@ - 100 Dieu Nen Biet Ve Phong Tuc VN

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam
1. Nam n th th bt thn ngha l g?

y l cu ni ca ming, quen dng ch mi quan h nam n theo quan nim ca nh nho. Ngi n ng v ngi n b ngy xa trao cho nhau ci g, nhn ca nhau ci g, u khng trc tip tn tay, s bm nhy, ra hiu g vi nhau chng? (Hai ch "th th" tri ngc ngha: mt ch "th" l trao cho, mt ch "th" l nhn). Hai ngi mun mi nhau n tru, th ngi ch tm tru, xp vo ci tru, t gia bn, khch t nht ly m n. L gio phong kin tht kht khe, vic t tnh yu trc tip kh m thc hin c, ha chng ch cn i mt thm ln nhn nhau! Ngi chu u t nh n gi, theo php lch s bt tay nhau, nhy vi nhau l chuyn thng. Nhng, ngi Vit Nam v ngi ng ni chung, nam n v chm vo da ca ngi khc gii th coi nh c c ch khng ng n. Ngi n ng c thi sung s s b n b xa lnh, nhng khng ng lo bng ngi con gi lng l, b x hi dm pha th kh m ly c tm chng cho ng tm chng. V vy cc nh quyn qu thng "cm cung" con gi. Ngay t tui th sm hnh thnh s ngn cch gii tnh. Thi phong kin xa, ch nhng ngi c t tng tn tin mi cho con gi i hc, v c i hc th con trai ngi ring con gi ngi ring. Trai gi i cng nhau, vui chi cng nhau b bn b cng la ch nho. C hi h nh m cng phi phn bit n ng ng bn tri, n b ng bn phi. thnh th, v chng nm ng vi nhau mt ging l chuyn bnh thng, nhng xin cc bn lu , nng thn n b nm nh trong, n ng nh ngoi tr thnh np ri. Ngy xa, ph bin mi ni u th, ngy nay l vn cn nhiu vng, nhiu nh. Nu cc bn c dp v thm b con h hng qu th tt nht hai v chng nn trnh nm chung ging ko cc c cn cm thy chng m pht .
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_001.html [10/09/2007 10:20:05 CH]
2. Mi li l g?
Trong x hi phong kin xa "Nam n th th bt thn" nn hn nhn cn phi ngi mi gii. nu yu nhau, ci hi khng cn mi li s b ch trch l "Phi lng nhau" "Mc phi ba yu". Nguyn Du vch ng cho Kim Trng. Thu Kiu c yu nhau ri s "Liu bi mi manh" nn cc c nh nho mi kch lit phn i khuyn con chu rng: "n ng th ch Phan Trn, n b th ch Thu Vn, Thu Kiu" Chu Mnh Trinh vnh Kiu cn ni: "Ch v mt ti mi manh cha c, th tht nhiu; trng gi mc vo, phn hoa dnh mi"...Nu khng c "Nh bng a mi" th nh trai lm sao bit c ngi thc n trong ca cc phng khu. Trong x hi c, c nhng ngi chuyn lm ngh mi li, nu p i va la th b mi s tr thnh n nhn sut i. l t hng xong, t b mi mt na mm xi, na con g km theo chic o la. Chn thng con u lng th no cng c mi b mi n d, t ngha tri n. Nhng cng c nhiu tai ho do nhng b mi c ng c bt chnh gy nn, i tr sut i mang mi hn v phn hm duyn hiu: ..."Hoc l bi "M thy ln qut", qun nhng thi m tm mng c, qua li t nhiu ngt ming, p ung duyn c nng ni th, nng tin ti m nh gnh tnh chung. Hay v chng "Mi li o bng", chng nhm khi vo lng ra khi, ni ph mt ngt rt vo tai, d dnh phn gi ngn ng tnh, gi nhn s non quyn to ho"... (Trch "Vn t sng ngi con gi" - Mt bi vn t khuyt danh c truyn tng H Tnh vo u TKXX). x hi mi cng cn c b mi, b mi thi nay l ngi c vn, ngi u cho i tr xy dng hnh phc lu di. trong tng lai, c l vai tr ca b mi l nhng phng tin thng tin i chng (nh qung co trn i truyn thanh truyn hnh, bo ch, chp nh) v nhng cng ty du lch, cu lc b nhng ngi c thn...
3. L vn danh c ngha g?
"L vn danh" l l nh trai n nh gi hi tn tui c gi, ngy nay gi l l "Chm ng" hay l l "Dm" (c ni kim c l dm v hi cng mt lc gi l l dm hi). Truyn Kiu c cu "Tin a canh thip trc cm lm ghi". "Canh thip" l giy ghi h tn, tui, qu qun, con ai. Trc Cch mng Thng Tm 1945, nhiu vng nng thn, con gi t khi sinh n khi ly chng vn cha t tn, nu nh gia nh khng cho con gi i hc. Con gi khng cn vo s h, s lng, khng i hc nn cng khng cn dt tn vi. trong nh con gi mi sinh ra c gi l con Hm, con Mc, con Cht em...Trong nh gi tn g th xm ging gi theo tn . n lm l vn danh, ng bc hoc b mi t cho ci tn ghi trong giy hn th, c khi chnh ngi mang tn cng khng bit mnh mang tn g trong giy hn th, v khi v nh chng li gi theo tn chng, khi c con gi theo tn con, c chu ch tn gi theo tn chu. L vn danh khng phi hi tn m ch yu l hi tui, hai h quyt nh i nam n hp tui nhau th ly c nhau, tui xung khc th thi. Trong hn nhn xa ch ch trng c mn ng h i hay khng, c hp tui hay khng, gia nh no thn trng mi tm hiu k "Cng, dung, ngn, hnh" (thng l cc gia nh gia gio). Chng nhng cc chng trai, trc khi ci cha bit mt v, m c nhng ng b chng l ngi ch ng i hi du cng khng bit mt con du, do trong gia nh sau ny mi xy ra nhiu chuyn oi om: -"Cm n ng b thng n, ti xin ng g, nhng xin tha chuyn trc: con ti mm mp chng bng ai!" Tng nh vy l mnh tm c con du hin hu, khng anh chua ngoa, ai ng ci v mi bit con du st mi!. Nhng nh vic, bit tnh sao? Li c trng hp nh tro: Khi i hi th cho thng em nhanh nhn v "sch mt" hn ng vai chng r, n khi ci th li ci cho thng anh n n, xu x. "Ming tru du nh ngi", bit tnh sao y? Du sao cng mang ting mt i chng.
4. Ly v kn tng, ly chng kn ging c ng khng? c cn thit khng?

i vi cc c th cu hi ny tha, v "Ni no ging y","Cy no qu y","Gi nh ai quai nh y","Con nh cng chng ging lng cng ging cnh", "Tm ni c c gi thn", ai chng mun c trai hin gi m, r tho du hin. Thi nay, mt s bn tr coi thng cho l phong kin lc hu. C nhng i trai gi mi ch gp nhau trn mt on ng, vi nh c, tnh chuyn vung trn, thm ch h bit r c "Ngn ngun lch sng"!!!nh rng cng c trng hp "Mt ngy nn ngha, chuyn nn duyn", song thnh cng l c bit, tht bi l ph bin. "Tm tng, tm h" khng c ngha l tm chn sang giu, khinh ngi ngho kh, m ch yu l tm ni c gia gio, c c . "Cha m hin lnh c cho con","i cha n mn, i con kht nc". Con ngi sinh ra ln ln do nhiu yu t x hi chi phi, nhng nam n thanh nin mi ln ln, trng i cha tng tri, gio dc gia nh l yu t quan trng v ch o. Hn nhn l vic h trng, tc ng c i, m con ngi rt d m qung trong tnh yu. Qua tun trng mt khng phi mi vic trong quan h v chng u sun s. khi c nhng vic kh khn, trc trc trong cuc sng, ai cng mun tm iu hay l phi gii quyt cho tho ng. Lc cn da vo "Tng", vo h hng, tm nhng tnh cm chn thnh v tri thc ng n. "Mn ng h i", tc l tm ni hai gia nh, hai bn thn thuc, c nhng mt cn i ph hp vi nhau, ch u phi bc bc leo thang, k khinh ngi trng. Ngoi ra cn mt yu t na: Tnh n gien di truyn. Ngy xa trong mt vi hon cnh c bit c ng chng tho thun ngm vi v i "Xin ni". Xin lu : nhng ngi n b khng thuc loi lng l u - ta cng ch cn bit ni nh vi nhau thi v nhn mnh "Hon cnh c bit"!
5. Ngi trong cng h c ly nhau c khng?

cc nc u M, anh ch em con ch bc rut vn c quyn ly nhau, qua tc phm "gini Grng" ta thy mi tnh gia hai anh em con ch bc rut Grnge v gini s d trc tr l do thi keo kit bin ln ca lo Grng, ch tc gi khng ng n vn chung huyt thng. Trung Quc l mt nc chu nh hng ca vn ho phong kin nng hn ta nhiu, nhng anh ch em con c, cu rut, con d rut vn c ly nhau. Xem Bo Thoa, Bo Ngc... trong "Hng Lu Mng" yu nhau, ly nhau l chuyn bnh thng. nc ta, di triu Trn, con chu nh vua ch c ly ngi trong Hong tc (ly sang h khc s b nn ngoi thch cp ngi). Hng o vng Trn Quc Tun ly Thin Thnh cng cha, tc l c rut ca mnh. Vua Trn Thnh Tng ly Thin Cm Hong hu, tc ch con bc rut. Vua Trn Minh Tng ly L Thnh Hong hu, tc con ch rut, u l chu ni vua Trn Nhn Tng vv... Cn trong dn gian t triu L v sau, nu trong h ni thn cng qu m ly nhau gi l hn th, h hng khng chp nhn. Nu cng h nhng xa i, thuc chi khc nhau hay xa qu (gi l bit t ly tng) th vn ly nhau c. Thi xa, do trng nam khinh n, hoc thiu hiu bit v gien di truyn, nn anh ch em con c, cu rut coi nh khc h vn c quyn lm thng gia vi nhau. Ca dao tc ng trong dn gian cn ca ngi trng hp chu cu m ly chu c, coi nh "Thc la trong b, ging m nh ta". Nhng di truyn hc khng nh rng ngi c chung huyt thng m c con vi nhau th qua nhiu i dng ging b thoi ho, c trng hp b qui thai, v vy anh em h ly nhau, k c h ni hay h ngoi u khng c li. Lut php nc ta qui nh cng chung huyt thng ba i, k c bn b hay bn m, u khng c ly nhau.
6. S tch t hng
"T hng Nguyt lo thin tin" da theo tch Vi C gp ng lo trong mt m trng, ngi kim sch hng v pha mt trng, sau lng c ci ti ng y dy . ng lo bo cho bit y l nhng vn th kt hn ca ton thin h. Cn nhng dy buc chn nhng i trai gi s thnh v thnh chng. Mt hm, Vi C vo ch gp mt b gi cht mt m a b i qua. Bng ng gi li hin ln cho bit a b kia s l v anh. Vi C gin, bo y t tm git a b y i. Ngi y t ln m a b gia m ng ri b trn. Mi bn nm sau, quan Th S Trng Chu l Vng Thi g con gi cho Vi C. Ngi con gi dung nhan ti p, gia lng my c nh mt bng hoa vng. Vi C gn hi, v mi bo: Thu cn b, mt b v h Trn b vo ch b mt tn cung tc m phi. Vi C hi: C phi b v cht mt khng? ngi v bo: ng th! Vi C k li chuyn trc, hai v chng cng qu trng nhau cho l duyn tri nh sn. Mu chuyn vui: Tnh yu lm cho con ngi l ln. ..."Tu Thng , theo h thn th thng khng cn i li tr khn ca con ngi. lm nh th khng khi mang ting l tri nh nhen. iu m thng nn lm l hn ch tr khn ca con ngi." -"Bng cch no"? -"Ch c tnh yu-Khng c g lm con ngi l ln i nh trong tnh yu. Tri ch cn phi mt v thn mang vng dy xung trn, c i trai gi no gn nhau th qung cho mt vng. Ngi no cng thng minh th cn qung thm cho nhiu vng. Con ngi ch lun qun trong nhng vng y m chng bao gi ngh ti chuyn ln quy nhiu nh tri na". Tri khen "Tht l diu k"!, bn truyn cho ng tin gi mang nhng chic vng ca tri xung trn gian. T ngy b ng tin gi khoc vo ngi mnh nhng vng dy tnh i, con ngi ch lun qun vi nhau, khng cn ngh ti chuyn nh nhau vi tri na. ng tin gi y c gi l ng "T" .
7. Tc thch ci hay d ra sao ?

"Thch" l d hoc d nhiu m hay t. Thi nay tn trng t do luyn i hn nhn, lut hn nhn trong ch mi gii phng cho nam n thanh nin, nhng lut tc cn g b, tri buc. thch ci cng l mt l tc lc hu ri rt li, tri buc c nh trai ln nh gi, c khi lm cho chng r phi b cuc m ni thit thi nht li ri vo thn phn ngi con gi, du sao cng mang ting mt i chng, du sao cng lm cho nhng chng trai khc phi ngi, xui nn phn hm duyn hiu. Ngay thi trc cng c cu: "Gi th bt lun ti". ng l nn v nn chng, thnh gia thnh tht, l mng cho c hai gia nh, nhng gp phi mt vi b c, ng bc bn nh gi kh tnh, thch ci no qun o, nn dp, no ru bnh cau tru, che thuc, no np t, ln g, no nhn xuyn, hoa tai, tin mt, li cn tnh c du c ci bao nhiu mm, nn nh trai phi b cuc. Cng c m nh trai phi chy ngc chay xui, lo xong vic ri ko cy tr n; song, ngay t bui thnh hn, ngha v chng, tnh thng gia b st m, l mm mng gy nhiu bt trc v sau. Cng c trng hp, nh gi tng thiu khng t lc cung cp cho ci l lng "Tr n ming", i hi nh trai phi lo chu ton. Cng c trng hp, b m c du cn phi xut ra gp nm gp mi ln v sau khi thnh thn cn cho con gi, con r nhiu th, nhng cng thch ci cao trnh ting x xo, m tiu, cho rng con mnh d duyn ri, nn phi cho khng. "Hay t" l dnh cho nhng gia nh c hc thc, khng thch tin, thch ca m thch ch ngha vn chng vi chn r con nh gia th, vi hy vng tng lai con mnh cn c "Lng anh i trc vng nng theo sau" ch khng n ni phi ri vo nhng anh chng "Vai u tht bp" ni "Nc mn ng chua"
8. Bnh su s hay bnh phu th?

Trong l ci c nhiu l vt, nhng khng th thiu bnh "Su s", nguyn xa l bnh "Phu th", mt s a phng ni chch thnh bnh "Su s". Bnh su s lm bng bt ng trng, da, u xanh v cc th hng ng v, nn hnh trn, bc bng hai khun hnh vung p li vi nhau va kht, khun lm bng l da, l cau hoc l da, v nguyn khng luc gi mu xanh thm. S d gi l bnh phu th (chng v) v l biu tng ca i v chng phn p duyn a: vung trn, trong trng mm do, ngt ngo, thm tho, xanh thm, ng thi cng l biu tng ca t tri (tri trn, t vung) c m dng ng hnh: Rut trng, nhn vng, hai v xanh p li buc bng si dy hng.
9. Tin np theo (hay treo) l g?

Tin "cheo" l khn tin nh trai np cho lng x bn nh gi. Trai gi cng lng x ly nhau cng phi np cheo song c gim bt. Xut x ca l "Np cheo" l tc "Lan nhai" tc l tc chng dy dc ng hoc cng lng. u tin th ngi ta t chc n mng hn l, ngi ta chc tng, c ni cn t pho mng. p l, on a du cng a tru cau ra mi, a qu, a tin biu tng. Dn n c nhng ngi lm n bt chnh, li dng c hi cng chng dy, vi tin, sch nhiu, tr thnh tc l xu. V thi xu lan dn, gy nhiu cn tr, triu nh phi ra lnh bi b. Thay th vo , cho php lng x c thu tin cheo. Khi np cheo cho lng, tc l m ci c lng cng nhn c giy bin nhn hn hoi. Ngy xa, cha c th tc ng k kt hn, th t np cheo coi nh t hn th. Np cheo so vi chng dy l tin b. Khon tin cheo ny nhiu a phng dng vo vic cng ch nh o ging, p ng, lt gch, xy cng lng...Nhng nhiu ni ch cung n cho l hng ch chn. hn na th k, l ny b bi b ri. Thanh nin ngy nay ch cn thy bng dng ca tin cheo qua ca dao- tc ng. - Nui ln th phi vt bo Ly v th phi np cheo cho lng. - Ci v khng cheo nh tin gieo xung sui. - ng x nh trng thnh thnh Quan vin m o ra nh n cheo. - Ly chng anh s gip cho Gip em... Gip em quan tm tin cheo Quan nm tin ci li o bung cau. Tht qu cng iu, Ch tin cheo khng th vt qu tin ci.
10. Nhng cch g b cho bn tr khi lo m ci

ng l mng m ci nh tc l tri buc thnh ra lo m ci. Tc c truyn nhim lu khng d mt mai i ngay c. Vy phi lm th no? gip cc gia nh ci du, mt s gia vng nng thn c tc gp l ci: u nm gia nh bo cho h hng xm ging bit d nh ci du vo thng no, thng thng vo sau v thu hoch. Ln lt cc gia nh ng gp cc khon go np, go t, u xanh, ru hoc tin theo nh lng. Cn ln g th gia nh no t liu cho gia nh y. Tc gp ci cng ging nh hi tng t tng tr, hi cy cy, hi lp nh... lun phin cc gia nh. y l mt tc hay, cng nhau lo dn n lt mnh phi lo nhng khon ln. Tin, qu ci ca khch, bn a ti thc cht cng l hnh thc gp l ci, nhng khng ch ng c k hoch, th c khng cn, th cn khng c, thnh ra tn km. L chi h ngy nay, chung vn kinh doanh bun bn cng l xut pht t hnh thc gp tin nhau lm nh ci v, tu tru b nng thn. V xut pht t h hng gip nhau nn mi gi l chi h. Nu on Thanh nin a phng no vng mnh, cn b on cng tm lim khit tho vt, t chc "Hi chi h ci v" c k hoch qun l kinh doanh s dng phn phi cht ch, t c nhiu bn thanh nin hng ng, tham gia...Bc u cng c mt s a phng t chc "Dch v m ci" nh mua sm cho thu qun o ci, bt a, m chn bn gh, phng mn, t chc trang tr, chp nh, ca nhc...va kinh doanh gy qu, va phc v thun tin, c ch u i vi ngi gp c phn,vi on vin.
11. C du trc khi v nh chng phi c nhng th tc, ng tc g ?

Khi nh trai bt u n n du th c du cng vi ch r n trc bn th gia tin, khu u lm l, t khn nim xin t tin chp nhn k t nay nn v nn chng, ph h cho trm nm duyn a phn p, cm st giao ho. Cng c th nh gia trng khn h cho c bi bn hn hoi. L xong, hai ngi a hp tru, bao thuc, i mi cho thn nhn, khch, bn khp mt lt, ngi nh sau, nhng m ci c t chc thng c s sp xp v tr sn. Trong khi cho mi, c du phi gii thiu cho chng r bit mi quan h bit cch xng h. Sau cng, trc khi bc ra ca v nh chng l l t cha m: Cha m ngi sn mt pha ca chnh, nu ng b ni ngoi cn thng ti c n d th ng b cng ngi chung mt pha, nhng gh cao hn. Thi xa c i tn hn phi ly hai ly, ngy nay chm chc, ci u cung knh "Xin php ng b, cha m con v nh chng", "Xin php ng b, cha m con xin n em X v". Lc , cha m ban pht cho con gi, con r mt vt g lm k nim, c th l nt ci bt, mt gng soi nho nh, mt cun sch hoc mt chic khn, chic qut.... Nh giu cn cho thm hoa tai, nhn ci hoc quan tin... (Ch , nhng th ny nh trai a n hm l np ti. Trong gi qu ca b m cho con gi c ci chm ci tc, hoc by chic kim nh tc hoc kim khu gi trong khn vung). i vi ng b cng c nhng ng tc tng t.
12. L xin du c nhng ngha g? v th tc tin hnh.

L ny rt n gin: Trc gi n du, nh trai c mt hai ngi, thng l b bc, b c, b ch ca ch r a mt ci tru, mt be ru n xin du, bo trc gi on n du s n, nh gi sn sng n tip. Phong tc ny c nhiu ngha hay: Mc d hai gia nh quy c vi nhau t trc v ngy gi v thnh phn a n ri, nhng phng mi s bt trc, mi tin tht thit, nn mi nh ra l ny, biu hin s cn trng trong hn l. Thi gian ny ch r v cha m ch r rt bn rn khng th sang nh gi, nn nh ngi i din sang bo trc nh b phn "Tin trm". trong trng hp vn nht hoc do thi tit, hoc do tr ngi giao thng, gn qua gi quy c m on n du cha n, nh gi bit ch ng lm l gia tin hoc phi ngi sang nh trai thm d. Trng hp hai gia nh cch nhau qu xa hoc qu gn, hai gia nh c th tho thun vi nhau min l bt l ny, hoc nhp l xin du v n du lm mt. Cch nhp l xin du v n du tin hnh nh sau: Khi on n du n ng nh gi, on cn chnh n t trang, sp xp li ai i trc, ai i sau, trong khi mt c gi i u h cng vi mt ngi i l (mt mm qu trong ng tru cau, ru... )vo trc,t ln bn th, thp hng vi ri tr ra dn ton on vo lm l chnh thc n du. L ny phi tin hnh rt nhanh. Thng thng nh gi vi cho xong, ch ng xin min l ri mt v huynh trng cng ra lun n on nh trai vo.
13. M chng lm g khi con du bt u v nh?

Phong tc mi a phng mt khc, tri ngc nhau nhng u c ngha hay: Ngy xa nhiu a phng Ngh An, H Tnh c l tc m chng ra ct nn cho con du: Nh trai t sn trc ng mt ci ni ng, mt ci go, trong ni t sn mt quan tin ng v ng y nc trong. C du vo n cng dng go mc nc ra mt mi, chn tay, m chng bc ra ct nn cho con du. Con du, mt tay cm ly quan tin, mt tay vn cm qut che mt. M chng dt con du vo nh t quan tin v ci qut ln bn th, ci u l gia tin (bn ly ba vi theo t th ca n). Sau m chng dt c du cm c tin v qut vo bung. Trong bung chun b sn tru nc hoa qu, ging chiu mi. i chiu tri p vo nhau, do mt ngi thn trong h c tui tc, v chng song ton, con chu ng, lm n nn ni, c gia nh mi n tri chiu; nu m chng c tiu chun trn th m chng trc tip dn ging tri chiu, nhng b chng th khng c. Khi con du ngh ngi xong, khn ym chnh t mi bng hp tru ra cho h. Trng hp m chng mt th mt b c hay b d thay th. Phong tc ny c nhiu ngha: - Thi xa, con du trc khi v lm du, cn hon ton xa l, b ng, cha bit u l bung u l bp, ai l b m chng. Tr trng hp xm ging quen bit nhau t trc khng tnh, l thn phn con gi cha ci v nh trai th b d lun gim pha l con nh h n. C ngi chng li rt r e l, c trng hp trc l ci cha h t mt nhau, vy nn m chng nim n ra n du, dt du vo nh l hay, l phi l. Mi bc v nh chng c t tin, ng b, cha m chng ban phc lc, di do nh nc quan tin l biu tng vn ling ca ring m m chng trao cho. Nhiu a phng li c tc khc: Khi con du va vo n nh th m chng cm chic bnh vi tm lnh sang hng xm t pht. Tc cng c ngha hay: Tc l m chng xc nh vai tr, trch nhim con du s v lm ch, m chng sn sng trao quyn cng vic trong nh trong ca cho con du, nhng khng phi trao ton quyn y ht trch nhim m b vn l ngi nm quyn iu hnh, v bnh vi l vt tng trng cho b Cha trong nh.
14. Ti sao m c du king khng i a du?

Trong ch phong kin c, hn nhn cng p, thng l cha m t u, con ngi y. Thc ra, trong nhiu gia nh, ngi cha quyt nh mi vic, ngi m ch bit tun theo. V th xy ra mt s trng hp oi om: Ngy con gi vu quy ng l l ngy vui nht trong i nhng ngi th khc lc bun ti v b p buc, ngi th lo s cnh lm du, lm v, t tm b cha ri m, nay t nhin m con xa nhau; m thng con cn th di, cng mi lng st si khc. Th l, trong khi hai h ang vui mng yn m nh ngoi th hai m con li thi, cp nn ra v. Tan tic, nh trai chng tm thy c du u na. Qua mt vi m i loi nh vy ngi ta rt kinh nghim khng nn m c du i a du, dn dn bt chc nhau, tr thnh tc l. Mt vi a phng, c b c du cng khng i a du vi l do con mnh g bn cho ngi. Tuy rng trong vn sch c ghi "Gi th bt lun ti" ngha l khng bn n tin ti trong vic ci hi, nhng khng hiu v sao trong ngn ng Vit Nam li kt hp "G bn" lin nhau. Thi nay hn nhn t do, trai gi tm hiu, yu nhau kt hn trn c s tnh yu i la, cha m ch tham gia gp , hng dn, vy th cha m c nn n d l vui ca hai con khng? c nhiu m ci ngy nay b tc king ny.
15. Ti sao trong gi qu m cho con gi trc gi vu quy c mt chic trm hay by chic kim?
Chng ti cha c bit mt ti liu thnh vn no ni v tc ny, c l v cc c nh nho ngy xa cm bt l phi vit nhng li thanh nh. Tc ny ch l mt th b truyn do ngi m th th "tm s" ngm vi con gi vo bui trc khi v nh chng. Thi trc, c du qun khn nhiu trn u, c nh my chic kim trn khn l hiu ri. V khng c ti liu thnh vn, v c nhng trng hp m mt sm hoc m ci xa qu vng m, nn nhiu b m thi nay (vn l c du ngy trc) khng bit truyn tip cho con gi. Xut s ca tc ny l phng tai bin "Phm phng". "Phm phng"l g? Ni th tc l cht ngay trn bng v ngay khi quan h v chng. Ca dao tc ng c cu "nht phm phng, nh lng ln" c ngha l: c n lng ln ngon ming, du cht cng sng. Chng r qua my ngy m lo lng, chy ngc chy xui, bn rn, vt v, m tn hn l m xao xuyn, ro rc nht, li thm my chn ru ng ng say, n mt thi im cm xc qu , nu ngi c th cht v tm thn suy tn nhiu th lc xut tinh, thn kinh t trng thi hng phn qu chuyn thnh c ch qu , d b phm phng, nu ngi v khng bit x l kp thi c th ngi chng cht trn bng v. Hu nh khng c trng hp ngi ph n b phm phng. Trong lc giao hp, ca bung ng kn, thn th lo l, li thm tm l e thn xu h, s hi, nu ngi v th ngi chng ra, dng vt thot ra ngoi, mt s iu ho kh m kh dng th kh lng cu cha. Lc , sn c ci trm ci trn u hoc my chic kim nh vnh khn, ngi n b mt tay vn m rit ly pha di lng chng mt tay ly chic trm hoc kim chch vo pha di h xng chu, pha trn hu mn, kch thch n lc no ngi chng tnh li. Ngi con trai no c lng t th git lng. Nu cha tnh th tip tc chm kim, ly mi xoa trng hoc ly giy bn chm th, h thy c mu chy l cha c. Trong phng i tn hn nn ngn n con nhm to thm khoi cm, mt khc cng v mc ch na, nhng vn ch phi m rit chng trn bng. Chng ti khng i su vo lnh vc y dc, song c phng thuc c lu truyn trong dn gian: Ct chut v l h gi nh, ngi n b ngm ri trm vo ming chng, v lc ngi chng ang nm sp rt kh thuc. Trng hp nh, ngi n ng vn cn tnh nhng c th lit nhc sau khi giao hp, gi l phng tht, phi ung thuc b dng mt thi gian sau mi hi phc sc kho. Cn ti sao li 7 chic kim: Theo quan nim c truyn " Nam tht n cu" (n ng 7 va, n b 9 va). V phng xa , dng cho con r nn b m v ch a 7 chic kim - ch khng phi dng cho con gi v con gi khng b phm phng. Trong hng vn trng hp mi c mt trng hp l phm phng, nhng cc bn tr cng nn bit trc khi ng s bit ch ng x l. iu cn thit l phi cng nhau hiu bit, thng cm m phng nga, nht l trong tun trng mt hoc v chng cch xa nhau lu ngy v gp nhau. Cc bn gi v e thn xu h nht thi m mang li mi n hn sut i.
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_015.html (1 of 2) [10/09/2007 10:20:22 CH]
Gii thiu thm phng thut cha tai bin phm phng: Khi nam n giao hp vi nhau, khoi cm ln n cc , tinh kh xut qu nhiu, c th cht (cht trn bng v). Khi xy ra nh th, nht thit khng c y ri nhau ra (d l xu h cng phi nguyn nh t th ang giao hp). Nu n ng xut tinh qu nhiu b thot, th ngi n b phi chm ming thi hi nng ca mnh vo ming chng, nu n b b thot ht kh, th n ng cng lm nh vy, tng hi nng ca mnh vo ming v. Tng hi nng nh vy my chc ln, dng kh s dn tr li. Trong khonh khc cp bch ginh git gia ci sng v ci cht nh vy, bo v iu ho hai kh m dng, chng nhng khng c hong ht ri khi ging, m khng cho dng vt thot ra khi m h, nn phi m cht ly phn na mnh pha di, Ngi ngt lm ri khng bit g na, hon ton phi do ngi sng ch ng m rit ly, cho kh khng tuyt hn, phi tng kh lin tc cho n khi sinh kh ca ngi kia tnh li mi thi. Cch tng kh: Phi chm ming li, a c kh t h an in(1) ln, truyn qua ming tng kh vo n yt hu ngi kia theo nhp th. Cch ny c trai v gi u nn bit. Sau khi dng kh hi phc phi dng bi "Nhn sm ph t thang"(2). Nu nh ngho khng c nhn sm, th cp tc dng 4 lng hong k, 2 lng ng quy, 5 ng cn ph t, sc ung cng c th cu sng c. Trng hp ngi n ng xut tinh qu nhiu kh ht, m nh y ra ri, th phi cp tc vc ngi dy m chong ly m tng kh vo ming, nu kh qua ming kh vo th dng ng thng hi hai u t vo ming m thi, min sao hi vo c qua cung hng. C th mn ngi n b, con gi mnh kho khc h hi, khng nht thit phi l ngi v hoc ngi n b va giao hp. l cch ly ngi cha ngi, kh nng sp cht vn cu sng c. (1) H an in: vng bng di rn. (2) Nhn sm ph t nhang: Ph t: 1 ng cn. Phc linh: 7,5 phn. Nhn sm: 1 ng cn. Bch trut: 1 ng cn. Bch thc: 1,5 ng cn
16. Ti sao phi c ph du

Tc l xa cn c ph du v hn ngn cng p, do cha m nh ot, nhiu ni li c nn to hn, thng thng th "N thp tam nam thp lc", con gi mi ba tui v nh chng bit g u! do c du phi c ngi dn dt. Ngi dt c du gi l ph du. Ngy xa ph du phi l ngi c, ngi d hay ch em thn thit ca c du, c kh nng thuyt phc, by v cho c du, c c du knh n, mn phc, c b m c du y thc. Ngi ph du phi l ngi may mn, tt phc, duyn a, phn p, con gi lnh mnh ngoan ngon, gia nh m m, hu c th truyn kinh nghim lm du, lm m, lm v cho em, cho chu mnh. Ph du nhiu khi cn phi li nm by ngy sau cho c du bun v ch bo kinh nghim. Thng thng ph du cng tr li vi du r trong l li mt. m ci ngy xa phi c ph u, khng nh l, v cng khng c danh t "Ph r". m ci ngy nay, nhiu ni c c ph du, ph r, c m mi n nm su i ph u ph r ton l trai thanh, gi lch, cha v cha chng. C l ch yu c du thm bn, ch r thm bu. Hay phi chng ngy nay chng r bn ln e thn hn xa, nn phi c ngi dn dt. Hay m ci trc thng sinh ra nhiu m ci sau nn phi chm lo o to nhng c du, ch r tng lai.
17. L li mt c ngha g?
L thnh hn, t hng, hp cn xong xui, hai v chng tn hn tr v nh gi mang theo l vt t gia tin ng b cha m, i cho h hng thn nhn bn nh gi sau n b m v vi thn nhn sang nh ch r. K t bui , m c du mi chnh thc ti nh ch r v nh thng gia, v trong l ci, m c du (c ni c b) khng i a du. L li mt thng tin hnh vo ngy th hai hoc th t sau ngy ci (gi l nh h hoc t h) tu theo khong cch xa gn v hon cnh c th m nh ngy. Thnh phn ch khch rt hp, ch gi gn trong phm vi gia nh. Phng theo tc c Trung Quc: nu trong l li mt, c ci th ln ct l tai tc l ngm bo vi nh gi rng nh trai tr li, v con gi ng b mt trinh (m tn hn c lt giy bn, gi l giy thm trinh, xem ngi con gi cn trinh tit hay khng. Nu cn trinh th trn giy bn s c my git mu. M Gim Sinh sau khi cng p ph trinh nng Kiu xong dng "Nc v Lu", "Mu mo g" hng lng gt lng chi tng nhm l Kiu vn cn trinh). Trng hp hai nh xa xi cch tr, ng gi b lo th nn min cho nhau, c du ch r nu bn ng tc cng nn c min th. Nu iu kin cho php th nn duy tr, v l ny mang nhiu ngha tt p: -Nhc nh con o hiu, bit t n sinh thnh, coi b m v cng nh b m mnh. -Tht cht v m rng mi quan h thng gia, h hng ngay t bui u, tnh cm c nhn i. - Hai gia nh cng trao i rt kinh nghim v vic t chc hn l v bn bc v trch nhim ca hai bn b m trong vic tc thnh cuc sng cho i tr trong tng lai.
18. Tr li cu hi khng r cu hi
Ti sao k quc th? V cc bn tr mun hi nhng ngi khng t thnh cu hi, hoc khng bit m hi v nhng vn ny thi trc ch do ngi m thm vi con gi, ngi n ng ch thm hiu m khng bao gi ni ti. l nhng b mt trong phng gia i trai gi. Chng ti cng ch xin ni thm vi cc bn tr, xin ch hiu lm l chuyn khiu dm, thit ngh v hnh phc i la, v tng lai ni ging, trc khi thnh hn cn c nhng kin thc s ng: Tui dy th t la tui no? C nhng biu hin g v tm sinh l? " N thp tam nam thp lc". Theo nh gi ca cc c ngy xa, gi mi ba trai mi su ng tui dy th. Trong tui pht dc , c th ln nhanh nh thi, ch u nm n cui nm bin i rt nhiu: m hng, ngc n, mng pht trin, nh m mao, nam mc ria mp, mt s th mt ni trng c, n hnh kinh, c tm l e thn khi tip xc vi ngi khc gii, nh mt t nh kn o, k c tip xc vi ngi thn trong gia nh nhng khc gii bt u c s ngn cch. C nam v n tui ny ham lm dng. C trng hp tui dy th n sm hn hoc mun hn vi nm. Thi xa, to hn, c c gi mi ba tui bt u sinh n. Nn ch , mc d con gi c dc tnh nhng giao hp sm c th s suy nhc nhanh chng dn ti hu qu lm cho ni ging b suy thoi. Trai gi giao hp l thun theo quy lut iu ho m dng nhng ch nn khi no c hai bn u c khoi cm mnh. Ngi n b thng khoi cm chm hn n ng, cc bn trai nn ch kin tr ch i, kch dc nh nhng, ng xy ra tm l lo s. Mt c im na l khoi cm n b n chm hn nhng lu hn vy nn c trng hp ngi n b chn nn v ngi n ng khng p ng c yu cu sinh l, c khi dn ti ngoi tnh hoc ly hn. V hnh phc lu di, nhiu khi ngi n ng bit t kim ch. V d trng hp v chng xa vng lu ngy gp nhau, gp phi thi k hnh kinh ca v, c khi ngi v n chng phi chiu theo chng nhng rt c hi n v sinh ph n. Trong trng hp mi sinh n cng vy. Ngi n b c thai gn ti k sinh n th chng nhng n ng m n b cng vy, phi t kim ch dc cm, tt nht l nn tm thi dng li bo v cho sn ph v thai nhi: Nam n thanh nin cha ly v ly chng, hoc tnh duyn khng mn nguyn thng c thi th dm t khoi cm nht thi nhng rt hi cho sc kho lu di v sau. Nn bit trc trnh hu qu khng hay, nht l i vi nam gii. Trc lc ng phng, c nam v n u phi sch s, tm hn th thi, king k lc mi lao ng nng nhc hoc mi i xa v cha kp ngh ngi. Coi vic hiu bit v nhng kin thc v sinh giao hp l cn thit, v, chng nn nh nh tm tnh, ch coi l chuyn dm .
19. Khi ngi n b ti gi cn c nhng th tc g?

n ng ly v gi l th, n b ly chng gi l gi. C nhiu trng hp n b phi ti gi: Mt l duyn khng a, phn khng p phi ly hn; hai l na ng t gnh, go ba khi tui cn xoan... y chng ti khng ni n s khc bit gia lut hn nhn thi xa v thi nay, v nhng quy nh bt cng v ph n thi phong kin m ch ni v phong tc, trong mt s phong tc cn duy tr ti nay: -Cha m ch g bn mt ln, ln sau khng tham gia ci hi. -n b go, tc gi l "N dng" t c trng hp ly c trai tn, phn ln lm v k hay v l, ni chung l chp ni t duyn, "R r cp li", nn l ci hi ch b hp trong phm vi thn nhn gia nh v vi b con xm ging.
20. Ti sao n dng khng ly c trai t?

Khng phi tc gi t cu hi gii p, m chnh tc gi thc mc mong c gii p v sao c s bt cng ? Ngy xa nhng ngi n b go chng hay b chng b th ch cn cch ly l hay ly k, mc du cn tr, cn xoan cng t ai ly c trai tn (trai t). Nhng ai l trai cha v m kt duyn vi gi c mt i chng, d t tui hn mnh, cng b lng trn x di ci ch. Ngc li c nhng c lang qun ngoi t tun, hai ba i v vn ly c con gi t ch bng tui con mnh. Nh vy m thin h vn khen l p i va la. Nhng ngi n b duyn phn hm hiu, qa la l th, ngy xa ch lm v l nng hu, thi nay rt kh ly chng. Lut hn nhn phong kin c nhiu iu bt cng i vi ph n, lut hn nhn sau Cch mng thc hin ng nam n bnh quyn, nhng tp tc d lun x hi vn cn bt cng i vi n. Vy mun thc s gii phng ph n, ph n phi t u tranh i gii thot khi nhng mc cm v l ni trn. Xin kin ngh cc cp lnh o, trc ht l cn b on th ph n hng dn d lun xo b dn nhng mc cm bt cng ni trn.
21. Quan h v c v l ra sao?

Ngoi tr ch mu h, cn nh trong ch ph h ngi n b chng my khi c chng c, chng l; ngc li n ng nm th by thip l chuyn thng, cng quyn qu cao sang cng lm v: Minh Mng c 142 con, "Nht d ng giao, tam hu dng" (trong mt m ng vi nm b th ba b c thai) cn bao nhiu v th khng th thng k c. Nguyn Cng Tr 73 tui, ly v l th 10, m tn hn cm tc: "Tn nhn dc vn: Lang nin k? - Ng thp nin tin nh thp tam" (Dch ngha: Nng mun hi anh: chng my tui - Nm mi nm trc mi hm ba) o Thin cha ch cho php con chin mt v mt chng. Thng thng v c ly trc, v l ly sau. Nhng c trng hp ngi con trai lm n xa nh, t ly v, cha c cha m v h hng chp nhn, qu nh cha m dm hi sn cho mt c v khc bt v ci. Ngi v do cha m ci hi, du rng ly sau vn l v c. Ngi v t chn, nu sau ny c cha m chp thun, mc d con gi con trai u ln, vn phi chu phn lm em. Con v b du nhiu tui hn vn phi cho a con b c ang m nga bng anh bng ch. Trng hp v c cht sm, khng c con trai th con trai v k sau vn l trng nam, l ch tn tha trng ch con trai v l v phn thip khng mn ng h i , khng phi do ng b trc tip ci hi nn khng quyn k v. Mun cho gia nh m thm, ngi chng phi kho i x v c i hi v l cho chng, th ngi v l v b m c ta mi yn tm.
22. Nn nhn nhn vn ly hn nh th no?

Nhiu c cao tui thng phn nn: Thi ny bn tr yu nhau qu d dng nn b nhau cng d. Ngc li lp tr li cho rng: Ngy xa cc c chng bit yu ng l g, ly v ly chng th sinh con chu, ch my ai c hng hnh phc. H khng b nhau chng qua do l gio v phong tc x hi tri buc. Trai lm nn nm th, by thip, gi chnh chuyn chc tit mt chng. Ch c ngi n b phi cam chu thit thi b giam lng ch n ng khng ng v ny th l thm v khc, chng cn phi ly hn vi v c. Tt nhin trong ch c cng nh mi, khng ai khuyn khch vic ly hn. C nhng trng hp quan h v chng gp nhiu trc tr, nhng v ngh n tng lai ca con chu hoc v nguyn c ny, l do n, h nh chp nhn ni thit thi chung sng v phn s, m thiu tnh yu. Khng phi mi trng hp ly hn u ng ch trch. Ngc li c nhng v n s ly hn c coi nh trn thng gii phng cho c hai bn. Ly hn li tr thnh c s ti to hnh phc. Vy ta khng nn c thi nhn nhn qu kht khe i vi mi trng hp ly hn. Tuy nhin, ngy xa cc c thng c mt cu "Mt ngy l ngha", thi nay quan h x hi mi cng thm ti p, vy nn i v chng sau khi chia tay ch nn coi nhau nh th ch, cho d duyn khng a, phn khng p, v nn coi nhau nh bn b. Bn b c thn m c s, vy nn nhn nhng ai sau ny l i tng ca ngi v hay ngi chng ly hn ch c ghen bng ghen gi. Cn con ci, do tnh trng ly hn, ti th, ti gi, nn trong mt gia nh c c con anh, con ti, con chng ta. Chng n i x vi nhau ho thun l him, mu thun vi nhau l ph bin. iu i hi ngi lm cha lm m, lm d gh, b dng phi thu xp sao cho cng minh, m thm mi b.
23. Dy con t tha bo thai

Tc ng Vit Nam c cu: "Dy con t tha cn th - Dy v t tha b v mi v". y chng ti mun nu: Khng nhng dy con t tha cn th m phi dy con ngay t khi cn nm trong bng m. Bi v cuc sng vt cht ln tinh thn ca ngi ph n mang thai nh hng trc tip n sc kho v tinh thn ca a tr sau ny. Ngi xa thng ni: "n b hin du, th d c con. Thai sn l l t nhin ca tri, t. Ngi khng bnh th khng cn phi ung thuc". Theo y hc c truyn "...Tm kh kinh s th con b in, thn kh khng th con h thp, t kh khng ho th con gy cm, tm kh h km th con nht nht. Con l theo kh m, m khng cn thn sao c! M ch ung nhiu th thuc, ung nhiu ru, ch chm cu xng xin, ch i i, tiu tin vo ch khng thng i, ch tro cao xng pha him tr, ch gnh vc nng nhc, ch giao cu phng tng, ch nm ng nhiu, ch mc o qun qu m, ch n cm qu no. Tinh thn phi chn tnh, khng phm n tht tnh ( mng qu, gin qu, au thng qu, ghen ght qu, yu qu, ham mun qu v.v...). Mun con sau ny sinh ra thng thn nghim trang th ngi m nn ming ni li ngay thng, lm vic ngay thng. n b rp tm lm vic c th khng sinh c, ngi ta c tng l ti tri ght b, bit u rng: chnh l do t mnh gy ra. V kh gan rut b ut kt, ba b mch: tm, t, thn u b ut nn kh sinh..." (Theo "Ph o sn nhin" ca Hi Thng ln ng). V l dn gian c cu: "Cy kh khng c lc, ngi c khng c con". Cn phi gio dc con t trong bng m m thut ng khoa hc gi l "Thai gio". Ngy xa cc bc tin bi rn dy ngi m tng lai (sn ph) khng c gin d, hong ht, khng c ngh iu xu, lm vic xu, nghe chuyn d, nhn cnh tang thng, cn ni nng, i ng khoan thai... C mi lin h khng kht gia thai nhi vi sc kho v tm trng ngi m, gia thai nhi vi th gii bn ngoi, c nhng phn ng "Tip nhn" hoc "Chi b" ca thai nhi trc cc tc ng ca ngoi cnh. Theo ti liu nghin cu khoa hc: Nhn cch con ngi c hnh thnh rt sm, ngay t trc khi ra i. ngh, cm xc v nhng ni bun vui ca ngi m truyn vo a con. Nhiu ph n c thai bit gi gn tnh cm cn bng do gi c sc kho cho a con. Nhng ni au ca ngi m phi chu ng trong thi gian thai nghn nh hng mnh ti a tr s sinh. Lng thit tha i vi a tr cha ra i l mt bin php gi gn sc kho cho a tr tt nht, v c nh hng quyt nh ti quan h m con sau ny"...
24. Ti sao c tc xin qun o c cho tr s sinh?

Cch tr li n gin nht l xin ly "khc" (ly may). Ngi m t khi mi th thai ch xem trong b con, h hng, lng xm nh ai c con ci b bm, hay n chng ln, t khc t quy, ao c sp ti con mnh ra cng c nh th th xin mt ci o, hay ci qun, ci t c ca a b v sa sang li dng cho con mnh. Xut x l do mt vi ngi lm, ri bt trc nhau, dn dn l truyn ra thnh phong tc. Nguyn ngy xa, ta cha c nhng th vi mng mn bn rng ri trong dn gian, th trng ton nhng vi th b li nhum nu, th cng, tr s sinh da cn non mc d b xy xt, hi nhi cng mc mi cng au yu. Nh ngho khng sn tin mua nh, nh giu cng xin o c cho tr s sinh l v l y. Tr th chng ln, qun o th lu mi rch, ch vi thng sau qu c, ngi ta khng n ph i dng vo vic khc nn ct gi li, dnh cho em t. V vy, ngi cho o cng cm thy vinh d c ngi khc qu mn con mnh v coi a b sp ra i cng c phn hi hng ca mnh.
25. Con so v nh m, con r v nh chng ti sao?

Con so l con sinh u lng, con r l nhng a con sinh sau. Nu nui c c th con so l trng, con r l th. Phong tc ny ph bin Bnh Tr Thin v mt s a phng ngoi Bc, cn Ngh An, H Tnh th tr trng hp r, ni chung con gi khng c sinh nh cha m mnh. Con gi mi ln ln, mi sinh ln u tin, tr ngi non d, cha bit i ng, n ung, tm git, king khem ra sao, hn na trong ngi yu kho ra sao mun nh v m chng hoc ch em nh chng cng ngn ngi, kh ni hn vi m v em t mnh. Cn nhng ln sinh sau c kinh nghim, c th t mnh gii quyt c nhiu vic. Phong tc, "Con so v nh m" l mt phong tc hay nhng mun gii quyt c m p cng phi c thu xp: Gn ngy c, m chng hoc chng r sang qu ngoi tha chuyn trc, nu c kh khn v kinh t hoc ng x xa xi cch tr cng cn tho lun vi nhau v trch nhim cho tho ng, sau khi m trn con vung, chu cng cp, chng r cng cn sm mt s l vt, nhm ngy tt sang t n gia tin bn ngoi v ng b ngoi xin n v con v. ng b ngoi cn cn thn nh du vi hoc nh ni trn cho chu v cc th ba php khc cc th t ma c qu khng dm n quy ri chu dc ng. Ngh Tnh li c phong tc ngc li: Cho l sinh d t lnh, ngoi con du ra, khng ai c quyn sinh trong nh. Con gi v nh m, nu nh n k ng thai, tr d, khng kp tr v nh chng, s sinh n dc ng th b m phi dng tm chic lu gc vn, hoc nu khng kp, th ra chung tru m . Thit ngh khng cn phn tch, bn c cng thy c phong tc no hp tnh l hn. Trng hp m ci m, v nh m thiu ngi chm nom th con so cng v nh chng.
26. Ti sao khi mi cha t tn chnh?

Theo phong tc, mt ngi t sinh ra khi cht mang rt nhiu tn gi: Mi lt lng th thng Cu, thng C, con Hm, thng Mc, con Cn, thng Cht em, con Cht ... thng l t tn xu cho d nui, n khi ln ln th anh Hai, anh Ba, ch By... ly v ly chng th anh Nhiu, anh , ch X... C con gi theo tn con, c chu ch tn gi theo tn chu, n khi cht th t tn hm gi l hiu cng, ngi c hc th t t tn t, ngi c chc tc th t tn thu, ngi c chc tc hc v cao sang thng c xng tn theo h, hay tn a phng: C n Mai, C Tam Nguyn Yn , ng Trng Trnh, ng T V Xuyn, Quan Thm Nam Sn... l theo phong tc xng h ca Trung Quc. Trong nhiu tn gi nhng ch c tn hu l chnh: Tn hu l tn t khi vo s h, khi vo lng ghi trong s h, khi i hc t khi vo s h, khi vo lng ghi trong s h, khi i hc. Ti sao mi cha t tn chnh (tn hu)? Ngy nay ra la khai sinh, c th tc qun l h tch cht ch. Ngy trc mi lng x cng c hng h lo s sch sinh t, gi th nhng khng qun l cht ch, Nh nc ch quan tm n s inh (t 18 tui), s in thu thu v bt lnh, bt phu, v vy vo s lng cng mun cng hay, ln ln c vi nm thu thn, phu phen tp dch. Trong x hi c, tnh trng hu sinh v dng kh ph bin, t c gia nh sinh nm by c vung trn, v vy qua cc tun c mi tm yn tm, khi mi t tn hu. Cc h mi nm t t mt ln. Trong dp t t, cc gia nh c con chu mi sinh sm sa ci tru, chai ru, hng hoa, l vt n nh th h yt co tin t v vo s h cho cc con trai trc l yt co, ngy mi c tn hu chnh thc, c h hng cng nhn. Trong khi vo s h phi i chiu gia ph xem c trng tn cc v tin t hoc ng b ch bc trong ni thn hay khng. Nu c tc l phm hu th phi i tn. Khng nhng phi trnh phm hu t tin bn ni m cn phi trnh phm hu can c ng b ngoi mc du khc h, trnh phm hu hiu ca thnh hong, thnh mu, linh thn tng a phng. nng thn, cc v c uy vng trong lng, trong h thng c dn chng biu tru ru v nh t tn cho con. Ngi t tn c gia nh nh n sut i.
27. Ti sao tui trong khai sinh, trong vn bng khng ng vi tui tht?
iu ny cng gy kh nhiu rc ri, phc tp cho cc nh kho cu s hc, bin son gia ph. c trng hp anh em cng cha cng m sinh ra m em nhiu tui hn anh. Ch c l s t vi l chnh xc nht, chnh xc n tng gi, nhng t ngi cn gi c l s t vi, phn ln ng b b m ch nh c con mnh cm tinh con g, qua m tnh ra tui thc (tui m). Nh trn ni, c ba l do khai bt tui: - chm c vi nm khi phi ng thu thn v i phu, i lnh. - Di thi Php thuc, trnh hn nh qu tui khng c i hc, khng c thi. - Do vic vo s h chm gn mt nm cn vic vo s lng, hng phe, hng gip, c khi chm n nm su nm. Trng hp nng tui ln cng c ba l do nhng khng ph bin lm: - nhanh n tui ly v (theo l "n thp tam, nam thp lc"). Nhiu gia nh mun ci con du v sm c k n ngi lm v sm c chu ni di tng ng. - Di thi Php thuc, cc cng s khng tuyn ngi di 18 tui nn phi khai tng tui. - Mt s a phng, c l lng cho tng thm tui chng n tui ln lo mng th. Mu chuyn vui: Scuture vi H Ch Minh: Scutur, Tng thng Ghi N sang thm Vit Nam theo li mi vi t cch l khch ca H Ch Tch. Trong bui mt tinh tin a ti Qung trng Ba nh H Ni, Scutur ht li ca ngi v khm phc H Ch Tch ng pht biu i : V ti sp sinh, nu sinh con trai, ti s t tn con l H Ch Minh. Ti c d bui l , thm ngh: ng ny qu tht rt chn thnh v rt cm phc H Ch Minh nhng ng ta cha hiu cu "nhp gia vn hu" ca phong tc nc ta, cu c g khc chi ngi ta. Lin H Ch Tch tr li li rt khn kho, ti tnh "Bc khng c v nn khng c con, vy Bc ngh cc chu thanh nin, nu sp ti, chu no c con trai th t tn chu l Scutur!" Mi ngi d l u vui ci thoi mi, phc ti i p ca Bc, va c lng khch nc ngoi, va ph hp vi phong tc nc ta trong hon cnh .
28
28. Lm l yt co t tin xin t tn cho con vo s h nh th no?

Vn ny c l t xa, chng c g mi m. "H no c n np sn th c theo l c tin hnh". i vi nhng h mi phc hi li vic h, cha vo nn np, chng ti xin mch mt vi kinh nghim: 1. Yt co t tin: Theo l c ch sau khi i chiu gia ph, king k cc trng hp phm hu (t tn trng vi tn hu ca t tin v thn nhn gn gi nht, k c ni ngoi) mi chnh thc t tn hu cho tr s sinh, yt co t tin v xin vo s h. Ngy nay phi lm th tc khai sinh kp thi, trng hp xa qu, khng kp v i chiu gia ph, nh trng tn hu t tin trc h, th tm cch i, hoc trnh gi thng xuyn trong nh. L yu co t tin rt n gin, nn hng, ci tru, chn ru cng xong, thng kt hp l t t hng nm m yt co chung tt c con chu trong h sinh trong nm cng mt lt. L vo s h cng n gin, ct sao cho gia nh ngho nht trong h cng khng gp phi iu g phin phc. 2. Vo s h: Th t s h ghi theo nm sinh, ai sinh trc ghi trc, sinh sau ghi sau. Trng hp nhiu nm b ph khong nay mi lp li s h, th phi thng k theo n v h gia nh hon chnh c h, sau mi lp s tip i vi nhng tr s sinh. Mu s: H Tn (Tn Hu. Tn thng gi) con ng b, thuc i th my, chi th my? Con trng hay con th my? Ngy thng, nm, sinh, ngy vo s h. 3. Con gi vo s h: Bt c trai hay gi, sau khi sinh u c yt co t tin, c t tin ph tr ph h, nhng nhiu h ngy xa khng vo s h i vi con gi, cho rng "N nhn ngoi tc", con gi l con ngi ta, ln ln i lm du lo c nghip nh chng v th khng cng nhn con gi vo h. Tuy vy, ngay trc CM T8-1945 mt s h xo b iu bt cng , con gi cng c mi quyn li ngha v nh con trai. Ngy nay, trong phong tro khi phc vic h, xin kin ngh cc h c bit quan tm n con gi v nng du ca h, h no coi trng vai tr ph n, v coi trng vai tr ngi m, ngi v, ngi c, ngi ch, th h mi vng mnh. C nc ang ra sc vn ng k hoch ho gia nh, con gi cng nh con trai, vy nn vn dng phong tc cng phi ph hp vi t duy thi i.
29. C my loi con nui?

C ba loi con nui: Con nui chnh thc, con nui danh ngha v con nui gi v. Con nui chnh thc: C hai loi : - Con lp t : Gia nh khng c con trai, nui con anh em rut hoc con anh em ch bc rut. C th nui t b, hoc ln ri mi nui, thm ch c ngi thnh gia tht, c con ri mi nhn lm con nui. Ngi con nui lp t chu trch nhim sn sc, nui dng cha m nui lc tui gi v hng khi tang t sau khi mt, nn khi c hng quyn tha k gia ti hn c nhng ngi con gi do chnh cha m sinh ra, v con gi l "con ngi ta", sau khi g chng lo c nghip nh chng. Con nui lp t c hng rung hng ho nu cha nui l tc trng, c h hng chp nhn l cng huyt thng ni thn. Nu ngi con nui lp t l con th ca ng em th con ngi con trng ca ng em vn phi gi ngi con nui lp t bng bc (ng l gi l ch) . Khi cha m nui cht, tang ch ca v chng ngi lp t cng ba nm nh cha m . Trng hp cha m cht trc, phi xin php cha m nui mi c v chu tang, nhng khng c php mc o khu gu, khn ngang khng c hai gii bng nhau. Khi cha m nui sinh con trai th thi quyn lp t nhng vn l con nui c hng quyn tha k nh cc ngi con khc. - Con nui h phng t: C my trng hp: + Con hoang thai nui t lc mi sinh. C nh him hoi dn t trc, khi sinh n th n v, sn ph c bi dng mt t tin v sau khng c quyn nhn hay thm con. + Con m ci hay con nh ngho kh, em v nui l phc, mc du khng him hoi. Nu nui thc s t lc cn nh cng c hng mi quyn li trong gia nh. Cha m nui cng c trch nhim dng v g chng, sng nui cht chn, cng c cha m nui chia cho mt phn gia ti khi ra ring. Trng hp cha m nui khng c con trai cng c th lp ngi con ny lm tha t, song khng c can d vo phn hng ho, t in cng nh vic h, bi l khc dng mu, khng c h chp nhn. Tang ch i vi cha m nui cng ba nm nh cha m , i vi anh em nui cng mt nm nh anh em rut, nhng i vi h hng bn b m nui th khng tang. Tr mt trng hp con nui mang h ca b nui, khng bit b (hoang thai) v c h hng chp nhn th mi l nghi hiu h, tang ch u nh ngi trong h, song vn khng c hng hng ho, t in. Nu b nui l tc trng vn khng c k th tc trng m vai tr tc trng thuc con trai trng ca ch em. Theo phong tc mt s a phng "v nam dng n" th ngi con r cng c quyn li v ngha v nh con nui h phng t ni trn, nhng ch tang b m v mt nm, anh em rut ca v chn thng, ngoi ra khng tang cho ai bn nh v. Lp t ch lp t cho chu ngoi, khng lp t cho con r. Chu ngoi cng khng c lm tc trng (nh trn). Con nui danh ngha: C my trng hp: - Nh him con qua m ln to sa, to lc, hu sinh, v dng, hoc theo s t vi li gi sinh, xung khc vi cha m nn phi bn lm con nui cho d nui. Khi sinh n xong b sn mt chai ru, ci tru n nh b nui, lm l gia tin bn b nui xin cho gh ca nng nh, sau mi b m nui n nh xem mt a tr v nhng quyn cho b nui t tn cho a b. Sau ny khi ln ln th mng 5 (oang ng) ngy Tt dt a b n tt nh b m nui. a b cng xp theo v tr anh em rut mt nh theo quan h la tui. Sau ny ln ln, trong huyt thng ba i anh em chu chu khng c quyn ly nhau. Nu vi phm cng coi nh mc ti loi lun. Chn B m nui th
chn gia nh phc hu, lm con nhiu chu, lm n thnh vng. - Do cm n c, ngha tnh nhn lm con nui. - Anh em kt ngha vi nhau thn tnh, nhn b m ca anh em cng nh b m ca mnh v ngc li b m cng nhn ngi anh em kt ngha vi con mnh nh con ci trong nh. Trong nhng trng hp , ngi Vit th gi chung l con nui, b m nui nhng m Hn gi l "ngha ph nghia t" khc vi "ngha ph t", tang ch khng quy nh cho trng hp "dng ph dng t", nu c g con cho nhau th cng tt p "thn thng gia thn". Con nui gi v: V con kh nui, s ma ta quy nhiu ngi m em con b ng b ch, nhng dn trc ngi trc sn a v nui, sau vi gi hoc vi ngy n chuc nhn lm con nui. y l cch nh tro con thnh con nui, con nui l con la ma. Trng hp ny nh rng phi thng cm y c trc, nhng cng phi chn ngi mn , con khng si n, nui sc vt mt tay... Ngoi ba loi con nui dng trn ni trn, cn c tc "bn khon" con cho thn linh nh bn con cho c Thnh Trn, c thnh Mu... l con thn thnh, c tu, c s, c ba, c du n hn hi th m qu khng dm bn mng n nh m b m nui con cng phi c bit ch : Khng cho con n ung nhng th u tp, phi mc sch s, khng c v chng v p, khng con b l la, khng c chi ra x v con, s ngi gi v tri. Con ch c gi cha bng thy, bng cu... Gi m bng m, bng ch, bng u, bng . Hai t "Cha, m" ch c tn xng vi thn thnh. Bn cho c Thnh Trn ch c xng h Trn khi khn vi, bn cho pht phi xng Mu, nhng bn cho c thnh mu l Liu Hnh khng phi i h. S d gi l "bn khon" v ch bn thi gian cn nh d nui. n tui 13 tui tc ht tui ng u, n tui vo s lng x th lm l xin chuc v. Chnh th mi hin nay cng nhn con nui cng c quyn li v ngha v ngang con , l con nui thc s c chnh quyn a phng cng nhn trn c s tho thun gia ngi nui v ngi hoc gia ngi nui v thn nhn u trong trng hp b m khng cn. a b m tui thiu nin cng c quyn t nguyn xin lm con nui, chn b m nui. B m nui c th nui nhiu con tu theo kh nng, nhng khng th nhn lm con nui ca nhiu gia nh. Tui b m nui phi cao hn tui con nui t nht 20 tui.
30. Xng h th no cho ng?

Vn ny thuc lnh vc ngn ng hc, gio dc hc, nhng dnh dng nhiu n phong tc c truyn. Mi nghe tng n gin qu, a b ln ba cng bit. Qu vy, tr con va hc ni c cha m, anh ch by cho cch xng h, th nhng n ln n gi vn cn sai st. Nhiu khi ch v mt sai st nh trong cc xng h m gy nn thnh kin nng n. i vi cc nc khc chu , i t nhn xng c 3 ngi: Ngi ni, ngi nghe v ngi, vt, s vic c cp n trong cu ni. Ch c su t c bn nu dch mc mc ra ting Vit l: tao, my, n, chng n, chng tao, chng my. V d: "B m chu bo chu a ba chu sang thm hai c". Cu ny nu dch t i ra ting nc ngoi th nh sau: "Chng n bo tao a n sang gp chng my". Vit Nam ta quen t nh, ng tui ng th gi l ng, ng tui bc th gi l bc khng c "my tao ch t", "c m mt la". Chng ta nn thng cm vi ngi nc ngoi hc ting Vit. i t nhn xng ting Vit rt a dng phong ph nhng cng rt phc tp, iu kh khn phc tp nht l, ngay trong i t nhn xng ca ta mang sc thi tnh cm, th hin s yu thng tc gin, knh trng, khinh ght, khch so, thn mt... Trong cch xng h ca ta c phn bit tn ti trt t r rng. Chu b hi rng: Ti sao ng bo chu tha bm, th m chu gi ng ng li khng tha bm chu. Chu cng khng hiu sao cha m gi con th gi thng Gip con t c cn con gi tn cha m th khng c. Ti sao ng ch gi ri li cn gi l "ng tr". Cch dng t xng h ca ta cn tu thuc vo mc thn s gia ngi ni v ngi nghe. V d, tht thn tnh bn b gi nhau bng my tao, hn th qu; gi nhau bng tha qu anh hoc bng ng th coi nh giu ct kch bc nhau. Ngc li, mi quen bit s s m my tao th coi nh bt lch s, i khi nghe bc mnh b i khng thm tr li. C gi v Lo gi ng ngha nhng khi ni "Ti hi c gi" th rt khc "Ti hi lo gi". Cng c trng hp "lo" cha hn gi, m l cch gi thn mt. Nu c quan h h ni, h ngoi th gi theo quan h thn thuc gn b tnh thn thit hn; mc du t tui hn mnh nhng ngang hng cha m mnh th gi bng ch, bc, c, d theo ng vai v trong h. Ngc li, i vi ngi ln tui mc du l bc chu nhng cho khi "chng" nn gi bng anh, ng, bc ng... Coi nh gi thay con, chu mnh, nh vy thanh nh v lch s hn. Thun tu quan h x hi, khng c quan h h hng nhng theo php x giao "trng nht tu vi huynh, trng thp tu vi ph" (hn mt tui lm anh, hn mi tui lm cha), tc l tn ln ngang bng vi cha m gi ch, bc. y l php tn xng.
31. V chng xng h vi nhau th no?

Ngi Vit Nam ta t nh n ln, n gi ni chuyn vi nhau quen tai nhng nu din gii cho ngi nc ngoi biu t c y sc thi ngn ng k tht l th . V d: "Nh ti" dch ra ting Php l "Ma maison" th ngi Php lm sao hiu ni. Thi nay v chng tr xng h vi nhau "anh anh em em" u ym thn thit bit bao! Du chng t hn dm ba tui vn l anh. Li li bn mi nm trc, nhng gia nh t nhiu c u ho, v chng gi nhau bng "mnh" cng th hin c tnh cm m , gi nhau bng "cu, m" cng thanh nh, nhng nhng t cn xa l vi nng thn, mt s tn tin mun gi nhng vn cn ngng ngng vi hng xm, ch thm kn t tnh vi nhau trong bung, th th ch hai ngi nghe vi nhau. Cch gi nhau bng tn "trng khng"cng l mt bc ci tin ln, ch cc c ngy xa, thi tr ch gi nhau bng "b thng cu", "u n", "m hm"... Ngi mi ly nhau cha c con, chng chng c chc v g m gi th lm sao? B qu, c c mi v lm du, mun gi chng ang chi bn nh hng xm v, chng bit xng h ra sao bn ra ng gi tht to "ai i! V nh n cm". T "ai" y khng phi l i t nghi vn, hay i t phim ch m c ngha l "chng ti i". Cn khi ni chuyn vi ngi khc th gii thiu v mnh hay chng mnh l "nh ti". T "nh ti" tht l m gn b, "mnh " v "ti" tuy hai nhng mt. "Nh ti" tc l "chng ti" hay "v ti" ch khng th ni "v anh", "chng n" l "nh anh nh n". V chng ni chuyn vi nhau thng hay ni trng khng "Ny! Ra ti bo!" hoc "no ai bo mnh"...
32
32. Cch xng h trong h

C xem s gia ph ton h mi bit c: Mnh thuc i th my, i trn mnh l nhng ai, mnh thuc chi no, nhnh no, bng vai vi mnh trong h l nhng ai? C s gia phi mi phn bit c th th trong h mi ngi t xc nh c quan h trong ni tc m xng h cho ng, ch ra ch, bc ra bc, anh ra anh, em ra em v.v.... Xng h trong ni tc khc vi xng h ngoi x hi, khi mang ting "C m mt la". Ngoi x hi da theo tui tc v chc v a v, trong gia tc da theo th th, nhng khi giao thip vi tng c nhn c th li phi kt hp theo cch xng h ngoi x hi theo quan h tui tc. C th ng theo huyt thng th anh A phi gi ti bng ng ch, nhng ti cng gi anh A bng bc, v anh A l ngi tui cao, gi bng chu bt tin v bt lch s. Ti gi anh A bng bc l gi thay cho chu cht ti, mc du ti t tui hn anh nhng v th th ngang vi ng ni anh A. Tuy nhin nu t tui qu m gi bng ng cng bt tin, c khi phi h xung mt bc m gi bng ch mi thn mt. Trong khi chng ti bin son gia ph c ngi b con trong h thc mc: Gia ph c nhm ln g gia cc chi trong h ta hay khng? Ti sao anh X. Cn t tui hn chu ni ti, m ti li phi gi anh X. bng ng. Xin tr li: l hin tng ph bin khng c g c bit. Ngay trong mt gia nh anh c c con, m ch t cha ra i: hin tng "Em b ch du, chu b b" l chuyn bnh thng trong x hi c, ch mi qua hai i c s chnh lch 1 i, vy th trong h hng qua nhiu i, chnh lch dm ba i khng c g l l. nng thn cn mi quan h giy m r m chng cht qua gia thng gia, gia b con ni ngoi, nn cch xng h li cng phc tp, thng thng th v chng thng nht cch xng h vi ng ch b bc bn ni bn ngoi nh nhau, nhng cng c trng hp do quan h huyt thng thn s khc nhau chng gi bng em, v gi bng bc hay ngc li. Nhng du sao "Mu thong cn hn nc l", gi nhau theo quan h gia tc vn thn mt hn gi theo quan h x hi.
33. Phi chng " li cho cao hn mm c "?

Trong ting Vit t "cho" thng i i vi t "hi" v t "mi", cch cho hi, cho mi, cho tha mi a phng c mt phong tc khc, li cn l thuc vo i tng c cho v phong cch ngi cho. i vi cc c gi, khm nm knh cn ng li "bm c " th c c cm tnh ngay nhng i vi ngi lp trung nin tn tin m lm nh vy th ngi ta tng ch giu "i qua nghing nn khng cho" khng phi v ght nhau h hng vi nhau m v qu yu nhau bng li ni m cn bng kho mt n ci, c trng hp mt ni r hn ming. Cho hi i i vi nhau, hi cho: "ng kho khng?" "ng i u y?" Nhiu khi hi bng qu, hi khng cn tr li, nhng nu khng cho hi th ra iu lnh nht khinh ngi. Cho mi i i vi nhau: Cn phn bit mi thc s hay mi thay li cho. Nc ci! Hnh khch trn hai chic thuyn i dc sng, ngc chiu nhau cng mi nhau n cm li mi thun tu thay li cho ch c ai nhy sang thuyn kia m n u! li cho c thc s cao hn mm c khng. C khi khng c mm c, ch cho xung, e khng n, nhng qu thc, mm cao c y m li cho nht nho, khinh khi, kiu k th mm c cng b i. Li cho biu hin phong cch con ngi, biu hin n np ca gia nh, thun phong m tc ca i phng v ca c dn tc ta. Song, mi ni mt khc, mi thi mt khc. Ngy xa cho bng cch vi ly; ngy nay cho bng cch bt tay. Chng ti s tr li vn ny trong cu hi "Ai vi ly ai".
34. Nhp gia vn hy l g ?

Theo php x giao, trc khi n thm mt gia nh cn tm hiu tn Hu ca ng b cha m v bn thn tn ngi mnh nh n thm, trnh trong khi ni chuyn hoc xng ho th t ng n tn hu gia tin ngi ta "Hu" ng ngha vi "k" (tc l king k). Ngy gi tc l hu nht hay k nht. Tn hu l tn chnh nhng li l tn king ni n, khi gin nhau ngi ta tn hu ra m chi. ng b, cha m, ch bc c th gi con chu bng thng n con kia theo tn hu, k c nhng ngi cao tui trong lng xm. Trong ngn ng thng thng c trng m cng phi ni trnh i, nu khng s b coi l hn. Thi nay, giao thip rng ri, trong quan h bn b ng ch gi tn nhau l chuyn bnh thng. Song v cc vng nng thn phi tu theo phong tc tng vng m xng h, nu c theo h tn ghi trong a ch th tn v giy t hnh chnh m gi th cha chc hn cc v cao tui vui lng. Tr nhng ngi thot ly, cng tc, cn thng thng ngi ta vn hay gi nhau bng tn con trng hoc tn chu ch tn. min nam nc ta hay gi tn theo th t sinh ra trong gia nh, nu ra ngoi x hi th thng gn tn hu. V d : ng By La, ch Ba Tch ...
35. Ai vi ly ai?
Vi ly l php x giao thi xa, khng ch dng khi cng t m ngi sng cng ly nhau..."i xa vua i vi by ti, b v i vi chng r, ngi tn trng vi k ti u u phi ly p l... n i nh Tn mi t ra l "tn qun ti thn", nn thin t khng p ly by ti na... Nga xa t quan khanh s tr xung u theo c l m p l k ti u, nu k ti u (b di) chi t, mi dng l tc bi p li. Cn vi l nghi thc lc l xong....Nc ta xa kia c chn cng ng c l tng kin, k h quan cng vi bc trng quan... Gn y nhng k hiu s khng bit xt n c inr li cho l l ca tn trng i vi k ti u, cn k ti u i vi tn trng khng c vi, ch ly xong l c ng thng v li ra..."(Trch V trung tu bt ca Phm nh H trang 174). Xem on vn trch dn trn ta thy vi ly l mt php x giao, khng ch vi ly ngi trn m ngi trn cng vi ly p l. T ly nhau chuyn sang vi nhau trong bui tng kin, n nay ta tip thu vn ho u Ty vn gi c php tn ti (tn trng ti u). Theo phong tc l gio ca ta, b di phi ch ng cho b trn trc, tr cho gi trc, tr cho thy trc . Nu b trn khng cho li ngi di, thy khng cho li tr, tc l khng p l, th cng bt lch s chng khc g t chi ngi khc, lm cho ngi a tay trc ngng ngng v bt bnh. Khng bit vi, cho li ngi khc l t lm mt i phong cch lch duyt ca chnh mnh. Chng ti xin trch k li cu chuyn "Tam nguyn Tng c ly ng Nhiu". ng Nhiu Chui ngi cng lm n mng ln th 80 C Tam Nguyn cng ti mng. Khi lm l chc th, c Tam cng nh mi ngi l ng Nhiu hai l rt knh cn. "Ai i c Tam Nguyn Tng c li ly mt ngi dn thng. ng Nhiu vi vng sp xung ly t. C Tam ng Nhiu dy, n tn ni: Ta l l l ci thin tc ca ng Nhiu y..." (Trch Nguyn khuyn v giai thoi _ Bi. V. Cng bin son_Hi VHNT H Nam Ninh xut bntr 123)
36. o thy tr
Quan h thy tr ni ring v mt phong tc cng cn c mt tp sch rng. tr li cho nhng cu hi v o thy tr, chng ti thit ngh my dng s lc th cha th no ni cho ht c. Dn tc ta vn tn s trng o, di chnh th no cng vy. Vai tr thy gio lun lun tiu biu cho tng lp tr thc, tin tin c ton th x hi cng nhn. Ngh gio vn l ngh cao qu nht. Nn gio dc thi phong kin cng nh thi dn ch u thng nht mt phng chm "tin hc l hu hc vn" "nh trng gn lin vi gia nh v x hi"... Nhn ti phc v x hi, iu hnh b my Nh nc u c "ng thy", tc l khun mu, o to nn, "khng thy my lm nn". Tiu chun nh gi kin thc u thng nht da vo ch thi c, c hc v, cp bc r rng. V tt c nhng l trn, c ngi t vn : Vy t thy cao hn cha c qu ng khng? Cha m sinh ra, nui dng mnh, thy gio l ngi truyn th kin thc cho mnh. S d hin t, thi th c ti nng vi i u nh thy. Ngy xa, t nh n khi i thi u c nhn, tin s thng cng ch hc mt thy cng lm l vi ba thy, ch khng nh ngy nay mi nm mt lp ri mi mn mt thy. Ngy xa c nhiu trng hp thy tr cng lu chng i thi nhng hc ti thi phn , tr u thy hng. C nhng ng thy o to c nhiu ng Ngh, ng Cng nhng bn thn ng th li chng u t g, chng nhn quan tc g, c ngi thi u cng khng ra lm quan m ch tip tc dy hc. C nhng thy gio o cao c trng c mn sinh n trng hn cha. Thy Chu Vn An l ngi thy tiu biu nht c lit th Vn Miu. Ngy xa, thy dy c mt s hc sinh u t c nhn, tin s th t nhin vai v trong x hi c nng ln r rt, quan tnh quan huyn cng phi knh n, chng nhng i vi thy gio m c gia nh thy. Quang Trung ba ln mi Nguyn Thip (La Sn Phu T) ra lm qun s, chnh l thu phc nhn s Bc H, v Nguyn Thip l thy gio ca nhiu triu thn L Trnh ng thi. Ngnh gio dc tuy c ch thi hng, thi hi, thi nh rt nghim rt cht, song rt t gio chc rt t trng cng, cp huyn , cp ph ch c mt vi hun o gio th n lng nh nc, hu ht l cc lp t thc. Mt nh kh gi trong vng nui thy cho con n hc , xm lng chung quanh gi n n th gio khng phi np hc ph, ch n ngy mng 5 thng 5 ngy Tt... cha m hc tr mi a l tt n tt thy tu tm. Giu c th thng go np, b qun o...Ngho th mt ci tru mt be ru cng xong. Mn sinh ca mt thy thng t chc nhau li gi l Hi ng mn, c trng trng, gim trng v mt s cn trng gip vic trng trng. Con thy mc du t tui hn cng c gi l th huynh. Thy no c ting dy gii, dy nghim th c nhiu s t n theo hc , Hi ng mn vn ng cc gia nh mn sinh ng gp tin ca to rung, to tru b ri phn cng cy cy, n ma mng gt t gnh v gia nh nh thy gia nh thy chi dng. Khi thy mt li dng rng lo tang ma cho thy, cho v thy v gi tt t t v sau. Hc tr tang thy cng ba nm nh tang cha m, nhng khng mc tang phc, gi l tm tang tc l tang trong lng. C Thng Nin v l tang v thy:
Nguyn Khc Nin (1889-1954) ngi Sn Ho, Hng Sn, H Tnh u nh gip Tin s (tc Hong Gip) khoa inh Mi 1907 lm Thng th b Ci lng hng chnh triu Bo i. Nguyn Khc Nin l hc tr c Nguyn Duy D ngi Sn Tin, mt ngi ni ting hay ch huyn Hng Sn, c hi T vn hng huyn tn xng l "Hng Sn t h". Nguyn Khc Nin th gio c D cch nh mnh trn 4 km. n k thi Hng hai thy tr cng lu chng i thi, hc tr u c nhn, c vo Hu thi Hi u lun Hong gip, thy ch u T ti. Theo ch thi c thi trc: C nhn mi c d thi Hi, cn T ti th phi 3 khoa T ti mi c thi. Ba nm mi c mt khoa, thy T cha kp ch thi li khoa sau th t trn- 1909. Hn 30 nm sau, b T D mt, lc Nguyn Khc Nin ln n chc Thng thu trong triu. Nghe tin v thy hc c mt, ng nh xe t Hu v H Tnh phng ving. Nh cch sng v ng quc l, Tri huyn tip in lnh cho Tng l a phng em kiu v vng lng ra tn b sng n rc c thng v qu l v thy. Nh ng b T trn nh i Sn Tri, ngi trai trng leo ln cng cm thy mt, hn na si lm chm. Nhng t lng cung knh nh n thy, c thng Nin xung cng, i chn t c hai ngi lnh hu du hai bn, ln tn nh thy gn nh i . Tt nhin c Thng th i chn t th t tun ph tri huyn n tng l cng phi tho hia hi cp nch m leo ln. Ngi con trng c T v mt s gia nn khn o chnh t xp hng ng cng. Mc du ch l dn thng t hn mt vi tui, nhng con trai c T cng c C Thng Nin vi cho rt cung knh (v c coi l th huynh). Hc tr c m thy li mt t lu, nay v l tang v thy, y l chuyn thc mt thy tai nghe, k li du c li thi, nhng cng hy vng cc bn c cht lc c trong phong tc xa cht hng v ngt ngo chng ?
37. Ming tru l u cu chuyn

Theo phong tc Vit Nam, ming tru tuy r tin nhng cha ng nhiu tnh cm ngha, giu ngho ai cng c th c, vng no cng c. Ming tru i i vi li cho, ngi lch s khng n tru cch mt ngha l tip th tip cho khp: Tin y n mt ming tru Hi rng qu qun u chng l "u tr tip khch" l tru, ngy xa ai m chng c, ho chng ring T Xng mi "Bc n chi nh ta vi ta" Qu nhau mi tru, ght nhau theo php lch s cng mi nhau n tru nhng "cau su ra thnh mi". c bit "tru l u cu chuyn" giao duyn gia i trai gi: "Ln la iu thuc ming tru, ng n d chiu lng bn la". - Tru vng nh ln tru xanh Duyn em snh vi tnh anh tuyt vi. Mi tru khng n th trch mc nhau: - i u cho m hi Chiu tri khng ngi tru khng n. - Tha rng bc m ti rn Lm thn con gi ch n tru ngi. Khi quen hi bn ting, trai gi cng mn ming tru t tnh, nht l cc chng trai nh ming tru m tn tnh: - T ngy n phi ming tru Ming n mi d su m chiu. - Mt thng, hai nh, ba su Cm n chng c, n tru cm hi. "C tru, c v, khng vi" th mi khng th no c, chng khc g "c chn, c chiu khng ngi nm chung". - Cho anh mt ming tru vng Mai sau anh tr cho nng i mm. - Yu nhau chng ly c nhau Con ln b i, bung cau b gi.
Ming tru khng t g "ba ng mt m tru cay" nhng "ming tru nn du nh ngi". Ngy nay rng trng nhiu ngi khng bit n tru na, nht l thnh ph, nhng theo tc l nh ai c con gi g chng, sau khi n hi xong cng em cau tru cau biu hng xm v b con ni ngoi. V ming tru l tc l, l tnh cm nn n c hay khng cng chng ai chi t Thi xa, n tru cn s b b "ba m", "ba yu" nn ngi ta c thi quen: - n tru th m tru ra Mt l thuc c hai l mn vi. Cc c cng gi cng nghin tru, nhng khng cn rng nn "i u ch nhng ci cng chy" (Nguyn Khuyn). Ci chy gi tru lm bng ng, ch b va ming cau, ming tru, ming v nhng trm tr rt cng phu, ngy nay khng cn thy c trn th trng nn cc c qu phi nh con chu nh h. V tru cau l "u tr tip khch" li l biu tng cho s tn knh, ph bin dng trong cc l t thn, t gia tin, l tang, l ci, l th, l mng... Nn tm tru cng i hi phi c m thut, nht l l ci c tru tm cnh phng c cau v tr hoa, "cau gi dao sc" th ngon. By tru trn a, ht cau phi sng hng, tru vo gia, a tru by 5 ming hoc 10 ming, khi a mi khch phi bng hai tay. T gia tin th tru tm, cn t l thin thn th phi 3 l tru pht mt t vi trn ngn l v 3 qu cau nguyn .
38. Xut x ca tc nhum rng v cch nhum rng

Tc nhum rng l tc c xa ca dn tc Vit, c t thi cc vua Hng vi tc n tru. S thn ca nc Vn Lang (giao ch) tr li vua nh Chu (Trung Quc) v tc n tru "Chng ti c tc n tru kh mi u v nhum cho rng en...". Khiu thm m ca con ngi cng tu thuc theo c im dn tc v tu thuc theo thi i m thay i. i vi cc dn tc chu Phi hay n th da cng en cng p. Nc ta ngy nay, chng ai nhum rng en na, nhng ngy xa "b cng trang im m hng rng en". n nh Phan K Bnh l mt nh tr thc tin b u th k, ch trng ci to phong tc cn c nhn xt: "n ng rng trng th chng sao, ch n b nh t t by gi m rng trng th coi kh ng mt i cht. Nhng lu dn cng phi quen mt, c l quen mt ri th trng li p hn en nhiu". Nm quan mua ly ming ci Mi quan chng tic, tic ngi rng en. Tc nhum rng li thi, nhng xin gii thiu cch nhum rng c truyn ca dn tc ta, cc bn tr c bit: (c th vn dng trong ngnh m ngh, k v, nhum cc ch phm bng xng bng ng voi v nha). Trc ht dng cc cnh kin tn nh, vt nc chanh kn 7 ngy, ch ti i ng pht thuc y vo hai mnh l da hoc mo cau ri p vo hai hm rng. Trong khi nhum rng th phi king nhai. Nhum nh th 5, 7 ngy cho rng gi ra mu cnh gin thi bi thuc rng en. Thuc rng en lm bng phen en trn vi cnh kin, nhum 1, 2 ming l en kt li, on ly ci s da con dao m t cho chy nha ra, ly nha y pht vo rng cho khng phi ra c na. (Trch Phong tc VN ca Phan K Bnh, tr 351).
39. Ti sao gi l tc th?

Cc c gi c mi tc th trng thm duyn dng. Tc th vn l mt vi si tc ngn pht ph hai bn trn v vnh tai. C nhng bn trai nghe ni cc c gi c mi tc th, tng l cc c c ngi yu, nhng thc t no cc c th tht cng ai? Nguyn xa, cc i trai gi yu nhau hoc c nhng i nn v nn chng, ang mn nng m thm bng v mt l do g lm cho tnh duyn dang d, i la xa nhau. H quyt mt lng, du cho sng cn mn, nm thng ch i vn mt lng thu chung. Trc khi lu luyn chia tay, h ct trao cho nhau mt m tc m tin v lun gi trong mnh nh k vt. M tc gi l tc th. Ch tc b ct dn mc li v di dn, mi tc mi mc gi l tc th. Trong chuyn Kiu c cu: Tc th chm ngang vai No li non nc, no li sc son. C ngha l dm ba nm sau, ch tc b ct ct mc di chm ngang vai ri vn cha thy bng dng ngi yu. Nn nh, thi xa con trai cng tc di, cng bi tc, v v vy cng c tc th.
40. Mu sc vi truyn thng vn ha dn tc

mi dn tc vic vn dng mu sc c tp qun khc nhau. Th d cc nc phgn Ty, mu en l mu tang tc, cn Vit Nam v cc nc phng ng th ph bin mu tang l mu trng. Mu sc cn mang c trng sc thi ca cc tng lp x hi khc nhau: Th d mu vng l ca vua, t cc quan i thn cho n thng dn, cm khng ai c mc qun o hoc xy dng nh ca mu vng. Mu tm l sc phc ca cc quan i thn. Mu iu, mu dnh ring t thn v lm sc phc cho cc c thng th. Mu nu sng l ca ca Thin dnh cho nhng k quy y Pht t, cng nh mu en l sc phc ca linh mc o Ky-T. Mu xanh l ca nhng ngi cn theo i Ca Khng sn Trnh, ca hc tr cha u t: Trong bi th La-sn phu-t Nguyn Thip gi Tin s Nguyn Khn c cu: Qun kim bo ht trung triu s, C ng lm tuyn khm thng thanh.... (C ngha l: Nay ngi l khanh tng trong triu, m cn nh n bn hc ngy xa o vn xanh). "o vn xanh" tc l cha hin t, vn cn l b qun o ca ngi hn s. Mu o tc mu hoa o l ca cc nng ca s, cho nn mi c danh t "Ht o". Mu en, mu nu l trang phc r tin nht ca qun chng nng dn. Mu xanh nhp ni t t nc Trung hoa sau gii phng gi l xanh cng nhn. Vit Nam, t xa ti nay, mu , mu vng, mu hng, dng trong trng i ch dnh chc tng, khao lo, mng r, cn trong l tang ch c th dng mu trng, mu xanh, mu en, mu tm.... khng hiu v sao, gn y nhan nhn cc ca hng, trng iu (l tang) cng dng mu , mu vng rc r, phi chng cc c gi cht l ng mng, khng cn phi an i, lu luyn, nn chng cn dng mu en, trng, xanh, tm nh ngy xa. V th mi xy ra cu chuyn oi om: C ngi i mng ng ban 70 tui li mua mt bc trng iu mu thu 4 ch vng "Tin cnh nhn du", c khc g chc cho bn mnh mau cht chng c ln do chi trn cnh Bng Lai. Nguyn "Tin cnh nhn du", (Ngha l thanh nhm do chi trn cnh tin) l an i ngi mi mt t nay ht n trn gian ln hng cnh tin.
41. V sao c tc bn m hng ? bn m hng th no cho t khch ?

Trong phong tc ngy Tt, chng ti trnh by: u nm ai cng mun vn hi hanh thng, lm n sui s, lm quan c ngy khai n, k s c ngy khai bt, nh nng c ngy khai canh, lm th c ngy khai cng, ngi lm ngh bun bn c ngy m hng. Theo tm l chung mi vic khi u u kh khn, m "u i th ui lt!". Ring trong ngh bun bn li cng bp bnh, c ngy mua may bn t, c ngy ngi sut bui chng ai ng ti, c thng li li nhiu, li lc ln, c thng thua l mt c ch ln chi, v vy khng nhng chn ngy m hng u nm, m c u thng, u tun, tng ngy cn phi n chuyn m hng: m hng vo lc no ? Bn cho ai "Nh va" c ngy bn t hng? Thng thng mun c ng khch n mua th thi ngi bn hng phi nim n, vn v, n cn, bn ni gi hn bnh thng cu c ng khch v gi c ch Tn ng hng u. Song c ngi li tng nhm bn m hng phi bn cho t, ngi mua mc c ch t khng mua b i, rt cuc ngi l sut bui khng ai hi n, thm ch cn c thi v ma thut b i cho l ti ngi m hng nng va, chi ra ngm v "t va" ngi m hng. Ngi bn hng nh vy khng bit rng: chnh mnh l ngi nng va nht. Ngy trc ngi ta mun i ch sm c mau m hng c gi r hn cht t, nhng ngy nay nhiu ngi ngi m hng v s vng phi hng ngi khng bit mnh bn hng nng va li i "t va" ngi mua m hng. n y ta c th kt lun c: Bn m hng nn bn t hn hay r hn gi bnh thng ? Chuyn vui: "M hng nh va " hay "N nh Cha Chm" "N nh Cha Chm". l thnh ng ph bin ch ngi lm n. Nhng ti sao Cha Chm li lm n nh vy ? Truyn thuyt k rng: "Chm" l hng cng dn min Thanh Ho, chng c gia ti in sn hay ngh ngng g, quanh nm ch c nh dm, m cua, bt c nui thn. "Chm" tn tht l g, qu qun u, b con h hng thn thch c nhng ai ? Chng ai n. Mt con ngi "T nh Cha Chm" c. Nguyn do: c my ln sng sm, Chm vo mt qun nh n lt d, t nhin nhng hm d ch qun bn rt t hng. V vy, mt n mi, mi n trm, cc ch qun ai gp Chm, cng c ni Chm vo n qu ly may. Ai c Chm hm no chiu c vo n th hm y u bn c t hng. Nhng Chm lm g c nhiu tin tr, ngi ta vui lng mi Chm n, bao gi c tin tr cng c, m khng c cng thi, do trong khp vng khng ai mc n nhiu bng Chm. Nm 1527, Mc ng Dung cp ngi ca vua L Cung Hong, dng nn nh Mc. n nay 1532 Nguyn Kim khi ngha ph L chng Mc, i tm hu du tn ca vua L, tm c Chm, mc du kh rch o m, nhng c kh tng vng (ngi ta cn n i rng: Chm i u cng c m my che trn u, tri ang nng gt cng tr nn dm mt...) Chm c ph ln ngi vua m u
thi L Trung Hng ng Thanh Ho (tc Ty ) chng vi nh Mc H Ni (tc ng ). Sau khi ln lm vua, khng c iu kin gn gi qun chng nh trc, v cng khng nh n ai bao nhiu m trang tri n nn na, Cha Chm (thc ra l Vua Chm) nh phi h lnh c tht nhiu tin, ri Chm i n u ri tin ra n y, cho cng chng ai nhanh tay, mnh bc th nht ly. V th nn mi c thnh ng "N nh Cha Chm".
42. o hiu l g? Hiu theo quan nim thi xa khc thi nay nh th no?
Cc bn bit ch Hn thy r: Ch "Hiu" l ch vit tt ca hai ch "Lo" trn (lt bt phn di) v ch "T" di. "Hiu" tc l mi quan h cha trn, con di; suy rng ra l o ngha ca con chu i vi cha m, ng b, t tin. c bi "o hiu" ca Nht Thanh (Tr.331 cun "t l qu thi"- NXB ng Thp) cng vi mt s bi ni v l Mng lo,Yn lo, ti rt nht tr v khng lp li, ch xin ni thm vi li. o hiu xuyn sut trong mi phong tc ca nhn dn ta, khng th khng ni n ch hiu khi vit v phong tc c truyn ca ta. L t, l tang, l ci, k c sinh , xy nh dng ca, hi h nh m, vic nc, vic lng, thun phong m tc nh m trong s nhng phong tc li thi, ngy nay b xp vo loi i phong bi tc, ta cng cht lc c mt phn tinh hoa ca o hiu. "Hiu" l thin kinh a ngha, l gc ca mi c tnh. Ca dao tc ng ni nhiu, ngay trong bi hc v lng, trong "Lun l gio khoa th" cc em hiu: "Cng cha nh ni Thi Sn, ngha m nh nc trong ngun chy ra"... Nhng chn l , ai khng chp nhn, song quan nim v ch "Hiu" ngy nay cng c phn khc thi xa. Ti khng dm ln mt dy i, ch xin thut li mt bui tranh lun trong ni b gia nh ti: Trc ht ti hi" "Hiu" l g? Chu nhanh nhu tr li: "Hiu" l hiu vi dn, Bc H khuyn" "Trung vi nc, hiu vi dn". i bo cng nhc lun: " Hiu vi chn, tc l cn b phi chm lo cho dn, ng n hi l, ng hch dch vi dn". - "Vic hiu" l g? - "Vic hiu " l vic ... l vic... l vic cn b chm lo cho nhn dn m khng n ca t, khng... n y chu lng tng. Thng con t ti tr li thay: - "Vic hiu" l vic a m ma, v hm trc, a m ma xong, ng hng xm ng ln cm n thn bng c hu gip gia nh lo xong vic hiu.... n y, c ch em ti ph ho thm: - Chu ni c l y anh ! "Vic hiu" l vic i vi ngi cht, cho nn ngi ta thng ni "Hiu", "H", tc l ch vic tang, vic ci. Nhng chu , vic hiu phi ba nm ch khng phi a ma xong l xong u ! n nh tin s L Trn Qun, mt ngi tn trung tn hiu cui triu L, trc khi cht cn vit i cu i "Tam nin chi hiu d hon. Thp phn chi trung v tn" (Ch "Hiu" 3 nm xong, ch "Trung" mi phn cha trn). - Hiu i vi ngi cht, cn i vi ngi sng th sao? "S t nh s sinh" kia m? - , anh mun bit con anh c hiu hay khng, xin anh hy rng ch sau khi anh cht s r. Ca dao c cu "Khi sng th chng cho n. n khi cht xung lm vn t rui". Thi xa cn th na l by gi. Nhng anh cng ng lo rui n ht phn, v thanh nin ngy nay c bit c vn na u m t rui. n y li chuyn sang mc tranh ci gia ti v ch em v quan nim ch "Hiu" thi xa vc thi nay.
- Thi nay lp tr chng bit "Chn ch c lao" l ci g. Cng n mang nng au, nui con khn ln tn bao nhiu tm lc, n nay chng n c ln m chng c khn. - Ti phn nn - th cn hn lo, bng bnh... - chng qua l ci mn n ng ln, mnh nui con ri nui chu cng th. Lp tr by gi nhiu ngi ni ngc: "Sinh ra ta, nui ta ln ln, l trch nhim ca cc ng b b b". C a cn trch b m: "Sao ngi ta n sung mc sng, c chiu chung. B mnh th "Kht khe", "Ky bo' m cn k n hu!" - Ch em ti k thm. i vi nhng ng b b m c nhng a con nh vy, qu tht l bt hnh, song cng phi khng nh s ngi rt t, v li khi n tui trng thnh, c tip thu s gio dc ca gia nh, nh trng, x hi v qua kho nghim thc t ca cuc i, chng s thay i tnh tnh. B m bao gi cng sn sng tha th, nc mt chy xui l l thng tnh. Bn n cu ca dao: "C khng n mui c n, con ci cha m trm ng con h", ri "Trng khn hn vt"... c dp, con c ti xen vo: - Con xin php cha m v ch, con ci cha m khng phi trm phn trm con h c. Nu cha m ngh sai lm sai, con can ngn th c phi l bt hiu u! ng ch gt g tn thnh: - Chu ni c l. Cu "Con ci cha m trm phn con h" ch ng khi a con cn th u, ch khi trng thnh c nhiu c cu cn khn hn cha m. "Con hn l nh c phc" m ! Thi i ngy nay, khoa hc k thut tin vn vt, t duy chnh tr, kinh t by gi cng i mi m cnh gi chng ta thng hay th cu, bo th c chp. u cng l mu thun gia hai th h... - Theo ch, cu tc ng "C con ti sng, khng c con ti cht" c ng khng? - ng thi xa nhng khng ng thi nay. Thi xa c cu "Bt hiu hu tam, v hu vi i" (c 3 iu bt hiu vi cha m, trong khng c con l iu nng nht). Cha m ng b tuy qua i nhng khng cn sng trong ta, nu ta khng c con th sau khi ta cht, ta cng lm tiu tan nt ging mu ca bao i t tin, ng cha lu li. Nhng cn ti sng th sao ? C t ngi cho rng nui con chng qua ch mang thm ti v. vy sao nhiu ngi ght con li thng chu. C l h ngh rng chon h khng ni c nghip cha ng th hy vng chu mnh s ni. Trong cun "Mt nghn l mt m" mt nh thng thi tr li m ng: "Ni kh nht v dai dng nht trn i l c a con h". Nhng cn mt mt khc, m l mt tch cc v ph bin "Con khn n mt m cha" "Mt con mt ca", c ai t. Gp nhau ngi ta hi thm nhau: "My trai my gi ri ?", ch c hi: "My ca ri ?"u. Cn nh cu "Tr cy cha, gi cy con" ngy nay lin cn ng khng ? Nhn nhc n nhng gng hiu knh thi xa c nh vua ban bin vng nh thi vua L Huyn Tng cch y gn ba trm nm (1663-1671), ban bin vi bn ch vng "Hiu hnh kh phong" nh thi vua Hm Nghi cch y hn mt trm nm (1885-1888) ch em ti thc mc c tnh cht gi : "Thi nay thiu g gng hiu kinh sao t trung ng n a phng cha thy c hnh thc khen thng biu dng g ?. Trong quyn "Nh thp t hiu" c Lc Tch ngi qun Cu Chn mi 6 tui n nh h Vin n tic xong du qu qut mang v cho m Qun Cu Chn l t Thanh Ho ngy nay. Lc Tch cng c lit trong s "Tho hai mi bn, thm nghn mun thu", sao trong s sch ta, khng thy ni n. ng ch va dt li, cu con trai th ca ti xen ngay : - Tng ai ni danh, ch nh Lc Tch giy qut v cho m cng a vo s sch, th nc ta giy mc u m thng k cho ht, mt vng cng n hng ngy hng vn ngi. Ngay nh chu y, lc nh cng i n gi vi ch nh th h, hn ch cn nh, lc chu mi bn, nm tui, chu cn nh ch x sn cho chu mt ti l chui trc khi n c, th ri phn gi, phn nm, ch, xi,
hoa qu ca chu, chu u gi c li mang v phn m, phn em, mc du chu rt thm, chu hn hn Lc Tch ch ch! Nghe con nhc li chuyn c, v ti nhon ming ci gt u tn thng. Ti lic thy v ti cn rm rm nc mt v cm ng. Cu con th ca ti, bng quay li pha ch, t ngt hi: - Vua ban bng 'Hiu hnh" g g c ng i tng khng ch ? Hay li nghe di tu bo ln, ch phong cho bn lm tin, kho nnh, c n khao cho to ? Ch , ngy xa cc c ngc lm" "c i thnh h Ngu vua Thun" th ng l khng khn: hiu vi cha m nh mt nh, ch vi m g gh cay nghit nh kiu m con Cm, gp phi chu th n m ch ng hng "Trm cay ng mt nim ngon ngt". i nh ai, c ngi chn con nui m nh Hn Quch C m cng c "Thm nghn mun thu". ng l ra triu nh phi ngim tr ti git ngi, hn na li l ti git hi tr con. Cui cng ch em ti quay sang hi ti: - Theo anh, th no l "C hiu", th no l "Bt hiu". Gia hai a con, anh chn a no, mt nh chu y: Con nh ngho, mi 4, 5 tui bit ginh phn ngon v biu m, mt l a giu sang, khng ng ngy gi cha cng ly c ba ra ngy gi, c bn linh nh khon i, cu cnh nhng k cao sang, lm ra v ngi con ch hiu, trong khi th ht hi ngi m qu ma, lam l ngho hn nh trong chuyn "Bo hiu cha" ca Nguyn Cng Hoan. Th no, gia "Lc Tch nh ta" mc du c lc cn hn lo bng bnh v nhn vt "Ch hng t con cp" ca Nguyn Cng Hoan, anh chn a no? Dng nh trnh dung dng cho nhng iu khng phi, ch em ti quay li, nh nh bo chu: - Chu , chu c th tranh lun vi cha m nhng phi l , t tn, phi bit la li, chn lc, tuyt i khng c c thi nng ny, cu gt, hn lo, nht l khi c khch, khi ra ng, gia cng chng, hoc trc mt v con, ng ng b trn bn th qu mng b m chu rng khng bit dy con; ng v con chu, em t chu khinh nhn b m chu, tt nhin cng khinh nhn c chu. Sau ny chu s r: c nui con mi bit lng cha m. T ny n gi nh ti ch ngi nghe, by gi mi ln ting: "Nghe cha con, ch chu nh ng ni th ai cng c l "! Xin mn cu lm cu kt cho bi ny.
43. Tc khao lo
By gi n bc n dng nh, C ru th ng chng gy ra. (Nguyn Khuyn) Ln lo cng phi khao. "Khao lo" khng kh khn nh khao v th nh trung. Lo l l c, c mi th mi phe gip hay thn xm khc n, v ln lo l quyn ng nhin khng phi cu cnh. Nhng nh giu c thng nhn dp by tic mng th t l, n ung linh nh. T sng cha m, c vn chc th vi ban t vn hnh l tr t. Cha m ngi pha trong, con tri, gi, du, r, chu cht, phn th bc trn di ng hai bn, nam bn tri, n bn phi, lm l t ba tun ru, c tu nhc trng th , vui v. T sng cha m mi ln hai ly, khc t thn, t t mi ln bn ly. t vn vt, bi vn t chc th thng l c mt cng trnh bt mc, c khi ngi trong vng n nc n xem t v nghe c vn. C m mng th mi b con h hng lng tng, tic tng ht xng hai ba bn ngy. "Ph qu sinh l ngha", c nhiu nh lm l mng th cha m ln lo 70,80,90 tui...Khng phi tc l bt buc, giu c by ra tht i mi mi ngi n chia vui vi mnh, ng thi lm vui lng cha m, tng cng l mt tc hay, c th khin cho nhng k nh tnh hiu tho, khng lo phng dng cha m cho c tui th nh ngi, phi ly lm suy ngh v h thn.
44. Yn lo
"Yn" l tic ru. Nhiu lng c tc yn lo, hng nm hay hai ba nm mt ln, tht tic mng th cc quan lo. C th ni y l mt thnh in thi thi bnh, khng phi l mt h tc gy nn nhiu t oan nh tc ngi th hng m. "Sng lu ln lo lng", t nhin c vinh d tui th, khng phi tranh dnh mi c, chng phi c tin m mua c, c quyn th m to nn c. Mi nm c n dp lng m hi hoc ngy i l c nh k, cc quan lo t hi cha hay ni cng qun hay mt ng cai, lng em c qut vi phng bt m n rc ra nh. Nhng lng tr ph thng sm vng lng rc lo, lo 100 tui i vng iu che bn lng xanh, lo 90 tui i vng iu hai lng xanh, lo 80 tui vng xanh (n cong) mt lng, lo 70 vng xanh (n ng) mt lng. Trai trng cm c khing vng u nn du o np. m rc rt trng th. Ti nh lng, ni gia thit lp bn th tin lo, cc quan lo ngi hai gian bn theo th bc tui, c lng yn c lo b th gian tri lo ng ngi, gian bn phi lo b ngi. Tu theo l lng, c ni lo 90 tui hoc ln hn na ngi mt mnh chiu nht, c ni cha n 60 tui l bc cao nin nht, cng ngi mt mnh chiu nht. T lo cng nghi thc nh t thn, ba tun ru vi vn t tin lo, vn chc th quan lo, c ban t vn hnh l, phng bt m tu nhc. Lc t, quan lo ngi trc nhng mm c t gia chiu, ch ung ru sung khng n, l th trang nh, trnh trng i vi dn lng, ngi chng kin cuc l din hnh v chm ch nghe vn t, vn chc th. Nhng mm c kia s c mang n tng nh biu cc c. C yn lo thng l rt thnh hu c v phm ln lng, c ni mi c hai bnh dy, hai bnh chng vi nhng mn gi, nem v nhiu th bnh khc lm rt cng phu. Chiu nht, mt c ngi th c biu c mt c gi l c mt, chiu nh, hai c ngi l c i th c biu mi c mt na c, nhng c di l ng hng c bn c mt c. T ngn xa, nhng khi c vic lng, khng h c bng ph n ni nh trung. Ngy yn, s hin din ca cc lo b em li cho dn lng mt cm gic c bit vui v m m. M tc yn lo l do o hiu m ra, mt c tnh dn tc, c ngha rt trng hu, tr vui o tr, gi vui tui gi, tri ngc hn vi ci thm cnh my nc vn minh cng thnh c n tui gi l b lit vo hng ngi v dng, n hi x hi, con chu t chm nom, ngi i lnh nht. Lc vn nin, tc bc da mi, vi cuc sng bun t ni thn d nm thng tri, cc c hn cng cm thy sung sng c c lng t tnh qu trng, qu trng rt mc trong cuc rc n nhng bui yn m, con chu cc c th c hnh din l gia nh c phc mi c tui th, cho nn nhiu nh, d ngo cng rng may sm cho ng b i d yn.
C th m ni nhung en, o vc i hng, c th khn nhiu tam giang, giy vn hi, c th o on huyn qun la bch, c nhng c nh bn hn, quanh nm qun nu o vi lc ny cng qun chc bu, o the thm, o lng cho go, dp mi thay quai... Y phc tu hon cnh mi nh, khng c l nh no, ch tr mu vng ca nh vua, quan dn u khng c mc Trc ngc, di vng dy thao qung c l ti gm mu lam, mu huyn ng tru, thuc, ci, chy... m rc quan lo, y phc mu sc nh vy vi vng lng c qut, va gi cm. Nhng nh t my i khng h c ng cha c d, khng khi bi ngi tic thng ngi khut, khng khi thm mun c mong cho gia nh i nay v i sau.
45. To sao nhng nm gn y c phong trao khi phc vic h

T nm 1975 li nay, nht l nhng nm gn y. T Bc ch Nam u c phong tro khi phc vic h, vi ni dung: Din dch, bin son, ph bin gia ph, sa sang tn to t m, t ng t chc t t, gi t hng nm v gn b tnh cm gia tc hn trc. l mt phong tro t pht, cha c mt vn bn ch th no ca c quan trung ng a phng, hay ngnh vn ho c hng dn khuyn khch. Vy nhn t no ch o, thc y phong tro lan rng nhanh nh vy ? y l quy lut pht trin x hi khch quan . Trong thi k khng chin. Mi ngi dn, trn cng v ca mnh u phi dn ton b tm sc vo s nghip bo v T Quc, mi ngi khi cn phi lo nhng vn bc xc nht : n , sng cht ... v nhng vic khng th nh hon c. Sau khi ho bnh, cuc sng vt cht tng i n nh th nhu cu v i sng tinh thn vn ho li ni ln. Vic i li, thm ving nhau trong gia nh h hng thn thuc, vic cng c, gn b mi qun h gia tc, vic th phng t tin, ng b, cha m t ngn xa tr thnh tm linh ca mi ngi. y l mt lnh vc quan trng trong i sng vn ho v t tng. Di bt k x hi no, d xu hng chnh tr, tn ngng tn gio khc nhau, tnh cm gia nh vn vy. Tnh gia tc l khi nim m rng ca tnh gia nh, mu thong hn nc l. l tnh cm t nhin mi ngi u tha nhn . V vy. Khi phc vic h l vic lm hp vi tm t ca s ng nhn dn, mt ngi xng c trm ngi hng ng. cng l thun phong m tc.
46. Quan h gia h hng v lng x nh th no

Phc hi vic h li hay hi? Phc hi vic h l mt cch ng n, v t, tc l pht huy c thun phong m tc. Nu cn b c s bit kho lo vn dng ng li, loi tr c 3 chiu hng tiu cc sau y th cng c nhiu dng h vng mnh cng c li cho phong tro chung:

Ngn nga mt s phn t li dng tnh cm h hng thn thuc ko b, ko cnh. Phc hi vic h, ng thi nhn phc hi lun c nhng th tc, m tn d oan. Da vo th c ngi nh, ngi trong h c chc c quyn bp mo lut php, lm n sai tri.
Ngoi ra, nu t chc hi h nh m khng ng lc, ng ch gy lng ph, nhiu th gi v tin ca, nh hng n cng vic, thi v sn xut, th nn kho lo hng dn hn ch mt tiu cc. H hng thnh t th lng x phn vinh . Trc Cch Mng Thng Tm, b my hng l c quyn iu hnh nhng cng vic v hnh chnh, php l, trt t tr an, cn nhng vic xy dng nng thn, chn hng phong ho nh lm ng s, o ging, sa sang nh cha, hi h ... hi ng ho mc mun huy ng cng sc, tin ca ca dn phi da vo cc h, nn mi x, thn c mt Hi ng tc biu bao gm nhng ngi c vai v trong cc h. Ch nhng v mi c kh nng vn ng con chu trong cc h ra lng x lm nhng vic cng ch. Phc hi vic h, nu c hng dn ng n s c li nhiu mt i vi phong tro a phng:
Phc hi lun l, o c k cng x hi, xy dng np sng vn minh, gia nh vn ho mi. Gp phn trong vic gio dc t tng cha m hin t, con trung hiu, chu tho hin, nui con kho, dy con ngoan. Vn dng kinh nghim ca cc h thi xa, c t binh in, hc in, t chc l h, hi tng t. Vn ng t cc gii thng cho con chu trong h hc khi, ln lp, ln cp, hon thnh ngha v qun s, nu cao thc tn trng ngi gi, thng yu gip ngi c nh, m au, tn tt ... Nu kho t chc, cc h cn c th c t sch, cu lc b vn ho ...
47. Rung hng ha c ngha g?

"Rung hng ho " l rung dnh ring giao cho tc trng lo vic phng th hng khi cho cha ng, t tin. Rung hng ho lu truyn t i ny sang i khc. Rung hng ho khng c chia, khng c bn. Lut phong kin cm bn rung hng ho. Chng no cnh ca trng khng cn ngi ni di tng ng hoc i bit x xa qu, h khuyt tc trng th ngi con trng hoc ch tn tha trng ca cnh hai ln thay, tip tc hng rung hng ho v lo vic gi tt hng khi. Chng no ton b con chu trong h u phiu c bt qun ( con gi khng c tnh n ) th ngi cui cng ang hng hng ho nu c kh khn c bit lm n xin bn, l trng no lm sai lut l trn s b quan x pht, nu trong h c ngi tha kin. V c rung hng ha nn vic t t c duy tr bn vng, d h ln hay b, thnh t hay bnh thng, d tc trng giu hay ngho, sang hay hn, gi hay tr ( c khi mi ch l a b con nm by tui ), vic t t vn uy nghi ng .
48. Vai tr tc trng xa v nay khc nhau nh th no?

Ngy xa vic h l c vo tc trng. H ln c tc trng h ln; cc chi c trng chi . Tc trng c quyn li, ngha v r rng. Rung hng ho v t in c nhiu th l to, nh th h ln, t kh y v ngc li. Khi vo t l, tc trng u cn tr tui vn l ch t, cc ng ch du cao tui vn l bi t. Nu nh qu th mt ng ch k trng thay th, cng nh ng vua tr cha thnh nin c ph chnh i thn. Thi nay rung t thuc s hu ton dn, khng cn rung hng ho, khng cn ch thu t nh trc, quyn li ca tc trng hoc ngi thay tc trng, i vi t tin v h hng cng tu thuc vo nhn thc; tm t, trnh hiu bit, hon cnh sinh sng ca tng ngi, khng c mt ch quy nh no rng buc. C nhiu h, tc trng ng c hoc khng thot ly cng tc phng xa cng khng giao (hoc khng giao c) vic h cho ai. Trong hon cnh , vic hng khi t t t tin v quan h h hng b ph khong. Th theo nguyn vng, tm t, tnh cm "Ung nc nh ngun", ngy gi ngy tt con chu mun dng ln T tin bt nc, nn hng. b cu tnh trng trn nhiu h c sng kin thnh lp mt hi ng gm nhng ngi c uy tn, nhit tnh trong h chm lo vic h. Cha c mt vn bn hay c mt tin l no qui nh l ban nghi l. l hi ng gia tc hay hi ng tc biu ... Trc mt, h no mnh hay yu, thnh t hay suy vi, tnh cm h hng gn b hay khng, tc ng tt xu ti phong tro chung, cn tu thuc vo nhit tnh, kh nng t chc lnh o ca mt s c nhn, ng vai tr ch cht, ch cha c mt c ch no bo m s bn vng lu di. Trong thi k khng chin con chu tn mc, nhiu h b ph khong khng cn c s vt cht chm lo t ng hng ho. T sau ho bnh, thng nht t nc, mt s h c khi phc nhng v " Duy ch ", nn phong tro lo ln mt thi gian ngn ri li dn. Khng cn rung hng ho ca t tin li th con chu ng gp tin gi vo qu tch kim ly lai hng nm m lo hng khi. Nhng ri do trt gi, mt vi yu t khch quan na tc ng, hng khi cng ngui dn. l ni lng trn tr nht ca nhng con chu mun k tc s nghip cha ng, mun lm cho anh linh t tin, cha ng, mun cho dng h ngy cng thnh t.
49. Bn th vng l g? Cch lp bn th vng

Bn th vng ngy nay kh ph bin, p dng cho con chu sng xa qu, hng vng v qu, th cha m ng b t tin, hng khi trong nhng ngy gi, tt. Ngy xa, vi nn kinh t nng nghip t cung, t cp, ngi nng dn sut i khng ri qu cha t t, chuyn c sang lng bn cnh cng gi l bit qun, ly hng, v vy bn th vng ch l hin tng c bit v tm thi, cha thnh phong tc ph bin. "Vng bi ", ngha l vi ly t xa. Ngy xa, khi triu nh c nhng in l ln, cc quan trong triu tp trung trc sn rng lm l, cc quan cc tnh hoc ni bin i, thit lp hng n trc sn cng ng, thp hng, nn, hng v kinh qu ly Thin t. Khi nghe tin cha m hoc ng b mt, con chu cha kp v qu chu tang, cng thit lp hng n ngoi sn, hng v qu lm l tng t. Cc bn th thit lp nh vy ch c tnh cht tm thi, sau con co quan xin v c tang ba nm (xem bi L C tang). Cc thin nam tn n hng nm i try hi n th c Thnh Trn Vn Kip, c Thnh Mu n Sng v.v... dn dn v sau, ng s xa xi, cch tr, i li kh khn, cng lp bn th vng nh vy. Ni c nhiu tn tp trung, dn dn hnh thnh t chc. Cc thin nam tn n quyn gp nhau cng xy dng ti ch mt n th khc, ri c ngi n bn th chnh xin bt hng v th. nhng n th gi l vng t (th d s nh 35 ph Tn c Thng H Ni c "Sng Sn vng t" ngha l n th vng ca ni Sng, th thnh Mu Liu Hnh). Bn th vng ng b cha m ch c tp trung trong trng hp sng xa qu. Nhng ngi con th, bt c giu ngho, sang hn th no, nu gn cnh ca trng trn t t ph lu li, th n ngy gi, ngy tt, con th phi c phn s hoc gp l, hoc a l n nh th hay nh con trung lm l, cho d ca trng ch thuc hng chu, th ch hoc ng ch vn phi th cng ng b ti nh ca trng. Do khng c l lp bn th vng i ca th ngay qu nh. Nu ca trng khuyt hoc xa qu, th ngi con th 2 th trng c lp bn th chnh, cn bn th nh ngi anh c xa qu li l bn th vng. Phong tc rt hay v rt c ngha. Bi l ch Hiu i i vi ch . Khi sng cng nh mt, ng b cha m bao gi cng mong mun anh ch em sng ha thun, mt nh m m. Thnh vong hn v cu cng l bi, m anh ch em gn nhau khng sum hp, mi ngi cng mt ni, th l mm mng ca s bt ho, vong hn lm sao m thanh thn c. Cch lp bn th vng: Cha phi l phong tc c truyn, cha c nghi l nht nh, m ch l kinh nghim truyn cho nhau khong u th k li nay tu hon cnh thun tin m vn dng: Khi bt u lp bn th vng phi v qu chnh bo co gia tin ti bn th chnh. Sau xin php chuyn mt l hng ph hoc my nn hng ang chy gi mang n bn th vng ri thp tip. Nu c nh ring, tng i rng ri khang trang, th bn th t hn mt phng ring chuyn th cng cho tn nghim, hoc kt hp t phng khch, nhng cao hn ch tip khch. Nu t bn th gia thn ring, th phi t thp hn bn th gia thn mt t. t hng no? - Hng v qu chnh, khi ngi gia trng thp hng vi ly thun hng vi ly v qu. Th d ngi qu min Trung sng H Ni th t bn th vng pha Nam cn phng hay ngoi sn, ngoi hin. Khng nn t bn th trong bung ng,
tr trng hp nh cht hp qu th phi chu. Khng nn t cnh ch u tp, hoc cnh li i. i vi nhng gia nh khu tp th nh tng, nu cu n qu th khng cn ch no t c bn th. Nhng ngi sng tp th, ch t mt l cm hng u ging nm ca mnh cng , min l c lng thnh knh, chng cn phi cu n hng no, cao thp rng hp ra sao.
50. Hp t l g? Ti sao phi hp t?

Hp t c ngha l : rc cc tin linh cc i vo th chung trong cng mt nh th ca i tn hay ca tng tiu chi. Theo phong tc c truyn: Nm i tng gi, hay "Ng i mai thn ch" (n 5 i th chn thn ch). Thc cht ch c bn i, tc l lm gi cha m (i 2), ng b (i 3), c ng c b (hay c 4 i) v k (hay can 5 i). Cao hn k gi chung l tin t, th khng cng gi na, m rc chung tt c thu t, tin t cc i vo chung mt nh th mi nm t mt lt. Thn ch con cng cha m, l Hin kho, Hin t, n khi ngi con trng cht, chu ch tn cng ng b, i thn ch l Hin t kho, Hin t t, n lt chu trng mt, cht trng tip tc th c l Hin Tng t kho (hoc t), cht (chiu) trng th k l Hin Cao t kho (hoc t). Sau nm i th rc vo nh th t ri chn thn ch i. Trong nh th t ch duy nht c mt ngi thn ch cao nht (thu t hoc tin t bc cao nht ca nh th chi ) gi l "Vnh th thn ch". Gp chung tt c tin t ca nhiu i li t chung thay cho tng l gi, l hnh thc hp t c truyn. Song trong phong tc cn c nhiu iu bt tin: Ch con trng, chu trng, cht trng v.v...ni dng qua nhiu i mi c th nh th chnh. V vy con , chu, cht nhng ng con th qua nhiu i phi xy nhiu nh th lp con th, lp chu th, lp cht th v.v...Nu c th tip tc mi, th c ni s nh th cn nhiu hn c s nh ca ngi dng trn. Chnh v l trn, nn hi u th k 20 n trc CM Thng 8-1945 nhiu ni c phong tro tin hnh hp t vo cc nh th h: Du ca trng hay ca th, sau khi mt, ht vng tang, u c rc linh v vo th nh th chung ca h. Linh v xp theo th t trn di. n ngy gi ngi no, th a linh v ngi vo hng gia theo th bc, cng xong li xp vo v tr c. Vic hp t nh vy: trc l hp vi tm linh, con ci di chn cha m, chu cht v vi t tin, tng trng s on t ci m, sau na thun tin cho vic chung sc, chung lng xy dng nh th, mua sm t kh, quanh nm hng khi, gn b thm mi tnh rut tht trong ni thn. Song cng c nhng gia nh, kinh t di o hn, li cch xa nh th i li bt tin, nn h cng ring, tin hn, khng hp t. Do , ngy nay nn vn ng hp t, trn nguyn tc hon ton t nguyn.
51. Gia ph l gia bo c ng khng?

ng v rt ng vi nhng ngi c thc tn knh t tin v qu trng tnh cm h hng gia tc. Gia ph l lch s ca mt dng h, mt gia nh ln. Thit tng khng cn phi ni nhiu v ngha m mi cun gia ph ca tng dng h u ni r trong tng li ta. nh rng ci n, ci mc nui sng gia nh v bn thn l vic hng u. Nhng c thy ni day dt ca nhng ngi c tm huyt mun truyn cho con chu bit i cha mnh do ai sinh ra, t u n, t tin cng c ra sao, ngt v gia ph mt; c thy c ni nim ca nhng ngi tr ng phng xa khng c cha ng truyn cho bit gc gc ca mnh t u, h hng l ai, khi mi thy y ngha ca hai ch "Gia ph-Gia bo". Git nc rt qu i vi ngi sng trn sa mc, cn i vi ngi sng ven sng, d g mi ln "Ung nc" li phi "Nh ngun". Thi trc h no cng c gia ph, c h tng nh cn c gia ph. Nu v thu, ha, o tc mt vng bc- ca ci g th mt, ch khng mt gia ph. Ngt v gia ph ngy xa vit bng ch Hn, hn na tng chi tng nh ch ni phn trc h ca chi mnh, nh mnh, thng hoc mi c mt cun gia ph ghi i tip ni ca chi anh, chi em, n i hai i ba l cng, do nu mt chi mt gia ph th chi khc khng th b cu. Hin nay, do mt gia ph nn nhiu h tuy cng vi nhau trong mt a phng vn khng bit nhau, khng nhn c quan h h hng. V mt ngha khc, gia ph s d gi l gia bo v l lch s ca t tin nhiu i truyn li, l iu t tin mun gi gm li cho i sau. Bt c h no, bt c con ngi no trong h, c ti nng li lc n u, c nhn cng khng th vit c ton b gia ph m ch c k tha i trc v truyn dn i sau. Gia ph cc h l cc ngun b sung t liu rt qu, rt di do cho quc s, nu cc nh s hc bit khai thc cng c kh nng t gia bo tr thnh quc bo.
52. Gia ph hon chnh c nhng mc g?

Gia ph c coi l hon chnh trc ht phi l mt gia ph c ghi chp r rng, ch ngha chn phng c ghi r tn ngi sao lc, bin son thuc i th my, nm no, triu vua no, cn c vo bn no, tn ngi tc bin qua cc i cng c cc ch r rng. u gia ph c li ta ghi c ngun gc xut x ca thy t c c liu thnh vn hay truyn ngn. M u l thu t, ln lt n tin t cc i, ni dng n lp con chu mi sinh. i vi tin nhn c cc mc sau y:
Tn: Gm tn hu, tn t, bit hiu, thy hiu v tn gi thng thng theo tp qun a phng? Thuc i th my? Con trai th my ca ng no? B no? Ngy thng nm sinh (c ngi cn ghi c c gi sinh). Ngy, thng, nm mt? Th bao nhiu tui? M tng ti u? (c ngi ghi c c nguyn tng, ci tng, di tng ti u? Vo thng, nm no?). Hc hnh, thi c, u t, chc v, a v lc sinh thi v truy phong sau khi mt: Thi u hc v g? Khoa no? Triu vua no? Nhn chc v g? nm no? c ban khen v hng tc lc g? Sau khi mt c truy phong chc g? Tc g? (i vi nhng v hin t th mc ny rt di. V d trong Nghi Tin Nguyn gia th ph, ch ring Xun qun cng Nguyn Nghim, mc ny trn mi trang) V: Chnh tht, k tht, th tht... H tn, con gi th my ca ng no, b no? Qu u? Cc mc ngy, thng, nm sinh, ngy, thng, nm mt, tui th, m, u ghi tng ngi nh trn. Nu c thi u hoc c chc tc, a v, c ban thng ring th ghi thm. Con: Ghi theo th t nm sinh, nu nhiu v th ghi r con b no? Con gi th cc ch k: Con gi th my, ly chng th ghi tn h chng, nm sinh, con ng b no, qu qun, u t, chc tc? Sinh con my trai my gi, tn g? (Con gi c cc ch cn con trai khng cn v c mc ring tng ngi thuc i sau). Nhng gng sng, nhng tnh cch, hnh trng c bit, hoc nhng cng c i vi lng x, h hng, xm ging...
Ngoi nhng mc ghi trn, gia ph nhiu h cn lu li nhiu s tch c bit ca cc v tin t, nhng i cu i, nhng ng vn hay, nhng bi thuc gia truyn... l nhng ti sn qu gi m chng ta tht truyn, cha bit khai thc. Nhng ni dung ghi trn ch c tnh cht gi vi cc bc huynh trng cc h, ang chm lo cng vic ph bin v tc bin gia ph dnh cho con chu i sau. Cn phn trn gia ph hon chnh hay s si, cc c cn ginh li cho ta c bao nhiu bit by nhiu, ai dm sng tc thm? Tuy nhin, nu tm c quc s, hoc trong gia ph, thn ph khc nhng t liu lin quan th c th cc ch k, gip i sau thm sng t.
53. Th mai gia l l gia l nc ta hay Trung Quc

"Th mai gia l" l gia l nc ta, c da theo Chu Cng gia l tc gia l thi xa ca Trung Quc nhng khng rp khun theo Tu. Mc du gia l t triu L n nay c nhiu ch li thi nhng khi tr thnh lut tc, n su, bn r trong nhn dn, nn n nay trong Nam ngoi Bc vn cn ph bin p dng, nht l tang l. Tc gi ca "Th mai gia l" l H S Tn (1690-1760) hiu Th Mai ngi lng Hon Hu, huyn Qunh Lu, u Tin s nm 1721 (nm th 2 triu Bo Thi), lm quan n Hn lm Th ch. Trong "Th mai gia l" c trch dn mt phn ca H Thng th gia l. H Thng th tc H S Dng (1621-1681) cng ngi lng Hon Hu, u tin s nm 1652 tc nm th 4 triu Khnh c, Thng th b Hnh, tc Du Qun cng.
54. Ba cha tm m l nhng ai?

Theo "Th mai gia l": Ba cha l: 1. Thn ph: Cha sinh ra mnh. 2. K ph: Sau khi cha cht, m ly chng khc, chng mi ca m l k ph hay, b dng. 3. Dng ph: B nui. Tm m l: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ch mu: V c ca b. K mu: Khi cn nh m mt, cha ly v khc nui nng mnh. T mu: M cht t tm b, cha sai ngi v l nui mnh b mm. Dng mu: M nui, cha m ngho cho mnh ngi khc nui. Xut mu: L m sinh ra mnh nhng b cha rung ry. Gi mu: l m sinh ra mnh, nhng khi cha mt th i ly chng khc. Th mu: L m sinh ra mnh nhng l v l ca cha. Nh mu: M v, cho mnh b mm t khi cn tm b.
Trn y l nh ngha theo "Th mai gia l", cha ni n nhng ngi ly v ly chng th cha m v, cha m chng cng nh cha m mnh. Vy th, cn ba loi nhc ph v tm loi nhc mu. Tt c phi 6 cha,16 m.
55. Chc th l g?
"Chc" l li dn d, ph thc. "Chc th" hay "Di chc" l li dn d ca ngi ch gia nh, ngi lnh o t nc trc khi mt. Chc th, di chc vit thnh vn bn c gi tr hnh chnh, php l. Nu khng bit ch, hoc yu qu khng vit c na th nh ngi khc vit, c li cho nghe ri k tn hoc im ch vo di. Di chc ca nh vua th gi l di chiu. Ni dung chnh ca chc th thng l vic chia gia ti. Nh c bao nhiu rung t, nh ca, chia cho con trai con gi, ai c hng khonh no, my mu, my so u, cn li bao nhiu dnh cho m lm ca dng lo, giao ngi no chm nom. Nu cn bao nhiu n lng, n h cng giao ph cho con no phi i, phi tr. Quy nh ginh bao nhiu lm rung hng ha, giao cho con trng hoc chu ch tn. Di chiu ca nh vua giao cho ai l i thn c mnh ph thi t ln ngi. Nu ngi thi t cha nh th chuyn ch cho hong t no ni ngi... Thi nay, nam n bnh quyn, nu cha mt trc c m nm ton b quyn hnh. Thi trc, ngi m, ngi v sau 3 nm tang chng nu mun ti gi th i tay khng, nu li nui con cng khng c nm ton quyn, cn phi l thuc cc ng ch, ng bc trong h. Nu cn c n th phi tr ht. Th nn, c nhng gia nh giu c nhng v phc, bc c: Cha m nm xung anh em n y nhau, cha lo vic chn ct, ch chm ch tranh ginh ti sn, thin h x v. V vy, khi cn kho, cc c phi lo xa: Chia gia ti trc, nh trch nhim sn, mua sm b hu s (o quan) c ngi cn dn trc c vic chn ct, tang ch, c bn, nh m.. Trch di chc ca Ch Tch H Ch Minh: "...Sut i ti ht lng phc v T quc, phc v Cch mng, phc v nhn dn. Nay d phi t bit th gii ny, ti khng c iu g phi hi hn, ch tic l tic rng khng c phc v lu hn na, nhiu hn na. Sau khi ti qua i, ch nn t chc iu phng linh nh, khi lng ph thi gi v tin bc ca nhn dn..." Ngy 10-5-1969 Di chc ca Tam nguyn Yn :
"Km hai tui xun y chn chc S thy sinh phi lc dng cng c thy mng mng mong Tui thy li sng hn ng c thy Hc chng c rng hay chi c Ci u ngi k ba phen Tui l tui ca gia tin Cho nn thy c hng nin lu ngy. y tha trc ng my chng Ho by gi cho b lm nn n vua cha cht bo n Ci trng h t, ngng ln thn tri Sng khng ting i ca thn Cht c v qu qun hng thn Mi hay trm s vng trn Sng lu tri cht chn ch g? khm nim ch n xu tt Kn chn tay u gt thi thi C ng to lm con i H ai chy li con mi ngi n
T ng c vit vn m c Trng i ng gm vc lm chi Minh tinh con cng b i Mi quan ch con th khng nn Mn sinh ch b tin t giy Bn ca thy cng vy m thi Khch quen ch vit thip mi Ai a l phng con thi ch thu Chng qua n cho ngi sng Cht i ri cn ngng vo u Li mang ci ting to u Khi nay by bin, khi sau ch bn C bin ca vua ban ngy trc Khi a thy con rc u tin Li thu mt l phng kn Va i va thi mi bn dm thng Vic tng tng nhung nhng qua qut Cng cho thy mt cht ru hoa vo my ch trong bia, Rng: "Quan nh Nguyn co v lu"
56. C tang l g ?
Thi xa, du lm quan n chc g, theo php nc, h cha m mt u phi v c tang 3 nm tr trng hp ang bn vic qun ni bin i hay i s nc ngoi. L ny khng quy nh i vi binh lnh v nha li. Nu ai v tham quyn c v, giu dim khng tu bo v c tang, b n hc v ti bt hiu, s b triu nh s pht bim trut. Trong thi gian c tang, lnh vua khng n ca. Ba nm c tang l ba nm chu ng gian kh, nhn nhc, khng d mi cuc vui, khng d l ci, l mng, khng ung ru (ngoi chn ru cng cha m), khng nghe nhc vui, khng ng vi v hoc nng hu, tr trng hp cha c con trai ni di tng ng, ngoi ra ai sinh con trong thi k ny cng b coi l bt hiu. Khng c mc gm vc, nhung la, khng i m i hia, thng i chn khng, cng lm ch i guc mc hoc giy c. Du lm n t tng trong triu, khi khch n ving cha m mnh, bt k sang hay hn cng phi cung knh cho mi v ly t (hai ly hay ba vi di). Khi ra ng, khng sinh s vi bt c ngi no. trong nh, i vi k n ngi cng khng c to ting. Ba nm su mun, t nghim khc vi chnh mnh, rng lng vi k di, cung knh vi khch bn, t lng thnh knh vi cha m. Thi nay khng cn l c tang, nht l cc cn b ch cht cng khng c iu kin ngh vic thi gian di, nhng bit qua l c tang ca ng cha ta ngy xa, hu sinh c th hc c iu g trong thi ng x?
57. V sao c tc m gai ai chui v chng gy?

Tc i m rm qun tht to quanh u, tht lng bng dy gai, dy chui ngy nay li thi, nhiu ni bi b, cn tc chng gy ch p dng i vi con trai tang cha (gy tre) tang m (gy vng), vn cn nhiu a phng. Nguyn do: i xa, ng i li cn hp, c khi cn phi leo ni cao, ngi mt dc chn ct ni xa khu dn c, trong rng ni, c ni chn trin ni c nhiu hang ng. c trng hp, ngi con v qu thng xt cha m, khc lc thm thit, n ni khng k g n sinh mng ca mnh, p u vo vch , khi leo ni i v v thng cm qu mt c thng bng ng ln xung vc. trng tnh trng trng tang thm hi , ngi ta mi t ra l phi qun quanh u nhng vt liu mm, xp nu va vp gy tn thng v t ra l phi chng gy i ng an ton hn. Vt liu d kim nht, giu ngho ai cng c th t liu c v u cng c th kim c lm cht m, l rm, l chui, dy gai, dy ay. Xut pht t kinh nghim thc t ca mt s ngi, dn dn tr thnh phong tc ph bin. V ngy thng i lao ng ng rung, ni rng hoc i ng u mc qun o gn b vo ngi, n khi c tang t phi mc o di rng, d vng gai gc nn phi c dy ai, tc cng xut x t vic trnh nn trng tang.
58. Nm hng tang phc (Ng phc) l g?

Theo "Th mai gia l", c nm hng tang phc tu theo quan h huyt thng v ngha tnh phn bit thn s: 1.i tang: Trm thi v t thi.

Qun o s gu gi l trm thi: Con tang cha. Qun o khng s gu gi l t thi: Con tang m, v tang chng khi cha cha mt. Thi hn: 3 nm, i sau gim bt cn 2 nm 3 thng (sau l gi i tng 2 nm, thm 3 thng d ai). o x, khn x c hai gii sau lng (gi l khn ngang).
Nu cha m u mt th hai gii bng nhau, nu cn m hoc cn cha th hai gii di ngn lch nhau.
Con trai chng gy: Tang cha gy tre, tang m gy vng, m rm qun u, dy chui, dy ai tht lng.
Thi nay, nhiu ni bi b nhng tang phc ny. thnh ph nhiu nh dng bng en theo tang ch chu u, theo chng ti, tin hn.
Con trai, con gi, con du u tang cha m. (K c ch mu, k mu, dng mu, t mu v dng ph). V tang chng. Nu con trng mt trc th chu ch tn tang ng b ni cng i tang thay cha.
2. C nin: tang mt nm. T nin c tr xung dng khn trn, vi trng, khng gy.

Chu ni tang ng b ni. Con ring ca v tang b dng nu b dng c cng nui v cng, nu khng cng th khng tang; trc c cng sau thi th tang 3 thng. Con tang m ra mnh nhng b b ry (xut mu), hoc cha cht, m ly chng khc (gi mu). Chng tang v c c gy, nu cha m cn sng th khng gy. Chu tang bc trai bc gi, ch, thm v c rut. Anh ch em rut tang cho nhau (cng cha khc m cng tang mt nm, cng m khc cha th tang 5 thng). Cha m tang con trai, con gi v con du c, k c con i lm con nui nh ngi. Ch, bc, thm c rut tang cho chu ( con anh em rut). ng b ni tang cho chu trng (ch tn). ch mu, k mu, t mu tang cc con chng, th mu tang con mnh v con chng nh nhau u mt nm. Tang con du c cng mt nm.

Con du tang d gh ca chng (tc v l cha chng). R tang cha m v (v cht ly v khc cng vy). Nng hu tang cha m chng, v c ca chng, cc con chng cng nh con mnh (cc h hng bng thn bn nh chng u khng tang).
3. i cng: tang 9 thng.

Anh ch em con ch con bc rut tang cho nhau. Cha m tang con du th hoc con gi ly chng. Ch, bc thm rut tang chu (con gi xut gi, con du ca anh em rut). Chu du tang ng b ca chng, ch, bc, thm rut, hoc c rut ca chng. M tang con du th v con gi ring ca chng. Con gi xut gi tang bc trai, bc gi, ch thm, c rut.
4. Tiu cng: tang 5 thng.

Cht tang c. (Hong tang: Cht khn vng) Chu tang anh ch em rut ca ng ni (ng b bc, ng ch, b thm, b c). Con tang v l, nng hu ca cha ( nu cha giao cho nui mnh th tang 3 nm nh m ). Chu tang ng b thc ph mu v ng c (anh ch em con ch bc rut ca cha). Anh ch em con ch, bc rut tang cho v ca nhau. Anh ch em chung m khc cha tang cho nhau (v con ca anh ch em y th khng tang). Ch bc rut tang cho chu du (con du ca anh em rut). ng b bc, ng ch, b thm, b c tang cho chu (tc l chu ni ca anh em rut). ng b ni tang cho v chu ch tn hoc chu gi xut gi. Chu ngoi tang ng b ngoi v cu rut, d rut (anh ch em rut ca m, k c i vi anh ch em rut ca ch mu, th mu, k mu). Chu du tang c rut ca chng. Ch du, em du tang anh ch em rut ca chng v con ca nhng ngi (tc l chu gi bng bc, bng thm).
5. Ty ma Phc: Tang 3 thng.

Cht tang can (k) ni (ng i : Hng tang cht khn ). Cht tang c nh bc, nh ch (tng t b thc ph mu v tng t c, tc l anh em rut vi c ni). Chu tang b c ly chng (ch em rut vi ng ni). Chu tang c b (ch em con ch bc rut vi b). Con tang b dng (nu trc c cng, sau mi v bn ni). Con tang nng hu ca cha. Con tang b v (cho b mm). Chu tang tc b thc ph mu (anh em chu ch, chu bc vi cha). Chng tang v l nng hu. Anh ch em h ni 5 i tang cho nhau. B m v tang con r. ng b ngoi tang chu ngoi v chu du ngoi. ng ca chng tang chu du. C tang cho cht ni. Chu tang v cu, chng c, chng d c cng mt nh. Anh ch em con c rut v bn con d rut tang cho nhau. Cu rut tang v ca chu trai

Chu du tang ng b ngoi ca chng, cu rut, d rut chng Chu du tang cc ng b anh ch em rut vi ng ni chng. Cht du tang c ni ca chng. C tang cht ni trai gi. ng b tang cc chu gi ca con nh ch, nh bc.
Tang bn cha m nui: 1. 2. 3. 4. K bn cha nui th 3 thng, c bn cha nui th 5 thng, ng b th mt nm. Cha m nui th o bng gu, hoc s gu 3 nm c c gy. T ng b tr ln nu mnh tha trng cng s gu 3 nm. ng b sinh ra m nui th 5 thng, cn th u khng c.
Tang h nh mnh ( l con nui ngi khc, tang bn h ca mnh): 1. ng b sinh ra cha th 9 thng. 2. Cha m sinh ra mnh th 1 nm c gy. 3. Bc trai bc gi, ch, thm v c l anh ch em rut vi cha th u 9 thng. C gi th 5 thng. 4. Anh ch em rut th 9 thng, ch du, em du th 3 thng, ch em xut gi th 5 thng. 5. ng b sinh ra m th 3 thng. Xt trong l ni rng: Con gi xut gi th cc tang c ging, song i ly chng, hoc phi chng ry b, hoc chng cht, con li chng c, li tr v nh cng nh cha ly chng, tang chng c ging Nu ng tang cha m c mt nm m chng ry b th phi tang cha m 3 nm, hoc tang cha m c 1 nm tr phc on th chng c li 3 nm, d phi chng dy trc, sau mi tang cha m cha 1 nm m chng mi gi v th chng nn v vi phi nn trn 3 nm. Trng phc: c ba loi: 1. Trng trng: T 16-19 tui 2. Trung trng: T 12-15 tui 3. H trng: T 8-11 tui (u ly th t ging mt bc). V d: Giai ly v, gi ly chng, du cn tr cng khng th gi l trng c, nhng vn mnh phi tang 1 nm trng trng ging xung 9 thng, trung trng ging xung 7 thng, h trng ging xung 5 thng. Nh vn tang 9 thng, trng trng ging 7 thng, trung trng ging 5 thng, h trng ging 3 thng, cc trng hp khc u nh th m suy.
59. Cha m c tang con khng?

Tang phc l th hin tnh ngha, c phn bit thn s "H ng 3 thng, lng ging 3 ngy", th hin lng thng xt gia k mt ngi cn. V th, chng nhng thn thch m ngi ngoi n phng ving cng nn eo bng tang. Theo "Th mai gia l" th chng nhng cha m tang con m ng b v c k cng tang hng chu, hng cht. "Th mai gia l" quy nh nh vy nhng mt s a phng Bc b quan nim "Ph bt bi t" (cha khng ly con), Con cht trc cha m l nghch cnh, l bt hiu, con cha kp bo hiu cha m chn n i, chng nhng cha m khng tang con m khi khm lim con cn phi qun trn u t thi mt vng khn trng. Nu l n b m t thn ph mu cn c th phi qun n hai vng, c ngha l di ci m cng tang bo hiu sn cho cha m ang trn dng trn.
60. Ti sao c tc king khng cha m a tang con?

T bit sinh ly, ai khng thng xt, nhng theo quy lut t nhin, cha m gi yu t trn, con bo hiu cha, m, a tang b m l chuyn thng tnh. Con cht trc cha m l nghch cnh, nhiu trng hp cht non, gy nhiu ni au thng cho b m. Gi pht h huyt l gi pht xc ng n cc im, c nhiu ng b b m b ngt lm i. c nhiu trng hp m cht lun bn huyt chn con. Hn na, ngy xa, phng tin v thuc thang cp cu kh khn, khng cho cha m a tang con vi bt ni au bun v trnh nn trng tang l ng. Chng nhng cha m m cc ng gi b c trong ni thn, sc kho tn cng khng c d a tang, s vng n sc kho.
61. m tang trong ngy tt tnh liu ra sao?

Ngy Tt Nguyn n l ngy vui ca ton dn tc, ngy m u cho vn hi hanh thng ca c mt nm, c ngha rt thing ling. Gia nh phi tm gc mi su ring ho chung vi nim vui ton dn tc. V vy c tc l ct khn tang trong ba ngy Tt. Nh c i tang king khng i chc tt, mng tui b con, xm ging, ngc li b con xm ging li cn n chc Tt v an i gia nh bt hnh. Trng hp gia nh c ngi cht vo ngy 30 hoc mng mt Tt th sao? Trng hp ny him nhng khng phi khng c. Nu ngy 30 thng chp m gia nh c th nh liu c th nn chn ct cho kp trong ngy , nu sang nm mi th c nhiu iu bt tin. a s cc gia nh king sang ngy mng mt u nm. trng hp cht ng ngy mng mt Tt th cha pht tang vi nhng phi chun b mi th sng mng hai lm l pht tang.
62. L ci chun b sn vp phi l tang, tnh sao y?

l trng hp "u h trng phng". Vui v bun dn vo mt lc. "Sinh hu hn, t v k", cuc i th c hn nhng ai bit trc cht vo lc no. Theo l nghi th khi trong nh cn tang, trn u cn c vnh khn trng, nht l i tang th trnh mi cuc vui. Nhng l ci chun b sn, nu qu cu n th qu gay go cho c hai gia nh, nhiu trng hp tnh duyn i la d dang, nht l cc gia nh c i bn u ng gi b c, c khi i n by, tm nm sau cha ht tang. V vy tc l xa cng c khon "tr hao" : "Ci bn tang, tc l ci chy tang". Khi ngi cht nm tm trn ging, p chn chiu li, cha nhp quan, hoc gia nh c th t lm th tc khm lim, nhp quan nhng cha lm l thnh phc. Theo nghi l, nu cha thnh phc th trong nh cha ai c khc. Hng xm tuy c bit nhng gia nh cha pht tang th cha n ving, tr thn nhn rut tht v nhng ngi ln cn ti la tt n c nhau, coi nh ngi nh. Trong khi , c hai gia nh chun b gp m ci cng lm l a du, n du, yt co gia tin, l t hng... nhng l vt rt n s, thnh phn gin lc, b hp trong phm vi gia nh v mt vi thn nhn. Khch, bn mi cng min, s thng cm sau. Cng vic ci, g xong xui mi bt u pht tang. C du ch r mi, tr thnh thnh vin ca gia nh, chu tang ch nh mi con chu khc. Nu hai gia nh thng cm cho nhau, c th trong mt ngy, t sng n tra ci du, chiu ti pht tang cng xong. Trng hp nh c m ci m hng xm ln cn c m tang th sao? Ngi bit php lch v lng nhn i khng bao gi ci a vui v trc cnh bun thm ca ngi khc. Gia nh c gio dc, hiu bit khng bao gi cho php con chu n a m hoc m bng nhc inh i khi hng xm c vic bun. Trong trng hp trn, vn tin hnh l ci bnh thng nhng khng nn t pho, m bng nhc v ca ht m , trnh tnh trng k khc ngi ci. Trng hp c quc tang cng nh vy.
63. Ngi d m tang nn nh th no?

D thn hay s, n d m tang phi nghim tc, biu l lng thnh knh i vi ngi khut, tnh u i i vi tang quyn. Tht l bt lch nu b b ci ni, a gin trong lc tang ch au bun. nng thn, nhiu ni cn tc l c bn n ung linh nh trong m tang, thc khng hp tnh, hp cnh cht no. nh rng vic n ung l khng trnh khi, nhng ch nn hn ch trong s ngi n gip vic v thn nhn xa v. i vi b con, lng xm, khch, bn th tang l khng phi l dp "Tr n ming". C vui v g trong lc tang gia bi ri. Nu nh cha b c th tc ru ch nh m th trong l tang, mi ngi cng nn t kim ch mnh, gip c vic g th tn tnh gip , khng tin v nh n cm th cng khng nn hch sch, trch mc. Thi c "Ma ch, ci trch" c hay ho g ! Cng cn lu cc bn tr : Khi i d m tang khng nn n mc lo lot, h hang, l lng, nh vy rt khng hp cnh s gy kh chu cho nhiu ngi.
64. i ng gp m tang nn nh th no?

Hi mi tip qun th (1954) chng ti chng kin nhiu m tang rt nghim tc, trt t. Mi ngi i ng u t gic tun th k cng x hi, trt t giao thng. Nu gp m tang ngc chiu, khng ai bo ai, d vi n u cng u xung xe, k c ngi i xe my, xch l u ng m nn, dt b qua m tang ri mi ln xe. t th chm li, khng bp ci. Nu i cng chiu, khng tin xung xe th i chm li v ng m. Thn nhn i tin a u t gic i c hng li, trt t. Li xe m tang n mc theo l phc, tc phong c ch rt nghim trang.
65. Ngi sp cht c nhng du hiu g bo trc?

Tht k l, xa nay ai cht hai ln u m bit trc rt kinh nghim, th nhng, c nhng c cao tui c kinh nghim "Tri thin mnh", bit trc c ngy mt ca mnh, mc du ngy hm trc vn kho mnh, thm ch c ngi cn tnh trc c gi mt, nh in cho con chu xa v. Trong trng hp gia nh phn no ch ng chun b tang l, nhng nhng trng hp rt t. i vi nhng ngi gi yu, c nhng du hiu g bo trc gi hp hi m ta c th quan st c ?

Xem thn sc : ch yu xem hai y mt cn tinh anh khng hay c m. S chn tay xem cn nng hay lnh, ngi sp cht thng lnh t u n chn. C ngi cn nhn bit mnh cht n u. Mch rt trm, c khi ngi cn sng nhng khng bt mch c na. i vi ngi suy tim, s tng nh tim ngng p, nhng v p yu nn khng pht hin c. mt t bng vo l mi m bng khng cn ng y tc l tt th.
C ngi au m lu di, bng nhin mnh kho tr li rt tnh to, nhiu khi l du hiu ca ngn n ht du lo sng ln ri tt ngm. Cc c gi thng b n, hoc l rt mun n nhng n c rt t trc khi mt. Cng c trng hp, mnh tuyt nhng c l v nui tic con chu xa cha gp c, hoc do c b xm hi dng vi hy vng trong mun mt c th qua khi hoc ko thm t gi trnh ngy xu nh trng tang, trng phc... th c th ko di thm cht t.
66. Trong nhng gi pht thn nhn hp hi, ngi nh cn lm g?

- Di ngi sp mt sang phng chnh tm, u hng v pha ng. - Hi xem c dn d tri trng g khng - t thu hiu (tc tn hm) ri hi ngi c ng khng. - Lun lun c ngi tc trc bn cnh. - Ngi c theo tn gio th lm l cu nguyn theo php ca tng tn gio. - Chun b mi th tm gi (lm l mc dc) v khm lim (l nhp quan).
67. Sau khi thn nhn mt, gia nh cn lm nhng g?

Chng ti ch nu ln nhng vic lm i nhng trng hp ngi gi yu, mt ti nh, theo phong tc c truyn. Trng hp mt ti bnh vin hoc mt dc ng, qun tr, cht v tai nn, gm sng, xe c, rn c, thu ho tai, cha ng k ng cht... khng iu kin thc hin ton b thao tc v nghi l, vy nn chm chc, tu nghi vn dng: 1. L mc dc : (tm gi) Lc tm gi cho ngi va cht thng va sn mt con dao nh, mt vung vi (khn), mt ci lc, mt ci tha, mt t t ng rau, mt ni nc ng v hng v mt ni nc nng khc. lc tm, vy mn cho kin, tang ch qu xung khc, ngi h vic cng qu ri co t rng; "nay xin tm gi sch bi trn", xong phc xung, ng dy. Cha th con trai vo tm, m th con gi vo tm. Ly vung vi dp vo ng v, lau mt, lau mnh cho sch ri ly lc chi tc ly si vi buc tc, ly khn khc lau hai tay hai chn, li ly dao ct mng tay mng chn,mc qun o cho chnh. Mng tay mng chn gi li trn trn, di di, vo trong quan ti; dao, lc tha v nc em i chn; rc thi th t ln ging. 2. Sau l mc dc thi gian cha nhp quan: p chn hoc chiu, bung mn, t mt chic gh con pha trn u, trn t mt bt cm p, mt qu trng, dng mt i a trn bt cm v thp hng. C a phng cn c tc thm mt con dao trn bng, (c l tr t ma hay qu nhp trng). 3. L phn hm: L ny theo tc xa, b go v tin vo ming trnh t ma c qu n cp ot, tin vong hn i ng xa c siu thot. L ny ngy nay nhiu ni b, c ni thay th bng may mt ci ti, trong ti ng mt t tin go v mt vi lt vt m khi sng, ngi hay dng n. Theo "Th mai gia l", l ny c tin hnh nh sau: Ly t go np xt cho sch, ba ng tin mi cho sng (nh giu th dng vng hoc vin ngc trai). Tang ch vo khc qu, ngi chp s cng qu, co t rng: " nay xin phn hn, phc duy hm np". Ngi chp s ln lt xng "S phn hm, ti phn hm, tam phn hm". Tang ch ba ln, mi ln xc mt t go v mt ng tin tra vo mm bn phi, ri n bn tri, cui cng vo gia. Xong, bp mm li, ph mt nh c. 4. L khm lim nhp quan: Cc con vo, con trai bn tri, con gi bn phi. Ngi chp s xng. T lp (ng gn vo), c ai
(khc c ln), qu. Chp s cng qu m co t rng "Nay c gi lnh, xin rc nhp quan". "Cn co" xong li xng: ph phc (l xung), hng (dy), bnh thn (ng thng). Sau cc con chu trnh ra hai bn, ngi gip vic quay v u cm t quan nng ln a ngi vo cho m i, t cho chnh gia quan ti, nu c h ch no cn ly o c ca ngi va mt b khuyt cho y , ri gp di ln u trc, bn tri gp trc, bn phi gp sau, trn u gp sau cng, sn np ng li. Ch : Nhng qun o ca ngi ang sng, hoc qun o m ngi ang sng c mc chung th king khng c b vo o quan. khm nim: nh giu dng vc nhiu, t, la; nh thng dng vi trng may lm i lim (1 mnh dc, 5 mnh ngang) hoc tiu lim (1 mnh dc 3 mnh ngang). Ngy trc, quy nh i lim hay tiu lim v kh vi nh. Ngy nay, dng vi kh rng, min kn chn, tay, u, gt l c. "Tc ta nhiu ngi tin theo thy ph thu, trong quan ti thng c mnh vn c sao Bc u tht tinh. Trc khi nhp quan thng chn gi, trnh tui ri dng ba n ba kia dn trong, ngoi quan ti. C ngi cho l cht phi gi su th b c bi t tm hoc quyn lch hoc tu l gi trn t ma qu" (Trch "Vit Nam phong tc"- Phan K Bnh - tr.31) Mi vic xong th sn gn quan ti cho k cng, t chnh gia gian gia, hoc nh cn ngi tn hn th t sang gian cnh. 5. L thit linh: (Sau khi nhp quan) L l thit lp linh v, t bn th tang. Khi cha chn ct th ly l th ngi sng m l, nn mi ln ly ch ly hai ly, trong linh v v khn vn dng ch "C ph", "C mu" thay cho "Hin tho", "Hin t". 6. L thnh phc: Tc l con chu mc tang cng t v p l khi khch n ving. Trc khi thnh phc, nu c khch n th ngi ch tang cha ra tip m ngi h tang thay mt tip khch v thng cm vi khch. Sau l thnh phc mi chnh thc pht tang. Sau thn bng c hu, lng x mi n phng ving.
68. Ti sao c th tc h hn trc khi nhp quan?

V c nhng trng hp b chong, ngt, bt tnh nhn s. Ngi ta dng mi th thut kch thch th hi tnh, trong c thut h hn h va. Cng c trng hp tt th, tng l cht ri nhng sau mt thi gian bng nhin sng li. Do vi mt hy vng du mng manh, mc du trong mun mt, ngi sng tic thng mun cu vn... nn cm chic o qun ca ngi tt th, leo ln mi nh ch cao nht h "Ba hn by va ng" hoc "Ba hn chn va b" v nhp xc. H ba ln khng c th cng nh lng chu khm lim m tin rng nh vy hn vt vng, bit tm ng v nh (Khm lim xong vn cha n ng cht o quan). y l mt phong tc ch yu tho mn tm linh.
69. Trng hp cht cng lnh, ngi co rm khng b lt o quan th lm th no?

Theo kinh nghim dn gian: H la v nn dn cho thng ra, hoc dng cn, ru xoa bp, nu vn cn cng li th c thut dng hai chic a c hai bn mp o quan ri cho thi hi lt xung dn, khi thi hi d lt vo o quan ri th phi ct b nhng dy buc chn, buc tay, buc vai, buc mng ngi cht c th nm thoi mi.
70. Ngi xa dng nhng vt g lt vo o quan?

Trong cc ngi m c khai qut c, ngoi cc trang sc ca ngi cht, pha trong o quan thng c lt l chui, giy bn, ch bp, bng np hoc khn vc o nhiu... Trong quan, ngoi quch, gia quan v quch ct vng. Cc th u l nhng cht ht m v ngn gi kh hi hm khi bc ra ngoi, nht l thi xa cht xong cha my ai chn ngay, cn phi sm l vt, t kh, cn phi xa gn phng ving linh nh, cn phi chn ngy, chn t mi lm l an tng.
71. Ti sao trc khi khm lim nhp quan c tc a ngi cht nm xung chic chiu gii di t?
Theo Phan K Bnh :"Ly ngha, ngi ta bi t sinh th cht li v vi t". Chng ti cho rng tc pht sinh t kinh nghim thc t d thao tc. V chng, trong c th ngi cht cn c in trng sinh hc, lm nh vy kh nng tch in m trong c th ngi cht mi c gii thot, l mt phng thut phng xa hin tng "Qu nhp trng".
72. Sau l thnh phc, trc l an tng phi lm g?

Thi nay n gin, gi v sinh khng nn qu 24 gi. Thi xa, c nhng nh giu sang nm by hm trong nh, ch con chu v ng , h hng, lng x, hng tng hng huyn n phng ving; dng rp trc sn, dng nh trm dc ng t nh n m chun b mi th kh t v c bn tht i linh nh; thy cng chn ngy, thy a l chn t an tng, phn kim lp hng hn hoi. C nh cn sm trong quan ngoi quch, qun tm trong vn, vi thng sau mi lm l an tng. Trong thi gian cha chn c "L triu tch in" : Bui sng dy bng khn lc vo linh sng, cc con qu khc ba ting ri qun mn ln co t rng: "Ngy sng ri xin rc linh bch ra linh to". Sau rc hn bch ra t vo , vt mn, dn chn gi, chiu ti li rc linh bch vo, p chn th chiu, mn xung. Th nh lc sng, ch ly hai ly (ch sau khi an tng, lm l thnh phng xong mi ly bn ly theo nghi l ngi cht). Cc bui ti trc khi cha chn, c "L chc thc" (Trng b uc trc sn): phng bt m tu nhc, con chu thay nhau tc trc bn linh cu, trong nh ngoi sn n uc sng trng. Khi thn bng c hu n phng iu, ngi ch tang v ngi ch ph ng cnh linh to v ngonh mt v pha khch, h khch ly hai ly th ch l t li mt ly. Khch vi cha m mnh ba vi th vi t mt vi. Trch nhim tip tru, nc, c bn thuc v ngi h tang. Nu c ngi con trai no i vng cha kp v th m, khn x v gy cnh hng n. Trc khi lm l chuyn cu chun b pht dn th o quan vn tr u vo trong, coi nh l ngi sng, c vn cng cha dng ch "Hin tho" (cha) "Hin t" (m) m con dng ch "C ph" (cha), "C mu" (m) thnh ph ngy nay c nh p lnh, nng thn dm by ngy trong nh, phi lm sao cho khi nhim u kh ? - iu quan trng nht l ngi tr tang phi c kinh nghim : o quan v dy, g tt, trm tht kn, khng mt khe h no. y o quan lt nhng cht chng m nh l chui, giy bn, than, vi, bng np... Cc khe h ca o quan c bt kn trc bng sn ta, nha ng, dn giy trng kim. Nu lu phi c trong quan ngoi quch, gia quan v quch ct vng rang kh nng. Ph trn thi hi c cc th hng v kh u kh. Trc ngy an tng cn c thm tc "L yt co t tin", nu khng a c linh cu, phn ln cc gia nh rc hn bch n nh th h. Hn bch ch c t pha trc bn th, di, khng c a ln bn th t. Ni dung: Bo co vi gia tin c thn ph hoc thn mu v chu t. Xong li rc hn bch v nh mnh, t li trn linh to.
73. Nhng ngi iu hnh cng vic trong l tang?

Trong lc tang gia bi ri khng c ngi ch o iu hnh, cng vic s rt lng tng v phm nhiu sai st. Khi thn nhn sp t trn, vic u tin tang gia phi mi c ngi h tang. Ngi h tang phi l ngi thn thch gn gi, c tui tc, kinh nghim, tho vt, c uy tn trong h. Ngi h tang thay mt tang ch iu hnh mi cng vic, i ni i ngoi. Nu ngi h tang bit cng l th kim lun, nu khng th mi ngi chp s, Ngi chp s lo vic hng dn v mt nghi l t mc dc, khm lim, thit linh, thnh phc n an tng. Thnh phn v t ngu (l 3 ngy sau khi chn). Ngi chp s thng l ngi c vn ho (ch Hn, ch Quc ng) nn c th kim lun c vic t vn (vit vn cng t, bi v, long triu, i, trng, co ph...). Ngi thu l: Sau khi thnh phc cho n ht 3 ngy sau khi an tng phi c ngi thu l. Ngi chuyn tc trc nh ngoi, h c khch n phng ving th tip khch nhn l t ln bn th, bo cho thn ch ra bi t. Ngi thu l phi ghi y danh sch ngi n ving v s l vt, sau ny tang ch bit m t n. Ngi thu l kim tra l vt sau khi khch cng l xong ra v. V vy phi chn ngi thn tn ca tang gia. Ngi chp hiu: Thng thng cc ban hnh l c ngi chp hiu chuyn trch. Ngi chp hiu l ch huy m phu kiu a quan ti t nh ra xe tang hoc i d (tuy khng c xe nhng khing kiu hay xe gi l i d), iu kin vic i ng, nng ln h xung, sang tri sang phi, bng hiu lnh hai thanh g ngn cm tay, cho n lc h huyt, tho giy n m chn ru, a du lc t trn np o quan khng snh ra ngoi. Ngi chp hiu ngi trn i d pha sau, hoc i b git li trc quan ti iu khin. Nu gia nh no t thu xp con chu king o quan th phi ch chn ngi chp hiu nhiu kinh nghim. Ch tang v ch ph: L con trai trng v con du trng. Nu tang cha m m cn sng th m l ch ph. Nu chu ch tn tha trng (thay th cha mt, khi lm l tang ng b) th chu ch tn l ch tang, cc ng ch ng hai bn ch l bi t v ca ngi chu l ch ph khi b chng v m chng mt, cn cc b thm ch l ph. Nu chu ch tn cn b qu, cha chng gy l t c th ch th hai thay th, nhng vn phi nhn danh chu m bi l v bi t. Nhng tc nghi l ngy xa kh phc tp, ngy nay c ci tin, mt s tc l lc hu, li thi b nhiu vng bi b, v d tc ln ng, ui t ma c qu. L tc chung vn dng vo tng a phng, tng hon cnh c th khc nhau, ngy xa vy, hung h ngy nay. C gia nh con n chu l, ca n ca , sung tc hu, c gia nh n bc ngho nn nn phi tu nghi chm trc.
74. L an tng tin hnh nh th no?

Tu tng a phng, tng tn gio, mi ni nghi l phong tc mt khc. Thi trc c thn p c nhng ngi trai trng trong lng xm ra khing vc chn ct. Ni c hi t vn, th hi t vn ng ra lo liu iu hnh cng vic theo hng c nh sn. Hin nay nng thn c cc hi tr tang, thnh ph th x c ban qun l ngha trang, mt s chi hi trng th cc phng x hot ng, ng ra lo liu chu o. L an tng tin hnh tu theo hon cnh tng nh, "Giu lm kp, hp lm n". y ch ni phn tang gia cn lm g:

Khi c ngi thn mt, tang ch cn n bo gp, cng bn bc theo quy c nh. Thi xa, tang ch c khon tin thng cho ngi chp hiu v nhng phu kiu. Nu t khi a o quan ln kiu, i n huyt m chn ru, a du lc trn o quan khng sng snh ra ngoi th tang ch a tin thng rt hu. Thn nhn, theo th t nhn s quy nh, tang phc theo gia l, u xp hng i theo sau linh cu. Thi xa c ci bt bng vi trng che trn u gi l bch mc. Ngi con trng i trc hoc km sau xe quan ti theo tc "Cha a m n". H huyt xong, tt c ngi i a u i vng quanh m mt vng, mi ngi nm xung mt hn t. p m xong, mi ngi ng vng quanh m, ngi h tang, ngi chp s tin hnh l thnh phn. Nghi thc chung nh trn, nhiu ni cn c tc ring nh cu kinh, ym ba, nht con g, ci cy l cha, dng cy nu, ng ca m, t hnh nhn... rc vng khu dc ng, cm hng cc m xung quanh, mi ngi qua ng n tru ht thuc, i ngi p m...
75. Hi lnh xc cht, cch phng?

Hi lnh hay m kh, t kh c xc ngi cht khng? Cha ai o nhit c th trong thi th ngi cht nhng nhiu ngi cng nhn rng, theo cm gic th ngi mi cht lnh hn nhiu so vi nhit bnh thng ca con ngi cng nh ca mi trng xung quanh. Hin tng c gii thch nh sau: Con ngi ang nhit bnh thng (37oC), t nhin mt nhit th nhit khng ch h xung ti ho ng vi nhit mi trng m cn tt xung thp hn, sau mt thi gian nhit mi nhch dn ln ti th n nh. Dn gian cng nhn hin tng hi lnh nh ngi cht mi cht l hin tng c thc, hin tng vng phi hi lnh b m cng l hin tng ph bin, nht l i vi nhng ngi b cc chng kinh nin nh phong thp, huyt p cao, tm thn... cn i vi nhng thanh nin mnh kho th khng my ai b nh hng. C thuyt cho rng: Nhng ngi ng kh huyt (con ci vi cha m, anh ch em rut hoc gn huyt thng) th khng b nhim hi lnh, khng c phn ng g k c khi m p thi hi v khm lim. Tuy nhin, phng xa, ngi ta vn king khng cho cc bc cao lo, ph n c thai sp n ngy sinh hoc sn ph hi nhi n d khm lim, an tng v ci tng. C ngi hp th phi hi lnh th phn ng tc th. C ngi trc tip khm lim, nhim hi lnh, bn thn kho mnh khng vic g, nhng phng nga cho ngi nh nn khi va nh c ngi gi, m yu, tr s sinh vn phi xng khi ri mi vo. Nhng ngi hng xm xung quanh nh c tang l, nu c c gi tr nh m yu thng t sn ca ra vo mt l than t v bi v qu b kt tr u kh. Nhng ngi nghi b ch di cn, gia nh thng tuyt i cch ly m tang v ni ngha trang, e rng vng phi hi lnh cha kp chy cha pht bnh.
76. Ti sao, ti sao v ti sao?

-Ti sao c tc t mt bt cm p, mt qu trng, dng i a trn bt cm, ci qu trng vo gia hai chic a ri thp hng t ln trn u ngi cht sut trong thi gian cha nhp quan? -Ti sao ngi ta cm mt ci cc bng kim loi sut chn ging ngi cht? -Ti sao khi cha nhp quan, ngi ta lun lun thp hng nn (nu khng c nn th thp ngn n du) cho n khi h huyt khng tt hng n? -Ti sao hai bn hng n, pha gn k o quan, ngi ta t hai cy chui con? -Ti sao c tc dng b uc to gia sn vo ban m trc l an tng (nu qua m), con chu v thn nhn tc trc quanh linh cu (l "Chc thc" ban m, ngha l "l trng b uc"?) -Ti sao c tc king ngn ngi nh khng c ng cnh thi hi m khc, trnh nh nc mt vo thi hi? - Ti sao sau l nhp quan phi t l hung (l o chnh gia ging ngi mi cht nm khi cha nhp quan. Cht t c th dng tru, than , ci hoc gi rch...). -Ti sao l tang l vic bun li t pho? (Tc ny ch c thnh ph i vi ngi gi). -Ti sao phi nht mo khi nh c ngi mi cht ? -Ti sao khi ngi cht trong nh, ngi ta phi tro ln mi nh d mt vi vin ngi, hoc l tranh (i vi nh bt nc v t ca)? Nhng cu hi trn cng c chung mt cu tr li: l kinh nghim dn gian,dng php thut iu ho kh m dng, thu ht t kh phng chng hi lnh v phng xa hin tng "Qu nhp trng". Xut pht t kinh nghim, dn dn bt trc nhau tr thnh phong tc. Dng khi la, nh sng mt tri (t hng, nn, n, uc, than, tru, d mi nh, m rng ca, o l hung, t pho...) trit tiu hi lnh. Dng bt cm, qu trng, cy chui... thu ht hi lnh (nu b i qu trng, c nhiu lng tr nn xanh thm ging nh nhng qu trng dng nh gi.). Nht mo phng mo nhy qua xc cht, king khc nh nc mt vo thi hi hoc cm cc kim loi di ging ngi cht, d mi nh... l nhng thut trit tiu lung in m dng ht nhau. Ngoi ra, nhng ngi n d l tang, nht d khm lim cn c nhng thut khc phng chng hi lnh nh ngm gng sng, ung nc l nht, n tru v xng khi v bi, b kt trc v sau khi n l tang.
77. Hin tng qu nhp trng

l hin tng xc cht t nhin bt dy. Hin tng ny rt him nhng xy ra, do trong phong tc c s king c phng xa, gi l "Qu nhp trng" nhng thc ra khng c ma qu no nhp vo xc cht. Nguyn nhn: Do in m tch t trong thi th ngi mi cht cha kp thot ra ht, gp phi lung in dng cc mnh cun ht. Xc cht t nhin bt dy l do s cun ht bi mt ngoi lc c cm ng in trng. V vy theo quan nim dn gian, khi trong nh c ngi mi cht king c nht l khng cho con mo bt thn nhy qua xc cht (ngi ta phi canh gi, phi nht mo li). c trng hp, chn ru ht vng vo xc cht, git nc mt c hi m nh vo xc cht cng to thnh lung kh, c th cun ht xc cht bt dy nhng ng xung ngay tc th. Hin tng xc cht ui theo ngi sng: Xc cht khng th bc i c m do hi nng ca ngi sng cun ht, hoc trng hp c lung khng kh i lu cn bng khi xc cht t th ng song song vi ngi sng. Vic d ngi hay tranh trn mi nh nh sng mt tri trc tip ri vo cng nhm trit tiu hin tng cun ht .
78. L ba ngy (l t ngu) tnh t sau khi mt hay sau khi chn ct?
Tc ny khng thng nht, c ni tnh ba ngy sau khi mt, c ni tnh ba ngy sau khi chn. Xt trong in l th khng c "l ba ngy" m ch c "l t ngu" gm c "s ngu", "ti ngu", "tam ngu". "ngu" ngha l "yn", tc l ba ln t l cho yn hn phch, theo "Th mai gia l" th khi chn xong, rc linh v v n nh t s ngu. Lm s ngu xong gp ngy nhu, (tc l t, k , tn, qu) lm l ti ngu, gp ngy cng (tc l ngy gip, bnh, mu, canh, nhm) lm l tam ngu. Phan K Bnh cng dn gii nh trn. Dn dn v sau ngi ta gim lc, kim c ba l lun, ch lm l tam ngu, v th nn gi l l ba ngy. Vy l tnh ba ngy t sau khi chn, theo tc gi l l m ca m. Ngy con chu ra sa li m m, p c, khi rnh thot nc... Ngu l t ngu, t ch t ngi cht, t thn. Theo phong tc c th t khi cht xong chn ngay, thng cn nm by ngy trong nh. Khi cha chn lm l triu tch in, tc cng cm hng ngy vn theo l th ngi sng. Vy t ngu phi tnh t sau khi chn. Cn c mt lp lun khc: C ba iu khng yn khin phi lm l t ngu: -ang sng hot ng nay mi hot ng bng nhin nh ch. -ang nhn thy bng dng, khi nhp quan khng nhn thy bng dng na. -ang trn dng th, nay xc v ci m, hn vt vng la khi xc. m dng hon ton cch bit t sau l thnh phn. S ngu, ti ngu, tam ngu l t lm cho yn hn phch, vy phi t sau khi mt, sau khi l nhp quan v sau khi l thnh phn xong. Thi ny cng c trng hp sau khi cht 4-5 ngy cn trong nh lnh cha chn nn khng th lm l ba ngy trc l an tng.
79. Ti sao c l cng cm trong 100 ngy?

Gia nh Vit Nam nh no cng vy, mi ngy c hai ba cm l gi pht m m nht. Trong nh c ngi v mun, mi ngi cng c ch v n cm mt lc cho vui v, m m. Con chu cm bt cm ln, trc ht mi ng b, cha m, ch ng b, cha m ri mi bt u mi dm n. C ni xi bt cm ln th hai cn mi na. Nu c khch, trc khi bung bt a ng dycn phi xin php v mi khch tip tc xi cm. Cuc sng gia nh ang vui v, m p nh vy, vng mt trong ba cm cn nhc, hung chi vnh vin i xa. Do , trc ba n ngi thn dng ln bn th mt bt cm p, mt vi mn n bnh thng, nh n th g cng th y, thng l tinh khit, khng i hi cu k, nh ngho th lng cm, a mui cng xong. Thp hng xong, dng i a vo gia bt cm, c ru th rt chn ru. Khn vi xong cng rt chn nc. Th cng vong linh cng ging nh ang sng, cng l tho nguyn tm linh, "Ly cu vn mnh khuy dn nh thng". Nhng ti sao li cng 100 ngy? - Cng tu a phng, c ni ch cng 49 ngy (tc l l chung tht). Theo thuyt ca Pht gio: qua 7 ln phn xt, mi ln 7 ngy i qua mt in m ty(tc 1 tun, nhng khng phi tun l theo dng lch); sau 7 tun vong hn siu thot. C ni cng ht 100 ngy (tc l tt khc ngha l thi khc). Theo gii thch ca cc c ngy xa th thi gian ny m hn vn cn phng pht lun qun trong nh cha i xa. Chng ti cho rng, phong tc ny c cn c khoa hc: Theo thuyt Thn giao cch cm, ngoi in trng vt l c ng dng trong thc tin, cn c in trng sinh hc. Nhng c th c cng tn s cm ng trong in trng sinh hc, mc du cch xa nhau rt xa vn nhn c nhng ngun thng tin ca nhau. Cc nh khoa hc vn dng nhng pht trin gii thch v im, v gic m, v nhng biu hin tm, sinh l bt thng khi thn nhn (c th cch nhau rt xa v khng gian) c cng tn s in trng sinh hc c s bin bt thng. Ngi ta bo cht l ht. Nhng, cht cha phi l ht khi ngi cht cn tn ti trong tm ch ngi sng. Sau khi cht, tim ngng p, mu ngng chy, thn kinh cm gic ngng hot ng, v no cha b hu, xung quanh hin trng pht t no vn cha ngng pht sng. Lp t dy khng ngn c sng in vt l hay sng in sinh hc. C th sng c tn s in trng sinh hc tng ng vn tip nhn c tn hiu, do hin tng bo mng cha hn l vu v, khng ng tin. Phi chng v l m cc c cho rng m hn cn phng pht, cha siu thot.
80. Lm l chung tht (49 ngy) v tt khc (100 ngy), c phi chn ngy khng?
Theo "Th mai gia l", th c ng ngy quy nh trong gia l m lm, khng c s chuyn dch tu tin theo li thy l hay thy bi no c. Ch tr ngy lm l an tng v ngy lm l tr phc (ht tang) trong gia l c ghi chn ngy lnh. Ngi ta khng ai c th chn ngy cht, vy nn t xa ti nay, hng nm c n ngy mt th lm gi, d cho c nhng nm, ngy rt xu, c c trng phc, trng tang, st ch, qu t, c thn.v.v... theo gia l: L chung tht, Tt khc, Tiu tng, i tng c theo ng ngy m lm l. Con chu xa nh ngy v lm l, thn nhn ch khc sm sa l ng ngy ti d, chng l n ni thy hng lnh khi tn, gt nc mt li thi ra v hay sao? ngi ch s bo li rng: theo li thy l l xong xui u y ri, hoc i thm v ngy na, c chng? Xin lu tang t theo ngy nh sn, thn bng, c hu ai lu luyn n thm ving, khng i thip mi nh l mng, l ci, khng chun "Hu thnh hu lai, v thnh bt o" (mi th n, khng th thi).
81. L no l l trng?
y l cu hi ph bin ca nhiu gia nh: -Trong mt nm c nhiu l gi: Gi cha, m ,ng , b, c , k .v.v... th gi no quan trng hn c? - Sau khi an tng xong, c l ba ngy , 49 ngy, 100 ngy, l gi u, l gi th hai.v.v... l no l l chnh? p: Thi xa cha thy ghi trong in l, nhng thi nay li l vn rt thit thc, v nh no cng vy con chu ni ngoi cng tc c tr phn tn mi ngi mt ni, khng my gia nh khng c ngi i xa, trong mt nm ch c iu kin t hi gia nh mt hoc hai ln nhn ngy l trng ca gia nh, hon cnh kinh t eo hp, mun mi b con khch bn trc l ti d l gia tin cng tho nguyn tm linh, sau l t tnh thn hiu, khng th ri ra nhiu ln, vy phi xc nh tp trung vo l chnh. V l gi th phong tc cc ni ni chung u thng nht ly gi cha m l chnh (ch cha m ca ngi tn trng nht trong nh ) cn l tang th phong tc mi ni mt khc. C ni ch trng l 49 ngy l chnh, c ni l 100 ngy l chnh, c ni lm l 3 ngy xong xui tt p l c, bi l trong khi tang gia bi ri, vic th p i vi thn bng c hu v nhng ngi n h tang c th cn nhiu khim khuyt nn ly l ba ngy lm l trng, nhn l ny tang gia t n nhng ngi sn sc cha m mnh khi au yu v gip gia nh lo xong phn an tng. C ni coi trng l gi u (gi l "Tiu tng") c ni coi trng l gi th hai (gi l "i tng", cn gi l "gi ht"). C lp lun cho rng: gi l "Tiu tng". Xt theo l nghi th ngy nay kt hp i tng v m t c nhiu nghi tit phc tp hn tiu tng (xem phn: "Cch tin hnh m t"). Tm li: Hon cnh kinh t, hon cnh sinh hot thi xa thi nay khc nhau, y l vn thit thc, nht l i vi nhng gia nh cn nhiu kh khn v kinh t v con chu lm n xa nn tu theo phong tc tng ni. Hon cnh c th tng nh m tho c vi nhau, c iu kin th hi t gia nh, ai xa nh ngy nh thng lm l tng nim cng c.
82. Khi ht tang lm l tr phc (m t) nh th no?

Sau hai nm chn mt ngy tt trong vng ba thng d ai, lm l tr phc. Tr phc gm 3 l: 1. L sa m: p sa m thnh m trn. 2. L m t: Ct khn tang. Hu t cc th thuc phn l tang, rc linh v vo bn th chnh. B bn th tang. Thu ct cc bc trng. cu i ving. 3. L rc linh v vo chnh in v yt co t tin: Chp sn linh v mi, ph giy hay vi , khi m t bn th tang xong th t linh v c cng vi bng en ph quanh khung nh v vn t. Sau rc linh v, bt hng v chn dung (nu c) a ln bn th chnh, t hng di. Trng hp nh con th khng th gia tin bc cao hn th vn nguyn bn th nh c, khng phi chuyn bn th m ch cn yt co gia thn v yt co t nh th t.
83. V sao c tc t vng m?

Theo quan nim ca ngi i xa, ngi cht cng cn n ung, nh ca, qun o, ht thuc, n tru, cng cn tin xe, cn tin i li v mi khon chi dng nh khi cn sng... Ngi cht cng c chia mt phn gia ti. Sn La, Lai Chu, nhiu ni cn dng cc nh m, trong nh m cng c y cc ni ng, mm g, m t, bt a, dao ra, chn chiu qun o, m nn... tin nghi cho mt c nhn. Ngi cht cng c chia c tru, ln, g, thc, go... Sau ba nm, tang ch lm l khn vi v ra m xin li nhng vt cn dng c, v sc vt cn sng, k c sc vt va mi ra... T vic cng t bng tht, dn dn mi sinh ra l t vng m, tc l thay th bng cc vt lm bng tre, g, rm, r, t st hoc giy tng trng, nhng kch thc thu nh li ngi ci m mang i, nh c "Php thing bin t thnh nhiu". o qun ca ngi cht mc khi cn sng, li nh m sau ba nm mc nt, khng n dng vo vic khc, ngi ta t i dn dn sinh ra c thay th bng qun o giy. V vy mi c cu tc ng "i theo ma mc o giy".
84. Chiu hn np tng l g?

Trong gia ph cc h rt ch trng mc: M tng u. Trong mc ny c mt s trng hp ghi ch: "Chiu hn np tng" l g? l nhng ngi m khng c t thi, hi ct, m ngi cht trn, cht ui hay do th d v... khng tm c t thi. Thn nhn lm hnh nhn v lm l an tng theo nh l an tng thng thng. c nghe cc c k li rng: cht liu lm hnh nhn, c a phng dng cy nc nc (cn gi l s o thuyn, mc h ip, nam hong b, bch ngc nhi). Nc nc l loi g mm v xp, d to hnh, chn di t lu hoai, li d kim v mc nhiu ni. C a phng dng bn ly gia dng sng, c a phng dng mn o gia ng t ng ci. Hnh nhn c o gt hoc nho nn th s, c u mnh chn tay l c (v a s khng phi l ngh nhn). Kch thc ca hnh nhn khong 30-40 cm chiu di. Thi hi tng trng cng c khm lim, a vo o quan lm bng g vng tm, kch thc nh b, hoc a vo tiu snh. Trn hnh nhn c ph ln linh v vit trn giy kim tuyn, ni dung ging nh linh v t bn th. Trc khi lm l an tng c mi thy cng lm ba n ph php vong hn nhp vo hnh nhn. L an tng v cc l cc l khc cng tin hnh nh tang l thng thng.
85. Hnh nhn th mng l g?

nc ta cha c "Tc tun tng" nhng i trc c tc t hnh nhn th mng, vn xut x t tc tun tng, nhn o hn so vi tun tng. vua cha xung di m cung c ngi hu h, tc ta khng chn ngi sng m dng hnh nm lm bng tre na, qun bng rm r hoc nho nn bng t st, ngoi dn giy lm qun o ri v mt mi, sau khi t l xong th t hnh nhn cng vi vng m. Nu l thu thn, long vng, h b th lm thuyn bng giy kt trn thn cy chui ri t hnh nhn vo thuyn v th tri sng. C ngi nghe theo li bi ton nhm nh sp n vn hn b hung thn qu d bt, phi nh thy cng lm l, t hnh nhn th mng. C ngi v mi t th nhng yu th khng tr th c bn ngh cch lm hnh nhn ri tn h, hu, hiu ca k th vo trc ngc hnh nhn, cm ng ba, ng t ng ci, thp hng cm ln u hnh nhn nh thn linh bt ti ngi . y l mt tp tc cha y tnh cht m tn, d oan b ph, bi b t u th k. Chnh quyn phong kin ra lnh cm h tc ny. K no c tnh vi phm, nu pht hin c s b pht nng. a phng no nhng tc xy ra, nu pht hin c th l trng ni b cch chc. Th m nga nay, chng ti thy h tc ny li c c pht trin, cho nn vic bi tr h tc nhm nh ny l cn thit, ph hp vi vic xy dng nn vn ho mi.
86. Ti sao phi ci tng? Nhng trng hp no khng nn ci tng?

Chng ti xin trch "Vit Nam Phong tc" ca Phan K Bnh trang 39 "...Ngi mt, sau ba nm on tang ri hoc mt vi nm na th con ci lo vic ci tng Trc hm ci tng lm l co t ng. n hm ci tng, li lm l khn th cng ch m mi tng. Trc ht khai m, nht ly xng xp vo mt ci tiu snh, ry nc vang vo ri che y tht kn, khng cho nh sng mt tri lt vo c. Nh ph qu th dng quan quch lim nh khi hung tng. on, em ci tng sang t khc. Cn quan ti c nt th b i, tt th em v dng hoc lm cu, hoc lm chung tru chung nga, tru nga ng cho khi su chn. Tc li tin rng: H ai au tc th ly mnh vn th (mnh vn quan ti nt) t ln , gm ging m nm th khi au tc. Ci tng c nhiu c. Mt l v nh ngho, khi cha m mt, khng tin lo liu , mua tm mt c vn xu, i xong ba nm th ci tng, ko s vn h nt th hi n di hi. Hai l v ch t mi kin, nc lt th ci tng. Ba l v, cc nh a l, thy ch m v c m st t hoc cy ci trn m t nhin kh ho, hoc trong nh c k dm lon in cung, hoc trong nh au m lng cng, hoc trong nh c k nghch ngm, sinh ra kin tng li thi, th cho l ti t m ci tng. Bn l, nhng ngi mun cu cng danh ph qu, nh thy a l tm ch ct a m ci tng. Li c ngi thy nh khc pht t, em m nh mnh tng gn vo ch m nh kia, cu c hng d hu. Trong khi ci tng, tc li c ba iu l tng thu (tc l m pht tt p) m khng ci tng. Mt l, khi o t thy c con rn vng th cho l long x kh vt. Hai l, khi m quan ti ra thy c dy t hng qun qut th cho l t kt. Ba l, hi t ch m p, trong huyt kh ro khng c nc hay l nc ng git li nh sa u l tt. Khi no gp nh th th phi lp tc lp li ngay.
87. Thin tng l g?

Ngy xa c ngi i lm n xa nh, dc ng chng may b cm nng. Cm gi m cht t ngt, c ngi cng i hoc ngi qua ng nhn ra, ch kp nh du ch ngi cht nm xung, cha kp chn ct, n nh bo cho tang quyn. Khi ngi nh n ni th mi vi lp ht t thi. Thn nhn cho rng l huyt t tt, tri dnh cho v chn gim nn gi l "thin tng", tng lai gia nh s pht t, vy c nguyn m vun cao ln. Khng ci tng. Nhng ngi m thin tng nh vy, thng ven ng ci. Ngy nay dc ng quc l, lc c cn nhn thy c nhng ngi m c p t, gi l tho m. Tri qua hng trm nm ma gi dp vi, nhng vn c tn cao, trong s phn ln l nhng ngi m v tha nhn v cht dc ng, ngi nh khng tm thy. M vn c p cao, khng ngt hng khi, do nhng c dn chung quanh v khch bun bn i qua v li chm sc th cng v tin rng nhng m hn rt thing, ph h tr cho kho mnh, lm n nn ni.
88
88. t dng thi l g?

C nhng ngi m c do k thut p xc, tri qua hng trm nm da tht vn cn nguyn khng hoai. Nhng cn c nhng ngi m lu i da tht vn nguyn do chn vo t dng thi. "t dng thi" l loi t g, gm nhng yu t ho hc no, nhit v m ra sao, c nhng c im g tm ra t dng thi th cha ai r, hoc gi xa kia c thy am hiu thut phong thu tm ra, ngy nay tht truyn hoc gi do ngu nhin, tnh c gp m khng bit. Ch bit rng l mt mi trng trong c vi khun hiu kh v ym kh u b hu dit. Hy vng trong tng lai, khoa hc pht trin hoc s c nhiu ngi tm nghin cu, iu b n ca t dng thi s c khm ph.
89. Ti sao king khng p m trong vng tang?

Theo phong tc, sau ba ngy an tng l lm l m ca m. Trong bui , sa sang m cao ro, p c xung quanh lm rnh thot nc, cht b cy bi chung quanh phng r mc lan, xuyn vo m, chc thng o quan. K t ngy , con chu n ving thm, thp hng ch ly t chung quanh p b sung vo nhng ch t b st l, khng c tro ln m, khng c ng thung, cuc vo. Xt ra tc king y rt c l: Trong ba nm o quan v thi th ang trong thi k tan ra, xy ra nhng trng hp do khng bit phng m m m b sp. Sp m, ng m mc d l hin tng t nhin cng gy cho tang gia nhiu iu lo lng.
90. Ti sao khi ci tng phi ct m ban m hoc sng sm khi tt tri cha mc, hoc nu lm ban ngy th phi c ln che?
C l lun cho rng, m dng cch bit nn phi king khng mt tri trc tip di vo. Nhng theo chng ti, xut pht t kinh nghim thc t, c nhiu trng hp, gp t dng thi, hoc ba iu tng thu (tc m kt pht) khng nn ci tng, phi lp li ngay. Trong trng hp thi th sau nhiu nm vn cn nguyn vn, nu nh nng mt tri trc tip di vo th ra ra ngay v teo li. V vy, phng xa nn king nh mt tri, lu ngy tr thnh phong tc chung? Thy g qua 60 ngi m c xc p Vit Nam? Theo thng k ca cc nh kho c hc, cho n nay trn a bn ca 15 tnh v thnh ph nc ta c gn 60 m c xc p c khai qut. trong s gn 60 ngi m cc nh kho c "tm gp" c mt hu ht nhng nhn vt c v tr cao qu nht ca x hi ng thi: T vua cho n cc quan thng th, i t , hon quan, b cha, cung tn m n... ngi m c nin i sm nht c pht hin Cm Bnh- Hi Hng vo th k th 15. Ngi m c nin i mun nht c chn vo u th k ny. nhng nhiu nht v c x l k thut tt nht ch c cc m chn trong 3 th k 16, 17,v 18. cng l thi k bng n ca loi hnh thc tng ny. Cu trc ca m xc p rt thng nht v cc nguyn tc c bn: Ngoi cng l g m p t, trong cng g c mt quch hp cht mu xm rn chc lm bng vi, ct mt, giy gi, du thng. cho quch thm vng chc ngi ta thng np c hnh vm cung trm ra ngoi thnh quch. Bn trong quch hp cht, thng c thm lp quch gc. Quch gc c th cch quch hp cht 5 cm. khong trng y c th dng lm vt liu ht m hoc gia hai lp khng c khong cch do khi hp cht, quch g c coi nh mt mt ca cp pha. Bn trong quch g l quan ti c ng lin thnh mt khi ngoi c sn ph kn. Quch trong u c lm bng g thm (Ngc am). Trn mt quch thng c mt tm minh tinh bng d thu tn h ca ngi qu c bng kim tuyn. Cch sp xp trong lng qun ti cng tun theo mt quy tc cht ch. ng quan thng c mt lp ch dy khong 4,5cm. Trn lp ch c mt tm vn mng c khot r ra chy xung lp ch di y quan. loi hnh tng thc ny, ngi qu c thng mc rt nhiu qun o. B Phm Th Nguyn Chn mc ti 35 o, 18 vy. Thi th cn c bc li bng hai lp vi lim: tiu lim v i lim. Ngoi mi lp vi lim cn c dy la buc cht ch. tng ht m v cho thi th khi b x dch, ngi ta cn dng rt nhiu gi bong chn di lng quan. C m dng ti 49 chic gi bng. tng tng trong loi hnh tng thc ny rt ngho nn, thng trong m ch thy cc tri gm nh ng mng chn, mng tay, rng rng, tru khng, thuc l, hp phn, qut giy, i khi cn c thm cun sch Kinh. Tuyt i b phn cc m xc p thi L -Trnh c khai qut, khng tm thy bt k mt tng tng no qu gi nh vng, bc, ngc, ng. nhng m cha b ph hoi, k thut chn ct rt cn thn th xc v tng tng vn cn c bo qun nguyn vn. Thi th tuy c b mt nc teo t li, nhng mu da khng b en, cc khp chn tay cn mm mi, phn lng khng b rng hng. iu ng ch l, khi khm nghim t thi,
cc nh nhn chng hc v y hc khng tm thy bt k mt du vt m x no trn thn th. Nh vy l, rut v c ngi cht khng b m ly ra nh k thut p xc ca ngi Ai Cp thi c. Nguyn nhn no lm cho xc v tng tng khng b tiu hu? Sau nhiu nm nghin cu, cc nh kho c, nhn chng hc v y hc hin i i n kt lun l, c hai nguyn nhn c bn: Mt l, m c chn ct trong mi trng kn tuyt i. Khng c hin tng trao i bn trong v bn ngoi. Quan, quch (hai lp) ng vai tr ch o trong yu cu k thut ny. Ngoi ra, cn cn phi hn ch ti mc ti a khng gian trng trong lng m. Hai l, du thm cng l mt yu t quyt nh. Du thm lm sch vi khun, du trn vi hp cht, vo lng quan, quan ti thm... ngn khng cho vi khun, k c cc vi khun ym kh tip tc hot ng hu hoi xc. Ngoi ra cc phng php chng m bng ch, qun o, tm lim, gi bng cng gp thm mt yu t gn gi xc. Nhng kt qu khoa hc o tm c v cc gim nh khoa hc va c trnh by cho thy: M xc p Vit Nam khng c g l b n c. m xc p, mt di sn vn ho cn c bo v (Hong Linh- Trch "Du lch Vit Nam" s 43) V ngi m xc p mi pht hin Ct Hanh. Thng 8 nm 1984, mt ngi m xc p c pht hin trn cnh ng M Vi thuc x Ct Hanh huyn Ph Ct, tnh Ngha Bnh. Ngi m c tng theo li trong quan ngoi quch. Quch c xy dng bng mt hp cht gm vi sng, ct v mt s cht kt dnh nh nhiu ngi m pht hin thi L Trnh v thi Nguyn. Quan ti bng g, mt ngoi trt mt lp ngn thm rt kn. Quan ti c chn v np l mt na thn g cn nguyn lp v bo khng nhn. Thi hi chn trong m l mt ph n khong 60 tui, cao 154,5 cm, chn tri b gy v lin li khi cn sng nn ngn hn chn phi 3,1cm. Thi th hu nh cn nguyn vn v cc khp xng, nht l xng sng v cc khp vai cn c th c ng rt mm do. Y trang phc ca ngi cht gm ba lp o mc, khn nhiu i u, i hi da, mt chic o di mu en k di tay phi. Vi lim gm 7 sc t theo chiu di v sc t theo chiu ngang. y quan ti c mt lp tru v la khng sy, cht go cn kh tt. Gia np quan ti v xc l mt lp l chui kh. Giy bn chn cng buc bng dy chui kh. c bit, quan ti cha mt dung dch ngm gi xc c mu nu trong. Thnh phn ho hc ca dung dch cha xc nh c, nhng khng c thu ngn (Hg) arsenic (as) v tinh du thng. Cn c vo gia ph ca dng h v s ghi nhn ca thn nhn th ch ngi m l b Nguyn Th Trng, v th ba ca ng L Vn Th. Ngi m p xc ny l mt t liu khoa hc c gi tr v nhiu phng din: - y l ngi m p xc u tin tm thy t mt tnh xa nht v pha nam. - So vi nhng ngi m p cc c pht hin cc tnh pha Bc, ngi m ny c nhng c im ring cn nghin cu nh: Np quan ti l mt na thn cy nguyn v, thi hi ngm trong dung dch gi xc... - Nhng di vt trong ngi m phn nh nghi thc mai tng y trang phc cc ngh th cng, phong tc tp qun v li sng x hi ng thi. - Ch nhn ca ngi m thuc gia nh Ty Sn v c quan h mt thit vi Ty Sn nn nhng do vt cng l nhng chng tch v i sng vn ho x hi, kinh t thi by gi. (Trch "Quang Trung Nguyn Hu- con ngi v s nghip"- Phan Huy L.)
91. Ma tri hay ma chi?

Ting khu T gi l "ma tri", Bc b gi l "ma chi". Chng ti cha r bin m hay xut x ca ngn t m ch loi ma "chi vi", "chi a vi trn th" hay "chu chc cho xu h". Nguyn Du trong " Vn chiu hn thp loi chng sinh" cu: Lp lo ngn la ma chi Ting oan vng vng ti tri cng thng. Nguyn Vn Thnh trong "Vn t trn vong tng s" c cu: Hn chin s bit u min minh mc, Mt m gi lc thi du tha hng. Mt chinh nhn khn v nt gian nan, Lp lo la chi soi chng c . Chng ti nhn thy ma tri v nghe nhiu ngi k chuyn ma tri ui. l ngn la lp lo yu nht, bp bng lan to theo chiu gi, chc li bin mt ri t ch c, chc chc li lp lo ngn la xanh nht, long thong bay ln. Theo cc c gi gii thch th l oan hn ca nhng ngi cht trn, ca nhng nm xng v tha nhn khng ngi chn ct, vt vng trn bi chin trng, trong bi tha ma, hoc trn cnh ng khng mng qunh. Khoa hc gii thch, chng minh hin tng l do cht ln tinh (P) t trong xng ct ngi v xc vt to ra gp xy trong kh tri bc chy thnh ngn la xanh nht, ban ngy cng c nhng khng nhn thy. Tuy c khoa hc gii thch r khng phi l ma, nhng canh khuya thanh vng, i mt mnh gia chn hoang vu m b ma chi ui th cng thn hn nt thn tnh, c ngi m hong lon m m, phi cng bi mi mi lnh, c l khi bnh l do tc ng tm l. S d c hin tng tng l ma tri ui l v khi ta chy to nn mt lung khng kh cun ht ngn la y vn theo.
92. Tc bi vt l g? Trong phong tc c truyn ca ta c tc bi vt khng?

Quan nim c xa khng ring ta m nhiu dn tc trn th gii cho rng mi vt do to ho sinh ra u c linh hn. Mi loi vt, kt c khong vt, thc vt cng c cuc sng ring ca n. Lc ngi ta cha phn bit th gii hu sinh v v sinh. Con ngi cha th l gii ni nhng yu t thin nhin xung quanh chi phi mnh nh th no nn cc vt nh hn , thn cy, con vt c quan h mt thit vi h u c h tn th nh thn linh. Trong ngn ng nhiu nc chu u (nh ting Php) mi vt trong to ho hu hnh hay v hnh, c th hay tru tng u mang khi nim m dng, u c ging c ging ci. l chng c xut x tc bi vt hin tn ti nhiu dn tc trn th gii v mt vi dn tc min ni nc ta. ta, hn trn cha, cy a u nh, ging nc, ca rng cng c nhn dn th cng, coi l mt biu tng, ni n hin ca mt v thin thn hoc nhn thn no . Ngi ta "S thn s c cy a" m cng cy a, khng thuc vo tc bi vt. Cng nh ngi ta l Pht, th Cha, qu trc tng Pht, tng Cha, L Thn, qu trc long ngai ca Thn, nhng Thn c thn hiu r rng, ch khng phi ly khc g hn nh tc bi vt. Xa, xa xa, ta c tc bi vt khng? Ngy nay ch cn li vi du vt trong phong tc. Th d, bnh vi l b cha trong nh, cha ai nh danh l b cha g, nhng bnh vi tng trng cho uy quyn cha nh, nh no cng c bnh vi. Khi con du v nh, m chng tm lnh ra ng cng mang bnh vi theo, c ngha l tm lnh nhng lun nm gi uy quyn. Khi l lm v bnh vi th em mnh bnh cn li ct ch uy nghim hoc a ln nh cha, khng vc ch u. G ch l loi g qu, g thing ch c dng xy dng nh cha, nh th. Nhn dn khng ai c dng g ch lm nh ring. Ngy xa trong m ci theo l cun v xui, nu c g ch, cc c cn mc o thng ra ly, ly gc ch phi ly thn u! Cn nh tc king vt chn hng vo thng rc hoc ch d bn, king dng giy c ch Nho vo vic u to ngi ta cng thn trng ct i, l v thc tn sng thn linh, c th l c Khng T, ch khng phi l s hn ca chn hng hay t giy. khng phi l tc bi vt.
93. L cng gi vo ngy no?

L cng gi vo ng ngy mt hay trc ngy mt mt ngy? C ngi cho rng phi cng vo ngy ang cn sng (tc l trc ngy mt), c ngi li cho rng "tr di ra, gi rt li", vy nn cht tr th cng gi ng ngy cht, cn ngi gi th cng trc mt ngy. Vy c cu hi: "Ngi trung nin cht th cng vo ngy no"? Ngy gi theo m Hn l hu nht hay k nht, tc l l k nim ngy mt ca t tin, ng b, cha m, cng c ngha l ngy king k. Nguyn ngy trc, "L Gi" gi l "L chnh k": chiu hm trc l chnh k c "L tin thng" (Ngha l nm trc), con chu sm sanh mt t l vt, dng ln mi gia tin nm trc. Ngy xa, nhng nh ph hu mi thng gia, b con lng xm n mi n gi c hai l tin thng v chnh k. Dn dn v khch ng phi chia ra hai lt; li c nhng nh hng xm mi c hai v chng nn lun phin nhau, ngi i l tin thng, ngi i l chnh k, nng thn tu theo thi v, mun "Va c bui cy va hay ba gi", bui chiu i lm ng v, sang hng xm n gi tin hn nn c ni l tin thng ng hn l l chnh k. Dn dn hoc v bn vic hoc v kinh t eo hp hoc v thiu ngi phc dch, ngi ta gin lc i, ch mi khch mt ln nhng hng hoa, tru ru vn cng c hai l. Mt vi nh lm, nhng ngi khc thy thun tin bt chc, dn dn tr thnh tc ca a phng. Vic cng ngy sng (tc l tin thng vo chiu hm trc, nguyn xa ch cng vo bui chiu v bui sng cn phi mua sm nu nng v ra khn m yt co vi th thn, long mch xin php cho gia tin v nh d l gi). Cng ngy sng hay cng ngy cht, hay ni cch khc l tin thng hay l chnh k, l no l l quan trng hn, chng qua l cch bin h cho phong tc tng ni. Kt lun: Nu vn dng ng phong tc c truyn ph bin trong c nc th trc ngy cht (l tin thng) phi cng chiu, cng ng ngy cht (l chnh k) phi cng bui sng k c chiu hm mi cht.
94. My i tng gi?

Theo gia l: "Ng i mai thn ch", h n nm i th li em chn thn ch ca cao t i m nhc ln tng t kho ln bc trn ri em ng mi mt m th vo thun ch ng kho. Theo ngha cu tc (9 i): Cao, tng, t, ph (4 i trn); thn mnh v t, tn, tng tn, huyn tn (4 i di mnh). Nh vy l c 4 i lm gi (cao , tng, t, ph) tc l k (hay can), c (hay c), ng b, cha m. T "Cao" tr ln gi chung l tin t th khng cng gi na m nhp chung vo k xun t, hoc ph t vo ngy gi ca thu t.
95. Trng hp cht yu c cng gi khng?

C hai trng hp:
Nhng ngi cht n tui thnh thn, thn nhn nhng khi cht cha c v hoc mi c con gi, cha c con trai, hoc c con trai nhng t lu sau con trai cng cht, tr thnh php t (khng c con trai ni ging). Nhng ngi c cng gi. Ngi lo vic gi chp l ngi chu (con trai ca anh hoc em rut) c lp lm tha t. Ngi chu tha t c hng mt phn hoc ton b gia ti ca ngi khut. Sau khi ngi tha t mt th con chu ngi tha t tip t. Nhng ngi cha n tui thnh thn (di 16 hoc di 18 tui, tu theo tc l a phng) sau khi ht l tang yt co vi t tin xin ph th theo tin t (gi chung trong cc bi vn cng cc bc tin gia l: Ph v thng vong tng t, khng t linh v tng vong hn). Nhng ngi khng c l gi ring, ai c cng gi ch l ngoi l. C nhng gia nh ba no cng xi thm mt bt cm, mt i a t bn cnh mm, coi nh ngi thn cn sng trong gia nh. iu ny khng c trong gia l nhng thuc vo tm linh, nim tng vng i vi thn nhn khut.
96. Cng gi v mng ngy sinh?

Theo tp qun lu i, dn ta ly ngy gi (ngy mt) lm trng, cho nn ngy , ngoi vic thm phn m, tu gia cnh v tu v tr ngi khut m cng gi. y cng l dp thm ngi thn trong gia nh, trong chi h, dng h, hp mt tng nh ngi khut v bn vic ngi sng gi gn gia phong. Vo dp ngi ta thng t chc n ung, nn mi gi l n gi, th cng gi l "trc cng sau n", c mt i u, cng l cho cuc hp mt thm m m cng, ko di thi gian sinh hot, k chuyn tm tnh, chuyn lm n. M vic chi ph cng khng dn ln u mt ai v ngoi phn do hng ho m c, mi ngi u ng gp bng tin mt hoc hin vt, nn mi c t "gp gi", vi ngha trn- "Ung nc nh ngun"- vic c th xp vo loi thun phong m tc, nu nh ngi ta loi b c nhng h tc c tnh cht m tn d oan, nu nh khng b li dng mt c hi cho bn hnh tin khoe ca bng mm cao c y, sn ho hi v, cho nhng ng tham nhng da vo chc quyn nhn l gi hu h, mt th t lt tr hnh. Chnh v th theo phong tc m nh nc ta gi gn vic t chc trang nghim ngy gi ca cc v anh hng dn tc c cng dng nc v gi nc nh ngy gi t Hng Vng, hi n Kip Bc... Cho nn, theo ti, gi gn tc l theo ngha trong sng ca n khng c g phi bn. Th cn ngy sinh? Phng ty c tp qun mng ngy sinh l chnh. Tn gio ng Ty cng coi trng ngy sinh, Pht gio c ngy "Bt sinh Bt " (Pht n 8-4 m Lch), Ki t gio c ngy Cha ging sinh (N- en 25-12 Dng lch). Do giao lu vn ha, giao tip quc t, Nh nc ta tip nhn tp qun quc t nn t chc trng th ngy sinh Bc H, Mng th cc nh lnh o khc ca ng v Nh nc. T khi ra i, cc hi th hng nm thng t chc mng th cho cc c vo nhng nm chn 70, 75, 80... Mt s on th cng t chc mng th cho hi vin ca mnh. Vic t chc mng th c tnh cht i tr, khng ng ngy khng th thay th cho vic mng th ng ngy sinh, m cng trong gia nh. Cho nn, ti ngh rng cc gia nh chng ta nn t chc mng ngy sinh cho mi thnh vin trong gia nh, c bit lu n ng b gi l nhng ngi ang cm thy c n. Hin ngay rt nhiu gia nh t chc mng ngy sinh con, thng l hai chu, nay thm hai v chng, mt nm bn ln mng ngy sinh, d dt th c mm cm thnh son, tng phm tm tt, thiu thn th ba cm ti hn thng ngy, qu tng gin n. Ngi cn cha m nu chung th thm hai ln n mng ngy sinh, cng tng tim nh trn. Nu ring th ng qu tm bnh va vi ti tin tng cha m, ct th hin tm lng u i, tng thm s m cng trong gia nh, gip tui gi cm thy c n. Mng ngy sinh mt cch gin d nh vy thit tng cng khng phi ci g cao xa ngoi tm tay ca nhng gia nh cn thiu thn. Cng cn thm mt l do na khin ta coi trng ngy sinh l bn thn ngi c hng khi cn sng, d l mt mn n ti cn hn mm cao c y cng vi khi sang th gii bn kia. ch ny c th nhc n mt li ch bai ca ngi xa: Khi sng th chng cho n n khi cht xung lm vn t rui (ng Vn Phng - Trch "H ni mi ch nht ", s 119)
Li bn thm ca tc gi: Chng ti trch dn bi trn ca ng ng Vn Phng v c li bn thm sau y: L gi c xp vo loi thun phong m tc ca dn tc ta. Mng ngy sinh l phong tc u Ty c ngha hay. Theo phn tch ca ng Phng th k nim ngy sinh hay hn l gi. Ngt v my ai nh n ngy sinh ca bn thn mnh. Trc nm 1945 cng cha d my ai bit chnh xc, tr mt s t con cng chc c n lng phi c giy khai sinh chnh thc hoc ai cn may mn gi c l s t vi, ngc li hu ht cc gia nh cn ghi nh ngy gi ca cha m, ng b. c k. Du cho khi cha m cn sng, con chu c t chc k nim ngy sinh, nhng nh n ngy ng b cha m qua i, m trn bn th hng tn khi lnh cng cm thy y ny trong lng. V vy nc ta, nh no t chc k nim ngy sinh cng hay, nhng cha c nh no b c l gi.
97. Tt nguyn n c t bao gi?*

Ngun gc Tt Nguyn n, hay ni ngn hn l Tt c t i Ng , Tam Vng. i Tam Vng, nh H, chung mu en, nn chn thng u nm, tc thng Ging, nhm thng Dn. Nh Thng, thch mu trng, ly thng Su (con tru), thng chp lm thng u nm. Qua nh Chu (1050-256 trc cng nguyn), a sc , chn thng T (con chut), thng mi mt lm thng Tt. Cc vua cha ni trn, theo ngy gi, lc mi to thin lp a: ngha l gi T th c tri, gi Su th c t, gi Dn sinh loi ngi m t ra ngy tt khc nhau. n i ng Chu, Khng Phu T ra i, i ngy tt vo mt thng nht nh: thng Dn. Mi n i Tn (th k III trc Cng nguyn), Tn Thy Hong li i qua thng Hi (con ln), tc thng Mi. Cho n khi nh Hn tr v, Hn V (140 trc Cng nguyn) li t ngy Tt vo thng Dn (tc thng Ging) nh i nh H, v t v sau, tri qua bao nhiu thi i, khng cn nh vua no thay i v thng Tt na. n i ng Phng Sc, ng cho rng ngy to thin lp a c thm ging G, ngy th hai c thm Ch, ngy th ba c Ln, ngy th t sinh D, ngy th nm sinh Tru, ngy th su sinh Nga, ngy th by sinh loi Ngi v ngy th tm mi sinh ra ng cc. V th, ngy Tt thng c k t ngy mng Mt cho n ht ngy mng by. * (Trch bi "Tt Nguyn n" ca Nguyn nh Khang)
98. Ngy Tt c nhng phong tc g?

Dn tc ta c nhiu ngy Tt. Tt l cch ni tt hai ch l tit. C Tit Thng Nguyn, Trung Nguyn, H Nguyn, Thanh Minh, oan Ng, TrungThu... Ngy tt nu y tc l ni tt L tit Nguyn n (ngy u nm). Ngy Tt, dn tc ta c nhiu phong tc hay, ng c gi l thun phong nh khai bt, khai canh, hi lc, chc tt, du xun, mng th... T tr n gi ai ai cng bit, khng nhc th thanh thiu nin cng mua cho c cnh hoa bnh pho, ngho cng c chic bnh chng, chai ru. V vy xin min lit k di dng, trao i mt vi phong tc ng c duy tr pht trin. Tng cu nghnh tn: cui nm qut dn sch s nh ca, sn ng, vt b nhng th rc ri, cng lng xm dn dp nh th, nh cha, ng s phong quang, tm git, ct tc, may sm qun o mi, trang tr bn th, lau chi bn gh m chn v mi th thc n vt dng. Nhiu gia nh nhc nh, dn d con chu t pht giao tha tr i khng quy khc, khng nghch ngm, ci c nhau, khng ni tc chi by, khng vt rc vit v ba bi. Cha m, anh ch cng khng qu mng, tra pht con em, i vi ai cng tay bt mt mng, vui v nim n du l du quen. i vi b con xm ging d trong nm c c iu g khng hay khng phi, iu nng ting nh hay xch mch g u xy xo ht. Du c thc lng hay khng nhng khng bng, cng khng ai ni khch bc hoc bng gi, c g trong nhng ngy u nm. Du mi gp nhau t pht trc, nhng sau pht giao tha coi nh mi gp, ngi ta chc nhau nhng iu tt lnh. Hi lc, xng nh, chc tt, mng tui: ai cng hy vng mt nm mi ti lc di do, lm n thnh vng, mnh khe tin b, thnh t hn nm c. Lc t nhin n, i hai lc (ch l mt cnh non nh cha, chn tn nghim mang v nh), t mnh xng nh hoc dn trc ngi "Nh va" m mnh thch n xng nh. Bn no vinh d c ngi khc mi n xng th nn ch , ch c sai hn s xi quy c nm i vi gia nh ngi ta v c i vi bn. thnh th thi trc, sng mng mt, c mt s ngi ngho gnh mt gnh nc n cc gia nh giu c ln cn v chc h "Lc phc di do". Nhng ngi ny c thng tin rt hu. Nhiu ngi khng tin tc xng nh nhng cng phi d dt, cha dm n nh ai sm, s trong nm mi gia nh ngi ta xy ra chuyn g khng hay ti mnh "Nng va". Chnh v vy, ng l sng mng mt ng vui li ho t khch, tr nhng nh t xng nh, v tc xng nh ch tnh ngi u tin n nh, t ngi th hai tr i khng tnh. Sau giao tha c tc mng tui chc Tt. Trc ht con chu mng tui ng b, cha m. ng b cha m cng chun b mt t tin mng tui cho con chu trong nh v con chu hng xm lng ging, bn b thn thch. Li chc c ca c k hn hoi nhng xem ngi ta thch nht iu g th chc iu , chc sc kho l ph bin nht. Ch trnh phm tn hu gia tin, trnh nhc ti li lm sai phm c, xng h hp vi la tui v quan h thn thuc. Chc Tt nhng ngi trong nm c gp ri ro tai ho th ng vin nhau "Ca i thay ngi", "Tai qua nn khi", ngha l ngay trong ci ho cng tm thy ci phc, hng v s tt lnh. K c i vi ngi phm ti vn vi thi nh nhng, khoan dung. Nhng, nhn chung trong nhng ngy u nm, ngi ta king khng ni ti
iu ri ro hoc xu xa. Quanh nm lm n vt v, t c iu kin qua li thm hi nhau, nhn ngy Tt n chc mng nhau, gn b tnh cm tht l m v; hoc iu thuc ming tru, hoc chn tr ly ru, chng tn km l bao. Him mt ni, nhiu ngi cn qu cu n, cng thc rum r, khng ch ng c k hoch. Nhiu vng nng thn, h n chc Tt nhau nht thit phi nng ly ru, nm vi mn thc n g ch mi vui lng, nm mi t chi s b ging c nm. Qu Tt, l Tt: Bnh thng qua li hi thm nhau c khi cng c qu, biu l mi n tnh, nhng phong tc ta i l Tt vn c ngha hn, nht l i trc Tt cng qu. Loi tr ng c hi l quan trn cu danh cu li th vic biu qu Tt, t n ngha tnh cm l iu ng qu. Hc tr tt thy gio, bnh nhn tt thy thuc, con r tt b m v... qu biu, qu Tt khng nh gi theo gi th trng. Nhng cng ng nn g b, cu n s hn ch tnh cm: Khng c qu, ngi khng dm n. Dn tc ta tuy ngho nhng vn trng ngha tnh, "Li cho cao hn mm c". L mng th: cc nc Ty u thng mng th vo dp k nim ngy sinh, ta ngy xa t ai nh chnh xc ngy sinh thng nn vo dp u xun thng t chc mng th lc tun, thp tun, cu tun... tnh theo tui m. Ngy tt ngy Xun cng l dp mi ngi ang rnh ri, con chu t tp ng vui. Cng vo dp u xun, ngi c chc tc khai n, hc tr s phu khai bt, nh nng khai canh, th th cng khai cng, ngi bun bn m hng ly ngy: S, Nng, Cng, thng "T dn bch ngh" ca dn tc ta vn cn c, ai cng mun nm mi vn hi hnh thn lm n sun s, u xun chn ngy tt p, bt tay lao ng sm, trnh tnh trng c bc, ru ch, hi h nh m, vui chi qu . Sau ngy mng mt, d c mi vui tt, hoc cn k hoch du xun, n khch, cng chn ngy "Khai ngh", "Lm ly ngy". Nu nh mng mt l ngy tt th chiu mng mt bt u. Ring khai bt th giao tha xong, chn gi hong o bt u khng k mng mt l ngy tt hay xu. Ngi th th cng nu cha ai thu mn u nm th cng t lm cho gia nh mnh mt sn phm, dng v g (nguyn vt liu chun b sn). Ngi bun bn, v ai cng chn ngy tt nn phin ch u xun vn ng, mc du ngi bn ch bn ly l, ngi i ch phn ln l i chi xun. C bc: Ngy xa cc gia nh c n np quanh nm cm on con chu khng c c bc ru ch nhng trong dp tt, nht l ti 28, 29; gia nh quy qun bn ni bnh chng th ng b cho php vui chi, c c tr con ngi ln nhng nh hng xm, nhng gia nh thn cn cng vui. Tam cc, c gnh, c nhy, c tng, kiu, chn, t tm... ai thch tr no chi tr y. l khai h, tin a gia tin, coi nh ht Tt th x b tam cc, thu bn c tng, ct b t tm hoc t lun khi ho vng. Tm li, ngy Tt l ngy tiu biu cho truyn thng vn ho tt p ca dn tc. Gi nh pht huy thun phong m tc , t gia nh ra x hi, ai ai cng i x vi nhau trn thun di ho, knh gi yu tr... th t nc qu hng s ti p, giu mnh, b my php lut bt i bao nhiu kh khn.
99. V sao c tc king ht rc i trong ba ngy tt?

Trong "Su thn k" c chuyn ngi li bun tn l u Minh i qua h Thanh Tho c thy thn cho mt con hu tn l Nh Nguyt, em v nh c vi nm th giu to. Mt hm, nhn ngy mng mt Tt, u Minh nh n, n chui vo ng rc m bin mt, t nh u Minh li ngho i. K t king khng dm ht rc ngy Tt. Tc king ht rc ba ngy Tt nn ngy 30, du bn rn n u cng phi dn dp nh ca sch s v nhng ngy Tt th mi ngi phi ht sc gi gn nh ca khng vt rc ba bi.
100. Ti sao cng giao tha ngoi tri?

Dn tc no cng coi pht giao tha l thing ling. Cc c ta quan nim: Mi nm Thin nh li thay ton b quan qun trng nom cng vic di h gii, ng u l mt ngi c v tr nh quan ton quyn. Nm no quan ton quyn gii giang anh minh, lim khit th h gii c nh nh: c ma, t thin tai, khng c chin tranh, bnh tt... Tri li, gp phi ng li bing km ci, tham lam... th h gii chu mi th kh. V cc c hnh dung pht giao tha l lc bn giao, cc quan qun qun h gii ht hn ko v tri v quan qun mi c c th o t ko xung h gii tip qun thin h. Cc c cng hnh dung pht y ngang tri qun i, qun v y khng trung tp np, vi v (nhng mt trn ta khng nhn thy c), thm ch c quan, qun cn cha kp n ung g. Nhng pht y, cc gia nh a xi g, bnh tri, hoa qu, ton n ngui ra ngoi tri cng, vi lng thnh tin a ngi nh tri cai qun mnh nm c v n ngi nh tri mi xung lm nhim v cai qun h gii nm ti. V vic bn giao, tip qun cng vic ht sc khn trng nn cc v khng th vo trong nh kh kh mm bt m ch c th dng vi giy n vi vng hoc mang theo, thm ch ch chng kin lng thnh ca ch nh. V c tng tng thm tht cc hnh nh nh tri theo mnh nh vy nn nhiu nh c ca ua nhau cng giao tha rt to v ngh cch lm mm cng giao tha ni ln bi nhng ca ngon vt l, trang tr cu k cc quan ch , quan tm n ch ho tm m ph h cho h vi nhng u i c bit. Bit thu tm l ca ngi giu, cc c ta c nhiu cu chuyn rn i ngi ta hiu rng: Cc quan mc du pht bn giao bn rn khn trng nhng v l... ngi nh tri nn c ti thu hiu ngay "Rut gan" ca gia ch. Nu c cu li, mua chuc, t lt, cc v ch nhn du hiu khi hng, la n l bit ngay, v lp tc cc v dng thng, khng thm ng ngng g n vt cng giao tha ca cc nh cu li y. Tri li, nhng nh chn cht, tht th, sng bng lao ng, n t t th c khi ch cn chn ru, nn hng (nh th cng nh tn hiu qua hng n), cc v c chc trch bit ngay m vui v thng thc, dc lng ph h.
101. Ti sao c Tt Hn Thc?

Theo phong tc c truyn, ngy mng 3 thng 3 tc Tt Hn Thc, ta lm bnh chay. Tt ny c xut x t bn Trung Quc, lm gi ng Gii T Thi, mt hin s c cng ph Tn Vn Cng, b cht chy ni in Sn. Cng nh ngy mng nm thng nm tt oan Dng cng xut x t bn Trung Quc lm gi ng Khut Nguyn b cht tri sng Mch La. Ngy nay ngi Trung Quc b l m ta cn gi mi. nh rng dn ta theo tc nhng khi cng ch cng gia tin nh mnh, chng nhc g ti ng Gii T Thi hay Khut Nguyn Na. nc ta c bao nhiu lng thn, dng tng, hin s c cng hun vi dn vi nc m chng c k nim trng th bng hai ng ngi nc ngoi ni trn. Ngy 10 thng 3, sao bao nhiu i nay vn khng chuyn i c mi nh, mi lng x lm gi t Hng Vng c ngha hn khng! Tht ng nh cu tc ng "M cha khng khc, khc t mi"!
102. Tt oan Ng (Mng 5 thng 5) c nhng tc g?

nc ta, Tt oan Ng c coi trng, xp vo hng th hai sau Tt Nguyn n. V vy cc c thng ni "Mng 5 ngy Tt". Hc tr tt thy, cn r tt b m v... quanh nm cng ch tp trung vo hai l Tt . Tt oan Dng cn nhiu tc lu truyn n nay; sng sm cho tr n hoa qu, ru np, trng luc, bi hng hong vo thp u, vo ngc, vo rn git su b. Ngi ln th git su b bng cch ung ru (ho t tam thn n) hoc n ru np. Tr em git su b xong khi cn ngi trn ging, ri ra mt mi, chn tay xong bt u nhum mng tay mng chn, eo ch ng sc. Em gi n tui xu l tai cng chn ngy ny m xu. V l oan ng nn l cng gia tin phi cng vo gi ng (bui tra). Tc hi thuc mng nm cng bt u t gi ng, l gi c dng kh tt nht trong c nm, l cy c thu hi c trong gi c tc dng cha bnh tt, nht l cc chng ngoi cm, cc chng m h. Ngi ta hi bt k loi l g c sn trong vn, trong vng, min sao trm loi, nhiu t khng k. Tuy vy, nhn dn ta quen dng tho mc cha cc chng bnh, bit phn bit loi c c, chng hn l ngn, c c dc, l sn... du ngi nng u c m tn cng chng dm hi. Ngc li, cc cy c cha bnh thng thng c tc dng tr phong ch kh th hi nhiu hn nh ch mu, ngi cu, s, t t, kinh gii, l tre, l bi, cam, chanh, qut, mt, mum, hnh, ti, gng, ch, i, tru khng, si t, sng i, b cng anh, sen, vng, lc tin, nh ni...
103. C ngy tt hay xu khng?

Vit v phong tc c truyn m c tnh lng trnh vn ny, t khng tho mn yu cu ca s ng bn c, v l ci, l tang, xy nh dng ca, khai trng, xut hnh... cn nhiu ngi, nhiu ni ch trng ngy lnh. l mt thc t. Ngt v c mt s ngi bi bc hn, cho l gieo rc m tn d oan; mt s khc li qu m tn, nht l vic ln vic nh, vic g cng chn ngy, t vic mua con ln, lm ci chung g, ct tc cho con, i khm bnh... mi iu may ri u li cho vic khng chn ngy, chn gi. Mt s ng khc tuy bn thn khng tin nhng chiu s ng, lm ng cho v con i tm thy l, thy cng nh ngy gi xt thy khng nh hng g nhiu, hn na, trnh tnh trng sau ny l sy ra s g khng lnh li li cho mnh "Bng". Th tt mt nm, nm mi nm, i vi mt ngi nh, i vi c nh, c chi h lm sao hon ton khng gp s ri ro!. ngy tt, ngy xu v kh hu thi tit th d bo ca c quan kh tng l ng tin cy nht. Khoa hc d bo c hng trm nm nhng hin tng thin nhin nh nht thc, nguyt thc, sao chi, sao bng... chnh xc n tng gi pht. Nhng tc ng ca t nhin s to nn hu qu xu i vi tng ngi, tng vic, tng vng ra sao, cn l iu b n. thi xa, cc bc tr gi tranh ci nhiu vn cha ng ng nn ai tin c tin, ai khng tin th tu "Linh ti ng, bt linh ti ng" (cho rng thing cng t mnh ra, cho rng khng thing, cng t mnh ra), "V s v sch, qu thn bt trch" (khng bit v khng c thy, khng c sch, qu thn cng khng trch). Thc t, c ngy mi vic mi iu u thnh cng, nhiu iu may mn t nhin a ti; c ngy vt v sm chiu m chng c vic g, cn gp tai nn bt ng. Php duy vt bin chng gii thch l qui lut tt nhin v ngu nhin. Trong tt nhin c yu t ngu nhin, trong ngu nhin cng c y t tt nhin. L lun th nh vy nhng c bn c cng mun bit c th trong thng ny, ngy no tt, ngy no xu, ngy no tt cho vic lm nh, ci v, tang l phi chnh gi no...a s b con ta vn ngh "c th c thing, c king c lnh", nht l khi iu khing khng nh hng g m ti cng vic cng nh kinh t... Thi xa, mc du c ngi tin, c ngi khng tin, to Khm thin gim ban hnh "Hip k lch", m s ngi bit ch Hn kh nhiu nn phn ng cc gia nh c da vo m t chn ngy gi. Thi nay, ri rc cc lng x, cn st li mt vi ngi cn bit ch Hn nhng sch v c hu nh khng cn, cc gia nh mun xem ngy gi nh liu nhng cng vic ln nh mt cng tn ca tm thy. Khn ni, mi thy phn mt cch, chng bit tin ai. c trng hp, bn ng b thng gia v vic chn ngy tt xu, tui hp tui xung, tranh ci nhau phi chia tay li mi hn tnh. Gn y trn th trng xut hin cun sch vit v cch xem ngy tnh gi. Cng c tc gi c kin thc, c t liu, vit rt thn trng, nhng ngc li c ngi vit rt cu th, da theo th hiu thng trng, v cn c vi ng c kim tin bt chnh. C cun sch tt xu, thc h ln ln, khng c tn nh xut bn, khng c tn tc gi, khng ghi xut x ca t liu...Cng mt ngy, cun ny, ghi nn xut hnh, ci hi, cun khc ghi k xut hnh, ci hi, lm ngi xem rt hoang mang. "S ni s phi, vi ni vi hay", bit tin vo u? Bit tm ai m hi? p ng nhu cu ca mt s bn c, chng ti xin trch dn mt s t liu khoa hc v ton vn bi "Xem ngy kn gi" ca hc gi Phan k Bnh ng trong cun "Vit Nam phong tc"xut bn nm 1915, ti bn nm 1990 ti nh xut bn thnh ph H Ch minh v chng ti xin c phn ch gii (cng bng nhng cu hi). Nhng trc khi xem nn nhc li cc bn: "Khi gia nh c vic h
trng, cn nhiu ngi tham d th cng thn trng cng hay, nhng ch qu cu n nhiu khi nh vic. Mi ngi mt thuyt, mi thy mt sch, ri rm qu, c khi c thng khng chn c ngy tt. Xem nh trong cun "Ngc hp k yu" khng c mt ngy no hon ton tt, hoc hon ton xu i vi mi ngi, mi vic, mi a phng. C ngy ti ngy xu khng? C nhng bn c hi: Chng ta tng ph phn v s tip tc ph phn mi loi thy bi, m tn d oan, bp bm. Nhng gn y li thy nhiu ngi bo: Khoa hc c th tnh ton bit trc ngy tt, ngy xu, thc h ra sao? Thy bi l ngi hnh ngh m tn, bit nm tm l. "Bt mch" i tng (qua nt mt, li ni, chi tit trnh by v nhng cu thm d...). Nhng bi vit ny khng ni v h m ch im qua nhng iu khoa hc d tnh bit trc ngy lnh, thng tt... ca mi ngi. Nhp sinh hc - c im ca s sng: Nghin cu mi c th sng u thy hot ng ca chng khng phi lc no cng ging lc no m c khi mnh khi yu, khi nhanh khi chm... Nhng thay i nhiu khi xy ra rt u n v lin tip thnh chu k, cn gi l nhp sinh hc: C nhp ngym, nhp thng (lin quan n m lch) nhp ma xun, h, thu, ng... Cc nhp sinh hc c tnh di truyn. Php hin ra cc nhp sinh hc ngi ta nhn thy cc qu trnh sinh l trong c th c th bin i theo thi gian. S bin c c tnh cht chu k v tun hon (lp i lp li kh u n). Nghin cu v s cht v t l cht ca con ngi, thy c nhiu bin i tu thuc vo nguyn nhn gy cht. Th d: Vo khong 3-4 gi sng p sut mu thp nht, no c cung cp lng mu t nht nn ngi bnh hay b cht nht. Cc cn ng kinh thng c gi. Bnh nhn hen cng thg ln cn hen v m vo khong 2-4 gi sng (trng vi thi gian bi tit cc- ti-c-t ra nc tiu xung ti mc thp nht). Cn hen v m nng hn cn hen ban ngy. Nhng bin i c tnh cht chu k hng nm th c nguy c cht v au tim cao nht l vo thng ging i vi mt s nc bn cu pha Bc. Cao im hng nm ca cc v t t bang Min-ne-so-ta cng nh Php l vo thng 6. Hai nh khoa hc An--l- v Mt phn tch 3620 trng hp tai nn lao ng v thy lm ca m t tai nn hn lm ca sng v chiu. Ngy vn hn ca mi ngi: Trn c s tnh ton nh hng ca cc yt t v tr ln tri t v bng phng php tm sinh l hc thc nghim, ngi ta rt ra kt lun l t khi ra i, cuc sng ca mi ngi din ra ph hp vi ba chu k ring bit: Chu k th lc: 23 ngy, chu k tnh cm 28 ngy, chu k ch tu 33 ngy. Mi chu k gm hai bn chu k dng v m. Bn chu k dng (1/2 s ngy ca u chu k) c c trng bng s tng cng kh nng lao ng. Cn bn chu k m (1/2 s ngy cui chu k)th cc hin tng u ngc li. C ba chu k trn u chuyn tip t bn chu k dng sang bn chu k m. Ngy trng vi im chuyn tip ny l ngy xu nht ca mi chu k. Thc t chng minh: i vi chu k tnh cm, v c. i vi chu k tr tu, l ngy ng tr, kh nng t duy km. c bit i vi chu k th lc, l ngy thng sy ra tai nn lao ng. i vi hai chu k, s ngy chuyn tip trng nhau ch xy ra mt ln trong mt nm. Ngy trng hp ca ba chu k l ngy xu nht, c th coi l ngy "Vn hn" ca mi ngi. Nu bit ngy, thng, nm sinh ca mi ngi, nh my tnh in t c th d dng xc nh c cc chu k, im chuyn tip v s trung hp im chuyn tip gia cc chu k. Cng ty giao thng ca Nht Bn Omi Reilvei p dng thnh tu vo bo v an ton giao thng. H xc nh cc chu k, cc im chuyn tip gia cc chu k ca tng ngi li v bo cho li xe bit trc nhng "ngy xu" h phng trnh. Nh s tai nn giao thng Nht Bn gim i rt nhiu, c bit vo u nm p dng (969-1970) s tai nn giao thng gim hn 50%.
Theo Cup-ria-n-vch (Lin X c) th gi thuyt v nhp thng ca cc qu trnh sinh hc xc nh ba trng thi ca c th, khng ch p dng Nht Bn m cn c p dng nhiu nc Ty u vo cng tc an ton, giao thng ni ring, an ton lao ng ni chung. Cc vn trn y khng phi l "thy bi ni m" m da vo mt d kin thc t nht nh. N cng ph hp vi nhn thc v mi quan h tng tc gia cc yu t a vt l v tr vi cc qu trnh hot ng chc nng ca c th. (Bc s V nh- Trch bo "H ni mi ch nht" s 73) Vua Trn Minh Tng vi vic chn ngy lm l an tng m. Nm 1332 Thun thnh Bo t Hong Thi Hu mt. Con l Thng Hong Minh Tng lc nhng ngi cho con l Hin Tng. Thng hong sai cc quan chn ngy chn ct. C ngi tu rng: "Chn nm nay tt hi ngi t ch". Thng hong hi : "Ngi bit sang nm ta nht nh cht ?". Ngi y tr li khng bit. Thng hong li hi: "Nu sang nm tr i ta chc chn khng cht th hon vic chn mu hu cng c, nu sang nm ta cht th lo xong vic chn ct mu hu chng hn l cht m cha lo c vic ? L ct, l hung phi chn ngy l v coi trng vic thi, ch u phi cu n ho phc nh cc nh m dng". Rt cuc vn c hnh l an tng.
104. Xem ngy kn gi

Vic ci xin, vic lm nh ca, vic vui mng khai h, vic xut hnh i xa, vic khai trng ca hng, ca hiu, vic gieo m cy la, vic t t, vic thng biu, vic nhp hc, vic xut qun, vic an tng... vic g thng cng bt u lm vic g, hoc ng th hoc xut hnh, hoc khai bt, khai n... li cn xem ngy lm. n nhng vic vn vt nh co u x tai cho tr th, vic tm gi, may o... cng c ngi cn thn qu trong kn ngy. Kn th phi xem n lch. Sch lch do to khm thin gim son ra. Mi nm v ngy mng mt thng chp, Hong ng in khai tro, cc quan Khm thin gim cung tin Hip K Lch, ri khm mng vua m ban lch khc ni... ... Ban lch trng th nht l cho thin h bit chnh xc nht tit kh, thng thiu thng , ngy tt ngy xu, tun hnh c u nhau. i ngy no c nhiu sao ct tinh nh thin c, nguyt c, thin n, thin h... hoc l ngy trc khai, trc kin, trc bnh, trc mn th l ngy tt. Ngy no c nhng sao hung tnh nh sao trng tang, trng phc, thin hnh, nguyt ph th l ngy xu. King nht l ngy st ch, ngy th t, vic g cng phi trnh. Mi thng c ba ngy l ngy nm, mi bn, hai mi ba, gi l ngy nguyt k, vic g cng nn king v nht l nn king nhp phng. Trong mt nm li c mi ba ngy gi l ngy Dng cng k nht, ht thy vic g cng phi trnh nhng ngy y. Nhng ngy y l: Ngy 13 thng ging Ngy 9 thng ba Ngy 5 thng nm Ngy 8, 29 thng by Ngy 25 thng chn Ngy 21 thng mt Ngy 11 thng hai Ngy 7 thng t Ngy 3 thng 6 Ngy 27 thng tm Ngy 23 thng mi Ngy 19 thng chp
H phm phi ngy y th vic g cng h hng khng thnh. Phm vic li cn kn ngy hp mnh, m king ngy tui. Ngoi gi li cn nhng ngy thp linh, ngy c hp l tt, ngy thp c i bi, ngy t l, ngy t tuyt l xu Ni qua m vic dn gian cn dng nn kn nn k. Ci xin nn tm ngy thin c, nguyt c, k ngy trc ph, trc nguy. Lm nh nn tm ngy
thin n. Thin h, k ngy thin ho, a ho v ngy kim lu. Xut hnh nn tm ngy lc m, hong o, k ngy trc ph, trc b. An tng nn tm ngy thin h, thin c, k ngy t kh quan ph... Cn nh kn gi th vic g lc mi bt u nh lc mi xut hnh, lc mi ra ng i ci, lc mi dng nh, lc h huyt... Thng u kn ly gi hong o. Php tnh gi hong o phi nh bn cu th: Dn, thn gia t; mo du dn Thn, tut tm thn: t ng thn; T, hi thin cng tm ng v Su mi tng tut nh k chn Li cn phi nh hai cu: o vin k thi thng t L dao h nht hon trnh. Lc nh gi trc ht phi bit ngy g, ri dng hai cu th di m bm theo gi bn cu th trn. H bm m gp cung no c ch "o, vin, thng, t, dao hon" th gi y l gi hong o... ... Xt php chn ngy, t i ng, Ngu, Tam i c. Song khi by gi th ch tu vic m chn ngy: Ni s dng nhu, ngoi s dng cng. Ni s l vic trong nh vic t t ci xin... th dng nhng ngy m can l cc ngy: t, inh, k, tn, qu. Ngoi s l vic ngoi nh nh dp, giao thip... th dng ngy dng can l cc ngy: Gip, bnh, mu, canh, nhm. Dng nh th ch c lm cc vic m i, ho nh th theo v ngy m, vic cng cp mnh m th theo v ngy dng, ngha kn ly ngy c cht ngha hp vi nhau m thi. n i sau cc nh m dng thut s mi ngy mi by thm ra ngy tt, ngy sao xu, ngy ny nn l vic n, ngy kia nn lm vic kia. Ht ngy ri li c gi sinh, gi hp, gi xung, gi khc, ng lm vic g cng phi xem ngy, kn gi, thc l mt vic phin toi qu. nh lm vic g cng nn cn thn, m chn tng ngy, kn tng gi m ph cu n kh chu. M xt cho k th c ch g u, chng qua vic thnh hay bi ct do ngi ch c quan h g ngy tt hay ngy xu. Nu c chn ngy gi m nn vic th khng cn g phi dng n sc ngi na hay sao ? (Trch "Vit Nam phong tc" Phan K Bnh)
105. Ch gii bi xem ngy, kn gi ca Phan K Bnh

c bi xem ngy, kn gi ca Phan K Bnh, bn c tr tui thi nay s c mt s thc mc: Phan K Bnh l mt nh tr thc tin b (1875-1921) hc vn uyn thm, c nhn Hn hc (1906). Li am tng vn minh ng Ty, c nhiu cng hin trong cng cuc kho cu vn hc v lch s. ng khuyn ta khng nn m tn qu vo vic xem ngy kn gi, nhng ti sao khng bi bc thng thng m cn hng dn ngi c: ci xin, lm nh, khai trng, xut hnh, an tng nn tm ngy g, k ngy g v by cch chn gi hong o. Trong bi c ni n nhiu ct tinh (sao tt), hung tinh (sao xu), cc ngy trc tt trc xu. Vy sao khng hng dn c th nn nhng ngi c mun kn ngy, gi vn phi i tm thy, nhiu khi va tn km li va b la b bp. Theo thin chng ti: ng khng i su gii thch tng ct tinh hung tinh v trong thi k u th k c bn nin gim ban hnh nhiu nm v nhiu ngi bit ting Hn xenm c. Nhm gii p nhng thc mc trn v gip bn tr thi nay hiu thm v mt s vn m hc gi Phan K Bnh cp ti, trong phn ch gii di y, chng ti da theo nhng t liu bng ting Hn c lu truyn nh "Vn nin lch", "Ngc hp k yu", "Ch gia tuyn trch nht", "ng cng trch nht","Vn bo ton th" i chiu vi lch th k XX ca nha kh tng v mt s bi vit ca cc nh khoa hc lm nhim v bin kho, dn gii tip bi vit ca Phan K Bnh. Thc ra mun tr li cho tht y v c th phi i su vo chim tinh hc c i m cun sch ny cha th p ng. C nhng cch tnh ngy tt xu c bn nh sau: Tnh theo thng m lch v ngy can chi: - Cc sao tt: Thin c, nguyt c (lc hp), thin gii, thin h, thin qu (yu yn),tam hp (ng ph). Theo quan nim xa, nhng ngy c cc sao ny chiu th lm vic g cng tt. Ngoi ra cn c cc sao: Sinh kh (thun vic lm nh, sa nh, ng th), thin thnh (ci g giao dch tt), thin quan (xut hnh giao dch tt), lc m (xut hnh di chuyn tt), phc sinh (c phc tt), gii thn (gii tr cc sao xu), thin n (c hng phc n, lm nh, khai trng)... Theo th t ln lt t thng ging, hai, ba, t, nm, su, by, tm, chn, mi, mi mt, chp th cc sao tt s chiu vo cc ngy nh sau: Thin c: T, mi, du, hi, su, mo, t, mi, du, hi, su, mo. (1) Nguyt c: Hi, tut, du, thn, mi, ng, t, thn, mo, dn, su, t.
Thin gii: Ng, thn, tut, t, dn, thn, ng, thn, tut, t, dn, thn. Thin h: Tut, hi, t, su, dn, mo, thn, t, ng, mi, thn, du. Thin qu: Dn, thn, mo, du, thn, tut, t, hi, ng, t, mi, su. Tam hp: Ng, mi, thn, du, tut, hi, t, su, dn, mo, thn, t. Sinh kh: T, su, dn, mo, thn, t, ng, mi, thn, du, tut, hi. Thin thnh: Mi, du, hi, su, mo, t, mi, du, mi, su, mo, t. Thin quan: Tut, t, dn, thn, ng, thn, tut, t, dn, thn, ng, thn. Lc m: Ng, thn, tut, t, dn, thn, ng, thn, tut, t, dn, thn. Phc sinh: Du, mo, tut, thn, hi, t, t, ng, su, ni, dn, thn. Gii thn: Thn, thn, tut, tut, t, t, dn, dn, thn, thn, ng, ng. Thin n: Tut, su, dn, t, du, mo, t, ng, thn, thn, thn, mi. -------------------------------------------C ngha l: Sao thin c chiu vo nhng ngy t ca thng ging, ngy mi ca thng hai, ngy du ca thng ba... Cc sao khc cng xem nh vy. Cc sao xu: (mi thng tnh theo ngy m c ba ngy nguyt k l mng 5, 14, 23 v 6 ngy tam nng l ngy 3, 7, 13, 18, 22, 27). Cc sao xu khc tnh theo thng m lch v ngy can chi nh: Thin cng, th t, i hao, t kh, quan ph (xu trong mi vic ln), tiu hao (k xut nhp, tin ti), st ch, thin ho, a ho, ho tai, nguyt ph (king lm nh), bng tiu ngo gii (king lm nh v mi vic ln), th cm (king ng th), vng vong (king xut hnh gi th), c thn, qu t (king gi th), trng tang trng phc (k hn nhn, mai tng, ci tng). Theo th t t thng ging, hai, ba, t, nm, su, by, tm, chn, mi, mt, chp th cc sao xu chiu nh sau: Thin cng: T, t, mi, dn, du, thn, hi, ng, su, thn, mo, tut. Th t: Tut, thn, hi, t, t, ng, su, mi, dn, thn, mo, du. i hao, t kh, quan ph: Ng, mi, thn, du, tut, hi, t, su, dn, mo, thn, t. Tiu hao: T, ng, mi, thn, du, tut, hi, t, su, dn, mo, thn. St ch: T, t, mi, mo,thn, tut, su, hi, ng, du, dn, thn. Thin ho: T, mo, ng, du, t, mo, ng, du, t, mo, ng, du. a ho: Tut, du, thn, mi, ng, t, thn, mo, dn, su, t, hi. Ho tai: Su, mi, dn, thn, mo, du, thn, tut, t, hi, t, ng. Nguyt ph: Thn, tut, tut, hi, su, su, dn, thn, thn, t, mi, mi. Bng tiu ngo gii: T, t, su, thn, mo, tut, hi, ng, mi, dn, du, thn. Th cm: Hi, hi, hi, dn, dn, dn, t, t, t, thn, thn, thn. Th k, vng vong: Dn, t, thn, hi, mo, ng, du, t, thn, mi, tut, su. C thn: Tut, hi, t, su, dn, mo, thn, t, ng, mi, thn, du. Qu t: Thn, t, ng, mi, thn, du, tut, hi, t, su, dn, mo. Trng tang: Gip, t, mu, bnh, inh, k, canh, tn, k, nhn, qu, mu. Trng phc: Canh, tn, k, nhm, qu, mu, gip, t, k, bnh, inh, mu. Mi nm c 13 ngy dng cng (xu). Tnh theo ngy tit: 4 ngy ly v 4 ngy tuyt (xu) Mi nm c 4 ngy t ly (trc tit xun phn, thu phn, ng ch, h ch mt ngy), 4 ngy t tuyt (trc tit lp xun, lp h, lp thu, lp ng mt ngy). Tnh theo ngy trc:
- Trong 12 ngy trc c 6 ngy tt (trc kin (1), trc mn (3), trc bnh (4), trc nh (5), trc thnh (9), trc khai (11), 3 ngy thng (trc chp (6), trc tr (2), trc thu (10), 3 ngy xu (trc ph (7), trc nguy (8), trc b (12). Tnh theo nh thp bt t: - Trong 28 ngy c 14 ngy tt, 14 ngy xu nhng nh thp bt t tng ng vi ngy tun l. Ni chung ngy th t, th nm hng tun thng l ngy tt.
106. Th no l m dng, ng hnh?

1. Th no l "m dng"? m v dng theo khi nim c s khng phi l vt cht c th, khng gian c th m l thuc tnh ca mi hin tng, mi s vt trong ton v tr cng nh trong tng t bo, tng chi tit. m v dng l hai mt i lp, mu thun thng nht, trong dng c mm mng ca m v ngc li. 2. Th no l "Ng hnh"? Theo thuyt duy vt c i, tt c mi vt cht c th c to nn trong th gii ny u do nm yu t ban u l nc, la, t, cy c v kim loi. Tc nm hnh thu, ho, th, mc, kim. gip cc bn d nh ng hnh tng sinh v tng khc, chng ti nu th d mc mc n gin theo vn th nh sau: Ng hnh sinh: thuc l thin nhin. Nh nc cy xanh mc ln ln Cy c lm mi nhen la Tro tn tch li t vng thm Lng t to nn kim loi trng Kim loi vo l chy nc en Ng hnh tng khc: l xa nay R c m xuyn lp t dy t p cao ngn nc l Nc di nhiu nhanh dp la ngay La l nung chy ng st thp Thp cng rn dao cht c cy Thuyt m dng Cn c nhn xt lu i v gii thiu t nhin, ngi xa nhn xt thy s bin ho khng ngng ca s vt (thi cc sinh lng nghi, lng nghi sinh t tng, t tng sinh bt qui. Lng nghi l m v dng, t tng l thi m, thi dng, thiu m v
(thu sinh mc) (mc sinh ho) (ho sinh th) (th sinh kim) (kim sinh thu)
(mc khc th) (th khc thu) (thu khc ho) (ho khc kim) (kim khc mc)
thiu dng. Bt qui l cn, khm, cn, chn, tn, ly, khn v oi). Ngi ta cn nhn xt thy rng c cu ca s bin ho khng ngng l c ch ln nhau, gip , nh hng ln nhau, nng ta ln nhau v thc y ln nhau. biu th s bin ho khng ngng v qui lut ca s bin ho , ngi xa t ra "thuyt m dng". m dng khng phi l th vt cht c th no m thuc tnh mu thun nm trong tt c mi s vt, n gii thch hin tng mu thun chi phi mi s bin ho v pht trin ca s vt. Ni chung, phm ci g c tnh cht hot ng, hng phn, t r, ngoi, hng ln, v hnh, nng rc, sng chi, rn chc, tch cc u thuc dng. Tt c nhng ci g trm tnh, c ch, m ti, trong, hng xung, li li, hu hnh, lnh lo, en ti, nhu nhc, tiu cc u thuc m. T ci ln nh tri, t, mt tri, mt trng, n ci nh nh con su, con b, cy c, u c qui vo m dng. V d v thin nhin thuc dng ta c th k: Mt tri, ban ngy, ma xun, h, ng, nam, pha trn, pha ngoi, nng, la, sng. Thuc m ta c: Mt trng, ban m, thu, ng, ty, bc, pha di, pha trong, lnh nc, ti. Trong con ngi, dng l m ngoi, sau lng, phn trn, lc ph, kh, v; m l m trong, trc ngc v bng, phn di ng tng, huyt, vinh. m dng tuy bao hm ngha i lp mu thun nhng cn bao hm c ngha ngun gc nhau m ra, h tr, ch c nhau m tn ti. Trong m c mm mng ca dng, trong dng li c mm mng ca m. (Trch "Cy thuc v thuc VN." ca tt Li) Thuyt ng hnh Thuyt ng hnh v cn bn cng l mt cch biu th lut mu thun gii thiu trong thuyt m dng, nhng b xung v lm cho thuyt m dng hon b hn. Ng hnh l : Kim, mc, thu, ho, th. Ngi xa cho rng mi vt trong v tr u ch cho 5 cht phi hp nhau m to nn. Theo tnh cht th thu l lng, l nc th i xung, thm xung. Ho l la th bng chy, bc ln. Mc l g, l cy th mc ln cong hay thng. Kim l kim loi, thun chiu hay i thay. Th l t th trng trt, gy ging c. Tinh thn c bn ca thuyt ng hnh bao gm hai phng din gip nhau gi l tng sinh v chng li nhau gi l tng khc. Trn c s sinh v khc li thm hin tng ch ho, tng tha, tng v. Tng sinh, tng khc, ch ho, tng tha, tng v biu th mi s bin ho phc tp ca s vt. Lut tng sinh: Tng sinh c ngha l gip nhau sinh trng. em ng hnh linh vi nhau th thy 5 hnh c quan h xc tin ln nhau, nng ta ln nhau. Theo lut tng sinh th thu sinh mc, mc sinh ho, ho sinh th, th sinh kim, kim sinh thu, thu li sinh mc v c nh vy tip din mi. Thc y s pht trin khng bao gi ngng. Trong lut tng sinh ca ng hnh cn bao hm na l hnh no cng c quan h v hai phng din: Ci sinh ra n v ci n sinh ra, tc l quan h mu t. V d kim sinh thu th kim l m ca thu, thu li sinh ra mc vy mc l con ca Thu. Trong quan h tng sinh li c quan h tng khc biu hin ci thng bng, gi
gn ln nhau. Lut tng khc: Tng khc c ngha l c ch v thng nhau. Trong qui lut tng khc th mc khc th, th li khc thu, thu li khc ho, ho li khc kim, kim khc mc, v mc khc th v c nh vu li tip din mi. Trong tnh trng bnh thng, s tong khc c tc dng duy tr s thng bng, nhng nu tng khc thi qu th lm cho s bin ho tr li khc thng. Trong tng khc, m hnh cng li c hai quan h:Gia ci thng n v ci n thng. V d mc th n khc th, nhng li b kim khc n. Hin tng tng khc khng tn ti n c; trong tng khc c ng tng sinh, do vn vt tn ti v pht trin. Lut ch ha: Ch ho l ch c v sinh ho phi hp vi nhau. Trong ch ho bao gm c hin tng tng sinh v tng khc. Hai hin tng ny gn lin vi nhau. L to ho khng th khng c sinh m cng khng th khng c khc. Khng c sinh th khng c u m ny n; khng c khc th pht trin qu s c hi. Cn phi c sinh trong khc, c khc trong sinh mi vn hnh lin tc, tng phn, tng thnh vi nhau. Quy lut ch ho ng hnh l: Mc khc th, th sinh kim, kim khc mc. Ho khc kim, kim sinh thu, thu khc ho. Th khc thu, thu sinh mc, mckhc th. Kim khc mc, mc sinh ho, ho khc kim. Thu khc ho, ho sinh th, th khc thu. Lut ch ho l mt khu trng yu trong thuyt ng hnh. N biu th s cn bng tt nhin phi thy trong vn vt. Nu c hin tng sinh khc thi qu hoc khng th s xy ra s bin ho khc thng. Coi bng di y chng ta thy mi hnh u c mi lin h bn mt. Ci sinh ra n, ci n sinh ra, ci khc n v ci b n khc. V d: Mc khc th nhng th sinh kim, kim li khc mc. Vy nh nu mc khc th mt cch qu ng, th con ca th l km tt nhin ni dy khc mc kiu nh con bo th cho m. Ngha l bn thn ci b c y nhn t chng li ci khc n.Cho nn, mc khc th l to nn tc dng ch c, m duy tr s cn bng. Khc v sinh u cn thit cho s gi gn th cn bng trongthin nhin. Cng trong bng quan h ch ho, chng ta thy mc sinh ho; nu ch nhn hnh mc khng thi, th nh mc gnh trng trch gy dng cho con l ho, nhng nh c ho mnh, hn ch bt c sc ca kim l mt hnh khc mc. Nh vy mc sinh con l ho, nhng nh c con l ho mnh m hn ch bt kim lm hi mc do mc gi vng cng v.
Ng hnh 4 ma 4 phng Thi tit, kh mu sc mi v Bt qui Thp can Thp nhi chi Ng tng Lc ph Ng khiu C th
Mc xun ng m xanh chua ly-cn gip-t dn -mo gan(can) m(mt ) mt gn
Ho h nam nng ng cn- tn bnh-inh t- ng tim(tm) tiu trng (rut non) li mch
Th gia m vng ngt mu-k thn- tut, su mi t v (d dy) ming tht
Kim thu ty mt trng cay khm-oi canh- tn thn-du phi (ph) i trng (rut gi) mi da lng
Thu ng bc lnh en mn khn-chn nhm-qui hi- t thn bng quang (bong bng) tai xng
107. Thin can, a chi l g?

1. Mi thin can: Theo th t t 1 n 10 l: Gip(1), t (2), bnh (3), inh(4), mu (5) k (6), canh(7), tn (8), nhm (9), qu (10). - S l l dng can (gip, bnh mu, canh, nhm) - S chn l m (t, inh, k, tn, qu) - Ngy l (dng can) l ngy cng (i ngoi) - Ngy chn (m can) l ngy cng (i ni) - Nhng cp i xung: Gip v k, t v canh, bnh v tn, inh v nhm, mu v qu. 2. Mi hai a chi: Theo th t t 1 n 12 l : T (1), su (2), dn (3) , mo (4), thn (5), t (6), ng (7), mi (8), thn (9),du (10), tut (11), hi (12). -S l l dng chi ch kt hp vi m can. - V d: Gip t, canh ng.... - S chn l m chi ch kt hp vi m can V d: Tn su, qu mi... - Nhng cp i xung: T v ng, su v mi, dn v thn, mo v du, thn v tut, t v hi (ngha l hn km nhau 6). - Tng hp: c hai loi, nh hp v tam hp. Nh hp: T - su, Mo - tut, T - thn, Dn- hi, Thn- du, Ng- mi Tam hp: Thn - t - thn, Dn - ng- tut, Hi- mo - mi, T -du - su Nh vy mi chi ch c mt xung (v d t xung ng), ba hp (v d t hp su, t hp vi thn v thn)
108. Lc thp hoa gip l g? Cch tnh nm, thng, ngy, gi theo can chi
Lc thp hoa gip l s kt hp 6 chu k hng can vi 5 chu k hng chi thnh h 60 Cch tnh nm, thng, ngy, gi u theo h s , gi l lch can chi. c 6 chu k hng can tc l c 6 gip m mi chu k hng can hay mi gip gm 10 can ( l: Gip, t, bnh, inh, mu, k, canh, tn, nhm, qu) nn gi l lc thp hoa gip. Nm: Ht mt vng 60 nm t gip t n qu hi. T nm th 61 tr li gip t, nm th 121,181 ... cng tr li gip t. l mt iu tr ngi cho vic nghin cu s, nu khng ghi chiu vua no th rt kh xc nh. Mt gia nh c ng v chu cng mt tui, c khi tnh tui chu nhiu hn tui ng, vy nn khi tnh thnh dng lch cn phi ch cng tr bi s ca 60. Con s cui cng ca nm dng lch ng vi cc can: 0: canh (v d canh t 1780) 2: nhm 3: qu 4: gip 5; t (v d t du 1945) 6: bnh 7: inh 8: mu 9: K Bng tnh i nm lch can chi thnh nm dng lch Cch tnh: Cng hoc tr bi s 60 cn d bao nhiu, i chiu bng di y s bit nm Can- Chi Chi/ can T Su Dn Mo Thn T Ng Mi Thn 24 34 35 36 44 45 46 47 48 54 55 56 57 58 59 00 gip 04 05 06 07 08 09 10 11 12 t Bnh 16 17 18 19 20 21 22 23 inh Mu 28 29 30 31 32 33 K Canh 40 41 42 43 Tn Nhm 52 53 Qu
Du Tut Hi 14
25 26 15
37 38 27
49 50 39
01 02 51
13 03
Thng: Thng ging m lch lun lun l thng dn, thng hai l mo, c tun theo th t n thng 11 l t, thng chp l Su (12 thng ng vi 12 chi). Thng ging ca nm c hng can gip hoc k (v d nm gip t, k hi) l thng bnh dn. Thng ging ca nm c hng can bnh, tn l thng canh dn Thng ging ca nm c hng can inh, nhm l thng nhm dn. Thng ging ca nm c hng can mu qu l thng gip dn Trng hp nm c thng nhun th c theo thng chnh (khng i). Ngy: ngy m lch v ngy can chi chnh lch nhau rt kh xc nh. v m lch trong 19 nm c 7 thng nhun, li c thng 30 ngy thng thiu29 ngy theo trnh t khng nht nh, nn tnh ngy can chi theo dng lch d hn (xem bng cch i ngy can chi sang ngy dng lch). Gi: mt ngy em c 24 gi nhng theo can chi ch c 12 gi. Gi t (chnh t lc 0 gi). Gi ng (chnh ng lc 12 gi tra). Ban ngy tnh gi dn (tc 4 gi sng) n gi thn lc 4 gi chiu. Ban m tnh t gi du n ht gi su. Nu theo lch can th bt u t 23 gi 30 pht sang gi t ca ngy hm sau. Kt hp Lc thp hoa gip vi m Dng ng hnh tnh tui xung khc vi ngy, thng, nm can chi nh chn: Tng xung: C Lc xung hng chi: - T xung ng - Su xung Mi - Dn xung Thn - Mo xung Du - Thn xung Tut - T Xung Hi V t xung hng can: - Gip xung canh, - t xung tn, - bnh xung nhm, - inh xung qu, (mu k khng xung). Nhng khi kt hp lc thp hoa gip theo h s 60, c 5 ln hng chi (12) gp 6 hng can (10), quy vo ng hnh tnh tng sinh tng khc th c 1 ln tng ho, 2 ln tng sinh, ch cn li 2 ln xung khc (hng chi). Th d: Tnh xem ngy (hoc thng, hoc nm) gip t xung khc vi tui no? Tnh hng chi: t xung ng, vy gip t (xung vi gip ng, canh ng, bnh ng, nhm ng, v mu ng) Xem bng "Kt hp Lc thp hoa gip vi Ng hnh" ta thy: Gip t thuc kim: Gip ng thuc kim v th tng ho. Canh ng thuc th, bnh ng thuc thu v th u tng sinh ch c nhm ng thuc mc, mu ng thuc ho l tng khc.
Tnh hng can: Gip xung canh. Gip t thuc kim: Canh tut, canh thn u thuc kim v th tng ho Canh t, canh ng u thuc th u tng sinh Ch c canh Dn v canh thn thuc mc l tng khc. Vy ngy (hoc thng nm), gip t ch c 4 tui xung khc l nhm ng, mu ng, canh dn, canh thn: Tng hnh: Theo hng chi c : - t v mo (mt dng, mt m iu ho nhau). - T v dn thn (t m iu ho c vi dn thn dng, ch cn dn v thn tng hnh nhau, nhng tnh lc xung ). Theo lut iu ho m dng, ch khc nhau trong trng hp c hai u m hoc c hai u dng. V vy ch cn li 2 trng hp t hnh nhau: Thn vi thn, ng vi ng. Tng hi: cng l xu. c 6 cp tng hi nhau: T v mi, su v ng, dn v t, mo v thn, thn v hi, du v tut. Nhng khi kt hp vi can chi, theo lut m dng, t trit tiu. -Tm li: Tnh c xung, khc, hnh, hi, trong s 60 can chi, ch c 2-4 ngy khng hp mnh thi, hn na cn tu theo mc xung khc mnh hay yu (tu theo bn mnh). Bng i chiu Lc thp hoa gip ng hnh v cch tnh tui xung khc
Ngy thng nm
Ng hnh
Tui xung khc
1 2
Gip t t su
Vng trong bin (Kim)
mu ng, nhm ng, canh dn, canh thn K mi, qu mi, tn mo, tn du
Bnh dn
La trong l (Ho)
Gip thn, nhm thn, nhm tut, nhm thn
4 5 6 7 8
inh mo Mu thn K t Canh ng Tn mi t ven ng (Th) G trong rng (Mc)
t du, qu du, qu t, qu hi Canh tut, bnh tut Tn hi, inh hi Nhm t, bnh t, gip thn, gip dn Qu su, inh su, t du, t mo
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Nhm thn Qu du Gip tut t hi Bnh t inh Su Mu dn K mo Canh thn Tn t Nhm ng Qu mi Gip thn t du Bnh tut inh hi Mu t K su Canh dn
St u kim (Kim)
Bnh dn, canh dn, bnh thn inh mo, tn mo, inh du
La trn nh ni (ho) Nhm thn, canh thn, canh tut Qu t, tn t, tn hi Nc di lch (Thu) Canh ngo, mu ng Tn mi, k mi t u thnh (Th) Canh thn, gip thn Tn du, t du Kim bch lp (Kim) Gip tut, mu tut, gip thn t hi, k hi, t t G dng liu (Mc) Gip t, canh ty, bnh tut, bnh thn t su, tn su, inh hi, inh t Nc trong khe (Thu) Mu dn, bnh dn, canh ng, canh t K mo, inh mo, tn mi, tn su t trn mi nh (Th) Mu thn, nhm thn, nhm ng, nhm t K t, qu t, qu mi, qu su La trong chp (Ho ) Bnh ng, gip ng inh mi, t mui G tng Bch (Mc) Nhm thn, mu thn, gip t, gip ng
28 29 30 31 32
Tn mo Nhm thn Qu t Gip ng t mi Vng trong ct (Kim)
Qu du, k du, t su, t mi Nc gia dng (Thu) Bnh tut, gip tut, bnh dn inh hi, t hi, inh mo Mu t, nhm t, canh dn, nhm dn K su, qu su, tn mo, tn du
33
Bnh thn
La chn ni (Ho)
Gip dn, nhm thn, nhm tut, nhm thn
34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46
inh du Mu tut K hi Canh t Tn su Nhm dn Qu mo Gip thn t t Bnh ng inh Mi Mu thn K du t vn rng (Th) Nc trn tri (thu) La n (Ho) Bch kim (Kim) t trn vch (Th) G ng bng (Mc)
t mo, qu mo, qu t, qu hi Canh thn, bnh thn Tn t, inh t. Nhm ng, bnh ng, gip thn, gip dn Qu mi, inh mi, t du, t mo Canh thn, bnh thn, bnh dn Tn du, inh du, inh mo Nhm tut, canh tut, canh thn Qu hi, tn hi, tn t Mu t, canh t K su, tn su Canh dn, gip dn Tn mo, t mo
47 48 49 50
Canh Tut Tn hi Nhm t Qu su
Vng trang sc (Kim)
Gip thn, mu thn, gip tut t t, k t, t hi
G du (Mc)
Gip ng, canh ng, bnh tut, bnh thn t mi, tn mi, inh hi, inh t
51
Gip dn
Nc gia khe ln (Thu)
Mu thn, bnh thn, canh ng, canh t
52 53 54 55 56 57 58 59 60
t mo Bnh thn inh t Mu ng K mi Canh Thn Tn du Nhm tut Qu hi Nc gia bin (Thu) G thch Lu (Mc) La trn tri (Ho) t trong ct (Th)
K du, inh du, tn mi, tn su Mu tut, nhm tut, nhm ng, nhm t K hi, qu hi, qu su, qu mi Bnh t, gip t inh su, t su Nhm dn, mu dn, gip t, gip ng Qu mo, k mo, t su, t mi Bnh thn, gip thn, bnh thn, bnh dn inh t, t t, inh mo, inh du
109. Cch tnh ngy tit, ngy trc v ngy nh thp bt t

Cch tnh ngy tit: Mt nm c 24 kh tit. Kh tit ph hp theo dng lch. i chiu khi tit vi ngy dng lch hng nm ch chnh lch ln xung mt ngy, bi dng lch 4 nm nhun mt ngu 29/2 m ngy tit khng tnh nhun (Xem bng i chiu ngy dng lch vi 24 kh tit). Cch tnh ngy trc: C 12 trc theo trnh t t trc kin n trc b, mi ngy mt trc: 1. Kin (tt), 2. tr (thng), 3. mn (tt), 4. bnh (tt), 5. nh (tt), 6. chp (thng), 7. ph (xu), 8. nguy (xu), 9. thnh (tt), 10. thu (thng), 11. khai (tt), 12. b (xu). V d: Thng ging m lch tc thng hai dng lch trc kin to ngy dn k t tit lp xun tr i. Tip sau ngy mo trc tr, ngy thn trc mn, nga t trc bnh... ngy su trc b. Sau lp xun Sau kinh trp Sau thanh minh Sau lp h Sau mang chng Sau tiu th Sau lp thu Sau bch l Sau lp ng Sau i tuyt Sau tiu hn Trc kin ti dn Trc kin ti mo Trc kin ti thn Trc kin ti t Trc kin ti ng Trc kin ti mi Trc kin ti thn Trc kin ti du Trc kin ti tut Trc kin ti t Trc kin ti su
Bng k ngy tit theo dng lch v ngy khi u trc kin theo ngy tit Tn ngy tit kh Ngy dng lch Ngy khi u trc kin
Lp xun v thu kinh trp Xun phn Thanh minh Cc v Lp H Tiu mn Mang chng H ch Tiu th i th Lp thu X th Bch l Thu phn Hn l Sng ging Lp ng Tiu tuyt i tuyt ng ch Tiu hn i hn
4 hoc 5 thng 2 19_20 thng 2 6_7 thng 3 21_22 thng 3 5_6 thng 4 20_21 thng 4 6_7 thng 5 21_22 thng 5 6_7 thng 6 21_22 thng 6 7_8 thng 7 23_24 thng 7 8_9 thng 8 23_24 thng 8 8_9 thng 9 23_24 thng 9 8_9 thng 10 23_24 thng 10 8_9 thng 11 22_23 thng 11 7_8 thng 12 22_23 thng 12 6_7 thng 1 20_21 thng 1
dn _ mo _ thn _ t _ ng _ Mi _ thn _ du _ tut _ hi _ t _ su _
Bng i chiu Nh thp bt t vi tun l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Gic (Mc) Cng (Kim) (Th) Phng (nht) Tm (nguyt) V (Ho) C (thu) u (mc) Ngu (kim) N (th) H (nht) Nguy (nguyt) Tht (ho) Bch (thu) Khu (mc) Lu (kim) V (Th) Mo (Nht) Tt (nguyt) Chu (ho) Sm (thu) th 5 th 6 th 7 ch nht th 2 th 3 th 4 th 5 th 6 th 7 ch nht th 2 th 3 th 4 th 5 th 6 th 7 ch nht th 2 th 3 th 4 tt xu xu tt xu tt tt tt Xu xu xu xu tt tt va tt xu ttt tt xu tt Cc vic xu, ring lm nh, hc thi tt Ring to tc c Ring hn nhn an tng xu Nhng k an tng v sa m
22 23 24 25 26 27 28
Tnh (mc) Qu (kim) Liu (th) Tinh (nht) Trng (nguyt) D (ho) Chn (thu)
th 5 th 6 th 7 ch nht th 2 th 3 th 4
tt xu xu xu tt xu tt
Ring an tng tt Ring lm nh c
110. Cch i ngy dng lch ra ngy can chi

Ngy can chi : Ngy can chi theo chu k 60 , c lp khng l thuc vo nm thng m lch hay nm thng can chi(K c thng nhun). Tnh ngy can chi chuyn i sang m lch rt phc tp v thng m lch thiu tng nm khc nhau, ngc li tnh ngy can chi theo dng lch n gin hn. Cch tnh ngy dng lch ra ngy can chi: Mi nm dng lch c 365 ngy, ngha l 6 chu k Lc thp hoa gip cng thm 5 ngy l. Nm nhun c thm 1 ngy 29-2 tc 366 ngy, th cng thmn 6 ngy l. Nu ly ngy 1-3 l ngy khi u th cc ngy sau y trong mi nm cng can chi ging 1-3 : 1/3, 30/4, 39/6, 28/8, 27/10, 26/12, 24/2 nm sau . Nu bit ngy 1/3 (hay mt trong by ngy ni trn) l ngy g, ta d dng tnh nhm nhng ngy bt k trong nm (gn vi mt trong by ngy ni trn). Nu mun tnh nhng ngy 1/3 nm sau hay nm sau na ch cn cng thm s d l 5 i vi nm thng (tc l t 24-28/2) hoc l 6 i vi nm nhun (c thm ngy 29/2). Th d ngy 1/3 nm 1995 l ngy Tn Mo , t tnh nhm 25/2/1996 cng l ngy Qu T, 27/2/1996 l ngy gip Ng. (1996 c hng chc n v chia ht cho 4 tc l nm nhun c ngy 29/2). Ta bit 1/3/1996 l ngy inh Du vy 24/21997 cng l inh Du. Ch cn cng thm 5 ngy. Ta d dng tnh ra 1/3/1997 l ngy Nhm Dn, theo tnh nhm = inh n Nham hay Du n Dn = 5 ngy.(Xem bi so snh m dng lch phn Ph lc s trnh by nm no nhun dng lch v nhun m lch). Th d: Theo cch tnh trn ngy 1/3/1997 l ngy Nhm Dn, ngy 26/12/1997 cng l ngy Nhm Dn, vy ngy1/1/1998 s l ngy Mu Thn (sau 6 ngy)...
111. Gi hong o l g? Cch chn gi hong o

Theo phong tc c truyn, khi u mt vic g, ngoi vic chn ngy lnh thng tt cn phi chn gi tt. Xut hnh, khi cng xy dng, khai trng ca hng, bt u i n du, a du, bt u l a ma, h huyt u phi chn gi hong o. Tr trng hp c bit, v d sp n gi tu, xe xut pht, nu i gi tt c khi nh k hoch; hoc c gi tt, ngy tt, nhng thi tit rt xu, cha khi cng c... Nu c qu cu n nhiu khi li hng vic. chn ngy hong o, c th xem phn "Chn ngy kn gi" Phan K Bnh. Chng ti cng gii thiu mt phng php n gin gip bn khng bit ch Hn cng c th t xem c gi hong o. - Trc ht xem lch bit ngy hng chi l ngy no (t t n hi). Mt ngy m m lch l 12 gi (2 ting ng h l mt gi), bt u l gi t (chnh l 12 gi m) theo th t : T, su, dn, mo, thn, t, ng, mi, thn, du, tut, hi. Mi cu lc bt sau y c 14 ch: Hai ch u ch 2 ngy, chh 3 ch gi t, ch th 4 ch gi su, ln lt theo th t t ch th 3 n ch 14 ch t gi t, su, dn, mo...xem trong bng, thy ch no c ph m u l ch "" th l gi hong o. Phn tch t m hn th l cc gi: Thanh long, Minh ng, kim ng, thin lng, ngc ng, hong o Bng tnh gi hong o Ngy Dn, thn Mo, du Thn, tut T, hi T, ng Su, mi p sn k tin qua sng ng o vt vi sui i sang n in ngang ai cui ngng t i cng ai tri ng i n ni xun c s a p cn i bn i o T i n S ng ca Dn bnh ng Mo yn o Thn n c T Ng Mi Thn Du Tut Hi cho thai
u cng c ngi quen n tin a n qua o thin
ngi n
a ng bng
em sang
V d: Xem bng trn bit c : ngy dn hoc ngy thn th gi hong o ng cc gi: T, su, thn, t, mi, tut.
112. Cch tnh ngy hong o, hc o?

Bng k ngy hong o, hc o theo lch can chi tng thng. Thng m lch Ging, by Hai, tm Ba, chn T, mi Nm. mt Su, chp Ngy hong o (tt) T, su, t, mi Dn, mo, mi, du Thn, t,du, hi Ng, mi, su, du Thn,du, su, mo Tut, hi, mo, t Ngy hc o (xu) Ng, mo, hi, du Thn, t, su, hi Tut, mi, su, hi T, du, t, mo, Dn, hi, mi, t Thn, su, du, mi
i chiu bng trn th bit : - Ngy hong o ca thng ging v thng 7 m lch l nhng ngy t, su, t, mi. - Ngy hc o ca thng ging v thng 7 m lch l nhng ngy ng, mo, hi, du.
Li ni u
"Phong" l nn np lan truyn rng ri, 'Tc" l thi quen lu i. Ni dung phong tc bao hm mi mt sinh hot x hi.... Phong tc c th tr thnh lut tc, n su, bn r trong nhn dn rt bn cht, c sc mnh hn c nhng o lut. Trong truyn thng vn ho ca dn tc Vit Nam, c nhiu thun phong m tc cn cho o l lm ngi, k cng x hi. Phong tc c th tr thnh lut tc, n su, bn r trong nhn dn rt bn cht, c sc mnh hn c nhng o lut. Trong truyn thng vn ho ca dn tc ta, c nhiu thun phong m tc cn cho o l lm ngi, k cng x hi. Mt cuc cch mng c th thay i chnh th nhanh chng, tip theo sau hng lot h thng php lut c thay i. Phong tc cng khng ngng bin i theo tro lu bin i vn ho x hi, nhng dai dng hn v c quy lut ring ca n, khng d g mt sm mt chiu c mi ngi, mi nh, mi tng lp tun theo. V tc hay th nhiu ngi bt chc nhau lm, tc d nhiu ngi cng s bt chc nhau b dn. Bn thn cc phong tc cng nm trong cuc u tranh x hi , ang v s tip din mi gia ci c v ci mi. Ngay nh quan nim v thm m cng lun bin i. V d, ci bi tc ca nam gii r rng l lc hu song cng phi qua qu trnh u tranh lu di mi mt i, nhng b rng en ca n gii ngy xa c ca tng l p, l duyn dng, my nm sau Cch mng Thng Tm chng ai bt buc g p m t nhin bin mt nhng ch cho hm rng trng. Phong tro xy dng np sng vn ho mi hin nay, khng phi ch n thun da vo ngh ch quan m phi bit vn dng thun phong m tc vo np sng, np suy ngh, hnh ng, cch i nhn x th, hp vi tro lu tin ho. C nhng phong tc c truyn xut x t kinh nghim thc tin trong cuc sng thi xa, n nay khng hp thi na, tr thnh i phong bi tc, ta cng cn nghin cu bit nguyn do, t mi vn dng cho thch hp vi hin ti v tng lai, hoc tmnhng phong tc hay b kt m loi tr dn nhng ci d. Tt nhin, bn cht mi c nhn cng phi sng, giao tip, ho nhp vi cng ng x hi, nhng kiu cch rm, tri vi phong tc, bn sc dn tc, tri vi con mt ca ng o qun chng s t o thi v b loi tr dn. Suy rng ra phong tc cng vy, phc hi v pht huy thun phong tc, chc chn s c mi tng lp nhn dn ng h, hoan nghnh; phc hi lm sng li nhng i phong bi tc s b x hi ln n. Nhng ni dung trnh by di dng hi p trong cun sch ny ch nhm gii p phn no xut x ca cc phong tc tn ti nc ta, cc bn tham kho, t phn tch, ci no hay nn theo, ci no d nn b, ci no cn hn ch nhng xt thy cha th b ngay th tu hon cnh c th m chm chc vn dng cho thch hp... Bn thn tc gi cng mong gp c mt phn nh trong cuc u tranh ni trn. Rt mong nhn
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/index.html (1 of 2) [10/09/2007 10:22:50 CH]
c s thng cm, ng h cng nh s gp chn tnh ca ng o bn c gn xa. Tn Vit
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/index.html (2 of 2) [10/09/2007 10:22:50 CH]
Mc I: Ci hi
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. "Nam n th th bt thn: ngha l g? Mi li l g? "L vn danh" c ngha g? "Ly v kn tng, ly chng kn ging" c ng khng? Ngi trong cng h ly nhau c khng? S tch t hng. "Tc thch ci" hay d ra sao? Bnh "su s" hay bnh "phu th"? "Tin np cheo" l g? Nhng cch g b cho bn tr khi lo m ci. C du trc khi v nh chng cn c nhng th tc g? L xin du c ngha g? M chng lm g khi con du v n nh? Ti sao m c du king khng i a du? Ti sao trong gi qu m cho con gi c trm hay kim? Ti sao phi c ph du? "L li mt" c ngha g? Tr li cu hi khng r cu hi. Khi ngi n b ti gi c nhng th tc g? Ti sao "n dng" khng ly c "trai t"? Quan h v c v l ra sao? Nn nhn nhn vn li hn nh th no?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_i.html [10/09/2007 10:22:52 CH]
Mc II: Sinh dng

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Dy con t thu bo thai Ti sao c tc xin qun o c cho tr s sinh? "Con so v nh m, con r v nh chng", ti sao? Ti sao khi mi khng t tn chnh? Ti sao tui trong khai sinh khng ng vi tui thc? Lm l yt co t tin xin t tn cho con vo s h nh th no? C my loi con nui?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_ii.html [10/09/2007 10:22:54 CH]
Mc III: Giao thip

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. Xng h nh th no cho ng? V chng xng h vi nhau nh th no? Cch xng h trong h Phi chng "Li cho cao hn mm c"? "Nhp gia vn hu" ngha l g? Ai vi ly ai? o thy tr "Ming tru l u cu chuyn? Xut x ca tc nhum rng v cch nhum? Ti sao gi l "Tc th?" Mu sc vi truyn thng vn ho dn tc V sao c tc bn m hng? Bn m hng th no cho t khch?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_iii.html [10/09/2007 10:22:56 CH]
Mc IV: o hiu
42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. "o hiu" l g? Tc khao lo Yn lo Ti sao nhng nm gn y c phong tro khi phc vic h? Quan h gia h hng v lng x nh th no? "Rung hng ho" c ngha nh th no? Vai tr ca tc trng xa v nay Bn th vng l g? Cch lp bn th vng "Hp t" l g? Ti sao phi hp t. "Gia ph" l "Gia bo", c ng khng? Mt gia ph hon chnh c nhng mc g?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_iv.html [10/09/2007 10:22:59 CH]
Mc V: L tang
53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. "Th mai gia l" l gia l nc ta hay Trung Quc? "Ba cha tm m" l nhng ai? "Chc th" l g? "C tang" l g? V sao c tc "M ai gai chui v chng gy"? "Nm hng tang phc" l g? Cha m c tang con khng? Ti sao cha m khng a tang con? m tang trong ngy T tnh liu ra sao? L ci chun b sn vp phi l tang tnh sao y? Ngi i d m tang nn nh th no? i ng gp m tang nn nh th no? Ngi sp cht c nhng du hiu g bo trc? Trong gi pht thn nhn hp hi, cn lm g? Sau khi thn nhn cht, gia nh cn lm g? Ti sao c tc h hn trc khi nhp quan? Cht cng, lm th no b lt vo o quan? Nhng vt liu g lt vo o quan? Ti sao trc khi khm lim li a ngi cht nm xung t? Sau l thnh phc, trc khi an tn lm nhng g? Nhng ngi iu hnh cng vic trong l tang. L an tng tin hnh nh th no? Hi lnh xc cht - Cch phng Ti sao? Ti sao? V ti sao? Hin tng "Qu nhp trng" L "Ba ngy" tnh t ngy no? L "Cng cm trong trm ngy" c ngha g? Lm l Chung tht v Tt khc c chn ngy khng? L no l l trng? Sau khi ht tang lm l tr phc th no? V sao c tc t vng m? "Chiu hn np tng" l g? "Hnh nhn th mng" l g? Ti sao phi ci tng? Khi no khng nn ci tng? "Thin tng" l g? "t dng thi" l g? Ti sao king khng p m trong vng tang? Ti sao phi ct m ban m hoc sng sm khi mt tri cha mc hoc nu lm ban ngy th
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_v.html (1 of 2) [10/09/2007 10:23:00 CH]
phi c ln che? 91. "Ma tri" hay "Ma chi"?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_v.html (2 of 2) [10/09/2007 10:23:00 CH]
Mc VI: Gi Tt t l
92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. "Tc bi vt" l g? L gi cng vo ngy no? My i tng gi? Cht yu c cng gi khng? Cng gi v mng ngy sinh th no? Tt Nguyn n c t bao gi? Ngy Tt c nhng phong tc g? V sao king ht rc trong ba ngy Tt? Ti sao cng giao tha ngoi tri? Ti sao c "Tt Hn Thc?" Tt oan Ng c nhng tc g?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_vi.html [10/09/2007 10:23:00 CH]
Mc VII: Vn chn ngy, gi

103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. C ngy tt hay xu khng? Xem ngy, kn gi Ch gii bi "Xem ngy, kn gi" ca Phan K Bnh Th no l "m dng, ng hnh? "Thin can, a chi" l g? "Lc thp hoa gip" l g? Cch tnh ngy tit, ngy trc v nh thp bt t theo dng lch Cc i ngy dng lch ra ngy can chi "Gi hong o" l g? Cch chn gi hong o Cch tnh ngy hong o, hc o?
file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/muc_vii.html [10/09/2007 10:23:01 CH]

@ - 100 Dieu Nen Biet Ve Phong Tuc VN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

@ - 100 Dieu Nen Biet Ve Phong Tuc VN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

1. Nam n th th bt thn ngha l g?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_001.html [10/09/2007 10:20:05 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_002.html [10/09/2007 10:20:07 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_003.html [10/09/2007 10:20:08 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

4. Ly v kn tng, ly chng kn ging c ng khng? c cn thit khng?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_004.html [10/09/2007 10:20:09 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

5. Ngi trong cng h c ly nhau c khng?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_005.html [10/09/2007 10:20:10 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_006.html [10/09/2007 10:20:12 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

7. Tc thch ci hay d ra sao ?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_007.html [10/09/2007 10:20:13 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

8. Bnh su s hay bnh phu th?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_008.html [10/09/2007 10:20:14 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

9. Tin np theo (hay treo) l g?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_009.html [10/09/2007 10:20:15 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

10. Nhng cch g b cho bn tr khi lo m ci

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_010.html [10/09/2007 10:20:16 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

11. C du trc khi v nh chng phi c nhng th tc, ng tc g ?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_011.html [10/09/2007 10:20:18 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

12. L xin du c nhng ngha g? v th tc tin hnh.

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_012.html [10/09/2007 10:20:18 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

13. M chng lm g khi con du bt u v nh?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_013.html [10/09/2007 10:20:19 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

14. Ti sao m c du king khng i a du?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_014.html [10/09/2007 10:20:20 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_015.html (2 of 2) [10/09/2007 10:20:22 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

16. Ti sao phi c ph du

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_016.html [10/09/2007 10:20:23 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_017.html [10/09/2007 10:20:24 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_018.html [10/09/2007 10:20:26 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

19. Khi ngi n b ti gi cn c nhng th tc g?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_019.html [10/09/2007 10:20:27 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

20. Ti sao n dng khng ly c trai t?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_020.html [10/09/2007 10:20:28 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

21. Quan h v c v l ra sao?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_021.html [10/09/2007 10:20:29 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

22. Nn nhn nhn vn ly hn nh th no?

file:///D|/USB_Copy%20Files/MY%20FILES/Phongtuc%20VN/phongtuc/cau_022.html [10/09/2007 10:20:31 CH]

Mot tram dieu nen biet ve Phong tuc Viet Nam

23. Dy con t tha bo thai