SADRAJ

Uvod .............................................................................................................................................. 3 Socioloka misao ....................................................................................................................... 4 Novi medij ................................................................................................................................. 4 Umreeno drutvo ..................................................................................................................... 5 Politiki i pravni aspekt ............................................................................................................. 6 Zakljuak .................................................................................................................................... 7 Literatura ........................................................................................................................................ 8

UVOD
Kroz svaki period ljudske istorije budunost su, svaki na svoj nain, zamiljali razni vizionari, imajui dovoljno hrabrosti da svoju viziju uine vidljivom i opipljivom. Te vizije izraavaju arhitekte, slikari, filozofi, naunici, pisci, a u novije vrijeme filmski umjetnici, muziari ili kompjuterski dizajneri. Pod uticajem tih ideja, pogotovo onih sa socijalnim i politikim temama, nastajale su velike civilizacijske promjene, tzv. drutvene revolucije. Moemo, dakle, rei da svaku drutvenu revoluciju prati odgovarajua socioloka misao, iskazana kroz viziju o budunosti. Nakon velikih naunih i filozofskih dostignua industrijske revolucije u 19. i 20. vijeku, ljudsko drutvo je u zadnjih tridesetak godina dolo do nove civilizacijske prekretnice, ili savremene nauno-tehnoloko-informatike revolucije. Tu se stvara odreeni teorijski paradoks, jer ovu revoluciju ne prati odgovarajua socioloka misao, za koju bi se moglo rei da je pokreta drutvenih promjena. U istom periodu nastaju termini globalizacija i umreeno drutvo, koji utiu da se promijeni cilj i djelovanje Kapitalizma kao naina proizvodnje. Prethodni industrijski model kapitalizma, koji je baziran na porastu proizvodnje i upotrebi energije, prelazi u informatiki model, baziran na komunikacijama i obradi informacija.

SOCIOLOKA MISAO
Obzirom da ova revolucija jo uvijek traje, mnogo je prostora za socioloka i filozofska istraivanja o ovjeku, drutvu, komunikacijama i tehnologijama, kao i njihovom meusobnom uticaju. Pomenuti teorijski paradoks ublaavaju radovi modernih sociologa i naunika, koji uspjeno definiu dananje informatiko drutvo i daju pretpostavke za njihov dalji napredak. Navedimo neke od njih. U ranim sedamdesetim, sociolozi Barry Wellman i Paul Craven objavili su rad pod imenom Umreeni grad, u kojem navode da se drutvo oduvijek moglo smatrati mreom, radije nego ogranienim grupama u hijerarhijskoj strukturi. Wellman je kasnije postao poznat po teorijskoj analizi drutvenih mrea, s posebnim osvrtom na mreni indiviualitet. Osim ovih, interesantni su i radovi branog para Hiltz i Turoff, sada ve penzionisanih profesora informacionih tehnologija. Oni su 1978. godine, u djelu Umreena nacija iznijeli tvrdnju da komunikacija uz pomo raunara moe transformisati drutvo. Ovo predvianje je posebno zanimljivo, jer je napisano mnogo prije nastanka Interneta. Holandski sociolog, Jan van Dijk, u svom djelu Umreeno drutvo definie ta je to umreeno drutvo (Network Society) i kako e ono izgledati u budunosti. On istie da Internet, u kombinaciji sa socijalnim, drutvenim i medijskim mreama, vremenom postaje normalni medij, sa ogromnim uticajem na ekonomiju, politiku i kulturu. Takoe, predvia da e vidovi pisane komunikacije, bazirani na koritenju papira, postati arhaian, zastario i nepotreban vid dijeljenja informacija. Manuel Castells, ameriki sociolog panskog porijekla, u prvom dijelu svoje trilogije Informatiko doba definie umreeno drutvo kao novu fazu uspona kapitalizma. Po Kastelsu, mree su postale osnovna jedinica modernog drutva, dok van Dijk nije iao toliko daleko i za osnovnu jedinicu drutva jo uvijek smatra individuu, grupe i organizacije. Centralnu ulogu u Kastelsovoj viziji umreenog drutva ima pojam Prostor tokova. To je mrea komunikacija, definisana vorovima u kojima se te mree ukrtaju. U Prostoru tokova fizika lokacija gubi vanost, pa se tako formiraju virtuelni gradovi, grupe, udruenja i organizacije u jednoj novoj, virtuelnoj stvarnosti.

NOVI MEDIJ
Pored klasinih medija kao to su novine, radio ili televizija, u 21. vijeku javlja se pojam Novi medij. To je koncept po kojem nove metode komunikacije u digitalnom svijetu omoguavaju veim grupama ljudi da budu u stalnoj vezi jedni s drugima i da dijele, prodaju i razmjenjuju robe i informacije. Novi medij egzistira i u mrei (online) i van nje (offline). Ima tri osnovne karakteristike:
-

Multimedija. Nastala integracijom telekomunikacija, videa i zvuka;

Interaktivni medij. Interakcija djeluje po principu akcije i reakcije. Interaktivna televizija, video-chat, konferencije; Digitalni medij. Tehnika karakteristika koja omoguava da sve to aljemo ili primamo putem mree moe biti pretvoreno u sistem nula i jedinica, koje zovemo bajtovi. Digitalni kod nam omoguava da na malom prostoru razmjenjujemo ili skladitimo ogromnu koliinu informacija. Na taj nain, svako od nas moe u svom domu posjedovati veliku biblioteku, fonoteku ili filmoteku, i to na CD i DVD medijima, hard disku raunara, a od skora i na sopstvenom viruelnom prostoru na Internetu.

Novi medij je definisan zajednikim djelovanjem sve tri navedene karakteristike. Pozitivan napredak u telekomunikacijama i razmjeni informacija, kao i finansijska ulaganja u njihov razvoj, rezultirali su velikim promjenama u ekonomiji i industrijskom sektoru. Mijenjaju se odnosi snaga, pa informatika industrija postaje najprofitabilnija, a firme kao to su Microsoft, Google, Apple, ili Facebook najbogatije na tritu.

UMREENO DRUTVO
Moemo rei da je umreeno drutvo je novi tip drutva koji donosi globalne civilizacijske promjene. Posebno je znaajan njegov uticaj na brak i porodicu, privatnost, seksualnost, kao i na ljudske vrijednosti. Podijeljena su miljenja o umreenom drutvu. Od onih da je u drutvu uoljivo otuenje ovjeka kroz izbjegavanje socijalizacije, pa do onih da je potreba za mreom samo drugaiji pristup socijalizaciji. Po toj teoriji, umreeno drutvo nije drutvo izolacije, ve hipersocijalno drutvo. Tehnoloki napredak, kao i komercijalizacija Interneta krajem 20. vijeka, doveli su do toga da ovjek sve vie vremena provodi pred raunarom u mrei, na poslu, kod kue, u autu. ak se i drutvo dijeli na umreene i one koji to nisu. Ako niste na neki nain umreeni, kao linost postajete nebitni, a poslovno nekonkurentni. Da bi pristupili Mrei, potrebno nam je osnovno informatiko znanje i tehniki ureaj koji e nas povezati. Osnovnu informatiku pismenost danas moemo stei i besplatno, ili kroz razne kurseve, a naprednu na fakultetima i univerzitetima. Na ovaj nain Mrea ulazi u sve pore drutva, postaje dostupna svima, a ne samo odabranima. Komercijalizacijom Interneta deava se eksplozija blogova, chatova, streaminga, ali i drutvenih servisa, kao to su Facebook, Twitter ili MySpace. Ovi servisi su nastali prvenstveno kao sredstvo komunikacije zatvorenog kruga korisnika, uglavnom na fakultetima ili univerzitetima. Tamo bi vjerovatno i ostali da ne postoje vizionari, koji su unaprijed imali viziju drutvene mree svih ljudi na planeti, bez obzira na rasnu i nacionalnu pripadnost i geografsku lokaciju. Takvu ideju sproveo je Mark Zuckerberg, globalizacijom Facebooka koji je od njega napravio svojevrsni socioloki fenomen. Uspjeno i na inventivan nain (user friendly) povezao je stotine miliona ljudi u svijetu i time stvorio potpuno novi virtuelni svijet, ali i snaan drutveni pokret, koji utie na globalnu politiku i bezbjednosnu situaciju u svijetu.

POLITIKI I PRAVNI ASPEKT

Popularizacijom Interneta i drutvenih mrea pojavila se i nova specifina informatika terminologija, nastala prvenstveno iz engleskog jezika, koji je univerzalni jezik informatike ere. Internet nesumnjivo utie i na formiranje trendova, pogotovo modnih i tehnolokih, pa tvrdnje da je neto in ili aut postaju sastavni dio svakodnevnog govora. Recimo, ako imate novi iPhone, onda ste In, a ako je neto izalo iz mode, onda je Out. Osim to moemo da lajkamo ili tvitamo na drutvenim mreama, na forumima i online raspravama moemo u svakom trenutku izraziti svoje miljenje, npr. o novom proizvodu neke kompanije ili modnom hitu za predstojeu sezonu, moemo komentarisati sportske i kulturne dogaaje ili politiku i ekonomsku situaciju u svijetu. Upravo ova mogunost Da kae, a da te milioni ljudi uju stvorila je graanina umreenog drutva - sajber graanina i novu informatiku demokratiju. U zadnjih nekoliko godina svjedoci smo velikih socijalnih i politikih promjena u mnogim zemljama, nastalih ili barem zapoetih na Internetu. Najsvjeiji primjer je sjever Afrike, gdje su, upotrebom Facebooka, zapoete drutvene revolucije, a kasnije i srueni politiki sistemi u Aliru, Tunisu, Egiptu i Libiji. Dugogodinji diktatorski reimi zamijenjeni su demokratskim, a Facebook i uopte Internet su se pokazali kao mono politiko oruje. Zato nije udno da skoro svi predsjednici drava u svijetu imaju profil na Twiteru ili Facebooku, jer putem ovih servisa mogu da prate i svojim prisustvom utiu na miljenje pojedinaca i grupa. S druge strane, informatika demokratija obinom ovjeku omoguava da se u svakom trenutku moe obratiti predsjedniku i izraziti svoje miljenje ili postaviti pitanje. Napretkom tehnologije i promjenom drutvenih normi ukazala se potreba i za promjenama u pravnim okvirima. Poto se svi finansijski tokovi obavljaju putem mree, pojavile su se i nove vrste kriminala, kao to su visokotehnoloki i internet kriminal. Samim tim, pravne norme svih zemalja morale su biti izmijenjene i dopunjene. Pojavom organizovanih hakerskih grupa, pojedinaca, ali i raunarskih virusa bezbjednost u mrei je ozbiljno naruena, pa drave donose zakone koji se direktno odnose na mreu, a tako i na svakog pojedinca u njoj. Drava prihvata novu informatiku demokratiju, ali kontrolie protok informacija, to posredno utie na nain vladanja i raspodjelu moi. Slobodan protok informacija putem digitalnog medija doveo je do pitanja zatite intelektualne svojine, krenja autorskih prava i zloupotrebe linih podataka. Ovo je takoe i socioloko pitanje, jer jo uvijek traju rasprave da li i u kojoj mjeri omoguiti slobodan protok informacija, bez ogranienja i cenzure.

ZAKLJUAK
Nova nauno-tehnoloko-informatika revolucija jo uvijek traje, tako da je za objektivnu procjenu njene vrijednosti potrebna vremenska distanca. Trenutno moemo samo razmatrati dobre i loe strane i stei subjektivan stav o informatikom drutvu. Pri razmatranju, ne smijemo zaboraviti da jo uvijek veina stanovnika planete nije umreena, pa se deavanja u mrei mogu posmatrati kao deavanja u zatvorenom, izolovanom krugu. Ali, poto mrea ve upravlja drutvom, sve bitnije je poznavati tehnologije i biti umreen na neki nain. Pojedinci, grupe, korporacije, drave i meunarodne organizacije pokuavaju da kontroliu protok informacija preko dravnih granica. Govorimo o svim vrstama informacija, od intelektualne svojine i naunog istraivanja, do politikog djelovanja, brendiranja ili kulturnih simbola. Ko e drati mo u globalnoj ekonomiji, zavisi od toga ko i na koji nain upravlja informacijama. Mrea ini osnovni sistem na kojem poiva teorija umreenog drutva. Vanost ove teorije prevazilazi akademske okvire teorijskog pravca u sociologiji, ali sociolozi smatraju da ova teorija predstavlja poetak novog razdoblja socioloke misli i drutva uopte. Scenario budunosti, u kojem e ivjeti budue generacije, pie moderna sociologija. ta e nam tehnologija i umreeno drutvo u konanici donijeti, vidjeemo. Ostaje nam samo da se nadamo da e drutvo budunosti biti konstituisano po principu ljudskih vrijednosti i u tradiciji humanizma.

LITERATURA

Castells, M.: The Rise of Network Society, 2010 http://onlinelibrary.wiley.com/book/10.1002/9781444319514 Castells, M., Cardoso, G.: The Network Society-From Knowledge to Policy, Center for Transatlantic Relations, 2005. Van Dijk, Jan: The Network Society - Social Aspects of New Media, Second edition, SAGE Publications, 2006 Wellman, B: Viewpoint - Computer Networks As Social Networks, www.sciencemag.org, 2001 http://www.casa.ucl.ac.uk/mike-michigan-april1/mike%27s%20stuff/attach/2031.pdf Wellman, B: The Network Community - An Introduction to Networks in the Global Village, http://homes.chass.utoronto.ca/~wellman/publications/globalvillage/in.htm http://en.wikibooks.org/wiki/Communication_Theory/Network_Society http://en.wikipedia.org/wiki/Computational_sociology http://en.wikipedia.org/wiki/Network_society http://en.wikipedia.org/wiki/Cyberculture http://www.arsetnorma.com/littera/Informaciono%20drustvo.htm