Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

C- NHNG BIN PHP GII QUYT VN SNG NH SNG I. S TN SC CA NH SNG :

Mt Tri M A F
Da cam Vng Lc Lam Chm Tm

F P G B C

1. p dng cng thc v lng knh sini1 = nsinr1 sini2 = nsinr2 A = r1 + r2 D = i1 + i2 - A Gc nh (i, A) i1 = nr1 i2 = nr2 A = r1 + r2 D = ( n 1 )A

2. Gc lch cc tiu : D = D min Khi i1 = i2 = i Ta c : Dmin = 2i A; v r1 = r2 = r = sini = nsin

A 2

A A ; sin( Dmin + A ) = nsin 2 2

3. Nguyn nhn ca hin tng tn sc : Do chit sut ca cht lm lng knh i vi cc nh sng n sc khc nhau th khc nhau. C th i vi mt khi cht trong sut th: n<ncam<nvng<nlc<nlam<nchm<ntm D<Dcam<Dvng<Dlc<Dlam<Dchm<Dtm
> cam> vng> lc> lam> chm> tm

V d : Mt lng knh thy tinh gc chit quang A= 50. Chiu mt chm nh sng trng vo mt bn di gc ti rt nh . Tnh gc to bi hai tia l mu v mu tm qua lng knh . Cho bit chit sut ca lng knh ng vi nh sng mu l n = 1,5 ;vi nh sng tm nt = 1,68.

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

Gii : Khi gc ti i1 rt nh ta c : i1 = nr1 i2 = nr2 A = r1+ r2 D = (n-1) A Dt = (nt -1) A D =i1+i2 A = (n-1)A Gc lch i vi tia : Gc lch i vi tia tm:

Gc lch gia chm tia l mu v tia l mu tm l:

D = Dt D d= nt nd A =( 1,68 -1,5).50 = 0,90 Vy : D = 0,90

II. GIAO THOA NH SNG: L THUYT CN BN 1. Hiu ng i (hiu quang l): d 2 d1 = 2. V tr vn: a. V tr vn sng:
ax D
a F2 H F1 I d1 d2 D A x O B

xs = k

D a

; vi k = 0; 1 2; 3......

k=0:vn sng trung tm. k= 1 : vn sng bc mt (i xng qua vn trung tm) k= 2 : vn sng bc hai .. b. V tr vn ti :

1 D xt = k'+ 2 a
k = 1; k= -2 Vn ti bc hai

; vi k' = 0; 1 2; 3......

k= 0 ; k= -1 Vn ti th nht (i xng qua vn sng trung tm)

c.Khong vn: Khong cch gia hai vn sng (hoc hai vn ti) lin tip

i=

D a

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

H qu :

xs= ki

; xt = (k'+ )i 2

Cch xc nh v tr vn sng, vn ti, tnh khong vn, bc sng nh sng , tm s vn, tnh khong cch gia cc vn sng (ti) CC DNG BI TP THNG GP Khi nghin cu ti nhn thy, vic gii bi tp lin quan n giao thoa nh sng ti thy hc sinh kh lng trong vic i n v o di, do vy trc tin ti phi hng dn hc sinh cch i n v o di mt cch chi tit nht. n v o: m
X10
-3

X10

X103

mm
X10-3

X10

X10

nm
X10
-3

pm
X10
-3

i theo chiu mi tn, c qua mt du nhn th ta phi nhn mt lng 10 m tng ng V d:

2m = 2 103 mm 1,5m = 1,5 106 mm (t m m qua 2 ln nhn) 0,76 m = 0,76 103 mm

Dng 1 1. Khong vn, bc sng nh sng : p dng cng thc tnh khong vn : i =

D a
l n 1

Khong cch gia n vn sng (ti) lin tip: l = (n 1)i suy ra i = Suy ra t cng thc tnh khong vn: =

ia D

Trong : a l khong cch gia hai khe sng (mm). D l khong cch t hai khe n mn (m). l bc sng ca nh sng dng trong th nghim ( m )

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

Trong cng thc chng ta d nhn thy trong th nghim giao thoa Y-ng ca nh sng n sc th khong vn i ph thuc vo bc sng nh sng lm th nghim , khong cch t hai khe ti mn D, khong cch ca hai khe sng a. C th: i ~ , D i~
1 a

2. V tr vn : a. Vn sng : b. Vn ti :
xs = k D a = ki

k = 0; 1 2; 3...... ;

1 D 1 xt = k'+ = k'+ i k' = 0; 1 2; 3...... ; 2 a 2

V d 1: Trong th nghim Ing v giao thoa nh sng cc khe S1,S2 c chiu bi nh

sng c bc sng = 0,54 m. Bit khong cch gia hai khe l a=1,35 mm.
Khong cch t hai khe n mn l D= 1m . a. Tnh khong vn? b. Xc nh v tr vn sng bc 5 v vn ti th 5? Gii: Trong th nghim I-ng v giao thoa nh sng n sc, khong vn c mm do vy ta nn i , a, D v mm:
= 0,54 m = 0,54 103 mm , D = 1m = 103 mm

a. T cng thc tnh khong vn ta c: i = b.

D 0,54 103 103 = = 0, 4 mm a 1,35

- V tr vn sng bc 5 ng vi k= 5: xs (5) = 5i = 5 0, 4 = 2mm - V tr vn ti th 5 ng k=4,k= -5: xt (5) = 4,5i = 1,8mm

V d 2: (Tt Nghip 2009) Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 1mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2m, bc sng

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

ca nh sng n sc chiu n hai khe l 0,55 m . H vn trn mn c khong vn l: A. 1,2 mm. Gii: Ta c = 0,55 = m = 0,55 103 mm , D = 2m = 2 103 mm , a= 1mm Vy i =
D 0,55 103 2 103 = = 1,1mm p n C a 1

B. 1,0 mm.

C. 1,1 mm.

D. 1,3mm

V d 3 : (Tt nghip nm 2009) Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khi dng nh sng n sc c bc sng 0,4 m th khong vn o c trn mn l 0,2mm. Nu dng nh sng n sc c bc sng 0,6 m m vn gi nguyn khong cch gia hai khe v t hai khe ti mn th khong vn l : A. 0,4mm Gii : D nhn thy t cng thc i =
D nu a, D gi nguyn th khong vn t l thn a

B. 0,2mm

C. 0,6mm

D.0,3mm

vi bc sng. Vy bc sng tng t 0,4 m ln 0,6 m tc l tng ln 1,5 ln, tng ng khong vn cng tng ln 1,5 ln : 1,5.0,2=0,3mm p n D. V d 4 : Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng n sc c bc sng 600 nm, khong cch hai khe l a = 1,5 mm, khong cch D = 3 m. Khong cch gia mt vn sng v mt vn ti lin tip l: A. 0,6 mm Gii:
= 600nm = 600.106 mm = 6.104 mm , D = 3m = 3.103 mm

B. 6mm

C. 1,2 mm

D. 0,12 mm

Khong cch gia hai vn sng (vn ti) lin tip l mt khong vn vy khong cch gia mt vn sng, mt vn ti lin tip l
i 2

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

i D 6.104.3.103 = = 0,6mm p n: A Nn ta c: = 2 2a 2.1,5

V d 5 : ( d phng Tt nghip 2010) Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 1mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2m, bc sng ca nh sng n sc chiu n hai khe l 0,5 m . Khong cch t vn sng trung tm n vn sng bc 4 l : A. 2,8mm Gii : Ta c = 0,5 = m = 0,5 103 mm , D = 2m = 2 103 mm , a= 1mm Vy i =
D 0,5 103 2 103 = = 1mm a 1

B. 4mm

C. 3,6mm.

D. 2mm

Khong cch t vn sng trung tm vn sng bc 4 l 4.i = 4.1 = 4mm p n B Dng 2. Xc nh ti v tr xM l vn sng hay vn ti? Th (vn ti), bc (vn sng)? k : ti M c vn sng bc k Ta c :

xM k: s nguyn =k i k + 0,5 : Ti M c vn ti th (k+1)

V d 1: Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 1mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 4m. Ngi ta o c khong cch gia 6 vn sng lin tip cch nhau 10mm. Tnh: a. Bc sng nh dng trong th nghim? b. Ti hai im M v N mt bn vng sng trung tm cch vn sng trung tm ln lt l 8mm v 5mm l vn sng hay vn ti? Gii: a. Ta c khong cch gia 5 vn sng lin tip l = 5i = 10mm vy i = 2mm

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

Bc sng nh sng: = b. Ti M ta c

ia 2.103.103 = = 0,5.106 m = 0,5 m D 4

xM 8mm = = 4 vy ti M c vn sng bc 4 i 2mm xM 5mm = = 2,5 = 2 + 0,5 vy ti N c vn ti th 3 i 2mm

Ti N ta c

Dng 3. Tn s v chu k ca ng sng trong chn khng, khng kh. Bc sng: = Tn s: f =

c f

1 c ; chu k: T = = f c

Vi c=3.108m/s l vn tc ca nh sng trong chn khng. V d 1: (Tt nghip nm 2008) Bit vn tc nh sng trong chn khng c = 3.108 m / s . nh sng n sc c tn s 4.1014Hz khi truyn trong chn khng th c bc sng bng: A. 0,55 m Gii:
c 3.108 = 0,75.106 m = 0,75 m p n C Ta c: = = 14 f 4.10

B. 0,54 m

C. 0,75 m

D. 0,66 m

Dng 4 Tm s vn sng, vn ti trn trng giao thoa: Gi L l b rng trng giao thoa:
L = n + l 2i

S vn sng: Ns=2n+1 S vn ti: - Nt=2n (nu phn l <0,5) - Nt=2n+2 (nu phn l 0,5)

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

V d : (i hc nm 2010) Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng n sc c bc sng = 0,6 m . Khong cch gia hai khe l 1mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2,5m, b rng giao thoa l 1,25cm. Tng s vn sng, vn ti c trong min gioa thoa l : A. 19 vn. Gii : Khong vn : i = Ta c :
D 0,6.1032,5.103 = = 1,5mm a 1

B. 17 vn.

C. 15 vn

D. 21 vn.

L 12,5 = = 4,16 2i 2.1,5

Vy s vn sng : Ns=2.4+1=9 vn S vn ti : Nt=2.4= 8 vn (phn l <0,5) Vy tng s vn sng v vn ti l : 9+8=17 vn. p n B Dng 5 Giao thoa vi hai bc x n sc i vi dng ton ny th thng gp cc thi i hc, khng thy xut hin thi Tt nghip v khng thuc chun kin thc k nng. Dng ton thng gp l tm v tr trn mn hai bc x cho vn sng trng nhau : Cch l lun : 1. hai vn sng gp nhau th :
x1 = x2 k1

1D D = k2 2 = x (*) a a 1 2

k11 = k2 2 k2 = k1
-

Chn cc gi tr sao cho k1 v k2 nguyn tha mn. Th k1 hoc k2 vo (*) suy ra v tr trng nhau.

2. hai vn ti trn mn trung nhau :

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

1 D 1 D x1 = x2 (k1 + ) 1 = (k2 + ) 2 = x (**) 2 a 2 a 1 1 (k1 + )1 = (k2 + )2 2 2

-

Chn cc gi tr sao cho k1 v k2 nguyn tha mn. Th k1 hoc k2 vo (**) suy ra v tr trng nhau.

V d 1 : Trong th nghim giao thoa nh sng bng khe Young, ngi ta chiu ng thi hai bc x n sc c bc sng 1 = 0,6 m v 2 . Tm bc sng 2 v tr vn sng bc 5 ca 1 trng vi vn sng bc 4 ca 2 . Gii : hai vn sng trng nhau trn mn ta c :
x1 = x2 k1

1 D D = k2 2 a a

k11 = k2 2 vi k1=5 v k2=4 2 = 1 k1 5 = 0,6. = 0,75 m k2 4

V d 2 : (i hc, Cao ng Nm 2009) Trong th nghim giao thao nh sng vi khe Y-ng, khong cch gia hai khe l 2mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn l 1,2m. Chiu sng hai khe bng nh sng hn hp gm hai nh sng n sc c bc sng 500nm v 660nm th thu c h vn giao thoa trn mn. Bit vn sng chnh gia (trung tm) ng vi hai bc x trn trng nhau. Khong cch t vn chnh gia n vn gn nht cng mu vi vn chnh gia l : A. 9,9mm B. 19,8mm C. 29,7mm D. 4,9mm Gii : D dng nhn ra y l dng ton ca h gioa thoa ca hai bc x v tm khong cch t vn sng trung tm n vn sng gn nht trng mu vi n, do vy : Ta c : 2 bc x ny trng nhau D D x1 = x2 k1i1 = k2i2 k1 1 = k2 2 k1 1 = k2 2 (*) Thay 1 = 500nm v 2 = 660nm vo (*) ta c
k1 = 33 k2 (k ch chn gi tr nguyn) 25 a a

Sng kin kinh nghim

Cc dng ton c bn Sng nh Sng

k1 k2

0 0

33 25

Vy v tr gn vn sng trung tm nh ng vi k1=25, k2=33 Khong cch t vn chnh gia n vn sng gn nht cng mu vi n l : 1D 500.10 6.1, 2.103
x1 = x2 = k1i1 = k1 a = 33. 2 = 9,9mm

p n A. V d 3 : (i hc nm 2010) Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng pht ng thi hai bc x n sc, trong bc x mu c bc sng 720nm v bc x mu lc c bc sng (c gi tr trong khong t 500nm n 575nm). Trn mn quan st, gia hai vn sng gn nhau nht v cng mu vi vn sng trung tm c 8 vn sng mu lc. Gi tr ca l A. 500 nm B. 520 nm C. 540 nm D. 560 nm Gii: Ti v tr hai vn trng nhau (c mu ging mu vn trung tm) ta c:
1 x1 = x2 k11 = k 2 2 720k1 = k 2 2 2 = k 2 Xt trong khong t vn trung tm n vn u tin cng mu vi n, c 8 vn mu lc v tr vn cng mu vn trung tm u tin ng vi v tr vn mu lc

720k

bc 9 k2 = 9 2 =

M 500nm 2 575nm k1 = 7 1 = 560nm p n D

720 k1 9