JOSH McDOWELL

MARANGOZDAN DA TE
(More Than a Carpenter)

eviren: Levent Knran

NDEKLER
1. SAYI BU DENL FARKLI KILAN NEDR?.................7 2. SA RAB M, YALANCI MI, DEL M? ....................... 19 3. PEK YA BLM? .......................................................... 27 4. NCL KAYITLARI GVENLR M?.......................... 31 5. BR YALAN URUNA KM LEBLR?..................... 43 6. L BR MESH NE E YARAR? .............................. 53 7. SAULA NE OLDUUNU DUYDUNUZ MU?..............57 8. Y BR NSANI NASIL HAKSIZ IKARABLRSNZ? ...................................................65 9. GEREK MESH LTFEN AYAA KALKSIN! .........73 10. SADAN BAKA YOL YOK MU? .............................. 81 11. SA YAAMIMI DETRD .....................................87

NSZ
SA MESH zamanmzdan hemen hemen 2000 yl ka-dar nce, insanlk dnyasna kk bir Yahudi toplumu iinde katld. Hem yoksul bir aileye, hem de aznlkta olan bir topluma yeydi ve dnyann en kk lkelerinden birinde yayordu. Toplam 33 yllk mrnn yalnzca son ylnda dnyada bulunu nedeni olan grevini yerine getirdi. Bu nedenle ksa sren Ruhsal grevine karn, sa Me-sih, bugn dnyann her yerinde tannmaktadr. Zaten gnlk gazetelerimizin tarihi bile sa Mesihin gelmi gemi en byk kii olduuna tanklk etmeye yetmektedir. Dalnda n kazanm tarihilerden biri olan H.G. Wellse tarihte en kalc izi brakan kiinin kim olduu sorulduunda; Kiinin bykl tarihsel llere gre lldnde ilk srann sa Mesihe verilecei yantn vermitir. Baka bir tarihi ise, alar getike, kantlar unu gstermektedir ki; Tarihi etkilemesi asndan, bu gezegen zerinde yaam en etkili kii sa Mesihtir ve bu etki gnbegn da gibi bymektedir demektedir.

Ksacas saya bakan birok kiinin edindii izlenim udur; sa Mesih tarih iinde yaam en yce nan Dehasdr. Gzellii sonsuzdur ve egemenlii sonsuza dek srecektir. sa Mesih her ynden esizdir ve hibir ey Onun ile kyaslanamaz. Her eyden nemlisi sa Mesih olmadan Tarih anlalamaz.

1
SAYI BU DENL FARKLI KILAN NEDR?
Yakn zamanda, Los Angeleste baz kiilerle konuuyordum. Onlara, Sizce, sa Mesih kimdir? diye sordum. sann byk bir din nderi olduu yantn verdiler. Bu konuda onlarla ayn fikirdeydim. sa Mesih byk bir din nderiydi. Ama yalnzca bu kadarla kalmyordu. nsanlar alar boyunca sa kimdir? sorusu zerinde ayrlklara dmlerdir. Oysa bir kii hakknda bu kadar elikiye ne gerek vardr? Neden sa ismi dier tm din nderlerinin isimlerinden daha fazla rahatszlk yaratr? Neden insanlarla Tanr hakknda sakin sakin konuursunuz da sz saya gelince sohbet bitiverir? Nedir insanlar bu denli rahatsz eden? Londradaki bir taksiciye sadan sz etmitim. Adam hemen szm kesip yle dedi: Din ko-nusunda, zellikle sa hakknda tartmaktan holanmam. sann dier din nderlerinden fark nedir? Budann, Konfiyusun isimleri neden insanlar rahatsz etmez? nk bu kiiler Tanr olduklarn iddia etmemilerdir. Oysa sa, kendisinin Tanr olduunu ne srmtr. say dier nderlerden farkl klan ite budur. say tanyan insanlarn,

Onun ne byk iddialarda bulunduunu fark etmeleri uzun srmez. sa kendisinin bir peygamberden ya da retmenden daha byk olduunu iddia etmitir. Ak bir ekilde Tanr olduunu ne srmtr. Kendisini Tanryla tek arac, gnahlarn balanmas iin tek kaynak, kurtuluun tek yolu olarak gstermitir. Baz insanlara gre inan ok dar ve zel bir kavramdr. Ama ne dndmz ya da neye inandmz nemli deildir. nemli olan konu sann gerek kimliidir. Yeni Antlama metinleri (ncil) bu konuda neler sylemektedir? Sk sk Mesihin tanrl deyiini duymaktayz. Bu deyi, sa Mesihin Tanr olduu anlamna gelir. Bir ncil yorumcusu Sistematik Din bilimi adl almasnda Tanry varolan her eyin kaynann, desteinin ve sonunun bulunduu sonsuz ve mkemmel olan Ruh olarak tanmlar. Mslmanlar ve Yahudileri de iine almak zere tm din bilimcileri bu tanm benimser. Din bilimi, Tanrnn kiisel olduunu, evrenin Onun tarafndan tasar-lanp yaratldn ne srer. Varolan her eyi destekleyen ve ynlendiren Tanrdr. Bu tanma Mesih inancnn ekledii tek nokta, ayn Tanrnn Nasral sa olarak insan bedeni alddr. Aslna baklrsa, sa Mesih bir isim ya da unvandr. sa ismi Kurtarc-Rab ya da Rab kurtarr anlamna gelen Yesu szcnn Greke eklinden tremitir. Mesih unvan ise meshedilmi olan anlamna gelen Greke (ya da branice Mesiyah-Daniel 9:26) szckten tremitir. Me-sih unvan krallar ve khinler iin kullanlrd. Bu unvan, sann Eski Antlamada (Tevrat) vaat edilen kahin ve kral olduunu

onaylyordu. sa ve Mesih inanc konusunda doru bir anlaya sahip olmak iin bu onaya gereksinimimiz ola-caktr. ncil, Mesihi ak bir ekilde Tanr olarak tantr. ncilde Mesihe verilen isimler yalnzca Tanrya atfedilecek trdendir. rnein u ayette, saya Tanr denilmektedir: Bu arada mbarek midimizin gereklemesini, ulu Tanr ve Kurtarcmz sa Mesihin ycelik iinde gelmesini bekliyoruz (ncil;Titus 2:13; ayrca bkz. Yuhanna 1:1; braniler 1:8; Romallar 9:5; 1.Yuhanna 5:20). Kutsal Yazlar saya, yalnzca Tanrya verilebilecek sfatlar vermektedir. sa ncilde kendi bana varolan (ncil;Yuhanna 1:4; 14:6); her yerde bulunan (Matta 18:20; 28:20); her eyi bilen (ncil; Matta 17:22-27; Yuhanna 4:16; 6:64); her eye gc yeten (ncil;Matta 8:26-27; Luka 4:39-44; 7:24; 15; Esinleme 1:8) ve sonsuz yaama sahip olan (ncil;Yuhanna 1:4; 1.Yuhanna 5:11,12,20) gibi sfatlarla tantlmaktadr. sa, yalnzca Tanrya verilmesi gereken onuru ve tapnmay kabul etmitir. eytanla kar karya geldiinde yle demitir: Tanrn olan Rabbe tap, yalnz Ona kulluk et. (ncil;Matta 4:10). Bununla birlikte sa, kendisine Tanr gibi tapnlmasna sesini karmamtr (Matta 14:33, 28:9). stelik bazen insanlardan kendisine tapnmalarn bizzat istemitir (ncil;Yuhanna 5:23; braniler 1:6; Esinleme 5:814le karlatrn). sann izleyicilerinin ounluu tek Tanrya inanan dindar Yahudilerdi. Tmyle tek Tanr inanc tamalarna karn say Tanrnn beden alm hali olarak kabul ettiler. Hele gl bir Tevrat eitimi grm olan Pavlusun, sann Tanr olduunu onaylamas, Nasradan kan bir

10

adama tapnmas ve Rab diye armas mmkn deildi. Ama Pavlus aynen byle yapt. Aadaki szleri sylerken sann Tanr olduunu dile getiriyordu: Kendinize ve Kutsal Ruhun sizi gzetmen olarak grevlendirdii tm srye gz kulak olun. Rabbin kendi kan pahasna sahip olduu inanllar topluluunu gtmek zere atandnz (ncil;Elilerin leri 20:28). Mesih, rencilerine, Ben kimim dersiniz? diye sorduunda, Petrus yle yant verdi: Sen, yaayan Tanrnn Olu Mesihsin (ncil;Matta 16:16). sa, Petrusun yantn dzeltmeye kalkmad. Tam tersi doruluunu ve szlerinin kaynan onaylad: Ne mutlu sana, Yunus olu Simun! dedi. Bu srr sana aan insan deil, gklerdeki Babamdr (ncil;Matta 16:17). Yine sann yakn arkadalarndan biri olan Marta, Ona yle demitir: Senin, dnyaya gelecek olan Tanrnn Olu Mesih olduuna iman ettim. (ncil;Yuhanna 11:27) Bir de Nasradan iyi bir ey kmayacana inanan Natanyel vardr. Daha sonra saya Sen Tanrnn Olusun, sen srailin Kralsn! (ncil;Yuhanna 1:49) diye iman etmitir. stefan talanrken, Rab sa, ruhumu al! diye barmtr (ncil;Elilerin leri 7:59). Yine ncildeki branilerin yazar Mesihten Tanr diye sz eder: Ama Oul iin yle diyor: Ey Tanr, tahtn sonsuzluk boyunca kalcdr. (ncil;braniler 1:8). Vaftizci Yahya, sann geliini yle tanmlamaktadr: ... gk ald ve Kutsal Ruh, bedensel bir grnm alarak gvercin biiminde Onun zerine indi. Gkten gelen ses de, Sen benim sevgili Olumsun, senden honudum dedi (ncil;Luka 3:22).

11

Ve elbette bir de Kukucu sfatyla tannan Tomasn szleri vardr. Ben Tomas kendime benzetiyorum. Ben de eskiden Onun kadar kukucuydum. Tomas yle demiti: Onun ellerinde ivilerin izini grmedike, ivilerin izine parmamla dokunmadka ve elimi brne sokmadka inanmam. O da benim gibi, Bakn, insanlar lmden falan dirilmezler ya da akllar balarndaysa Tanr olduklarn iddia etmezler. Bana kant lzm demek istemiti. Tomas saya ilikin kukularn dile getirdikten sekiz gn sonra sann rencileri yine evdeydiler. Tomas da onlarla bir-likteydi. Kaplar kapalyken sa gelip ortalarnda durup Size esenlik olsun! dedi. Sonra Tomasa, Parman uzat dedi, ellerime bak, elini uzat, brme koy. mansz olma, imanl ol! Tomas Ona, Rabbim ve Tanrm! diye cevap verdi. sa ona, Beni grdn iin mi iman ettin? dedi. Gr-meden iman edenlere ne mutlu! (ncil; Yuhanna 5:16-18). sa, Tomasn kendisini Tanr olarak dile getiren szlerini kabul etmiti. Tomas tapn iin deil, imanszl yzn-den azarlad. Bu noktada baz kiiler, Mesih hakkndaki btn bu szleri Mesihin kendisinin deil, bakalarnn sylediini ne srebilirler. nk okullarda retilenler, o zamanki kiilerin, bugn bizim yaptmz gibi Mesihi yanl anlam olduklardr. Baka bir deyile sa Mesih, Tanr olduunu iddia etmemitir. Bence Mesih bunu gerekten de iddia etti. ncil metin-leri Mesihin Tanrln dorulamakta ve onaylamaktadr. Birok referans vardr ve bunlarn anlamlar son derece aktr. Mesihin Tanrlk iddiasnn doru olup olmadna bakmak iin ncili inceleyen bir i adam yle demitir. ncili

12

okuyup da sann Tanr olduu iddiasnda bulunma-dn syleyen bir kii, gn nda durup da gnei gre-mediini syleyen biri kadar krdr. ncilin Yuhanna blmnde sa ile baz Yahudiler arasnda geen bir tartma gryoruz. Bu tartma, sann Sept gnnde sakat bir adam iyiletirmesinden kaynaklanmt. Sept gn byle eyler yapt iin Yahudiler saya zulmetmeye baladlar. Ama sa onlara u karl verdi: Babam hl almaktadr, ben de alyorum. te bu nedenle Yahudiler Onu ldrmek iin daha ok gayret ettiler. nk yalnzca Sept gnn bozmakla kalmam, ayn zamanda Tanrnn kendi Babas olduunu syleyerek kendisini Tanrya eit klmt (ncil; Yuhanna 5:16-18). Yahudiler neden byle sert bir tepki gstermilerdi? nk sa, Babamz deil, Babam demi, ardndan da, hl almaktadr, ben de alyorum diye eklemiti. sann bu iki deyii kullanmas kendisini Tanryla ve Tanrnn etkinliiyle eit kldn gsteriyordu. Yahudiler Tanrya Babamz demezlerdi. Bunu yapsalar bile Babamz szcnn bana gklerdeki szcn eklerlerdi. Oysa sa, byle yapmad. Tanrya Babam derken, Yahudilerin baka trl yorumlayamayacaklar bir iddiada bulunuyordu. sa, Tanr alrken kendisinin, yani Oulun da altn sylyordu. Yahudiler Onun Tanrnn Olu olduu iddiasn anladlar. Bu durum sonucunda, Yahudilerin fkesi byd. saya yalnzca zulm etmeyi tasarladlarsa da sonunda Onu ldrmek istediler. sa kendisini Tanryla eit klmasnn yan sra, bir de Babayla bir olduunu iddia etmiti. Kudsteki anma bayram srasnda, baz Yahudi nderleri yanna gelerek Ona,

13

Mesih olmasna ilikin sorular sordular. sa szlerine, Ben ve Baba biriz diyerek son verdi (ncil;Yuhanna 10:30). Yahudiler Onu talamak iin yerden yine ta aldlar. sa onlara, Size Babadan kaynaklanan birok iyi iler gsterdim dedi. Bu ilerden hangisi iin beni talyorsunuz? Yahudiler yle cevap verdiler: Seni iyi ilerden tr deil, kfr ettiin iin talyoruz. nsan olduun halde Tanr olduunu ileri sryorsun (ncil; Yuhanna 10:31-33). sann Babayla bir olduunu sylemesinin neden bu kadar tepki ektiini merak edebilirsiniz. Bu deyiin ilgin bir zellii Grekesi incelendii zaman ortaya kyor. Greke uzman A.T. Robertson burada kullanlan bir szcnn eril taks tamadn, yansz olduunu, bu yzden de dnce ya da ama birliini deil, zde birlik anlam verdiini ortaya koymutur. Szlerine unlar ek-lemitir: Bu metnin ana tmcesi Mesihin kendisiyle Babas arasndaki ilikiyi aklad son tmcedir. Bu yzden Fe-risiler son derece fkelenmilerdir. O halde bu tmceyi duyanlarn kafasnda, sann Tanr olduunu iddia ettiine ilikin kuku kalmamtr. sann szleri Yahudiler iin kfrd, bu yzden kendi elleriyle say cezalandrmaya kalktlar. nk Yasaya gre kfrn cezas talayarak ldrmekti (Tevrat: Levililer 24:16). An-cak bu kiiler yasalara uymuyorlard. Su duyurusu yapp infaz yetkililere brakmalydlar. Ar fke gzlerini dn-drmt. sa kfr nedeniyle talanmakla tehdit ediliyordu. Yahudiler Onun retisini kesinlikle anlamlard, ama acaba bu iddialarn doru olup olmadn hi dndler mi? sa kendisini Tanryla doada ve zde srekli eit kouyordu. Cesur bir tavrla yle iddialarda bulunabiliyordu: Beni

14

tansaydnz, Babam da tanrdnz (ncil; Yuhanna 8:19). Beni gren, beni gndereni de grr (ncil; Yuhanna 12:45). Benden nefret eden, Babamdan da nefret eder (Yuhanna 15:23). yle ki, herkes Babay onurlandrd gibi Oulu da onurlandrsn. Oulu onurlandrmayan, Onu gnderen Babay da onurlandrmaz (ncil; Yuhanna 5:23). Bu alntlar sann kendisini yalnzca bir insan olarak deil, Tanryla e olarak grdn ortaya koyuyor. say, Tanrya yalnzca bizden daha yakn biri olarak grenler u tmce zerinde dnmelidirler: Babay onurlandrdnz gibi, Beni de onurlandrmazsanz, ikimizi de aalam olursunuz. niversitede edebiyat dersleri verirken, bir profesr yanma geldi ve sann Tanr olduunu iddia eden ayetlerin yalnzca ncilin Yuhanna blmnde bulunduunu, bunun da yazlan en son mjde olduunu syledi. Sonra da en erken yazlan mjdenin, yani Markosun, sann Tanr olduuna ilikin en ufak bir iddiada bulunmadn ne srd. Bu kii Markosu ya hi okumam ya da okurken fazla dikkat etmemiti. Sylediklerine karlk olarak, ncilin Markos blm-n atm. sa Mesihin gnahlar balama yetkisine sahip olduunu aklad yeri buldum. Onlarn imann gren sa felliye, Olum, gnahlarn baland dedi (Markos 2:5; Luka 7:48-50). Yahudi yasasna gre bu yalnzca Tanrnn yapabilecei bir eydi. Tevrat; aya 43:25 bu ayrcala yalnzca Tanrnn sahip olduunu gsteriyor. sann bu iddiasna karlk orada bulunan baz din bilginleri yle dndler: Bu adam neden byle konuuyor? Tanrya kfrediyor! Tek Tanrdan baka kim gnahlar bala-

15

yabilir? Daha sonra sa yle sordu: Hangisi daha kolay, felliye, Gnahlarn baland demek mi, yoksa Kalk, deini topla ve yr demek mi? (ncil; Markos 2:6-9). Aslnda bu iki tmceyi sylemek eit derecede kolaydr, ama ikisini de yapmak tanrsal bir g gerektirir. Elbette bir sahtekrn kalkp birinci iddiada bulunmas son derecede kolaydr. Ancak sa yalnzca konumakla kalmad, hastal da iyiletirdi. Bylece insanlar ilk iddiasnn doru olduunu grebildiler. Btn bunlarn zerine sa din nderleri tarafndan kfr etmekle suland. Dnya zerinde yaayan hi kimsenin gnahlar balama yetkisi olamazd. Gnah Tanrya kar ilenir ve hepsini yalnzca Tanr balayabilir. Mesih gnahlar balayabildiine gre Tanr olduunu id-dia ediyordu. Bu balama kavram beni uzun bir sre rahatsz etmiti. nk ne demek olduunu anlayamamtm. Bir gn felsefe dersinde Mesihin kim olduuna ilikin bir soruyu yantlarken, ncildeki ayetleri okudum. Bir okutman benim yorumuma kar karak sann gnahlar balamasnn Onun Tanrlna kant saylamayacan ne srd. Bir kiinin bakasn balayabileceini, ama bunun o kiinin Tanr olduu anlamna gelmeyeceini syledi. Okutmann sylediklerini dnrken, din nderlerinin Mesihe neden tepki gsterdikleri aklma geldi. Evet, bir kii, Seni balyorum diyebilir, ancak bu yalnzca suun ilendii kii tarafndan yaplabilirdi. Baka bir deyile bana kar gnah ilediinizde ben, Sizi balyorum diyebilirim. Ama Mesihin yapt bu deildi. Felli, Baba Tanrya kar gnah ilemi, sa da kendi yetkisiyle Gnahlarn baland

16

demiti. Evet, kendimize kar ilenen sular balaya-biliriz, ama Tanrya kar ilenen sular Tanrdan bakas balayamaz. sann yapt ite buydu. Nasral bir marangozun bylesine cesur bir iddiada bulunmasna Yahudiler bu yzden sert bir tepki gstermi-lerdi. sann gnahlar balama gc yalnzca Tanrya zg olan bir ayrcalkt. ncilin Markos blmnde ise sann yarglann gryoruz (14:60-64). Bu dava, sann Tanr olduu iddialarna en ak rneklerden biridir. Sonra bakhin toplu-luun ortasnda ayaa kalkarak saya Hi cevap verme-yecek misin? Nedir bunlarn sana kar ettii bu tanklklar? diye sordu. Ne var ki, sa susmaya devam etti, hi cevap vermedi. Bakhin Ona yeniden, Yce Olann Olu Mesih sen misin? diye sordu. sa, Benim dedi. Ve sizler nsanolunun kudretli Olann sanda oturduunu ve gn bulutlaryla geldiini greceksiniz. sa ilk nce yant vermedi, bu yzden bakhin sorusunu daha belirgin bir ekilde yineledi. sa, Yce Olann Olu Mesih sen misin? sorusuna, bu kez Benim diye yant verdi. Mesihin tankl, Onun (1) Yce Olann (Tanrnn) Olu olduu; (2) Kudretli Olann sanda oturduu ve (3) Gn bulutlaryla gelecei iddiasnda bulunduunu ortaya koyuyor. Bu iddialarn her biri ak bir ekilde Mesihe ait peygamberliklerle balantldr. nn de etkisi byktr. Yahudi mahkemesi Sanhedrin, iddiann ne anlama geldiini anlamtr. Bakhin bunlarn zerine giysilerini yrtarak, Artk tanklara ne ihtiyacmz var? demitir. Din

17

bilginleri, sa hakkndaki iddialar kendi azndan duymulardr. sa kendi szleriyle yarglanacaktr. Dmanca tavr taknm olan tanklardan daha salam bir kant olamaz. sann Tanr olduu iddiasnda bulunmas dmanlarnn nefretiyle de desteklenmitir. Bu arada Yahudilerin cahil vahiler olmadn unutmamalyz. Son derece kltrl ve dindar kiilerdi. Bu yzden hepsi fikir birlii iinde sann armha gerilmesine karar verdiler. Karar en st dzeyde din nderlerinden oluan, Tarsuslu Saulun retmeni olan Gamaliyel gibi byk din bilginlerini ieren yce ulusal konseyden, Sanhedrinden kmt. O halde sann kendisiyle ilgili tankln ne olduunu tam olarak grebiliriz. Yahudiler de sann Tanr olduu iddiasnda bulunduunu anlamlard. O halde nmzde iki seenek kalyor. sann iddialar ya kfrd ya da kendisi gerekten Tanryd. say yarglayanlar bu iki seenei son derece net bir ekilde grmlerdi. Bu yzden Onu armha gerdiler, sonra da yle alay ettiler: Tanrya gveniyordu... nk, Tanrnn Oluyum demiti (ncil; Matta 27:43). Bakhinin kendi giysisini yrtmasnn anlam ise uydu: Yasa Bakhinin giysisini kiisel durumlarda yrtmasn yasaklamt (Tevrat: Levililer10:6; 21:10). Ama yarg olarak hizmet ederken, huzurunda edilen bir kfre karlk duyduu tepkiyi gstermek iin geleneklere gre giysisini yrtmalyd. Bu durumda da Bakhin duyduu znty bu ekilde dile getirdi. Bylece sa szleriyle kendi kendini yarglam oluyordu. nl bir yargcn dile getirdii gibi sann yarglanmas olaan bir dava deildi: Zanlnn eylemlerinin deil, ama kimliinin yargland baka bir dava olmamtr. Mesihe

18

yklenen sulama, mahkeme nndeki szleri ve tankl, Romal valinin sorgulamas, armhna aslan yafta, yalnzca tek bir soruyla, Mesihin gerek kimliiyle ilgiliydi. Mesih kim? dersiniz, O kimin oludur? New York barosunun baarl hukuk yazar Yarg Gaynor, sann yarglanmasyla ilgili olarak Sanhedrin huzurundaki tek suunun kfr olduuna dikkat eker: Btn ncil metinlerinde saya yneltilen sulamann kfr olduu grlmektedir. sa bir insanda bulunamayacak doast gce sahip olduunu iddia ediyordu. Kfr ite buydu. Davalarn ounda, insanlar iledikleri sular nedeniyle yarglanrlar, ama sann davasnda byle olmamt. sa yaptklarndan deil, kimliinden dolay yarglanyordu (ncil;Yuhanna 10:33) sann yarglan kendisinin Tanr olduu iddiasnda bulunduunu net bir ekilde ortaya koyar. Yarglar da buna tanklk etmilerdir. Ama ayrca, armha gerildii gn sann dmanlar da Onun byle bir iddiada bulunduunu doruladlar: Bakhinler, din bilginleri ve ihtiyarlar da ayn ekilde Onunla alay ederek, Bakalarn kurtard, kendini kurtaramyor diyorlard. srailin Kral imi! imdi armhtan aa insin de, Ona iman edelim. Tanrya g-veniyordu; Tanr Onu seviyorsa, kurtarsn bakalm! nk, Ben Tanrnn Oluyum demiti (ncil; Matta 27:41-43).

19

2
SA RAB M, YALANCI MI, YOKSA DEL M?
sann Tanr olduunu iddia etmesi, gnmz kukucularnn, Onun yalnzca iyi bir ahlak ya da byk eyler syleyen bir peygamber olduu dnceleriyle akyor. Bu dnceler aydnlarn bulabildii tek mantkl aklamalar-dr. ou insan da, bu dnce biiminin yanlln grme-den doruluunu onaylar. sa, insanlarn kendi kimlii hakknda ne dndklerine byk nem verirdi. sann kendisi hakknda sylediklerine ve iddialarna bakp da Onun yalnzca iyi bir ahlak ya da peygamber olduu sonucuna varmak olanakszdr. Zaten sa da insanlarn byle yanl bir sonuca varmasn istememiti. Tanrtanmaz bir gemie sahip olan Cambridge profesrlerinden C.S. Lewis bu konuyu net bir ekilde anlamt. Kendisi yle yazmtr: nsanlarn sa hakknda yaptklar budalaca yorumlara son vermek isterim. Biliyorsunuz ok kii sa iin Byk bir ahlak ve peygamber olduuna inan-maya hazrm. Ama sakn bana Tanr olduunu sylemeyin diyor. te yanllk buradadr. sann syledii eyleri syleyen ve iddia eden kii yalnzca bir peygamber ya da retmen

20

olamaz. Bu kii ya delidir kendisinin Devlet bakan ya da Allah olduunu iddia eden ruh hastalarnn says az deildir veya eytann ta kendisidir. Seiminizi yapn. Bu adam ya gerekten iddia ettii gibi Tanrnn Oludur, ya delidir, ya da hayal edebileceinizden daha kt bir eydir. Lewis szlerini yle noktalyor: say deli diye tmarhaneye kapatabilir, yalanc olduu iin Onu ldrebilir-siniz. Ya da ayaklarna kapanp Rab ve Tanr olduu iin tapnrsnz. Ama ltfen, sa yalnzca byk bir peygamber-dir diye sama bir yorumda bulunmayn. nk kendisinin yle bir iddias yoktur. ncil metinlerini ince eleyip sk dokuyarak yirmi sekiz yllk bir inceleme yapm olan bir aydn yle diyor: sann Kendisi hakknda syledii szler birbirlerini o denli ince bir ekilde tamamlyor ki, bunlar soyut ynlere ekip peygamber ya da ahlak anlamlar karmak ola-nakszdr. Syledii szcklerden kendisi hakknda olanlar karn. Btn anlamlarn yitireceklerdir. Yine Yale niversitesinden Mesih nanc profesrlerinden biri unlar sylemitir: say farkl ve nemli klan retileri deildir. Aslna baklrsa bunlar bile Onun kim olduunu aka ortaya koyuyor. Ama sann retilerini Onun kimliiyle birletirin. sa rettii eylerle kiiliini hibir zaman ayr tutmad. O byk bir retmendi, ama bu kadarla kalmyordu. Tanrnn krallyla, insann devle-riyle ve Tanrnn kendisiyle ilgili retileri nemliydi. Ne var ki, sann kendisiyle ilgili eyleri, rettiklerinden ayr tutularak yorumlanmaya allrsa bunlarn anlam tmyle yitirilecektir.

21

sa Tanr olduunu iddia etti. Ve insanlara baka bir seenek tanmad. Bu iddias ya dorudur, ya da yanl. Onun iin zerinde ciddiyetle dnlmesi gereklidir. sann rencilerine sorduu, Ya siz, ben kimim dersiniz? (ncil; Matta 16:15) sorusunun bir ka yant olabilir. lk nce Tanr olduuna ilikin iddiann yanl olduunu varsayalm. Eer bu iddia yanlsa geriye iki seeneimiz kalyor. sa, iddiasnn yanl olduunu biliyor, ya da bilmiyordu. Her seenee ayr ayr bakp kantlar inceleyeceiz. SA YALANCI MIYDI? Diyelim ki sa kendisine Tanr diyor ve bunun doru olmadn biliyordu. O halde yalan sylyor ve renci-lerini aldatyordu. stelik ikiyzlyd de! nk baka insanlara, ne pahasna olursa olsun drst olmalarn t-lyor, kendisi ise dev yalanlarla yayordu. Dahas, eytann ta kendisiydi. nk sonsuz yaamn yalnzca kendisi ara-clyla kazanlacan sylyordu. Zavall insanlar byle aldatt iin tarif edilemeyecek derecede kt bir kiiydi! Ayrca aklsz da olmalyd! nk bu yalanlar yznden sonunda armha gerildi. Birok kii sann iyi bir peygamber ya da retmen olduunu sylyor. Ama gelin, gereki olalm. yi bir retmen en nemli retisinde yanl yapabilir mi? Kendi kimliini insanlara yanl anlatabilir mi? Eer bu dnceleri savunuyorsanz, sann byk bir yalanc olduunu kabul etmek zorundasnz. Oysa Onun yalanc olduu gr, yaamyla ve retilerinin yaratt sonularla ve Onun hakkndaki dier dncelerimizle ba-

22

damaz. sann anlatld her yerde, insanlarn yaamlar deiti, hrszlar drst bir yaam setiler, alkolikler iyileti, nefretle yaayanlar sevgiyi yanstmaya, adaletsizler adil olmaya baladlar. ngilterenin en nemli tarihisi ve Mesih inancnn en byk kartlarndan biri yle yazmtr: 18 asr boyunca dnyaya ideal insan kiiliini tantma grevini Mesih inanc yerine getirmitir. Yzyllar boyunca insanlarn yrekleri sevgiyle dolmu; bu kiilik uluslara, alara ve tm durumlara ileyebilmi, en yce erdem ve ahlak dzeni olarak kendini gstermitir. Btn bunlarn nda ksacas SA, insanl yenilemek ve yumuatmak iin gelmi gemi tm dnrlerden ve ahlaklardan daha etkili olmutur. Bu tanklk doru deilse, dpedz delilik ya da kfrdr. Ne var ki sann her sznde ve eyleminde belli olan ahlaki safl ve saygn kiiliiyle bu varsaym hi bir ekilde badamaz. sann kendini aldatm olduu ise sz konusu bile edilemez. nk her ynden berrak ve salam bir zekas vard. Akli dengesini her zaman korumu, tm dertlere ve insanlardan gelen basklara sakin bir ekilde, sabrla katlanm, en ayartc sorulara en bilge yantlar vermi; sakin bir kararllkla armhtaki lmn, nc gn lmden dirili-ini, Kutsal Ruhun dkln, Kilisenin kuruluunu, Ku-dsn ykmn nceden bildirmi ve bu olaylarn hepsi de gereklemitir. Byle bir kii iin nasl olur da yalnzca bir deli ya da dindar denilebilir? Bylesine eksiksiz, zgn, tutarl, mkemmel, insancl, ama ayn zamanda insandan bu denli yksek bir kiilik, ne sahte ne de uydurma olabilir. Ve aslna baklrsa byle bir say uydurmak, sa olmaktan zordur.

23

Yine baka bir nl tarihi sann yalanc olmas olaslna karlk yle diyor: Nasl oldu da aldatc, bencil ve sefil bir sahtekr, tarihin en temiz ve soylu kiiliini uydurup batan sona kadar mkemmel derecede gereki bir havayla oynayabildi. Bu sahtekr, ei grlmemi iyilik, merhamet, ahlaksal ycelik ve tanrsallk roln, insanlarn en iddetli tepkilerine ve nyarglarna karn nasl srdre-bildi ve daha da nemlisi bunun iin nasl cann verebildi? sa, insanlarn kendisini izlemelerini ve Tanr olduuna inanmalarn istediyse, neden Yahudi ulusuna gitti? Bu denli kk corafyaya ve nfusa sahip olan, tek tanrc inanca smsk sarlan lkeye, hem de Nasral fakir bir marangoz kimliinde neden gitti? Neden Msr ya da ok tanrc inancn yaygn olduu Yunanistan semedi? sa gibi yaayan; reten ve lme giden bir kii yalanc olamaz. Bakalm baka hangi seenekler kald. SA DEL MYD? sann yalanc olmas mantk kurallarna uymadna gre, yanlm ve kendisini Tanr sanm olabilir mi? Ne de olsa, iten, ama yanlm olmak mmkndr. Ama unu hatrlamamz gerekir. Bir kii, hele hele tek tanrc bir toplumda kendisinin Tanr olduunu dnyorsa ve insanlara kurtulularnn yalnzca kendisine bal olduunu sylyor-sa, bu kiinin hafif bir ruh hastal deil, baya ar bir sarsnt geirdii dnlmelidir. sa Mesih acaba byle bir kii miydi? Kendisini Tanr sanan bir kii, gnmzde kendisini Napolyon sanan hastalara benzetilebilir. Tmyle yanlg iin-

24

dedir, kendisini aldatmaktadr. Byk olaslkla, insanlara zarar verebilecei iin bir yere kapatlr. Oysa bu tr akl bozukluklarn aa vuran dengesizlik ya da anormallik gibi belirtileri sada grmyoruz. Eer deli olsayd, duruu ya da eylemleriyle mutlaka kendini belli ederdi. izofreni zerinde yaplan testlerde, hastalarn gereki olmaktan ok hayal dnyasnda yaadklar grlmtr. izofren gerek dnyadan kamay arzular. Ve elbette kiinin kendisini Tanr sanmas gereklerden kamasnn baka bir yoludur. sa hakknda bildiimiz dier gereklerden dolay, Onun akli dengesinin bozuk olduunu dnmek olanakszdr. Syledikleri tarih boyunca kayt edilmi en byk szlerdir. retileri, akli dengesi bozuk bir ok kiiye ifa vermitir. Acaba sa kendi bykl hakknda yanlgya m dmt. Paranoyak ya da izofren miydi? Eer bizim de en az Onun kadar aklmz varsa, Hayr demeliyiz. nk retilerinin yetkinlii ve derinlii byle bir olasla kesin-likle yer vermiyor. Bir niversite rencisi bana psikoloji profesrnn derste yle dediini anlatt: Tek yaptm ncili elime alp hastalarn ouna Mesihin retilerini okumak. ounluk-la gereksinim duyduklar tek t bu oluyor. Psikiyatrist J.F. Fisher yle demitir: En nitelikli psikolog ve psikiyatristlerin akl sal konusunda yazd en yetkin makalelerin toplamn alsanz birletirip art-sanz, laf fazlalklarn ayrsanz bunlarn zn ieren Zeytin Dandaki Vaazn eksik ve biimsiz bir uyarlamasn elde edersiniz. manl dnyas, tm sorunlarnn yantn iki bin

25

yldr ellerinde tutmaktadr. mit, akl sal ve mut-luluk dolu olan baarl bir yaant iin gerekenlerin z sann szlerinde bulunmaktadr. C.S. Lewis yle diyor: sann yaam, szleri ve etkisine Mesih inancnn getirdiinden baka bir aklama getirmek ok zordur. Ahlaksal retiinin derinlii ve zekas ile din bilimsel retiinin altnda yatan megalomaniay badatrmak zordur. sa gerekten Tanr deilse bunlara doyurucu bir aklama getiremezsiniz. te bu yzden sann kimlii hakkndaki dier tm yorumlar verimsiz ve eksik kalyor. Gkyz kadar berrak, da havas kadar kucaklayan, kl kadar keskin ve girgin, tmyle salkl ve gl, daima hazr ve kendine hakim olan byle bir zeka, kendi kiilii konusunda aldanm olabilir mi? Olaand bir olaslk! SA RAB MYD? Kiisel olarak sann deli ya da yalanc olduu sonu-cuna varamyorum. Geri kalan dier seenek ise kendisinin iddia ettii gibi Tanrnn Olu olduudur. Bunu birok Yahudiyle tarttmda ilgin yantlar alyorum. Genellikle bana, sann bir ahlak, drst bir din nderi ya da bir eit peygamber olduunu sylerler. Ardndan onlarla sann iddialarn ve bu blmde yaptm karlatrmalar (yalanc, deli, Rab) paylarm. sann yalanc m olduunu sorduumda sert bir Hayr! yant gelir. Sizce deli miydi? dersem yant, Elbette hayr olur. Peki ya sa Tanr myd? diye sorarsam, Kesinlikle hayr yantn alrm. Ne var ki bundan baka seeneimiz yoktur.

26

Bu seenekten hangisi mmkn diye soramayz, nk nn de mmkn olabilecei aktr. Sorumuz u olmaldr: Bu seeneklerden hangisinin olasl daha ok-tur? sa Mesihin kim olduuna karar vermeniz batan sav-ma bir seenek olmamaldr. Byk bir peygamber ya da retmen diye Onu rafa kaldramazsnz. Bu geerli bir seenek deildir. sa, ya bir yalanc ya deli ya da Tanrdr. Seim size aittir. sann elilerinden Yuhanna yle yazyor: Ne var ki yazlanlar, sann, Tanrnn Olu Mesih ol-duuna iman edesiniz daha da nemlisi iman ederek Onun adyla yaama kavuasnz diye yazlmtr (ncil; Yuhanna 20:31). Grld gibi kantlar sann Rab olduu ynndedir. Ne var ki baz insanlar bu ak kant ahlaksal nedenlerle reddediyorlar. say Rab olarak tanmann getirecei sorumluluklarla yzlemek istemiyorlar.

27

3
PEK YA BLM?
Birok kii Mesihe iman etmemek iin, Bilimsellii kantlanmayan hibir ey gerek ya da kabul edilmeye deer deildir grn dile getiriyor. Ne var ki hi kimse, sann Tanr olduunu ya da diriliini bilimsel olarak ka-ntlayamaz. Felsefe ya da tarih dersinde bana sk sk, nandn bilimsel olarak kantlayabilir misin? sorusu sorulur. Ben de, Hayr, bilim adam deilim diye yant veririm. Ardndan snfta glmeler olur ve birka kii, O zaman bouna konuma ya da Grdn m, seninkisi kr iman gibi szler sylerler. Yakn zamanda uakla yolculuk yaparken yanmdaki yolcuya neden Mesihe iman ettiimi anlatyordum. O anda yolcular selamlayan pilot konumamz duydu. Ama bir sorun var diye sze kart. Nedir o? diye sorduumda, Bunlar bilimsel olarak kantlayamazsn yantn aldm. ada insanln kafa yaps ok artc bir dzeye ulat. Gnmzde, bilimsellii kantlanamayan bir ey, gerek deildir dncesine sahip olan o kadar ok kii var ki! Ancak bu dnce doru deildir! nk byle bir so-

28

nuca varmadan nce, bilimsel kant ile geerli tarihsel kant arasndaki fark anlamamz gereklidir. kisini de aklaya-ym. Bilimsel kant, gerei sorgulayan kiinin huzurunda olay yineleyerek bir eyin doruluunu gstermektir. Gz-lemlerin yaplabilecei, verilerin toplanabilecei ve tezlerin onaylanaca, kontroll bir ortam olmas gereklidir. Bilimsel yntem, nasl tanmlanrsa tanmlansn, olgu-nun llmesine, deneylere ve yinelenen gzlemlere dayanr. Bilim, deney ve gzlem sonularna dayanarak gelien, birbirine bal bir kavramlar dizisidir. Bir tezin doruluunu, kontroll deneyleri kullanarak snamak ada bilimsel yntemin ana tekniklerinden biridir. rnein birisinin kalkp, Su 100 derecede kaynamaz dediini varsayalm. Bu kiiyi alp mutfaa gtrr, bir cezveye su koyar, kaynama nok-tasn da dereceyle lerim. Gzlemleri yapp, verileri top-larm ve tezin doruluunu bu ekilde deerlendirmi olu-rum. Bylece o kiiye bilimsel olarak suyun 100 derecede kaynadn kantlarm. imdi, eer bilimsel yntem bir eyi kantlamann tek yoluysa, bu sabah kalkp ie gittiinizi ya da le yemeinde kfte yediinizi kantlayamazsnz. nk bu olaylar kontroll bir durumda tekrarlamanza olanak yoktur. Bilimsel kantn yan sra bir de geerli tarihsel kant dediimiz bir kavram vardr. Bu ekilde, bir eyin gerek olduunu kukuya yer vermeden kantlayabilirsiniz. rnein mahkemede, eldeki kantlarn deerine gre hkm verilir. Ancak bunun iin kararn doruluuna ilikin kuku kalmamaldr. Hkmn doruluu, eit tanklk incelenerek deerlendirilir; szl tanklk, yazl tanklk ve ipular (kur-

29

unlar, parmak izleri vb. gibi). Olay deerlendirmenin geerli yntemini kullanarak, bu sabah ie gittiinizi ya da le yemeinde kfte yediinizi kantlayabilirsiniz. nk arkadalarnz ya da patronunuz sizi grmtr. Veya yemek yediiniz lokantann fii yannzdadr. Bilimsel yntem yalnzca tekrarlanabilen olgular kantlamak iin kullanlr. Tarihte yaayan kiilerin ya da olay-larn gerekliini kantlamak iin ise yetersizdir. Bilimsel yntem araclyla, Napolyon gerekten yaad m?, B-yk skender ne zaman dodu? ya da sa Mesih lmden dirildi mi? gibi sorular yantlanamaz. Bu olaylar, bilimsel kant sahas dna kar. Doruluklar ancak geerli tarihsel kantlar araclyla belirlenebilir. Baka bir deyile, gzlem-lere, verilerin toplanmasna, tezlere, tmevarma ve dene-yerek dorulamaya dayanan bilimsel yntem, sann Tanr Olu olduu kantlanabilir mi? ya da lmden dirildi mi? gibi sorulara yant veremez. Bununla birlikte, geerli tarihsel kanta dayanacak olursak, tanklklarn gvenilirliini sna-mak zorundayz. Beni en ok etkileyen noktalardan biri de Mesih inancnn kr ve cahil deil, akl zerine kurulmu bir inan olduudur. ncilde kiiden aklc bir iman beklenir. sa, insanlar hibir zaman gerei gz ard etmeye tevik etmemi, tam tersi, Gerei bileceksiniz demitir (ncil: Yuhanna 8. blm). Mesihe, En nemli buyruk hangisidir? diye sorulduunda, Tanrn olan Rabbi btn yrein-le ve aklnla sevmek yantn vermitir. nsanlarn ounun sorunu yrekleriyle grmek istememeleridir. Ayrca Me-sihle ilgili gerekler asla kafalarna girmez. Oysa bize, Tan-ry tanmak iin Kutsal Ruhun ileviyle alabilecek bir akl, Onu sevmek ve izlemek iin de bir yrek verilmitir. Tanryla mmkn olan en derin ilikiyi tatmak ve Onu

30

yceltmek iin bunlar kullanmamz gereklidir. Okuyucu-mun ne dndn bilemem, ama aklmn reddettiine yreim de inanamaz. Aklm ve yreim uyum iinde ilev grsnler diye yaratlmtr. Kimseden, Mesihe Rabbi ve Kurtarcs olarak iman ederken, akl ve mantk kurallarn inemesi beklenmiyor. Sonraki drt blmde, yazl belgelere, szl tankla ve Mesihi gzleriyle gren kiilerin kaytlarna bakacaz.

31

4
NCL KAYITLARI GVENLR M?
ncil, sa hakkndaki balca tarihsel kaynaktr. Bu yzden on dokuzuncu ve yirminci yzylda birok eletirmen, ncil belgelerinin gvenilirliine saldrmtr. Tarihsel temeli olmayan ya da arkeolojik aratrmalar ve bulularla modas gemi saylan bu trden bir ok sulama vardr. niversitede ders verdiim srada, edebiyat rencilerini beraberinde getirmi olan bir profesr kta beni yakalad. Siz, Mesih hakkndaki btn iddialarnz ikinci yzylda yazlm ad belgeler zerine kuruyorsunuz. Bugn snfa ncilin Mesihten ne kadar uzun sre sonra yazldn, bu yzden de doru olamayacan anlattm. Ama sizin de ncil hakkndaki dncelerinizin ve sonularnzn modas yirmi be yl nce geti diye yant verdim. Profesrn saya ilikin kaytlar zerindeki dnceleri, Alman Eletirmeni F.C. Baurun kararlarndan kaynaklanyordu. Baur ncil ayetlerinin ikinci yzyln sonunda yazya geirildiini ortaya att. Bu kaytlarn, sann yaamyla, bunlarn yazya dkldkleri zaman aralnda

32

gelien efsanelerden ve sylentilerden kaynakland sonucuna varmt. Bununla birlikte yirminci yzylda, arkeolojik bulular ncil metinlerinin doruluunu saptamtr. lk papirs metinlerinin bulunuu (John Ryland metni, M.S. 130; Chester Beatty Papirs. M.S. 155 ve Bodmer Papirs II M.S. 200) Mesihin zamanyla sonraki metinler arasndaki aral kapatmtr. ncilin eski Yunancas ile (Grekesiyle) papirs dilini kyaslamann sonucunda ncil metinlerinin doru iletildiine ilikin gven artmtr. Byle bulular aydnlarn ncile olan gvenlerini de etkilemitir. Dnyann en nde gelen ncil arkeologlarndan William Albright yle demitir: Artk ncil metinlerinin tm blmlerinin yaklak M.S. 80 ylnda, yani gnmz eletirmenlerinin iddia ettiklerinden tam olarak iki nesil nce yazldn kesinlikle syleyebiliriz. Bence ncilin her blm M.S. ilk yzylda, krkl ve seksenli yllar arasnda yazlmtr. (Byk olaslkla M.S. 50 ve 70 yllar arasnda). William Ramsay gelmi gemi en byk arkeolog-lardan biri olarak kabul edilir. Bu kii ncilin Elilerin leri blmnn, ilk yzyln ortasnda deil, ikinci yzylda uydurulduunu savunan bir Alman tarih okulunun rencisiydi. Ramsay, ncilin Elilerin leri blm zerine yazlm ada yorumlar okuduktan sonra, o zamanki olaylar (M.S. 50) doru olarak yanstmad sonucuna vard. Bu metinlerin geerli olamayacan dnyordu. Bu yzden Ege blgesinde yapt aratrmalarda ncil'e fazla yer vermedi. Ne var ki almalarnn sonunda Lukann kaytlar zerinde d-

33

nmeye balamt. Tarihsel ayrntlardaki ince doruluu dikkatle gzlemledi. Elilerin leri blmne bak yava yava deiiyordu. En sonunda u gerei kabul etti: Luka birinci snf bir tarihidir. En byk tarihiler arasnda yer almaldr. En ufak ayrntlarn ve noktalarn doruluu karsnda Ramsay bu kitabn ikinci yzyla deil, ilk yzyln ortalarna ait olduu sonucuna varmt. Liberal aydnlarn ou da ncil metinlerinin daha nce yazldn kabul etmek zorunda kalmtr. Bunlardan biri yapt aratrmalar sonucunda ncilin tmnn Kudsn ykmndan, yani M.S. 70 ylndan nce yazldn sylemitir. Gnmzn Biim Eletirmenleri, ncil metinlerinin azdan aza geip deitikten sonra yazldn ileri srmektedir. Onlara gre ncil kaytlar halk edebiyat (efsa-neler, mitler, masallar ve ykler) eklini almtr. Buna karlk, szl gelenein yazya gemeden nce deiip gerekliini yitirmesine neden olacak kadar uzun bir zaman gememitir. ncil okulu profesrlerinden biri, zaman ksal unsuruna deinirken unlar sylemitir: Genellikle ilkel kltr halklar arasnda folklorun birikimi, nesiller boyu sren bir zaman alr. Yzyllara yaylan yava bir sretir. ncil anlatlarnn ise yzyldan daha ksa bir srede yazld ve topland sonucuna varmak zorundayz. Biim Eletirmenleri sann szleri geleneini gerektii kadar sk bir ekilde incelemiyorlar. ncil: 1.Korintliler 7:10,12,25 ayetleri, bu szlerin yazya geirilmesinin ve korunmasnn ne denli dikkat ve titizlikle yapldn ortaya koyuyor. Yahudi dininde, rencinin din hocasnn retisini

34

ezberlemesi gerekliydi. yi bir renci bir damla bile su karmayan salam bir kuyuya benzetilirdi. Rabbin retiinin ou, kolay ezberlenecek Aramice iir eklindeydi. Michigan niversitesi ilk a tarihi profesrlerinden Maier yle yazmtr: Mesih inancnn, uzun bir zaman sresi iinde gelien dou mitolojisi olduu ve olaylarn asl tarihlerinden ok daha sonra yazldklar doru deildir. Yalnzca tarihsel ynteme ve baka sahip olmayan ada eletirmenler, ncil geleneinin evresine byle bir speklasyon a rebilir. Yirmi yldan elli yla kadar bir zaman aral, ana ieriin deimesi yle dursun, sann belirli szlerinin bozulmas iin bile ksa bir sre saylr. ncil hakknda konuurken, insanlardan sk sk alayc bir tavrla ncilin szlerine gvenilmeyeceini iittim. Neden? nk 2000 yl nce yazlmtr. Yanllarla ve elikilerle doludur. Ben ncil'e gvenebileceim yantn veririm. Sonra da tarih dersi srasnda geen bir olay paylarm. O ders srasnda ncilin gvenilirliine ilikin on klasik edebiyat eserinin toplamndan daha ok kant olduunu sylemitim. O anda kenarda bir yerde oturan profesr kahkahalar atmaya balad. Kendisine dnp neden gldn sordum. Karlk olarak, Bir tarih dersinde ncilin gvenilir olduunu sylemeye cesaret ediyorsun. Bu ok gln dedi. Aslnda insanlarn byle tepki gstermesine sevinirim, nk onlara u soruyu sorma frsat kar (Soruma, imdiye kadar hi olum-lu yant alamadm): Bir tarihi olarak, syleyin bana pro-fesr; bir tarih yaztnn doru ve gvenilir olup olmadn belirlemek iin hangi testleri uygularsnz? Profesrn uygulayacak testi yoktu. Ama benim var dedim. ncilin ta-

35

rihsel gvenilirlii, dier tarihsel belgelerin uyguland temel tarih bilim ilkesi ile deerlendirilebilir. BBLYOGRAFK TEST Bibliyografik test, belgelerin elimize ulaana dek geirdii nakillerin incelenmesidir. Baka bir deyile, zgn belgelere sahip olmadmzdan, el yazmalarnn (EL) saysna bakarak, ncil metinleri ne kadar gvenilirdir? Dier eski ve nemli kaynaklarla kyaslarsak ncilin el yazmalarnn zenginlii artcdr. Tukididesin tarihesi (460-400 M..) en erken M.S. 900 ylnda, yani yazld zamandan 1.300 yl sonra, sekiz el yazmas halinde elimizde bulunmaktadr. Bunun gibi Herodotun tarihesi az saydadr ve daha erken yazlan kopyalar yoktur. F.F. Bruce bu gerekten yle bir sonu karyor: Hibir tarihi kalkp Herodot ya da Tukididusun doruluklarndan kuku duymaz. Oysa, eserlerinin en erken el yazma kopyalar yazm tarihinden 1300 yl sonraya aittir. Aristo iirlerini yaklak olarak M.. 343 ylnda yazmtr. Ama elimizde bulunan en erken kopya M.S. 1100 ylna aittir. Yani, arada 1400 yllk bir zaman aral vardr. stelik bu el yazmalarnn says yalnzca bedir. Sezar, Gal Savalar tarihesini M.. 58 ve 50 yllar arasnda oluturmutur. Ne var ki en erken el yazmalar lmnden 1000 yl sonrasna aittir. Bundan daha nceki kopyalara sahip deiliz. ncilin el yazmalarna gelince, elimizde o kadar ok gerek bulunmaktadr ki, kyaslaynca akna dnebilirsiniz.

36

Mesihin yaad ala ikinci yzyl arasndaki zaman araln kapatan ilk papirs el yazmasnn bulunmasndan sonra dier el yazmalar da gn na kt. Gnmzde bu tarihe ait 20.000den fazla el yazmas bulunmaktadr. lyadann ise 643 el yazmas vardr ve bu konuda ncilden sonra gelmektedir. ngiliz Mzesinin ktphane bakan ve mdr olan Sir Frederick Kenyon, ayn zamanda el yazmalar konusunda birinci derecede uzmandr. Kendisi u sonuca varyor: ncilin zgn metinleriyle ilk bulunan el yazmas kopyalar arasndaki zaman aral yok denecek kadar ksadr. ncilin ilk yazld ekliyle elimize ulatna ilikin kukulara yer kalmamtr. Ayetlerin tmnn gereklii ve genel btnl sonunda kantlanmtr. Bunlara ek olarak, ncilin Yunanca (Greke) uzmanlarndan biri unlar ekliyor: En erken el yazmalar, orijinallerinden bu denli ge yazlmalarna ve saylarnn az olmasna karn, baz aydnlar eski klasikleri gvenilir buluyorlar. O halde, ncil metinlerinin gvenilirlii de fazla-syla kantlanmtr. Bibliyografik testin ncile uygulanmas, ncilin btn eski yaztlardan daha fazla yetkiye sahip olduunu gste-riyor. Bu yetkiye 100 yllk youn metin eletirisini de ek-lerseniz gerek ncili elinizde tuttuunuza inanabilirsiniz. SEL KANIT TEST Bibliyografik test, u anda elimizde tuttuumuz metnin zgn metinle ayn olduunu gsteriyor. imdi ise bu metnin

37

gvenilir olup olmadna bakalm. Eer gvenilirse, ne dereceye kadar gvenilirdir? Bu noktada eletirmen, Aristonun u deyiini savunmaldr: Kuku belgeyi itenlikle incelemeli, ama eletirmenin gururuna alet olmamaldr. Baka bir deyile, Kii belgenin sylediklerini analiz ederek dinlemeli, yazar ak yanllara yer vermiyorsa, kendiliinden yanl ya da sahte damgas vurmamaldr. Tarihsel sorgulama iin en gerekli rehberlerden biri de u tarihsel yntemdir: Yazarn ya da tann doruyu yazma yetenei metnin gvenilirliini deerlendirmek iin tarihiye ok yardmc olur. Gerei anlatma yetenei, kiinin olaylara yer ve zaman asndan ne derece yakn olduuyla skca balantldr. sa Mesihin yaamnn ve retilerinin yazl olduu ncil metinleri, grg tanklar ve bu grg tanklarn birinci azdan dinlemi kiiler tarafndan kayt edilmitir. ncil; Luka 1:1-4 Sayn Teofilos, birok kii aramzda olup bitenlerin tarihesini yazmaya girimitir. Nitekim balangtan beri bu olaylarn grg tan ve Tanr sznn hizmetkr olanlar bunlar bize iletmilerdir. Ben de tm bu olaylar ta bandan zenle aratrm biri olarak bunlar sana srasyla yazmay uygun grdm. yle ki, sana verilen bilgilerin doruluunu bilesin. ncil; 2.Petrus 1:16 Rabbimiz sa Mesihin kudre-tini ve geliini size bildirirken uydurma masallara bavur-madk. Onun grkemini kendi gzlerimizle grdk. ncil; I Yuhanna 1:3 Evet, sizin de bizlerle paydalnz olsun diye grdmz ve iittiimizi size ilan

38

ediyoruz. Bizim paydalmz da Babayla ve Onun Olu sa Mesihledir. ncil; Yuhanna 19:35 Bunu gren adam tanklk etmitir ve tankl dorudur. Doruyu sylediini bilir. Siz de iman edesiniz diye tanklk etmitir. ncil; Luka 3:1 Sezar Tiberyusun egemenliinin on beinci ylyd. Yahudiyede Pontiyus Pilatusun valilii sryordu. Celilede Hirodes, tureya ve Trahonitis blgesinde Hirodesin kardei Filipus, Abilinide de Lisanyas ynetimin bandayd. Yazlm olan olaylara bu denli yaknlk, tank tara-fndan sunulan metnin doruluunu belirlemek iin son derece etkili olur. Bununla birlikte tarihi grg tanklaryla da uramak zorundadr. nk grg tanklar olaya yakn bile olsalar, bilinli ya da bilinsiz yanllar yapabilirler. Mesihle ilgili ncil kaytlar, o zaman hayatta olan kiilerin yaamlar boyunca dillerde dolamt. Bu kiiler olaylarn gerekliini onaylayabilir ve inkar edebilirlerdi. Mjdenin doruluunu savunurlarken, sa hakknda insanlar arasnda yaygn olan bilgiyi kullandlar. Yalnzca, Bakn biz bunlar grdk demekle kalmadlar, ama kartlarna dnp Siz de bunlar biliyorsunuz... Siz de grdnz diye meydan okudular. Kii hasmna, Sen de biliyorsun derken dikkatli olmal. nk sylediklerinde yanl varsa, hasm bu yanl onun gzne sokacaktr. ncil; Elilerin leri 2:22 Ey srailliler, u szleri dinleyin: bildiiniz gibi Nasral sa, Tanrnn, kendisi araclyla aranzda yapt mucizeler, harikalar ve belirtilerle kimlii kantlanm bir kiidir.

39

ncil; Elilerin leri 26:24-26 Pavlus bu ekilde savunmasn srdrrken Festus yksek sesle, Pavlus, sen ldrmsn! ok okumak seni delirtiyor! dedi. Pavlus, Sayn Festus dedi, ben ldrm deilim. Gerek ve akla uygun szler sylyorum. Kral bu konularda bilgili olduu iin kendisiyle ekinmeden konuuyorum. Bu olaylardan hibirinin onun dikkatinden kamad kansndaym. nk bunlar cra bir kede yaplm iler deildir. lk vaizlerin hesaba kattklar yalnzca dost grg tanklar deildi. sann ruhsal grevi ve lm konusunda kart dncelere sahip, daha az iyi niyetli kiiler vard. Eliler yaydklar mjde doru olmad takdirde, bu kii-lerin yanllar seve seve ortaya dkeceklerini biliyorlard. Bu yzden yanl bir mjdeyi yaymaya cesaret edemezlerdi. Ne var ki tam tersini yaptlar. Kartlarna, Siz de bunlar biliyorsunuz (ncil; Elilerin leri 2:22) dediler. Gereklerden sapma sz konusu olsayd, dinleyicilerden yneltilen sert eletiriler ve dzeltmelerle karlaacaklard. Saint Petrus Kolejinden Lawrence J. McGinley kart tanklarla ilgili unlar sylyor: ncildeki olaylarn anla-tm tmyle ekillendiinde grg tanklar hl hayat-taydlar. stelik bu tanklarn arasnda olup bitenlere son derece kart ve dman olanlar vard. Ancak anlatlan ger-ekler, yanllarn dzeltilebilecei bir ortamda insanlara su-nuldu. Chicago niversitesinden ncil uzman Robert Grant bu konuyu yle sonulandryor: ncilin yazld dnemde grg tanklar vard. Bu kiilerin tanklklar tmyle gz ard edilmedi. Yani ncil, sa Mesihin yaam, lm ve diriliine gvenilir bir tank olarak kabul edilmelidir.

40

ncilde yalnzca uydurukularn kanabilecei birok olay yazldr. Elilerin krallktaki yksek yerler iin tartmalar, sann tutuklanndan sonraki kalar, Petrusun say inkr, Mesihin Celilede mucizeler yapamay, baz kiilerin Onu cinli ya da deli diye sulamalar, son gnn zaman hakkndaki aclk dolu anlar, armhtaki bar ve bunun gibi dier zayflklar okuyan hi kimse ncilin gerekliinden kuku duymaz. Tek bir soydan bir avu basit insann bu denli gl, ekici, ahlksal adan bu kadar yce ve insan kardeliini amalayan bir kitab uy-durmalar ncilde anlatlanlarn hepsinden daha byk bir mucize olurdu. Yksek Eletirinin ortaya kndan iki yz yl sonra bile, sann kiiliinin, retiinin ve yaamnn ana hatlar, Bat insannn tarihinde en byleyici olgu olma zelliini koruyor. DISAL KANIT TEST nc tarihsellik testi dsal kantlarla uygulanr. Bu-nun iin dier tarihsel gerelerin belgelerdeki, isel kantlar onaylayp onaylamadna baklr. Baka bir deyile, ncilin doruluunu, gvenilirliini ve gerekliini kantlayan ncilden baka hangi kaynaklar vardr? Bilinen dier tarihsel ve bilimsel gereklerle uyum iin-de olmas ve onaylanmas kantlar glendirir. Eli Yuhannann iki arkada Yuhannann kendi szleriyle isel kantlar destekliyor. Tarihi Eusebius, Hierapolisin gzetmeni olan Papiusun yazlarndan unlar sralyor (M.S. 130): htiyar (Eli Yuhanna) unu da sylerdi: Mar-

41

kos, Petrusun syledii her eyi doru bir ekilde yazya geirdi. Mesihin gerek szlerini, gerekse yaptklarn sra-sna uygun olmamakla birlikte Petrusun syledii gibi kayt etti. Kendisi Rab'bin yannda deildi, ama Onun reti-lerini bilen Petrusla birlikteydi. Markos, Petrusun syledik-lerini yazarken hi yanl yapmad; nk duyduklarn titizlikle yazmaya ve yanl bir tmce kullanmamaya dikkat ediyordu. Lyonsun gzetmeni Irenaeus, Polycarpn rencisiydi. Seksen be yllk bir imanl olan Polycarp ise zmirin gzetmeni ve Yuhannann rencisiydi. Irenaeus yle ya-zyor: Petrus ve Pavlus mjdeyi Romada yayp kilise ku-rarlarken, Matta yazd kitab braniler arasnda ve onlarn kendi dillerinde datt. Onlar gtkten sonra (lm. byk olaslkla 64 ylndaki Neronun zulm yznden) Petrusun rencisi olan Markos, Petrusun vaazn yazya geirerek bize verdi. Pavlusun izleyicisi olan Luka, retmeninden rendii mjdeyi bir kitap haline getirdi. Sonra Rabbin rencisi Yuhanna, Ege blgesinde bulunan Efes kentinde kendi kitabn yazd. (ncil; Yuhanna 13:25, 21:20) Arkeolojiyi ounlukla gl dsal kantlar salar. Esinleme alannda deil, ancak kayt edilen olaylarn gereklii konusunda belge sunarak mjdesel eletiriye katkda bulunur. Arkeoloji, eletirmenler tarafndan tarihsel deil, ya da bilinen gereklere aykr diye rafa kaldrlan saysz metnin doruluunu onaylamtr. Arkeolojinin William Ramsayin ilk olumsuz dncelerini nasl deitirdiine deinmitik. ncil: Elilerin leri blmnde, Lukann Ege blgesinin o zamana ait klt-rn,

42

corafyasn ve tarihsel konumlarn ne denli doru bir ekilde yazdn grmt. Lukann yanllk yaptndan kukulanlmt. Ama doruluu daha sonra dsal kantlarla onaylandndan, arkeolojinin ncil kaytlarn desteklediini sylemek yerinde olur. Klasik bir tarihi olan A.N. Sherwin White, ncilin Elilerin leri blmn destekleyen tarihsel kantlar artcdr diye yazmtr. Bu kitabn en ince ayrntlarnda bile var olan temel tarihsellii reddetme abas, artk sama grnmelidir. Romal tarihiler bunu oktan biliyorlard. ncilin tarihselliini ve gerekliini yok etmeye ben de ok altm. Ancak sonunda tarihsel adan gvenilir oluu sonucuna vardm. Eer bir kii ncili gvenilir deil diye reddediyorsa, eski edebiyata ait tm eserleri ayn nedenler yok etmelidir. nsanlar ncile ve dier laik yaztlara, ayr testler ve standartlar uyguluyorlar. ncelediimiz metin ister laik, ister inanla ilgili olsun ayn testi uygulamalyz. Ben kendim bunu yaptm. ncilin sa hakkndaki tanklnn tarihsel olarak gvenilir olduuna inanyorum. Metinsel ve tarihsel olarak bu denli mkemmel bir tankla sahip olan, zerinde zekice karar verilmesi gerekilen ve bu kadar tarihsel veri ieren eskiye ait hibir belge yoktur. Drst bir kii byle bir kayna rafa kaldramaz. Mesih inancnn tarihsel belgelerinden kuku duymak ne yazk ki manta uymayan (doastne kartlktan kaynaklanan) bir eilimdir.

43

5
BR YALAN URUNA KM LEBLR?
Mesih inancna yaplan en byk saldrlarda sk sk gz ard edilen bir konu da sann elilerindeki deimedir. Elilerin deien yaamlar sann iddialarnn gerekliini kantlamak iin salam bir tanklk oluturur. Mesih inanc tarihsel olduundan, doruluunu aratrmak iin hem yazl, hem de szl tankla dayanmamz gereklidir. Tarihin birok tanm vardr, ama benim tercih ettiim tanm, tankla dayanan gemi bilgisidir. Bir kii Bu tanm pek tutmuyorum derse, ona Napolyonun yaadn biliyor musun? diye sorarm. Bu soruma, Evet yantn verirler. Onu grdnz m? diye sorduumda, Hayr yantn verirler. O halde yaadn nereden biliyorsunuz? deyince, Napolyonu grm kiilerin tanklklarna dayanrlar. Tarihin byle tanmlanmasnda bir tek sorun vardr. Tanklk gvenilir olmaldr, yoksa dinleyen kii yanl bilgilendirilmi olacaktr. Mesih inanc, tankla dayanan gemi bilgisini ierir. O zaman imdi yle sormalyz: sayla ilgili szl tanklk doru mudur? sann syledikleri ve

44

yaptklar gvenilir bir ekilde tanm mdr? Ben yle olduuna inanyorum. Elilerin tanklklarna gvenebilirim, nk bu on iki kiiden on biri, iki gerek uruna ehit oldular: Mesihin lmden dirilii ve Tanr Olu olmas. nandklar bu gerekler uruna ikence grdler, krbalandlar ve sonunda o zamann en zalim yntemleriyle ldrldler: 1. Petrus armha gerildi. 2. Andreya armha gerildi. 3. Matta klla ldrld. 4. Yuhanna doal olarak ld. 5. Alfay olu Yakup armha gerildi. 6. Filipus armha gerildi. 7. Simun armha gerildi. 8. Taday oklarla ldrld. 9. sann kardei (talanarak ldrld). 10. Tomas mzrakla ldrld. 11. Bartalmay armha gerildi. 12 Zebedinin olu Yakup kltan geirildi. imdi yle bir yant verebilirsiniz: Ne olmu yani, birok kii yalanlar uruna lmtr. Bu neyi kantlar? Evet, birok kii yalanlar uruna lm, nk gerek olduklarn sanmlardr. Eer dirili gereklemediyse, renciler bunu biliyorlard. Onlarn aldanm olabileceklerini sylemem ise mmkn deildir. O halde bu on iki kii yalnzca bir yalan uruna lmediler, iin kts bunun yalan olduunu biliyorlard. Tarih boyunca bir eyin yalan olduunu bile bile urunda len on iki insan bulmak ok zordur.

45

Elilerin ne yaptklarn anlayabilmek iin birka etkeni bilmemiz gereklidir. Birincisi, eliler grdkleri olaylarn tanklar olarak konuup yazdlar. Petrus yle dedi: Rabbimiz sa Mesihin kudretini ve geliini size bildirirken uydurma masallara bavurmadk. Onun grkemini kendi gzlerimizle grdk (ncil: 2.Petrus 1:16). Eliler, masal, efsane ve gerek arasndaki fark iyi biliyorlard. Yuhanna grg tankln u ekilde dile getiriyor: Yaam Szyle ilgili olarak balangtan beri var olan, iittiimizi, gzlerimizle grdmz, seyredip ellerimizle dokunduumuzu ilan ediyoruz. Yaam aka grnd, onu grdk ve ona tanklk ediyoruz. Babayla birlikte olup bize grnm olan sonsuz Yaam size ilan ediyoruz. Evet, sizin de bizlerle paydalnz olsun diye grdmz ve iittiimizi size ilan ediyoruz. Bizim paydalmz da Babayla ve Onun Olu sa Mesihledir (ncil: 1.Yuhanna 1:1-3). Luka yle dedi: Birok kii aramzda olup bitenlerin tarihesini yazmaya girimitir. Nitekim balangtan beri bu olaylarn grg tan ve Tanr sznn hizmetkr olanlar bunlar bize iletmilerdir. Ben de tm bu olaylar ta bandan zenle aratrm biri olarak bunlar sana srasyla yazmay uygun grdm (ncil: Luka 1:1-3). Daha sonra ncil: Elilerin leri blmnde, Luka diriliten sonraki krk gnlk sreyi yle dile getiriyor: lk kitabmda sann yapp retmeye balad her eyi, semi olduu elilere Kutsal Ruh araclyla buyruklar verip yu-kar alnd gne dek olanlar yazmtm. sa, lm acsn ektikten sonra birok inandrc kantlarla elilere dirilmi

46

olduunu gsterdi. Krk gn sreyle onlara grnerek Tanrnn Egemenliine dair konutu (ncil: Elilerin leri 1:1-3). Yuhanna yazd kitabn son ksmna, sa, rencile-rinin nnde baka birok mucizeler yapt diye yazmtr (ncil; Yuhanna 20:30). Bu tanklklarn ana ierii dirilile ilgilidir. Eliler sann diriliinin tanklardr: ncilden: Luka 24:48 Yuhanna 15:27 Elilerin leri 1:8 Elilerin leri 2:24-32 Elilerin leri 10:41 Elilerin leri 13:31 1.Korintliler 15:4-9 1.Korintliler 15:15 Elilerin leri 3:15 Elilerin leri 4:33 Elilerin leri 5:32 Elilerin leri 10:39 1.Yuhanna 1:2 Elilerin leri 22:15 Elilerin leri 23:11 Elilerin leri 26:16

kinci olarak, eliler sann lmden dirildiine ikna olmalydlar. lk nce buna inanmadlar, kap saklandlar (ncil; Markos 14:50). Kukularn dile getirmeye ekinmediler. Yalnzca, bol ve ikna edici kant grdklerinde inandlar. rnein sann yaralarna dokunmadka lmden dirildiine inanmayacan syleyen Tomas vard. Tomas, daha sonra Mesih uruna ehit oldu. Acaba aldanm myd? Aldanmadn cann vererek gsterdi. Sonra Petrus vard. Yargland srada Mesihi birka kez inkr etti; sonunda da terk etti. Ne var ki bu korkaa sonradan bir eyler olmutu. Mesihin armha geriliinden ve

47

gmlmesinden sonra Petrus, Kudste ortaya kp lm-le tehdit edilmesine karn sann Mesih olduunu ve lm-den dirildiini vaaz etti. Sonunda Petrus ba aa armha gerilerek ldrld. Aldanm myd? Ne olmutu ona? Onu sa uruna lecek kadar cesur bir kii haline getiren ne olmutu? Neden Onun uruna lm gze almt? Benim bulabildiim tek aklama udur: ncil: 1.Korintliler 15:5 sa Kifasa, (Petrusa) ve sonra Onikilere grnd (Yuhanna 1:42). Bunun yannda bir de sann kardei olan Yakup rneimiz vardr (ncil: Matta 13:55; Markos 6:3). Yakup ilk on ikiden biri olmasa da (ncil: Matta 10:2-4), sonralar Pavlusla Barnabas (ncil; Elilerin leri 14:14) gibi bir eli olarak tannmtr (ncil: Galatyallar 1:19). sa hayattayken Onun Tanr Olu olduuna inanmyordu. Belki de dier kardeleriyle birlikte sayla alay etmiti. Kardeleri bile Ona iman etmiyorlard (ncil; Yuhanna 7:5) sann acayip iddialarla ortalarda dolap ailenin adn lekelemesi Yakupu yaralam olmalyd. (Yol, gerek ve yaam benim. Benim araclm olmadan kimse Babaya gelemez - ncil: Yuhanna 14:6; Ben asmaym, siz ubuklarsnz - ncil: Yuhanna 15:5; Ben iyi obanm. Benimkileri tanrm - ncil: Yuhanna 10:14). Sizin kardeiniz byle konumu olsayd nasl karlardnz? Ne var ki Yakupa bir eyler oldu. sa armha gerilip gmldkten sonra, Yakup Kudste vaaz ediyordu. sann insanlarn gnahlar iin ldn, dirildiini ve yaadn sylyordu. Sonunda Yakup, Kuds kilisesinin nderlerin-den biri oldu ve kendi adyla anlan ncilin Yakup blm-n yazd. Yazd blme, Tanrnn ve Rab sa Mesihin kulu

48

ben Yakup... diye balad. Yakup, en sonunda ba-khin Hananya araclyla talanarak ldrld. Yakup al-danm myd? Hayr. Bunun tek mantkl aklamas da n-cil: 1.Korintliler 15:7 Bundan sonra Yakupa... grnd. sann dirilii yalan olsayd, eliler bunu bilirlerdi. Dev bir palavra m uydurmulard? Onlarn yaamlarndaki ahlak dzeyinin yalan sylemeye uygun olmadn biliyoruz. Kiisel olarak yalanclar suladlar ve drstl vurguladlar. Gerei bilmeleri iin insanlar tevik ettiler. Tarihi Edward Gibbon, Roma mparatorluunun gerilemesi ve yklmas adl nl eserinde Mesih inancnn gelimesinin ba neden-lerinden biri olarak, ilk imanllarn temiz ve gerek ahlak dzeylerinden sz eder. Dirili, armha gerilen bir retmenin hayal krklna uram rencilerini ilk kilisenin cesur tanklar ve ehitleri durumuna getiren inant. sann izleyicilerini Yahudilerden ayran ve onlar dirili toplumu haline getiren nedenlerden biri buydu. sann izleyicilerini hapse atabilir, krbalayabilir ve ldrebilirdiniz, ama sa-nn nc gnde dirildii inancndan onlar dndremez-diniz. nc olarak, elilerin dirilii grmelerinden hemen sonraki cesaretleri bunun bir uydurma olduu sansn ortadan kaldryor. Korkarak Mesihi inkr eden Petrus lmle tehdit edilmesine karn diriliinden sonra say ilan etmeye balad. Mesihin izleyicileri yetkililer tarafndan tutuklanp dvldler, ama hemen sonra sokaklara kp sa hakknda konumaya devam ettiler (ncil: Elilerin leri 5:40-42). Arkadalar ve dmanlar onlarn cesaretlerine hayret etmilerdi. stelik korkarak kk kenar mahallelerde deil, Kudste vaaz ettiler.

49

Eer eliler sann diriliinden emin olmasalard, iken-ce ve lme gs geremezlerdi. Bildirilerindeki tutarllk ve ylmayan cesaretleri artcyd. Hepsi de dirili gerei konusunda fikir birliindeydiler. Eer yalan sylemi olsalard, ilerinden biri grdkleri zulm karsnda mutlaka dnerdi. Fransz dnr Pascal yle yazyor: Elilerin sahtekr olduklar iddias ok samadr. Olanlara mantksal adan bakalm. Diyelim ki, sa Mesihin lmnden sonra bu on iki kii toplanp Onun lmden dirildiini uydurdular. Bylece hem sivil hem de din yetkililerine saldrda bulun-mu olacaklard. nsann yrei dneklie ve deiime ei-limlidir; maddecilikle ayartlr ve vaatlerle aldatlr. Ancak, eer bu adamlar byle ekici ayartlara kaplm olsalard, hapis ve ikence karsnda sahtekrlklar mutlaka ortaya kard. Nasl oldu da bu on iki kii, bir gecede, her yerde say ve lmden diriliini vaaz ederek, her trl bask, alay, zorluk, hapis ve lm cesaretle karlayan kahramanlar haline dntler? Ad bilinmeyen bir yazar, elilerin yaamlarnda oluan deiimleri u ekilde dile getiriyor: sann armha gerildii gn, zntyle doluydular. Oysa haftann ilk gn seviniyorlard. armha gerilme gnnde mitsizdiler, oysa haftann ilk gn yrekleri mit ve cesaret doluydu. Diriliin haberi kendilerine ilk ulatnda kukulu ve imanszdlar, ama gzleriyle grp emin olunca bir daha kukuya d-mediler. Bu denli ksa bir zaman iinde bu adamlarn by-lesine deimesi nasl aklanabilir? Yalnzca sann bede-ninin mezardan karlm olmas byle kkl bir deiimle sonulanamazd. Onlar bu kadar etkileyen bir efsanenin

50

gelimesi iin gn yeterli deildi. Bu tr masallarn ge-liip kimlik bulmas iin ok daha uzun bir sre gereklidir. Elilerin deiimi, tam bir aklama gerektiren psikolojik bir olaydr. Dnyadaki en yksek ahlak dersini veren tanklarn kiiliklerini, stelik bunlarn tanklk ettikleri gerek uruna canlarn verdiklerini dnn. Bir evin st katnda toplanan korkak kk bir grup, birka gn iinde hibir basknn sindiremedii cesur ve ateli insanlar haline geliyor. Bu insanlardaki derin deiiklii sahtekrlk yaptlar diye kes-tirip atmak manta smaz. Diriliin ve Kutsal Ruhun geliinin renciler zerinde etkisi ok nemlidir. Gemiteki gnlere bakarak sann sraili kurtaracan uman, hayal krklna uram, cesaretleri krlm kadn ve erkekler ateli tanklar haline geldiler. Toplumun ahlak yapsn deitiren bu insanlar, kurnaz yalanclar m, yoksa aldanm deliler miydi? Bu seeneklerin kabul edilmesi diriliin kabul edilmesinden daha zordur. nk bunlar kantlayacak hibir ey yoktur. Elilerin lm bile gze alan kararllklar, sahtekrlk ad altnda geitirilemez. Britannica Ansiklopedisine gre, tarihi Origen, Petrusun ba aa armha gerildiini kayt etmitir: Bylece Petrus, Rabbimizin peygamberlik ettii gibi tanarak Vatikan tepesindeki Nero bahelerinin ya-nndaki yere lmesi iin gtrld. Birok kardei de ayn yerde ldrlmt. Petrus, Rabbi gibi lmeye layk olma-dn syleyerek kendi rzasyla ba aa armha gerildi. Petrus ve Pavlus tanklklarn kanlaryla mhrlediler. Tarihi Tertullian, gerei bildiinden emin olmayan kimse cann vermez demitir.

51

Tankl rtme ve bir tankln doruluunu belirleme zerinde yllarca alm olan Harvard hukuk pro-fesr Simon Greenleaf yle bir sonuca varyor: Askeri tarihte bile bylesine kahramanca bir ballk, sabr ve yl-mayan bir cesaret ortaya koyan baka bir rnek yoktur. El-iler, iman temellerini ve gereklerin kantlarn titizlikle incelemilerdi. Eliler ilan ettikleri gereklerin doruluunu kantlamak iin lm snavndan bile getiler. Onlarn tanklna, bugn karlatm insanlarn tanklndan daha ok gvenebileceime inanyorum.

52

sayfa bo

53

6
L BR MESH NE E YARAR?
Aslna baklrsa birok insan iyi nedenler uruna cann vermitir. Vietnam savan protesto etmek iin San Diegoda kendini yakan renciyi hatrlayn. Altml yllarda birok Budist, dnyann dikkatini Gneydou Asyaya ekmek iin kendilerini yaktlar. Elilerin iyi nedeni ise armhta lmtr. Eliler, sann Mesih olduuna inanyorlard. Bu yzden lebilecei akllarna bile gelmemiti. sann Tanrnn Egemenliini kuracan ve sraili yneteceini sanyorlard. Elilerin Mesihle olan ilikilerini ve armh olayn kavrayamamalarnn nedenlerini anlayabilmek iin o zaman-lar nasl bir Mesih beklendiini grmemiz gereklidir. sann retisi ve yaam, gelecei beklenen Mesihle byk bir eliki oluturuyordu. Bir Yahudiye, ocukluundan balayarak Mesihin byk ve zaferli bir siyasi nder olaca retiliyordu. Yahudileri esaretten kurtaracak, sraili layk olduu egemenlie kavuturacakt. Ac eken ve ldrlen bir Mesih bu tanma uymuyordu.

54

sann geldii zamanlarda Yahudiler son derece zor zamanlar geiriyorlard. Din nderleri, kurtarcnn ortaya kn drt gzle bekleyen insanlarn ateli beklentilerini sndrmenin olanaksz olduunu dnyorlard. Romallar bir yzyldan beri Yahudi zgrln kstlyordu. Halk zerindeki basklar, milliyetilik ruhunu krklyordu. Mucizevi bir kurtuluun ve bunu gerekletirecek olan Mesihin beklentisiyle doluydular. Durumlar ktletike beklentileri artyordu. Mesih, sann da peygamberlik ettii gibi Yahudi ulusuna refah, zenginlik ve zafer getirecek bir kii olacakt. Oysa ncile bakp da sann ulusal ve siyasi bir nder olduunu sylemek ok gtr. Bir Yahudi aydn yle yazmtr: Gelecei beklenen Mesih yalnzca siyasi bir nder deil, ahlak nitelikleri asndan da stn olacak bir kiidir. Yine baka bir aydn Mesih hakkndaki Yahudi inancn, Yahudilerin kendilerini Roma basksndan kurtaracak olan stn nitelikli siyasi nder olarak dile getirmitir. Onlara gre Mesih beklentisi yalnzca ulusal hrriyet anlamna geli-yordu. Yahudiler Davut soyundan gelecei vaat edilen kurtarcy byk bir zlemle bekliyorlard. Bu kurtarc onlar yabanc istilasndan kurtaracak, Roma egemenliine son verecek, bunun yerine esenliin ve adaletin hkm srd kendi kralln kuracakt. Yahudiler sann ortaya kt zamanlarda, Mesih vaadiyle avun buluyorlard. Eliler de evrelerinde bu in-sanlarla ayn gr tayorlard. sa Yahudilerin bekledii Davut Olundan o denli farklyd ki, kendi rencileri bile Onun Mesih olduunu akllarndan geirmediler. sa, ar-mha

55

gerileceini syleyince akna dndler (ncil, Luka 9:22). sann bu tr szlerini temelsiz kuruntular olarak yorumladlar. armha gerilmi bir Mesih, eliler iin yz karasyd. Elilerin say hkmeden Mesih olarak kabul ettiklerini ncilde grebiliriz. sa rencilerine Kudse gidip ac ekeceini sylemiti. Bunun zerine Yakup ve Yuhanna sa-nn krallnda, Onun sa ve sol yannda oturmay istediler (ncil Markos 10:32-38). Nasl bir Mesih dnyorlard? Ac eken, armha gerilen bir kii mi? Hayr, bekledikleri gl siyasal bir nderdi. sa bunun zerine onlara ya-nldklar noktay gsterdi; ne dediklerini bilmiyorlard. sa, ac ekeceini ve armha gerileceini sylediinde, eliler ne demek istediini anlayamadlar (ncil, Luka 18:31-34). Aldklar eitim ve renimden dolay sann yanlm olduunu sanyorlard. Ve ardndan sa armha gerildi. Onun Mesih olduuna ilikin tm mitleri yitmiti. Hayal krkl iinde evlerine geri dndler. Btn bu yllar boa gitmiti. sa tutuklandnda, rencilerin kendisini terk etmelerininin nedeni buydu. Kafalar, zaferli ve dmanlar yok eden bir Mesih dncesiyle ylesine doluydu ki, say dvlm, krbalanm, Pilatusun ellerinde tmyle aresiz adi bir sulu gibi kanlar iinde armha gerilmi grdklerinde, btn mitleri suya dt. Oysa sa bunlarn olacana ili-kin kendilerini defalarca uyarmt. Ne var ki renciler yalnzca duymak istediklerini duydular. sann ac ekecei ve armha gerileceine ilikin szlerini kulak arkas ettiler. Ancak armhtan birka hafta sonra renciler, Kudste sann Kurtarc ve Mesih olduunu ilan ediyorlard. Bence mantkl aklama ncil, 1.Korintliler 15:5te yazldr. Son-

56

ra da Onikilere grnd. Hayal krklna uram rencileri armha gerilmi Mesih uruna ac ekmeye ve lmeye ynlendiren ne olmutu? sa, lm acs ektikten sonra birok inandrc kantlarla elilere dirilmi olduunu gsterdi. Krk gn sreyle onlara grnerek Tanrnn Egemenliine dair konutu (ncil, Elilerin leri 1:3). Birok insan iyi nedenler uruna canlarn vermilerdir. Ancak elilerin iyi nedeni armhta lmtr. Yalnzca sa-nn dirilii ve Onunla sren beraberlikleri rencileri sann Mesih olduuna inandrmtr. Bu geree yalnzca szleriyle ve yaamlaryla deil, ancak lmleriyle de ta-nklk etmilerdir.

57

7
SAULA NE OLDUUNU DUYDUNUZ MU?
Birok niversitede konumalar yapan bir arkadam vard. Gnn birinde yine konuma yapmak amacyla bir kampse vardnda akna dnd. renciler, kendisini niversiteli bir tanrtanmazla yzletirmek iin hazrlk yapyorlard. Rakibi, Mesih inancna besledii byk dmanlkla tannan etkili bir felsefe profesryd. lk konumay arkadam yapt. sann diriliine ilikin eitli kant-lar, eli Pavlusun imana geliini ortaya koydu. Mesihin, yaamn nasl deitirdiine dair kendi tankln verdi. Konuma sras profesre geldiinde son derece sinirli olduu grlyordu. Dirilie ilikin kantlar ve arkadamn tankln rtemiyordu. Bu yzden eli Pavlusun imana gelii konusuna saldrmaya karar verdi. Bu gerei rtmek iin, insanlar, bazen sava verdikleri eye kar psikolojik adan derin bir katlmda bulunurlar. Sonunda da bunlar salverirler dncesini kulland. Arkadam o an glm-sedi ve Dikkatli olmalsnz, sayn profesr dedi. nk o zaman sizin de saya iman etme tehlikeniz var demektir.

58

Mesih inancn dorulayan en etkili tanklklardan biri de Tarsuslu Saulun, nceleri Mesih inancnn en byk dmanyken, sonralar sann elisi Pavlus haline gelmesidir. Saul, Yahudi bir milliyeti ve din nderiydi. Tarsusta domu olmas, zamann en ileri renimini grmesine yarad. Tarsus, Stoac dnrleri ve kltryle bilinen bir niversite ehriydi. Yunan corafyacs Strabo, eitim ve felsefe konusundaki stnlnden dolay Tarsusa mersiyeler yazmtr. Pavlus babas gibi, yksek bir ayrcalk saylan Roma vatandalna sahipti. Grek kltr ve dncesinde eitim grmt. Greke dil bilgisi ok iyiydi; eitli lehe ve azlar kullanabiliyordu. Konumalarnda Grek ozanlarndan ve dnrlerinden alntlara yer vermiti: ncil, Elilerin leri 17:28, Nitekim, Onda yayor ve deviniyoruz; Onda varz. (Epimenides) Ozanlarnzdan bazlarnn belirttii gibi, Biz de Onun soyundanz (Aratus, Kleantes). ncil,1.Korintliler 15:33, Aldanmayn, kt arkadalklar iyi huyu bozar (Menander). ncil, Titus 1:12, Kendilerinden biri, z peygamberlerinden biri yle demitir: Giritliler hep yalanc, azgn canavarlar, tembel oburlardr. Pavlus Yahudi eitimi alm, Ferisilerin kat retileriyle beslenmiti. On drt yalarndayken renim grmesi iin zamann en iyi retmenlerinden Hillelin torunu olan Gamaliyelin yanna verilmiti. Pavlus yalnzca Ferisi ol-makla kalmyor, ayn zamanda Ferisilerin soyundan geli-yordu. Atalarmn geleneklerini savunmakta son derece gayretli

59

ve Yahudi dininde, yatm olan soydalarmn bir-oundan daha ilerideydim diyerek vnebiliyordu (ncil, Galatyallar 1:14). Pavlusun nasl iman ettiini anlamak isterseniz, n-celeri neden Mesih inancna bu denli kart olduuna bak-malsnz. Pavlus Yahudi eriatine son derece bal olduun-dan, Mesihe ve ilk imanllara ylmayan bir sava amt. Pavlusun Mesih inancnn bildirisine kar olmasnn nedeni saya Mesihlik rol verilmesi deil, eriatn kurtarclk rolnn hie saylp tek kurtuluun sada olduu iddiasyd. Pavlus, Mesih inancna karyd, nk ona gre kurtuluun yolu eriatten geiyordu. Britannica ansiklopedisi yle bir aklama getiriyor: Kendilerine imanllar (Hristiyanlar) ad verilen Yahudilerin yeni kolu, Pavlusun Yahudi eitiminin ve almalarnn zyle taban tabana elikiliydi. Bu nedenle, bu kolu yok etmek Pavlusun balca tutkusu oldu (ncil, Galatyallar 1:13). manllar yakalayp ldrmeye balad (ncil, Elilerin leri 26:9-11). nanllar topluluunu krp geiriyordu. Ev ev dolaarak, kadn erkek demeden imanllar dar srklyor, hapse atyordu (ncil, Elilerin leri 8:3). Bakhinlerden, sann izleyicilerini tutuklamak ve mahkeme nne karmak iin yetki almt. Ancak sonradan Pavlus deiiverdi: Saul ise Rabbin rencilerine kar hl tehdit ve lm soluyordu. Bakhine gitti, amdaki havralara verilmek zere mektuplar yazma-sn istedi. Orada sann yolunda yryen kadn erkek, kimi bulsa tutuklayp Kudse getirmek niyetindeydi. Yol alp ama yaklat srada, birdenbire gkten gelen bir k ev-resini aydnlatt. Yere yklan Saul, bir sesin kendisine, Saul, Saul,

60

neden bana zulmediyorsun? dediini iitti. Saul, Ey efendim, sen kimsin? dedi. Ben, senin zulmettiin sa-ym diye cevap geldi. Haydi kalk ve kente gir, ne yapman gerektii sana bildirilecek. Saulla birlikte yolculuk eden adamlarn dilleri tutuldu, olduklar yerde kalakaldlar. Sesi duydularsa da, kimseyi gremediler. Saul yerden kalkt, ama gzlerini atnda hibir ey gremiyordu. Sonra kendisini elinden tutup ama gtrdler. gn boyunca gzleri gr-meyen Saul hibir ey yiyip imedi. amda Hananya adnda bir sa rencisi vard. Bir grmde Rab ona, Hananya! diye seslendi. Buradaym, Rab dedi Hananya. Rab ona, Kalk dedi, Doru Sokak denilen sokaa git ve Yahudann evinde Saul adnda Tarsuslu birini ara. u anda orada dua ediyor. Grmnde yanna Hananya adl birinin geldiini ve gzlerini amak iin ellerini kendisinin zerine koyduunu grmtr (ncil, Elilerin leri 9:10-12). Bu noktada manllarn neden Pavlustan korktuklar anlalabilir: Hananya yle karlk verdi: Rab, biroklarnn bu adam hakknda neler anlattklarn duydum. Kudste senin kutsallarna nice ktlk yapm! Burada da senin adn anan herkesi tutuklamak iin bakhinlerden yetki almtr. Rab ona, Git! dedi. Bu adam, benim adm dier uluslara, krallara ve srail oullarna duyurmak zere seilmi bir aracmdr. Benim adm uruna ne kadar sknt ekmesi gerekeceini ona gstereceim. Bunun zerine Ha-nanya gitti, eve girdi ve ellerini Saulun zerine koydu. Saul karde dedi, sen buraya gelirken yolda sana grnen Rab, yani sa, gzlerin alsn ve Kutsal Ruhla dolasn diye beni yollad. Hemen o anda Saulun gzlerinden perde gibi bir eyler

61

dt. Yeniden grmeye balayan Saul kalkt, vaftiz oldu, sonra yemek yiyip kuvvet buldu (ncil, Elilerin leri 9:1319). Pavlus daha sonra, Rabbimiz say grmedim mi? eklinde konumutur (ncil, 1.Korintliler 9:1). Mesihin kendisine grnmesini, diriliinden sonra elilere grnmesiyle birlikte dile getirmitir. Bundan sonra Yakupa, sonra btn elilere ve en son, zamansz domu bir ocua benzeyen bana da grnd (ncil,1.Korintliler 15:7-8). Pavlus say, kar koyamayaca bir ekilde grd. Mjdeyi kendi seimiyle deil, gereklilikten duyurdu. Mjdeyi yayyorum diye vnmeye hakkm yok. nk bunu yapmakla ykmlym. Mjdeyi yaymazsam vay halime! (ncil,1.Korintliler 9:16). Pavlusun sayla karlamas ve ardndan iman edii, ani ve beklenmeyen bir biimde gerekleti. Ben leye doru yol alp ama yaklarken, birdenbire gkten parlak bir k evremi aydnlatverdi (ncil, Elilerin leri 22:6). Pavlus bu gksel kiinin kim olduunu tahmin edemezdi. Nitekim Nasral sa olduunu duyunca akna dnd ve titremeye balad. Pavlusa am yolunda neler olduuna ilikin tm ayrntlar, kronolojisini ve psikolojisini bilemeyiz. Ama bildiimiz tek ey, Pavlusa, yaamnn her ynn kkl bir biimde deitiren bir ey olduudur. lk nce Pavlusun kiilii deiti. Britannica ansiklopedisi Pavlusun iman etmeden nceki halini zalim, aclk dolu, yobaz, kibirli, fkeli szleriyle tanmlar. Oysa imana geldikten sonra sabrl, kibar, zverili bir insan olmutur.

62

kincisi, Pavlusun say izleyenlerle arasndaki iliki deiti. Saul, birka gn amdaki rencilerin yannda kald (ncil,Elilerin leri 9:19). Elilere gittii zaman da onlarn dostluuyla karland. ncs, Pavlusun bildirisi deiti. Yahudi mirasna olan sevgisi devam etse bile, aclk dolu bir dmandan, Mesih inancnn ateli bir yaycs haline dnt. Havralarda sann Tanrnn Olu olduunu hemen duyurmaya balad (ncil,Elilerin leri 9:20). Pavlusun dnceleri deiime uramt. Geirdii deneyim Pavlusu Ferisilerin iddialarnn tersine, sann Mesih olduunu kabul etmeye yneltti. Yeni kabul ettii Mesih kavram, dnnde tam bir devrim yaratt. Pavlus, nceleri armha gerilmi bir adamn Mesih olamayacan iddetle savunuyordu. Ancak sann Mesih olduunu kendisi de anlaynca, dncelerini yeniden gzden geirmek zorunda kald. armhta lme mahkum edilmek Tanrnn laneti anlamna geliyordu. sa da bu ekilde ldnden Pavlus, Onun Mesih olduu iddialarna iddetle kar kyordu. Ancak sonradan, armhn Tanrnn Mesih araclyla dnyay kendisiyle bartrma amacn tadn grd. Pavlus ar-mh araclyla Mesihin urumuza lanetlendiini (ncil,Galatyallar 3:13) ve Tanrnn Mesihi bizim iin gnah yaptn (ncil, 2. Korintliler 5:21) grd. Mesihin lm yenilgi deil, dirilile pekien byk bir zaferdi. armh bir sendeleme ta deil, Tanrnn Mesih araclyla sunduu kurtuluun zyd. Pavlusun mjdeyi yaymaya ynelik vaazlar, Mesihin ac ekip lmden dirilmesi gerektiine ilikin kantlar sunmaktan ibaretti. Size duyurmakta olduum bu sa, Mesihtir diyordu (ncil, Elilerin leri 17:3).

63

Drdncs, Pavlusun grevi deimiti. Pavlus, Yahudi olmayanlardan nefret eden bir kiiydi. Ancak yine Yahudi olmayanlara hizmet ederek, onlara mjdeyi duyuran bir kii haline dnt. Yahudi milliyetisi yerine Yahudi olmayanlarn mjdecisi oldu. Pavlus, Yahudi olmayanlar Tanrnn seilmi halkndan dk dzeydeki ikinci snf insanlar olarak aalyordu. Ne var ki amda geirdii deneyim, Pavlusu, yaam ve amac Yahudi olmayanlara hizmet etmeye adanm bir eli durumuna getirdi. Pavlus kendisine grnen Mesihin, tm insanlarn Kurtarcs olduunu kavramt. Pavlus, Yahudilii skca gzeten bir Ferisiyken, iddetle kar koyduu bu Mesih inancnn ba savunucusu durumuna gelmiti. yle deimiti ki: Onu duyanlarn hepsi akna dnd. Kudste bu ad ananlar krp geiren adam bu deil mi? Buraya da, ylelerini tutuklayp bakhinlere gtrmek amacyla gelmedi mi? diyorlard (ncil, Elilerin leri 9:21). Tarihi Philip Schaff unlar sylemitir: Pavlusun iman edii, yalnzca kendi kiisel yaamnda deiiklik ya-ratmakla kalmam, ilk kilisenin, dolaysyla da insanln tarihinde byk bir dnm noktas olmutur. Pentikost mu-cizesinden sonra en verimli olaydr. stelik Mesih inancnn evrensel zaferinin devam etmesine yaramtr. Houston niversitesinde le yemei yerken, bir rencinin yannda oturuyordum. Onunla Mesih inancn tartmaya baladm. Bana, Mesihe ya da Mesih inancna ait olan hibir tarihsel kant bulunmadn syledi. Bu ocuk bir tarih rencisiydi. Ders kitaplarndan birinin Roma tarihine ait olduunu grdm. Kitabn iinde, eli Pavlus ve Mesih inanc zerine bir blm olduunu syledi. Blm oku-duktan

64

sonra Pavlusla ilgili ksmn Tarsuslu Saulun yaa-mn tanmlayarak baladn ve Eli Pavlusun yaamn tanmlayarak bittiini grerek ard. Kitabn son paragrafnda, Pavlusun bu iki kiilii arasnda ne olduunun bilinmediini yazyordu. ncilde Elilerin leri kitabn ap Mesihin lmden dirildikten sonra Pavlusa grnd ksm gsterdim. renci, Pavlusun iman ediinin en mantkl aklamasnn bu olduu sonucuna vard. Sonradan kendisi de Mesihe Kurtarc olarak iman etti. Elias Andrews yle bir yorum yapyor: Ferisilerin Ferisisi bu kiinin kkl deiimi, iman ettii inancn doruluuna ve gcne en inandrc kanttr. Pavlusun ba-arlar yannda Byk skenderin ve Napolyonun baa-rlar snk kalr. Pavlus, sekiz kez zincire vuruldu, mj-deyi Douda ve Batda duyurdu. Batnn snrna geldi; ve yneticiler tarafndan ehit edildi. Pavlus defalarca, lmden dirilmi olan Mesihin yaamn deitirdiini belirtti. Mesihin lmden dirildiine y-le emindi ki, kendisi de inanc yznden ehit oldu. Oxford niversitesinden iki profesr, Mesih inancnn temelini ykmaya karar verdiler. Birisi diriliin yanlln kantlarken, dieri Tarsuslu Saulun asla iman etmediini ortaya koyacakt. Ne var ki ikisi de tam tersi sonulara ulatlar ve sann ateli izleyicileri oldular. yle yazmlardr: Yalnzca Pavlusun iman edii ve elilii bile Mesih inancnn Tanrsal bir esin olduunu kantlamaya yeterlidir. Pavlusun Mesih uruna 25 yllk hizmeti ve aclara katlan gerektir. O halde iman edii de gerektir. nk her ey bu ani deiiklikle balad. Pavlusun iman edii gerekse, sa

65

Mesih lmden dirilmitir. nk Pavlusun yapt her ey tmyle Mesihi grm olmas temeline dayanyordu.

66

8
Y BR NSANI NASIL HAKSIZ IKARABLRSNZ?
Uruguay niversitesinden bir renci bana, Profesr Dowell, Mesih inancn neden rtemiyorsunuz? diye sormutu. Ben de, Bir tek nedenden dolay diye yant vermitim. Tarihteki bir tek olay rtemiyorum. O da sa Mesihin diriliidir. Bu konuyu 700 saat kadar inceledikten ve temelini tmyle aratrdktan sonra u sonuca vardm: sa Mesihin lmden dirilii ya insanla yaplan en kt, en zalimce ve alaka dzenbazlk, ya da tarihin en nemli gereidir. Dirili konusu, Mesih inanc gerek midir? sorusunu felsefe sahasndan karp tarih sahasna sokar. Mesih inancnn tarihsel olarak kabul edilebilir bir temeli var mdr? Diriliin gerekliine inanmak iin yeterli kant var mdr? Dirilile ilgili baz gerekler unlardr: Gelecei Tev-ratta nceden bildirilen Mesih olduunu ne sren bir Ya-hudi peygamberi, Nasral sa tutuklanm, siyasi bir sulu olarak yarglanm ve armha gerilmitir. lmnden ve g-

67

mlmesinden gn sonra, mezarna giden birka kadn cesedinin yok olduunu grmtr. Bu kiinin rencileri Onu Tanrnn lmden dirilttiini sylemi, ge alnma-dan nce birka kez kendilerine grndn iddia etmi-lerdir. Mesih inanc ite bu temel zerine kurularak tm Roma mparatorluuna yayld. alar boyunca byk bir etkisi oldu. sa Mesih gerekten lmden dirildi mi? SANIN GMLMES sann bedeni Yahudi geleneklerine uygun olarak, keten bezlere sarlmt. Yaklak 50 kiloluk kokulu baharat, yapkan bir madde kvamnda kartrlarak bedenin evresindeki bezlere srld. Beden kayadan oluan salam bir mezara konuldu. Son derece byk bir ta, (aa yukar iki ton arlnda) kaldralar araclyla mezarn giriine yuvarland. Son derece disiplinli Romal bir manga asker, mezar gvenlik altna almak iin oraya yerletirildi. Cezalandrma korkusu zellikle gece nbetlerinde grevin kusursuz bir dikkatle yaplmasn salad. Bu manga, mezara Roma gcn ve yetkisini simgeleyen mhr bast. Giriteki ta hareket ettirmeye alan kii mhr kracak ve Roma yasa-sn inemi olacakt. Ne var ki tm bunlara karn mezar botu. BO MEZAR sann izleyicileri, Onun lmden dirildiini sylediler. sann kendilerine krk gn boyunca inandrc kantlarla

68

grndn ne srdler. Eli Pavlus, sann, bir kez 500 izleyicisine birden grndne, bunlarn ounun hala hayatta olduunu ve kendisinin yazdklarn dorulamak iin bu kiilere bavurulabileceini sylemitir. Bo mezarn inkr edilmesi olanakszd, nk hemen herkesin bundan haberi vard. Eer mezarn bo olduunu halk grmemi olsayd, sann dirilii hikayesine Kudste bir saat bile inanlmazd. Eer tm kantlar titizlikle ve adil bir ekilde deerlendirilirse, tarihsel aratrmalara gre sann mezarnn Pazar sabah bo olduu sonucu dorudur. Bu geree aykr hibir yaznsal, epigrafik ya da arkeolojik bulunamamtr. Bo mezar nasl aklayabiliriz? Bunun doal bir nedeni olabilir mi? manllar, artc tarihsel kantlara dayanarak sann, Tanrnn doast gcyle lmden dirildiine inanmaktadrlar. Buna inanmak ada bir akla zor gelebilir, ancak ilerde de aklayacam gibi, inanmamak daha zordur. Diriliten sonra mezarn durumu nemlidir. Roma mh-r krlmt ve bunu yapmann cezas ba aa armha gerilmekti. Giriteki byk ta yerinden oynatlm, stelik sanki tanm ya da elle kaldrlp konulmu gibi giriten uzaa yuvarlanmtr. Manga kamtr. Tarihi Justin, Digest adl eserinde (49:16) bir mangay idama gtren 18 suu sralar. Bunlardan ikisi, uyumak ve grev yerini terk etmektir. Mezara gelip bo bulan kadnlar korkuya kapldlar, geri dnp sann rencilerine durumu anlattlar. Bunun ze-rine

69

Petrus ve Yuhanna mezara kotular. Mezara ilk varan Yuhanna oldu. Keten bezler yerdeydi ve ii botu. Mesihin bedeni bu bezlerden syrlmt. lmden dirilii aklamaya ynelik doal nedenler, olduka zayftr. Aslna bakarsanz bunlar, dirili gereini kantlamaya yardmc olurlar. YANLI MEZAR MI? Kirsopp Lake tarafndan ortaya atlan bir kurama gre bedenin kaybolduunu syleyen kadnlar yanllkla baka bir mezara gitmilerdir. Bu doruysa, renciler de yanllk yapp baka bir mezara girdiler. Ne var ki, bedenin alnmasn nlemek iin mezara askeri manga yerletiren Yahudi yetkililer yer konusunda yanlm olamazlar. Romal askerler de byle bir yanlgya demezler, nk zaten oradaydlar. Eer yanl bir mezar sz konusu olsayd, Yahudi yetkililer doru olan mezardan bedeni kartp dirili sylen-tisine hemen son verirlerdi. Baka bir aklama ise, diriliten sonra sann rencilere grnmesinin aslnda halsinasyon ya da illzyon olduu eklindedir. Ancak tarihsel durum ve elilerin akl yaplar halsinasyonlar yaratan psikolojik ilkelere yer vermemektedir. O halde, gerek bedene ne olmutur, sa nereye gitmitir? BAYILMA KURAMI

70

Birka yzyl nce Venturini tarafndan ortaya atlan bugn de baz kiilerin ne srdkleri baylma kuramna gre sa aslnda lmemi; kan kaybndan ve yorgunluktan baylmtr. Herkes sann ldn sanmtr. Fakat sa daha sonra kendine gelmi, rencileri de Onun lmden dirildiini sanmtr. Dirilie inanmayan kukucu Strauss bile sann baylm olmas kuramna kar kmtr: Mezardan yar l bir durumda alnm, zayf, hasta, tbbi mdahaleye muhta olan; tedavisi, dinlenmesi ve glenmesi gereken bir kim-senin, rencilerine lm ve mezar yenmi grkemli bir Yaam nderi izlenimi vermesi olanakszdr. Tam tersi, sann byle bir baygnlktan aylm olmas, renciler zerinde daha nceden yaratm olduu grkemli izlenimi bozard. stelik bu olaslk, rencilerin kederini cokuya, sayglarnn tapnmaya dnmesi iin son derece yeter-sizdir. BEDEN ALINDI MI? Baka bir kurama gre, Roma mangas uyurken renciler bedeni almtr. Ancak rencilerin iinde bulunduu depresyon ve korkaklklar, byle bir varsaym ortadan kaldryor. Mezardaki askerlerle yzleme tehlikesini gze alacak kadar cesur ve giriken deildiler. stelik ruh durumlar bunu yapmaya elverili deildi. Bu olaslk renciler hakkndaki tm bildiklerimizle elimektedir: Ahlaksal retileri, yaam nitelikleri, sa uruna ektikleri aclar ve grdkleri zulmleri bu varsaym ortadan kaldryor. stelik sann bedenini alm olmalar, terk edilmi ve mitleri krlm kaaklar, hibir basknn

71

durduramad cesur tanklar haline getirmeye yetmez. Yahudi ve Romal yetkililerin Mesihin bedenini alm olduk-lar varsaym ise ayn derecede mantk ddr. Yetkililer bedeni alp sakladlarsa, renciler Kudste dirilii vaaz ederken, nerede olduunu neden sylemediler? Oysa bedeni bir arabaya koyup Kudsn ortasna srebilirlerdi. Bylece Mesih inancn daha balamadan yok etmi olurlard. Neden byle yapmadlar? sann rencilerinin byle bir masal uydurup bunu, sann bedenini ortaya karp gsterecek kiilerin arasnda vaaz etmeleri kuram mantk ddr. DRLE KANIT Oxfordda modern tarih blm bakan olan Thomas Arnold, ayn zamanda Roma tarihi adl eserin yazardr. Tarihsel gerekleri deerlendirme konusunda kantlarn nemini iyi bilmektedir. Kendisi yle demitir: Baka zamanlarn tarihleri zerinde yllarca almalar ve incelemeler yaptm. Bu tarihlerin kaytlarn yazan kiilerin kantlarn deerlendirdim, ltm ve snadm. nsanlk tarihinde her eit kantla doruluu ispatlanm olan bir gerek varsa, o da Tanrnn len ve lmden dirilen Mesih araclyla bize sunduu byk belirtidir. Btn kantlar bir araya koyarak unu syleyebiliriz: Mesihin diriliinden daha iyi ve eitli bir ekilde kantlanm baka bir tarihsel olay yoktur. Harvard niversitesi profesrlerinden ve Amerikann en byk hukukularndan biri olan Dr.Simon Greenleaf elilerin Mesihin diriliine ilikin tanklklarnn yasal deerini inceleyen kitabnda unlar

72

yazyor: sa gerekten lmden dirilmemi olsayd, srarla dirilii vaaz etmeleri olanakszd. Bugn adalet mahkemelerindeki yasal kant kurallarna gre Mesihin dirilii, tarihin en iyi desteklenen olaylarndan biridir. Baka bir hukuku, Frank Morrison dirili kantn rtmeye karar vermiti. sann gelmi gemi en byk insanlardan biri olduuna inanyordu. Ama sz konusu dirili olduunda sann yksne mitoloji kartn dnyor-du. sann son gnleriyle ilgili bir inceleme yazmaya karar verdi. Bu almasnda diriliin olmadn kantlayacakt. saya mantkl ve aydn bir yaklamn dirilii rteceini dnyordu. Bununla birlikte, ald hukuk eitimi nda kantlar incelemesi dncelerini deitirdi. En sonunda Ta Kim Kaldrd? adl bir kitap yazd. Kitabn ilk b-lm Yazlmay Reddeden Kitap baln tayordu. Ge-ride kalan blmlerde ise Mesihin diriliinin kantlar sergileniyordu. Bu tarihsel olaylarn tek mantkl aklamas, Tanrnn say bedensel olarak lmden dirilttiidir. Bugn sa Mesihe iman eden bir kii, ilk imanllar gibi imann masal ya da efsane zerine deil, diri Mesihe ve bo mezar kantlarna dayandn bilebilir. Hepsinden nemlisi, imanl, lmden dirilmi olan Mesihin gcn kendi yaantsnda grebilir. Birincisi, gnahlarnn balandn bilebilir (1.Korintliler 15:3). kincisi, sonsuz yaama sahip olduuna ve kendisinin de sa gibi lmden sonra dirileceine ve sonsuza dek yaayacana emin olabilir (1.Korintliler 15:19-26). ncs, anlamsz ve bo bir yaam brakarak sa Mesihte yeni bir varlk olmak zere deiebilir (Yuhanna 10:10; 2.Korintliler 5:17).

73

Sizin deerlendirmeniz ve kararnz nedir? Bo mezar konusunda ne dnyorsunuz? Eski ngiltere Adalet bakanlarndan Lord Darling u sonuca varyor: Hem olumlu hem de olumsuz; hem durumlara hem de koullara bal o kadar ok kant var ki, dnyann her jrisi, dirili yksne gerek hkm verecektir.

74

9
GEREK MESH LTFEN AYAA KALKSIN!
sa, kendisinin Tanrnn Olu Mesih olduunu kantlayacak bir ok kimlik kartna sahipti. Bu blmde ou zaman gz ard edilen, ama aslnda en byk kantlardan biri olan peygamberliklere deineceim. sa, Mesih olduunu kantlamak iin sk sk Tevrattaki peygamberliklere bavururdu. ncil, Galatyallar 4:4, Ama zaman dolunca Tanr, Yasa altnda doanlar zgrle kavuturmak iin kadndan doan, Yasa altnda doanlar zgrle kavuturmak iin kadndan doan, Yasa altnda doan z Olunu gnderdi diyor. Bu ayetlerde Tevratta nceden bildirilen peygamberliklere referans yaplmaktadr. Sonra Musann ve tm peygamberlerin yazlarndan balayarak, Kutsal Yazlarn hepsinde kendisiyle ilgili olan-lar onlara aklad (ncil, Luka 24:27). Sonra onlara, Ben daha sizlerle birlikteyken size unlar sylemitim: Musann Yasasndan, peygamberlerin yazlarnda ve (Zebur) Mez-murlarda benimle ilgili yazlm olanlarn tmnn ger-eklemesi gerektir dedi (ncil, Luka 24:44). Musaya iman etmi olsaydnz, bana da iman ederdiniz. nk o benim hakkmda yazmtr (ncil, Yuhanna 5:46). Babanz brahim gnm grecei

75

iin sevinle comutu. Grd ve sevindi (ncil,Yuhanna 8:56). ncili yazan eliler de sann Tanrnn Olu olduunu gstermek iin sk sk gereklemi olan peygamberliklere bavurdular. Ama tm peygamber-lerin azndan Mesihinin ac ekeceini nceden bildiren Tanr, szn bu ekilde yerine getirmitir (ncil, Elilerin leri 3:18). Pavlus, her zamanki gibi Yahudilere giderek art arda Sept gn onlarla Kutsal Yazlar zerinde tartt. Mesihin ac ekip lmden dirilmesi gerektiine dair ak-lamalarda bulunuyor, kantlar gsteriyordu. Size duyur-makta olduum bu sa, Mesihtir diyordu (ncil, Elilerin leri 17:2,3). Aldm bilgiyi size ncelikle ilettim. yle ki, Kutsal Yazlar uyarnca Mesih, gnahlarmza karlk ld, gmld ve Kutsal Yazlar uyarnca nc gn lm-den dirildi (ncil, 1.Korintliler 15:3,4). Tevratta, bir tek kiinin yaamnda, sa Mesihte gerekleen 60 tane ana peygamberlik ve yaklak 270 tane kk n bildiri vardr. Btn bu peygamberliklere bakmak yararl olacaktr. sminiz ve unvannzn ne denli nemli ol-duunu belki imdiye kadar hi fark etmediniz. Ancak bu tr ayrntlar, sizi dnya zerinde yaayan milyarlarca insandan ayrr. TARHTEK ARET Tanr buna benzer daha fazla ayrntyla Oluna, Me-sihe, insanln Kurtarcsna iaret etti. Bylece Onu tarihte yaam dier insanlardan ayrd. Bu ayrntlar 1000 yllk bir sre boyunca yazlmtr, ama sann geliine ilikin 300den fazla peygamberlik ierir. Olaslk bilimini kullanarak, bu peygamberliklerin yalnzca krk sekizinin bir tek kiide

76

gereklemesi hesaplyoruz.

olaslnn

10x157de

bir

olduunu

stelik peygamberlikler, Mesihin geliinden en az 400 yl nce yaplmtr. Baz kiiler, bu peygamberliklerin sa-dan sonra yazldn ve Onun Tanrnn Olu olduunu kantlamak iin uydurulduunu syleyebilir. Ne var ki, branice Tevratn Grekeye ilk evirisi olan Septuagint, yaklak M.. 150-200 yllarnda evrilmitir. Bu Greke eviri, peygamberliklerin yazld tarihle, Mesihte gerekletii tarih arasnda en az iki yzyllk zaman aral olduunu kant-lyor. Tanr, tarihe yalnzca Mesihin gerekletirebilecei bir iaret brakyordu. Tarihte yaklak olarak krk kii beklenen Mesih olduunu iddia etmitir. Ancak yazlan peygamberlikler yalnzca bir tek kiide, sada gerekleti. Bu peygamberlikler nelerdir? Tanr Olunun ortaya kn hangi olaylar gsterecekti? Balang olarak, Tekvin/Yaratl 3:15e dnmemiz gereklidir. Mesihe ilikin ilk peygamberlik burada bulunur. Kutsal yazlarn tmnde yalnzca bir tek kii kadnn tohumundan domutur. Geri kalanlarn hepsine erkein tohumu da katlmtr. Bu kii ayn zamanda dnyaya gelecek ve eytann ilerini bozacaktr (bana saldracak). Tevrat,Tekvin 9 ve 10. blmlerde Tanr bu kiinin zelliklerini daha belirli hatlarla belirlemektedir. Nuhun, Sam, Yafet ve Ham adl olu vardr. Bugnn btn uluslarnn kk bu adama dek uzanr. Ancak Mesih bunlardan yalnzca birinin, Samn soyundan gelecekti.

77

Daha sonra, M.. 2000 ylna gelindiinde, Tanr brahim adn verdii bir kiiyi Kildanilerin Ur ehrinden arr. Tanr brahime, Mesihin onun soyundan geleceini bildirir (Tevrat,Tekvin 12:3). Dnyann tm uluslar brahim araclyla kutsanacaktr. brahimin iki olu, shak ve smail doduu zaman, Tanr shak seer; Mesih onun soyundan gelecektir (Tevrat, Tekvin 17:21). shakn iki olu olur. Yakup ve Esav; Tanr Yakupun soyunu seer (Tevrat, Tekvin 28; 35:10-12; Saylar 24:17). Yakupun oniki olu olur ve uzun bir sre boyunca bunlardan srailin on iki oyma ortaya kar. Daha sonra Tanr, Mesihin Yahuda oyma araclyla geleceini bildirir. Dier onbir oymak elenmi olur. Yahuda oymann tm aile soylar iinden de Yessenin soyu seilir (Tevrat, Yeaya 11:1-5; 1.Samuel 16:1). Yessenn sekiz ocuu vardr. Tevrat, 2.Samuel 7:12-16 ve Tevrat, Yeremya 23:5de Tanr Yessenin bir tek ocuunu seer. Bu da Davuttur. Tanrnn Olu, kadnn tohumundan doacak, Samn soyundan, Yahudi rkndan, shakn soyundan, Yakupun soyundan ve Yahuda oyman izleyerek Davutun evinden kacaktr. M.. 1012 ylnda gelen bir peygamberlie gre Mesihin elleri ve ayaklar delinecektir (Tevrat, Mezmur 22:6-18; Zekeriya 12:10; ncil, Galatyallar 3:13le kyaslayn). Bu peygamberlik Romallar armha gerilme yoluyla idam kefetmeden 800 yl nce yazlmtr. Tevrat, Yeaya 7:14teki peygamberlii gre Mesih bakireden doacaktr; insan planlamasnn ve kontrolnn dnda, doal olmayan bir dllenmeyle doal bir doum

78

olacaktr. Tevrat: Yeaya ve Zebur-Mezmurlarda Mesihin bandan geecek olan birok olay peygamberlik eklinde yzyllar ncesinden bildirilmitir (Tevrat: Yeaya 8:14; 28:16; 50:6; 52:13; 60:3; Zebur-Mezmur 22:7,8; 118:22). Mesihin geldii zamanki toplumsal durum, insanlarla ilikileri, Yahudilerin onu reddedii, Yahudi olmayanlarn iman edileri nceden yazlmtr. Mesihten hemen nce ortaya kacak olan haberci, ldeki ses, Rabbin yolunu hazrlayacak olan kii, Vaftizci Yahya peygamberlikle kaydedilmitir (Tevrat, Yeaya 40:3; Malaki 3:1). OTUZ PARA GM Mesihin yaantsn daha da belirleyecek olan bir peygamberliin yedi kk n bildirisine bakalm (Tevrat, Zekeriya 11:11-13; Zebur-Mezmur 41; Yeremya 32:6-15 ve ncil, Matta 27:3-10. Yeremya 32:6-15 ve Matta 27:3-10la kyaslayn). Burada Tanr, Mesihin (1) bir arkada tarafndan, (2) otuz para, (3) gm karlnda, (4) ele verilecei ve gmn (5) bir tapnakta, (6) yere atlacan ve (7) bir mleki tarlas satn almak iin kullanlacan bildiriyor. Tevrat, Mika 5:2de Tanr, Mesihin doum yeri olarak dnyann btn ehirlerini brakp 1000 kiiden az nfusa sahip olan Beytlehem ehrini semitir. Tanr, daha sonra bir dizi peygamberlikle, bu kiiyi ayraca zaman srasn bile tanmlamtr. rnein Tevrat, Malaki 3:1de ve dier drt Tevrat ayetine gre Mesihin Kudsteki tapnaa gelmesi gerekliydi. Tapnan M.S. 70 ylnda ykldn ve bir daha hi yaplmadn hatrlarsak bu ayetlerin nemini kavrayabiliriz.

79

Mesihin gelecei soyun titizlikle izilmesi, yer, zaman, doumda yatrld yemlik, insanlarn tepkileri, ele verilme, lm biiminin hepsi yzyllarca nceden titizlikle bildiriliyor. Ancak bunlar, Tanrnn Olunu, ayrt edebilmemiz iin yzlerce ayrntdan yalnzca bir kadr. TRAZ: GEREKLEEN BU PEYGAMBERLKLER YALNIZCA BR TESADFTR Bir kukucu, Nedenmi efendim, bu peygamberliklerin bazlarn Musann, Bushun yaamnda bulabilirsiniz diye soruyor. Evet, bu peygamberliklerden bir ya da ikisinin baka insanlarn yaamlarnda gerekletii dorudur. Ancak 60 ana peygamberlik ve 270 kk n bildirinin hepsinin ze-rinde gerekletii tek kiiyi bulamazsnz. Aslnda bu peygamberliklerin yarsnn bile sa Mesihten baka bir kiinin yaannda gerekletiini kantlayabilene Denver kentindeki manl bir yayn kuruluu 1.000 dolarlk dl verecektir. Amerikan Bilim Dernei, ada olaslk bilimini kullanarak sekiz peygamberlii incelemitir. Yalnzca sekiz peygamberliin bir kiide gereklemesi olasl 10x17de birdir. Yani 100.000.000.000.000.000 kiiden yalnzca biri-sinin yaamnda bu peygamberlikler gerekleebilir. 10x17 tane gm liray aln ve Texasn yzlmn bunlarla kaplayn. Tm eyaletin zeri st ste iki sra gm lirayla kaplanacaktr. Sonra bir adamn gzlerini balayn ve yerden doru olan gm liray semesini syleyin. Bu adamn doru liray seme olasl nedir? te ayn ekilde, peygam-

80

berlerin bu sekiz peygamberlii bir tek kiide gerekleecek ekilde tahmin etme olaslklar da ayn derecededir. Bu peygamberlikler Tanr tarafndan verilmi olsun, ya da peygamberler kafalarndan uydurmu olsunlar, hepsinin bir kiide gerekleme olasl 10x17dir ve hepsi de yal-nzca sa Mesihte gereklemitir. Bu da peygamberlikleri yalnzca Tanrnn esinlemi olduunu aka ortaya koyuyor. BAKA BR TRAZ Bir baka itiraz da sann Yahudi peygamberliklerini bilerek gerekletirmesidir. Bu itiraz balangta mantksal grnebilir, ancak Mesihin geliinin birok ayrntlar tmyle insan denetiminin dndadr. rnein doum yeri, dou ekli, Yahudann ihaneti, ihanet fiyat, lm ekli, insanlarn tepkileri, say aalamalar, tkrmeleri, giysi-leri iin bahis oynamalar... Ksacas peygamberliklerin yarsndan fazlas sann denetiminin tmyle dndadr. te bu yzden sa da, eliler de iddialarn kantlamak iin yazl peygamberliklere bavurdular. Tanr neden bu kadar ok belirtiye gerek grd? Bence sa Mesih dnyaya geldii zaman, Onun, tm belirleyici kimlik kartlarna sahip olmasn istedi. Ama sa Mesihin en heyecan verici yn insanlarn yaamlarn deitirmek iin gelmi olmasyd. Geliini destekleyen yzlerce Tevrat ayetleri, peygamberliinin doru olduunu gsterdi. Ve yine kendisiyle ilgili bizim iin yaplan u vaadi de yalnzca sa gerekletirmitir: Size yeni yrek vereceim ve iinize yeni ruh koyacam... (Tevrat, Hezekyel 36:25-27); Bir kimse

81

Mesihte ise, yeni yaratktr; eski eyler gemi, her ey yeni olmutur (ncil, 2.Korintliler 5:17).

82

bo sayfa

83

10
SADAN BAKA BR YOL YOK MU?
Son zamanlarda Texas niversitesinin mezunlarndan biri yanma gelip, Neden Tanrya giden tek yol sadr? diye sordu. sann, Tanrya giden tek yol olduunu sy-ledii yerleri gsterdim. ncilin ve elilerin tanklklarnn gvenilir olduunu, saya Kurtarc ve Rab olarak iman et-mek iin yeterince kant olduunu akladm. Ama ocuk yine ayn soruyu sordu. yi ama, neden sa? Tanryla iliki kurabileceim baka bir yol yok mu? Peki ya dierleri? Kii yalnzca iyi ve ahlakl bir yaam srerek Tanrya ulaamaz m? Tanr eer sylediiniz gibi sevgi doluysa neden tm insanlar olduklar gibi kabul etmiyor? Bir i adam bir keresinde bana yle demiti: Tamam, sann Tanrnn Olu olduunu kantladnz. Ama sadan baka Tanrya giden hibir yok yoktur demeyin bari. Yukardaki yorumlar bugn birok kiinin sorularn dile getiriyor. Gerekten, insann Tanryla iliki kurmas ve gnahlarnn balanmas iin neden say Kurtarc ve Rab olarak kabul etmesi gereklidir? Bu tr sorularn nedeni insanlarn Tanrnn kim olduunu bilmemelerinden kaynak-

84

lanyor. Genelde yle soru sorulur. Sevgi dolu bir Tanr, gnahkr insann cehenneme gitmesine nasl izin verebilir? Fakat, Kutsal, adil ve doru olan bir Tanr nasl gnahkr insan yannda barndrabilir? Birok kii Tanrnn sevgi dolu bir Tanr olduuna inanyor, ama ite o kadar... Oysa Tanr yalnzca sevgi Tanrs deildir. Tanr ayn zamanda doru, adil ve kutsaldr. Tanry ou zaman sfatlar araclyla tanrz. Ancak sfat Tanrnn bir paras deildir. Tm sfatlar; doruluu, sevgiyi, adaleti ve kutsall alp birbirine eklersek, toplam Tanr eder gibi bir dnce geree uygun deildir. Sfat, Tanr hakkndaki bir gerei ifade eder. rnein Tanr sevgidir dediim zaman, sevginin Tanrnn bir paras oldu-unu sylemiyorum. Tanr sevmektedir, nk kendisi sev-gidir. Ancak insanln gnaha dmesiyle balayp gelien bir sorun vardr. Tanr balangta erkek ve kadn yaratmaya karar vermitir. ncile gre Tanr sevgisini ve grkemini paylamak iin insan yaratmtr. Ne var ki, Adem ve Havva Tanrya ba kaldrm ve kendi isteklerini yapmak iste-miler, bu ekilde de insan soyuna gnah girmitir. O andan itibaren insanlk gnahkr olmu ve Tanryla insan arasnda derin bir uurum olumutur. Tanr grkemini paylamak iin insanlar yaratm, fakat insanlar Onun buyruunu red-detmi ve gnah tercih etmilerdir. Tanr sevgi dolu olduu kadar kutsal, adil ve doru bir Tanr olduundan gnahkr insan yok etmesi gerekiyordu. ncilde gnahn creti lmdr der. Dolaysyla ortada byk bir sorun vardr. Bu sorunu zmek iin Tanr Olu sa, insan bedeni alacak ve dnyaya gelecekti. Yuhanna 1.blmde bu konu aklanyor. Tanrsal Szn beden almas ve aramzda yaa-

85

mas anlatlyor. Yine ncil, Filipililer 2. blmde, Tanr Olunun tm yceliinden soyunarak kul zn ald syleniyor. sa, Tanryd ama ayn zamanda insan bedeni almt. Kendi seimiyle gnahsz bir yaam srd ve Babaya tamamen itaat etti. Gnahn creti lmdr szleri Onun iin geerli deildi. nk kstl bir insan olmasna karn ayn zamanda da snrsz Tanryd. Tm dnyann gnahlarn stlenecek sonsuz gce sahipti. 2000 yl nce armha gerildii zaman kutsal, doru ve adil olan Tanr, tm f-kesini Olunun zerine dkt. Tanrnn, insann gnahlar zerindeki fkesi kalkmt. nk bu gnahlarn cezasn sa kendi zerine almt. nsanlara sk sk, sa kimin iin ld? sorusunu so-rarm ve genellikle, Benim iin ya da Dnya iin ya-ntn alrm. Evet, doru derim, ama baka kimin iin ld? Bilmiyorum diye cevap verdikleri zaman Baba Tanr iin yantn veririm. Mesih yalnzca bizim iin deil Baba iin de ld. ncil, Romallar 3.blmde aklanmadan sz edilirken bu da anlatlyor. Aklanma, gerekenin tedarik edilmesi anlamna gelir. sa armhta ld zaman yal-nzca bizim urumuza deil, Tanr doasnn gereini yerine getirmek, Tanrnn insan gnahlarna karlk verecei ce-zay ekmek iin de ld. sann armhta sunduu balamay gstermek iin uzun bir sre nce gerekleen bir olay anlatabilirim. Gen bir kadn arabasyla ok hzl gitme suundan tutuklanmt. Kendisine su bildirisi yapld ve yargcn nne karld. Yarg sulamay okudu ve Doru mu, deil mi? diye sordu. Kadn, Doru diye yantlad. Bunun zerine yarg

86

tokman vurdu ve kadn yksek miktarda para cezasna arptrd. Ardndan tuhaf bir ey oldu. Yarg ayaa kalkt, cbbesini kard, krsden indi ve cezay kendisi dedi. Nedir bunun aklamas? Yarg kadnn babasyd. Kzn seviyordu, ama ayn zamanda adil bir yargt. Kz kurallara uymamt. Seni seviyorum ve balyorum. Gidebilirsin de diyemezdi. nk o zaman doru bir yarg olamazd. Ama kzn o kadar ok seviyordu ki, yarg cbbesini ka-rp, krsden indi, babas olarak kadn temsil etti ve cezay kendisi dedi. Bu rnek, Tanrnn sa Mesih araclyla gnahlarmz nasl baladn ksmen gsteriyor. Bizler gnahlyz. ncil, Gnahn creti lmdr der. Tanr bizi ne kadar ok severse sevsin, tokma vurup lm cezas vermek zorun-dadr, nk adil ve doru bir Tanrdr. Ama ayn zamanda sevgi dolu bir Tanr olduundan, tahtndan inip insan bedeni alp sa Mesih kimliine brnerek gnahlarmzn cezasn dedi. armha gerilerek ld. Birok kii Neden? diye sorabilir, btn bunlara hi gerek yoktu ki... Tanr bunlar yapmadan da bizi balayamaz m? Hatta bir fabrika mdr, ilerim bir ey krdklarnda, ben onlar balyorum, oluyor bitiyor demiti. Sonra da bana dnp, Ben balayabiliyorsam, Tanr haydi haydi balar diye ekledi. Oysa insanlar unu fark edemiyorlar: Balamann olduu yerde denecek bir cret de vardr. rnein, diyelim ki kzm evde bir lamba krd. Ben de sevgi dolu, balayc bir babaym. Kzm kucama alp, Olur byle eyler, canm, seni balyorum diyorum. Diyeceksiniz ki, Tanr da byle yapsn! Peki ama, kzmn krd lambann cretini kim deyecek? Her zaman iin

87

balama karlnda denen bir bedel vardr. Biri gelip herkesin iinde size hakaret etti. Siz de onu kibar bir ekilde baladnz. Ancak, hakaretin bedelini kim deyecek? Siz... te Tanrnn yapt da budur. Tanr, Seni balyorum demi, bedelini de armhta kendisi demitir.

88

bo sayfa

89

11
SA YAAMIMI DETRD
sa Mesih yayor. u anda yayor olmam ve alabilmem sa Mesihin lmden dirilmesinin kantdr. Thomas Aquinas, Her can mutlulua ve yaamn anlamna susamtr demitir. Genliimde mutlu olmak istiyordum. Elbette bunda bir yanllk yoktur. Tm dnyann en mutlu insanlarndan biri olmak istiyordum. Ben ki-mim?, Neden dnyaya geldim?, Nereye gidiyorum? gibi sorulara yant aryordum. Ama hepsinden ok zgrln peindeydim. Tm dnyann en zgr insanlarndan biri olmak istiyordum. z-grlk bence insann istedii yere gidebilmesi ya da iste-diini yapabilmesi deildi. nk zaten bunlar yapabilen ok kii var. Bence zgrlk, Yapman gereken eyi yapa-bilecek gce sahip olmakt. ou insan ne yapmas ge-rektiini biliyor, ancak yeterli gce sahip deil. Zincirlenmi durumda. Bu yzden yant aramaya baladm. Hemen herkesin yaamnda az ya da ok dinle ilgili bir eyler olduunu grdm ve ben de kalkp bir kiliseye gittim. Ama gittiim yanl bir kiliseydi. Belki bazlarnz ne demek istediimi anla-mtr: erde, darda olduumdan daha kt hissediyor-dum. Sabah gittim, len gittim ve akam gittim.

90

Ben her zaman ok pratik bir insanmdr. Eer bir ey ie yaramazsa, onu kaldrp atarm. Dini kaldrp bir kenara attm. Dinin bana tek verdii, kilisede sunuya koyduum 25 sent ve dondurma iin aldm 35 sentti. Aslna bakarsanz, dinin baka insanlara verdii pek farkl bir ey de yoktu. Daha sonra, Belki de yant mevkiidir diye dndm. nder olmak, bir ama peinde komak, kendinizi buna adamak ve tannmak belki de iimdeki boluu doldurabilirdi. Gittiim ilk niversitede snf bakanlna aday oldum ve kazandm. Kampste herkes tarafndan tannmak, kararlar vermek, niversitenin ve rencilerin parasn harcamak ok hotu. Ama sonunda yoruldum ve skldm. Pazartesi sabahlar, bamda geceden kalan bir aryla kalkardm, kfr ederek nmdeki be gn gslemeye giriirdim. Kendimi mutlulua yakn hissetiim gn vard: Cuma, Cumartesi ve Pazar. Sonra o berbat koturmaca yeniden balard. Ah, insanlar niversitede nasl da aldatmtm. Beni, grdkleri en mutlu ve neeli; yaamn etini yiyip kemiini savuran, vur patlasn al oynasn diyerek gnlerini geiren, gamsz bir kii sanrlard. rencilerin parasyla herkesten ok sayda parti verir, lgnca elenirdik. Ancak insanlar be-nim mutluluumun dier ou insannki gibi sabun kp olduunu fark etmediler. Oysa mutluluum koullara balyd. Eer iler iyiyse, ben de iyiydim; kesatsa, ben de yleydim... Okyanusta kk bir tekne gibiydim; dalgalarla ve koullarla sallanyor, itilip srkleniyordum. ncilde bu tr yaam simgeleyen bir terim var: Cehennem. Ancak benimkinden baka trl yaayan insanlara rastlamamtm. Kimse bana farkl bir yaam olduunu anlatmam ve bu

91

yaam srecek g vermemiti. Ne yapmam gerektiini ok kii bana syleyebiliyor, ancak yapacak gc veremiyordu. mitsizlie kaplmtm. Bu lkenin niversitelerinde ve kolejlerinde yaamn anlamn, gereini ve amacn bulma konusunda daha itenlikle aba gsteren birka kii vard. Ama ben henz bunu bulmamtm. niversitenin iinde ve evresinde kk bir insan grubu vard. Bunlar sekiz renci ve iki faklte yesiydi; yaamlarnda farkl bir eyler vard. Neden yaadklarn, neye inandklarn bilen insanlar grnts veri-yorlard. Bu tr insanlarla beraber olmaktan her zaman holanmmdr. Ortak noktalarmz olup olmadna pek aldr etmem. Bu yzden bazen baz imanllar kkl n-derlere tercih ederim. Tantm imanllarn bazlar o denli yzeysel ki, yalnzca imanl maskesi tayp tamadklarn merak ediyorum. Ancak demin szn ettiim bu kk grup nereye gittiklerini iyi biliyorlard. zellikle niversite rencileri arasnda bunu bulmak ok zordur. Bu insanlar yalnzca sevgiden sz etmekle kalmyor, sevgiyi yayorlard. niversite yaamnn zorluklarna ald-r etmiyorlard. Gerekten mutluydular, stelik mutluluklar benimki gibi koullara bal deildi. Sanki bitmek bilmeyen isel bir sevin kaynaklar vard. Evet, son derece mutluydular. Onlarda bende olmayan bir ey vard. Sradan bir renci olduumdan, bakasnn sahip olduunu ben de elde etmek isterdim. Bu yzden niversitelerde okuyanlar bisikletlerini zincirlerle smsk kilitlerler. Eer ou kiinin iddia ettii gibi an sorunlarna yant ei-timse, niversitelerin en erdemli insanlarn barnd yerler olmas

92

gerekir. Oysa hi de yle deildirler. Neyse, ben de-iik bulduum bu insanlarla arkada olmaya karar verdim. Bu karardan iki hafta sonra, renci birliinde bir masann evresinde oturuyorduk. Konu Tanrnn evresinde dnmeye balad. Gvensiz bir kiiyseniz ve konuma Tanrya dnmse, hemen cephe alrsnz. Bilirsiniz, hemen her toplulukta byk eneler vardr. Hani her eyle dalga geen ve her konuya bir etiket yaptrmaya baylanlar: Ha ha ha! Hristiyanlk m? Bu, ilkel saftoronlar iin! Bilimsellii yok! Byle insanlarn hedefi olmamak iin fazla ilgilenmiyormu gibi grndm. skemleme yaslanarak karmdaki rencilerden birine baktm ve sormaya baladm: Syle-yin, yaamlarnz ne deitirdi? Neden dier renciler, n-derler ve profesrler gibi yaamyorsunuz? Gen kadn hi glmsemeden gzlerime bakt ve niversite evresinde aalanacak bir neden syledi: sa Mesih. Hemen Allah akna! dedim, bana bu safsatay yutturmaya almayn. Yeterince din masal dinledim. Kiliseye gidip ncil falan dinledim. Bana dinden bahsetmeyin. Gen kadnn yant hemen geldi, Baym, din demedim. sa Mesih dedim. Daha nce hi dikkat etmediim bir eyi ortaya koyuyordu. Mesih inanc (Hristiyanlk) din deildir. Din, insanlarn iyi iler yaparak Tanrya ulamaya almas demektir. Oysa Mesih inanc, sa Mesih araclyla Tanrnn insanlara ulamas demektir. Herhalde Mesih inancyla ilgili en yanl dncelere sahip olan kimseler niversitelerde bulunur. Yakn zamanda bir retim yesi, Kiliseye giden herkes Hristiyan olur gibi eyler sylyordu. Kendisine sordum: Garaja girmekle araba

93

m oluyorsunuz? Gerekten de arada hibir balant yoktur. manl (Hristiyan) Mesihe iman eden kiidir. te tantm bu yeni arkadalar sa Mesihin Tanrnn Olu olduunu; insan bedeni aldn, dnyaya gelip insanlarn arasnda yaadn, insanln gnahlar uruna armhta ldn, gmldn, gn sonra lmden dirildiini ve yirminci yzylda yaayan bir kiinin yaamn deitirebileceini sylediler. Btn bunlarn palavra olduunu dnyordum. ou imanlnn yryen budalalar olduuna emindim. nk bazlaryla tanmtm. Ama bu kiiler bana defalarca meydan okudular. Sonunda onlarn tartma nerisini kabul ettim, ama bunu gururumdan yaptm. Onlarn iddialarn rtmeyi planlyordum. Ne var ki, gereklerin bulunduunu bilmiyordum. nsann oturup da deerlendirebilecei kantlar olduunu hayal edemezdim. Sonunda, sann iddia ettii kii olduunu dnmeye baladm. Aslnda yazdm ilk iki kitapta Mesih inancn rtmek amacn gdyordum. Ama bunu yapamadm grnce iman etmeye karar verdim. Son 13 ylm sa Mesihe iman etmenin aklc temellere dayandn kantlayan belgeleri toplamakla geirdim. Ne var ki, o zamanlar baz sorunlar vard. Aklm Mesih inancnn doru olduunu sylyor. Ancak iradem beni ba-ka bir yne ekiyordu. Mesihe iman etmekle benliimden tamamen vazgeeceimi dnyordum. Her trl elen-ceyi, yaama renk katan her trl etkinlii brakmak zorunda kalacam sanyordum. sa, ncilde yle diyordu: te

94

kapda durmu, kapy alyorum. Eer biri sesimi iitir ve kapy aarsa, onun yanna gireceim, ben onunla ve o da benimle, birlikte yemek yiyeceiz (ncil , Esinleme 3:20). manl arkadalarmla ne zaman birlikte olsam, iimde bir eliki balyordu. En mutsuz olduunuz zamanlarda mutlu insanlarla birlikte olursanz bunun ne rahatsz edici bir deneyim olduunu anlarsnz. Artk bu eliki yle bir hal almt ki, geceleri yataa girdiimde sabahlara kadar uyuyamyordum. Sonunda bir karar vermem gerekiyordu, yoksa aklm karacaktm. 1959 ylnda, Araln 19unda, niversitede ikinci ylmdayken iman ettim. O gece dua ettim ve sonucunda yaamm deiti. lmden dirilmi olan, yaayan Mesihle iliki kurmak iin dua ettim ve o zamandan beri, Mesih yaammdaki ok eyi deitirdi. lk nce, Rab sa, armhta benim uruma ldn iin teekkr ederim dedim. kinci olarak, Yaammda seni honut etmeyen eyler iin zr diliyorum, beni balayp aklaman istiyorum dedim. (ncil, Sularn kan krmz ol-sa da, kar gibi beyaz olacaktr diyor). nc olarak da yle dedim: imdi tek bildiim ekilde yaammn ve yreimin kapsn sana ayor, Rabbim ve Kurtarcm olarak sana iman ediyorum. Yaammn denetimini sen al. Beni iten da doru deitir. Beni olmam istediin gibi yap. En sonunda, Yaamma iman yoluyla geldiin iin sana teekkr ederim diyerek szlerimi bitirdim. manm cahillik zerine deil, tarihsel kantlara ve Tanr Szne dayalyd.

95

Ne var ki, dua ettikten sonra hibir ey olmad. Oysa ben imekler ve gk grltleri bekliyordum. Acaba sa gerekten yaamma geldi mi diye dnmeye baladm. Ancak size unu syleyeyim: Dua ettikten alt ay ile bir buuk yllk sre iinde yaamm deiti. niversitede tarih blm bakanyla bir konuma yapyordum. Ona yaa-mmn deitiini anlatrken szm keserek, Olum dedi, Tanrnn yirminci yzylda gerekten yaamlar deitirdiini mi sylemek istiyorsun? Syle bakalm yaamnn hangi alanlarn deitirdi? Krk be dakika kadar beni din-ledikten sonra, Tamam, bu kadar yeter! diye konuyu kapatt. Ona anlattm alanlardan biri rahatszlmd. Kendimi daima bir eylerle megul olmak zorunda hissediyordum. rnein; faklte kampsnde yrrken bile kafamn ii elikilerle, atklarla, yapmam gereken bir sr eyle dolu bir kazan gibiydi. Oturup derslerimle ilgilenmeye alr, yapamazdm. Ama Mesihe iman etmeye karar verdikten sonra birka ay iinde aklm bir tr esenlik kaplad. saya iman ettikten sonra hi sorunum olmad demek istemiyorum, ama o skntlarla mcadele edecek gc buldum. Ve bu gc dnyadaki hibir eyle deimem. Yaammda deien baka bir alan da fkem oldu. Biri bana yan bakmaya grsn, hemen kplere binerdim. niversitenin ilk ylnda bir adam ldrmeye alrken aldm yaralarn izlerini hl zerimde tayorum, fke yle gl bir param olmutu ki, onunla savaacak gc bulamyor-dum. Oysa Mesihi yaamma kabul ettiimden beri, on drt ylda yalnzca bir kez kendimi kaybedecek kadar fkelendim.

96

Yaammda gurur duymadm baka bir alan daha vard. Ancak bundan sz etmek istiyorum. nk bunu de-itirecek bir tek kaynak olduuna inanyorum. O da lm-den dirilmi olan ve yaayan sa Mesihtir. Yaammn bu alan nefretti. Nefretin klesiydim. nsanlara gck oluyor ve kin besliyordum. Ama aslnda ben de herkes gibi gven-sizdim. Ne zaman kendimden farkl biriyle tansam, ken-dimi tehdit edilmi hissediyordum. Ama dnyada herkesten ok nefret ettiim bir kii vard. O da babamd. Ondan iliklerime kadar nefret ediyordum. Babam kasabann alkoliiydi. Eer kk bir kasabada yayorsanz ve babanz ayyalyla n salmsa ne demek istediimi anlarsnz. Herkes onu tanyordu. Arkadalarm okuluma gelirler, babamn kard rezaletlerle alay ederlerdi. Bunun beni rahatsz ettiini dnmezlerdi. Ben de dier insanlar gibi dtan glyor, ama iten kan alyordum. Eve dndm zamanlarda annemi yle kt dvlm bir ekilde bulurdum ki, yerden kalkacak durumda bile olmazd. Arkadalarm eve geldiinde, babam dar karp ahra kilitler, ahrn kapsna arabay park ederdim. Arkadalarma da babamn evde olmadn sylerdim. Babamdan herkesten ok nefret ediyordum. Mesihe iman ettikten belki de be ay kadar sonra Tanrdan sa Mesih araclyla gelen bir sevgi yaamma yle bir ekilde girdi ki, btn nefretimi skp ald. Artk baba-mn gzlerine bakp, Babacm, seni seviyorum diyebiliyordum. Bu sevgiyi gerekten yayordum. stelik bunu yaptm eylerle ortaya koyunca, babam bsbtn sarsld. zel bir niversiteye transfer olduktan sonra ciddi bir trafik kazas geirdim. Boynum zel bakm altndayd, eve

97

getirildim. Babamn odaya geliini hi unutamayacam. Bana, Olum, benim gibi bir babay nasl sevebiliyorsun? diye sordu. Onunla sa Mesihi paylatm. Baba, Mesihin yaamma gelmesine izin verdim dedim. Bunu tam olarak aklayamyorum, ama Ondan aldm gle, yalnzca seni deil, dier insanlar sevip kabul edebiliyorum dedim. Krk be dakika sonra yaammn en heyecanl anlarn-dan biri gerekleti. Ailemden biri, beni ok iyi tanyan bir kii, babam, gzlerime bakarak, Olum, Tanr bunu senin yaantnda yapabiliyorsa, ben de Ona ayn frsat tanmak istiyorum dedi. Ardndan benimle birlikte dua etti ve Mesihe iman etti. Deiikliklerin gelmesi genellikle gnler, haftalar hatta yllar alr. Daha nce de sylediim gibi benim yaamm alt ay ile bir buuk yl iinde deimiti. Oysa babamn yaam hemen o anda gzlerimin nnde deiiverdi. Sanki biri elini uzatp lambay yakvermiti. Ne daha nce ne de sonra byle abuk bir deiim grmedim. Babam o andan sonra ikiye yalnzca bir kez elini srd. Evet, bir kez daha sa Mesihin yaamlar deitirdiine tank oldum. Mesih inancyla alay edebilirsiniz, dalga geip aalayabilirsiniz. Ama gerekten insanlarn yaamlarn deitiriyor. Mesihe iman ederseniz, tavrlarnz ve hareketlerinizi gzleyin. nk Mesih yaamnz deitirmeye balayacaktr. Ne var ki Mesih inanc bakalarna zorla kabul ettirebileceiniz bir ey deildir. Sizin yaamnz yalnzca size aittir. Baka bir deyile her koyun kendi bacandan aslr. Sizinle tek paylaabileceim, kendi rendiklerimdir. Bun-dan sonras size aittir. Karar vermek size baldr.

98

Belki de benim duam size yardmc olabilir: Rab sa, sana ihtiyacm var. armhta benim uruma ldn iin teekkr ederim. Beni bala ve akla. u anda Sana, Rabbim ve Kurtarcm olarak iman ediyorum. Beni olmam istediin gibi bir kii yap. sa Mesihin adnda. Amin.