UNIDADE 6

A POBOACIN ESPAOLA
Borja Campos Seijo I.E.S. Garca Barbn (Vern)
1. FONTES DEMOGRFICAS
- Xeografa da poboacin estudio
relacins poboacin e espazo,
apoindose noutras ciencias como a
Demografa = estudio cuantitativo da
poboacin a partir de datos de fontes
demogrficas:
Censo: reconto
individualizado da poboacin dun
pas nun momento dado. Recolle
datos demogrficos, econmicos e
sociais: n, sexo, idade, estado civil,
lugar nacemento, caractersticas ec
Realizado cada 10 anos (en anos
acabados en 1), o ltimo en 2001
(40,8 millns de residentes en
Espaa).
Padrn municipal: rexistro de vecios de concellos,
recollendo datos demogrficos, econmicos e sociais da poboacin.
Documento dinmico que se actualiza o 1 de xaneiro de cada ano
Diverxencias co censo pola duplicidade de datos nos
concellos (47,2 millns de residentes no padrn continuo 2011).
- Outras fontes demogrficas: estatsticas (Anuarios Instituto Nacional
Estadstica, INE) ou enquisas (EPA = Enquisa pob activa).
2. DISTRIBUCIN DA
POBOACIN
- Os + de 40 millns de hab (40,8
no censo 2001, 47,2 no padrn
2011) distribense
irregularmente polo territorio
densidade de pob (relacin
pob e espazo) = hab/Km.
- Densidade media espaola =
94,4 hab/Km (Padron 2011).
Pero con claros desequilibrios
territoriais entre zonas
concentradas que superan a
media (Madrid, periferia
peninsular, Baleares e
Canarias), e outras que non a
alcanzan (interior e reas de
montaa).
- Evolucin desta poboacin:
Orixe: de desequilibrios remntanse Idade Moderna (S. XVI)
densidades + altas no centro-norte peninsular (centro
econmico e de poder principal). Crise econmica e demogrfica
do S.XVII afectou sobre todo a Castela movemento de
poboacin hacia periferias.
S.XIX: consolidacin desequilibrios Madrid (capital e
centro econmico) e periferias, por crecemento natural (Gal,
And), ou por industrializacin (Ast, Eus e Cat). Interior
efectivos (Castelas, Aragn, Extremadura).
S. XX: desequilibrios,
sobre todo a partir 1960, por
desenvolvemento reas
industriais da periferia e
tursticas mediterrneas e
insulares por migracins
interiores (xodo rural). As
zonas interiores tamn
sufren mis as migracins
exteriores (Amrica e
Europa)
1975-dcada 90:
diferencias por crise ec
industrial (inicio en 1973)
reestructuracin industrial
desindustrializacin de reas
desenvolvidas (Asturias,
Pis Vasco, Huelva) e
diminucin de migracins
dende as reas + atrasadas.
Actualidade: primaca servizos (sobre todo turismo),
difusin espacial da industria, mecanizacin agricultura e
desenvolvemento endxeno consolidacin poboacin en
Madrid e alrededores (Guadalaxara, Toledo), eixes
mediterrneo e do Ebro. Forte descenso en reas en crise
por reestructuracin (franxa cantbrica, Huelva).
3. INDICADORES
DEMOGRFICOS
- Na evolucin natural ou vexetativa da
poboacin espaola distnguense
diversas etapas ou rximes
demogrficos:
A) Rxime demogrfico antigo (ata o S.
XIX).
B) Transicin demogrfica (1900-1975)
C) Rxime demogrfico moderno (a
partir de 1975).
- Realmente existen dous rximes: antigo e
moderno, con escaso crecemento
vexetativo e unha fase de cambio entre
as das (transicin demogrfica), onde
se dispara o crecemento demogrfico.
4. MOVEMENTOS NATURAIS
DA POBOACIN ESPAOLA
A) Rxime demogrfico antigo (ata
principios S.XIX):
- Altas taxas de natalidade e mortalidade
crecemento natural baixo.
I. Natalidade: valores elevados (en torno
ao 40 por mil) a pesar de certo
descenso a finais do S.XIX. Causas da
elevada natalidade e fecundidade (5
fillos por muller):
Predominio economa e sociedade
rurais: na que os fillos son riqueza
para os pais, por baratos, comezaban
a traballar axia e mantian aos pais.
Inexistencia sistemas
anticonceptivos eficaces: mis
habitual = retraso idade matrimonio
acurtamento periodo frtil n fillos.
II. Mortalidade: elevada e oscilante (en torno ao 30 por mil), con
certo descenso a finais S.XIX. Causas da elevada mortalidade:
Baixo nivel de vida: dieta alimentaria escasa e desequilibrada por
baixa productividade agraria de subsistencia malnutricin da
maiora da poboacin
Precarias condicins hixinico-sanitarias: destacan
enfermidades infecciosas (tuberculose, gripe, clera, peste),
favorecidas por atraso medicia e a falta de hixiene persoal e pblica
(tardo establecemento auga potable, sumidoiros).
Ademis da mortalidade xeral haba anos puntuais de mortalidade
catastrfica (a mortalidade supera natalidade) por epidemias,
guerras e malas colleitas.
Mortalidade infantil: valores elevados (200) tanto neonatais (- de
4 meses) por problemas do parto ou defectos conxnitos como
postneonatais (entre 4 meses e ano) por infeccins e desnutricin.
III. Resultado: Crecemento natural ou vexetativo
baixo por altas taxas de natalidade e mortalidade, con
oscilacins por periodos mortalidade catastrfica
(Exemplos: epidemias de clera, anos 80 do S.XIX) .
B) Transicin demogrfica (1900-1975).
- Transicin demogrfica = paso entre rxime demogrfico antigo e
actual.
- Inicio en Espaa con retraso con respecto a Europa occidental e con
duracin menor, pero maior intensidade brusco descenso
mortalidade e suave descenso natalidade crecemento natural
elevado.
I. Mortalidade: descenso considerable e constante, ags periodos de
mortalidade catastrfica (gripe de 1918 e Guerra Civil 36-39).
Factores:
Avances mdicos, sanitarios e hixnicos: entre eles:
Cambio de orientacin da medicia. Deixa de ser curativa e pasa a
ser preventiva (previr as enfermidades antes de que aparezan).
Aparicin de vacinas e antibiticos desaparicin epidemias
catastrficas e reduccin infecciosas.
Melloras nas instalacins hospitalarias (esterilizacin de quirfanos,
equipos mis modernos)
Nacementos en clnicas mortalidade en partos.
Extensin da sanidade pblica (seguridade social = universal e
gratuta.
Mellora hixiene persoal e pblica (auga potable, sumidoiros,
recolliad de lixo).
Aumento nivel de vida mellora da dieta alimentaria a partir de 1960.
Incremento nivel educativo e cultural maior preocupacin pola
prevencin.
II. Natalidade: descenso suave e continuo, alternando periodos de
decrecemento e outros de recuperacin:
Anos 20: recuperacin da natalidade por prosperidade econmica
(felices anos vinte)
1930-56: descenso natalidade debido a varias causas :
Crise econmica (Gran Depresin a partir 1929).
Inestabilidade poltica e social da II Repblica (1931-36).
Guerra Civil (1936-1939) mortalidade de homes e mulleres en
idade de procrear (combatentes e represaliados) subnatalidade
Posguerra (1940-55) caracterizada pola represin e exilio de
decenas de miles de persoas, dificultades econmicas da autarqua e
illamento internacional do rxime franquista. A poltica pronatalista do
rxime de Franco (prohibicin anticonceptivos, apoio familia numerosa)
non foi suficiente para frear descenso.
1956-65: recuperacin da natalidade (baby boom) grazas a
desenvolvemento da economa e fin do bloqueo internacional.
1965-75: descenso da natalidade por final xodo rural e problemas de
escaseza de vivendas nas cidades.
III. Crecemento natural: alto por descenso considerable da
mortalidade (sobre todo entre 1920-70), mentres
natalidade descendeu lentamente (ags 2 mximos
citados: anos 20 e anos baby boom dos anos 50-60).
Desde 1970 crecemento natural porque a mortalidade xa
se atopa en valores mnimos e a natalidade desplmase
(rxime demogrfico moderno)
C) Rxime demogrfico actual (a partir de anos 70).
- Caractersticas: baixas taxas de mortalidade e natalidade
crecemento vexetativo escaso.
baixa desde 1975.
- Sen embargo o descenso en Espaa mis tardo e brusco
que no resto dos pases europeos taxa natalidade moi baixa
( 9 en 1998 ) e baixo ndice sinttico de fecundidade (1,15
fillos por muller mnimo histrico en 1998).
- Causas da baixa natalidade:
Situacin econmica tras a crise de 1975: as malas
condicins econmicas ( paro, precarizacin contratos
laborais, alto prezo de vivenda e aluguer)
consecuencias:
reducin nacementos.
retraso idade matrimonio co acurtamento idade frtil
da muller.
imposibilidade de emancipacin dos mozos/as.
incompatibilidade para mulleres de fillo/traballo
Cambios na mentalidade da sociedade espaola: dende transicin
democracia (1975). Entre eles destacan:
influencia relixiosa sobre poboacin.
Legalizacin anticonceptivos.
Despenalizacin do aborto.
Incorporacin da muller ao traballo (pospoen maternidade por
boa situacin laboral).
Xurdimento formas familiares alleas tradicional (cohabitacin,
homosexuais, monoparentais, maternidade en solitario).
Aumento nivel vida e nivel cultural: cambio na valoracin dos
fillos xa non proteccin fronte vellez por extensin proteccin social. A
importancia da educacin (obrigatoria ata 16 anos) gastos que requiren
os fillos/as
Formacin e aspiracin a unha mellora de nivel de vida e promocin social
compiten (e impoense en moitos casos) a gastos e dedicacin que
requiren os fillos/as
- Nos ltimos tempos recuperacin da natalidade grazas inmigracin
= poboacin con taxas + altas (case 20% dos novos nacementos) e
repunte da natalidade espaola (axudas estatais aos fillos =
desgravacins fiscais, cheques-beb).
II. mantense en cifras baixas (8,5 en 2008), a partir de
1981 ascende relativamente por avellentamento da poboacin, por
aumento esperanza de vida aumento nmero de ancins (cada vez
maior porcentaxe da pob espaola). Tipos de mortalidade:
Mortalidade infantil: moi baixa (3,5 en 2008) , principalmente
neonatal (complicacins parto, malformacins).
Mortalidade xeral: cambio causas xa non infecciosas, senn
cardiovasculares, cancro e accidentes estrada (mozos/as). Maior
esperanza de vida maior incidencia enfermidades dexenerativas
(Alzheimer, demencia senil).
Descenso mortalidade, variable en funcin:
Sexos: esperanza de vida maior nas mulleres (83,7 nas mulleres,
77,2 nos homes en 2006) , por causas biolxicas e socioculturais
estilo de vida distinto con menor risco (traballos menor desgaste fsico e
accidentes, menor incidencia hbitos nocivos como alcohol e tabaco).
Profesins: mortalidade maior canto menor nivel
cualificacin e nivel social (maior perigo accidentes laborais e
desgaste).
III. Crecemento natural: moi baixo por baixas taxas natalidade e
mortalidade (1,1 en 2001), aumenta un pouco nos anos
seguintes grazas ao aumento de natalidade (2,5 en 2008 ).
- A pesar das baixas taxas xerais no rxime demogrfico moderno,
existen diverxencias territoriais dos movementos naturais en
Espaa.
- Diferencias na estructura por idades (grao de mocidade e
avellentamento da poboacin) 2 tipos de rexins en Espaa:.
CCAA con taxas de natalidade superior media:
poboacin + nova por ter tradicionalmente taxas de nat altas
(Andaluca, Mur, Bal, Can, cidades autnomas) ou por
desenvolvemento econmico (industria, servizos) inmigracin
poboacin nova en idade de traballar e procrear (Mad e periferia:
Cat, Val, And, Can, Bal).
Taxas de mortalidade inferiores media (por
predominio mozos)
Crecemento natural positivo.
CCAA con taxas de natalidade inferior media:
poboacin + avellentada por forte emigracin de poboacin
moza(Galicia e interior) ou por forte reconversin industrial (cornixa
cantbrica: Ast, Cantabroa).
Taxas de mortalidade superiores media (por predominio
vellos).
Crecemento natural negativo.
5. COMENTARIO DE
PIRMIDE DE POBOACIN
Pirmide de poboacin = grfica
que mostra estructura de poboacin
por sexo e idade.
Pasos do comentario:
a) Comentario de estructura por
sexo.
- Constatacin de superioridade de
homes ao nacer calcular a taxa de
masculinidade = (N homes x 100)/
N mulleres).
- Indicar momento en que maior
mortalidade masculina
equiparacin ambos sexos e
superioridade de efectivos nas
ancis.
- Explicar causas maior esperanza de
vida de mulleres e maior mortalidade
masculina (estilo de vida:
alcoholismo, tabaco; guerras;
traballos con maior desgaste).
b) Comentario da estructura por idade.
- Determinar a estructura por idades a partir de:
Porcentaxeaprocimada de mozos (0-14), adultos (15-64) e ancins (+
de 65).
Forma da pirmide: triangular, camp e bulbo.
Triangular (ou pagoda):
- Indica poboacin nova (os mozos superan o 35% e os ancins
menos do 5%).
- Base ancha por altas taxas de natalidade.
- Cspide estreita por altas taxas de mortalidade e baixa
esperanza vida.
- Sinalar causas das altas taxas de natalidade (valor econmico
dos fillos, inexistencia anticonceptivos) e mortalidade (malas
condicins hixenicas, sanitarias, alimentarias, mortalidade
catastrfica).
- Sinalar consecuencias de predominio de mozos (forte demanda
traballo elevado paro emigracin).
Camp:
- Indica poboacin adulta ou estancada.
- Base menos ancha por menor natalidade.
- Poboacin dimine lentamente cara a
cspide por taxas de mortalidade baixas
acumulacin de adultos e porcentaxes non
moi elevados de mozos (entre 25 e 35%) e
de ancins (de 5 a 12%).
- Indicar causas de recorte natalidade e baixa
mortalidade e consecuencias do
predominio adultos (predominio activos e
pouca pob dependente).
Bulbo:
- Poboacin envellecida.
- Base estreita por natalidade baixa e en
descenso.
- Porcentaxe elevada de ancins (+ de 12%)
por incremento esperanza de vida.
- Explicar causas do envellecemento e
consecuencias (problemas nas pensins,
elevado gasto sanitario, necesidade depol
de asistencia social).
c) Comentario de sucesos
demogrficos significativos.
Sucesos demogrficos (feitos
histricos) entrantes e santes no
perfil da pirmide, 2 tipos:
( indican perda de pob, por
subnatalidade ou aumento da mortalidade
por guerras (guerra civil), fames e
epidemias (andazo gripe, 1918), ou
marcha de pob por emigracin.
- Guerras 2 entrantes na pirmides:
mortos da guerra (entre 20 e 30
anos antes da guerra = poboacin en
idade de combater no momento da
contenda).
non nacidos pola guerra =
subnatalidade por morte de mozos en
idade de procrear (entrantes que
coinciden cos anos da guerra).
- Entrantes xeracin pequena
reflexo en entrante 20 ou 30 anos
(idade procrear) + abaixo na pirmide ,
xa que como son unha xeracin menos
numerosa, o total de fillos tamn
menor.
' indican incremento da poboacin, por
diversas causas baby boom (anos 50-60 por
desenvolvemento econmico e pleno emprego),
inmigracin (inicios S. XXI por boa marcha da economa e
ladrillo) provocan xeracin avultada 20 ou 30 anos +
abaixo, cando chegan a idade de casar e ter fillos: como
son mis, o n de fillos maior.
PARA REPASAR
- Migracins = movemento de poboacin no espazo, para vivir e
traballar. Implica o cruce de algunha fronteira administrativa (concello,
provincia, comunidade autnoma, estado) 2 tipos:
Emigracin: sada de poboacin desde lugar de orixe.
Inmigracin: chegada de poboacin a un lugar de destino.
- Saldo migratorio = Inmigracin Emigracin. Se positiva crece a pob,
se negativa decrece.
- En funcin do espazo, distinguimos outros 2 tipos:
7 dentro do propio pas.
7 cruzando fronteiras do pas de orixe.
- Migracins = movemento de poboacin no espazo, para vivir e
traballar. Implica o cruce de algunha fronteira administrativa (concello,
provincia, comunidade autnoma, estado) 2 tipos:
Emigracin: sada de poboacin desde lugar de orixe.
Inmigracin: chegada de poboacin a un lugar de destino.
- Saldo migratorio = Inmigracin Emigracin. Se positiva crece a pob,
se negativa decrece.
- En funcin do espazo, distinguimos outros 2 tipos:
7 dentro do propio pas.
7 cruzando fronteiras do pas de orixe.
6. MOVEMENTOS
MIGRATORIOS
1. MIGRACINS INTERIORES.
- Distinguimos tradicionais e actuais.
1.1 Migracins interiores tradicionais.
- Entre fin S. XIX e crise 1975, protagonizadas por
campesios, que se dirixiron sobre todo s grandes
cidades industrializadas (xodo rural).
- 2 tipos de migracins tradicionais:
a) Migracins estacionais e temporais:
Auxe entre finais S. XIX e dcada de 1960.
Protagonistas: campesios/as.
Desprazamentos estacionais a outras reas rurais para
realizar labores agrarias (vendima, sega) ou
desprazamentos cidade en pocas de pouco traballo
agrario para traballar noutros sectores (construcin).
b) xodo rural:
Entre 1900 e crise 1975.
Migracin desde reas rurais a urbanas de longa
duracin ou definitivas.
Emigrantes procedentes reas atrasadas con
predominio primario (Gal, And, interior peninsular) zonas
Distinguimos 3 etapas no xodo rural:
1 S. XX: enfermidades vexetais (filoxera en vides) e mecanizacin labores
agrcolas exceso de man de obra xodo rural, favorecido por oferta de traballo
abundante nas zonas industriais.
G. Civil e posguerra (1936-50): xodo rural por destruccins e dificultades ec na
posguerra, ademis de fomento permanencia no campo por autoridades franquistas.
Entre 1950-75: mxima incidencia xodo rural. Causas: crecemento pob (baby
boom), mecanizacin agricultura, auxe da industria e turismo de sol e praia nos 60
demanda de man de obra zonas inmigratorias = 2 eixes: Mediterrneo (Cat, Val e Bal), e
Ebro (desde Eus a Cat) e Madrid. A partir 1975 xodo rural.
1.2 Migracins interiores actuais.
- A partir crise 1975 novo sistema migratorio. Trazos:
Procedencia: xa non maioritariamente rural, senn de concellos
urbanos, sobre todo grandes.
Destino:
+ migracins entre CCAA (maiora hacia arco
Mediterrneo e Eixe do Ebro)
+ migracins intracomunitarias e intraprovinciais,
normalmente hacia as zonas + desenvolvidas da rexin.
+ atraccin de grandes concellos urbanos e industriais e
medianos e pequenos.
Causas e tipos:
a) Residenciais: cambio de residencia, normalmente
intraurbanas entre cidade e reas metropolitanas, por bsqueda
de vivendas baratas ou calidade ambiental.
b) Laborais: por traballo, protagonizadas por adultos novos.
2 tipos:
- Traballadores pouco cualificados desde reas
rurais atrasadas e cidades industriais en declive
hacia zonas + desenvolvidas ec.
- Traballadores cualificados do terciario desde
ncleos urbanos a grandes centros terciarios
c) Migracins de retorno rural: regreso de pob a municipios rurais,
protagonizadas por antigos emigrantes xubilados e tamn por
poboacin que cambia a sa forma de vida urbana por rural
(parellas mozas ou con fillos).
d) Movementos habituais de pob: desprazamentos peridicos por
traballo ou lecer. Destacan mov pendulares entre lugar de
residencia e traballo, sobre todo desde periferia a centro de
cidades por suburbanizacin = traslado de residencia de centros
urbanos a coroas metropolitanas ou reas rurais grazas s
melloras en transportes e comunicacins.
1.3 Consecuencias das migracins interiores.
- Migracins interiores 2 tipos de consecuencias:
a) Migracins interiores tradicionais:
Pto de vista demogrfico: migracins
desequilibrios rexionais de pob baleirado no interior e
grandes densidades na periferia. Migracins variacins
estructura por idade xa que emigran sobre todo mozos.
Pto vista ec: nas reas rurais nun 1 momento a
emigracin aumento de recursos para pob. Pero co
tempo productividade. Nas reas urbanas, a
inmigracin masiva conxestin problemas de solo,
vivenda, circulacin
Social: problemas de asimilacin de valores
urbanos para sociedade rural.
Ambiental: nas zonas de procedencia abandono e
deterioro ecosistemas tradicionais. Nas zonas de chegada
crecemento acelerado problemas ambientais.
b) Migracins interiores actuais:
Residenciais: migracins avellentamento das
reas urbanas centrais emisoras e poboacin nas
periferias receptoras dotacins de equipamentos e
servizos.
Laborais: aumentan desequilibrios demogrficos
e ec no interior das provincias e CCAA.
Retorno rural: sobreavellentamento da pob nas
zonas rurais receptoras (retorno xubilados), pero
tamn efectos positivos = instalacin de parellas
neorrurais no campo con fillos (mantemento
escolas).
Mov pendulares: por traballo problemas de
circulacin nos accesos a grandes cidades en hora
punta.
2. MIGRACINS EXTERIORES.
- Movementos de poboacin fra das fronteiras do propio pas.
- Desde S. XIX ata crise ec de 1975 Espaa foi un pas de
emigrantes con destino hacia Amrica e Europa occ.
principalmente.
- A partir 1975, parlisis emigracin exterior Espaa = pas de
inmigracin.
2.1 Emigracin transocenica.
- Emigracin transocenica dirixiuse principalmente a Amrica
Latina e secundariamente a EEUU, Canad
- 2 etapas de auxe e 2 de crise:
a) 1 etapa de auxe (desde S. XIX ata a 1 GM):
~Causas: estructura agraria dos lugares de orixe (reas
atrasadas, minifundistas, alta densidade de pob) ingresos e
traballo insuficientes emigracin.
~Perfil do emigrante: home, adicado agricultura e baixa
cualificacin.
~Procedencia: rexins atlnticas (Gal, Ast, Can).
~Destino: Amrica Latina (Arxentina, Cuba, Brasil) para
traballar en actividades agrcolas, sobre todo.
b) 1 etapa de crise (periodo entreguerras, 1914-1945):
~Causas:
- Inseguridade creada por IGM.
- Crise ec de 1929 peche de fronteiras inmigracin cotas anuais en
Amrica Latina.
- Guerra civil espaola (1936-1939) e posguerra escaseza de
transporte e dificultades para sar ao exterior polo bloqueo internacional
a Espaa e pol populacionista fomentada polo franquismo para
conseguir reconstrucin.
c) 2 etapa de auxe (1945-1960):
~Causas:
- Autorizacin para sar libremente de Espaa a partir de 1946.
- O levantamento do illamento internacional por parte da ONU en 1949
(grazas a EEUU e Vaticano).
~Procedencia: Galicia e Canarias. Descenso da emigracin asturiana por
industrializacin da rexin.
~Destino: Venezuela (por postos de traballo relacionados co petrleo),
Arxentina, Brasil.
~Perfil do emigrante: con maior cualificacin que na etapa anterior
(agricultores preparados, obreiros e tcnicos industriais) corrente
migratoria.
d) 2 etapa de crise (desde 1960):
~Causas:
- Competencia coa emigracin a Europa cifras baixas e predominio de
retornos.
2.2. A emigracin a Europa.
- Emigracin permanente a Europa (1 ano ou + duracin) 3 etapas bien diferenciadas:
a) Ata mediados S.XX (II Guerra Mundial) principalmente a Francia.
Procedencia: rural levantino.
Perfil inmigrante: agricultores estacionais, obreiros de construccin e servizo domstico e
refuxidos G. Civil.
b) 1950-1973 maior auxe da emigracin.
Causas:
- reconstruccin ec de Europa tras II GM ampla oferta de emprego, para unha pob
reducida polas mortes e baixa natalidade durante a guerra.
- Forte crecemento demogrfico en Espaa.
- Excedentes de pob no campo pola mecanizacin.
- Insuficiencia da industria espaola para absorber este excedente.
Procedencia: todas as rexins, sobre todo de Gal, And e Ext...
Destino: Francia, Alemaa, Suza...
Perfil: traballadores pouco cualificados (agricultores, pens da construccin,
obreiros) desempeando traballos duros e mal pagados, que non queran os
traballadores autctonos (servizo domstico, pens, xornaleiros, construccin...).
c) A partir de 1973 emigracin permanente a Europa predominio retornos:
Causas: debido a crise enerxtica de 1973 aumento paro e descenso demanda
de man de obra en Europa.
Perfil: emigrante de tempada (ata 3 meses) e temporal (ata 1 ano) para traballar
en tarefas agrarias, industria ou construccin.
Procedencia: And, Gal, Ext
Destino: Francia e Suiza.
2.3 Consecuencias das migracins exteriores.
a) Demogrficas: efectivos demogrficos e cambios na sa
distribucin desequilibrios da poboacin (rexins
desenvolvidas + poboadas e rexins atrasadas
poboadas).
b) Econmicas: 2 tipos:
Positivas:
- Sadas aliviaron forte crecemento natural e paro.
- Divisas enviadas por emigrantes (remesas)
financiacin desenvolvemento ec espaol e reduccin
dficit comercial.
Negativas:
- Moitos aforros non se investiron nas reas de
partida dos emigrantes, senn en reas distintas (grandes
cidades industriais e tursticas) desequilibrios
territoriais.
c) Sociais:
- Desarraigo dos emigrantes (incorporacin sociedade con
lingua e costumes diferentes).
- Malas condicins de vida iniciais (vivenda) e de traballo
(salarios + baixos que a pob autctona, maior frecuencia
despidos).
- Regreso a Espaa problemas para encontrar traballo,
vivenda e readaptacin condicins de vida espaola.
3. INMIGRACIN ACTUAL.
- Desde hai algns anos Espaa est recibindo un volume
importante de inmigrantes.
- 3 tipos de inmigrantes:
a) Estranxeiros nacionalizados tras varios anos de
permanencia no noso pas, pasan a ser espaois a todos
os efectos.
b) Inmigrantes legais con permiso de residencia que
manteen a sa nacionalidade.
c) Inmigrantes ilegais sen permiso de residencia. Moi
difciles de conabilizar.
- Procedencia: Europa (UE, sobre todo, e pases Europa
leste), frica (Marrocos e frica subsahariana), Amrica
Latina (Ecuador, Colombia, Arxentina,), Asia (China,
sobre todo).
- Destinos: reas desenvolvidas (secundario e terciario
Madrid, Catalua, Val, Can) e reas agricultura
desenvolvida (Andaluca,).
- Causas e perfil do
inmigrante:
Inmigrantes
comunitarios: xubilados
europeos por clima e nivel
de vida (Europa occidental),
ou adultos atrados por
negocios. Traballadores
pouco cualificados en busca
de emprego e mellora nivel
de vida (Europa oriental).
Inmigrantes
extracomunitarios: por
motivos ec (moita pob e
carencia recursos e traballo
nos seus pases de orixe)
ou polticos (persecucins e
falta dereitos) mozos en
traballos de baixa
cualificacin (minera,
construccin, agricultura,
hostaleria, pesca, servizo
domstico).
- Consecuencias da inmigracin:
varios tipos:
Demogrficas: inmigracin
freno ao descenso natalidade
por ter estructura demogrfica +
nova e menor control nat.
Econmicas:
- Inmigrantes son considerados
por algns sectores de pob
competidores no mercado de
traballo, sen embargo adoitan
desempear as tarefas mis
duras e peor remuneradas =
menos desexadas por
traballadores espaois.
- Inmigrantes contriben ao
sistema de pensins e
seguridade social, freando o
descenso de pob activa actual
(traballo inmigrantes garanta
pensins para 1 milln de
espaois).
Sociais: inmigracin problemas sociais:
Aumento inmigracin racismo e xenofobia
sectores de opinin favorables a devolucin aos seus
pases, restrinxir dereitos, ou endurecer leis de estranxera
para evitar efecto chamada de inmigracins ilegais.
Moitos inmigrantes padecen discriminacin
laboral e duras condicins de traballo (non contratos, non
seguridade social, baixos salarios, moitas horas de
xornada,), e de vida (barrios marxinais e vivendas de
mala calidade, hacinamento, sist camas quentes).
Discriminacin social dos inmigrantes
responsabilizados abusivamente (e moitas veces
relacionados inxustamente) de roubos, atracos, mafias,
trfico de drogas, prostitucin
Diferencias culturais, lingsticas e relixiosas
(polmica do velo islmico) fan difcil integracin e
provocan tensins coa poboacin autctona.
CRECEMENTO REAL DA
POBOACIN
- Crecemento real da pob = crecemento natural e saldo migratorio.
- Desde inicios S. XX a pob espaola duplicouse, pero este
crecemento non foi constante 3 etapas:
Mediados S.XIX- Inicios S.XX: crecemento baixo por altas taxas
natalidade e mortalidade (crecemento natural baixo) e emigracin
a ultramar.
Inicios S. XX- 1975: alto crecemento (transicin demogrfica)
por elevado crecemento natural, pero incremento estivo limitado
por factores: epidemias (gripe, 1918), guerras (G. Civil, 36-39) e
emigracin a ultramar e a Europa.
De 1975 en adiante: baixo crecemento por escaso crecemento
natural actual (baixas taxas nat e mort). Retroceso demogrfico
sera maior, senn fora polo retorno de emigrantes e por chegada
inmigrantes crecemento baixo e incluso negativo nalgunhas
provincias.
ESTRUCTURA DA
POBOACIN ESPAOLA
1. ESTRUCTURA POR SEXO E
IDADE.
- Estructura por sexo = relacin
entre o nmero de homes e
mulleres que compoen a pob
taxa de masculinidade e
feminidade.
- Taxa de masculinidade = N
homes x 100 / N mulleres.
- Taxa de feminidade = N
mulleres x 100 / N homes.
- Sempre nacen + homes que
mulleres (factores biolxicos),
pero co paso do tempo os dous
sexos igulanse en n, e na
idade anci desequilbranse a
favor das mulleres por factores
biolxicos e hbitos de vida
menos nocivos.
- Estructura por idade ndice de avellentamento =
porcentaxe de maiores de 65 anos nunha poboacin. Se
maior a 12% = poboacin envellecida.
- ndice de avellentamento = Pob > 65 anos x 100/ Pob total.
- Espaa ten estructura por idades envellecida:
Mozos: (0-14 anos) porcentaxe desde principios de
sculo XX por descenso da natalidade 14,3% en Espaa.
A maior proporcin atpse nas zonas de natalidade + alta
(sur e arquiplagos) ou zonas anovadas por inmigracin
(Val, Mad, Cat).
Adultos: (15-64) aumentaron 69% con poucas variacin
entre comunidades autnomas.
Ancins: (+ 64) aumentaron media de 16,7%. Maior
proporcin no norte peninsular, afectada por reconversin
industrial e emigracin (Ast, CL, Gal,) baixas taxas de
fecundidade, alta esperanza de vida e
sobreavellentamento causado polo retorno de antigos
emigrantes.
- Causas do envellecemento:
Descenso natalidade n mozos.
Aumento esperanza de vida n vellos
- Consecuencias de envellecemento:
Financiamento pensins: dependen das cotizacins que
realizan os traballadores en activo en cada momento.
activos e xubilados agravamento do problema.
Sistema de sade: ancins consomen elevado nmero de
recursos sanitarios (estancias en hospitais, receitas e
visitas mdicas) necesidade de recursos crecentes +
gasto sanitario.
Sociais: problemas de residencia, dependencia e de ocio
necesidade de + residencias pblicas e privadas, axudas
para actividad diaria e actividades de ocio (excursins,
centros de da, cursos).
2. ESTRUCTURA ECONMICA DA POBOACIN.
- Estructura ec da poboacin incle o estudio da poboacin activa
e o dos distintos sectores que contriben a esa actividade
(sectores ec).
2.1 A poboacin activa.
- Pob activa = conxunto de persoas de 16 e + anos que
subministran man de obra para a produccin de bens e
servizos ou que estn dispoibles para desempear esa
actividade pob activa = poboacin activa ocupada, como a
desocupada que est buscando traballo.
- Pob inactiva = a que non ten traballo remunerado (pensionistas,
rendeiros, estudiantes, amas de casa)
- Existen diversos ndices para medir a actividade dunha pob:
Taxa de actividade: porcentaxe de activos dunha pob Taxa
act = pob activa x 100/ pob total.
Taxa de paro: porcentaxe de pob desocupada dunha pob
total Taxa paro = pob act desocupada x 100/ pob act.
Taxa de dependencia: relacin entre pob dependente
(ancins, mozos) e pob adulta en idade de traballar
Taxa dep = pob dependente x 100/ pob en idade traballar.
a) Taxa de actividade: evolucin e variacins.
1. Evolucin: 2 etapas:
- Descenso ata dcada 80, causado por emigracin e
aumento taxa de dependencia, debida a prolongacin
escolaridade obrigatoria (que atrasa entrada de mozos
en mundo laboral), xeneralizacin da xubilacin
pagada e anticipacin de xubilacins nalgns casos
- Aumento a partir 1987: por incorporacin da muller ao
mundo laboral, anda que en n menor que en outros
pases desenvolvidos.
2. Variacins da taxa de actividade:
- En funcin do sexo: taxa actividade masculina
descendeu ata datas recentes debido crise ec e
reconversin xubilacins anticipadas e paro. Taxa
femenina, foi aumentando a partir de cifras baixas, por
razns ideolxicas (cambio mentalidade sobre papel
muller na sociedade), demogrficas (control natalidade) e
econmicas (terciarizacin ec)
- En funcin da idade: as maiores
taxas de actividade danse
entre 25 e 54 anos entre
homes e 20-24 entre mulleres.
Caida posterior por formacin
de familias abandono de
traballo plas mulleres en
ocasins, por insuficiencia
empregos a tempo parcial e
garderas insuficientes e caras.
- En funcin do territorio: as taxas
+ altas corresponden a zonas
con maior dinamismo ec (costa
mediterrnea, arquiplagos,
Eus, Bar e Mad). Taxas baixas
nas zonas con maior
porcentaxe pob nova (And),
envellecida (interior) ou
afectadas por reconversin ind
(Ast e Cantabria).
b) Taxa de paro: evolucin e variacins.
1. Evolucin: 3 etapas:
- Ata 1973: problema pouco grave (apenas 3% pob act) por
emigracin parte de activos e escasa incorporacin da muller ao
mundo laboral.
- Entre 1973 e 1985: aumento taxa de paro por crise ec,
reconversin industrial, retorno emigrantes, incorporacin muller ao
traballo, e inicio da demanda de emprego da xeracin do baby
boom.
- Entre 1985 e 1995: o paro retrocedeu ata 1990 por mellora da ec,
para volver a medrar ata 1995 por crise ec de comezos dos
noventa, que freou a oferta de emprego.
- Entre 1995 e 2007: descenso da taxa de paro (11% en 2002,
8,5% actual), debido favorable coxuntura ec e a entrada no
mercado laboral de xeracin menos numerosas.
- A partir de 2007: dramtico crecemento do paro (4 millns en
2009, 17% da poboacin activa. Causas: crise financeira,
contraccin crdito e demanda, baixo consumo e estoupido
burbulla inmobiliaria (maiora de novos parados na construcin.
- 2. Variacins:
Idade: forte desemprego
xuvenil.
Sexo: maior paro
feminino.
Nivel de instruccin:
maior paro canto menor a
cualificacin profesional por
maior competencia.
poca do ano: paro
estacional (inverno por
menor demanda sector
hoteleiro).
CCAA: paro maior nas de
menor desenvolvemento ec
e nas que constan con
maior proporcin pob moza
altas taxas de paro en
Andaluca, Est e baixas en
Baleares, Nav, Mad
2.2 Sectores econmicos:
- Evolucin sectores econmicos varias etapas:
A) Sector primario: actividades destinadas obtencin
materias primas (agricultura, gandera), etapas:
Inicios S. XX: sector predominante (63% de
activos). Desde entn reduciuse por xodo rural.
Guerra civil e posguerra (anos 30 e 40):
recuperacin por destruccin blica, dificultades ec
permanencia de pob activa en campo ou retorno a l,
favorecido por poltica de colonizacin rural franquista.
Entre 1950-75: reduccin sector primario ao
acelerarse xodo rural por mecanizacin agricultura.
Desde 1975: desaceleracin do descenso (segue
baixando pero lentamente) por detencin xodo rural por
crise ec e porque xa se atopa en niveis baixos (6% pob
activa).
B) Sector secundario: actividades destinadas transformacin das
materias primas (industria e construcin). Etapas:
Inicios S.XX: activos escasos (16%) debido ao insuficiente
desenvolvemento industrial. Medrou considerablemente durante
Ditadura Primo de Rivera por impulso industria e obras pblicas.
Guerra Civil e posguerra: parntese no crecemento debido s
destruccins de industrias e mantemento ou retorno da pob no campo.
Dcada dos 60: aumento do sector secundario, debido a
impulso industrial franquista (plans de desenvolvemento).
Desde 1975: pob activa na industria diminuu, por crise
industrial transvase pob activa hacia sector terciario e terciarizacin
da industria (demanda de servizos produccin por parte da industria).
C) Sector terciario: act que proporcionan servizos (transporte,
comercio). Inicios S.XX con porcentaxes baixas (17,8%)
pero medrou ao longo de todo o sculo, ags parntese G.
Civil emprego de maiora da pob activa na actualidade (+
do 65%). Causas:
Aumento nivel ec e nivel de vida.
Cambios na industria (descenso pob activa na
industria por crise e introducin novas tecnoloxas
terciarizacin da industria).
Incremento servizos pblicos, por desenvolvemento
administracin das CCAA e do estado do benestar.
- Distribucin espacial da pob activa por sectores ec (ainda
que o sector terciario maioritario):
a) Importancia primario: interior peninsular, Gal e And.
b) Importancia secundario: Navarra, Cat e Eus.
c) Gran dominio do terciario: Madrid, reas tursticas
(Levante e arquiplagos)