m*gx;l xl;jcm;jcm; aysmufomG ;wmr[kwv
f dk@
taqmifurdk =umcif jyefqif;vmr,fvdk@ ajymygw,f? aemufut
dk u
dk u
f u
dk dk tjyifaq;&ku
H dk xkwo
f mG ;w,f vdk@o&d ygw,f?
tup0efxrf;awGu taqmifrmS usecf w
Jh Jh udt
k u
dk u
f &dk J@t0wftpm;awGudk vmawmif;ygw,f? usaemfwdk@awGu pdwyf +l yD;
ar;jref;=uawmh bmrSrjzpfygbl;? tajctaeaumif;ygw,f? xl;&ifajymr,f vdk@ajym+yD; tjzpfreS u
f dk zH;k uG,=f uygw,f?
trSeu
f awmh axmifaq;&Hu
k ae tjyifaq;&Hu
k x
dk w
k w
f t
Jh csed rf mS udt
k u
dk u
f &dk J@ tajctae[m tifrwefq;dk &Gm;ae+yD;
axmifA;l 0rSmwif toufaysmufae+yDvdk@ od&ygw,f? aq;&Hrk mS &Sw
d Jh 5( n )awGajymjycsut
f & udt
k u
dk u
f dk udak q;&Hu
k ae
tjyifxw
k af wmh tom;awGraJ e+yD; jidro
f ufaewmudk awG@&w,fvdk@ ajymygw,f? aemufwpf&ufrmS axmifyidk f eJ@axmifrLS ;awGu
5( n ) awGtm;vH;k ud(k 1 ) aqmif ( 2 ) cef;rSm wef;pD pkcidk f;xm;+yD;
olwdk@taeeJh udt
k u
dk u
f dk&J@ toufudk twufEikd fq;Hk vk,}l udK;pm;cJah yr,fh a&m*gtajctaeu u|r;f aevdk@/
a&m*guOD;oGm;vdk@ aq;&Hrk mS yJ aoqH;k oGm;ygw,f vdk@ ra&r&m ajymygw,f? usaemfwdk@awGu bma&m*geJ@ qH;k wmvJvdk@ar;awmh
q&m0efawGvnf; cGpJ w
d +f yD; a&m*g&mS azGaeygw,f? &SmawG@&ifajymygr,f vdk@tajzjyefay;ygw,f? aemufawmh
rif;wdk@oil ,fcsi;f &J@ aemufq;Hk psmyeudk rif;wdk@ b,fvv
dk yk af pcsiv
f ?J igwdk@ twwfEidk q
f Hk; vkyaf y;ygr,f? axmifxrJ mS awmh
bmrSrvky&f bl;
usaemfwdk@xu
J wpfa,mufu
usaemfwdk@ psmyevdu
k yf dk@vdk@ &rvm; vdk@ar;awmh
'gawmhrjzpfEidk yf gb;l ? 'Djyifh tusO;f om;qd&k if 'dk@vyk af y;vdk@&w,f? rif;wdk@u 5( n ) awGjzpfvdk@ tjyifxw
k zf dk@ cufcyJ gw,f?
'gayr,fh 'dk@tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;awG/ rdom;pkawGvu
dk yf dk@rmS yg? aemuf+yD; tdu
k u
f &dk rJh o
d m;pkuv
dk nf; ta=umif;=um;xm;w,f?
olwdk@a&mufvm&ifvnf; tavmif;udb
k ,fvv
dk yk cf siv
f q
J w
dk m 'dk@widk yf if& OD;rSmyg? ckcsed x
f ad wmh tdu
k u
f w
dk @dk tdru
f
a&mufrvmao;ygb;l
'geJ@yJ udt
k u
dk u
f &dk J@ psmyetwGuf axmifxu
J usaemfwkd@ Edik if aH &;tusO;f om;awG pkaygi;f aiGxnf+h yD; yef;acG/ ,yfawmif/
uefawmhyaGJ wGjyKvky+f yD; tokbvmolawGudk azsm&f nfwu
dk w
f mawG/ tkw*f al jryHk aqmufvyk w
f mawGudk axmifyidk ef !
Jh +Sd yD;
jyKvky=f uygw,f? axmifrLS ; OD;at;vdi_ u
f
ol@a&m*gu arG;xm;wm=um+yD? tckrS r&_Edki/f ru,fEidk jf zpfwm vdk@ajymygw,f? usaemfwdk@
vufvrS ;f rSo
D avmufppHk rf;=unfah wmh aq;&Hu
k 5( n ) awG&J@ ajymjycsut
f & aq;rSL;u aq;xd;k ay;t+yD;rSm 0ke;f 0ke;f 'dki;f 'dik ;f eJ@
udt
k u
dk u
f dk udt
k jyifaq;&Hk xkwzf dk@ppD Of=ua=umif;/ tJ'v
D pdk pD Of&mrSm axmiftjyifrmS wm0ef,al pmifah y;r,fh &J0efxrf;
r&Sad o;wma=umifh apmifah e&a=umif;/ &efuek u
f tusO;f OD;pD;Xme !$ecf sKyfxH ta=umif;=um;&jcif;/ o&ufe,fajrcHaxmufvrS ;f a&;xH
cGijfh yKcsuaf wmif;cH&jcif;/ axmifjyifxw
k ,
f cl iG fh awmif;cHae&jcif;awG &Sad eao;a=umif;/ tJ'v
D t
dk csed af wG r=umoifyh =J um+yD;rS udt
k u
dk u
f dk
udt
k jyif aq;&Ho
k dk@ xkw,
f o
l mG ;wm jzpfa=umif; od&ygw,f?
trSeu
f awmh udt
k u
dk u
f dk &J@tavmif;udk axmifxu
J ae tjyifudk xkw,
f o
l mG ; wmjzpfygw,f? axmifaq;&Hu
k
xGuv
f muwnf;u udt
k u
dk u
f w
dk pfa,muf toufr&Sad wmhyg? axmifxu
J ae tjyifudk vmbfx;dk +yD; vG,v
f ifw
h ul
oGm;ae=uolawG&o
Sd vd/k tcsKd @qdk rEWav; txdomG ;wJo
h al wG&ySd gw,f? tckvdk aoa&;&Siaf &;udprP mS awmh axmiftjyifxw
k zf dk@
cufcyJ gw,f vdk@jzpfvmygw,f? raooifyh J aoqH;k cJw
h Jh olawG/ a&wdref pfco
Jh al wG trsm;}uD;/ trsm;}uD;. . . ?
axmifrLS ;awGu em;vnfre_ J@ cGijfh yKvdk@ udt
k u
dk u
f t
dk wGuf &nfp;l +yD; ( 1 ) aqmif ( 3 ) cef;rSmyJ axmifwiG ;f &Sd
oHCmawmfawGudk yifzh w
d +f yD; qGr;f oGww
f &m;emwmudk jyvkyyf gw,f? OD;Zif;OD;tmp&eJ@ q&mawmf y0Ho ( OD;jynfausmf ) wdk@u
t0dZm ypP,m ocFg& w&m;tp&Sw
d Jh rwnfjrJwt
Jh a=umif; w&m;awmfrsm; a[m=um;+yD; udt
k u
dk u
f dk udk &nfp;l qGr;f oGwcf yJh gw,f?
autef,u
l ae axmifusvmwJh u&iftrsKd ;om; zxD;}uD;awGuvnf; c&pf,mef w&m;awmfeJ@ tnD
0wfjyKqkawmif;yGjJ yKvky+f yD; uG,v
f eG o
f t
l wGuf &nfp;l +yD; "rRaw;oDcsi;f udk oDqydk gw,f?
td+k idr;f zG,&f m jrwfr*Fvm
84

igjyKrlwidk ;f igomG ;av&m


ocifa,&_ apmifx
h ed ;f r_av
vuf&;Hk awmfyif igv
h ufuidk af y
( ydk@aqmifawmfral om aus;Zl;&Sif ydk@aqmifryl g umvtpOf opPm&Spd Gm aemufawmfvu
dk rf nf
ydk@aqmifawmfral oma=umifah ywnf; )
r=umrjrifh igwdk@rsm;onf
aojcif;jrpfurf; ulpdrafh omiSm
ydk@aqmift&Sif a,&_u,
dk pf m;
wdwq
f w
d f at;csr;f vSwJh "rRaw;oDcsi;f oHawG=um;rSm qkawmif;yGv
J molawG rsuf&nfawG pD;us vm=uw,f?
rsu&f nfawG . . .? udt
k u
dk u
f t
dk wGuf 0rf;enf;wJrh su&f nf/ *k%,
f w
l Jh rsu&f nf/ em=unf;wJrh su&f nfawG . . . ? udt
k u
dk u
f &dk J@
psmyetcrf;tem;yGaJ v;rSm usaemf wdk@wawG oH"Xd mefwpfck +rJ+rJ+rH+rH csvu
dk =f uygw,f?
jrefrmjynf 'Dru
dk a&pD awmfveS af &;twGuf axmifwiG ;f rSm toufay;oGm;wJh &Jabmftu
dk u
f dk twGuf usaemfwdk@tm;udk
ESpq
f wd;k +yD; jrefrmjynf'rD u
dk a&pD r&rcsi;f qufvuf wdu
k yf 0GJ ifomG ;=ur,f
usaemfwdk@udk
axmiftm%mydik af wG
vdu
k af vsmr_awG
jyKvkyaf ecJah yr,fh
udt
k u
dk u
f dk
aoqH;k &wm
aoG;&d;k om;&d;k r[kwb
f ;l qdw
k m usaemfwdk@oyd gw,f? r&d;k om;r_awG trsm;}uD;&S+d yD; oHo,awG useaf ecJyh gw,f? udt
k u
dk u
f dk
aoqH;k &wJah &m*gudk odciG rfh ay;wm/ t&ifusaemf wdk@awGeJh twlwal epOfwek ;f u udt
k u
dk u
f rdk mS a&m*g}uD;}uD;us,u
f s,rf &Scd w
Jh m/
+yD;awmhol@rmS bma&m*grS rjzpfcw
Jh m . . . ? bmyJjzpfjzpf o&ufaxmiftm%mydik af wG&J@ aygah vsm rh a_ =umifh usaemfwdk@&Jh &JabmfwpfO;D
raooifyh J aoqH;k cJw
h ,f?
=u,fwpfyiG fh tauGapmcJw
h ,f? e0w&J@ vl@tcGit
fh a&;csKd ;azmufra_ wGa=umifh Edik fiaH &; tusO;f orm;awG
axmifwiG af oqH;k &wmawG trsm;}uD;&Syd gw,f?
,H=k unfcsuaf =umifh wdu
k yf 0GJ if&if; tnw&ausmif;om;av; udt
k u
dk u
f w
dk pfa,muf o&ufaxmifrmS
e0w&Jh
vlrqefwv
Jh yk &f yfawGa=umifh trSew
f u,fudk aoqH;k cJyh g+yD? e0w ppftyk pf &k J@ vl@tcGit
fh a&;csKd ;azmufra_ wG&Jh oufaocHwpfct
k aeeJh
jrefrmjynftv,fyidk ;f u o&ufaxmifrmS udt
k u
dk u
f &dk J@ tkw*f u
l av;u oufaojyaeygw,f?
&Jabmftu
dk u
f dk aumif;&mok*wdvm;ygap . . .
tcef;(14)
(u)&S&Sm;&Sm;yg;yg; acgi;f jzwfowfr_
usaemfo&ufaxmifrmS aecJ&h pOf aemufyidk ;f wav#mufv;Hk q&m0efr&Syd J aecJ&h ygw,f? udt
k u
dk u
f dk aoqH;k oGm;+yD;
aemufyidk ;f rSm aemufxyftoufq;Hk &_;H cJw
h Jh wpfO;D uawmh OD;Zif; ODtmpm&yJ jzpfygw,f?
OD;Zif;tmp&[m &efuek +f rdK@ bke;f }uD;vrf; o&ufawmausmif;wdu
k x
f u
J em&Dpif ausmif;wdu
k u
f &[ef;wpfyg;jzpfygw,f?
ywWeu
d Zk e uHaqmifra_ =umifh axmif'%f(7)ESpu
f sccH w
Jh hJ oHCmawmf jzpfygw,f? 1988 ckEpS u
f
a':atmifqef;pk=unfudk
tykycf sxm;wJh pmawGeJ@ vufeuftcsKd @uidk af qmifxm;wJh Adv
k }f uD;pnfow
l dk@tzGJ@udk vufy;l vuf=uyfzrf;qD;xde;f odr;f cJ+h yD;
acgi;f jzwfowfc&H r,fah b;u u,fwifcw
Jh Jh &J&aJ wmuf oHCmawmfwpfyg;jzpf+yD; &efuek w
f idk f;&[ef;ysKd or*~uvnf; jzpfygw,f?
Adv
k }f uD;pnfoel J@ axmufvrS ;f a&;tcsKd @udk xde;f odr;f xm;pOf trSw(f 4)ppfa'ou Adv
k rf ;_ vif;armifu,
dk w
f idk f ppfum;awG/
ppftajrSmufum;awGeJ@ a&mufvm+yD; olwdk@val wGudk jyefvw
$ af y;zdk@ OD;Zif;qD awmif;qdck yJh gw,f? OD;Zif;tmp&u urBmat;u
Edik if aH wmfoC
H mr[mem,utzGJ@u
wqifh
Adv
k }f uD;pnfoel @J
axmufvrS ;f a&;tygt0ifawGudk
tEW&m,fuif;pGmeJ@
Adv
k rf ;_ vGe;f armif(,ck-etz 0ef}uD;csKyf&;Hk 0ef}uD;)udk v$aJ jymif;ay;cJyh gw,f?
1990 jynfEh pS u
f sawmh OD;Zif;OD;tmp&udk axmufvrS ;f a&;u zrf;qD;ac:aqmif oGm;ygw,f? ppfa=uma&;pcef;udk a&mufawmh
Adv
k }f uD;pnfou
l rif;r[kwv
f m; ta&;tcif;wke;f u igu
h dk vkyx
f m; wm qd+k yD; uvJph m;acswt
Jh aeeJ@ !Si;f yrf;ESyd pf ufra_ wGudk
jyKvkyyf gw,f? OD;yOi;f [m axmifxrJ mS use;f rm a&; vdu
k pf m;jcif;/ t*Fvyd pf mayrsm; avhvmjcif;wdk@ jyKvkycf yJh gw,f? OD;yOi;f &Jh
cE<mud,
k f taetxm;[m awmifw
h if; vSy+yD; oefrmxGm;}udKif;ygw,f? usaemfwdk@ axmifuvGw+f yD;wJah emufyidk ;f rSm OD;yOi;f wpf
a,muf
axmiftwGi;f ysv
H eG af wmfro
l mG ;w,fvdk@ odvu
dk &f ygw,f? 'Dowif;=um;awmh usaemf r,H=k unf Edik af tmifudk
jzpfomG ;ygw,f? udt
k u
dk u
f dk aoqH;k cJw
h yJh rHk sKd ;yJvm;vdk@ usaemf ajy;jrifa,mifryd gao; w,f?
usaemfxyfajymcsiw
f Jh tcsuw
f pfcu
k awmh o&ufaxmifrmS jzpfymG ;cJw
h Jh &Sm;&Sm;yg;yg; acgi;f jzwf owfr_ ta=umif;yJ jzpfygw,f?
usaemfwdk@ o&uf axmifxrJ mS xrif; [if;csu&f zdk@
zd}k uD;xJrmS
wm0efcH zdak cgi;f wpfa,muf&ySd gw,f? oluawmh
&mZ0wftusO;f om;bJOqdo
k l jzpfygw,f? olu zdx
k rJ mS ae@pOf csujf yKwf&wJh xrif;eJ@[if;udk axmifyidk x
f H ae@pOfwifjy&+yD;
85

axmifyidk ef J@ae@pOfawG@&wJh olvnf; jzpfygw,f? axmifyidk af omif;!Gef@uvnf; bJOudv


k ,
l aHk rG;+yD; axmifxu
J owif;awGudk
pHpk rf;ygw,f? axmifxu
J tusO;f om;awGudk b,fou
l b,fv/dk bmnm/raumif;bl; aumif;w,f tp&So
d jzifh axmifyidk u
f dk
owif;ydk@+yD; tcsGet
f wufav;awG vkyw
f wfygw,f? axmifyidk f uvnf; olajym or#udk ,H=k unf+yD; tusO;f om;awGukd
&du
k Ef u
S t
f jypfay;wwfwma=umifh tusO;f om;awGu bJOqdk&if a0;a0;uae a&Smif=uygw,f?
bJOaumif;r_a=umifh bJOeJ@rwnfw
h o
Jh al wG/ 5(n)awG 'kut
Q awmf a&mufz;l =uygw,f? bJO acgi;f aqmiftjzpfeJ@
wm0ef,t
l yk cf sKyfwJh zd}k uD;rSm tvkyv
f yk w
f Jh 0if;OD;qdw
k Jh tusO;f om; wpfa,muf &Syd gw,f? bJOuaxmifyidk ef J@ ydik w
f ,fq+dk yD;
t&Sed t
f 0gawGxw
k o
f ;Hk / ol@vufaxmufu tusO;f om;awGudk rw&m;&du
k Ef u
S f qJqw
dk mawG vkyv
f mygw,f? tJ'rD mS bJOeJ@ 0if;OD;wdk@
wpfa,mufeJ@wpfa,muf tpmra=ur_awG &Sv
d mygw,f? &ef+idK;/ &efpawG &Sv
d m=uygw,f?
wpfae@rmS 0if;OD;u [if;csuw
f Jh qD(25)usyo
f m;wpfA;l udk odr;f xm;wmudk bJOuawG@omG ;+yD;
rif;cdk;xm;wm r[kwv
f m;/ rif;udk axmifyidk &f ;Hk cef; wif&r,f? rif;udzk dkxrJ mS rxm;bl; pojzifh
rsKd ;pHak tmifqq
J dk }udr;f armif;ygawmhw,f? 0if;OD;uvnf; ol@u&dk ;Hk rwifzdk@ajymygw,f? bJOu rwifvdk@&rvm;uG/ igzh x
dk rJ mS
olc;dk rxm;bl; vdk@ jyefajymygw,f? 0if;OD;vnf; bJOudk bmrSrajymyJ olvyk pf &m &Sw
d mudk qufvyk af eygw,f?
bJOwpfa,mufr;D zdak b;rSm a&aEG;wnfae&if;wJh tcsed rf mS 0if;OD;uol@aemufuae &kww
f &ufay:vm+yD; bmrajym/ nmrajymeJ@
bJO&Jah cgi;f udk ol@vufxu
J "g;eJ@ ckwcf svu
dk yf gw,f?
trav; qdw
k Jh toHeJ@twl bJOwpfa,muf acgi;f idu
k pf u
dk f usomG ;ygw,f? 0if;OD;uaemufxyf ESpcf su/f
oH;k csuq
f ufwu
dk f ckwcf svu
dk af wmh bJOacgi;f jywfusomG ;ygw,f? 0if;OD;u yg;pyfuae. . .
cseG cf siOf ;D / wwfcsiOf ;D uGm qd+k yD; wwGww
f w
G f &Gwaf eygw,f? bJOaoaewmawmifrS 0if;OD;u rsuv
f ;Hk eD}uD;eJ@ oJ}uD;rJ}uD;
aoG;&_;aoG;wef; ckwaf eygawmhw,f? bJOacgi;f jywfomG ;+yD; awmfawmf=umav;rS axmifyidk w
f dk@/ axmif0efxrf;awG tl,m;zm;,m;
ajy;vm=uygw,f?
axmiftm%mydik af wG tm;vH;k eD;yg; axmif0efxrf; rdom;pkajy;yGJ jydKifyu
GJ dk jrefrmh tm;upm;/ urBmudk
v$r;f ap&r,f qdw
k o
Jh cD si;f oHeJ@ aysmjf rL;aewma=umifrh dk@ bJOacgi;f jywf oGm;wmudk olwdk@awG csucf si;f rodvu
dk =f uygb;l ?
0if;OD;owfw"Jh g;[m vGecf w
Jh Jh(2)&uf avmufurS bJOud,
k w
f idk f cseG jf raeatmif aoG;xm;wmrdk@ bJOwpfa,muf aoG;wJ"h g;eJ@
olu,
dk w
f idk f toufcv
H u
dk &f wmyJ jzpfygw,f?
bJO&Jh vky&f yfawG[m axmifyidk u
f o
dk m tusKd ;jzpfxeG ;f ap+yD; b0wltusO;f om;awGudk zdEySd w
f Jh &v'ftjzpf tckvdk
&uf&ufpufpuf acgi;f jzwfowfcv
H u
dk &f wmyJ jzpfygw,f? 0if;OD;uawmh aemuftr_wyf+yD; w&m;&H;k rSm aemufxyf axmif'%fusomG ;
ygw,f? bJOacgi;f jzwfowfcHvu
dk &f +yD; aemufyidk ;f / axmifrLS ;awGudk owif;ydk@ay;+yD; tcsGet
f wufawGvyk af ewJh tjcm;olawGvnf;
a=umuf';l wkef oGm;=uygw,f? bmyJajymajym axmifyidk af omif;!Gef@uawmh tusO;f om;awGtcsi;f csi;f tdr=f uufcsif; td;k rJow
k f
cGycf idk ;f vdu
k w
f mjzpfygw,f?
(c) trsKd ;om;nDvmcHeJ@ wdu
k yf w
d 'f %f
o&ufe,fajrcH axmufvrS ;f a&;awGu o&ufaxmifrmS &Sw
d Jh usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f om; awG[m e0w&J/h trsKd ;om;nDvmcHudk
qef@usizf dk@ v_y&f mS ;r_awG}uHpnf aea=umif; /BCPawG pnf;&H;k a&;qif;aea=umif; owif;&w,fq+dk yD; usaemfwdk@o&ufaxmifudk
1993ckEpS f pufwifbmvxJrmS axmufvrS ;f a&; 0ifppfygw,f?
yxrqH;k usaemfu
h dk axmufvrS ;f a&;u ac:+yD; Al;0rSm ppfaq;ygw,f? olwdk@awGu. . .
rif;wdk@awG tcktjyifrmS tpd;k &u }uD;r_;usi;f yaewJh trsKd ;om;nDvmcHudk qef@usizf dk@ vkyaf e w,f? rif;ud,
k w
f idk fvnf;
qef@usizf dk@ vdu
k pf nf;&H;k aew,f qd+k yD;pGypf yGJ gw,f? aemufnzufawGrmS usaemfwdk@ tcsi;f csi;f pmtkyf pmayta=umif;/
tjcm;A[kow
k awG ta=umif;aqG;aEG; wmudv
k nf; BCP tr_eJ@ usvmwJo
h al wGu usaemfwdk@ausmif;om;awGudk
pnf;&H;k a&;qif;ae+yD; axmifuvGww
f Jh tcg us&if olw@dk ygwu
D wnfaxmifxm;wJh DPA( Democratic Patriot Army )udk
apv$wzf dk@ vkyaf ew,f qdw
k m rSeo
f vm;qd+k yD; ar;jref;ygw,f?usaemfuvnf; tjyifrSm trsKd ;om;nDvmcH usi;f yaewJt
h a=umif;
od&aSd =umif;/ 'gayr,fh b,ftcsuaf wGtay:rSm/ b,foal wGtay:rSm tajccH+yD; aqG;aEG;aew,f/ usi;f yaew,fqw
dk m roda=umif;/
usaemfwdk@taeeJ@ axmufcrH v
_ J rjyKEdik o
f vd/k qef@usirf v
_ J rjyKEdik af =umif;/ trsKd ;om;nDvmcH usi;f yaewJh tcsed u
f p+yD;
axmif0ifpmrSmawmif axmufvrS ;f a&;awGu,
dk w
f idk f apmif=h uyfaewmjzpfa=umif;/ wduscidk rf mwJh bmtcsurf S rodao;wJt
h wGuf
tcke0w ac:,laewJh trsKd ;om;nDvmcHudk xifjrifcsuf ay;zdk@qw
dk m rjzpfEidk af =umif;/ 'ga=umifh 'Dowif;[m rjzpfEidk af =umif;
usaemfujyefajymvdu
k yf gw,f?usaemfuquf+yD;nzufawGrmS pum;ajymwJt
h cgrmS A[kow
k jzpfz,
G t
f a=umif;awG/bmoma&;ta=umif
;/usaemfwdk@zwfc&Jh wJph mtkyt
f a=umif;awG/tjzpftysuaf wGuzdk vS,af jymqd=k uwmyJjzpfa=umif;/ ArmjynfueG jf rLepfygw(D BCP)uae
pnf;&H;k a&;awGqif;+yD; DPAwyfxJ ausmif;om;awGvw
$ zf dk@ axmifxrJ mS tpDtpOf&w
Sd ,fqw
dk m usaemfwdk@udk rvdo
k al wGu
86

ajymwmjzpfa=umif; jyef&iS ;f vdkuyf gw,f?usaemfu


h pdk pf+yD;awmh ud!
k (dk c)ud+k idr;f csr;f (pma&;q&m-nDyak v;)/ OD;atmifjrif0h if;/ udck ifaZmfeJ@
udak tmif'ifwdk@udk ac:,l+yD; ppfygw,f? +yD;awmhusaemfwdk@ tm;vH;k udk wdu
k x
f yJ dk@vu
dk yf gw,f? wdu
k x
f J a&mufawmh usaemfwdk@
ab;csi;f uyftcef;rSmu rif;aZ,smeJ@ vSrsKd ;aemif(c)rSe}f uD;wdk@ &Syd gw,f? axmufvrS ;f a&;u tr_ppfr+yD;rcsi;f aemuftr_rsm;xyfziG +fh yD;
ta&;,lO;D rvm;vdk@ pd;k &drpf w
d fawGeJ@ wdu
k x
f rJ mS ae&ygw,f?
wdu
k x
f rJ mS nzufaxmifyw
d o
f aH csmif;acguf +yD;&if ud,
k t
fh cef;eJ@u,
dk f oDcsi;f av;awG nnf;wwfygw,f? ud+k idr;f csrf;uawmh
rEWav;om;yDyD olwdk@rEWav;+rdK@/ rEWav;ta=umif;ryg&if xrif;pm; vdk@r0ifb;l vdk@ qd&k rSmygy?J oDcsif;qd+k yDq&dk ifvnf;
eef;awmfa&S@q&mwif/ +rdK@r+idr;f wdk@&Jh oDcsi;f awGrS a&G;+yD;}udKufwwfygw,f? jrdK@csppf w
d ftjynf@&w
Sd mrdk@ usaemfwdk@u ud+k rdK@cspv
f dk@
wpfcgwpfav ac:ygw,f? ud+k idr;f csr;f u wpfcgwpfcgawmh usaemft
h cef;udk oDcsi;f awmif;wwfygw,f? usaemfuvnf;
zd;k qdck siq
f adk wmh olwdk@awG rawmif;cifuwnf;u qdck siaf ewJah umif jzpfygw,f?
'gah =umifh o&ufaxmif&Jh wdu
k cf ef;awGrmS ae&wJn
h awGrmS qd&k if ppfuidk ;f awmif/ ref;awmifvuFsm/ ykn&Si/f a&csKd ;qdy/f
&wemyH/k jynfawmf0if/ a&$jynfp;dk pwJo
h cD si;f oHav;awG ysH v$iafh ewwfygw,f? ref;awmifv,smo
F cD si;f udk (1)aqmif(3)cef;u
qdik ;f q&ma*:uDqu
D oif,cl w
Jh mjzpfygw,f? usaemfh tvSn+fh yD;&if tefu,f}uD; OD;atmifjrif0h if;qD oDcsif;awmif;awmh olu
pdejf cL;=umanmif abmv,fudk qdjk ywwfygw,f? oDcsi;f qHk;wJt
h cgrmS ud!
k u
dk
. . .pdejf cL;=umanmif abmv,fvdk@ bmha=umifeh mrnfay;wmvnf;/ rif;odvm; vdk@ usaemfu
h dk ar;ygw,f? usaemfuvJ
rodvdk@ &Si;f prf;ygOD;qdak wmh. . .
uaemifrif;om;}uD;[m ol@taqmifurdk vmyJ tjcm;tysKd aqmifawGudk 0ifaevdk@ v_id x
f yd af cgifwifu
'Dped jf cL;abmv,fupdk yf+yD; qdak wmhrS uaemifrif;om;}uD;vnf; abmv,fo}H um;awmhrS vmw,f vdk@ajymygw,f?
usaemfwdk@awGtm;vH;k vJ ud!
k &dk [
Jh moudk =um;&vdk@ tlwufatmif &,f&ygao;w,f?
wdu
k x
f w
J pfa,mufwpfcef;pD aeae=uwJh tcsed rf mS oDcsi;f wpfy'k q
f D qd&k wm aysmpf &mwpfcyk gy?J oDcsi;f awGxrJ mS vnf;
pdww
f ufuGz,
G f oDcsi;f awG ygwwfygw,f? ud!
k dk oDcsi;f qdw
k Jh tvSnfh a&mufw,f qd&k if ol@&yJh ifudk tnmoH}uD;eJ@
rEWav; usKyfwdk@&wemyHak ejynf wifw
h ,fom,mpnfum; [dw
k ek ;f cguay tJ'gawGrar@=ueJ@
a&S@qufumpDr=H updk@av [kwyf g+yDAsKd @
jynfawmf0ifocD si;f udk [efygygqjdk ywwfygw,f? udck ifaZmfuawmh pwl',
D dk oDcsi;f awGxu
J
cdik x
f ;l eJ@ cifarmifw;dk
oDcsi;f awGudk qdjk ywwfygw,f?
( 'DaD e&mrSm tv#i;f oifv
h dk@ usaemfaxmifwiG ;f rSm oif,cl &Jh wJh Edik if aH &;oDcsif;awGudk A[kow
k
taeeJ@jzpfap/
avhvmvdk@&atmifjzpfap azmfjyvdyk gw,f? rl&if;pmom;twdik ;f tenf;i,fva$J csmrf &_ &Sd ifvnf; onf;cHciG v
fh w
$ af pcsiyf gw,f?)
7 July trSww
f & oDcsi;f wpfy'k f
nHrpJwJh wdk@&J@auG;a=umfoH wpfAv
dk u
f s wpfAv
dk w
f uf qifumE$cJ jJh yef
wdk@ausmif;om;&J@auG;a=umfoH wjynfv;Hk +cdr+fh cdro
fh u
J mnH wuUov
dk f AdrmR efajr,H ppfcsDwufzdk@
cGe;f rdef@[pfauG;oH vl,w
k rf orm ppftyk pf k&J@ AH;k oH aomaomnH ajrrSmcavjyef urBmra=uEkid w
f Jh
wdk@&J@'AD rd mR ef( cGyaf 'gif;tvH cGyaf 'gi;f tvH a&mifejD zmv#r;f cGyaf 'gi;f tvH wdrx
f uf0mavxJysH
aoG;pnf;wdu
k rf ,f wdk@atmifvH )
tmuma0[if wpfvv
l yl su
H m jrL;vGifhcjJh yef wdk@&J@t"dXmef rarhEidk w
f Jh auG;a=umfoH
rd;k ,HwpfciG v
f ;Hk wdk@&J@ppfcso
D H
tmZmenfaxmifaomif; jynfot
l usKd ;twGuf toufpeG f@cjJh yef &JrmefawGz+GH zdK;cJw
h mtrSef
ppftpd;k &udk a=ujyKef;&atmif jynforl b
d taygi;f eJ@ +rJ+rJ+rH+rH aocsmpGm wdu
k rf nftrSef cdik fcidk rf mrmwdk@&J@
oH"Xd mef
( cGyaf 'gi;f tvH wdk@atmifvH )
7 July trSww
f & oDcsi;f wpfy'k f
( pdeyf ef;awGidk uHaumfiv
dk dk@ opfyw
k yf iftrdk &J@ &_u
d o
f u
H dk r=um;vdu
k zf ;l vm; &Jabmfa&
&Jabmfa& ) t"dywdvrf;u uwW&map;awG cGm=unfph rf;=ua[h ap;xef; aoG;pufjrpfr a&vdak y
tif;,m;a&rajcmufor# raysmufEidk b
f ;l av *sLvdik f ( 7 ) &uf&J@ aoG;pufordik ;f a=umif;awG
jyefajymif;ajymae
rkwo
f ek Of ;D &J@ wdrOf ;D avajy cGyaf 'gi;f jrL;uGae a&$b/dk tif;0/ &mrn/ rEWav;aqmif
rD;awmifawGayguu
f u
GJ m wdu
k yf pGJ vdk@ae wpfzufowf taqmifpnf;urf;awG zsuo
f rd ;f ypf&rav
87

ausmif;om;tcGit
fh a&; umuG,af &; ay; ay;&rav 'dk@awmif;qdak e wdu
k ,
f rl av axmifeJ@rjcm;wJh
taqmif&J@wcH g;awG auG;a=umfojH rnf[;D ckwyf idk ;f csdK;jzwfacs wuUov
dk ef ,fajr
vlyifv,f}uD;zH;k v$r;f ae ppftyk pf x
k yd o
f ;D awG t&Su}f uD;&Suv
f dk@ trsurf ;D xGuaf e rif;om;
acgi;f aygi;f u|w=f uvdk@ bDv;l pG,&f yk w
f dk@ ikww
f w
k af y:vmay
*so
D &D;armif;jyef ypfcwfoaH wG ppfzed yfoaH wG [de;f nHwpfausmif;vH;k rD;cd;k ,rf;aiG@ zk;H v$rf;a0
uHah umfrar$;jr pdeyf ef;yGifw
h dk@ rGraG =u atmifausm.
f ausmufwidk f aoG;ywfvnftidk af e
&ifjyifejD rufcif;vrf; eDjref;aoG;ay ra=u 'dk@ra=uEdik af y rao &Jabmfwdk@raoEdik af y "g;
"g;csi;f &Si;f =urav vSH vScH si;f &Si;f =urav zufqpfae0if; }udr;f 0g;oHawG jynfoal wGudk
ppfa=ujimvdu
k af y
,kwrf m&ufpuf ppftm%m&l;vl&idk ;f awG ordik ;f udzk suq
f ;D zdk@}uHae
*sLvdik f ( 8) &uf eHeuf ( 5 )em&D awmfvo
J }H uD; jrnf[;D odrw
fh ek f or*~taqmufttHk
tkwyf jHk zpf&+yD or*~tw
k jf rpfudk u|&J idk ;f pufjzifh xd;k zsu+f zdK r+ydK or*~r+ydKEdik +f yD r+ydK
wuo r+ydKEkid +f yD
'dk@t"dXmefpdk@av igwdk@wpfawGt"dXmefqydk grnf 'dk@ausmif;ol ausmif;om;taygi;f wdk@onf
cGyaf 'gi;f tvHawmfatmuf nD&if;tpfuadk rmif&if;ESryrm pHpk n
Hk n
D D acwfopfa&muf&rnf a[h
ordik ;f opfaqmuf&rnf 'Dru
dk a&pD ynma&;twGuf 'dk@aoG;ac|;udk paw;rnf ta&;awmfyHk 'dk@ta&;awmfyHk
atmifygrnf
Zlvidk t
f rnf
eDaom'dk@aoG;om;eJ@ a&;xm;cJo
h nf Zlvidk ftrnf Zlvidk t
f rnf awmfveS af om trsKd ;om;pdw"f mwf
ay;cJo
h nf arG;cJo
h nf aoG;eJ@tnD Zlvidk t
f a&;awmfyo
Hk nf
Zlvidk (f 7 ) armfueG ;f opfrnf cGyaf 'gif;ys0H J &J&Jwu
dk rf nf ppfbv
D ;l obuf t=urf;zufaeonf
armif;jyefppfaoewf w&pyfypfum ,kwrf m&ufpuf aoG; yGuyf u
G ef eD D urBmajrwkeaf phrnf
aoG;eDaomfvnf; atmifvrH vJcS +Jh yD bmrxD Zmenfpw
d "f mwf }uD;jrwfvo
S nf rdbjynfot
l aygi;f eJ@
wpfurBmvH;k uaxmufcv
H dk@om awmfveS af &;rSm aygi;f pnf;vdk@om ppftm%mudk +zdKzsuyf pfrnf
vufeufuidk pf GJ wdu
k &f rnf aus;&Gmv,fuiG ;f qif;&rnf wpfnw
D nf; wpfnmwnf; vufwu
GJ m
awmfveS rf nf Zlvidk Zf menf tav;eDjyKum igwdk@ t"dXmefonf
1300 jynfh a&eHajr oydww
f yf}uD;&J@ ppfcsDaw;
w
oydwf oydwf arSmuf arSmuf
rD;wkwf rD;wkwf &d_@ &d_@
ocifrsKd ;a[h 'dk@Arm
( a&eHajroydww
f yf}uD; csw
D ufvmyg+yD &efoel ,fcsJ@tvHudk vSzJ dk@}uHpnfonf ) 2
&mcdik Ef e_ ;f jynfh tcGit
fh a&;r&or#onf 'dk@rauseyf+yD t&d;k awmifvydk Hk aoG;acsmif;pD;vnf;
'dk@awGra=umifah wmhonf e,fcsJ@tvHudk vSrJ nf wdu
k zf surf nf
( 'dk@v,form;awG 'dk@tvkyo
f rm;awG pk&;kH aygi;f pnf;vdk@nD v,f&iS f "e&Sif t&if;&Sifrsm;
tjrpfygwu
dk yf pfrnf vlwef;aphtcGit
fh a&;r&or#onf &atmif &atmif t&d;k a=ua=u ta&crf;crf;
raoGwef;armif;xkwpf pfqifrnf ) 2
igwdk@ausmif;om;awGonf igwdk@ausmif;om;awGonf u|eyf nma&;pepfudk rvdv
k m;+yD
ocifynma&;pepfom 'dk@awGvv
dk m;onf 'dk@tcGit
fh a&; 'dk@omwdu
k rf nf rkcs atmifyo
GJ rd ;f cHrnf
oydwf oydwf arSmuf arSmuf
rD;wkwf rD;wkwf &_d@ &_d@
ocifrsKd ;a[h 'dk@Arm
udv
k edk yD nma&; tvdrk &Sd
u|eyf nma&; tvdrk &Sd
ta&;awmfyHk atmif&rnf
88

Armjynf uGejf rLepf


rLepyf gwD ppfcsaD w;
jynfol@wyfrawmf csw
D ufc+Jh yD jynfol@twGuf OD;xdyfyefqif toufudk bmrxD uGejf rLepfygwD 'dk@rsm;a&S@aqmif
armfpw
D ek ;f tawG;tac: atmifvH v$ix
fh u
l mwdu
k rf nf
awm/ awmif/ jrpf/ acsmif; rd;k a&xJqD csw
D ufvdk@ wdu
k cf u
dk rf nf &efou
l v
dk pSH yG x
f ;dk um wpf[ek f
xd;k pD;ypfrnf
&_avmhppfonf a&S@wef;uppfonf *sed ;f azm/ ucsi/f rGe/f &cdik /f &Sr;f pHn
k D vlrsKd ;pHck sp=f unf
'dk@Armjynf r=umrD vGwaf jrmufaprnf v,form;awG v,fyidk &f rnf tvkyo
f rm;awGtm%m&rnf
tzdEySd rf cH+yD tcs,ftvS,rf cH+yD wGe;f vSecf +Jh yD auG;a=umfjyefygonf jynfol@wyfrawmf
csw
D ufvmyg+yD
&Jabmfoed ;f =unf
( u|e;f wdu
k yf 0GJ if&if; usq;Hk oGm;aom &Jabmfoed ;f =unftm; *k%jf yKpyfqx
dk m;onfh oDcsi;f jzpfygonf?)
odk@ cspv
f pS mG aom &Jabmfoed ;f =unf &efoal e0if;&J@ vlrqefwJh !Si;f yrf;r_udk wGe;f vSe+f zdKzsuf
wdu
k cf u
dk &f if;eJ@ atmifjrifpmG toufupdk aw;cJo
h nf oifEh v
S ;Hk om;onf vSo
H mG ;vdx
k ufjruf
oHr%d"g;vdk rma=umvSonf awmfveS w
f o
Jh &l aJ umif;tjzpfeJ@ xm0pOfawmufyaer,fh =u,fyiG efh eD D
igwdk@Ev
S ;Hk tdrq
f D &mtoacFs wnfaeOD;awmhrnf
b0rSeu
f efyjD yifvo
S nfh oif&h J@woufwmonf wdu
k yf rGJ sm;eJ@jynfv
h #aH eonf 48 pdw"f mwfeJ@tnD
ao&J owf&J tEdik ,
f &l o
J nf pnf;pnf;vH;k vH;k eJ@ qufwu
dk =f uvdk@ rSmcJjh yefygonf
oifZh o
GJ wWad tmifveH D igwdk@qufvufvi$ x
fh rl nf &efou
l dk urBmra=upwrf;a[h wdu
k cf u
dk af csre_ ;f okwo
f ifrnf
u|e;f &dik ;f ajrrSm rkew
f idk ;f xefaprnf
Adv
k &f o
_ bif
( jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&; &&S+d yD;onfah emuf Edik if aH wmforRwtm; ppfwyfrS csw
D uftav;jyK&onfh Adv
k &f o
_ bifqifEy$J u
Hk dk
a&;om;pyfqx
dk m;onfh oDcsif;jzpfygonf? tqdyk gocD si;f tm; tqdak wmfarvS+rdKifrS oDqcdk o
Jh nfah w;oDcsi;f jzpfygonf? Adv
k &f o
_ bif
qif,ifusi;f yonfah e&monf &efuek +f rdK@ jynfol@vw
$ af wmfa&S@ ( ,ck- jynfol@&ifjyifae&m ) jzpfygonf? )
xl;jrwfwpJh XH meD vGwv
f yfwAJh rmjynf ru|wt
f pOf v$wo
f bif qifE$Jch+J yD obifyGJ
oJnpH nf Armh[efa&; a&S;xH;k rysuaf tmif r&d;k pnfarmif; jidrafh nmif;a0a0pnf
( pnfawmfoH )
rif;aygif;pHpk n
Hk D Adv
k &f o
_ bif crf;rqD v#r;f y}udik v
f i_d af 0pnf Edik if aH wmforRwuGcsD
atmifvaH wmfudk tav;jyK&rnf Adv
k &f o
_ bifqif,ifwt
Jh cgrSD =unf;a&av ppforD;ruse&f
Armhwyfrawmf pkpH n
Hk D csw
D ufumyJ tav;jyK =u&onf? ? ?
vmvmacs+yD ysKd @cspOf ;D &J@ xl;wJZh menf wyfrawmf atmifppfonf rSe;f qwJo
h al wGvnf;
olvnf;ygacs+yD ndKndKrJrh Jh oJon
J pH D auG;a=umfae=uonf rSef;qwJo
h al wGxJ olvnf;ygacs+yD
yk0gjzLav; a0S@um,rf;rnf armifuvnf; arhuadk wG@+yD aruvnf; armifu
h adk wG@+yD tm;ay;auG;a=umfo+H ydKifnD
v$wo
f bifyGJ qifEc$J gawmfrSD
+idr;f csr;f a&;
urBmvlreS o
f r# ESpjf zmwl}uHq trSeyf yef=um;rSm ppfqo
dk nfrmS tE_wv
f uQ%m
+idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m a&yrm avyrm vGwv
f w
G v
f yfvyf cHpm;vd=k u&Sm tJ'g+idr;f csr;f a&;
t&om +idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m
vlom;EG,t
f m; qdwo
f Ok ;f apr,fh t%kjrLtEW&m,fudk umuG,yf g tiftm;jzifv
h nf;
tEdik u
f sirfh u
_ dk tqH;k owfapcsiw
f m Ekid if t
H csi;f csi;f yl;aygi;f aqmif&u
G af &;om raES;um
ay;ygenf;vrf;&SmazGyg
*sKd ;jzL *sKd ;jzL tqifq
h ifu
h v
l dk@ ( 0Jum 0Jum )4 urBmvlreS o
f r# &efrc&Sm
ta&;qdzk efcg aw;qdw
k w
H sm t%kjrLAH;k ydwyf pfyg t%kjrLAH;k ydwyf pfyg ppfurdk vdyk g ppfurdk vdyk g
+idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m
89

+idr;f csrf;a&;om&&if 'dk@aysm&f i$ rf mS apwDyx


k ;dk rsm;eJ@ ausmif;uefZ&yfom a=omf
+idr;f csr;f a&;om&&if 'dk@aysm&f i$ rf mS apwDyx
k ;dk rsm;eJ@ ausmif;uefZ&yfom pdr;f vef;a0qm a&$ya'om
v,fvyk o
f w
l idk ;f v,fyidk rf mS tvky&f /Hk puf&Hk qlnpH mG wluadk y; wHpOfuakd y; vlo;Hk ypPn;f cdik +f rD;ayg&m
xkwv
f yk af erSm a&$ya'om acwfuv
dk nf; a&muf&rSm yef;cs+D yHK; yef;yk+yHK;
oligtm;vH;k +yHK;=urSm tcgu}dk udKvifzh dk@&m vm vm ta&;qd=k u ta&;qd=k u
t%kjrLAH;k ydwyf pfyg ppfurdk vdyk g ppfurdk vdyk g ( +idr;f csr;f a&;om )2 ay;um ay;=uyg
ppfjzpfvm+yD qdrk jS zifu
h m rdcifwuGJ om;wuGeJ J@ aoyG0J if&mS ta&miftaoG;rcGjJ cm;yg
bmomra&G;em aoG;acsmif;pD;wJu
h rBmtESH@ tjym;rSm tvky&f Hk puf&Hk v,f,mudik ;f u|e;f
rD;avmifu|r;f &&Sm jymwdtv$r;f pm=unfch ef;awGvnf; csw
d yf w
d q
f w
d +f idrpf mG yef;csD yef;ykrjyKjyifyg
uavmifidk pkwif dk apmif;tdv
k nf;idk trsdK;om;zsuw
f Jh tqdwAf ;Hk eJh tqH;k owfv=dk uwJh ppf0g'aD wGyg
rcspyf g+yDoifu
h o
dk m rcspyf g+yDoifu
h o
dk m vm vm ta&;qd=k u ta&;qd=k u ( t%kjrLAH;k
ydwyf pfyg ) 2 ppfudkrvdyk g ppfurdk vdyk g +idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m
tcef;(15)wG
wGzJ ufaxmif
f w
H idk =f um;u
xmio
,ckazmfjyrJh
ta=umif;t&muawmh
wGzJ ufaxmifvdk@
todrsm;=uwJh
oD;oef@tusO;f axmif
twGi;f u
Edik if aH &;tusO;f om;rsm;b0ESifh oD;oef@axmifta=umif; od&ESd idk &f ef twGuf oD;oef@axmifrmS (4)ESpt
f usO;f usc&H wJh udb
k ek ;f jrifx
h eG ;f &Jh
tawG@t}uHK/ cHpm;r_awGudk wifjyvdyk gw,f?
usaemf ppfaxmufvrS ;f a&;awG&Jh zrf;qD;r_ucdk H&+yD; tif;pdeaf xmifudk a&muf&cSd aJh omfvnf; wGzJ ufaxmifv@dk vlord sm;wJh
oD;oef@axmifrmS om axmifouf(4)ESpjf zifh tusO;f pHb0udk ukev
f eG cf &Jh ygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;uae
axmifuadk &mufumprSm
usaemfw
h pfu,
dk v
f ;Hk
'%f&mAvyGEiS fh
cE<u,
dk w
f pfcv
k ;Hk
t!dt
k rJpaGJ ewma=umifh wm0efusaxmifrLS ;u vufcHzdk@ jiif;qefvu
dk yf gw,f? usaemfu
h dk axmifuydk dk@&ef wm0efuswJh
axmufvrS ;f a&;u usaemfu
h adk xmifrmS vufrcHEdkib
f ;l qd&k if vufrw
S x
f ;dk ay;yg qd+k yD; t=uyfuidk v
f mwma=umifh axmifr;_ vnf;
roufomwJt
h qH;k vufcv
H u
dk yf gw,f?
aemufawmh yHpk H xdik cf idk ;f +yD; axmifuspm&if; ,lygw,f? +yD;awmh wGzJ ufaqmiftaqmif(1)u 0efxrf;wpfa,mufudk
vSr;f ac:+yD; usaemfu
h t
dk aqmif(1)rSm xm;zdk@ajymygw,f?
odyrf =umygb;l ? axmif0efxrf;u usaemhacgi;f udk apmifjzift
h yk +f yD; taqmif(1)udk ac:oGm;ygw,f? tcef;(4)rSm
usaemfu
h x
dk m;ygw,f? usaemftcef;(4)udk pa&mufwt
Jh csed rf mS a&csKd ;cswJh tcsdejf zpfaewm a=umifh b,forl rS &Syd gb;l ?
usaemfae&wJt
h cef;u (7)ay/ (6)ayus,w
f Jh tcef;usO;f av;jzpf+yD; tcef;wcg;rSm (6)ay/ (3)aycef@ om&Sw
d Jh oHwidk w
f cH g;jzpfygw,f?
wHcg;udak wmh tay:(1)ay/ atmuf(1)aycef@ tvGwx
f m;+yD; oHjym;jzift
h jynfh umxm;ygw,f? aemufrjS yefo&d onfrmS oD;oef@&Sd
wdu
k cf ef;rsm;rSm topfaqmufxm;wm jzpfwma=umifh (8)ay ywfvnfjzifh pepfwuswnfaqmufxm;jcif; r[kwaf =umif;
od&ygw,f? a&csKd ;qif;+yD; jyefvm=uolrsm; vrf;av#mufae=upOf usaemfu
h dk pwifrw
S rf o
d mG ;olrmS trsKd ;om;'Dru
dk a&pD
tzGJ@csKyf(vli,f)rS ud&k efatmifjzpf+yD; oluusaemfu
h dk
armifbek ;f
vdk@ac:+yD; pE_wq
f ufygw,f? usaemfvufuv
dk rS ;f jyvdu
k w
f mudk axmif0efxrf;awGjrifomG ;+yD;
rif;tarhvif tdrrf [kwb
f ;l ? aqGrsKd ;pyfraeeJ@ qd+k yD; vSr;f qJygw,f? vrf;av#mufcsed u
f ek v
f dk@ wHcg;ydwzf dk@ 0efxrf;u
vSr;f atmfygw,f? tcef;wGi;f jyefa&mufwt
Jh cgrmS usaemft
h cef;wGi;f odk@ tcef;azmf (4)OD; 0ifvmygw,f? tcsi;f csif; rdwq
f uf
pum;ajym=uwJt
h cgrmS (3)OD;rSm q&mawmf}uD;rsm; jzpfwmudk odvu
dk &f ygw,f?
ywWeu
d Zk e uHaqmif oydwaf =umifh tzrf;cH&+yD; oD;oef@axmifusaejcif; jzpf=u+yD; q&mawmf}uD;rsm;rSm &efuif;+rdK@e,f
ara';eDausmif;wdu
k f q&mawmf OD;Om%bd0o
H / r&rf;uke;f +rdK@e,f r[m*E<&aHk usmif;wdu
k rf S wdu
k t
f yk q
f &mawmf OD;wUk EN,
d ESifh
pmcsu,
dk af wmf OD;Om%d\&wdk@jzpfw,f? usew
f pfa,mufuawmh usaemfppfa=uma&;pcef;rSm &Sad epOf toH=um;zl;vdu
k w
f Jh
a&SaeOD;apmvGif (zqyvtzGJ@csKyf taxGaxGtwGi;f a&;r_;/ ,ck-uG,v
f eG )f jzpfygw,f?
nae(4)em&DavmufrmS npmxrif;au|;ygw,f? (5)em&DcaGJ vmufrmS oD;oef@axmifu tusO;f om; tm;vH;k yHpk x
H idk cf ikd ;f +yD;
vlppfygw,f? yHpk x
H idk af epOfrmS yJ usaemfwdk@tcef;a&Sudk apmif+cHKxm;onfh vlEpS af ,mufudk ac:vm+yD; wpfO;D udk usaemfwdk@tcef;wGi;f
oGi;f vdu
k yf gw,f? aemufwpfO;D udak wmh ab;uyf&yftcef;u tcef;(5)xJ xnfv
h u
dk yf gw,f? usaemfwdk@tcef;xJ a&mufvmolu
q&mawmf wpfyg;yJjzpf+yD; ab;uyf&yftcef;udk a&mufomG ;olu OD;uif;pde(f jynfow
l ;dk wufa&;ygw/D jynf+rdK@u ) jzpfygw,f?
axmifyw
d cf sed af &mufawmh wef;jzKwf+yD; tem;&ygw,f?
90

usaemfwdk@tcef;xJrmS bke;f }uD;(4)yg;/ vlEpS af ,muf pkpak ygi;f (6)a,mufjzpfygw,f? n(9)em&Dx;dk tdycf sed af &mufawmh
rtdycf siv
f nf; tcef;xJrmS &Sw
d Jh zsm=urf;(3)csyaf y:rSm vSaJ e&ygw,f? usaemfeJ@ a&SaeOD;apmvGiu
f awmh q&mawmf(4)yg;&Jh
ajc&if;rSmae&m,lygw,f?tcef;axmifrh mS awmhusi}f uD;usiif ,fpeG f@w*Jh efzvm;(2)vH;k &Syd gw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;rSm !Si;f yrf;ESyd pf ufrr_ sm;/ tdyaf &;ysurf r_ sm;a=umifh c%csi;f rSmyJ usaemftyd af rmusomG ;ygw,f?
qwfueJ wpfa&;Ed;k vmwJt
h cgrmS wpfu,
dk v
f ;Hk udu
k cf eJ musiaf e+yD; &du
k Ef u
S cf x
H m;&wJh '%f&mawGa=umifh jyeftyd fvdk@r&yJ
emusiaf eygw,f? tcef;tjyifzufrmS &Sw
d Jh a&td;k uae a&wpfcu
G f aomuf+yD; jyefvaSJ evdu
k yf gw,f? reuf(4)em&Davmuf
tm&Hw
k ufcge;D rSm q&mawmfO;D wUk EN,
d xvm+yD; oHwidk fuu
dk idk u
f m(24)yXmef;a'oemudk &Gwzf wfygw,f? wdwq
f w
d +f idro
f ufaewJh
tusO;f axmifuaeq&mawmf&yJh Xmef;&Gwzf wfoH
=unf!zdk ,
G f
ysH vGiafh eygw,f?
Ak'&< o
J m;awmfrsm;[m
ppftpd;k &&Jt
h usO;f axmiftwGi;f
vl0wfvcJ &H ayr,fh
&[ef;wdk@&Jh
0denf;awmftwdik ;f
usi}fh uHaexdik =f uwJt
h wGuf
omoemawmftwGuf &ifeifah tmif cHpm;vdu
k &f ygw,f?
reuf(f 6)em&DrmS xdik x
f m;r,fa[hqdw
k Jh iSuq
f ;dk xd;k oH}uD;D eJ@twl oD;oef@axmif taqmifwidk ;f qlnpH mG xGuaf y:vmygw,f?
yHpk x
H idk /f rsuEf mS opf+yD; vrf;av#mufcsed f (5)rdepfjynfah wmh tcef;xJjyef0ifvm&ygw,f? tcef;xJrmS xdik af e+yD; wl&rl mS jrif&wJh
awmif,mpdu
k cf if;rsm;udk ai;=unfah erdygw,f? tjcm;tcef;u &JabmfawGqif;vm+yD; xH;k pHtwdik ;f vky+f yD; wpfcsKd @u usaemfeJ@
pum;pjrnf vmajymygw,f?
ud&k efatmifu [dzk uftaqmifrmS wifvi_d ef J@ pd;k vGiw
f dk@&aSd =umif;/ taemufzufrmS trwfrsm;&Sad =umif; ajymjyygw,f?
tusO;f om;awGtm;vH;k tcef;xJjyef0if+yD; aemufrmS
tay:xyfuae xdik ;f rsm; qif;vm=uygw,f? olwdk@awG[m
a&arsmxdik ;f awGjzpf+yD; jrefrmh a&ydik ef uftwGi;f ig;cd;k zrf;r_a=umifh axmifusvmjcif;jzpfw,fvdk@ q&mawmfrsm;u ajymjy ygw,f?
reuf(10)em&DcGJ xrif;um;vmwJt
h csed rf mS xdik ;f wpfa,muf usaemfwdk@tcef;a&S a&mufvm+yD;(xdik ;f rsm;rSm xrif;um;vmv#if
taqmifu;l cGi&fh Sdygonf) armifbek ;f [k usaemfh emrnfudk ryDroac:um tcef;xJodk@ iyda=umfxyk f wpfxyk f ESihf zsm=urf;rS
jzKwfxm;onfh tprsm;udk tyfcsn}f udK;jzifh csnx
f m;onfh t&mwpfck ypfxnfah y;ygw,f?
zsm=urf;0g;jym;tpay:rSm pmrsm;a&;xm;wma=umifh zwf=unfw
h t
Jh cgrmS wifvi_d u
f ol@&;Hk xkw&f ufrmS tdru
f dk bmrSmrvJ/
bmtr_eJ@0ifwmvJ/ use;f rma&;*&kpu
dk zf dk@/ pd;k vGi/f xGe;f xGe;f / rd;k atmif/ cifaZmfEiS fh tjcm;&Jabmfrsm;vnf; &Sad ea=umif;/ tm;vH;k u
owd&aea=umif; a&;xm;ygw,f? usaemf&ifxJ v_u
d u
f eJ 0rf;omoGm;ygw,f? aemuf txkyx
f rJ mS ygvmwJh bvacsmifa=umf/iyda=umf/
ajryJwdk@udk q&mawmfrsm;xH tyfESH xm;vdu
k yf gw,f?
ae@vnfcif;(12)em&Dx;dk awmh xdik ;f awG tay:xyfudk jyefwufomG ;ygw,f? taqmifxrJ mS tawmf&iS ;f vif;oGm;wJh tcsed u
f srS
tcef;wGi;f q&mawmfrsm;eJ@ pum;vufqHk usygw,f? rEWav;rSm usaemfawG@}uHKcJ&h wJh q&mawmfO;D a&0wESifh jrawmifwu
dk /f
rpd;k &drw
f u
dk /f pvif;ausmif;wdu
k w
f dk@u oHCmawmfrsm;. v_y&f mS ;r_rsm;ta=umif; av;jyifav;&yf oHCm or*~.
D v_y&f mS ;r_wdk@udk
q&mawmfrsm;tm; ajymjyygw,f? naeapmif;a&mufawmh usaemfh cE<mud,
k u
f '%f&mawG emusiv
f mw,f?
naepm xrif;pm;csed af &mufwmrdk@ xdik ;f awGvnf; atmufxyfqif;vmygw,f? wpfa,muf usaemfq
h v
D m+yD;
pum;ajymygw,f? olajymwm usaemfvnf; bmrSem;rvnf wma=umifh ajc[efvuf[efeJ@ ompum;ajym&ygw,f?
usaemfu
h ,
dk af y:u '%f&mawG/ t!dt
k rJpaGJ ewmudk jrifomG ;awmh olpw
d rf aumif; jzpfomG ;ygw,f? a&SaeapmvGiu
f ol@qu
D
aq;vdr;f p&m wpfcck ak wmif;awmh oltay:jyefwufomG ;+yD; xdik ;f y&kwq
f AD ;l wpfck ,lvmay;ygw,f?
wpfae@wmtwGuf usi}f uD; usiif ,fpeG f@zdk@ 'Dtcsderf mS tusiv
fh yk x
f m;zdk@ q&mawmfwpfyg;u ajymygw,f? *efzvm;cscsed f
aemufwpfcsed &f aSd o;w,fvdk@ xyfajymygw,f? av0ifavxGurf aumif;onfh tcef;wGif usi}f uD;pGef@+yD;ygu teH@toufrsm;
aysmufatmif ykq;dk ydik ;f jzifh cgxkwyf pf&ygw,f?
nae(5)em&DcaGJ wmh aq;r_;a&mufvmygw,f? usaemfu
h ,
dk /f vufawGuu
dk cf aJ evdk@ aomufaq;/ vdr;f aq;ay;zdk@
awmif;awmhrif;ubmtr_v/J igu
h q
dk &mvmrvkyef J@/ jzpfwaJh &m*guo
dk majym vdk@}udr;f armif;+yD; bmpyd&k edk J@ aqmf'grpf(3)vH;k pDay;um
jyefxu
G o
f mG ;ygw,f? n(8)em&Davmufusawmh taqmif=uyf(vufarmif;&pf oH;k &pftqif&h o
Sd )l axmif=uyf cifarmifvwfqo
dk l
rl;Ia&mufvm+yD; oCmawmfrsm;udk qJa&;wdik ;f xGmygw,f?
rde;f r&_y/f t&ufaomuf/ r[kww
f mtukev
f yk v
f dk@ tzrf;cH&wm enf;ao;w,f vdk@vnf; ajymygw,f? usaemfwdk@u
cifAsm;pGypf aGJ ewmawG r[kwaf =umif;/ q&mawmfawG[m ywWeu
d Zk e uHaqmifjcif;a=umifh axmifusvmwJh oCmawmfawG
jzpfa=umif; jyef&iS ;f jyvdk@ olut
dk xufv}l uD;awGu 'Dvadk jym+yD;tyfcw
Jh ma=umifh ckvadk jymqd+k yD; jyefjiif;aeygao;w,f?
aemufwpfae@ reufusawmhrS olajymcJw
h mawGtwGuf rSm;,Gi;f a=umif; q&mawmfawGqD 0efcsawmif;yefygw,f? +yD;awmh
q&mawmf}uD;rsm;twGuf eHeufpm qefjyKwfuyfygw,f?n(8)em&DavmufrmS wpfzufcef;rS anmifa&$trwf udt
k ek ;f armif&Jh
oDcsi;f nnf;oH ud=k um;&ygw,f? tcef;wGif xdik af epOf taemufzufcef;u eH&u
H cdk eJ J@ acguw
f Jh toH=um;&wma=umifh
91

q&mawmfwpfyg;udk ar;vdu
k rf w
d ,f? wpfzufeJ@wpfzuf owif;ar; aewmvdk@ tajzjyefay;ygw,f? usaemf&w
k w
f &uf em;rvnf
jzpfomG ;wma=umifh owif;ar;yH/k owif;ay;yHak wGudk &Si;f jyygw,f?
at/ bD/ pD/ 'DtwGuf atqd&k if wpfcsuaf cgu+f yD;/ bDq&dk if ESpcf supf ojzifh csuaf &trsm;ud&k u
dk +f yD; pmvH;k wpfv;Hk +yD;ygu
ESppf uUef@avmufjcm;+yD; cyfjrefjref oH;k av;csuf &du
k u
f m tjyeftvSef ar;=uwmyJ jzpfygw,f? wpfzufu vdu
k rf w
S w
f o
Jh u
l
=urf;jyifrmS vdu
k af &;+yD; em;rvnfwmudk jyefar;ygw,f? axmiftwGi;f tcuftcJawG 'Davmuf rsm;jym;aewJ=h um;u owif;,lyu
Hk dk
=unf+h yD;usaemfawmfawmfav;pm;oGm;&ygw,f?Ak'[
< ;l ae@rmS axmifyidk w
f ef;pD&w
Sd ,fvdk@a&SaeOD;apmvGiu
f ajym+yD; axmifyidk v
f mwJt
h cg
wifjyp&mawGudk wifjyzdk@ yHkp&H yf+yD;wifjyEdik af =umif; ajymygw,f? axmifyidk v
f m&if q&m0ef}uD; ygvmrSm aocsmwma=umifh
q&mawmf}uD;awG[m acgi;f rl;+yD; use;f rma&; odyrf aumif;wma=umifh wifjyzdk@ajymawmh q&mawmf}uD;rsm;u oabmwl=uygw,f?
axmifyidk v
f mwJt
h cgrmS taqmifr;_ u bmwifjyp&m&Sv
d dk@vJ ar;ygw,f? use;f rma&;udpv
P dk@ ajymwma=umifh aemufrmS
q&m0ef}uD;ygvmw,f? q&m0efujdk yygvdk@ jyefajymygw,f?
tJ't
D csed rf mS tcef;(3)u Av}uD;qdw
k Jh ausmif;om;wpfa,mufu oGm;wdu
k +f yD; tpmrpm;Edik w
f Jh udpu
P w
dk ifjyygw,f?
q&m0efu b,fzufu emwmvJvdk@ ar;awmh tJ'aD usmif;om;u nmzufto
H mG ; emaewmvdk@ jyefajzygw,f? q&m0efu 'gq&dk if
b,fzufomG ;u aumif;aeawmh b,fzufomG ;eJ@0g; vdk@ajym+yD; xGuo
f mG ;ygw,f? usaemfwdk@ tcef;a&Sudak &mufvmawmh
q&mawmf}uD;rsm;u xdik &f if;/ x&if; tm;enf;wma=umifh acgi;f rl;+yD; rsuv
f ;Hk awG jyma0vmw,fvdk@ wifjyygw,f? 'gudk q&m0efu
xdik &f ifajz;ajz;xdik /f x&ifajz;ajz;x/ aysmufomG ;rSmygvdk@ ajym+yD; wpfjcm;cef;udk xGuo
f mG ;ygw,f? tjcm;cef;u wmarG(tuo)u
udjk rifah tmifu ol@wpfu,
dk v
f ;Hk rSm 0JawGayguaf ewma=umifh ta&jym;wpfcv
k ;Hk ,m;+yD; tzkawGxu
G af ew,fvdk@ wifjyawmh
t&d;k xJuaum r,m;bl;vm; vdk@ ar;+yD; bmrS rprf;oyfyJ jyefxu
G o
f mG ;ygw,f?
tJ'q
D &m0ef[m axmifq&m0ef pd;k =unfqw
dk m jzpfygw,f? ol[mvmbfpm;&mrSm tifrwefrS emrnf}uD;+yD;
Edik if aH &;tusO;f om;rsm;tay: tvGe&f ufpufvo
S jl zpfygw,f? usaemfo;D oef@ axmifa&muf+yD;(2)&ufcef@ t=umrSmyJ vmbfpm;r_/
OD;cifarmifjrif(h jynfol wd;k wufa&;ygw-D OuUX/ ausmif;om;acgi;f aqmif &uo-OuUX)ESifh Adv
k rf ;_ baomf (armifaomfu)
aoqH;k r_awGrmS tcsed =f uef@=umr_awGa=umifh &mxl;ujzKwfcsc&H +yD; yifpifay;jcif; cHc&Jh ygw,f? Edik if aH &;tusO;f orm;awGu
raoqH;k oifyh J toufq;Hk &_;H cJh&wJh t"duw&m;cHuawmh olyjJ zpfygw,f? bmha=umifv
h q
J adk wmh tusO;f om;tm;vH;k &Jh use;f rma&;[m
ol@&rJh w
S cf sut
f ay:rSm rlwnfaewma=umifh jzpfygw,f?
wpf&ufrmS rqv A[dak umfrwDjyKwf OD;bdo
k ed ;f &Jh nDjzpfol 'kw,
d Adv
k rf ;_ }uD; oD[ol&pd;k ode;f onf aoG;wd;k a&m*geJ@
aoG;wufaepOf q&m0efuadk c:aomfvnf; tcsed rf SD a&mufrvmwma=umifh aoG;wd;k acgi;f rl;onfh a0'emudk t}uD;tus,f
cHpm;ae&ygw,f? tJ't
D csed frmS usaemfwdk@tcef;xJu q&mawmf}uD;wpfyg;u oHyk&moD;taphudk axmif0efxrf;wpfO;D tm;
tjrefq;Hk &Smcdik ;f ygw,f? oHy&k moD;taphudk 0g;pm;cdik ;f awmhrS oufomoGm;ygw,f? aemufusawmh q&mawmf}uD;udk
aus;Zl;wifveG ;f vdk@
pm;p&mrkef@uGyw
f pfxyk (f olwdk@onf
axmiftwGi;f
txl;pyg,&f ,
S f
tcGit
fh a&;rsm;&&Sd
aeojzif)h vmuefawmhomG ;ygw,f?
wpfcgwek ;f uvnf; usaemfwdk@tcef;eJ@ tjcm;tcef;u &JabmfawG 0rf;udu
k af &m*gjzpfwek ;f u axmifuaq;rSL;qdo
k l
cifarmifE,
G f a&mufvm+yD;olay;wJh wufx&mqdu
k u
f vif;/ uvd&k zdk eD aD umESifh bwfpy&dak q;rsm;udk ay;aomfvnf; a&m*groufomyJ
yd+k yD;om qd;k &Gm;vmaeygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@taemufcef;u q&m0efO;D aZmfjrifah rmif qdo
k u
l dk a&cdsK;qif;csed rf mS ar;=unfah wmh
oluae+yD; aq;awGudk tcGcH sw
G I
f jrnf;=unf&h ef/ aq;tppfqydk gu aq;teH@&+yD; t&omrSmvnf; cg;oufouf &Sad =umif;
ajymwma=umifh aq;r_;ay;wJh aq;awGudk ppfaq;=unfyh gw,f?
aq;awmifah wGxrJ mS yJre_ f@awGxnfx
h m;wJh aq;twkawGukd th=H ozG,f awG@vu
dk &f ygw,f?'Dupd u
P dk aq;rSL;S udw
k ifjyawmh
olrodb;l / axmifaq;&Hu
k
ay;wJah q;awG jzpfa=umif; jyefajymygw,f? tJ'aD emufyidk ;f tdru
f ae aomufaq;awGjyefrmS
+yD;&JabmfawGudk jyefa0vdu
k &f awmhryS J a0'em oufom&m &cJyh gw,f? usaemft
h cef;az:&Jh ajymjycsut
f & (oluaemufyidk ;f
tcef;(7)udk ajymif;a&G@ccH &Jh ygw,f) OD;pde0f if;(oH;k cG) (u|e;f wdu
k yf w
GJ iG f tpmiwfcw
H u
dk yf 0GJ ifco
Jh )l axmiftwGi;f aoqH;k &yHrk mS
0rf;udu
k af &m*gy;dk a=umifh tpmyif rpm;Edik yf J 0r;fAu
dk f wjznf;jznf; ylvm+yD; aemufq;Hk toufyg ygomG ;&wJt
h xd jzpfomG ;cJyh gw,f?
OD;pde0f if;[m toufyifaocJah omf jim;vnf; emrnfraocJo
h nf/h &JabmfawG=um;xJ twk,zl ,
G af umif;onfh ol&aJ umif;
wpfa,mufjzpfygw,f? ol[m ppfaxmufvrS ;f a&; t}uD;tuJjzpfwJh cif!eG f@eJ@ yk*K~d vfa&;t& tifrwef&if;ES;D aomfvnf;
ol&;Hk xkww
f ek ;f u vmawG@waJh xmufvrS ;f a&;u OD;av;bm vdak o;vJvdk@ar;awmh bmrSrvdck sib
f ;l ? 'Dru
dk a&pDeJ@
vl@tcGit
fh a&;yJvcdk siw
f ,f vdk@jyefajymcJw
h ,fvdk@ od&ygw,f?
usaemfwdk@awGonf jrefrmjynf'rD u
dk a&pD&a&;/ vl@tcGift
h a&; tjynft
h 0cHpm;Edik &f ef twGuf axmiftwGi;f tjyif wdu
k yf rGJ sm;
qifEcGJ =Jh uw,f? wpfcsKd @&aJ bmfawG toufay; pGef@ v$wcf =Jh uw,f?
wGb
J ufaxmifow
H idk =f um;uae jrefrmjynf}uD;ta=umif; usaemf cg;cg;oufouf awG;aerdjyefw,f?
92

tcef;(16)a'g
a'gerSmaewJh awmifay:om;awG
o&ufaxmifrmS
usaemfwdk@eJ@twl
axmifajymif;(100)xJrmS
u&iftrsKd ;om;
tpnf;t&H;k
(KNU)u
u&ifwidk ;f &if;om;awG (10)a,muf ygvmygw,f? tJ'D u&ifwidk ;f &if;om;awG[m Edik if aH wmfyek u
f efrq
_ w
dk Jh yk'rf (122)eJ@
ao'%fusc&H wJh olawGjzpf+yD; aemufrS wpfoufwpfu|e;f trdef@ ajymif;a&G@c&H wJh olawGjzpfygw,f? olwdk@awG[m 1983 ckEpS f
avmufu Adv
k rf if;ode;f OD;aqmif+yD; (KNU)rS yJc;l &d;k r jyefvnfazmfxw
k af &;wm0efeJ@ e,fpyfuae yJc;l &d;k rudk vmcJ=h uygw,f?
tJ'J t
D vmrSm anmifav;yifteD; olaX;uke;f blwmem;rSm tpd;k &ppfwyfawGeJ@ ypfcwfra_ wG jzpfygawmhw,f? olwdk@awG[m
yJc;l &d;k rawmxJrmS cdak tmif;aexdik f =uygw,f? rqv tpd;k &u vufqufuif;/ wyfuif;awGeJ@ yJc;l &d;k r taemufjcrf;awGudk
f Jh tcGit
fh vrf;enf;yg;+yD;
jzwf(4)jzwf usio
fh ;Hk +yD; zrf;qD;ygw,f? (KNU)rS &JabmfawG[m &dumQ jywfvyfr'_ %fa=umifh xGuaf jy;Edik w
tpd;k &&Jzh rf;qD;r_udk cHvu
dk &f ygw,f? olwdk@awGudk rqvtpd;k &u Edik if aH wmfyek u
f efre_ J@ ao'%f csrw
S v
f u
dk yf gw,f? olwdk@awG[m
tr_udk t,lc0H ifcJah yr,fh tqifq
h ifh &_;H edrcfh &Jh ygw,f? aemufq;Hk tqifh jzpfwJh Edik if aH wmforRwqDrmS toem;cHvm$ wif+yD;
ao'%fay;rJah e@uydk J apmifah e&ygawmhw,f?
tJ'u
D mvrSmyJ 1988 ta&;awmfy}Hk uD; jzpfymG ;awmh axmifwiG ;f qlyrl _ jzpf=uygao; w,f? 1988 pufwifbmrSm e0wu
tm%modr;f +yD;csed rf mS olwdk@ &JabmfawGcsn;f oufoufudk oD;oef@axmifu u|e;f wdu
k u
f dk ydk@vu
dk yf gw,f? 1989ckEpS frmS e0wu
a':atmifqef;pk=unfudk tus,cf sKyf rwm;qD;cifrSm axmifcgwt
Jh aeeJ@ vGw+f idr;f csr;f omcGifh ay;ygw,f? tJ'D
vGw+f idr;f csr;f omcGiafh =umif(h KNU)tr_awG tm;vH;k udk ao'%fuae wpfoufwpfu|e;f tjzpf ajymif;vJcyJh gw,f?
e0wtaeeJ@ 1992ckEpS /f arvrSm 1192eJ@wpf}udr/f 1992ckEpS f 'DZifbmv(31)&ufae@rmS 1 93eJ@ wpf}udr/f 1994ckEpS f
Zefe0g&v
D (3)&ufae@rmS wpf}udrw
f dk@eJ@ vGw+f idr;f csr;f om cGiafh y;cJw
h mawGa=umifh vGw&f ufaphae+yD; jzpfaomfvnf; quf+yD; vGw&f ufr&Sd
axmifcsxm;qJjzpfygw,f? axmifxrJ mS ae&wmcsn;f yJ (16)ESpaf usm&f aSd e+yD; tcsKd @qd&k if OD;a%Smufawmif odyrf aumif;csiaf wmhygb;l ?
tJ'v
D dk OD;a%Smuftenf;i,f csKd @,iG ;f oGm;wJh olawGukd pdwZW aq;&Hyk dk@ &r,ft
h pm; axmifxrJ mS yJ 'Dtwdik ;f xm;ygw,f?
olwdk@awGtm;vH;k u olwdk@vw
G rf &Jh ufeJ@ ywfouf+yD; axmifyidk u
f dk wifjywJt
h cgrmS olwdk@ vGw&f ufudk roda=umif;eJ@ txufudk
jyefar;ay;rnfvdk@qu
dk m wdwyd y jyefvnf ajz=um;jcif; vnf; r&Scd yJh gb;l ? olwdk@awG[m vGw&f ufr&Sd tusO;f om;awGvdk
jzpfaeygawmhw,f?
wpfcsKd @tusO;f om;awGu cef@reS ;f =uwmuawmh e0weJ@ (KNU)wdk@ aphpyf!ESd id_ ;f r_ r&ao;vdk@ olwdk@udk
wrifjyefrv$waf o;wm jzpfEidk w
f ,fvdk@ cef@reS ;f =uygw,f? ppftpd;k & vufxufrmS axmif'%fEpS t
f &Snq
f ;Hk uscaH e&wJh
tusO;f om;awG
jzpfygw,f?
awmiftmz&duwdu
k u
f
orRwe,fvq
f ifref'v
J m;[m
tom;ta&cGjJ cm;r_a=umifh
(26)ESp=f um ,H=k unfcsuaf =umifh tusO;f cHc&Jh ygw,f?
(KNU)&JabmfawGuvnf; olwdk@u&iftrsKd ;om;rsm; &oif&h xdu
k w
f Jh tcGit
fh a&;twGuf ,H=k unfcsuaf =umifh
awmfveS w
f u
dk yf 0GJ if&if; tusO;f uscaH e&wm jzpfygw,f? awmifay:u&ifwidk ;f &if;om;awG[m &d;k om;jzLpif+yD; yGiv
fh if;wJo
h abmxm;&Sd
=uygw,f? usaemfwdk@eJ@twlwl axmifajymif;cJ&h wJh u&ifwidk ;f &if;om; &JabmfawG[m awmxJ/ awmifx/J axmifxrJ mS ESp&f n
S v
f rsm;
aexdik cf J@&olawGyyD D rD;&xm;wdk@/ oabFmwdk@awmif wpfcgrS rpD;zl;=u&Smygb;l ? axmifajymif;rSyJ pD;zl;=uolawGyJ jzpfygw,f?
yef;oD;wdk@/ bmwdk@qadk wmif "gwyf aHk wG/ pmapmifawGrmS om awG@z;l =u+yD; b,fvdk t&om&Sv
d nf;qdw
k m rod=uygb;l ?
olwdk@awG t}udKufEpS o
f ufq;Hk [if;v#muawmh ig;yd&nfeJ@ i&kwo
f ;D pyfpyf[if;awGjzpf+yD; ig;ydeJ@ i&kwo
f m&S&d if xrif;pm;vdk@&w,fvdk@
ajymygw,f? ajymwJt
h wdik ;f vJ olwdk@pm;=uygw,f? olwdk@qrD mS awG@&wJh wlnw
D pJh w
d x
f m;awGuawmh r}udKufwu
Jh pd u
P dk aumufauG@
zH;k uG,af jymavhr&Sw
d myJ jzpfygw,f? yGiyfh iG f@vif;vif;eJ@ wJw
h ;dk ajymqd=k uygw,f? yGifhvif;wJh olwdk@&"Jh avh[m cspcf ifEpS o
f ufz,
G f
aumif;vS+yD; awmifay:wdik ;f &if;om; wdk@&Jh pdwaf epdwx
f m;wdk@udk az:jyaeygw,f?
usaemfwdk@ o&ufaxmifudk twlwal jymif;a&G vm&wJh u&ifwidk ;f &if;om; (10)a,mufpvH;k [m c&pfbmom0ifawGjzpf+yD;
oDcsi;f qdak umif;vS=uygw,f? "rRaw;awG/ u&ifwidk ;f &if;om; &d;k &maw;awG oDqw
dk t
Jh cgrmS
pxl;aqm/ udx
k ;l vG,/f
zxD;avmt,fvef J@ udak us;awmwdk@[m tifrweftwdik t
f azmuf nD+yD; em;axmifvdk@aumif;vSygw,f?
olw
l dk@tawGaxmifxrJ mS trSww
f & a&;pyfoq
D x
dk m;wJh oDcsi;f av;wpfy'k &f Sd ygw,f? oDcsi;f emrnfu awmifay:om;wJ?h
usaemfawmifay:om; a'gerSmaeygw,f
wG,w
f mp&mqdv
k nf; a0vma0;
vmcsi&f ifac:ygw,f a'geajr0,f
taygi;f toif;rdwaf qG a&mif;&if;rsm;awG&,f
93

tckcsed rf sm;qdk ta&mufvmcJ&h if


awmifay:om;&J"h avh aysmpf &may
oDcsi;f oHav;awG 'H;k tuav;awG
pnfum;vdk@ aeqJay
usaemfwdk@awG u&ifzxD;awGeJ@ twlwal exdik pf Of umvrSm awmifay:u&if}uD; pxl;aqmajymjywJh [moav;
wpfct
k a=umif; }uHK}udKufwek ;f wifjyvdyk gw,f? rqvtpd;k & rif;rlaepOf umvwke;f u qmxl;apm[m u&ife,fajrwpfae&mu
tpd;k &pmoifausmif; wpfausmif;rSm wm0efxrf;aqmifaewJh rlvwef;jy ausmif;q&mwpfOD; jzpfygw,f?
rqvvufxuf ae@x;l / ae@&ufawGq&dk if tcke0w vufxuf jynfol@oabmxm; cH,yl v
GJ rdk sKd ; csw
D ufyaGJ wG jyKvkyyf gw,f?
tJ'v
D ydk aGJ wGudk rvdu
k rf ae& trdef@a=umifh qmxl;apmtygt0if awmifay:wdik ;f &if;om; awmfawmfrsm;rsm; pdwn
f pf&ygw,f?
tdy,
f mu reuftapm}uD;x+yD; aumuf!iS ;f aygi;f wpfa,mufwpfxyk af y;um em;axmifcsicf sif/ em;raxmifcsicf sif
xdik af e&ygw,f? wpfO;D eJ@wpfO;D tcsw
d t
f quf jyKvkyx
f m;wJh twdik ;f rqv ygw,
D el pf ud,
k pf m;vS,af wGu
'Dtqdu
k dk wifoiG ;f ygw,f/ 'Dtqdu
k dk axmufcyH gw,f
qd+k yD;olwdk@tcsi;f csi;f twdik ftazmuf nDnv
D yk af ewmudk vlawGuo
dk ufoufrJh tdyaf &;ysuaf tmif vkyyf gw,f? rqv&Jh
csw
D ufyaGJ wG&Jh 'kuu
Q dk awmifay:om; wdik ;f &if;om; awG awmfawmfcpH m; vdu
k &f ygw,f? tpnf;ta0;+yD;+yD;vm;eJ@ pdwn
f pfnpfeJ@
apmifah ecsed rf mS tcrf;tem; pifjrifah y:u acgi;f aygi;f xm;wJh yk*K~ vfwpfa,mufu
'Dt
D qdu
k dk oabmwlygovm;cifAsmvdk@ ar;awmh tm;vH;k u tdrjf yefcsiaf ewma=umifh wlygw,fvdk@ ajzvdu
k =f uygw,f?
tcrf;tem;+yD;awmhrmS rdk@ qmxl;apmwdk@0rf;tom}uD; 0rf;omaeygw,f? xH;k pHtwdik ;f tcrf;tem;udk auG;a=umfoaH wGeJh
&kyo
f rd ;f vdu
k yf gw,f? rqvvufxuf aemufq;Hk auG;a=umfou
H awmh qd&k ,
S v
f pfacwf ajymif;awmfveS af &; atmif&rnf
atmif&rnfjzpfygw,f? 'gudk pdwrf &SnEf ikd af wmhwJh awmifay:u&if}uD; wpfa,mufu qd&k ,
S v
f pfacwfajymif;awmfveS af &;
atmfbmG vD atmfbmG vDvdk@ u&ifo}H uD;eJ@ tm;&yg;&atmfvu
dk f ygw,f? 'DtoH=um;awmhab;u u&ifwidk ;f &if;om;awGu
0dik ;f &,f=uygw,f? 'gayr,fh ygw,
D el pfv}l uD; wpfa,mufu r&,frarmEdik ef J@ oHo,awGjzpf+yD; cifAsm;apmapmu
bmatmfvu
dk w
f mvJvdk@ ar;jref;ygw,f? 'Dawmh u&if}uD;uvnf;atmif&r,fav/ 'dk@u awmifay:u&ifqadk wmh tm;wufoa&m
atmfvu
dk w
f m pum;ryDyJ atmfbmG vD jzpfomG ;wmvdk@ tajzjyefay;vdu
k af wmh ygw,
D el pfv}l uD;uvnf; 0rf;omtm;&
jzpfomG ;ygw,f?
aemufw
f pf}udrf tcrf;tem;rSL;&Jh qd&k ,
S v
f pfacwfajymif;awmfveS af &; wdik af y;oHudk atmfbmGv/D atmfbmG vDq+kd yD;
atmf[pfygavawmhw,f? wpfu,fawmh atmfbmG vDqw
dk Jh pum;vH;k [m u&ifbmomeJ@qdk qJqw
dk aJh e&mrSm oH;k wJh
awmfawmfq;dk &Gm;wJh t"dy`g,f ayguaf pwJh pum;jzpfygw,f? tJ'pD um;vH;k &Jt
h "dy`g,fudk bmomjyefrjyawmhygb;l ? eD;pyf&m
u&ifwidk ;f &if;om;awGqD ar;jref;=unfyh gvdk@ yef=um;vdu
k yf gw,f?
qmxl;apmqdw
k Jh u&iftrsKd ;om;}uD;[m rqvtpd;k &vufxufu wdik ;f &if;om;zGH@+zdK;a&;ody`H oifwef;trSw(f 3)eJ@
ppfuidk ;f &Gmopf}uD; oifwef;qif;wJh rlvwef;jy ausmif;q&m jzpfwma=umifh rqv&Jh a'guw
f idk o
f zG,jf zpfaewJh
ygwo
D abmw&m;awGudk oif,cl yJh gw,f? 'Dvo
dk if,+l yD;rS u&ifjynfe,frmS pmoif=um;zdk@ apv$wcf aJh yr,fh qmxl;apm[m
_ rf;aqmifcyJh gw,f? qmxl;apm&Jh yHo
k efu vlu00/ rsuEf mS uao;ao;eJ@rdk@
u&iftrsKd ;om;a&;twGuf (KNU)xJ0if+yD; ppfrx
jrefrmawG&Jh zd;k omxl;&kyef J@ tvGew
f yl gw,f? pum;ajymvnf;aumif;/ oDcsi;f qdv
k nf;aumif;+yD; cspcf ifzdk@vnf; aumif;vSygw,f?
wpfcgwek ;f u oluusaemfwdk@udk a[h/ cifAsm;wdk@ Armtpd;k & tqufquf rqva&m/ e0wyg ajymajymaewJh
OruGo
J u
dk rf ysuq
f w
dk Jh pum;vH;k udk usKyfoabmrusb;l vdk@ ajymygw,f? usaemfwdk@uvnf; b,fvjdk zpfvdk@vJ zxD; vdk@ar;awmh
cifAsm;wdk@yJ pOf;pm;=unfah v/ OruG&J if taumifraygub
f ;l ? taumifraygu&f if rsKd ;qufwek ;f oGm;rSmaygh uG wJ?h
zxD;pum;tqH;k rSm usaemfwdk@ &,fr=d uygao;w,f?
+yD;awmh olu(KNU)eJ@ rqvwdk@ vufxufuppfyaGJ wG ta=umif;udk ajymjyygw,f?
cifAf sm;wdk@ ArmhwyfrawmfrmS atmifqef;ol&,
d bGJ@[m tjrifq
h ;Hk jzpfovdk usKyfwdk@tzGJ@rSmvnf; apmbOD;}uD; CROSS
[m tjrifq
h ;Hk yJuG
+yD;awmh &efow
l yfuawmif a=umuf&GH@&wJh wdu
k &f nfcdku&f nf jrifrh m;wJh &JabmfawG olwdk@(KNU)wyfrmS &Sad =umif;
ajymjyygao;w,f? u&ifzxD;wdk@awG[m axmifwiG ;f (16)ESp=f um jzwfoef;cJw
h ma=umifh axmifwiG ;f tawG@t}uHKawG
trsm;}uD;&Syd gw,f? tJ'D tawG@t}uHKawGudk usaemfwdk@awGudk jyefajymjyygw,f?
wpfcgusaemfwdk@udk }udK;ay;cH&wJo
h al wGcsn;f yJ ae&wJh wdu
k cf ef;u tawG@t}uHK awG udv
k nf; ajymjyygw,f?
pdw"f mwfrcdik rf mwJh olawGq&dk if }udK;ay;cge;D pdwv
f y_ &f mS ;r_rsm;+yD; pdwaf zmufjyefomG ;wmawGvnf; &Syd gw,f? 'gayr,fh
94

zxD;awGajymjycsut
f & Edik if Ha&;tr_eJ@ }udK;ay;ao'%f usco
H mG ;&olawGuawmh ajcwpfvrS ;f rysuyf /J rnfo
h l@ tultnDurdk S
r,lyJ
}udK;pifay:wufwJh
avSum;udk
wufomG ;Ekid cf w
Jh ,fvdk@
od&ygw,f
*VKefO;D apm/
tke;f ausmjf rif/h
udw
k ifarmifO;D (r_id ;f &mjynfah usmif;om; acgi;f aqmif)wdk@eJ@ u&ifwyfrawmfu (2)OD; wdk@uawmh olwdk@u}dk udK;ay;zdk@ vmxkww
f t
Jh cgrmS
tjcm;tcef;awGu olwdk@&Jh &JabmfawG&w
Sd Jh ae&mtxdvm+yD;
a,mufza&/ oGm;ESi+fh yDa[h
vdk@aysmaf ysm&f i$ &f i$ yf J ajym+yD; }udK;pifay: wufomG ;cJw
h ,fvdk@ ajymjyygw,f? u&if&aJ bmf (2)OD;udk }udK;ay;wJt
h cgrmS
u&iftpnf;t&H;k &Jh oDcsi;f wpfy'k jf zpfwJh v,faxmfq;l nm; byGmaumfo;l av;zd;k tpcsw
D Jh u&ifph pfaoG;ppfreS f oDcsi;f udk
us,af vmifpmG atmf[pf oDq+dk yD; }udK;pifay:rSm a'gujf zKwfI toufpaw;cH wdu
k yf 0GJ ifomG ;cJw
h Jh ta=umif;udk ajymjycJyh gw,f?
tjcm;&mZ0wftusO;f om;awGxrJ mS ao'%fay;wJt
h cg tomw=unf vdu
k o
f mG ;wJh ol&o
Sd vd/k &ke;f uefwt
Jh wGuaf =umifh
oHvufo;D armifarmifwdk@tyk pf u
k
oHcsw
d af wGeJ@aygu+f yD;
tjyifukd
xkw,
f cl &Jh wmawGvnf;
&Syd gw,f?
jynfoal wGo=d uapzdk@ }udK;wdu
k af o'%fab;uae vGwaf jrmufc&Jh wJh zxD;awG ajymjycsut
f & }udK;ay;cH&ol wpfa,muf
tqifq
h ifah usmjf zwf&yHu
k dk usaemfrw
S rf o
d avmuf rSww
f rf;wifvydk gw,f?
w&m;&H;k awmfu ao'%fvdk@csrw
S +f yD; axmifxu
J dk a&mufvmwJo
h u
l dk tjcm;wdu
k cf ef;awGrmS tjcm;tusO;f om;awGeJ@
a&maESmrxm;yJ }udK;wdu
k v
f dk@ac:wJh ao'%form;rsm;udk xm;wJt
h cef;rSm xm;ygw,f? tJ'}D udK;wdu
k rf mS ao'%f tusO;f orm;awGudk
wpfa,mufwpfcef;xm; ygw,f? ao'%fusc&H r,fh tusO;f om;udk axmifxrJ mS tom;[if;eJ@ xrif;udyk HkreS f au|;+yD;
tywfpOfaygifcsed /f use;f rma&;ppfygw,f? ao'%ftrdef@eJ@ axmifxu
J dk pa&mufvmol[m ueOD;tprSmawmh ody+f yD; ylyefp&m
rvdak o;ygb;l ? t,lc0H ifcGiafh wG &Sad eao;wma=umifh arsmv
f ifah evdk@ &ao;wmjzpfygw,f? w&m;&H;k u csrw
S v
f u
dk w
f Jh tr_eJ@ywfouf+yD;
tJ'cD srw
S v
f u
dk w
f Jh w&m;&H;k udk t,lcH pwif&ygw,f?
+rdK@e,f/ wdik ;f / A[dw
k &m;&H;k pwJt
h qifah wGqD wpfqif+h yD; wpfqifh t,lcv
H m$ wif&ygw,f? tJ't
D qifah wGu tusO;f om;&Jh
t,lcv
H m$ awGudk y,fcsvu
dk +f yDq&dk if rqv vufxufu jynfo
h l@vw
$ af wmfudk t,lcw
H if&ygw,f? (4)ESpw
f pf}udru
f si;f ywJh
jynfol@vw
$ af wmfu
t,lcu
H ydk ,f+yD;
jypf'%fudk
twnfjyKvdu
k &f ifawmh
aozdk@vrf;
tifrwef
eD;oGm;+yD
jzpfygw,f? }udK;orm;wpfa,muf&Jh aemufq;Hk ulu,f&m aumuf&;dk wpfr#ijf zpfwJh aemufq;Hk tqifh wpfcyk u
J sefygawmhw,f?
tJ'guawmh Edik if aH wmforRw}uD;xH toem;cHpm wifwmyJ jzpfygw,f? tJ't
D csed rf mS }udK;orm;wpfa,muf&Jh toufu
orRw}uD;vufxu
J dk a&muf&o
Sd mG ;ygw,f? zqyv vufxufrmS awmh Edik if aH wmforRw}uD; ref;0if;armifu Adv
k rf ;_ cspaf umif;udk
ao'%fuae uif;vGwcf iG fh ay;cJzh ;l ygw,f? 'gayr,fh rqvorRw vufxufusawmh 99&mcdik Ef e_ ;f u toem;cHpmudk yvyfvu
dk w
f m
rsm;ygw,f?
}udK;orm;wpfa,muf[m Edik fiaH wmforRwxH toem;cHpm wif+yD;oGm;&ifawmh ao&r,f&h ufudk vufcsKd ;a&wGuaf pmifzh dk@yJ
&Syd gawmhw,f? tJ'v
D adk pmifah e&wJh tcsed rf sKd ;rSm aumv[moowif;awG xGuaf y:vmwwfygw,f? }udK;ay;zdk@twGuf
tvky}f uD;zufrmS }udK;(2)acsmif;uspaf ewmwdk@/ vuform;bkwu
f tacgi;f (2)vH;k &du
k x
f m;+yD;+yDwdk@ tp&So
d jzifyh gy?J }udK;wdu
k x
f rJ mS
pdwu
f adk ysm&f i$ af tmif twufEidk q
f ;Hk ae=u ayr,fh wpfcgwpf&H }udK;wdu
k u
f dk axmifr;_ awG/ axmifq&m0efawGeJ@ axmifyidk w
f dk@ wdik ;f cef;
vSnv
fh nf+yDq&dk if t&rf;udk owdxm;&ygw,f? t,lct
H qifq
h if&h ;_H xm;+yD; orRwqD toem;cHpm wifxm;wJo
h al wG
vnfyif;,m;&ygawmhw,f? bmjzpfvdk@vnf;qdak wmh axmifyikd u
f
}udK;ay;&r,fh tusO;f om;wpfO;D csif;qDudk rwfwyf&yf+yD;
vdu
k pf um;ajymaecsed rf mS tusO;f om;&Jt
h &yfeJ@ ol@t&yfuw
dk idk ;f um tusO;f om;&Jh t&yfucdk ef@reS ;f +yD; tacgi;f aowWm &du
k af pygw,f?
axmifyidk }f udK;wdu
k f
vm=unf+h yD;wJh
nqd&k if
}udK;wdu
k w
f pfcv
k ;Hk
ajcmufjcm;zG,&f m
wdwq
f w
d f
ajcmufuyfaewwf+yD; }udK;orm;awGwpfO;D csif; ol@tvSnv
fh m;/ igt
h vSnv
fh m; qdw
k t
Jh awG;awGeJ@ pd;k &draf e=u&ygw,f? aemufwpfae@
reufr;dk vif;&ifawmh ao'%fay;&r,fh }udK;orm;udk ol@&rJh dom;pku axmif0ifpmvmawG@Eidk &f if awG@cdki;f +yD; olwdk@udk oD;oef@ay;awG@
ay;ygw,f?
tJ'J v
D adk wG@&wJh tcsed rf mS
w&m;cH&aJh &S@aevnf; &Sw
d wfygw,f? rdom;pkeJ@ awG@ciG afh y;+yD; oGm;&ifawmh
e*dx
k m;wJ}h udK;wdu
k u
f ae }udK;pife@J teD;qH;k rSm&Sw
d Jh oD;oef@wu
dk u
f dk ajymif;a&G@ xm;vdu
k yf gw,f? tJ't
D csed rf mS axmifyidk u
f
w&m;oabmtenf;i,f ajym+yD; tcef;xJu xGuaf pygw,f?
tomw=unfq&dk if
bmrSrjzpfayr,fh
jy\em&Sm+yD;
wdu
k cf ef;xJu
rxGu&f ifawmh
tiftm;oH;k +yD;
qGx
J w
k af p&ygw,f? }udK;ay;cH&r,fh tusO;f om;[m }udK;ray;cif(1)ywf avmuf tvdu
k wnf;u use;f rma&; aq;ppfcsu,
f +l yD;
use;f rma&; aumif;rGeaf =umif; q&m0efaxmufccH suf &&Sx
d m;+yD; jzpfygw,f? }udK;ay;cH&cge;D ajymif;a&G@ cHvu
dk f &wJh }udK;pifem;u
wdu
k [
f m oD;oef@wu
dk cf ef; jzpf+yD; }udK;pifudk jrifawG@ae&ygw,f? bk&m;wpfqv
l nf; &Syd gw,f? }udK;ay;wJt
h csed [
f m rsm;aomtm;jzifh
reufvif;tm&k%t
f csed rf mS jyKvkyw
f wfygw,f? aemufwpfae@ }udK;ay;awmhr,fq&dk if nzufrmS oufqidk &f mbmom tvdu
k f
o&%*Hw
k ifwmawG jyKvkycf Giafh y;ygw,f?
95

wpfcsKd @ }udK;'%form;awG[m reufyidk ;f }udK;pifay: rwuf&cif tcsed af v;awGudk w&m;acGziG efh m;axmif&if; tcsed f
ukeq
f ;Hk apwwf=uygw,f? }udK;wdu
k ef m;u oD;oef@wu
dk u
f kd ajymif;a&G@ a&muf&v
Sd mwJt
h cgrmS tcef;twGi;f rSm v#ypf pfr;D rxm;ay;yg?
+cHKapmif ray;awmhyg? *efzvm;ray;yg? aoapEdik w
f Jh t&mwpfcrk S rxm;wJt
h jyif 0efxrf;(2)OD;u wpfvn
S pfh D rdepfrjcm;
apmif=h uyfaeygw,f?
v#ypf pfr;D rxm;wmu
wpfcsKd @}udK;
'%form;awGu
aemufwpfae@
}udK;eJ@ao&rSmudk
a=umufvef@+yD; }udK;ay;wmudk rcHawmhyJ rD;yvyfjzKwf+yD; "gwv
f u
dk cf jH cif;/ +cHKapmif&ySd gu +cHKapmifudk toH;k jyK+yD; vnfyif;}udK;uGi;f pGyI
f
aoa=umif;}uHpnfjcif; *efzvm;rxm;wmu cE<u,
dk u
f dk *efzvm;rsm;eJ@ xk&dkujf cif;/ tkwef &H u
H dk acgi;f eJah jy;aqmif+h yD;
wdu
k jf cif;awGa=umifh tapmifht=uyf xm;&S&d jcif;awGyJ jzpfw,fvdk@ od&ygw,f?
aemufwpfae@ tm&k%u
f si;f +yDq&dk ifawmh axmifyidk /f axmifrLS ;/ axmifq&m0ef eJh w&m;&H;k u w&m;ol}uD;rsm; a&mufvm+yD;
axmif0efxrf;tiftm;eJ@ 0ef;&H+yD; }udK;pifay: wifygw,f? }udK;pifay:rSm avSum; ( 2 ) ck&+Sd yD; yxravSum;udk acsmacsmarmarm
jzwfEidk =f uayr,fh }udK;pifuiG ;f &J@ a'guq
f jGJ zKwfr,ft
h qifh =urf;jyifuw
kd uf&r,fh avSum; ( 3 )qifu
h dk wuf&wm
awmfawmfcufw,fvdk@ od&ygw,f? tusO;f om; awmfawmfrsm;rsm;[m }udK;uGi;f vnfyif;em; eD;uyfvmwmud=k unf+h yD;
aysmah cGomG ;wwfvdk@ ab;em;uae 0efxrf;awGu vufarmif;wpfzufpu
D
csKyf+yD; }udK;pifay: qGw
J if&ygw,f? }udK;pifay:
a&mufwt
Jh cgrmS axmiftm%mydik af wGu trdef@pmjyefygw,f? +yD;awmh aemufq;Hk rSm=um;jcif;/ awmif;qdjk cif; awGvyk Ef idk yf gw,f?
tJ'aD e&mrSmwif tavmif;udk tdro
f dk@ydk@ay;&ef qEN&/Sd r&S/d o+*Kvfzdk@ wm0ef,El idk rf nfo
h l &S/d r&Sd ar;+yD; o+*Kvfpm;&dwrf &S&d if
axmifuae tpd;k &pm;&dwef J@ o+*Kvfay;ygw,f? ( cGi;f csut
f aeeJh Edik fiaH &;tr_eJh ao'%ftr_awGudk tjyifu rdbaqGrsKd ;awGxH
tavmif;jyefay;jcif;r&Sv
d dk@ od&ygw,f)}udK;'%fc&H r,fh tusO;f om;udk ar;jref;+yD;wJh tcgrmS awmh oufqidk &f m bmomtvdu
k f
qkawmif;jcif;cGijfh yK+yD; acgif;pGyf pGycf svu
dk yf gw,f? +yD;wJt
h cgrmS vnfyif;ukd }udK;uGi;f wyf+yD; tusO;f OD;pD;Xmeu wyf=uyf}uD;
wpfO;D OD;uae a'guu
f q
dk jGJ zKwfcs+yD; aoapcJyh gw,f?
rqvvufxuf }udK;ay;cHcJhol tcsKd @rmS a'gujf yKwf+yD; ( 5 )rdepf=um }udK;jyefajzcdserf mS touf&iS af eao;ygu aemufxyfwpf}udrf
raorcsi;f owfwmawG &Sad =umif;vnf; od&ygw,f? 'guawmh u&iftrsKd ;om; zxD;}uD;awGajymjywJh axmifwiG ;f }udK;b0/ }udK;rdef@
ypf'%feJh ywfouf+yD; wifjywmjzpfygw,f?
u&iftrsKd ;om;}uD;awGeJ@ yufouf+yD;qufajym&r,fq&dk if wpfcg 1993 ckESpx
f rJ mS o&ufaxmifwiG ;f trSw(f 4)aqmifrmS
jy\emwpfck jzpfcyJh gao;w,f? tusO;f om;awG twGuf axmifuae ( 1 ) ywfwpfcg a0iSay;aewJh qyfjymeJ@ yufouf+yD; jzpfwmyJ
jzpfygw,f? axmifuaeay;wJh qyfjym[m tvGeaf o;i,fae+yD; &kyyf suq
f if;ysujf zpfaevdk@ ( 4 )aqmifu Edik if aH &;tr_awG
tm;vH;k pk&;kH +yD; axmifyidk w
f ef;pD;rSm wifjy=uygw,f? tJ'v
D w
dk ifjyawmh axmifyidk w
f ef;pD;u
h wGuf ( 4 )aqmifu Edik if aH &;tusO;f om;awG tm;vH;k
'gy&J r,f? 'gBJMxJuyHpk Htwdik ;f a0wm? rvdck si&f ifjyefay;vdk@ajymwJt
jyefay;vdu
k yf gw,f? tJ't
D usKd ;quftaeeJ@ ( 4 )aqmifu Edik if aH &;tr_awG tm;vH;k udk axmifxu
J axmifwpfcjk zpfwJh taqmifuae
wdu
k u
f akd &$@+yD;
ajcusi;f cwf/
a'guw
f yfcv
H u
dk yf gw,f?
&uftenf;i,f=umawmh
axmifyidk u
f
}udK;&ufvw
G cf w
Jh Jh
f u
dk af wmh usaemfwdk@aewJh tdyaf qmif(1)udk a&mufvmygw,f? usew
f Jh ( 4 )aqmifu
KNUu&ifzxD;}uD;awGudk a&G;+yD;v$wv
Edik if aH &;orm;awGuadk wmh ae+rJtwdik ;f wdu
k x
f rJ mS xm;vdu
k yf gw,f? usaemfwdk@taqmifudk zxD;wdk@a&mufvmawmh ae&mxdik cf if;
tpm;taomufawG tqifajyzdk@ usaemfwdk@ (1)aqmifu 0dik ;f 0ef;vkyaf qmifay;wmudk pxl;apmeJ@/ udx
k ;l vG,w
f dk@u usaemfwdk@udk
tjrifr=unf jzpfaeygw,f? +yD;awmh . . .
usaemfcifAsm;wdk@ ( 5 )nawGeJh twlwl xrif;rpm;bl;? usaemfwdk@zmom oD;oef@aer,f vdk@ usaemfwdk@udk a'gow}uD;
ajymygw,f? +yD;awmhxyf+yD; . . .
usaemfwdk@ wdu
k x
f rJ mS qufraeEdik af wmhb;l ? (10 ) ESp&f +Sd yD aevmwm? qufraeEkid af wmhb;l ? cifAsm;wdk@ usKyfux
dk ifcsio
f vdk
xifEidk w
f ,f? usKyfcifAsm;wdk@eJh twlwrl aebl; vdk@ajymygw,f? usew
f zJh xD;awGu tjcm;xrif;pm;0dik ;f u axmif0ifpmvmolawGeJ@
wG+J yD;xm;vdk@ tqifajyoGm;cJw
h ,f? ud+k idr;f csrf;wd@k xrif;pm;0dik ;f rSm Adv
k o
f ef;vS/ udw
k ifjrifheJ@ usaemfwdk@0idk ;f rSm zxD;aomrwfp/f csKd av;/
udak tmif (udx
k eG ;f jrifah tmif)wdk@ 0dik ;f rSm ref;!$ef@/ tefu,fvOf ;D atmifjrif0h if;wdk@ 0dki;f rSm zxD;avmt,fvw
f dk@ tqifajyajy
jzpfae=uayr,fh zxD;pxl;aqmeJ@ udx
k ;l vG,w
f dk@u olwdk@ajymxm;wJt
h wdik ;f oD;jcm;aeygw,f? usaemfwdk@u oGm;+yD;
acsmah rmhajzmif;jz ajymqdak yr,fh zxD;pxl;aqmu a'guefaeygao;w,f?
usaemfwdk@u zxD;pxl;aqmajymwJu
h pd eP J@ yufouf+yD; pdwt
f aESmuft,Suf rjzpfro
d vdk zxD;wdk@udk em;vnfcyJh gw,f? usaemfu
ydv
k dk@awmif cspcf ifryd gao;w,f? olwdk@&ifxrJ mS t&Su
d t
dk &Sdtwdik ;f yGifyh iG v
fh if;vif;}uD;ajymwwfvdk@ pxl;aqmwkd@&J@ pdw"f mwf&;dk om;r_udk
rsujf rifcpH m;em;vnfygw,f? &efuek t
f if;pdeaf xmifrmS }udK;wdu
k ef J@ u|e;f wdu
k af wGrmS oHajcusi;f eJ@ (10)ESpef ;D yg; aecJ&h olawG
jzpfygw,f? zxD;wdk@aecJ&h wJh wdu
k af wGu usaemfwdk@ aecJ&h wJw
h u
dk af wGvdk omrmefr[kwyf gb;l ? oHwcH g;wpfxyf/
96

opfom;wHcg;wpfxyfeJ@ av0ifavxGuf opfom;ayguaf v; wpfcyk &J ySd gw,f? nqd&k if rD;a&mifreSd rf eSd fav;atmufrmS
use;f rma&;csKd @,iG ;f pGmeJ@ yifyef;qif;&J}uD;pGm aecJ&h olawGyg?
oHajcusi;f eJ@ (10)ESpaf ecJ&h vdk@ olwdk@&J@ajcusi;f 0wfawGrmS oHpm;vdk@ ajcaxmufawG xHu
k u
dk af e+yD; oHqyd w
f ufc&Jh olawG jzpfygw,f?
tckvadk jcusi;f vGwef J@
ae&wm
&ufyidk ;f av;yJ
&Sad o;wJt
h csed rf mS
wdu
k x
f jJ yefa&mufomG ;vdk@
ola'goxGuw
f mudk
k yf 0GJ ifvmcJo
h al wG qdak wmh axmifxrJ mS
em;vnfu,
dk cf si;f pmrdygw,f? aemufwpfcu
k KNUrSm vufeufuidk +f yD; toufupdk eG f@ wdu
qyfjymwH;k av;udpeP J@ wdu
k x
f o
J w
l dk@ raecsiw
f m obm0usygw,f?
aemufyidk ;f pxl;aqmu t*Fvyd o
f cD si;f / Hym book awGxu
J oDcsi;f awGqw
dk maumif;vdk@ usaemfwdk@u vdu
k q
f /kd vdu
k o
f if&if;eJ@
&if;ES;D oGm;ygawmhw,f? usaemfwdk@ axmif0ifpm vm&ifvnf; pm;aomufz,
G &f mawGudk zxD;wdk@qD oGm;ydk@ay;wwfygw,f?
wpfcgwpfcgvnf; usaemfwdk@qrD mS i&kwo
f ;D r_ef@ vmawmif;wwfygw,f? aemufoyd fr=umygb;l ? usaemfwdk@ xrif;pm;0dik ;f rSm
u&iftrsKd ;om;awG jzpf=uwJh zxD;pxl;aqm/ zxD;avmt,fv/f apmausm+f idr;f / udx
k ;l vG,w
f dk@eJ@ pnfum;odu
k +f rdKuf aeygawmhw,f?
wpfcgwpfcgaxmifxrJ mS awmif,mu&vmwJh t&Gupf rd ;f udv
k ;DS +yD;/ i&kwo
f ;D r_ef@/ tcsKd r_ef@/ i&kwq
f /D ig;yda=umfenf;enf;udk
qDcsuef J@ow
k +f yD; pm;aomufzdk@ usaemfwdk@u tpmyvm jyifwek ;f yJ &Syd gao;w,f? pdwrf &Snaf wmhwJh zxD;awGu axmifiydudk
yJ[if;&nfeJ@azsm+f yD;/ i&kwo
f ;D r_ef@eJ@ ususee e,fzwfpm;aomufaeESifh =uygawmhw,f? xrif;wpfyef;uefawmif ukeaf eyg+yD?
usaemfu . . .
c%ae=uygO;D / 'DrmS t&Guo
f w
k af ew,f? c%uav;ygqdak wmh pm;&if;apmifw
h maygAh sm vdk@jyefajzw,f? +yD;awmht&Guo
f w
k ef J@
aemufwpfyef;uef xyfpm;=uygawmhw,f? usaemfaxmifxrJ mS
aexdik rf aumif;&if pm;zdk@q+dk yD; tdru
f axmif0ifpmuae
xnfah y;wufwJh aumfzrD e_ f@/ Edk@re_ f@/ o=um;awGukd pkord ;f xm;+yD; ud+k idr;f csr;f eJ@ ud&k uQ;D wdk@&J@ xrif;pm;0kid ;f awG&J@ yHyh ;dk r_awG
tm;vH;k aygi;f +yD; axmifxrJ mS u&ifEpS o
f pfu;l / c&pfawmfarG;ae@ tcgor,/ c&pfprwfpaf e@/ ESpo
f pfu;l ae@awGrmS usaemfwdk@
Ekid if aH &;tusO;f orm;awGtjyif &mZ0wftusO;f om;awGyg yg0ifap+yD; usaemfwdk@ trSw(f 1)tdyaf qmifrmS usi;f y jyKvkyEf kdicf yJh gw,f?
o&uftusO;f axmifwiG ;f "rRaw;oDcsi;f oHawG/ c&pfprwfpaf w;oHawG ysH@viG afh pcJyh gw,f? zxD;wdk@u c&pfprwfpf qkawmif;yGrJ mS
"rRusr;f pmtkyu
f u
dk idk +f yD; v_u
d v
f SpJ mG qkawmif;=uw,f? +yD;awmh zxD;awGu olwdk@axmifusvmcJw
h Jh umvwpfavsmufv;Hk
'Dvw
dk pfcgrS tcrf;tem; rvkyEf ikd cf b
Jh ;l ? cifAsm;aus;Zl;a=umifyh ?J 'Dae@awGa&mufwidk ;f cifAsm;udk owd&aerSmvdk@ usaemfu
h adk jymygw,f?
u&ifEpS o
f pfu;l ae@uv
dk nf; jyKvkycf =Jh uygao;w,f? reufyidk ;f rSm axmifrLS ;eJ@ em;vnfr&_ ,l+yD; tvHwif/ tav;jyKtcrf;tem;udk
jyKvkycf yJh gw,f?
a[wm,l;a&mhq;l . . . xD;aumfaemfw&m
,l;a&mh
xD;avmh vdk@u&ifbmomeJh u&iftrsKd ;om;tvHukd tav;jyKygw,f?
u&ifvrl sKd ;rsm;&J@ bmom/ ,Ofaus;r_/ pmayta=umif;awGeJ@ ( KNU ) rSmolwdk@awG@}uHK&wJh u&ifEpS o
f pfu;l tawG@t}uHKawGeJ@
u&ifEpS o
f pfu;l jzpfay:vm&wJh ta=umif;&if;udk Adv
k }f uD;oef;vS OD;aqmifwJh u&ifwyfzGJ@0ifawGu ajym=um;=uygw,f? +yD;awmh
u&iftrsKd ;om; tpnf;t&H;k &Jh aw;oDcsi;f awGuo
kd q
D +dk yD; u&ifEpS o
f pfu;l ae@ tcrf;tem;udk o&ufaxmif taqmif (1) tcef; (3)rSm
vBu&f nftcsKd yGeJ J@ usi;f yEdkicf yJh gao;w,f? aemufyidk ;f rSm zxD;wdk@eJ@ usaemfwdk@[m rdbeJ@om; orD;awGvkd cspcf ifw,
G w
f m oHa,mZOf
jzpfrd =uygawmhw,f?
igwdk@awG&J@ rvGwaf jrmufao;wJh tajctaeudk tjyifa&muf&if ajymjyay;yg? KNU uvl}uD;awG odatmifvyk af y;yg? igwdk@udk
ao+yDyv
J dk@ olwdk@rw
S ,
f =l urSmyJ
usaemfu zxD;wkd@udk azsmif;zsygw,f? usaemfwdk@xrif;pm;0dik ;f rSm u&iftrsKd ;om; (4)a,muf&ySd gw,f? usaemft
h rd u
f
axmif0ifpmvmEdik =f uwmrdk@ usaemfaxmifu vGwo
f mG ;&if olwdk@awGudk b,foal wG=unf&h =_ urvJvdk@ pdwyf rl yd gw,f? 'gayr,fh
zxD;wdk@u usaemfu
h dk ajymygw,f?
i&kwo
f ;D r_ef@eJ@ tcsdKr_ef@rsm;rsm;om xnfah y;Asm? usaemfwdk@twGuf bmrSrvdyk gb;l wJ?h usaemfaxmifu vGww
f aJh e@rmS
pxl;aqmu rsu&f nfav;prf;prf;eJ@ usaemfu
h Edk w
_ q
f ufygw,f? tjyifa&muf&if olwdk@tr_updk pHk rf;ay;zdk@eJ@ vGwrf nf&h ufudk
odcsiyf gw,fvdk@ wzGzrG mS &Smygw,f? 'gt
h jyif olwu
dk x
f aJ &mufwek ;f u usaemfcifAsm;wdk@udk &efawG@rcd w
Jh t
Jh wGuf tEl;t!Gwf
awmif;yefygw,fw?Jh
usaemfu
tJ'w
D ek ;f u
arhawmifarhaeyg+yD?
oluawmh
rSm;oGm;w,fvdk@
rarhEidk af tmif
awmif;yefaeygawmhw,f? usaemfu zxD;wdk@udk em;vnf+yD;om;rdk@ awmif;yefp&m rvdyk gb;l zxD;&,fvdk@ jyefajymvdu
k yf gw,f?
olwdk@tm;vH;k udk usaemf E_wq
f ufvu
dk yf gw,f? olwdk@awG[m usaemf&h J@ axmifwiG ;f rdbawGqv
dk nf; rrSm;ygb;l vdk@
usaemfvufcx
H m;ygw,f? olwdk@awG[m &d;k om;w,f? yGiv
fh if;w,f? usaemf olwdk@ucdk spfw,f? olwdk@eJ@ aexdik &f wJh tcdseaf v;[m
97

aysm&f iG zf dk@ aumif;w,f? e0w[m ppfreS w


f +Jh idr;f csr;f r_udk rsuEf mS vGaJ eoI usaemfwdk@ cspw
f Jh wdik ;f &if;om;awGeJ@ jyefrqHEk ikd af o;ygb;l ?
usaemf olwdk@udk tusO;f axmifawGqu
D jrefjref vGwaf jrmufapcsi+f yD?
olwdk@ro
d m;pkawGvnf; b,fa&mufvdk@ b,fayguaf e=u+yDv?J olwdk@u,
dk w
f idk af wmif vGwrf ,f&h ufudk rodEidk =f uwJh e0w&J@
G af wmh axmifA;l 0rSm olwdk@awG
vufatmufrmS &moufyef tusO;f om;}uD;awG tjzpfeJ@ touf&iS af e=uwke;f . . . ?usaemfvw
vGwaf jrmufwaJh e@=u&if olwdk@ arG;&yfXmeD jyefEidk zf dk@twGuf wpfa,mufudk aiG ( 300 )pDudk olwdk@emrnfawGeJ@ tyfxm; cJyh gw,f?
u&ifEpS o
f pfu;l ae@awG/ c&pfprwfpaf e@awGa&muf&if usaemfwpfa,muf olwdk@awGtwGuf qkawmif;aerdygw,f?
tcef; ( 17 )yd
yduwfuzkd suw
f Jh uGupf w
k f
1991 ckESp?f &efuek t
f if;pdef A[dpk jH ytusO;f axmif}uD;?
usaemftif;pdeaf xmifrmS aecJ&h wke;f u e0wu oHCmawmfawGeJh yufouf+yD; bmoma&;ESyd u
f yG rf a_ wG/ omoemawmf
apmfum;r_awG jyKvkycf w
Jh mudk tus,w
f 0ifh &Si;f jycsiw
f ma=umifh tckvo
dk ;D oef@ azmfjy&jcif;jzpfygw,f?
1991 ckEpS t
f wGuf urBmEh dkA,fv+f idr;f csr;f a&;qkudk jrefrmjynf 'Dru
dk a&pDa&;eJ@ vl@tcGit
fh a&;twGuf wdu
k yf 0JG ifaewJh
vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf &&Sw
d ,fqw
dk Jh owif; axmif0ifpmuaewpfqifu
h saemfwdk@=um;vdu
k &f ygw,f? 'Dowif;xl;/
owif;aumif;udk tusO;f om;aw tcsi;f csi;f =um;&awmh 0rf;omwJo
h al wGu 0rf;om=u/ a'guefwo
Jh al wGu a'guef=u/
jy\emwufwo
Jh al wGu wuf=ueJ@ EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qkeJ@ yufouf+yD; tif;pdeaf xmifwiG ;f t&omrsKd ;pHk cHpm;&ygw,f?
'Dqek J@yufouf+yD; 0rf;om=uwJo
h al wGu 1988ckEpS rf Sm jrefrmjynf ausmif;om;xkuae pwifay:aygucf w
Jh Jh
jrefrmjynf'rD u
dk a&pDa&;v_y&f mS ;r_udk urBmuae todtrSwjf yKwJt
h wGuf tm;&0rf;om jzpfae=uwmjzpf+yD;/ 'Dowif;udt
k ajccH+yD;
aqG;aEG;=uwJt
h cgrmS e0wua':pkudk qkay;yGJ oGm;cGijfh yKr,f/ rjyKzl;/ a':pku oGm;rSmr[kwb
f ;l / oGm;&ifvJ jyefvmvdk@&rSm
r[kwb
f ;l qd+k yD; aqG;aEG;=uygw,f?
e0wppftpd;k &u EdAk ,fvq
f ak y;wJt
h zGJ@[m w&m;r#wr_r&Sb
d ;l / uGejf rLepf/ qd&k ,
S v
f pfqef@usiw
f Jh olawGuadk y;wm
bufvu
dk rf &_ w
Sd ,fvdk@ ajymqd+k yD; owif;pmawGuae aqmif;yg;awG/ umwGe;f awGeJh wdu
k cf u
dk af ew,fvdk@/ a'goykex
f aew,fvdk@vJ
axmife&H H av;zufav;wefxu
J =um;&ygao;w,f?
jy\emwufwo
Jh al wGuawmh
wdu
k x
f rJ mS ae&wJh
jynfol@vw
$ af wmfu,
kd pf m;vS,f
trwfawGyjJ zpfygw,f?
v$waf wmfu,
dk pf m;vS,t
f rwfawG[m EdAk ,fvq
f &k &Sv
d dk@ 0rf;omwhJ txdr;f trSwt
f aeeJ@ axmif0ifpmuae uGww
f rD ek f@ay:rSm N
trSwt
f om;ygwJh rkef@awGuo
dk iG ;f +yD; axmifxrJ mS EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qk txdr;f trSwf a0iS=uygw,f? tJ'v
D dk N wHqw
d yf gwJh
rkef@awGa0iSaewmudk axmiftm%mydik af wGu odomG ;=u+yD; axmif0ifpmyg N wHqyd yf grek f@awGudk odr;f qnf;zdk@ trdef@xw
k v
f u
dk +f yD;
a&csKd ;/ rdvm csciG fh ( 3 )&uf ydwcf v
H u
dk &f ygw,f? aemufqufwGJ wdu
k yf w
d f (3) &ufyg yl;wGq
J &k oGm;wJh jy\emyJjzpfygw,f?
tJ'v
D dk a':atmifqef;pk=unf EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qk &&Sw
d JhtwGuf axmifxrJ mS tjzpftysurf sKd ;pH/k cHpm;csurf sKd ;pHjk zpfaecsed f
naeapmif;rSm txl;ppfc&Hk Hk;uae tif;pdeaf xmifudk axmifustusO;f om; ( 3 )a,muf ydk@vu
dk yf gw,f? usaemfw@dk aewJh
tif;pdeaf xmif taqmif (3)udk axmifusEidk if Ha&;tusO;f om; (3)a,muf a&mufvmw,fqv
dk dk@ axmifxu
J
Edik if aH &;tusO;f orm;awG&J@ t=unfah wGtm;vH;k [m axmifrLS ;&H;k cef;a&S@rmS yHpk x
H idk fae&wJh tusO;f om; (3) a,mufqD
a&muf&o
Sd mG ;ygw,f? axmifxrJ mS Edik if aH &;tr_eJ@ axmifusaewJh olawGrmS av;pm;*k%,
f zl dk@ aumif;wJh tusipfh &du
k w
f pfc&k ySd gw,f?
tJ'guawmh 5 (n)tygt0if axmifxu
J dk Edik if aH &;tr_eJ@ a&muf&v
Sd mwJh tusO;f om;opfawGudk t&ifa&muf&aSd ewJh
Edik if aH &;tusO;f om;awGu ulnaD z;r=ujcif;yJ jzpfygw,f? wpfO;D eJ@wpfO;D t&ifuwnf;u odu|r;f onfjzpfap/ rodu|r;f onfjzpfap/
tr_wo
l nfjzpfap/ rwlonfjzpfap todpw
d u
f ,
dk pf eD J@ uln&D idk ;f yif;wufwmyJjzpfygw,f?
axmifrLS ;&H;k cef;a&S@rmS yHpk x
H dkiaf ewJh olawGudk aoaocsmcsm=unfrh rd S oHCmawmfawG jzpfaewmudk pdwx
f cd u
dk zf ,
G f
awG@vu
dk &f ygw,f? e0wu q&mawmfawGudk
ouFe;f 0wfawG oHCmtwkta,mifawGvdk@,w
k rf maumufusppf mG
pGypf x
GJ m;wm jzpf+yD; q&mawmf}uD;awGudk
vl0wfvx
J m;wmudk &ifeifzh G,f awG@&ygw,f? q&mawmfawG[m oufawmftm;jzifh (60)0ef;usicf ef@&=Sd u+yD; =unfnKd zG,af umif;wJh
Oy"d&yk yf dki&f iS af wG jzpfygw,f? usaemfb&k m;wvdu
k rf yd gw,f?
axmifrLS ;u vdt
k yfwJh axmifuspm&if;awG oGi;f +yD; axmifwiG ;f aexdik rf _ pnf;urf;awG !$e=f um;ygw,f? tJ't
D csed rf mS
pnf;urf;xde;f vdk@ac:wJh axmifustusO;f om; t&m&Sd oef;atmifu axmifrLS ;vmwJt
h cg/ axmifyidk v
f mwJt
h cg xdik &f r,fh
yHpk eH nf;awGuo
dk if=um;ygawmhw,f? +yD;awmhraS xmifxu
J dk vlopfa&muf&if armif;wJyh pHk Htwdik ;f q&mawmfawGukd }udrf;armif;ygw,f?
cifAsm;wdk@ axmiftjyifrmS bmaumif}uD;yJ jzpfjzpf/ cifAsm;wdk@&J@ *k%jf 'yfawG tm;vH;k udk axmifA;l 0rSm csw
d x
f m;cJ?h
axmifxrJ mS bke;f }uD;/ oHCmqdw
k mr&Sb
d ;l ? emrnfac:&if vlemrnfyaJ c:/ ajym? xrif;wpfeyfpm;wmawG/ (2)eyfpm;wmawGrvdck sib
f ;l ?
98

&_y&f y_ ,
f u
S ,
f u
S v
f yk w
f m r}udKufb;l ? cifAsm;wdk@ uwH;k rwH;k &bl;? 'Dpnf;urf;awG rvdu
k ef m&ifawmh cifAsm;wdk@ausmay:
'kwaf &muf+yDomrSw/f oef;atmif bmvn;fqw
dk m odcsi&f if prf;=unfph rf;
oHC
H mawmfawGudk ,kw,
f w
k rf mrmpum;vH;k awGeJ@ [de;f a[muf+yD; e0wuay;wJh tm%mudk toH;k csygw,f? yHpk x
H idk w
f mawG
+yD;wJt
h cgrmS q&mawmfwdk@udk usaemfwdk@ taqmifu tdycf ef;(2)rSm ae&mcsygw,f? q&mawmfawG[m axmifxrJ mS
e0w&J@ ,kwrf mr_a=umifh vl0wfvcJ x
H m;&ayr,fh &[ef;wd@k apmifx
h ed ;f tyfwJh 0denf;/ od%mQ awmfawGudk qufvufapmifq
h nf;
xdr;f odr;f =uygw,f? usaemfwdk@u q&mawmf}uD;awGudk e0wu axmifcsta&;,lcw
Jh meJ@ yufouf+yD; ar;jref;=unfw
h t
hJ cgrmS
tjzpfreS u
f dk odvu
dk &f ygw,f? q&mawmf (3)yg;teuf (2)yg;u &efuek w
f idk ;f omauw+rdK@e,f r[maAm"d y&d,wWpd moifwu
dk u
f
pmcsq&mawmfawG jzpf=u+yD; useq
f &mawmfwyg;u &efuek w
f idk ;f tif;pde+f rdK@e,f &Gmry&d,wWpd moifwu
dk u
f wdu
k t
f yk q
f &mawmf
OD;wdavmubd0o
H q&mawmfb&k m;yJ jzpfygw,f? q&mawmfw@dk &J@ tr_jzpfymG ;cJyh t
Hk a=umif;udk ajymjy&&if rEWav;+rdK@uae pwif+yD;
ajym&ygvrd f@r,f? 1990jynfh =o*kwv
f (8) &ufae@rmS (8888)txdr;f trSwaf e@ tjzpf qGr;f avmif;yGJudk rEWac;c&dik af usmif;om;
or*~(tajccHynm)uaeOD;aqmif+yD; (84)vrf;ray:&Sd vlxOk ;D vS/ vlxak ':trmwdk@ tdraf &S@rmS jyKvkycf =Jh uygw,f?oHCmawmfawGudk
at;csr;f pdw+f idrpf mG
qGr;f avmif;aecsed rf mS
rEWav;+rdK@u wm0efus ppfom;awGu qGr;f avmif;yGrJ mS
v$ix
fh x
l m;wJh
teufa&mifcyG af 'gi;f tvHu(dk teufa&mifwyfqif&jcif;
t"dy`g,u
f
usq;Hk oGm;wJh
&JabmfawG
twGuf
0rf;enf;wJt
h xdr;f trSwjf zpfygw,f) twif;t"rR ZGwjf zKwfcs }udK;pm;pm;=uygw,f? tJ'rD mS tajccHynmausmif;om; udrk ;dk ausmu
f
wm;qD;wma=umifh udrk ;dk ausmu
f dk zrf;qD;vdu
k f ygw,f?tJ'v
D dk rjyKvkyzf dk@twGuf qGr;f cHxu
G v
f mwJh oHCmawmfawGu
awmif;qdv
k u
dk w
f Jh tcgrmS ppfom;awGu oHCmawmfawGudk aqmifw
h eG ;f vdu
k yf gw,f? puUef@yidk f; twGi;f rSmyJ owday;r_
wpfpw
Hk pf&mr&Syd J ypfcwfvu
dk yf gw,f? wpfc%twGi;f rSmyJ (84)vrf;r}uD; wpfcv
k ;Hk wdwq
f w
d +f idro
f uf oGm;ygw,f?
vrf;rxufay:rSm ,rf;aiG@awGa=umifh oydwaf wG vGiu
fh s/ qGr;f awGjyef@}uJ/ vJ+ydKaewJh &[ef;awG '%f&f m&oGm;wJh tcsKd @
&[ef;oHCmawGudk tdraf wGtcsKd @u ulnjD yKpk=uygw,f? ausmif;om;awGu q&mawmftcsKd @udk aq;&Hu
k adk c:aqmif oGm;ygw,f?
ppfwyfuvnf; xdcu
dk 'f %f&m &&So
d mG ;wJh oHCmtcsKd @udk ppfum;ay: wifaqmifomG ;ygw,f?
r=umrSD rdepfyidk ;f twGi;f rSmyJ aoG;pGe;f oGm;wJ(h 84)vrf; r}uD;ay:udk rD;owfum;awGeJ@ aq;a=umygawmhw,f? tJ'jD zpfymG ;wJh
nyJ rEWav;wdik ;f rSL;jzpfwJh Adv
k cf sKyfxeG ;f =unfu ajym=um;wJh tcgrmS &[ef;oHCmawmfwpfyg;rS xdcu
dk 'f %f&m jzpfrr_ &Sb
d ;l vdk@ ajymqdk
oGm;ygw,f? wduscidk v
f w
Hk Jh tcsut
f vufawG &&SEd idk zf k@d twGuf ArmEdik if v
H ;Hk qdik &f m ausmif;om; or*~(Auo) eJ@ ArmEdik if v
H ;Hk qdik &f m
vli,for*~(Auv)wdk@ yl;aygi;f +yD; pHpk rf;r_tzGJ@udk rEWav;+rdK@rmS zGJ@vu
dk yf gw,f? +yD;awmh rEWav;bk&m;}uD;ausmif;wdu
k rf mS
pHpk rf;ppfaq;r_awG jyKvkyyf gawmhw,f?
tJ'J rD mS
od&&Sd wmuawmh xD;vif;ausmif;wdu
k u
f
ud&k ifwpfyg; '%f&mjyif;jyif;xefxef &&So
d mG ;wma=umifh
rEWav;aq;&Hk}uD;udk ydk@vu
dk &f ygw,f? oHCmawmfawGu apmifah &SmufaepOf tajctae qd;k &Gm;vmwma=umifh ppfwyfu ppfaq;&Hrk mS
ukozdk@ vdw
k ,fvdk@ajym+yD; ac:aqmifomG ;cJo
h nfrmS ,ae@widk f ud&k ifav;owif;rSm aysmufu,
G af eygw,f? usaemhu
f dk rEWav;+rdK@
av;jyifav;&yf oHCmhor*~t
D zGJ@csKyfu q&mawmf OD;a&0wu ajymjy&mwGif tJ't
D a&;tcif; jzpfymG ;&mwGif
&[ef;rsm;ysv
H eG af wmfrw
l mawG trsm;tjym; &Sad =umif;/ '%f&m&wJh &[ef;oHCmawmfawGvnf; trsm;}uD;&Sad =umif;/ ppfwyfu
vluadk oapEdik w
f Jh txd &nf&,
G yf pfcwfwm jzpfa=umif;/ om"utaeeJ@ usnq
f x
H rd eS x
f m;wJh oydw/f ouFe;f eJ@ aoG;pGe;f aewJh
ouFe;f awG &Sad =umif;/ oydwu
f dk &[ef;rsm;u &ifrmS ydu
k +f yD; qGr;f cHxu
G w
f mrdk@ oydwu
f dk usnq
f x
H rd eS w
f mudk =unfjh cif;tm;jzifh vludk
csed &f ,
G yf pfcwfwm[m Ak'b
< momudk apmfum;wmjzpfa=umif; q&mawmfu &Si;f jycJzh ;l ygw,f?
tJ'J t
DF r_tcif;eJ@ ywfouf+yD; wduscidk rf mwJh tcsut
f vufawG pkaqmif;rdcsed rf mS awmh y&dwo
Wd moemxGe;f um;wJh
jrefrmEdik if &H Jh Ak'b
< mompmay/ ,Ofaus;r_/ tjynf&h w
Sd Jh rEWav;+rdK@rmS oHCmawmfawGtm;vH;k pk &H;k +yD; oHCmawmfawG/ &[ef;awGudk
owfjzwfw/Jh trsKd ;/ bmom/ omoemudk apmfum;zsuq
f ;D wJh ppfwyfeJ@ taygi;f tygawGudk bmoma&;t& '%fcwfwJh taeeJ@
ppfwyfeJ@ywfoufwJh taygi;f tyg/ aqGrsKd ;awG/ todik ;f t0dik ;f awGu uyfvw
_ u
Jh pd t
P r_ tpkpu
k dk vufrcHjcif;/ oma&;/
ema&;yifzh w
d w
f mawGudk vufrcHawmhjcif;jzifh e0wudk oydwaf rSmufzdk@ pwifygawmhw,f?
e0weJ@ bmoma&;t& yl;aygi;f aqmif&u
G jf cif; rjyKvkyaf wmhyJ bmoma&;t& '%fcwf oydwaf rSmufwJh ywWeu
d Zk e
uHaqmifjcif;tr_udk
jyKvkyyf gawmhw,f?
rEWav;+rdK@
av;jyif;av;&yf
oHCmhor*~t
D zGJ@csKyfu
OD;aqmifqifEw
GJ Jh
oydwaf rSmufuaH qmifjcif;[m &efuek +f rdK@eJ@ tjcm;+rdK@}uD;awGudk wrk[w
k cf si;f ul;pufysH@ESH@ oGm;ygawmhw,f?
rEWav;+rdK@uae ul;pufysH@ESH@oGm;wJh uHaqmifoydwyf aGJ wGeJ@ yufouf+yD; &efuek +f rdK@u &[ef;&Siv
f /l jynfov
l x
l t
k =um;
emrnf}uD;wJh q&mawmf(2)yg;udk e0wu zrf;qD;ESyd pf uf ygw,f? &efuek w
f idk ;f twGi;f uHaqmifoydwf OD;aqmifqifEw
$J ,fvdk@ e0wu
pGypf v
GJ u
dk w
f Jh q&mawmf(2)yg;uawmh &efuek +f rdK@ urBmat;bk&m;vrf;rSm wnf&w
Sd Jh r[m*ENm&Hk ausmif;wdu
k u
f wdyd u"&bGJ@&
wdu
k t
f yk pf mcsq&mawmf OD;okr*FvvuFm&eJ@ aemufq&mawmfwpfyg;uawmh tif;pde&f mG ry&d,wWpd moifwu
dk u
f wdu
k t
f yk pf mcs
q&mawmf OD;wdavmubd0o
H wdk@jzpfygw,f?
99

q&mawmf OD;okr*FvmvuFm&eJ@ ywfouf+yD; OD;pGmyxr wifjyvdyk gw,f?


jrefrmEdik if rH mS ydu
d wfo;Hk yHk a&;ajz/ E_waf jz tm*Hak qmifEidk w
f Jh Ak'b
< mom oHCmawmf(5)yg; ay:xGe;f cJw
h t
Jh euf q&mawmf
OD;okr*FvmvuFm&[m wpfyg; tygt0if jzpfygw,f? q&mawmf[m ydu
d wf(3)yHk tm*Hak qmifajzqdjk cif;udk jrefrmouU&mZf
1335ckEpS rf mS atmifjrifcw
Jh Jh toufti,fq;Hk oHCmwpfyg;jzpfygw,f? q&mawmf[m pmwwf/ aywwf ynmwwfwpfyg;jzpf+yD;
Ak'p< may oif=um;yd@k csr/_ pmoifausmif;wdu
k w
f iG f tkycf sKyfra_ umif;rGejf cif;wdk@a=umifh jrefrmEdik if rH mS ESppf Ofusi;f ywJh t}uD;wef;/
ti,fwef;/ tvwfwef; oHCmhpmar;yGaJ wGrmS q&mawmfausmif;wku
d u
f oHCmtrsm; xl;c|epf mG atmifjrif=u+yD; yxrausmu
f dk
wpfwef;r[kwf wpfwef;wGif &&Sw
d wfygao;w,f?
q&mawmf&Jh *k%o
f wif;a=umifh jrefrmjynftESH@ rodo&l mS ;vS+yD; jynfot
l rsm;&Jh =unf!rdk u
_ v
dk nf; &aewJh
q&mawmfjzpfygw,f? Ak'&< Jh y&d,wWpmayynm&yf awGudk omoemawmf}uD; jyef@ymG ;pnfa0atmif tm;xkw}f udK;yrf;aewJh
q&mawmf}uD;tm; bmoma&;t& uHaqmifoydwaf rSmufrw
_ iG f yg0ifonfqu
dk m q&mawmfudk e0wrS zrf;qD;vdu
k yf gw,f?
q&mawmf&Jh qENrygyJ q&mawmfudk twif;t"rR vl0wfvu
J m ouFe;f udk qGcJ |wyf gw,f? vufrudk vufxyd cf wf+yD; jrefrmjynf&Jh
ajrmufyidk ;f pGe;f u a0;vDacgifo+D yD; vlot
l a&muftayguf enf;wJh ucsijf ynfe,f rcsr;f abmodk@ av,mOfyseH J@ wifaqmifum
q&mawmfudk axmifcsvu
dk yf gw,f?
q&mawmfzrf;qD; cH&wJo
h wif;udk =um;od=uwJh y&dowfwk@d u vma&mufz;l ar#m=f u+yD; q&mawmfudk zrf;qD;xm;wJu
h pd t
P ay:
rauseyfra_ wG ayguu
f x
GJ u
G v
f m=urSmudk e0wu t}uD;tus,f pd;k &dro
f mG ;wma=umifh q&mawmfudk w&m;&H;k rxkwyf J
rsuu
f ,
G &f ref ,lapcJh ygw,f? q&mawmfudk &Hk;xkww
f &m; &ifqidk f&r,fq+dk yD; =um;&wJah e@awGrmS &efuek +f rdk@u bm;vrf;(pwD;0yf)
tcsKyfcef;udk vlawGtrsm;tjym; vma&mufapmif=h unh=f u+yD; tJ'x
D rJ mS e0w/ rqv t&m&Sad wG&Jh aqGrsKd ;todik ;f t0dki;f u
vlawGuvnf; yg0if=uw,fvdk@ od&ygw,f?
q&mawmfudk e0w&Jh txl;ppfc&Hk ;Hk rSm uHaqmifoydwaf rSmufwmeJ@ yufouf+yD; twif;tusyf +cdr;f ajcmuf 0efcaH pygw,f?
q&mawmfudk !Si;f yrf;ESyd pf uf+yD; vl0wfvaJ pygw,f? 'Dvedk J@ q&mawmfay: csrw
S x
f m;wJh e,fEiS 'f %fudk e0wu b,fvt
dk odw&m;
&&So
d mG ;vJ rajymwufyg? (1)ESpcf ef@ t=umrSm q&mawmfudk jyefvw
$ af y;vdu
k yf gw,f? tJ'aD emufyidk ;f e0weJ@ q&mawmft=um;
bmqufqaH &;rS r&Sad wmhyg? 'gayr,fh a':atmifqef;pk=unf tus,cf sKyfu jyefvnfvw
G af jrmufvmwJt
h cgrmS q&mawmfudk a':pku
oGm;a&muf zl;ar#mf cJyh gw,f? odyrf =umcifrmS yJ q&mawmfqu
D dk e0wt&m&Sad wG a&mufvm+yD; q&mawmf&Jh ausmif;wku
d u
f dk
wyfrawmf =unf;/ a&/ avrdom;pku ae+yD; qef/ qD/ qm; qyfuyfv'_ ge;f csif ygw,fvdk@ vma&muf av#mufygawmhw,f?
q&mawmfu bke;f }uD;ausmif;rSm jynfph yHk gw,f? tjcm;vdt
k yfaewJh ausmif;wdu
k af wGuo
dk m oGm;a&mufv'_ ge;f =uygvdk@ &dk;&d;k om;om;
t}uHjyK vdu
k yf gw,f? e0w&Jh v_'ge;f r_udk vufoifrh cHwma=umifh q&mawmf[m acgi;f rma=umif;/ tckcsed x
f d
uHaqmifoydwaf rSmufaewke;f yJ jzpfa=umif; ajymqd+k yD; &kw&f if;=urf;wrf;wJh pum;vH;k awGeJ@ r[kwrf rSef ykwcf wfajymqdyk g awmhw,f?
q&mawmfudk &[ef;t=um;/ jynfot
l =um; r[kwrf rSeo
f wif;v$i+fh yD; t=unfnKd ysuaf tmif oHCmxk=um;
aoG;cGo
J yfv#Kd ygw,f? +yD;awmhq&mawmfudk ausmif;wdu
k u
f
z,f&mS ;zdk@twGuf omoema&;OD;pD;Xmeuae tm%mpufo;Hk +yD;
+cdr;f ajcmufjyefygw,f? r=umcifrmS q&mawmfausmif;wdu
k u
f dk e0w&J@ twGi;f a&;rSL; (1)jzpfwJh ppfaxmufvrS ;f a&; t}uD;tuJ 'kAdv
k cf sKyf}uD;cif!e$ f@u,
dk w
f idk f t&Surf &Sd rsuEf mS ajymifwu
dk +f yD; a&mufvmygw,f? q&mawmfudk OD;(3)}udrcf s uefawmh+yD;
(3)xyfausmif;aqmifopf aqmufvyk v
f '_ ge;f wmawG/ q&mawmfausmif;wdu
k t
f wGuf bufprHk rG ;f rHa&; aumfrwDzGJ@+yD; tvlaiG
aumufc=H uygw,f?
'Dta=umif;awGudk
e0wydik o
f wif;pm/
&kyjf rifo=H um;uae
v$ix
fh w
k +f yD;
bmoma&;
udik ;f &di_ f;oa,mif
Aef;jya=umfjim=uygw,f? 'gt
h jyif omoema&;0ef}uD; jzpfaewJh 'k-Adv
k cf sKyf}uD;rsKd ;!$ef@u ydu
d wf ( 3 )yHk tm*Hak qmifEidk w
f Jh
oHCmqdw
k m tifrwefr&S mS ;yg;vS+yD; ay:aygu&f ef cJ,Of;wJt
h wGuaf =umifh bk&m;i,fwpfqyl gyv
J dk@ q&mawmfukd wifpm;ajymqdk
oGm;w,fvdk@ =um;&ygw,f? 'Dvq
dk dk e0w[m bk&m;i,fudk axmifcs+yD; zrf;qD;ESyd pf uf twif;t"rR vl0wfvaJ pw,fvdk@ajym&if
e0wjiif;OD;rSmvm;vdk@ usaemf ar;cGe;f xkwcf siyf gw,f? e0w[m omoemawmfudk &nf&,
G cf su&f &Sd eSd J@ zsuq
f ;D aewm
xif&mS ;aeygw,f? jrwfpmG bk&m;uk,
d af wmf ouf&x
Sd if&mS ; &Sad e&ifawmif e0wqdw
k Jh zufqpfbv
D ;l awG[m ol@tusKd ;
xdcu
dk v
f mr,fq&dk if bk&m;udak wmif axmifoiG ;f tusO;f csOD;rSm aocsmaeygw,f? e0w[m olwdk@tm%mwnf+rJa&;twGuq
f &dk if
bmom/ omoemudk xnfo
h iG ;f pOf;pm;rSm r[kwb
f ;l qdw
k m q&mawmfO;D okr*FvmvuFm&tay: usL;vGecf w
Jh mawG =unf&h if jywfjywf
om;om; jrifEidk yf gw,f? aemufq&mawmfwyg;jzpfwJh q&mawmf OD;wdavmubd0o
H eJ@ yufouf+yD; wifjyygO;D r,f?
q&mawmf[m tif;pde&f mG ry&d,wWpd moifwu
dk af usmif;rSm oDwif;oH;k +yD;&[ef;rsm;/ oDv&Sirf sm;udk pmoif=um;ydk@csaewJh
q&mawmfwpfyg;jzpfygw,f? q&mawmf[m tbd"rRm ynm&yfrsm;rSm txl;wwfu|r;f em;vnf+yD; pmoif=um;wJt
h cgrmS vnf;
&Si;f vif;atmif oif=um;Edik w
f Jh t&nftaoG;&Sw
d Jh pmcswu
dk t
f yk f q&mawmf}uD;jzpfygw,f?
100

q&mawmf&J@oif=um;r_aumif;rGew
f ma=umifh te,fe,ft&yf&yfu oHCmawmfawG t+rJvdk uGcsv
D mwwfwma=umifh
q&mawmf&J@ ausmif;wdu
k rf mS ESppf OfoC
H mtyg; ( 500 )eD;yg; &Sw
d wfygw,f? q&mawmfu,
kd w
f idk f a&;om;xkwaf 0wJh
Ak't
< bd"rRmusr;f pmtkyaf wG[m &[ef;oHCmtrsm; r&Srd jzpf udik af qmifwufwJh pmtkyaf wGtjzpf ausm=f um;vSygw,f?
tJ'pD mtkyaf wGuv
dk nf;Ak'p< mayawG jzef@csaD &mif;cswq
Jh idk af wGrmS awG@&wwfygw,f? q&mawmf}uD;r_;wJh tif;pdeyf &d,wWpd moifwu
dk u
f
&[ef;awGvnf; oHCmhpmar;yGJ rsm;rSm yxrausmt
f qift
h xd &&Sw
d wfygw,f? bmoma&;t& uHaqmifoydwaf rSmufru
_ dk
&efuek w
f idk ;f &Sd oHCmtrsm;tjym;=um; v_aH qmf0g'jzef@w,fvdk@ e0wu pGypf v
GJ u
dk +f yD; ydu
d wfudk zsuw
f Jh uGupf w
k f qdw
k u
Jh Asmudk
q&mawmfu a&;om;wm jzpfw,fvdk@ xyfrH pGypf yGJ gw,f? rEWav;+rdK@rmS bmoma&; uHaqmifoydwaf rSmufr_ t&Sed jf rifhwufaecsed rf mS
uHaqmifoydwaf rSmufaewJq
h &mawmfah usmif;wdu
k u
f o
kd ydwv
f eS zf dk@&nf&,
G cf suef J@tif;pde+f rdK@e,fr0wOuUXeJ@omoema&;OD;pD;Xmeu
!$e=f um;a&;rSL; OD;tHah rmifwdk@ a&muf&Sd vmygw,f? +yD;awmh ausmif;wku
dk &f J@ 0ifaygurf eS o
f r#udk ppfwyfeJ@ ydwq
f dk@vu
dk +f yD;
&[ef;oHCmtm;vH;k wpfyg;rS qGr;f cHrxGu=f u&efeJ@ t0iftxGuf vH;k 0rvky=f uzdk@ wm;jrpf vdu
k yf gw,f? tJ'v
D v
dk yk +f yD;awmh
tif;pderf 0weJo
h moema&;OD;pD;XmeuaeqGr;f uyfygw,f?q&mawmfubmrSwek f@jyefajymqdjk cif;r&Syd aJ evdu
k +f yD;qGr;f pm;csed fa&mufwt
Jh
cgrmS wke;f armif;acguv
f u
dk yf gw,f?
pmoifom; oHCmawG[m qGr;f pm;aqmiftwGi;f wef;pDuGvm=uygw,f? q&mawmfu oHCmtrsm;udk 'Duae@
qGr;f tvSL&Siu
f awmh tif;pde+f rdK@e,f r0w OuUXeJ@ omoema&;OD;pD;Xmewdk@u qyfuyfvLS 'ge;f wm jzpfa=umif;/ &[ef;wdk@taeeJ@
qGr;f tvSL&Sif rsm;udk arwWmydk@ pm;oH;k Edik af =umif; rGu=f um;ygw,f? tJ't
D cgrmS qGr;f pm;aqmiftwGi;f a&muf&v
Sd m=uwJh oHCmtyg;
( 500 )cef@[m qGr;f bkO;f ray;awmhyJ ae&muae wpfyg;rusef jyefvnfxu
G cf mG oGm;=uygawmhw,f?
tif;pdef r0wOuUXu t}uD;tus,f t&Su&f +yD; oHCmtay: trsux
f u
G f oGm;ygw,f? q&mawmfu tif;pdef r0w
OuUXeJ@ OD;tHah rmifwdk@ub
dk ek ;f }uD;taeeJ@oC
H mawGtay: v_aH qmfpnf;&H;k r_r&Sad =umif;/oHC
H mawmftrsm;&J@ qENudk jrwfpmG bk&m;awmifrS
rvGeq
f efEidk af =umif;&Si;f jyajymqdyk gw,f?'gayr,ft
h &Suw
f &m;eJ@a'go/arm[rD;awGawmufavmifaeolawGu
'Dbmoma&;oydwu
f rdk vSe&f if jzpfvmr,fh aemufqufwGJ tusKd ;qufawGudk vH;k 0wm0efr,la=umif; ajymqd+k yD; xGuo
f mG ;ygw,f?
ausmif;wdu
k f wHcg;awGuv
dk nf; ( 12 )em&Dausmrf S jyefvnfziG afh y;ygw,f? oHC
H mawmfawG qGr;f iwfcyJh gw,f? r=umrSyD gyJ q&mawmfudk
vma&mufzrf;qD; ac: aqmifomG ;ygw,f?
e0w ppfaxmufvrS ;f a&;awGeJ@&aJ wG yl;aygi;f +yD; q&mawmfudk ESyd pf uf!
f iS ;f yrf;r_awG jyKvkyyf gawmhw,f? pm;yGw
J pfv;Hk ay:rSm
wkww
f pfacsmif;eJ@ ykq;dk wpfxnfwifxm;+yD; }udKufwma&G;prf;? tom;remcsi&f if ykq;dk 0wfvu
dk ?f cifAsm;[m tcktcsed u
f p+yD;
vljzpfomG ;+yD? cifAsm;wdk@uouFe;f 0wfawG/ oHC
H mtwkta,mifawGqd+k yD; q&mawmfupdk yG pf +GJ yD; cifAsm;ppfc&kH ;Hk rSm 0efcH&ifEpS ef nf;r,f?
0efrcH&ifESpv
f nf;rsm;r,f/ t&du
k v
f nf; cH&r,f? touf}uD;rS t&du
k rf cHcsipf rf;ygeJ@? touf}uD;rS rdu
k =f uwmud;k }uD;rdu
k f awG&J@
&ky&f if;=urf;wrf;wJh pum;vH;k awGeJ@ q&mawmfudk apmfum;ygw,f? q&mawmfrmS ppfc&Hk ;Hk rSm wpfv;Hk wpfyg'rS jyefvnfacsy
ajymqdck iG rfh &yJ &efuek w
f idk ;f twGi;f uHaqmif oydwaf rSmufr_ jzpfatmif v_aH qmifrt
_ jzpf tvky=f urf;eJ@ axmif'%f ( 15 )ESpf
&if&h ifo
h ;D oD; trdef@csvu
dk yf gawmhw,f? e0wppfbv
D ;l awGu oHC
H mawmfawGudk zrf;qD;/ twif;t"rR vl0wfvaJ p+yD;
odumQ csayr,fv
h nf; &[ef;wdk@taeeJ@ pdwt
f wGi;f rS odumQ csjcif;/ vltjzpf todtrSwrf jyKygu &[ef;t&majrmufqyJ jJ zpf+yD;
q&mawmf}uD;awGtm;vH;k axmiftwGi;f rSm vnf; &[ef;wdk@&J@ odumQ yk'/f 0denf;awG apmifx
h ed ;f =uygw,f?
q&mawmfuzdk rf;qD;axmifcst+yD;rSm1990ESprf mS q&mawmfausmif;wdu
k u
f oHC
H mwpfyg;uoHC
H mhpmar;yGrJ mS yxrausm&f &Scd aJh
yr,fu
h aH qmifoydwaf rSmufrx
_ yJ g0ifwaJh usmif;wdu
k jf zpfwma=umifq
h u
k rdk ay;yJxm;cJjh yefygw,f?q&mawmf[mtzrf;rcH&ciftcsed t
f
xd urBmat;omoemh wuUov
dk rf mS tbd"rRm ygarmuQcsKyfeJ@ Edik fiaH wmfoC
H mh0efaqmiftzGJ@rmS yg0ifcyJh gw,f? q&mawmfudk
tif;pdeaf xmiftwGi;f (1)ESpef ;D eD;zrf;qD;+yD;t=umrSm q&mawmfudk cH0efcsuaf wmif rxd;k cdki;f awmhyJ csucf sif; jyefvw
$ af y;vku
d yf gw,f?
q&mawmf[m axmifu jyefvnfvw
G af jrmuf vm+yD; ,cifvyk af qmifae=u omoemhwm0efawGudk qufvuf xrf;aqmifygw,f?
axmifuvGwaf jrmufvm+yD; (1)ESpef ;D eD;tcsed t
f xd e0w&J@ taxmuftyHu
h kd vH;k 0r,lyJ ausmif;wdu
k &f Sd oHC
H mtyg; (500) ausm.
f
aexdik af &;/ pmoif=um;a&;wdk@udk OD;aqmifvyk u
f idk cf w
Jh ,f?
1995 ckEpS rf mS a':atmifqef;pk=unf jyefvnfvw
G af jrmufvmwJh tcsed rf mS q&mawmfta=umif;udk =um;odwmeJ@
a':pkeJ@twl tif;pde+f rdK@e,f trsKd ;om;'Dru
dk a&pDtzGJ@csKyfwm0efcH Adv
k }f uD;0if;xdef (t+idr;f pm;)/ ocifO;D tke;f jrifhwdk@ vdu
k yf g+yD;
q&mawmfudk oGm;a&mufz;l ar#m=f uygw,f?a':atmifqef;pk=unfwdk@q&mawmfuzkd ;l ar#m+f yD; jyefvnfxu
G cf mG oGm;+yD; aemufwpfae@rmS yJ
omoema&;0ef}uD;Xmeu 'k-0ef}uD;u q&mawmfausmif;ukd a&mufvmygw,f? tif;pde&f mG r y&d,wWpd moifwu
dk u
f dk wyfrawmf
=unf;/ a&/ av/ qef/ qD/ qm; ay;tyfvLS 'ge;f rnfyh GJukd tusO;f OD;pD;Xmetm; trdef@eJ@z,f&mS ;+yD; jynfaxmifp}k uH@cidk af &;ESifh
zGH@+zdK;a&;toif;vdk@ac:wJh }uH@zw
G t
f oif;XmecsKyfuae t"rR0ifa&muf vSL'ge;f wmawG jyKvkyyf gw,f?
aemufawmh e0w twGi;f a&;rSL; ( 2 )a&muf&v
Sd m+yD; q&mawmfudk uefawmhygw,f? e0w OuUX Adv
k cf sKyfrLS ;}uD; oef;a&$eJ@
a': }udKif}udKifwdk@u ( 3 )xyfwu
dk af usmif;aqmifopf}uD; aqmufvyk v
f LS 'ge;f zdk@twGuf a&pufcsyaGJ wGvyk +f yD; olwdk@rmS ;avor#twGuf
101

a'0'wfwdk@ awmif;yef=uavovm;qdw
k m um,uH&iS af wG ud,
k w
f idk yf J odygvrd rfh ,f? Edik if t
H m%mudk odr;f ,l+yD;uwnf;u
Ak'b
< mom0if &[ef;oHC
H mawGudk um,uH/ 0pDu/H raemuH eJ@ vufa&mufapmfum;r_awGtwGuf ysm;&nfeJ@ 0rf;csyaGJ wGvyk +f yD;
omoemh 'umawmfawGtjzpf zefw;D ae=u ygawmhw,f?
1998 ckEpS f vGwv
f yfa&;ae@rmS e0wu olwdk@u,
dk w
f idk f vGecf w
Jh Jh ESpyf idk ;f av;twGi;f urS ouFe;f c|w/f vl0wfvaJ p+yD;
ouFe;f 0wfawG/ &[ef;wk/ &[ef;a,mifawGvdk@ r=um;0Hh remom ykwcf wfapmfum;cJ+h yD; tvky=f urf;eJ@ axmif'%f (15)csrw
S cf w
Jh Jh
q&mawmf OD;wdavmubd0o
H udk omoema&;rSm 'kw,
d tqif&h Sd t*~r[mydw bGJ@udk qyfuyfvu
dk jf yefygw,f? e0w&J@
bmoma&;rsuv
f n
S jfh yyGu
J dk usaemftaeeJ@ b,fvrdk S em;rvnfwwfatmif jzpfryd gw,f?
e0w ppfAv
dk cf sKyf}uD;apmarmif ( uG,v
f eG f )ajymcJzh ;l wJh pum;wpfceG ;f &Syd gw,f? Ak'< bmom0ifawG ,H=k unfxm;wJt
h wdik ;f
uH/ uH.tusKd ;udk wynfah wmf,=Hk unfygw,f wJ?h
omoemudk zsuq
f ;D / bk&m;omoem&[ef;rsm;udk !Si;f yrf;ESyd pf uf owfjzwf/ ouFe;f 0wfawGvdk@ &if&h ifo
h ;D oD;ykwcf wfcw
Jh Jh
e0wwdk@ olwdk@vyk cf w
Jh t
Jh vkyf ( uH )eJ@yufouf+yD; wpfcsed cf sed frmS olwdk@cpH m;=u&rSm aocsmygw,f?
1989/ 1990 ESp0f ef;usiw
f ek ;f uvnf; t*FvefEidk if rH mS aexdik w
f Jh q&mawmf a'guw
f mOD;a&0wu e0wtpd;k &[m
rif;usiw
fh &m;(10)yg; eJ@rudu
k n
f w
D Jh tpd;k &jzpfa=umif; trsKd ;/ bmom/ omoeudk ao;odrn
f ;_d i,fatmif jyKvkyaf eygw,f vdk@bb
D pD /D
AGt
D adk t owif;XmeawGeJ@ awG@qaHk jym=um; cJyh gw,f? tJ'guedk 0wu olwdk@yidk f owif;pmawGuae q&mawmftm;apmfum;onfh
toH;k tE_e;f awGeJ@ ykwcf wf apmfum;ygawmhw,f?
q&mawmf[m t*FvefEidk if rH Sm qGr;f udpP tcuftcJjzpfvk@d bDbpD /D AGt
D adk twdk@eJ@ awG@q+Hk yD; qGr;f / uGr;f zefw;D aewmjzpfw,f/
q&mawmf&Jh a'guw
f mbGJ@ qdw
k muvnf; aq;ukvdk@ &r,frxifygeJ@ vdk@tremy pGypf aGJ jymqdyk gw,f?
'Dupd aP wGudk e0w taeeJ@vrd v
f nf zH;k uG,x
f m;vdk@ r&ygb;l ? tJ'ED pS yf idk ;f u owif;pmawGxrJ mS a&;om;xm;wmawG[m
e0wud,
k w
f idk f usL;vGex
f m;wJh omoema&; apmfum;r_awGjzpf+yD; ordik ;f pmrsuEf mS pmrSm t&kyq
f ;dk pGm wifusecf rJh ,fh
t&mawGjzpfygw,f?
aemufr=umcif1994-1995ckEpS x
f rJ mS q&mawmf a'guw
f mOD;a&0wudk olwdk@awG apmfum;csiw
f idk ;f apmfum;vdk@tm;&awmhrS
e0wAdv
k rf ;_ }uD; oef;a&$u,
dk w
f idk f t*FvefEidk if rH mS wnfxm;r,fh apwDawmftwGuf vdt
k yfwmrSwo
f r# ulnaD qmif&u
G af y;ygrh ,fvdk@
ajym=um;vdu
k yf gw,f?
bmoma&; oydwf qifErGJ a_ =umifh jrefrmjynf tESH@tjym; xif&mS ;ausm=f um; wJh Ak'< bmom bke;f awmf}uD;awGukd
t"rRzrf;qD;aewJt
h xJrmS &efuek u
f if;+rdK@e,frmS &Sw
d hJ ara';eD ausmif;wdu
k u
f wdu
k t
f yk q
f &mawmf}uD; wpfyg;vnf; yg0ifygw,f?
tJ'q
D &mawmf}uD;udk 1991ckEpS rf mS &efuek t
f if;pdeaf xmifrSm vl0wfv+J yD; axmifcscyJh gw,f? q&mawmf}uD;vnf; taqmif(5)rSm
aexdik +f yD; axmif'%fEpS &f n
S u
f dk &ifqidk cf &Jh ygw,f?
q&mawmf}uD; axmifrrS vGwaf jrmufcifrmS q&mawmfow
D if;oH;k wJh ausmif;wdu
k u
f
'kw,
d ausmif;xdik u
f dk e0wu
aoG;cGpJ um;awGajym+yD; wdkut
f yk af e&mudo
k rd ;f ,lzdk@ aoG;xd;k ay;ygw,f? q&mawmfaxmifu vGwaf jrmufvmwJt
h cgrmS
ausmif;wdu
k rf mS wdu
k t
f yk q
f &mawmftopf a&G;cs,w
f ifarSmufxm;+yD; jzpfwma=umifh 'Dausmif;wdu
k ef J@ roufqidk af wmha=umif;
ajymumq&mawmfuadk usmif;wdu
k rf mS aexdik o
f w
D if;oH;k cGifh
r&atmif
e0wt&m&Sad wGu
}udK;pm;=uygw,f?
'kwdu
k t
f yk q
f &mawmfuv
dk nf;jywfom;pGmvkyu
f idk af qmif&u
G zf dk@eJ@ vdt
k yfygu omoema&;OD;pD;Xmeu tm%mpuf toH;k jyKay;r,fq+dk yD;
oHCmxkt=um; aoG;cGaJ qmif&u
G f cJyh gw,f?
e0w[m Ak'b
< mom wpfcw
k nf;udyk J csdK;azmufapmfum;wmwif r[kwaf o;ygb;l ? tjcm;bmomawGuv
dk nf; zdEySd af csre_ ;f
aeygao;w,f? usaemftif;pdeaf xmifrmS &Sad epOf 1991 ckEpS w
f iG ;f rSm jrpf0u|e;f ay:rSm wdu
k yf aGJ wGtrsm;tjym; jzpfc+Jh yD;
u&ifvrl sKd ;trsm;tjym;udk Edik if aH wmfyek u
f efrq
_ +dk yD; axmif'%f(25)ESpf toD;oD;csrw
S cf yJh gw,f? e0wu bdu
k av;+rdK@
ypfcwfra_ wGrmS }udKwifprD cH sufawG[m c&pf,mef bk&m;&Scd ;dk ausmif;awGu acgi;f aqmifpnf;a0; cJ=h uw,fvdk@ owfrw
S =f uygw,f?
tJ'v
D o
dk wfrw
S +f yD;aemuf bdkuav;+rdK@e,ftwGi;f c&pf,mefbmom0if awG/ toif;tkyfq&mawGudk zrf;qD; axmifcscJhygw,f?
c&pf,meftoif;tkyq
f &m awG[m axmifus+yD; tif;pdeaf xmifu usaemfwdk@&aSd ewJh trSw(f 3)tdyf aqmifudk
a&mufvmygw,f? olwdk@uadk r;jref; =unfah wmh bmqdb
k mrS rod&yJ e0wppfwyfu rJrjJ rifor# tukezf rf;qD;+yD; axmifcsaewm
jzpfw,fvdk@ u&ifvrl sKd ; toif;tkyq
f &mwpfO;D u ajymjyygw,f? axmifxaJ &mufwt
Jh xd &Jpcef;eJ@ ppfa=uma&;pcef;awGu
wkwef J@&u
dk Ef u
S x
f m;wJh '%f&mawG/ ppfzed yfeJ@ uefa=umufxm;wJh '%f&mawG raysmufao;wmudk awG@&ygw,f? c&pf,mef
oif;tkyq
f &mawG[m olwdk@udk axmif'%f csrw
S +f yD;onfw
h idk f a=umuf&GH@ra_ wG raysmufu,
G af o;yJ &Sad e+yD; pum;wpfceG ;f rS
jyefrajymEdik af tmif !Si;f yrf;ESdypf uf cHc&Jh ygao;w,f?
usaemftckwif jyxm;wJt
h csuaf wG[m 1991 ckEpS u
f
&efuek t
f if;pdet
f usO;f axmif trSw(f 3)tdyaf qmif
twGi;f }uHKawG@c&Jh wJh tjzpftysuaf wGudk wifjyxm;wmawG jzpfygw,f? usaemfhudk 'Djzpf&yfawG ajymjycJw
h Jh q&mawmf}uD;rsm;/
102

wifjycJw
h Jh ta=umif;t&mawGxrJ mS yg0ifcw
Jh Jh q&mawmf}uD;rsm;[m tckwidk f &efuek +f rdK@rmS oufawmfxif&mS ; &Sad e=uqJjzpf ygw,f?
'Dvo
dk moemudk csKd ;azmufapmfum;wJh e0w[m 'Djypfra_ wGudk vdrv
f nf;zH;k uG,x
f m;ovd/k aemufxyf oHCmawmfawGudk
ESyd pf uf!iS ;f yrf;r_awG &Sad eao;w,fqw
dk m trsm;jynfol odatmif usaemht
f aeeJ@ wifjyjcif;jzpfygw,f? 'Djzpf&yfawGudk
roda,mifjyK+yD;. . .
NLDeJ@ tjcm;Edik if aH &; ygwaD wGu bmoma&;udk ckw;Hk vky+f yD; wdik ;f jynfpnf;vH;k r_udk +ydKuGyJ suq
f ;D atmif vkyaf eygw,f
NLD tzGJ@0ifawG[m uwH;k wH;k / ouFe;f 0wf+yD; oHCmxkawG=um;xJ aoG;cGo
J yfv#Kd r_awG jyKvkyaf eygw,f
trsKd ;/ bmom/ omoemudk rormolval wGu ao;odraf tmif vkyaf eygw,f
vdk@ w&m;cHb,foal wGreS ;f rodatmif e0wu rsuv
f n
S jfh y wwfygw,f? trSeu
f awmh e0w[m olwdk@usL;vGex
f m;wJh
jypfra_ wGtwGuf aoG;&l;aoG;wef; a=umufvef@w=um; zH;k uG,zf dk@ }udK;pm;&if; olwdk@&Jhvufuidk w
f w
k f ppfwyfudk zufqpfpepfq;dk
a&mifawmfjyefvw
$ zf dk@ aqmif&u
G af eygawmhw,f?
trsKd ;/ bmom/ omoem xGe;f vif;awmufyapzdk@ &nf&,
G &f if; wifjyvdu
k yf gw,f?
udb
k ek ;f jrifx
h eG ;f
oH;k a&mifjc,f
ausmif;om;tzGJ@
bke;f jrifx
h eG ;f (oH;k a&mifjc,f ausmif;om;tzGJ@)
1988ckEpS f ta&;tcif;rsm;Y wufuGpmG v_y&f mS ;yg0ifc+Jh yD; pufwifbmvY oH;k a&mifjc,fausmif; om;tzGJ@odk@ 0ifa&mufc+Jh yD;
a':atmifqef;pk=unf. vH+k cHKa&;tm; wm0ef,cl o
Jh nf?
a':atmifqef;pk=unf. e,fvn
S pfh nf;&H;k a&; c&D;pOfrsm;Y vdu
k yf gc+Jh yD; vH+k cHKa&;wm0ef,l cJo
h nf? 1989ckEpS f arvY
oH;k a&mifcs,af usmif;om; tzGJ@eJ@twl v_y&f mS ;r_rsm;Y wufwufuGuGyg0ifco
Jh nf? 1989/ 1990 v_y&f mS ;r_rsm;Y
ausmif;om;or*~rsm;Y v_y&f mS ;r_rsm;wGif wyfO;D rS yg0ifco
Jh nf?
1990{+yDv atmufArmjynf Auorsm;tzGJ@csKyf zGJ@pnf;&mY oH;k a&mifcs,af usmif;om; tzGJ@EiS t
fh wl yg0ifco
Jh nf? xdk@aemuf
atmufArmjynf (Auorsm;tzGJ@csKyf) nDvmcHrsm; / qENjyv_y&f mS ;r_rsm;wGif yg0ifco
Jh nf?
1990 pufwifbmvY AvoESifh Auorsm;tzGJ@csKyfY pnf;&H;k a&;ESifh jyef=um;a&; wm0efct
H jzpf aqmif&u
G cf o
Jh nf? 1991 ckEpS f
Zefe0g&v
D (14) &ufae@wiG f aetdrYf ppfaxmufvrS ;f a&;. zrf;qD;r_ucdk cH &Jh +yD; tif;pdef wGzJ ufaxmif(oD;oef@axmif)Y axmif(4)
ESpu
f sccH &Jh onf?
1995 ckEpS w
f iG f axmifrS jyefvnfvw
G af jrmuf vmcJo
h nf? xdk@aemuf ausmif;om;v_y&f mS ; r_twGuf wufEikd o
f a&G@
ulnaD xmufycHh J@onf?
2000 ckEpS f Zefe0g&v
D rSpI +idr;f trnf&Sd pmapmiftm; *syefEikd if &H Sd 'Dru
dk a&pD tiftm;pkrsm;ESifh yl;aygi;f um
xkwaf 0cJo
h nf? ,cktcgY *syefEidk Yf aexdik &f if; jrefrmh'rD u
dk a&pD wdu
k yf t
GJ wGuf wufuGpmG aqmif&u
G af eqJ jzpfonf?
tcef; ( 18 )us
usaemfocd zJh ;l wJo
h al wGxu
J trSww
f & rdwaf qGrsm;
usaemftckwifjycsiw
f t
Jh ydik ;f uawmh
usaemfaxmifusaepOfumveJ@
jrefrmEdik if H
'Dru
dk a&pDa&;twGuf
v_y&f mS ;aqmif&u
G af epOfumvrSm awG@}uHK/ qHpk nf;cJ&h wJh &Jabmf rdwaf qGawGxu
J
tcsKd @&J@ta=umif;ukd ajymjycsiyf gw,f?
usaemfoo
d avmufyJ ajymygr,f? usaemfjrifco
Jh avmuf ajymygr,f?
( u ) OD;tke;f jrifh ( ociftek ;f jrif/h wd;k wufa&; )
OD;tke;f jrifq
h w
dk m jrefrmhvw
G v
f yfa&; }udK;yrf;v_y&f mS ;cJo
h rl sm;xJrmS xif&mS ;ausm=f um; vSwJh ociftek ;f jrifh (c) wd;k wufa&;
OD;tke;f jrifh jzpfygw,f? touf (85)ausmaf vmuf&rSd ,fvdk@ cef@reS ;f &ygw,f? usaemfwdk@uawmh av;pm;aoma=umifh tbvdk@yJ
ac:ygw,f?
tbOD;tke;f jrif[
h m 1991 ckEpS x
f rJ mS tif;pdeaf xmif wdu
k x
f u
J ae+yD; usaemfwdk@trSwf (3)tdyaf qmifudk
a&muf&v
Sd mygw,f? tbOD;tke;f jrif[
h m tom;a& jzLazG;vS+yD; ydeyf ed yf g;yg;eJ@ oGuv
f ufwJh toGi&f ySd gw,f? tbOD;tke;f jrif[
h m
a':=unf=unf (vGi-f rqvmpuf) eJ@ yufouf+yD; axmif ( 5 )ESpu
f svmol jzpfygw,f? axmifxrJ mS reufr;dk vif;+yDqw
dk meJ@
bm,mwef;rSm a&aomufvu
dk /f vrf;av#mufvu
dk ef J@ t+rJvkd awG@&ygw,f? 'Dvdk a&aomuf/ vrf;av#mufwm ae@pOfvv
dk dk
jyKvkyw
f mjzpfygw,f? usaemfvnf; oleJ@twlvrf;av#muf&if; pum;pjrnf ajymjzpfc=Jh uw,f? trSet
f wdik ;f 0efc&H &if tJ't
D csed t
f xd
tbOD;tke;f jrifq
h w
dk m b,fvv
dk rl eS ;f usaemf rodcaJh o;yg? tb&J@ ajymjycsuaf wGt& tb[m vGwv
f yfa&;Adou
k m}uD;
Adv
k cf sKyfatmifqef;&J@ tifrwef&if;ESD;vSwJ@ vkyaf zmfuidk fzuf wpfa,mufqw
dk m od&ygw,f? tbudk usaemfwdk@ ydak v;pm;
cspcf ifro
d mG ;ygw,f? tb[m vGwv
f yfa&; }udK;yrf;pOfumvu Adv
k cf sKyfeJ@twlvy_ &f mS ;aqmif&u
G cf w
Jh mawG/ jrpf0u|e;f ay:oGm;c&D;pOfeJ@
103

ykord rf mS
usi;f ywJh ( Auo ) uGezf &ifh ta=umif;awG ajymjyygw,f? tb[m usr;f rma&;vdu
k pf m;+yD;
vrf;av#mufwt
Jh cgrmS zsuv
f wfou
G v
f ufvw
S Jh twGuf vli,fav;wpfa,mufeJ@ tvm;oefwyl gw,f?
tb&J@ajymjycsuef J@ usaemfx
h ifjrifcsut
f & tb[m *si;f abmif;bDudk ESp+f cdKufwuf+yD; tjrJvdk 0wfqifwwfwm
awG@&ygw,f? tbudk ppfaxmufvrS ;f a&;u vmzrf;pOfwek ;f u *si;f abmif;bDeJ@ jzpf+yD; acgi;f pGypf yG u
f m ppfa=uma&;
pcef;rSmxm;ygw,f? aemuf&ufusawmh tbudpk pfaq;r,fh axmufvrS ;f a&;u *si;f abmif;bD0wf+yD; acgi;f pGyfpyG x
f m;cH&wJt
h budk
vli,fxifrw
S +f yD; qJqdk }udr;f armif;&du
k Ef u
S yf gw,f? +yD;rS acgi;f pGyfc|wv
f u
dk w
f Jh tcgrmS acgi;f wpfcv
k ;Hk qHyifawGjzLazG;aewJh touf
(80)ausmf tbd;k }uD;jzpfaewma=umifh axmufvrS ;f a&;awG tHt
h m;oifh oGm;=uygw,f? aemufawmh tbd;k }uD;u
i,frjl yefaeao;w,f? *si;f abmif;bDeJh bmeJ@ vdk@ajym+yD; ykq;dk vJcdki;f ygw,f? tb[m aq;vdy/f t&ufudk vH;k 0roH;k pGyJ J
axmifxrJ mS aepOf wpfu,
dk af & use;f rma&;udk *&kpu
dk yf gw,f? tb[m touft&G,f }uD;&ifah eayr,fh pdw"f gwu
f awmh oHr%dvdk
rma=umvSygw,f?
tbOD;tke;f jrif[
h m
Adv
k cf sKyf&J@
orD;i,fjzpfwJh
a':atmifqef;pk=unfuv
dk nf;
yk*K~d vfa&;t&
oHa,mZOf }uD;rm;vSygw,f? a':atmifqef;pk=unfuvnf; tbtay: rdbozG,f apmi@af &Smufw,fvdk@ od&ygw,f? tb[m
axmifxrJ mS pnf;pepfeJ@ tnDaexdik o
f l jzpfygw,f? usaemf[m tbudk cspcf ifav;pm;wma=umifh usaemfaxmif0ifpmvmwdik ;f
ygvmwwfwJh tvif;a&mifO;D oef;aqG tpma=uaq;udk tbudk t+rJay;avh&ySd gw,f?
usaemfo&ufaxmifuadk jymif;&awmh tbeJ@ a0;cJ&h ygw,f? o&ufaxmifrmS usaemf&aSd epOf tdru
f axmif0ifpmrSm
tbOD;tke;f jrifu
h
usaemft
h wGuf tvif;a&mif OD;oef;aqG tpma=uaq;awG xnhaf y;vdu
k +f yD; owd&v#u&f aSd =umif;/
usaemfaxmifu jyefvw
G v
f mrnf&h ufudk oltjyifuae apmifah r#maf er,ft
h a=umif; owif;yg;vdu
k yf gw,f?
usaemftwdik ;f rod0rf;omoGm;ygw,f? usaemfaxmifuvGwaf wmhtbeJ@omG ;awG@ygw,f?
tbxHu
usaemfwdk@
wpfcgrrS jrifz;l /rawG@cb
Jh ;l wJah &S;a[mif;ordik ;f 0if"gwyf t
Hk csdK@eJ@
pm&Gupf mwrf;tcsKd @
&&Scd yJh gw,f?
tbud,
k w
f idk af &;om;wJh
vGwv
f yfa&;}udK;yrf;r_qikd &f m ordik ;f tcsut
f vufawG jzpfygw,f? "gwyf u
Hk awmh Akv
d cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f / udAk [de;f eJ@
tbwdk@ wG&J u
dk x
f m;wJh &Sm;yg;"gwyf Hk jzpfygw,f?
tbeJ@usaemf 1996 ckEpS f cGJcmG cJ&h +yD;aemuf 1997 ckEpS rf Sm tbwpfa,muf aemufwpf}udrf axmifjyefusomG ;w,fvdk@
=um;&ygw,f? tb[m jrefrmEdik if rH mS ppftpd;k &&Sad eor# axmifxaJ &mufaeOD;rSm jzpfygw,f? 1989 ckEpS rf mS tbaxmif (5)
ESpu
f swek ;f u tbZeD;onf&J@ psmyeudk axmifxu
J yJ vdu
k yf dk@&w,f? 'Dwpfacguf tbaxmifusomG ;wm[m &Snv
f #m;vSwJh
axmif'%f}uD;eJ@ jzpfwma=umifh tb&J@ usr;f rma&;udk usaemfp;dk &drrf yd gw,f?
axmifxrJ mS tbwpfa,muf use;f use;f rmrm&Sad eygapvdk@ ta0;wpfae&mu om;wpfa,muf qkawmif;vdu
k yf gw,f?
tb usr;f rmygap. . . .
(c)
OD;pdev
f S ( Adv
k pf ed o
f rH %d )
tbpdeo
f rH %d[mvnf; tbOD;tke;f jrifeh J@ touft&G,f rwdr;f r,dr;f jzpfygw,f? 'gayr,fh tbOD;tke;f jrifah vmuf
use;f rma&;raumif;wJt
h jyif
ausmaxmufaemufcH
aumif;aumif;vnf;r&Sv
d yS g?
tbOD;pdev
f [
S m
usaemfwdk@trSwf
( 3 )aqmifuakd &mufvmawmh tb[m cg;tenf;i,fuek ;f ae+yD; acsmif;tenf;i,f qf;dk aeygw,f? aq;vdyu
f v
dk nf; }udKufEpS o
f uf+yD;
pum;ajym&if; vrf;av#muf&if; &,farmaewwfygw,f?
'gayr,fh tbOD;pdev
f [
S m use;f rma&;odyrf aumif;vSayr,fh pdwu
f awmh emrnfeJ@ vdu
k af tmifrmygw,f? tbOD;pdev
f [
S m
vGwv
f yfa&; }udK;yrf;pOf umvu udv
k edk D tkycf sKyfa&;,EW&m;udk v_ycf g+cdr;f ajcmufcw
Jh Jh ykvyd o
f ydww
f yfrmS OD;aqmifvy_ &f mS ;cJw
h o
Jh l
wpfO;D jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? tckvnf; ae0if;rqvtpd;k &udk jywfjywfom;om; a0zefjypfwif &_wcf scw
Jh ma=umifh
tif;pdeaf xmifwiG ;f ESp&f n
S af xmif'%fuscaH e&wm jzpfygw,f?
tb[m axmifxaJ &mufvmwJt
h cgrmS ae0if;tpd;k &&J@ ,kwrf mnpfywfra_ wGudk oljzwfoef;awG@}uHK&wJ@ jzpf&yfawGeJ@
ordik ;f eJ@cs+D yD; oifcef;pm,l&ef 'Dae@acwfvil ,fawGudk vufqifu
h rf;ajymjyygw,f?
tbOD;pdev
f [
S m touft&G,u
f }uD;&ifv
h mwJt
h jyif usr;f rma&; uvnf; ,d,
k iG ;f vmwma=umifh e0w&J@vufatmuf
tif;pdeaf xmif}uD;xJrmS oljrwfE;dk vSwJh vGwv
f yfrt
_ wGuf wdu
k yf 0GJ if&if; uG,v
f eG t
f edpP a&mufomG ;ygw,f?
tbOD;vSped v
f dk a&S@r/SD aemufrSdD ordik ;f 0ifv}l uD;awG uG,v
f eG t
f edpaP &mufcw
Jh m tifrwefrS ESajrmwo jzpfvyS gw,f?
txl;ojzifh tbvdk av;pm;zG,af umif;wJh awmfveS af &; ordik ;f 0ify*k K~d vf}uD;awG axmifxrJ mS uG,v
f eG cf w
Jh m woo ,l}uHK;r&
jzpfryd gw,f?
tb a&muf&mb0rSm vGwv
f yf/ r#wr_udk axG;ayG@Eidk yf gap. . . .

104

(*)

q&mawmf OD;a&0w
q&mawmfO;D a&0wudk usaemfp+yD;zl;awG@&wke;f u 1990 jynfEh pS Ef pS q
f ef;ydik ;f rSm jzpfygw,f?
rEWav;+rdK@uausmif;om;olawGeJh ykZeG af wmif a&ausm&f yfrmS p+yD;zl;awG@&wm jzpfygw,f? q&mawmf[m tom;!d+k yD;
ydeyf ed o
f ,
G o
f ,
G f omef&ySd gw,f? pum;ajymqdw
k Jh tcgrmS vnf; at;at;aq;aq; wnfwnf+idr+f idrf ajymqkw
d wfygw,f? usaemf
1989 ckEpS u
f rEWav;+rdK@udk t}udr}f udraf &mufz;l ygw,f?
tJ't
D csed u
f mvawGrmS rpd;k &drw
f u
dk u
f
q&mawmf OD;u0dEN udrk wfv (13)&uf jrefrmjynf vl@tcGit
fh a&;ae@
oHCmqGr;f uyfy/GJ rEWav;wuUov
dk t
f crf;tem;/ 1989 ckEpS f ArmEdik if v
H ;Hk qdik &f m ausmif;om;or*~rsm;tzGJ@csKyf nDvmcHusi;f ywJh
tcsed af wGrmS zl;awG@cJh &ayr,fh q&mawmf OD;a&0wudk rod/ rjrifz;l cJyh g?
q&mawmfO;D u0dEN zrf;qD;cH&+yD; axmifusaecsed f (8888) v_y&f mS ;r_umvawGrmS rEWav;+rdK@ tdraf wmf&mppfa=umif;udk
OD;aqmifcw
Jh Jh q&mawmfO;D a&0w[m rEWav;+rdK@u av;jyifav;&yfrmS &Sw
d Jh y&d,wWpd mayudk avhvmqnf;yl;ae=uwJh
oHCmawmfawGudk pkpnf;ygw,f? +yD;awmh trsKd ;/ bmom/ omoemtwGuf rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhor*~t
D zGJ@}uD;udk
wnfaxmifygawmhw,f? q&mawmf[m tJ'o
D C
H mhtzGJ@}uD;&J@ OuUXjzpfygw,f? 1990 jynfEh pS x
f u
J &ufwpf&ufrmS q&mawmf[m
ol@&J@Zmwdcsujf rKyf arG;&yfajrjzpfwJh wGaH w;bufu aus;&Gmav; wpfcu
k v
dk mzdk@ usaemfu
h kd zdwaf c:ygw,f? 'geJh usaemfvnf; yJc;l u
ausmif;olwpfO;D jzpfwJh vkyaf zmfuidk zf ufwpfO;D eJ@ q&mawmfqu
D dk oGm;a&mufcyJh gw,f? yef;qd;k wef;qdyu
f rf;uae 'vzufurf;udk
orRmefeJ@u;l +yD; tJ'u
D rSwpfqifh wGaH w;bufudk (45) rdepfavmuf um;pD;&ygw,f? um;*dwq
f ;Hk awmh wGaH w;wl;ajrmif;udk
ul;wdk@ejJh zwf+yD; wpfzufurf;udk xyfu;l &ygw,f? wpfzufurf;a&mufawmh urf;em;uae v,fuiG ;f awGudk rdepf (20)avmuf
jzwfav#mufomG ;wJt
h cgrmS
&GmoH;k &Gm/ av;&Gmavmuf wef;pDwnf&aSd ewmudk awG@&ygw,f? tJ'&D mG awG&J@tv,frmS
q&mawmfow
D if;oH;k aewmrdk@ &Gm&J@tv,fyidk ;f ae&mudk a&mufomG ; ygw,f? usaemfwdk@ jzwfvmwJ&h mG awGrmS tv_ryf}uD;awG
aqmufaewmudk awG@c&Jh ygw,f? q&mawmfudk ar;av#muf=unfah wmh aemufwpfae@rmS q&mawmf&J@ arG;ordcifu,
dk w
f idk u
f
odumQ xyfyu
GJ dk &Gmtv,fyidk ;f rSm jyKvkyrf mS jzpfw,fvdk@ &Si;f jyygw,f?
tJ'&D mG awGrmS aexdik =f uwJh olawGtm;vH;k [m q&mawmf&J@ ZmwdajrjzpfwmeJ@tnD q&mawmftay: &dak oukid ;f &_id ;f =uwmudk
awG@jrif&jyefygw,f? q&mawmf[m ol@&J@arG;ae@yeGJ J@ odumQ xyfyu
GJ dk rdbaqGrsKd ;awGtv,frmS (7) &uf ( 7 ) vD usi;f yjyKvkyrf mS jzpf+yD;
usaemfwdk@udk tptqH;k aeapcsiyf gw,f? 'gayr,fu
h saemfrmS tjcm;ta=umif;udpaP wG &Sad o;wma=umifh q&mawmfudk
awmif;yefav#mufxm;+yD; &efuek +f rdK@udk ae@csi;f jyefcyJh gw,f?
rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhor*~t
D zGJ@}uD; zGJ@pnf;+yD; odyrf =umcifrmS yJ omoema&; aqmif&u
G rf a_ wGukd
oHCmxku,
dk pf m; q&mawmfO;D a&0wu OD;aqmif+yD; oHCmawmfawGeJh twl jyKvkyaf qmif&u
G yf gw,f? e0w[m
omoema&;udpaP wGrmS 0ifa&mufpu
G zf ufI oHCmxktwGi;f aoG;cGo
J yfv#Kd r_awGeJ@ tqufrjywf jyKvkyv
f m&mrSm Edik fiaH wmfoC
H m
acgi;f aqmifa&G;cs,yf aGJ wGtxd vkyaf qmifvmygw,f?
oHCmxk&J@ tjrifq
h ;Hk xdyyf dki;f jzpfwJh oHCmhr[mem,utzGJ@0ifawGudk olwdk@pw
d }f udKuf q&mawmf}uD;awGeJ@ zGJ@pnf;+yD;
wGzJ uftusKd ;awmfaqmifq&mawmf tjzpfq&mawmf b'EW0u
H moD&u
d dk cs;D rSiafh jrmufpm;vdu
k yf gw,f? +yD;awmhppftpd;k &
tvdu
k s&yfuu
G /f +rdK@e,f/ wdik ;f tqifq
h ifh oHCmtzGJ@awGudk Edik if aH wmfoC
H mhr[mem,uawG&J@ trdef@eJ@ e0wu
olwdk@tqifoifjh yKpk+yD;wJo
h C
H mhtrnfawGeJ@zGJ@cdik ;f ygw,f?
'Dvo
dk C
H mxkt=um;
aoG;cGrJ a_ wG
jyKvkyv
f mwmudk
&efuek +f rdK@uoHCmawmfawGu rausreyfeJ@ zGJ@pnf;cJ=h uayr,fh rEWav;u &yfuu
G /f +rdK@e,f/ wdik ;f tqifh oHCmhtzGJ@awG
rzGJ@pnf;Edik cf =Jh uygb;l ?
&efuek w
f idk ;f urBmat;uke;f ajrrSm jrefrmwpfjynfv;Hk &Sd oHCmxku,
dk pf m;vS,f awGudk twnfjyKzdk@twGuf tpnf;ta0;
ac:,lcsed rf mS rEWav;+rdK@rmS jy\empwufygawmhw,f?rEWav;+rdK@rmS e0wuowfrw
S af y;xm;wJh rdwv
WD m+rdK@u oHCmud,
k pf m;vS,[
f m
rEWav;wdik ;f twGi;f rSm&Sw
d Jh oHCmxk&J@ a&G;cs,w
f ifajrmufxm;jcif; r&Sw
d t
Jh wGuf oHCmhu,
dk pf m;vS,w
f &m;0if a&G;cs,Ef idk zf dk@
wdik ;f oHCmhem,umtzGJ@awG/ A[do
k C
H mh0efaqmif/ omoema&;OD;pD;Xmewdk@udk ta=umif;=um;pmawG ay;ydk@+yD; e0wu
a&G;cs,x
f m;wJh ud,
k pf m;vS,u
f pd eP J@ yufouf+yD; uef@uu
G =f uygw,f?
'gayr,fh
oHCmr[mem,utpnf;ta0;}uD;udk
rdwv
WD m+rdK@u
ud,
k pf m;vS,w
f ufa&mufzdk@
oHCmxku
uef@uu
G af ewJ=h um;u usi;f yzdk@ppD Of=uygw,f? e0w&J@ }udK;ukid cf s,v
f ,
S rf a_ =umifh oHCmxk&J@qENudk tav;rjyKyJ rEWav;wdik ;f
ud,
k pf m;vS,q
f &mawmfudk
&efuek u
f dk
apv$wzf dk@
jyKvkyyf gw,f?
rEWav;wdik ;f twGi;f
atmufajctqift
h zGJ@awG
rzGJ@pnf;Edik af o;wJt
h jyif/ oHCmxku a&G;cs,w
f ifajrmufxm;wJh ud,
k pf m;vS,f r[kww
f ma=umifh e0wu tqifoifo
h wfrw
S x
f m;wJh
oHCmawmfawG&J@ tpnf;ta0;wufa&mufru
_ dk oabmrwl uef@uu
G =f uygawmhw,f?
rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yfoC
H mhor*~t
D zGJ@}uD;uae OD;aqmifum r[mjrwfrek d bk&m;}uD;tem;&Sd 45 wmuGi;f xJrmS
rEWav;+rdK@&Sd ausmif;wdu
k t
f oD;oD;rS oHCmhu,
dk pf m;vS,f ( 100)eD;yg;cef@ pk&;Hk +yD; uef@uGuyf jGJ yKvky=f uygw,f? oHCmawmfEpS yf g;u
105

ydwpf teDay:wGif tjzLa&mifpmvH;k rsm;eJ@ a&;om;xm;wJh rEWav;+rdK@av;jyifav;&yf oHCmxk tpnf;ta0;}uD; pmwrf;udk


udik af qmif=uum ud&k ifrsm;rS toHcsJ@puf/ pyDumrsm;udu
k idk af qmifum tcrf;tem;udk pwifygw,f? wpfzufwpfcsupf rD mS
omoemtvHawmfrsm;eJ@ rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhor*~t
D zGJ@}uD;&J@ trSww
f q
H yd t
f 0ga&mifay:wGif jcaoF&h yk yf gtvHrsm;
v$ix
fh x
l m;=uygw,f?
tJ't
D crf;tem;rSm q&mawmfO;D a&0wu rdef@=um;onfrSm jrefpmG bk&m; &Spd Ofumvuyif oHCmxk&J@u,
dk pf m;vS,u
f dk
a&G;aumufwaJh e&mrSm tkycf sKyfot
l pd;k &wdk@rS yHyh ;dk r_om&Scd +Jh yD; 0ifa&mufpu
G zf ufjcif; r&Sad =umif;/ xdk@twl oHCmxk&J@ ESpo
f uf=unf!dk
av;pm;cH&wJ@ oHCmawmfawGuo
dk m trsm;&J@qENeJ@tnD a&G;cs,w
f ifajrmuf=ua=umif;/ txufuae trdef@eJ@ owfrw
S +f yD;
a&G;cs,w
f Jh tpOftvmr&Sad =umif;/ 'gayr,ft
h cktcgrmS
e0wppftpd;k &[m bmoma&;udprP sm;rSm 0ifa&mufpu
G zf uf+yD;
aESmuf,u
S &f efwu
dk u
f m aoG;cGrJ a_ wGtxd jyKvkyv
f maea=umif;/ oHCmxkn!
D w
$ rf u
_ dk ysujf ym;atmif aqmif&u
G af ea=umif;/
xdek nf;wlpmG &efuek +f rdK@rmS oHCmr[mem,u q&mawmf}uD;rsm;udk toH;k cs+yD; Ak'b
< momrSm tpOftvmr&Sw
d Jh udp&P yfawGudk
jyKvkyv
f ma=umif;/ 'ga=umifrh EWav;+rdK@ av;jyifav;&yfoC
H mtpnf;ta0;=uD;taejzifh oHCmxk=um; aoG;cGJtyk cf sKyfjcif;eJ@
oHCmxka&G;aumufyu
GJ dk tm%m&Siq
f efqef jyKvkyaf ewmawGudk jyif;xefpmG &_wcf suef@uu
G yf ga=umif; ajymqdo
k mG ;ygw,f?
tJ'v
D dk r[mjrwfrek b
d &k m;}uD;teD;rS 45wmuGi;f jyifrmS at;csr;f pGmoHCmxkrS tpnf;ta0; jyKvkyaf ewmudk +zdKcGzJ dk@
e0wvufyg;apawG a&muf&v
Sd m=uygw,f? &J/ vHkxed ;f / ppfwyfeJ@ axmufvrS ;f a&;awG[m tcsKyfum; (12)pD;eJ@
csucf si;f a&muf&v
Sd m+yD; (5)rdepftwGi;f vlpck zGJ dk@ toHcsJ@pufeJ@ trdef@pay;ygw,f? t"du&k%;f ESrd Ef Si;f a&;&JawGu +zdKcG&J ef
toifah e&m ,lxm;vdu
k =f uygw,f? 'gayr,fh oHCmxku wkww
f w
k af wmifrv_yyf J yHrk eS ftwdik ;f tpnf;ta0;udk usi;f y=uygw,f?
tJ't
D cgrmS e0w&J@ &JcsKyfjzpfoel J@ tzGJ@0ifawGu oHCmawmfrsm;eJ@ vma&muf!ESd i_d ;f ygw,f? !SEd i_d ;f w,fqadk yr,fh e0wzufu
vlpck aGJ y;zdk@om wGiw
f iG f awmif;qdak ewma=umifh q&mawmfO;D a&0wu
'Dupd rP if;eJ@rqdkib
f ;l ? wm0efc+H yD; ajz&Si;f Edik w
f o
Jh el J@yJ igpum;ajymr,f
vdk@ajymvdu
k w
f t
Jh wGuf q&mawmfudk &kw&f if;=urf;wrf;wJh pum;vH;k awGeJ@ ajymqd+k yD; oHCmxkudk &du
k Ef u
S +f zdKcGi;f zdk@
trdef@ay;vdu
k yf gw,f? oHCmxktwGi;f csucf si;f &kw&f w
k o
f o
J J jzpfomG ;+yD; jyefvnfcck &H ef jyifqifra_ wG jyKvky=f uygw,f?
tJ't
D csed rf mS yJ bk&m;}uD;0if;xJ&Sd ausmif;wdu
k rf sm;rS tcsed t
f cgr[kwf tke;f armif;acguo
f aH wG w&pyfxu
G af y:vmygw,f?
'Dowif;[m
rEWav;aps;w0du
k ef J@
av;jyifav;&yfrmS &S=d uwJh
oHCmawmfawG=um;xJ
ysH@ES@o
H mG ;wma=umifh
oHCmawmftrsm;[m um;}uD;/ um;i,ftoG,o
f ,
G ef J@ r[mjrwfrek b
d &k m; &S&d mudk a&muf&v
Sd m=uygw,f? oHCmawmftiftm;[m
(500)ausmu
f ae ( 1000 )cef@txd wd;k yGm;vmygw,f? tJ'v
D t
dk ajctaeawG wif;rmayguu
f aGJ wmhr,fh tcsed rf mS rEWav;wdik ;f
twGi;f a&;r_; armifay: a&mufvmygw,f? vlpck zGJ dk@yJ ajymqdjk yefwt
Jh wGuf tajctae[m yd+k yD;wif;rmvmygw,f? oHCmxk&J@
vdv
k m;csuu
f dk rvdu
k af vsm&if jy\em[m yd+k yD;}uD;xGm;oGm;r,fqw
dk m e0wppft&m&Sad wG &dyrf o
d mG ;=uygw,f?
'ga=umifh armifay:u q&mawmfO;D a&0wudk vuftyk cf s+D yD; !SEd i_d ;f r_awG jyKvkyyf gw,f? q&mawmfu 'Duae@
jyKvkyw
f t
Jh pnf;ta0;[m Edik if aH &;eJ@ roufqidk af =umif;/ omoema&;udpu
P dk bke;f }uD;wdk@ jyKvkyw
f mjzpfa=umif;/ ,ckEpS f
rEWav;wdik ;f twGuf oHCmh ud,
k pf m;vS,u
f dk &yfuu
G /f aus;&Gm/ +rdK@e,f/ wdik ;f tqifq
h ifh a&G;cs,Ef ikd jf cif;r&Syd eJ J@ txufu
wifajrSmufxm;wJh ud,
k pf m;vS,af wG[m oHCmxk&J@qENeJ@tnD wifarmS ufxm;wm r[kwaf =umif;/ 'ga=umifh rEWav;wdik ;f udk
ud,
k pf m;jyKwJh oHCmawmfvdk@ rowfrw
S Ef ikd af =umif;/ 'Dupd u
P dk &efuek +f rdK@&Sd omoema&;OD;pD;XmeeJ@ oHCmr[mem,u
tzGJ@udk }udKwifta=umif;=um;cJah yr,fh bmwpfcrk S wkef@jyefaqmif&u
G w
f m r&Scd aJh =umif;/ 'gah =umifh 'Duae@ pnf;a0;&wm[m
txufuae tm%m&Siq
f efqef a&G;cs,af y;xm;wJh oHCmhu,
dk pf m;vS,af wGudk vufrcHwJh &_wcf swJh oHCmhtpnf;ta0;jzpfa=umif;/
e0weJ@ omoema&;OD;pD;Xmewdk@[m oHCmxk=um; aoG;cGrJ a_ wG&aSd evdk@ jypfwif&w
_ cf svu
dk af =umif; pwJt
h csuaf wGudk armifay:udk
ajym=um;+yD;rif;wdk@ e0womoema&;0ef}uD;eJ@ Edkiif aH wmfoC
H mr[mem,utzGJ@udk wifjyygq+dk yD; wdu
k w
f eG ;f ygw,f? armifay:u
'Dupd [
P m bmoma&;udpjP zpfvdk@ olwdk@eJ@ryufoufa=umif; txufv}l uD;awGudk wifjyay;rnfjzpfa=umif; ajymqdw
k t
hJ cg
q&mawmfO;D a&0wu yg;pyfeJ@uwday;vdk@ r&a=umif;/ ,ae@jyKvkyw
f Jh oHCmtpnf;ta0;udpu
P dk txuftm%mydik x
f H
tao;pdww
f ifjyygrnf[k uwdvufrw
S af &;xd;k &r,fvdk@ ajymum armifay:ukd vufrw
S af &;xd;k apcJyh gw,f?
tJ'aD emufq&mawmfu 'Duae@rEWav;wdik ;f udk ud,
k pf m;jyK+yD; &efuek u
f o
kd mG ;=ur,fh rdwv
WD mu oHCmud,
k pf m;vS,af wG&J@
tpDtpOfudk zsuo
f rd ;f ay;zdk@ awmif;qdw
k t
Jh cg armifygu 'Dupd u
P w
dk ynfah wmf&efuek u
f dk jynfjh ynfph pHk t
Hk a=umif;=um;oGm;rSm
jzpfwt
Jh wGuf ,ae@omG ;wJh rdwv
WD mu ud,
k pf m;vS,af wG[m rEWav;udk ud,
k pf m;jyKoGm;wJh ud,
k pf m;vS,af wGrjzpfa=umif;/
tjcm;udpeP J@omG ;wJh ud,
k pf m;vS,af wGjzpfa=umif; jyefav#mufygw,f? tJ't
D cgrSm q&mawmfO;D a&0wu oHCmxkudk
&dik ;f &dki;f pdik ;f pdik f;qufqcH w
Jh Jh &JcsKyfeJh taygi;f tygwdk@udk Ak'b
< mom0ifyo
D =uatmif qH;k rzdk@ rSm=um;ygw,f//
aemuf AG'D ,
D /dk "gwyf aHk wGudk tjyeftvSef &du
k ,
f =l uygw,f? armifay:u arSmif&rD +ydK;cif vlpck zGJ dk@q&mawmfudk
awmif;yefav#mufxm;&m q&mawmfu 'Duae@jyKvkyw
f Jh oHCmxk tpnf;ta0;ta=umif; &vm'feJ@ qH;k jzwfcsuaf wGudk
106

trsm;jynfow
l dk@ odjrifap&ef rEWav;+rdK@wpfywf pDwef;vSnv
fh nf qENjyrSmjzpfa=umif; jyefajymvdu
k yf gw,f? tJ't
D cgrmS armifay:u
rsuEf mS i,fav;eJ@ wkew
f ek &f &D eD J@ . . .
'Dupd [
P m roifah wmfygb&k m;/ wynfah wmftaeeJ@ 'Duae@jyKvkyw
f Jh oHCmhtpnf;ta0;}uD;&J@ tao;pdwrf w
S w
f rf;udk
txuft&m&Srd sm;xH ae@rqdik f;yJ wifjyay;rSm jzpfygw,f? 'gah =umifh qENjyyGu
J adk wmh rvkyyf geJ@ bk&m;
vdk@q+dk yD; r[mjrwfrek b
d &k m;ab;u &efuek -f rEWav; rD;&xm;vrf;rSm &efuek u
f kd xGucf mG r,fh rEWav;tjref (3:00) &xm;a&S@
oHCmawmfrsm; ydwq
f dk@xm;wmudk z,f&mS ;ay;zdk@ awmif;qdyk gw,f? tJ'&D xm;rSm &efuek u
f x
dk u
G cf mG rnfh rEWav;wdik ;f
oHCmhu,
dk pf m;vS,f tjzpfwufa&mufr,fh oHCmawmfawG yg0ifwma=umifh ydwq
f dk@xm;wm jzpfygw,f? aemufq;Hk rSm armifay:u
ido
k yH g}uD;eJh . . . .
bk&m;wynfah wmfwm;wmudk t&Sib
f &k m; jyKvkyrf ,fq&dk ifvnf; bmrSwwfEidk rf mS r[kwyf gb;l bk&m;? q&m/ 'um
riJ!
h mS ygu t&Sib
f &k m; jyKvkycf sio
f vdk jyKvkyaf wmfryl g bk&m;
vdk@ wifav#mufygw,f? tJ't
D cg=urS q&mawmfu rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhtpnf;ta0;}uD;udk
auG;a=umfoaH wGeJ@ &kwo
f rdf ;f +yD; 45 wmuGi;f rSm at;at;csr;f csr;f vlpck cGJ J=h uygw,f? q&mawmfO;D a&0w[m trsKd ;/ bmom/
omoemtwGuf &J0jH ywfom;pGm ppftm%mydik af wGeJ@ ajymqdq
k ufq+H yD; oHCmacgi;f aqmifyo
D pGm ajz&Si;f Edik fcw
Jh mudk awG@jrif&ygw,f?
1990 jynfEh pS af wGrmS rEWav;+rdK@rmS ae@pOf/ tywfpOf 'Dru
dk a&pD ae@x;l ae@jrwfawGrmS ppftpd;k &qef@usiaf &;udk
tiftm;aumif;aumif; jyKvkyaf ewmudk usaemfrsujf rifawG@&ygw,f? 'gayr,fh rEWav;&J@ v_y&f mS ;r_awGudk urBmu odyrf odco
Jh vd/k
e0wuvnf; &efuek +f rdK@avmuf tm&krH pdu
k Ef idk cf yJh gb;l ? 'ga=umifh rEWav;+rdK@ oHCm/ ausmif;om;/ jynfo/l Edik fiaH &;ygwaD wG&J@
ppftpd;k &qef@usiaf &;awG/ 'Drdkua&pDvy_ &f mS ;r_awGta=umif; jrefrmwpfjynfv;Hk eJ@ urBmuyg od&aSd tmif usaemf}udK;yrf;cJyh gw,f?
rEWav;+rdK@twGi;f oHCmawmfrsm;t=um; e0w&J@ aoG;cGo
J yfv#Kd r_awG/ bk&m;0wWu ajrawGukd twif;tusyo
f rd ;f ,lwmawG/
omoemhajrtwGi;f ppfzed yfpD;wmawG pwJh ta=umif;awGudk tao;pdwjf yKpk+yD; &efuek f&Sd oHwreftodik ;f t0dik f;udk ay;ydk@cyJh gw,f?
aemufyidk ;f Edik fiw
H umowif;pmawG/ owif;XmeawGrmS
rEWav;+rdK@ v_y&f mS ;r_/ jzpf&yfawGta=umif; yg0ifvmygw,f?
Edik if w
H umuvnf; rEWav;+rdK@udk pdw0f ifpm;vm cJyh gw,f?
tJ't
D csed w
f ek ;f u usaemf[m &efuek rf mS usaemftwGuv
f jHk cHKr_uif;rJv
h mwma=umifh rEWav;+rdK@udk a&muf&aSd e+yD; oH&;Hk vdk@
wifpm;ac:a0:cJ=h uwJh bke;f }uD;ausmif;wdu
k af wGrmS aexdik cf Jyh gw,f? bke;f }uD;ausmif;wku
d af wGudk oH&;kH vdk@ac:&jcif;u ppfwyfeJ@
ppfaxmufvrS ;f a&;wdk@&J@
0ifa&mufzrf;qD;r_ab;rS
ausmif;om;trsm;tjym;udk
bke;f }uD;ausmif;wdu
k af wGrmS
tumtuG,af y;xm;cJv
h dk@ jzpfygw,f?
1990 jynfah &G;aumufyrGJ wdik fcifrmS tar&duefo&H ;kH u yxrEdik if aH &;twGi;f 0ef rEWav;udk a&mufvm+yD; rEWav;+rdK@u
oHCmud,
k pf m;vS,af wGeJh awG@csiw
f ,fvdk@ usaemfu
h dk ajymygw,f? usaemfvnf; bk&m;}uD; 'ud%
Q &mrausmif;wku
d rf mS
q&mawmfO;D a&0weJ@ awG@qaHk y;cJyh gw,f? +yD;aemufjrefrmEdik if w
H iG ;f bmoma&;tajctae qd;k &Gm;aer_awGudk tao;pdwf
avhvmygw,f? 1990 jynfh =o*kwv
f ( 8) &ufae@ tcrf;tem;udk &efuek +f rdK@ ykZeG af wmif+rdK@e,f r[manmifuek ;f ausmif;wku
d rf mS
tajccHynmausmif;om;or*~
(&efuek w
f idk ;f )u
OD;aqmifusi;f ywma=umifh
usaemf&efuek u
f o
dk mG ;+yD;
tcrf;tem;udk
wufa&mufcyJh gw,f?
tJ't
D csed rf mS rEWav;+rdK@ ppfwyfuypfcwfra_ wGa=umifh oHCmhaoG;ajr usyjGJ zpfcyJh gw,f? 'ga=umifh usaemfvnf;rEWv;udk
csucf si;f jyefwufomG ;+yD; q&mawmfO;D a&0weJ@ awG@qu
Hk m tjzpftysuu
f dk ar;jref;cJyh gw,f? tJ'aD e@u jzpfymG ;cJw
h Jh
aoG;ajrusre_ J@yufouf+yD; q&mawmfu oufaocHtaxmuftxm;awG usaemfu
h jdk yygw,f? ppfwyfu armif;jyefaoewfawGe@J
ypfcwfvdk@ oHCmtrsm;tjym; xdreS af oqH;k yH/k '%f&mjyif;xefpmG &&dyS eHk J@ aoG;pGe;f aewJh ouFe;f awmfawG/ tJ't
D jyif
xl;jcm;tH=h ozG,af umif;wJh oydww
f pfv;Hk ukd jyygw,f? oydw[
f m oHoydwt
f rsKd ;tpm;jzpf+yD; twGi;f eJ@tjyif ESpcf pk vH;k udk
ppfap;okwv
f rd ;f xm;ygw,f?
ppfwyfu ypfcwfvu
dk w
f Jh usnq
f ef[m oydw&f J@ tv,fyidk ;f azmif;&pf&Sd ppfaq;eJ@ou
H dk azmufxu
G o
f mG ;+yD; oydwt
f wGi;f rSm
usnq
f ef'w
k ,
d rD;usn&f u
dk &f m trm&Gw}f uD;}uD;/ wwd,usn&f u
dk &f m trm&Gwt
f vwf/ pwkwu
W sn&f u
dk &f m trm&Gwt
f ao;eJ@
yOPrusn&f u
dk &f m trm&Gwt
f ao;av;udk jrifawG@&ygw,f? ypfcwfrr_ mS &&Sw
d Jh usnq
f efudk ausmif;u ud&k ifav;wpfyg;u
a=umufvef@+yD; uk(D tdro
f m)xJ v$iyfh pfcv
Jh dk@ r&Sad wmha=umif; q&mawmfuajymjyygw,f?
e0w[m oHCmxkudk aoapEkid w
f t
Jh xd csed &f ,
G yf pfcwfcw
Jh m xif&mS ;a=umif;/ Ak'&< J@om;awmf &[ef;wdk@udk um,uHajrmuf
usL;vGeo
f wfjzwfwt
Jh jyif/ Ak'&< J@ y&dabm* apwDuv
dk nf; zsuq
f ;D wJo
h al wG jzpfwma=umifh r=umcifrmS }uD;}uD;rm;rm;ta&;,lzdk@
'Dupd u
P dk aqmif&u
G rf mS jzpfa=umif; q&mawmfu quf+yD;ajymygw,f? usaemfvnf; q&mawmfciG jfh yKcsuef J@ rEWav;+rdK@ 84vrf;r}uD;u
vlxw
k u
dk af &S@rmS jzpfymG ;cJw
h Jh jzpfpOf tao;pdwu
f dk rSwo
f m;+yD; oufaocH"gwyf /Hk oydwaf wGudk ,l+yD; &efuek u
f dk qif;vmcJyh gw,f?
107

&efuek u
f oHwreftodik ;f t0dki;f eJh owif;XmeawGudk jyoygw,f? e0wu b,fvydk J vdrn
f mcJah yr,fh taemufEidk if pH pforH ;_ awGu
atau 47 'grrS [kwf *s-D o&D;uJo
h dk@ t&Sed jf yif;xefwJh aoewftrsKd ;tpm;eJ@ ypfcwfwmjzpfa=umif;/ oydwt
f wGi;f &Sad eaom
usnq
f ef,rf;r_ef@ rsm;udk "gwcf =GJ unf&h mrSm olwdk@ppfaq;csut
f & aoapEdik w
f Jh usnrf sm;eJ@ ypfcwfwm jzpfw,fvdk@ twnfjyK
ajym=um;ygw,f? rEWav;+rdK@rmS q&mawmfO;D a&0wwdk@ ywWeu
d Zk e uHaqmif oydwaf rSmufyrGJ usi;f ycif usaemfvnf;
ppfaxmufvrS ;f a&;wdk@&J@ zrf;qD;r_udk cHvu
dk &f ygw,f? tJ't
D csed u
f p+yD; q&mawmfeJ@usaemf jyefrawG@jzpf =uawmhygb;l ?
q&mawmfO;D a&0w[m trsKd ;/ bmom/ omoemtwGuf a&S@wef;uae OD;aqmifra_ y;Edik cf w
Jh Jh oHCmtmZmenfwpfyg;
jzpfygw,f? oHCmxktrsm;&J@ =unfnKd av;pm;r_udk cH&ovdk oHCmxktwGi;f nD!w
$ rf &_ apcJw
h Jh av;jyifav;&yfpvH;k u
oHCmawmfawGudk pkpnf;Edik fcJhw,f? rEWav;+rdK@wiG ;f q&mawmf OD;u0dE/N q&mawmfO;D a&0weJ@ tjcm;aom oHCmawmfawG[m
t"rR0g'aD wGudk atmifEidk cf =Jh uw,f? q&mawmf}uD;awG[m oHCmxktwGi;f rSmomru ausmif;om;xktwGi;f / or*~rsm;twGi;f /
ygwrD sm;twGi;f nD!w
$ af &;&&Sad tmifjyKvkyaf y;Edik cf yJh gw,f? q&mawmfO;D a&0wu usaemfwdk@ ausmif;om;awGudk rSwo
f m;p&m
pum;wpfceG ;f ajymcJyh gw,f? q&mawmftygt0if oHCmawG/ ausmif;om;awG jrefrmjynfEidk if aH &;/ 'Drdkua&pDta&;rsm;udk
aqG;aEG;aepOf q&mawmfu . . .
igvnf; igwufEidk w
f Jh 0efux
dk rf;r,f? igoo
d ifo
h x
d u
dk w
f Jh ta=umif;t&mawGyJ igu
h adk jym=u/ igrodoifh rodxu
dk w
f Jhupd u
P dk
igu
h v
dk nf;rajymeJ/h igah &S@rmS vnf;rajymeJ@? igov
d dk@ wpfae@axmufvrS ;f a&;u zrf;vm;qD;vm;vkycf &Jh if olw@dk uenf;trsKd ;rsKd ;eJ@ESyd pf uf+yD;
ar;rSmyJ?
igvnf;ykxZk Of
jzpfwma=umifh
=um=umcHEidk rf mS r[kwo
f vdrk o
k m;vnf;rqdEk idk b
f ;l ?
trSet
f wdik ;f ajym&rSmyJ?
bmrSrodwu
Jh pd u
P dk olwdk@b,favmufy&J u
dk &f u
dk /f toufom aooGm;r,f olwdk@bmrS od&rSmr[kwb
f ;l ? 'gah =umifh igrodoifw
h u
Jh pd /P
ta=umif;t&mudk rajym=ueJh
vdk@ajymcJyh gw,f? e0w&J@ vufcsuaf =umifh omoemajrawG ppfwvif;jyif jzpfcJhygw,f? bk&m;om;awmfawGudk
&uf&ufpufpuf owfjzwfcw
Jh ,f? Ak'o
< moemawmf}uD; wpfcv
k ;Hk wkev
f y_ af jcmufjcm;apwJh jzpf&yfawG e0wuzefw;D cJw
h ,f?
1990 =o*kwv
f wGif oHCmawmfawG owfjzwfcw
Jh jJh rifuiG ;f udk rEWav;+rdK@o/l +rdK@om;awG ,ae@widk rf suv
f ;Hk xJu
rxGuEf idk =f uao;? rarhazsmufEikd =f uao;? +yD;awmh oHCmxkawG&Jh &J&aJ wmuf uHaqmif oydwaf rSmufy}GJ uD;awG . . . .?
(q&mawmfO;D a&0w ysv
H eG af wmfro
l mG ;a=umif; od&wJt
h wGuf oHCmhZmenfudk *k%jf yKa&;om;rdygw,f? )
(C)
&Jausmpf mG
&Jausmpf mG [m axmifusvmwke;f u (15)ESpo
f m;t&G,yf J &Sad o;wJh q,fwef; ausmif;om;av;wpfa,muf jzpfygw,f?
ol[m Adv
k w
f pfaxmif(2)rSm ausmif;wufaewJo
h l wpfa,mufjzpf+yD; tuo ausmif;om;jzpfygw,f?
ol[mt&G,ef rJh vdu
k af tmif pmzwftm;aumif;vS+yD; yg0grsurf eS t
f xl}uD;udk wyfqifxm;wJo
h l jzpfygw,f? axmifusvmwJh
Edik if aH &;tusO;f om;awGxrJ mS toufti,fq;Hk jzpfwma=umifh tm;vH;k ucspcf if=uygw,f? ol&,f/ om;!$ef@O;D &,f/ usaemf&,f[m
wpfO;D eJ@ wpfO;D tifrwefrS cspfcif=u+yD; trSwf (3)aqmifrmS rodorl &Sd emrnf}uD; &J ( 3 ) azmfawG jzpfygw,f? c% c%vnf;
&efjzpfwwf=uygw,f? wpf&ufaxmif0ifpm ( 3 )a,mufom; jyefvmwJt
h cgrmS &Jausmpf mG u
usaemft
h az aeraumif;jzpfaew,fvdk@ tpfruajymoGm;w,f? usaemfu
h v
dk nf; ar;aew,fw?Jh olaejrefjrefaumif;atmif
vkyrf ,f? aeaumif;rS igo
h m;i,fav;udk oGm;awG@Eidk rf mS vdk@ ajym+yD; a&m*gudk jrefjrefaysmufatmif ukaew,fvdk@ usaemft
h rd u
f
ajymoGm;w,f
vdk@ usaemfwdk@udk ajymjyygw,f? usaemfwdk@u rif;taztajctaeu pd;k &dr&f vm;vdk@ ar;awmh usaemft
h pfru odyt
f qd;k }uD;
r[kwb
f ;l vdk@awmh ajymw,fvdk@ jyefajzygw,f?
[m. . .'gqdk rpd;k &dryf geJ@
vdk@ usaemfwdk@u tm;ay;ESpo
f rd =fh uygw,f? axmifxrJ mS
usaemfwdk@awGae+rJtwdik ;f
aexdik v
f mcJ&h if;aemuf
wpf}udraf xmif0ifpmawG@zdk@ (14)&ufjynfo
h mG ;ygw,f? usaemfwdk@tr_waGJ wG axmif0ifpm xGu=f uygw,f? &Jausmpf mG tdru
f
ol@tpfrwpfa,mufyJ axmif0ifpmvmwmudk awG@&ygw,f? &Jausmpf mG twGuf owif;qd;k }uD;u usaemfwdk@tm;vk;H udk
apmif}h udKaeygw,f?
&Jausmpf mG &J@ tazqH;k oGm;+yDvdk@ usaemfeJ@ om;!$ef@O;D / udak tmifxeG ;f wdk@trd af wGu ajymjy=uygw,f? &Jausmpf mG udak wmh
todray;xm;=uygb;l ?
taqmifujkd yefa&mufrS =unf+h yD;ajymzdk@ usaemfwdk@awG qH;k jzwfvu
dk yf gw,f? &Jausmpf mG av;crsm ol@tazta=umif;
rod&&Smao;ygb;l ? ol@udk axmif0ifpmrSm rif;tazuse;f rma&;ta=umif; ar;=unfah o;vm;vdk@ar;awmh . . .
tif;/ ar;w,f? bmrSrajzbl;? pdwrf ylygeJ@vdk@yJ ajymw,f vdk@ jyefajzygw,f?
108

taqmifujdk yefa&mufawmh 'Dowif;udk &Jausmpf mG &J@ tcef;rSm tqifajyovdk =unfah jymzdk@ udak tmifxeG ;f u
wm0ef,v
l u
dk yf gw,f? nzufa&mufawmh udb
k b
dk x
dk eG ;f / udak tmifausmrf ;dk (c) bdak wmuf/ OD;axG;jrif/h udak tmifxeG ;f eJ@ ud&k rJ eG w
f dk@u
&Jausmpf mG udk rif;tazqH;k oGm;+yD vdk@ ajymjyvdu
k =f uw,f? tJ't
D cgrmS &Jausmpf mG u . . .
f dk ar;wmar;vdk@r&bl;
tif; . . . xifawmhxifom;yJ? tdru
vdk@ wpfceG ;f wnf;jyefajym+yD; +idru
f somG ;ygw,f? reufr;dk vif;awmh tm;vH;k u &Jausmpf mG udk owif;ar;=uwJhtcgrmS
&Jausmpf mG wpfa,muf at;at;aq;aq;yJ jyefvnf ajymqdw
k mudk awG@&awmh olvt
dk oufi,f&,
G o
f l wpfa,muftaee@J
zcifwpfa,muf qH;k &_;H oGm;wJ'h u
k u
Q dk wnfwnf+idr+f idr&f ifqdkiw
f mudk awG@&awmh usaemfav;pm;oGm;rdygw,f?
olcspjf rwfE;dk wJh zcifwpfa,muf&J@ aemufq;Hk c&D;udk vdu
k yf dk@ciG rfh &&SmwJh (15)ESpft&G,f usaemfn
h aD v;udk usaemf
ud,
k cf si;f pmoem;rdygw,f? ol@ae&mrSmqd&k if usaemf'v
D dk aeEdik yf grh vm;vdk@ usaemfzh mom ar;cGe;f xkwrf yd gw,f?
aemufxyf ESpyf wft=um axmif0ifpmvmawmh &Jausmpf mG tpfru . . .
eifu
h t
dk azu olraocif toufxu
G cf ge;D tcsed t
f xd eifeh mrnfuw
dk +yD; qH;k oGm;wm
vdk@ &Jausmpf mG udk ajym+yD;idyk gw,f? e0wuawmh ud,
k cf sif;pmemr_ &Srd &S Syd gavp? &Jausmpf mG tazqH;k wm ( 1 )vjynfah wmh
usaemfeJ@om;!$ef@O;D u OD;aqmif+yD; axmifxrJ mS &Sw
d Jh oHCmawmfawGudk qGr;f uyfjcif;eJ@ tr#twrf;a0jcif;awG jyKvkyyf gw,f?
taqmif wpfaqmifv;Hk rSm&Sw
d Jh Edik if aH &;tusO;f om;awGudk vBu&f nfeJ@rek f@au|;+yD; &ufvnf jyKvkycf yJh gw,f?
&Jausmpf mG [m 1990ckEpS f 'DZifbmausmif;om;tcGit
fh a&; v_y&f mS ;r_rmS wufwufuGuG yg0ifcw
Jh ma=umifh axmufvrS ;f a&;&J@
zrf;qD;r_udk jyefvnfccH &Jh +yD; axmif'%f ( 19 )ESpf csrw
S cf cH &Jh ygw,f?
ol[m usaemftwGuf trSw&f aeapr,fh &JabmfwpfO;D jzpfygw,f?
tcef; ( 19 )( u )
o&uf
f aJh e@
o&uaf xmifu vGww
jrefrmjynftwGi;f tqdak wmfA'if&J@ 'dk@uawmh 'dk@uawmh oDcsi;f oHrsm; qla0ysH@viG afh ewJt
h csed f 1994 ckEpS t
f wGi;f rSm
usaemfaxmifuvGwaf jrmufvmcJyh gw,f? axmifuvGww
f aJh e@/ &Siv
f id jf yefwaJh e@/ tdrfaxmifuswaJh e@awG[m b0rSmtaysm&f iG q
f ;Hk
umvawGvdk@ qd&k ;dk pum;&S=d uayr,fh axmifuxGuv
f mwJhae@rmS usaemfph w
d x
f J cHpm;r_EpS rf sKd ; a&myGe;f aeygw,f? wpfcu
k awmh
axmifuvGwv
f m+yD; rdbaqGrsKd ;awGeJ@ jyefvnfqaHk wG@&rSmrdk@ aysm&f iG af erdwm&,f/ aemufwpfcu
k
ESpt
f awmf=umatmif
usaemfeJ@twl axmifwiG ;f wdu
k yf /GJ jyifywdu
k yf aGJ wGrmS vufww
GJ u
dk cf =Jh uwJh &JabmfawGudk tusO;f axmiftwGi;f csex
f m;&pfc&Jh rSm
qdw
k t
Jh od/ axmifxu
J ae+yD; usaemfvw
G af jrmufomG ;wmudk E_wq
f ufvufjyusecf =Jh ur,f qdw
k t
Jh odawGa=umifh usaemf&h ifxrJ mS
0rf;enf;a=uuGaJ ewm&,f qdw
k pJh w
d cf pH m;r_awGygy?J usaemf&h J@ tdrt
f jyefc&D;[m +iD;aiG@ysi;f &dz,
G af umif;vSygw,f?
atmifvu
H cdk %0if+yD; tJ'DurSwqifh jynfudk c&D;qufygw,f? jynfuo
dk mG ;wJh c&D;wpfav#muf usaemfeh aH b;
wpfzufwpfcsupf u
D awmawmifobm0tvSawGudk wpf0}uD;cHpm;+yD; avudt
k jynft
h odyf &_oiG ;f vdu
k yf gw,f? wpfae&m
udak &mufawmh xl;qef;wJh jrifuiG ;f av;wpfcu
k dk awG@vu
dk &f w,f? armfawmfum;awGrmS
tvHawG wpfvv
l v
l iG +fh yD;
oDcsi;f awGo+H ydKifoq
D o
dk mG ;=uwJh tjzL/ tpdr;f 0wf vlawGtrsm;}uD;yJ jzpfygw,f? usaemfph w
d x
f J wpfrsKd ;}uD;yJvdk@
oHo,wpfc0k ifomG ;ygw,f? qENjyae=uwmvm;? 'Dvdk tvHawGaxmif/ vlp+k yD;oGm;=uwm bmrsm;ygvrd q
fh +dk yD; Za0Z0g
jzpfomG ;ygw,f? 'gah =umifh eHab;em;u c&D;onfwpfO;D udk ar;=unfah wmh
[ . . . cifAsm;rodb;l vm;? }uH@zw
G af wGav? e0if;qnfudk avhvma&;oGm;=uwm
a=omf . . .
qd+k yD; usaemfyg;pyfu a&&Gwrf &d if; rqvacwfu vrf;pOfvli,fawGudk jyefjrifa,mifrd vdu
k yf gw,f?
( c ) xGuaf wmfrl eef;ucGm+yD
usaemftrd jf yefa&mufayr,fh usaemfwdk@ tdref m;rSm e,fajrcHaxmufvrS ;f a&;u t+rJwap apmif=h unfah eygw,f?
usaemfbmrsm; qufvy_ &f mS ;rvJq+dk yD; tdru
f dk &pfo&D pfoD t+rJ vmvkyjf yefw,f? tajctaebmxl;vJ/ xl;&ifajymOD;aemf/
bmrSr[kwyf gb;l uGm/ rif;bmawGvyk af evJqw
dk m od&atmif vrf;}uHKvdk@0ifvmwm pwJh pum;awGeJ@ usaemht
f rd u
f dk t0iftxGuf
jyKvkyaf eygawmhw,f?
usaemfrh mS axmifuxGuv
f m+yD; uwnf;u toGm;tvm rvGwrf vyf jzpfvmygw,f? a':atmifqef;pk=unf
tus,cf sKyfuae jyefvnfvw
G af jrmufvm+yD; aemufyidk ;f a':pk+cHxu
J dk usaemfwpfcgrS ra&mufjzpfcyJh gb;l ? 'gayr,fh tywfpOfvyk af ewJh
vlxw
k &m;yGaJ wGuadk wmh yHrk eS fa&mufjzpfygw,f?
usaemfu
h dk apmif=h unfah ewJh aus;Zl;&Siaf wGu rsupf ad r$;pl;vmyHk &ygw,f? wpf&ufrmS awmh roGm;rjzpfwJh udpw
P pfcak =umifh
a':atmifqef;pk=unf&J@ +cHxu
J dk oGm;cJyh gw,f? usaemfeJ@ aqGrsKd ;vd&k if;ESD;aewJh udpk ed ft;Hk (trsKd ;om;'Dru
dk a&pD tzGJ@csKyftwGuf
109

AG'D ,
D ydk rHk eS f &du
k u
f ;l ay;aeonfo
h jl zpf+yD; ,ckppftpd;k &tusOf;axmiftwGi;f axmif'%fEpS &f n
S u
f scaH eol wpfO;D jzpfygonf) ESit
fh wl
oGm;cJyh gw,f? nzufusrS usaemftrd jf yefa&muf jzpfygw,f? usaemf a':pk+cHxo
J mG ;w,fqw
dk m usaemftrd u
f
vlawGawmifrodao;cif aemufwpfae@ reufrmS yJ tdru
f kd axmufvrS ;f a&;awG a&mufvmygw,f?
rif;bmawGav#mufvyk af ewmvJ? rif;vkyw
f mawG tm;vH;k igwdk@ow
d ,f? iguawmh rif;+idraf eygw,fqv
dk dk@ cs;D r$r;f aewm
tdru
f dk a&mufvmvmcsi;f par;ygawmhw,f?
usaemfuvnf; b,frrS oGm;a=umif;/ tdrrf mS yJ taersm;a=umif; jyefajymvdu
k yf gw,f? 'guo
dk w
l dk@ rausreyf jzpfomG ;ygw,f?
+yD;awmh . . .
rif;igu
h dk bmrSrajymeJ@? rif;rae@u b,fomG ;w,fqw
dk m rif;rajymvJ igwdk@ow
d ,f? at; . . . rif;0efrcH&if &w,f?
rif;tdru
f dk 0ifxu
G af e+yD; rif;qDvmaewJh vlta,muf (20)pm&if;udk igu
h adk y;&r,f? tJ'pD m&if;udk reufjzefreuf (9)em&DrmS
igvcdk siw
f ,f? rif;b,frS roGm;eJ@? tdrrf mS yJapmifah e? igvmcJrh ,f
vdk@ajym+yD; jyefomG ;ygw,f? usaemft
h rd u
f vlawG tm;vH;k a'goxGuu
f ek =f uw,f? 'Dvv
dk m+yD; csKyfcs,w
f m[m
w&m;vGeaf e+yD/ pm&if;ay;p&m rvdb
k ;l vdk@ tdru
f vlawGu ajymygw,f?
aemufwpfaeh reuf (9)em&DrmS axmufvrS ;f a&; (2)a,muf a&mufvm+yD; usaemfq
h u
D v
dk mwJh tdru
f t
dk +rJ 0ifxu
G af ewJh
vlta,muf (20)pm&if;udk a&;cdik ;f ygw,f? tJ't
D csed f usaemfeh aH b;rSm usaemhf tazeJ@tar &Sad eygw,f? usaemfu usaemft
h rd u
f dk
vmaewJo
h al wGxrJ mS aqGrsKd ;/ tdref ;D em;csi;f awGeJ@ rdwaf qGoil ,fcsi;f tcsdK@om vmwmjzpf+yD; txl;tqef; b,forl rS ygwt
Jh wGuf
pm&if;a&;ray;Edik b
f ;l vdk@ jyefajymvdu
k yf gw,f? tJ't
D cgrmS
at; . . .&w,f? aqGrsKd ;yJjzpfjzpf/ tdref ;D em;csif;yJjzpfjzpf rif;qDvmwhJ vlreS o
f r# pm&if;a&;ay; vdk@ wif;wif;rmrm
cdik ;f vmygw,f?
usaemft
h azeJ@taru 'Dupd P armif&ifwdk@ rw&m;wmyJ? ud,
k t
fh rd v
f mwJo
h al wGudk pm&if;a&;ay;&wm t"dy,
` rf rS &Syd ?J
rif;wdk@ocd si&f if tdraf &S@u apmif=h unfah eaygh vd@k ajymawmh axmufvrS ;f a&;u . . .
OD;wdk@ta':wdk@ bmrSrodygb;l ? usaemfwdk@ vkycf siv
f dk@r[kwyf gb;l ? txufu trdef@t&vky&f wm vdk@jyefajymygw,f?
+yD;usaemfzh ufuv
dk n
S +fh yD;
a[haumif tcsed rf &Sb
d ;l vdk@vrS ;f ajymygw,f?
tJ'aD emuf usaemft
h aru vlra_ &;t& vufzuf&nfcu
G f vmcsay;ygw,f? tJ'gudk usaemft
h pfuu
dk
tdrcf ef;xJuaejrifomG ;+yD; a&S@ux
dk u
G v
f mygw,f?
'DaumifawGudk tarbmrS vufzuf&nfwu
dk pf &mrvdkb;l ? 'DaumifawGu {nfo
h nfawG r[kwb
f ;l ? a[haumif
rif;udpjP refjrefjzwfumG / =um&ifjy\emwufvmvdrrfh ,f? tdrv
f J usuo
f a& ,kww
f ,f
qd+k yD; ajymvdu
k yf gw,f? usaemfeJ@ axmufvrS ;f a&;eJ@ tjyeftvSet
f ajctwif jzpfaecsed rf mS usaemft
h rd o
f m;awGyg
ygvmwma=umifh jy\em}uD;xGm;vmEdik w
f Jh taetxm;udk a&mufvmygw,f? tJ't
D csed frmS axmufvrS ;f a&;u
aumif;+yD? rif;'DrmS ra&;ay;Edik &f if 'dk@awGo;D oef@aqG;aEG;&vdrrfh ,fqd+k yD; t=uyfuidk v
f mw,f? oD;oef@aqG;aEG;&r,fqw
dk Jh
toH;k tE_;H udk usaemfaumif;aumif;}uD; oabmayguf ygw,f? 'gah =umifh tdru
f vlawGudk 'Dupd rP mS 0ifrajym=uzd@k usaemf
ajymvdu
k yf gw,f?
aemufawmh olwdk@oyd v
f cdk siaf ewJh vlta,muf (20)pm&if;ukd Edik fiaH &;eJ@ roufqidk w
f Jh todik ;f t0dik ;f xJuae
a&;ay;vdu
k yf gw,f? axmufvrS ;f a&;awGuawmh olwkd@vcdk sifwm&vdk@ jyefomG ;=uygw,f?
aemufyidk ;f awGrmS vnf;
usaemftaeeJ@
tjyifrmS
vGwv
f w
G v
f yfvyfaevdk@
r&atmifenf;rsKd ;pHek J@
xyf+yD;
aESmuf,u
S v
f mjyefygw,f? usaemfeJ@ yufouf+yD; usaemft
h rd o
f m;awG 'kurQ a&mufapcsiw
f ma=umifh axmifusaewke;f u cGcJ &Jh wJh
rdbawGeJ@ xyfrcH cGJ mG &zdk@twGuf aemufwpf}udrf usaemftrd u
f ae xGuv
f mcJw
h ,f? 'Dwpfcgawmh
usaemft
h rdEidk if eH J@ [d;k ta0;}uD;qD . . . .
usaemfch spw
f Jh &JabmfawGeJ@ ta0;}uD;qD . . . .
+yD;awmh usaemfwdk@ jynfoal wGeJ@ ta0;}uD;qDodk@ usaemfxu
G cf mG cJw
h ,f?
aevif; ( t.u.o )
'DZD ifbmv ( 26 )&uf/ 1998ckEpS f
acwW-befaumuf/ xdik ;f Edik if H
110

You might also like