NOVI PRAVILNIK O SAOBRAAJNIM ZNAKOVIMA I SIGNALIZACIJI NA PUTEVIMA, NAINU OBILJEAVANJA RADOVA I PREPREKA NA PUTU I ZNAKOVIMA KOJE UESNICIMA U SAOBRAAJU

DAJE OVLAENO LICE

Saa Jasni
Javno preduzee ''Putevi Republike Srpske'', Banja Luka, Republika Srpska, BiH, sasajasnic@blic.net

Milenko Ivanevi
Oruane snage BiH, Banja Luka, Republika Srpska, BiH, whitebear@blic.net

Aleksandra Jasni
Institut za graevinarstvo, Banja Luka, Republika Srpska, BiH, aleksandrajasnic@blic.net

Rezime: Saobraajna signalizacija i oprema puta igra veoma vanu ulogu u saobraajnom sistemu. Informisanje uesnika u saobraaju o raznovrsnim opasnostima, obavezama, naredbama i obavjetenjima, ali i aktivna i pasivna zatita uesnika u saobraaju, je jedan od najvanijih zadataka saobraajne signalizacije i opreme puta. U sve kompleksnijem drumskom saobraaju, imajui u vidu sve naprednije i modernije tehnologije izvoenja radova ali i same proizvodnje repromaterijala i poluproizvoda, i pred signalizaciju i opremu postavlja nove izazove. Novi Pravilnik o saobraajnim znakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znakovima koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice, objedinjujui tri prirodno bliska podruja djelovanja u saobraaju, pokuava odgovoriti na postavljeni izazov. U radu su predstavljene novine u pomenutom pravilniku Kljune rei: Saobraajna signalizacija, oprema puta, pravilnik.

NEW RULE ON ROAD SIGNS AND MARKINGS, MODES OF ROAD WORKS AND ROAD OBSTACLES MARKING, AND SIGNS OF AUTHORISED PERSONS GIVEN TO ROAD USERS
Abstract: Road signs and road equipment plays very important role in the road transport system. Making road users informed on various types of potentialy danger situations, obligations, orders and informations, but also active and passive protection of road users, is one of the most important tasks road signs and equipment. In more comploex road transport system, having in mind more advanced and modern construction work technologies, but also of production of repromaterials and semi-products, puts the same magnitude of complexity towars road signalization and equipment. New Rule on road signs and other signalization on the road, modes of construction sites marking, and signs given by the authorized persons, making these three naturaly similar parts as one, tries to respond to this chalenge. Paper elaborates new parts of the imposed Rule. Key words: Road signs, road equipment, rule 1. UVOD

Jednoobrazan, itljiv, jednostavan, uoljiv, umjeren i kontinualan sistem informisanja uesnika u saobraaju o predstojeim opasnostima, naredbama, zabranama, obavjetenjima i

197

slino, je od esencijalnog znaaja za stvaranje preduslova za bezbjedno i efikasno odvijanje saobraaja. S tim u vezi, saobraajna signalizacija, kao primaran oblik komunikacije izmeu uesnika u saobraaju, puta i putne okoline i drugih injenica koje determiniu saobraaj kao pojavu, mora odgovoriti na gore navedene zahtjeve. Jednoobrazan sistem podrazumijeva regulisanje istih situacija na jedinstven, identian nain. U suprotnom, nedosljedan sistem kod uesnika u saobraaju stvara samo nesigurnost i otvara vrata rizinim situacijama. Signalizacija, bez obzira na vrstu, mora biti itljiva, uoljiva i prepoznatljiva, imajui u vidu veoma kratko vrijeme u kojem voza mora da uoi znak, i da shodno prenesenoj poruci, prilagodi svoje ponaanje u saobraaju. Dalje, postavljena signalizacija mora biti to je mogue vie jednostavna, na nain da prepoznatljivim simbolima objasni situacije u saobraaju. Pored svega gore navedenog a imajui u vidu sloenost savremenog drumskog saobraaja, logino je i da saobraajna signalizacija i oprema puta, kao manifest tenje kreatora saobraajnog sistema da svim uesnicima u saobraaju, podjednako i na isti nain, prenese sutinske poruke od esto ivotnog znaaja, bude sve komplikovanija. 2. PRAVNI OSNOV I RELEVANTNA DOKUMENTA

Imajui u vidu sveopti, a naroito tehnoloki napredak savremene civilizacije, moe se rei da je prethodni sistem kojem je bilo regulisano pitanje saobraajne signalizacije, odnosno kojem nije bilo regulisano pitanje opreme puta, odavno zastario. Meutim, stupanjem na snagu Zakona o osnovama bezbjednosti saobraaja na putevima Bosne i Hercegovine stvorili su se uslovi za reviziju postojeeg sistema informisanja, i slobodno se moe rei, potpunije zatite uesnika u saobraaju. Osnov za izradu savremenijeg institucionalnog okvira kojim e se regulisati pitanja saobraajne signalizacije, prije svega, i dalje je ostala Beka konvencija o saobraajnoj signalizaciji na putevima, koja je uspostavila temelje standardizacije u polju saobraajne signalizacije. Pored toga, provedena su i brojna istraivanja, naroito u zemljama Evropske unije, koja su imala za cilj uoavanje elemenata za poboljanje saobraajne signalizacije, koji e doprinijeti boljem sistemu bezbjednosti saobraaja. Izmeu ostalog, ugledni primjer prilikom izrade pravilnika koji tretira ovo polje saobraaja je Pravilnik iz Republike Hrvatske, koji je, po miljenju zakonodavca, zadovoljavao osnovne principe koje pred uesnike u saobraaju postavlja savremeni saobraajni sistem. U skladu sa tim, a shodno lanu 153. Zakona o osnovama bezbjednosti saobraaja na putevma Bosne i Hercegovine, Ministarstvo komunikacija i transporta Bosne i Hercegovine je, pomou formirane radne grupe i u saradnji sa nadlenim institucijama, u vremenskom periodu od devet mjeseci, donijelo Pravilnik o saobraajnim znakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice. 3. 3.1 OPIS PRAVILNIKA I INOVACIJE SISTEMA Fiziki izgled Pravilnika

Pravilnik o saobraajnim znakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice je sastavljen na

198

vie od 130 gusto kucanih stranica sa velikim brojem grafikih priloga, to je, imajui u vidu polje koje regulie, sasvim logino. Smisleno je podijeljen u pet dijelova, a prema predmetu obrade istih. Dijelovi Pravilnika obrauju redom opte odredbe, saobraajnu signalizaciju, nain obiljeavanja radova i prepreka na putu, znake koje uesnicima u saobraaju na putevima daju ovlatena lica i prelazne i zavrne odredbe. Svako od poglavlja je, shodno obimu i irini materije koju obrauje, dalje hijerarhijski obraeno. Dio pravilnika vezan za saobraajnu signalizaciju posebno tretira podvrste saobraajne signalizacije, ali i opreme puta (vertikalna saobraajna signalizacija, horizontalna saobraajna signalizacija, svjetlosna saobraajna signalizacija, saobraajna oprema puteva). Dio pravilnika kojim je regulisana oblast naina oznaavanja radova i prepreka na putu tretira ovu problematiku sa aspekta signalizacije i opreme puta u zoni radova, odnosno prepreka (oteenja) puta, te su, shodno najeim sluajevima, obraeni abloni oznaavaja u teoretskom smislu. Dio pravilnika koji govori o znakovima ovlaenih lica tretira problematiku regulisanja saobraaja pomou poloaja tijela, odnosno gornjih ekstremiteta u odnosu na uesnike u saobraaju. Meutim, ono to je posebno znaajno naglasiti, sa aspekta zahtjeva koje ovaj pravilnik moe ispuniti u odnosu na uslove bezbjednog i efikasnog odvijanja saobraaja, su novine koje su tretirane pravilnikom. 3.2 Sutinske promjene i novosti u Pravilniku

Vano je napomenuti da je zakonodavac, ve donoenjem zakona, odluio da e tri srazmjerno velike cjeline biti obraene jednim pravilnikom: saobraajna signalizacija, nain obiljeavanja radova i prepreka na putu, i znaci ovlatenih lica. Ovakvim pristupom postiglo se objedinjavanje relativno bliskih tema, meutim, suprotno tome, stvorilo se gradivo koje je, po obimu, respektabilno. Istini za volju, sve pomenute cjeline nisu iskljuivo namijenjene uesnicima u saobraaju kao takvima, mada nije loe da isti znaju na koji nain mora biti oznaena zona u kojoj se izvode radovi. Najznaajnija novina i jeste to da su se napokon stvorili uslovi za standardizaciju naina oznaavanja zona u kojima se izvode radovi i u kojima su identifikovane prepreke, odnosno oteenja na putu. Ova tematika nikada nije tretirana ovakvim vidom podzakonskog akta, to je otvaralo mogunost stvaranja arolikosti znakova u svakom smislu (dimenzije, boje, vrste i sl.), te, shodno tome, zabuna i nervoze kod uesnika u saobraaju. Ovom prilikom napravljeni su reprezentativni primjeri koji su uzeli u obzir naroito vrstu puta koji je predmet tretmana, a potom i vrstu tretmana, saobraaj na predmetu koji je tretiran, odnosa mjesta tretmana prema naseljenim mjestima (zbog sistema oznaavanja zona ogranienja brzina), i irine zone tretmana. Pored toga, dio vezan za problematiku odreene opreme na putu je posebno obraen. Predstavljen je veliki broj naroito znaajnih elemenata opreme puta, kako sa preventivnog aspekta bezbjednosti saobraaja, tako i sa aspekta ublaavanja posljedica saobraajnih nezgoda. Tretirane su posebne oblasti ove problematike, na nain da su u potpunosti uvaeni tehnoloki trendovi, ime je otvorena mogunost legalne primjene razliitih sistema, koji imaju za ulogu poboljanje nivoa usluge puteva, u svim moguim aspektima. Ovim dijelom je tretirana oprema za oznaavanje ivica kolovoza, oprema za oznaavanje vrha saobraajnog

199

ostrva, oprema, znakovi i oznake za oznaavanje radova, prepreka i oteenja kolovoza, svjetlosni znakovi za oznaavanje radova i drugih prepreka i oteenja kolvoza, oprema za voenje i usmjeravanje saobraaja u zoni radova na putu, prepreka i oteenja kolovozabranici i polubranici, saobraajna ogledala, zatitna odbojna ograda, ograda protiv zaslijepljivanja i ublaivai udara. Pravilnik je, kada je u pitanju saobraajna signalizacija, uveo mogunost primjene takozvane VMS (Variable Message Signs), odnosno promjenljive saobraajne siganlizacije. To je signalizacija koja postaje sastavni i svakodnevni dio sistema komunikacije izmeu subjekta koji upravlja putevima i uesnika u saobraaju. Iz razloga specifinosti iste u smislu primjenjenih tehnologija, bilo je neophodno regulisati ovo pitanje podzakonskim aktom, kako npr. crna podloga promjenljivog saobraajnog znaka ne bi bila smetnja prihvatanju poruka i informacija. Kada su u pitanju promjene ranije regulisanih elemenata ovog pravilnika, posebno je znaajno napomenuti da je pravilnik usvojio tendencije u zemljama Evropske unije koje su uvele bijelu podlogu znakova opasnosti i znakova zabrane, odnosno ogranienja. Takav stav je i logian imajui u vidu dokazano bolju vidljivost takvih znakova zbog jasno izraenog kontrasta u uslovima smanjene vidljivosti, naroito nou. Meutim, ostavljena je mogunost upotrebe znakova sa utom osnovom, pri emu bi takvi znakovi bili upotrebljivani iskljuivo u zonama u kojima se izvode radovi i koji oznaavaju oteenja i prepreke na kolovozu. Iz toga slijedi da su isti iskljuivo privremenog karaktera. to se tie vertikalne saobraajne signalizacije, potrebno je napomenuti da su dimenzije znakova, za razliku od prethodnog sistema, definisane iskljuivo vanou putnog pravca u sistemu drumskih saobraajnica i irinom kolovoza. Takav pristup je i logian budui da su, prethodnim sistemom dimenzionisanja vertikalne aobraajne signalizacije, postojali putni pravci kategorisani kao magistralni, a na kojima je irina kolovoza bila ispod 7 (sedam) metara i irina bankine ispod 1 (jednog) metra. U takvim okolnostima znak od 120 centimetara ne da nema svoju svrhu, nego ak donekle, svojim prenaglaenim dimenzijama smeta prilikom odvijanja saobraaja. Nebrojeni su primjeri u praksi, pogotovo na uim dionicama magistralnih putnih pravaca u Republici Srpskoj u kojima su, naroito tea komercijalna vozila, usljed svojih vozno-dinamikih karakteristika fiziki oteivala takvu signalizaciju. Znakovi, ali i ostali elementi pravilnika su, poput prethodnog sistema oznaeni, jedinstvenim ifrarnikom, koji ipak, za razliku od prethodnog, dosljedno potuje brojni slijed oznaavanja. U skladu sa tim izbaene su opte oznake u vidu ''x.x'', te je utvreno da jedan znak moe imati samo jednu i to posebnu oznaku za svaki znak pojedinano. U skladu sa specifinostima Bosne i Hercegovine kao drave, obavezna je upotreba oba pisma (irilica i latinica) iji redoslijed zavisi od administrativne cjeline u kojoj se znak sa natpisom postavlja. Odreeni znakovi su, usljed udvojenosti sistema, izbaeni iz upotrebe (opasna krivina), dok su opet odreeni znakovi ovim pravilnikom, usljed stvaranja sve veeg broja novih situacija, koje prate svakodnevni nain ivota savremenog ovjeka u kojem saobraaj zauzima sve znaajnije mjesto, uvedeni u upotrebu. Shodno tome, ukupan broj saobraajnih znakova je, sa prethodnih 188 osnovnih i 14 dopunskih, povean na 270 osnovnih i 35 dopunskih. Odreeni znakovi su, shodno preporukama relevantnih institucija, iz osnovnih transformisani u dopunske. Pored toga, po sili zakona, u skladu sa procijenjenom ulogom znaka, odreeno je da pojedini

200

saobraajni znakovi moraju biti izraeni od folija najmanje II klase retrorefleksije. Naroito se to odnosi na signalizaciju koja regulie kretanje pjeaka i pravo prvenstva prolaza na raskrsnici, ali i druge okolnosti u saobraaju. Vana izmjena u sistemu saobraajne signalizacije na putevima jeste i odvajanje znakova za voenje saobraaja u jedinstvenu cjelinu. Pritom su takvi znakovi praktino izdvojeni iz sistema znakova obavjetenja i sistematizovani u posebnu grupu, a prema identifikovanom broju stepena voenja saobraaja. Pored toga, sa aspekta horizontalne saobraajne signalizacije vano je napomenuti da je uta boja uzdunih oznaka na kolovozu izbaena iz upotrebe. Praktino, jedino su povrine za posebne namjene ostale predmet obiljeavanja ovom bojom, dok je i ivina poduna linija prihvaena kao bijela. U ovom aspektu oznaavanja puta identifikovan je odreeni broj izmjena koji je uglavnom kvantitativne prirode u skladu sa rastuom sloenou saobraajnog sistema. Za razliku od prethodnog pravilnika koji je tretirao ovu oblast, novi pravilnik je detaljnije obradio pitanje svjetlosne saobraajne signalizacije, stvarajui preduslove za potpunu standardizaciju svjetlosnih signalnih pojmova. Kada je u pitanju pomenuta, primjetna je obaveza primjene trepueg zelenog svjetla, kao signala kojim se najavljuje skora pojava crvenog signala. 4. ZAKLJUAK

U skladu sa rastuim potrebama saobraaja i ljudi kao sastavnog dijela i korisnika saobraajnog sistema, neophodno je izvriti redizajniranje postojeeg sistema komunikacije izmeu sistema i korisnika istog. Sve sloeniji uslovi u kojima se saobraaj odvija nameu potrebu opisivanja sve sloenijih situacija, na to je mogue jednostavniji nain. Neminovnost je poveanje broja jedinica osnovne komunikacije, u ovom sluaju znakova kao pojava, ali i poboljanje kvaliteta predviene signalizacije. Upravo je pojednostavljenje veoma komplikovane pojave i situacije i osnovni poriv koji se pokuao zadovoljiti prilikom izrade novog Pravilnika o saobraajnim znakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice.

REFERENCE [1] M.Ini, Bezbednost drumskog saobraaja, Novi Sad, Srbija, 2001. [2] Slubeni glasnik BiH, Zakon o osnovama bezbjednosti saobraaja na putevima BiH, Sarajevo, Bosna i Hercegovina, 2006. [3] Slubeni glasnik BiH, Pravilnik o saobraajnim znakovima i signalizaciji na putevima, nainu obiljeavanja radova i prepreka na putu i znacima koje uesnicima u saobraaju daje ovlaeno lice, Sarajevo, Bosna i Hercegovina, 2006.

201