Professional Documents
Culture Documents
Slidebaigiang A3dh
Slidebaigiang A3dh
= .
K hiu:
0 0 0
( , ) ( , )
lim ( , ) lim ( )
x y x y M M
f x y f M L
= = .
Nhn xt
Nu khi
0 n
M M trn 2 ng khc nhau m dy
{f(x
n
, y
n
)} c hai gii hn khc nhau th
0
lim ( )
M M
f M
.
VD 5. Cho
2
2
2 3 1
( , )
3
x y x
f x y
xy
=
+
, tnh
( , ) (1, 1)
lim ( , )
x y
f x y
.
VD 6. Cho
2 2
( , )
xy
f x y
x y
=
+
, tnh
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y
.
VD 7. Cho hm s
2 2
3
( , )
xy
f x y
x y
=
+
.
Chng t
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y
khng tn ti.
Hm s f(x, y) xc nh trong D cha M
0
, ta ni f(x, y)
lin tc ti M
0
nu tn ti
0 0
( , ) ( , )
lim ( , )
x y x y
f x y
v
0 0
0 0
( , ) ( , )
lim ( , ) ( , )
x y x y
f x y f x y
= .
Hm s f(x, y) lin tc trong D nu lin tc ti mi im
M thuc D. Hm s f(x, y) lin tc trong min ng gii ni
D th t gi tr ln nht v nh nht trong D.
VD 8. Xt tnh lin tc ca hm s:
2 2
, ( , ) (0, 0)
( , )
0, ( , ) (0, 0)
xy
x y
x y f x y
x y
+ =
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 2
2. O HM RING VI PHN
2.1. o hm ring
a) o hm ring cp 1
Cho hm s f(x, y) xc nh trn D cha M
0
(x
0
, y
0
). Nu
hm s 1 bin f(x, y
0
) (y
0
l hng s) c o hm ti x = x
0
th ta gi o hm l o hm ring theo bin x ca f(x,
y) ti (x
0
, y
0
).
K hiu:
0 0
( , )
x
f x y hay
/
0 0
( , )
x
f x y hay
0 0
( , )
f
x y
x
.
Vy
/ 0 0 0 0
0 0
0
( , ) ( , )
( , ) lim
x
x
f x x y f x y
f x y
x
+
=
.
Tng t ta c o hm ring theo y ti (x
0
, y
0
) l:
/ 0 0 0 0
0 0
0
( , ) ( , )
( , ) lim
y
y
f x y y f x y
f x y
y
+
=
.
VD 1. Tnh cc o hm ring ca z = x
4
3x
3
y
2
+ 2y
3
3xy ti (1; 2).
VD 2. Tnh cc o hm ring ca f(x, y) = x
y
(x > 0).
VD 3. Tnh cc o hm ring ca cos
x
z
y
= ti ( ; 4) .
Vi hm n bin ta c nh ngha tng t.
VD 4. Tnh cc o hm ring ca
2
( , , ) sin
x y
f x y z e z = .
b) o hm ring cp cao
Cc hm s f
x
, f
y
c cc o hm ring (f
x
)
x
, (f
y
)
y
, (f
x
)
y
,
(f
y
)
x
c gi l cc o hm ring cp hai ca f.
K hiu: ( ) 2
2
/ /
2 x xx
x x
f f
f f f
x x x
| |
= = = =
|
\
,
( ) 2
2
/ /
2 y yy
y y
f f
f f f
y y y
| |
= = = =
|
\
,
( )
2
/ /
x xy xy
y
f f
f f f
y x y x
| |
= = = =
|
\
,
( )
2
/ /
y yx yx
x
f f
f f f
x y x y
| |
= = = =
|
\
.
VD 5. Tnh cc o hm ring cp hai ca
3 2 3 4 y
z x e x y y = + ti ( 1; 1) .
VD 6. Tnh cc o hm ring cp hai ca
2
( , )
x y
f x y xe
= .
Cc o hm ring cp hai ca hm n bin v o hm
ring cp cao hn c nh ngha tng t.
nh l (Schwarz)
Nu hm s f(x, y) c cc o hm ring f
xy
v f
yx
lin tc
trong min D th f
xy
= f
yx
.
2.2. Vi phn
a) Vi phn cp 1
Cho hm s f(x, y) xc nh trong
2
D v
0 0 0
( , ) M x y D ,
0 0
( , ) M x x y y D + + .
Nu s gia
0 0 0 0 0 0
( , ) ( , ) ( , ) f x y f x x y y f x y = + + c
th biu din di dng:
0 0
( , ) . . f x y A x B y x y = + + + ,
trong A, B l nhng s khng ph thuc , x y v
, 0 khi ( , ) (0, 0) x y , ta ni f kh vi ti M
0
.
Biu thc . . A x B y + c gi l vi phn cp 1 (ton
phn) ca f(x, y) ti M
0
(x
0
, y
0
) ng vi , x y .
K hiu df(x
0
, y
0
).
Hm s f(x, y) kh vi trn min D nu f(x, y) kh vi ti
mi (x, y) thuc D.
Nhn xt
Nu f(x, y) kh vi ti M
0
th f(x, y) lin tc ti M
0
.
T
0 0
( , ) . . f x y A x B y x y = + + + , ta suy ra:
0 0 0 0
( , ) ( , ) . f x x y f x y A x x + = +
0 0 0 0
0
( , ) ( , )
lim
x
f x x y f x y
A
x
+
=
,
tng t
0 0 0 0
0
( , ) ( , )
lim
y
f x y y f x y
B
y
+
=
.
Vy
/ /
0 0 0 0 0 0
( , ) ( , ). ( , ).
x y
df x y f x y x f x y y = + hay
/ /
0 0 0 0 0 0
( , ) ( , ) ( , )
x y
df x y f x y dx f x y dy = + .
Tng qut:
/ /
( , ) ( , ) ( , ) , ( , )
x y
df x y f x y dx f x y dy x y D = + .
VD 7.
Tnh vi phn cp 1 ca
2 3 5 x y
z x e xy y
= + ti (1; 1).
VD 8. Tnh vi phn cp 1 ca
2
2
( , ) sin( )
x y
f x y e xy
= .
nh l
Nu hm s f(x, y) c cc o hm ring lin tc ti M
0
trong min D cha M
0
th f(x, y) kh vi ti M
0
.
b) Vi phn cp cao
Vi phn cp 2:
( )
2 2
2
/ / 2 / / / / 2
( , ) ( , )
( , ) 2 ( , ) ( , )
xy
x y
d f x y d df x y
f x y dx f x y dxdy f x y dy
=
= + +
.
Vi phn cp n:
( )
1 ( )
0
( , ) ( , ) ( , )
k n k
n
n n k n k n k
n
x y
k
d f x y d df x y C f x y dx dy
=
= =
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 3
VD 9. Tnh vi phn cp 2 ca
2 3 2 3 5
( , ) 3 f x y x y xy x y = +
ti (2; 1).
VD 10. Tnh vi phn cp 2 ca
2
( , ) ln( ) f x y xy = .
c) ng dng vi phn cp 1 vo tnh gn ng gi tr hm
s
0 0
/ /
0 0 0 0 0 0
( , )
( , ) ( , ). ( , ).
x y
f x x y y
f x y f x y x f x y y
+ +
+ +
.
VD 11. Tnh gn ng
1, 02
0, 97
arctg .
2.3. o hm ca hm s hp
Cho hm s f(u, v), trong u = u(x) v v = v(x) l nhng
hm s ca x. Nu f(u, v) kh vi ca u, v v u(x), v(x) kh
vi ca x th
/ /
. .
u v
df du dv
f f
dx dx dx
= + . Vi , ,
df du dv
dx dx dx
l cc
o hm ton phn theo x.
Nu hm s f(x, y) kh vi ca x, y v y = y(x) l hm s
kh vi ca x th
/ /
.
x y
df dy
f f
dx dx
= + .
VD 12. Cho
2 2
2 , , sin
x
z u uv v u e v x
= + = = . Tnh
dz
dx
.
VD 13. Cho
2 2 2
( , ) ln( ), sin f x y x y y x = + = . Tnh
df
dx
.
2.4. o hm ca hm s n
Cho hai bin x, y tha phng trnh F(x, y) = 0 (*).
Nu y = y(x) l hm s xc nh trong 1 khong no sao
cho khi th y(x) vo (*) ta c ng nht thc th y = y(x)
l hm s n xc nh bi (*).
VD 14.
Xc nh hm s n y(x) trong phng trnh x
2
+ y
2
4 = 0.
o hm hai v (*) theo x, ta c:
/
/ / /
/
( , )
( , ) ( , ). 0 , ( , ) 0
( , )
x
x y y
y
F x y
F x y F x y y y F x y
F x y
+ = = .
VD 15. Cho 0
x y
xy e e + = . Tnh y .
VD 16. Cho
3 2 4
( 1) 0 y x y x + + + = . Tnh y .
VD 17. Cho
2 2
ln
y
x y arctg
x
+ = . Tnh y .
Cho hm s n hai bin z = f(x, y) xc nh bi
F(x, y, z)) = 0, vi
/
( , , ) 0
z
F x y z ta c:
/ / /
/
/
/
/ / /
/
/
/
( , , ) ( , , ). ( , ) 0
( , , )
( , ) ,
( , , )
( , , ) ( , , ). ( , ) 0
( , , )
( , ) .
( , , )
x z x
x
x
z
y z y
y
y
z
F x y z F x y z z x y
F x y z
z x y
F x y z
F x y z F x y z z x y
F x y z
z x y
F x y z
+ =
=
+ =
=
VD 18. Cho cos( ) xyz x y z = + + . Tnh
/ /
,
x y
z z .
3. CC TR CA HM HAI BIN S
3.1. nh ngha
Hm s z = f(x, y) t cc tr (a phng) ti im
M
0
(x
0
; y
0
) nu vi mi im M(x, y) kh gn nhng khc
M
0
th hiu f(M) f(M
0
) c du khng i.
Nu f(M) f(M
0
) > 0 th f(M
0
) l cc tiu v M
0
l im
cc tiu; f(M) f(M
0
) < 0 th f(M
0
) l cc i v M
0
l im
cc i. Cc i v cc tiu gi chung l cc tr.
VD 1. Hm s f(x, y) = x
2
+ y
2
xy t cc tiu ti O(0; 0).
3.2. nh l
a) iu kin cn
Nu hm s z = f(x, y) t cc tr ti M
0
(x
0
, y
0
) v ti
hm s c o hm ring th:
/ /
0 0 0 0
( , ) ( , ) 0
x y
f x y f x y = = .
Ch . im M
0
tha
/ /
0 0 0 0
( , ) ( , ) 0
x y
f x y f x y = = c gi
l im dng, c th khng l im cc tr ca z.
b) iu kin . Gi s f(x, y) c im dng l M
0
v c
o hm ring cp hai ti ln cn im M
0
.
t
2 2
/ / / / / /
0 0 0 0 0 0
( , ), ( , ), ( , )
xy
x y
A f x y B f x y C f x y = = = .
Khi :
+ Nu AC B
2
> 0 v A > 0 th hm s t cc tiu ti
im M
0
;
AC B
2
> 0 v A < 0 th hm s t cc i ti im M
0
.
+ Nu AC B
2
< 0 th hm s khng c cc tr (im M
0
c gi l im yn nga).
+ Nu AC B
2
= 0 th cha th kt lun hm s c cc tr
hay khng (dng nh ngha xt).
3.3. Cc tr t do
Cho hm s z = f(x, y). tm cc tr ca f(x, y) trn MX
D, ta thc hin cc bc sau:
Bc 1. Tm im dng M
0
(x
0
; y
0
) bng cch gii h:
/
0 0
/
0 0
( , ) 0
( , ) 0
x
y
f x y
f x y
=
.
Bc 2. Tnh
2
/ / / /
0 0 0 0
( , ), ( , )
xy
x
A f x y B f x y = = ,
2
/ / 2
0 0
( , )
y
C f x y AC B = = .
Bc 3.
+ Nu > 0 v A > 0 th kt lun hm s t cc tiu ti
M
0
v cc tiu l f(M
0
);
+ Nu > 0 v A < 0 th kt lun hm s t cc i ti
M
0
v cc i l f(M
0
).
+ Nu < 0 th kt lun hm s khng t cc tr.
+ Nu = 0 th khng th kt lun (trong chng trnh hn
ch loi ny).
VD 2.
Tm im dng ca hm s z = xy(1 x y).
VD 3.
Tm cc tr ca hm s z = x
2
+ y
2
+ 4x 2y + 8.
VD 4.
Tm cc tr ca hm s z = x
3
+ y
3
3xy 2.
VD 5.
Tm cc tr ca hm s z = 3x
2
y + y
3
3x
2
3y
2
+ 2.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 4
3.4. Cc tr c iu kin
Cho hm s z = f(x, y) xc nh trn ln cn ca im
M
0
(x
0
; y
0
) thuc ng cong ( , ) 0 x y = . Nu ti im M
0
hm s f(x, y) t cc tr th ta ni im M
0
l im cc tr
ca f(x, y) vi iu kin ( , ) 0 x y = .
tm cc tr c iu kin ca hm s f(x, y) ta dng
phng php kh hoc nhn t Lagrange.
Phng php kh
T phng trnh ( , ) 0 x y = , ta rt x hoc y th vo f(x, y)
v tm cc tr hm 1 bin.
VD 6. Tm cc tr ca hm s f(x, y) = x
2
+ y
2
xy + x + y
vi iu kin x + y + 3 = 0.
VD 7. Tm cc tr ca hm s f(x, y) = xy vi iu kin:
2x + 3y 5 = 0.
Phng php nhn t Lagrange
Bc 1. Lp hm Lagrange:
( , , ) ( , ) ( , ) L x y f x y x y = + , l nhn t Lagrange.
Bc 2. Gii h:
'
'
'
0
0
0
x
y
L
L
L
im dng M
0
(x
0
; y
0
) ng vi
0
.
Bc 3
Tnh
2
0 0
( , ) d L x y
2 2
'' 2 '' '' 2
0 0 0 0 0 0
( , ) 2 ( , ) ( , )
xy
x y
L x y dx L x y dxdy L x y dy = + + .
iu kin rng buc:
/ /
0 0 0 0 0 0
( , ) 0 ( , ) ( , ) 0
x y
d x y x y dx x y dy = + = (1)
v
(dx)
2
+ (dy)
2
> 0 (2).
Bc 4
T iu kin (1) v (2), ta c:
+ Nu
2
0 0
( , ) 0 d L x y > th hm s t cc tiu ti M
0
.
+ Nu
2
0 0
( , ) 0 d L x y < th hm s t cc i ti M
0
.
+ Nu
2
0 0
( , ) 0 d L x y = th im M
0
khng l im cc tr.
VD 9.
Tm cc tr ca hm s z = 2x + y vi iu kin x
2
+ y
2
= 5.
VD 10.
Tm cc tr ca hm s z = xy vi iu kin
2 2
1
8 2
x y
+ = .
Chng 2. TCH PHN BI
1. TCH PHN BI HAI (KP)
1.1. Bi ton m u (th tch khi tr cong)
Xt hm s z = f(x, y) lin tc, khng m v mt mt tr
c cc ng sinh song song Oz, y l min phng ng D
trong Oxy.
tnh th tch khi tr, ta chia min D thnh n phn khng
dm ln nhau, din tch mi phn l S
i
(i=1,2,,n). Nh
vy khi tr cong c chia thnh n khi tr nh. Trong
mi S
i
ta ly im M
i
(x
i
; y
i
) ty . Ta c th tch V
i
ca
khi tr nh l:
1
( ; ) ( , )
n
i i i i i i i
i
V f x y S V f x y S
=
.
Gi
{ }
max ( , ) ,
i i
d d A B A B S = l ng knh ca
i
S .
Ta c:
max 0
1
lim ( , )
i
n
i i i
d
i
V f x y S
=
=
.
1.2. nh ngha
Cho hm s z = f(x, y) xc nh trn min ng gii ni,
o c D trong Oxy. Chia min D mt cch ty thnh n
phn khng dm ln nhau, din tch mi phn l S
i
(i=1,2,,n). Trong mi S
i
ta ly im M
i
(x
i
; y
i
) ty . Khi
1
( , )
n
n i i i
i
I f x y S
=
=
=
=
tn ti hu hn, khng ph
thuc vo phn hoch S
i
v cch chn im M
i
th s I
c gi l tch phn bi hai ca f(x, y) trn D.
K hiu ( , )
D
I f x y dS =
.
nh l. Hm f(x, y) lin tc trong min b chn, ng D th
kh tch trong D.
Nu tn ti tch phn, ta ni f(x, y) kh tch; f(x, y) l hm
di du tch phn; x, y l cc bin tch phn.
Ch
1) Nu chia D bi cc ng thng song song vi cc trc
ta th S
i
= x
i
.y
i
hay dS = dxdy.
Vy ( , ) ( , )
D D
I f x y dS f x y dxdy = =
.
2) ( , ) ( , )
D D
f x y dxdy f u v dudv =
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 5
Nhn xt
1) ( )
D
dxdy S D =
l th
tch hnh tr c cc ng sinh song song vi Oz, hai y
gii hn bi cc mt z = 0 v z = f(x, y).
1.3. Tnh cht ca tch phn kp
Tnh cht 1. Hm s f(x, y) lin tc trn D th f(x, y) kh
tch trn D.
Tnh cht 2. Tnh tuyn tnh:
[ ( , ) ( , )]
D D D
f x y g x y dxdy fdxdy gdxdy =
;
( , ) ( , ) ,
D D
kf x y dxdy k f x y dxdy k =
.
Tnh cht 3
Nu chia D thnh D
1
v D
2
bi ng cong c din tch
bng 0 th:
1 2
( , ) ( , ) ( , )
D D D
f x y dxdy f x y dxdy f x y dxdy = +
.
1.4. Phng php tnh tch phn kp
1.4.1. a v tch phn lp
nh l (Fubini)
Gi s tch phn ( , )
D
f x y dxdy
tn ti, vi
1 2
{( , ) : , ( ) ( )} D x y a x b y x y y x = v vi mi
[ , ] x a b c nh
2
1
( )
( )
( , )
y x
y x
f x y dy
tn ti th:
2 2
1 1
( ) ( )
( ) ( )
( , ) ( , ) ( , )
y x y x b b
D a y x a y x
f x y dxdy f x y dy dx dx f x y dy
| |
= = |
|
\
.
Tng t,
1 2
{( , ) : ( ) ( ), } D x y x y x x y c y d = th:
2 2
1 1
( ) ( )
( ) ( )
( , ) ( , ) ( , )
x y x y d d
D c x y c x y
f x y dxdy f x y dx dy dy f x y dx
| |
= = |
|
\
.
Ch
1) Khi {( , ) : , } [ , ] [ , ] D x y a x b c y d a b c d = =
(hnh ch nht) th:
( , ) ( , ) ( , )
b d d b
D a c c a
f x y dxdy dx f x y dy dy f x y dx = =
(hon v cn).
2)
1 2
{( , ) : , ( ) ( )} D x y a x b y x y y x = v
f(x, y) = u(x).v(y) th:
2
1
( )
( )
( , ) ( ) ( )
y x b
D a y x
f x y dxdy u x dx v y dy =
.
Tng t,
1 2
{( , ) : ( ) ( ), } D x y x y x x y c y d = th:
2
1
( )
( )
( , ) ( ) ( )
x y d
D c x y
f x y dxdy v y dy u x dx =
.
3) Nu D l min phc tp th ta chia D ra thnh nhng
min n gin nh trn.
VD 1. Xc nh cn tch phn lp khi tnh tch phn
( , )
D
I f x y dxdy =
vi D gii hn bi y = x 4, y
2
= 2x.
i th t ly tch phn
2
1
( )
( )
( , )
y x b
a y x
I dx f x y dy =
2
1
( )
( )
( , )
x y d
c x y
I dy f x y dx =
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 6
VD 3. i th t ly tch phn trong cc tch phn sau:
1)
2
1 2
0
( , )
x
x
I dx f x y dy
=
;
2)
2 3
1 0
( , )
y
I dy f x y dx =
;
3)
2 2
1 3 1
0 1
9 9
( , ) ( , )
x
x x
I dx f x y dy dx f x y dy = +
.
1.4.2. Phng php i bin
a) Cng thc i bin tng qut
nh l. Gi s x = x(u, v), y = y(u, v) l hai hm s c cc
o hm ring lin tc trn min ng gii ni D
uv
trong mp
Ouv. Gi {( , ) : ( , ), ( , ), ( , ) }
xy uv
D x y x x u v y y u v u v D = = = .
Nu hm f(x, y) kh tch trn D
xy
v nh thc Jacobi
( , )
0
( , )
x y
J
u v
trong D
uv
th:
( , ) ( ( , ), ( , ))
xy uv
D D
f x y dxdy f x u v y u v J dudv =
.
Trong :
/ /
/ / / /
/ /
( , ) 1 1
( , )
( , )
( , )
u v
x y u v
x y
x x
x y
J
u v
u v u u y y
x y
v v
= = = =
.
VD 4. Cho min D
uv
l hnh tam gic O(0;0), A(2;0), B(0;2)
trong mpOuv. Gi min D
xy
l nh ca D
uv
qua php bin
hnh g: (x, y) = g(u, v) = (u+v, u
2
v).
Tnh tch phn ca hm
1
( , )
1 4 4
f x y
x y
=
+ +
trn min
bin hnh D
xy
= g(D
uv
).
VD 5. Cho min D
uv
l phn t hnh trn n v trong
mpOuv. Gi min D
xy
l nh ca D
uv
qua php bin hnh
g: (x, y) = g(u, v) = (u
2
v
2
, 2uv). Tnh tch phn ca hm
2 2
1
( , ) f x y
x y
=
+
trn min bin hnh D
xy
.
VD 6. Tnh din tch hnh phng gii hn bi bn Parapol:
y = x
2
, y = 2x
2
, x = y
2
v x = 3y
2
.
b) i bin trong ta cc
i bin:
cos
sin
x r
y r
, vi 0, 0 2 r
hoc .
Khi , min D
xy
tr thnh:
1 2 1 2
{( , ) : , ( ) ( )}
r
D r r r r
=
v
/ /
/ /
cos sin
( , )
sin cos ( , )
r
r
x x r
x y
J r
y y r r
= = = =
.
Vy ta c:
2 2
1 1
( )
( )
( , ) ( cos , sin )
( cos , sin )
xy r
D D
r
r
f x y dxdy f r r rdrd
d f r r rdr
=
=
.
Ch
1) i bin trong ta cc thng dng khi bin D l
ng trn hoc elip.
2) tm
1 2
( ), ( ) r r ta thay
cos
sin
x r
y r
vo phng
trnh ca bin D.
3) Nu cc O nm trong D v mi tia t O ct bin D khng
qu 1 im th:
( ) 2
0 0
( cos , sin ) ( cos , sin )
r
r
D
f r r rdrd d f r r rdr
=
.
4) Nu cc O nm trn bin D th:
2
1
( )
0
( cos , sin ) ( cos , sin )
r
r
D
f r r rdrd d f r r rdr
=
.
5) Nu bin D l elip th t:
cos
{( , ) : 0 2 , 0 1}
sin
r
x r a
D r r
y r b
=
=
.
VD 7. Biu din tch phn ( , )
D
f x y dxdy
trong ta cc.
Bit min D l min phng nm ngoi (C
1
): (x 1)
2
+ y
2
= 1
v nm trong (C
2
): (x 2)
2
+ y
2
= 4.
VD 8. Tnh din tch hnh ellip:
2 2
2 2
1
x y
a b
+ .
VD 9. Tnh tch phn
2 2
( ) x y
D
I e dxdy
+
=
vi D l hnh trn
2 2 2
x y R + .
VD 10. Tnh din tch min D gii hn bi:
y = x,
2 2 2 2
3 3 x y x y x + = + v 0 y .
Cng thc Walliss
2 2
0 0
( 1)!!
,
!!
sin cos
( 1)!!
. ,
2 !!
n n
n
n
n
xdx xdx
n
n
n
= =
le
chan
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 7
MT S MT BC HAI TRONG KHNG GIAN Oxyz
Trong khng gian Oxyz, mt bc hai l tp hp tt c cc
im M(x; y; z) c ta tha phng trnh:
Ax
2
+ 2Bxy + 2Cxz+ Dy
2
+ 2Eyz + Fz
2
+ 2Gx + 2Hy+ 2Kz
+ L = 0.
Trong A, B, C, D, E, F khng ng thi bng 0.
Cc dng chnh tc ca mt bc hai:
1)
2 2 2 2
x y z R + + = (mt cu);
2)
2 2 2
2 2 2
1
x y z
a b c
+ + = (mt elipxoit);
3)
2 2 2
2 2 2
1
x y z
a b c
+ = (hyperboloit 1 tng);
4)
2 2 2
2 2 2
1
x y z
a b c
+ = (hyperboloit 2 tng);
5)
2 2 2
2 2 2
0
x y z
a b c
+ = (nn eliptic);
6)
2 2
2 2
2
x y
z
a b
+ = (parabolit eliptic);
7)
2 2
2 2
2
x y
z
a b
= (parabolit hyperbolic yn nga);
8)
2 2
2 2
1
x y
a b
+ = (mt tr eliptic);
9)
2 2
2 2
1
x y
a b
= (mt tr hyperbolic);
10)
2
2 y px = (mt tr parabolic).
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 8
2. TCH PHN BI BA
2.1. Bi ton m u (khi lng vt th)
Gi s ta cn tnh khi lng ca vt th V khng ng
cht, bit mt (khi lng ring) ti P(x, y, z) l
( ) ( , , ) P x y z = = . Ta chia V ty thnh n phn khng
dm ln nhau, th tch mi phn l V
i
(i=1,2,,n). Trong
mi V
i
ta ly im P
i
(x
i
; y
i
; z
i
) v ng knh ca V
i
l
d
i
. Khi lng V xp x:
1 1
( ) ( , , )
n n
i i i i i i
i i
m P V x y z V
= =
=
.
Nu tn ti
max 0
1
lim ( , , )
i
n
i i i i
d
i
x y z V
th l khi lng m
ca vt th V.
2.2. nh ngha
Cho hm s f(x, y, z) xc nh trong min o c V ca
khng gian Oxyz. Chia min V mt cch ty thnh n phn
khng dm ln nhau, th tch mi phn l V
i
(i=1,2,,n).
Trong mi V
i
ta ly P
i
(x
i
; y
i
; z
i
) ty v lp tng tch phn
1
: ( , , )
n
n i i i i
i
I f x y z V
=
=
.
Nu
max 0
1
lim ( , , )
i
n
i i i i
d
i
I f x y z V
=
=
tn ti hu hn, khng
ph thuc vo cch chia V v cch chn im P
i
th s thc
I c gi l tch phn bi ba ca f(x, y, z) trn V.
K hiu ( , , )
V
I f x y z dV =
.
nh l. Hm f(x, y, z) lin tc trong min b chn, ng V
th kh tch trong V.
Nu tn ti tch phn, ta ni f(x, y, z) kh tch; f(x, y, z) l
hm di du tch phn; x, y, z l cc bin tch phn.
Nhn xt
1) Nu chia V bi cc ng thng song song vi cc trc
ta th V
i
= x
i
.y
i
.z
i
hay dV = dxdydz.
Vy ( , , ) ( , , )
V V
I f x y z dV f x y z dxdydz = =
.
2) Nu ( , , ) 0 f x y z trn V th ( , , )
V
I f x y z dxdydz =
l
khi lng vt th V, vi khi lng ring vt cht chim
th tch V l f(x, y, z).
Nu f(x, y, z) = 1 th I l th tch V.
3) Tch phn bi ba c cc tnh cht nh tch phn kp.
2.3. Phng php tnh tch phn bi ba
2.3.1. a v tch phn lp
a) Gi s min V c gii hn trn bi mt z = z
2
(x, y), gii
hn di bi z = z
1
(x, y), gii hn xung quanh bi mt tr
c ng sinh song song vi trc Oz. Gi D l hnh chiu
ca V trn mpOxy.
Khi :
2
1
2
1
( , )
( , )
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
( , , )
z x y
V D z x y
z x y
D z x y
f x y z dxdydz f x y z dz dxdy
dxdy f x y z dz
| |
= |
|
\
=
.
Nu
1 2
{( , ) : , ( ) ( )} D x y a x b y x y y x = th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
y x z x y b
V a y x z x y
f x y z dxdydz dx dy f x y z dz =
.
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), } D x y x y x x y c y d = th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
x y z x y d
V c x y z x y
f x y z dxdydz dy dx f x y z dz =
.
b) Gi D l hnh chiu ca V trn mpOxz.
Gi s min V c gii hn (theo chiu ngc vi tia Oy)
bi hai mt y = y
2
(x, z) v mt y = y
1
(x, z), gii hn xung
quanh bi mt tr c ng sinh song song Oy.
Khi :
2
1
2
1
( , )
( , )
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
( , , )
y x z
V D y x z
y x z
D y x z
f x y z dxdydz f x y z dy dxdz
dxdz f x y z dy
| |
= |
|
\
=
.
Nu
1 2
{( , ) : , z ( ) ( )} D x z a x b x z z x = th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
z x y x z b
V a z x y x z
f x y z dxdydz dx dz f x y z dy =
.
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), e } D x z x z x x z z f = th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
x z y x z f
V e x z y x z
f x y z dxdydz dz dx f x y z dy =
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 9
c) Gi D l hnh chiu ca V trn mpOyz.
Gi s min V c gii hn (theo chiu ngc vi tia Ox)
bi hai mt x = x
2
(y, z) v mt x = x
1
(y, z), gii hn xung
quanh bi mt tr c ng sinh song song Ox.
Khi :
2
1
2
1
( , )
( , )
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
( , , )
x y z
V D x y z
x y z
D x y z
f x y z dxdydz f x y z dx dydz
dydz f x y z dx
| |
= |
|
\
=
.
Nu
1 2
{( , ) : , z ( ) ( )} D y z c y d y z z y = th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
z y x y z d
V c z y x y z
f x y z dxdydz dy dz f x y z dx =
.
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), e } D y z y z y y z z f =
th:
2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
y z x y z f
V e y z x y z
f x y z dxdydz dz dy f x y z dx =
.
c bit
Nu
{( , , ) : , c , e }
[ , ] [ , ] [ , ]
D x y z a x b y d z f
a b c d e f
=
=
th:
( , , ) ( , , )
f b d
V a c e
f x y z dxdydz dx dy f x y z dz =
.
VD 1. Tnh tch phn 8
V
I xyzdxdydz =
vi
V = [1, 2] [1, 3] [0, 2].
VD 2. Tnh tch phn lp
2
1 1 2
1 0
(4 )
x
I dx dy z dz
= +
v dng
min ly tch phn V.
VD 3. Tnh tch phn
V
I ydxdydz =
vi V gii hn bi
x + y + z 1 = 0 v 3 mt phng ta .
2.3.2. i bin tng qut
t
( , , )
( , , )
( , , )
x x u v w
y y u v w
z z u v w
=
v
/ / /
/ / /
/ / /
( , , )
( , , )
u v w
u v w
u v w
x x x
x y z
J y y y
u v w
z z z
= =
.
Gi s cc hm x, y, z c o hm ring lin tc trong min
ng, gii ni o c V
uvw
trong khng gian Ouvw v
0 J th:
( , , )
( ( , , ), ( , , ), ( , , )). .
uvw
V
V
f x y z dxdydz
f x u v w y u v w z u v w J dudvdw =
.
VD 4. Tnh tch phn ( )
V
I x y z dxdydz = + +
vi
: 2 V x y z x y z x y z + + + + + + .
VD 5. Tnh th tch ca khi elipxoit
2 2 2
2
2 2 2
:
x y z
V R
a b c
+ + .
2.3.3. i bin trong ta tr
t
cos
sin
x r
y r
z z
, vi
0, 0 2 r hoc
.
Ta c:
/ / /
/ / / 2
/ / /
( , , )
sin
( , , )
r
r
r
x x x
x y z
J y y y r
r
z z z
= = =
.
Khi ta c:
( , , ) ( cos , sin , ). .
r z
V V
f x y z dxdydz f r r z r drd dz
=
.
VD 6. Tnh th tch khi V gii hn bi cc mt
2 2
4 x y z + = ,
2 2
2 x y + v z = 0.
VD 7. Tnh tch phn
2 2
V
I z x y dxdydz = +
vi V l
min hnh tr gii hn bi:
2 2
2 x y y + = , z = 0 v z = 1.
VD 8. Tnh tch phn
2 2 2
( )
V
I x y z dxdydz = + +
vi V l
min hnh nn gii hn bi cc mt:
2 2 2
x y z + = v z = 1.
2.3.3. i bin trong ta cu
t
sin cos
sin sin
cos
x r
y r
z r
, vi
0, 0 2 , 0 r hoc
.
Ta c:
/ / /
/ / /
/ / /
cos sin 0
( , , )
sin cos 0
( , , )
0 0 1
r z
r z
r z
x x x r
x y z
J y y y r r
r z
z z z
= = = =
.
Khi ta c:
2
( , , )
( sin cos , sin sin , cos ). sin .
r
V
V
f x y z dxdydz
f r r r r drd d
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 10
3. NG DNG CA TCH PHN BI
VD 9. Tnh tch phn
2 2 2
1
V
I dxdydz
x y z
=
+ +
vi V l
min gii hn bi cc mt cu:
2 2 2
1 x y z + + = v
2 2 2
4 x y z + + = .
VD 10. Tnh tch phn
2 2
( )
V
I x y dxdydz = +
vi V l
min gii hn bi:
2 2 2
4 x y z + + v 0 z .
3.1. Din tch, th tch
(xem nhn xt tch phn bi hai, ba).
3.2. Gi tr trung bnh ca hm s trn min ng
Gi tr trung bnh ca hm s f(x, y) trn min ng D l:
1
( , )
( )
D
f f x y dxdy
S D
=
.
VD 1. Tnh gi tr trung bnh ca f(x, y) = xcosxy trong
hnh ch nht 0 x , 0 1 y .
Gi tr trung bnh ca hm s f(x, y, z) trn min ng
l:
1
( , , )
( )
f f x y z dxdydz
V
=
.
VD 2. Tnh gi tr trung bnh ca f(x, y, z) = xyz trong hnh
lp phng [0, 2] [0, 2] [0, 2].
3.3. Khi lng
Cho mt bn phng chim min D ng trong Oxy c khi
lng ring (mt khi lng) ti im M(x, y) thuc D l
hm ( , ) x y lin tc trn D. Khi lng ca bn phng l:
( , )
D
m x y dxdy =
.
Cho mt vt th chim min V ng trong Oxyz c khi
lng ring ti im M(x, y, z) thuc V l hm ( , , ) x y z
lin tc trn V. Khi lng ca vt th l:
( , , )
V
m x y z dxdydz =
.
VD 3. Tnh khi lng bn phng chim min D gii hn
bi
2 2
4 x y + , 0 x v 0 y . Bit khi lng ring l
hm ( , ) x y xy = .
3.4. Momen tnh
nh ngha
Momen tnh ca mt cht im c khi lng m t ti
im M(x, y) trong Oxy i vi trc Ox, Oy theo th t l:
M
y=0
= my, M
x=0
= mx.
Momen tnh ca mt cht im c khi lng m t ti
im M(x, y, z) trong Oxyz i vi cc mt phng ta
Oxy, Oyz, Oxz theo th t l:
M
z=0
= mz, M
x=0
= mx, M
y=0
= my.
Cng thc tnh
Momen tnh ca bn phng chim din tch D trong Oxy
c khi lng ring ti im M(x, y) l hm ( , ) x y lin
tc trn D l:
0 0
( , ) , ( , )
y x
D D
M y x y dxdy M x x y dxdy
= =
= =
.
Momen tnh ca vt th chim min V trong Oxyz c khi
lng ring ti im M(x, y, z) l hm ( , , ) x y z lin tc
trn V l:
0
0
0
( , , ) ,
M ( , , ) ,
M ( , , ) .
z
V
x
V
y
V
M z x y z dxdydz
x x y z dxdydz
y x y z dxdydz
=
=
=
=
=
=
3.5. Trng tm
Cho bn phng chim din tch D trong Oxy c khi lng
ring ti im M(x, y) l hm ( , ) x y lin tc trn D. Khi
, ta trng tm G ca bn phng l:
( , )
1
( , ) ,
( , )
( , )
1
y ( , ) .
( , )
D
G
D
D
D
G
D
D
x x y dxdy
x x x y dxdy
m
x y dxdy
y x y dxdy
y x y dxdy
m
x y dxdy
= =
= =
Khi bn phng ng cht th ( , ) x y l hng s nn:
1 1
, y
( ) ( )
G G
D D
x xdxdy ydxdy
S D S D
= =
.
Cho vt th chim th tch V trong Oxyz c khi lng
ring ti im M(x, y, z) l hm ( , , ) x y z lin tc trn V.
Khi , ta trng tm G ca vt th l:
1
( , , ) ,
1
y ( , , ) ,
1
( , , ) .
G
V
G
V
G
V
x x x y z dxdydz
m
y x y z dxdydz
m
z z x y z dxdydz
m
=
=
=
Khi vt th ng cht th ( , , ) x y z l hng s nn:
1
,
1
y ,
1
z .
G
V
G
V
G
V
x xdxdydz
V
ydxdydz
V
zdxdydz
V
=
=
=
.
VD 4. Tm ta trng tm hnh phng D gii hn bi
0, 0, 1 x y x y + . Bit ( , ) 2 x y x y = + .
VD 5. Tm ta trng tm ca vt th ng cht chim th
tch V gii hn bi mt nn
2 2 2
z x y = + , 0 z v mt cu
2 2 2
1 x y z + + = .
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 11
3.4. Momen qun tnh
nh ngha
Momen qun tnh ca mt cht im c khi lng m t
ti im M(x, y) i vi trc Ox, Oy v gc ta O theo
th t l:
I
x
= my
2
, I
y
= mx
2
v I
O
= I
x
+ I
y
= m(x
2
+ y
2
).
Momen qun tnh ca mt cht im c khi lng m t
ti im M(x, y, z) i vi trc Ox, Oy, Oz v gc ta O
theo th t l:
I
x
= m(y
2
+ z
2
), I
y
= m(x
2
+ z
2
), I
z
= m(x
2
+ y
2
)
v I
O
= I
x
+ I
y
+ I
z
= m(x
2
+ y
2
+ z
2
).
Momen qun tnh ca mt cht im c khi lng m t
ti im M(x, y, z) i vi cc mt phng ta Oxy, Oyz,
Oxz th t l:
I
z=0
= mz
2
, I
x=0
= mx
2
, I
y=0
= my
2
.
Cng thc tnh
Cho bn phng chim din tch D trong mpOxy c khi
lng ring ti im M(x, y) l hm ( , ) x y lin tc trn D.
Khi :
( )
2
2
2 2
( , ) ,
( , ) ,
( , ) .
x
D
y
D
O
D
I y x y dxdy
I x x y dxdy
I x y x y dxdy
=
=
= +
Cho vt th chim min V trong Oxyz c khi lng ring
ti im M(x, y, z) l hm ( , , ) x y z lin tc trn V. Khi
:
( )
( )
( )
( )
2 2
2 2
2 2
2 2 2
( , , ) ,
( , , ) ,
( , , ) ,
( , , )
x
V
y
V
z
V
O
V
I y z x y z dxdydz
I x z x y z dxdydz
I x y x y z dxdydz
I x y z x y z dxdydz
= +
= +
= +
= + +
v
2
0
2
0
2
0
( , , ) ,
( , , ) ,
( , , ) .
z
V
x
V
y
V
I z x y z dxdydz
I x x y z dxdydz
I y x y z dxdydz
=
=
=
=
=
=
VD 6. Tnh I
x
, I
y
ca hnh D gii hn bi y
2
= 1 x, x = 0,
y = 0. Bit khi lng ring l ( , ) x y y = .
VD 7. Tnh I
O
ca hnh trn
2 2
2 0 x y Rx + .
Bit
2 2
( , ) x y x y = + .
Chng 3. TCH PHN NG TCH PHN MT
1. TCH PHN NG LOI I
1.1. nh ngha
Gi s ng cong L trong mt phng Oxy c phng
trnh tham s ( ) x x t = , ( ) y y t = vi a t b v f(x, y) l
hm s xc nh trn L. Chia L thnh n cung khng dm ln
nhau bi cc im chia ng vi
0 1
...
n
a t t t b = < < < = .
Gi di cung th i l
i
s . Trn cung th i ly im
( , )
i i i
M x y . Tng
1
( , )
n
n i i i
i
I f x y s
=
=
c gi l tng tch
phn ng (loi 1) ca hm f(x, y) trn ng cong L.
Gii hn
0
1
lim ( , )
i
n
i i i
max s
i
f x y s
=
tn ti c gi l tch
phn ng loi 1 ca f(x, y) trn ng cong L.
K hiu l ( , )
L
f x y ds
.
Nhn xt
1) Tch phn ng loi 1 c tt c cc tnh cht ca tch
phn xc nh.
2) Tch phn ng loi 1 khng ph thuc vo chiu ca
L:
( , ) ( , )
AB BA
f x y ds f x y ds =
.
1.2. Phng php tnh
a) ng cong L c phng trnh tham s
Nu L c phng trnh ( ) x x t = , ( ) y y t = vi a t b
th:
( ) ( )
2 2
/ /
( , ) ( ( ), ( ))
b
t t
L a
f x y ds f x t y t x y dt = +
.
Nu L trong khng gian c phng trnh ( ) x x t = ,
( ) y y t = , ( ) z z t = vi a t b th:
( ) ( ) ( )
2 2 2
/ / /
( , , ) ( ( ), ( ), ( ))
b
t t t
L a
f x y z ds f x t y t z t x y z dt = + +
.
b) ng cong L trong Oxy c phng trnh tng qut
Nu L c phng trnh ( ) y y x = vi a x b th:
( )
2
/
( , ) ( , ( )) 1
b
x
L a
f x y ds f x y x y dx = +
.
Nu L c phng trnh ( ) x x y = vi a y b th:
( )
2
/
( , ) ( ( ), ) 1
b
y
L a
f x y ds f x y y x dy = +
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 12
c bit
Nu L c phng trnh y = (hng s) vi a x b th:
( , ) ( , )
b
L a
f x y ds f x dx =
.
Nu L c phng trnh x = (hng s) vi a y b th:
( , ) ( , )
b
L a
f x y ds f y dy =
.
c) ng cong L trong ta cc
Nu L c cho trong ta cc ( ) r r = vi
th ta xem l tham s. Khi , phng trnh ca L l
( ) cos x r = , ( ) sin y r = , v:
( )
2
2 /
( , ) ( ( ) cos , ( ) sin )
L
f x y ds f r r r r d
= +
.
VD 1. Tnh
L
zds
vi L l tam gic c cc nh
O(0; 0), A(1; 0), B(0; 1).
VD 3. Tnh
L
xyds
.
Trng tm G ca L l:
1
( , )
G
L
x x x y ds
m
=
,
1
( , )
G
L
y y x y ds
m
=
.
3) Nu dy vt dn c hnh dng L v hm mt khi
lng ( , , ) x y z ph thuc vo im M(x, y, z) trn L th
khi lng ca dy vt dn l ( , , )
L
m x y z ds =
.
Trng tm G ca L l:
1
( , , )
G
L
x x x y z ds
m
=
,
1
( , , )
G
L
y y x y z ds
m
=
,
1
( , , )
G
L
z z x y z ds
m
=
.
VD 4. Tnh di cung trn
2 2
2 0 x y x + = nm trong
gc th nht t A(2; 0) n
1 3
;
2 2
B
| |
|
\
.
VD 5. Cho mt dy thp dng na ng trn trong mpOyz
vi phng trnh
2 2
1 y z + = , 0 z . Bit mt khi lng
( , , ) 2 x y z z = .
Tm khi lng v trng tm ca dy thp.
2. TCH PHN NG LOI II
2.1. Bi ton m u
Tnh cng sinh ra do lc ( ) F F M =
tc dng ln cht
im M(x, y) di chuyn dc theo ng cong L.
Nu L l on thng AB th cng sinh ra l
( )
. cos , W F AB F AB F AB = =
.
Chia L thnh n cung nh bi cc im chia
0 1
, ,...,
n
A A A .
Trn mi cung
1 i i
A A
ly im M
i
(x
i
, y
i
) ty . Chiu
( )
i
F M
v
1 i i
A A
ln trc Ox, Oy ta c:
( ) ( , ). ( , ).
i i i i i
F M P i Q j = +
v
1
. .
i i i i
A A x i y j
= +
.
Khi , cng W sinh ra:
[ ]
1
1 1
1
( )
( , ) ( , ) .
n n
i i i i
i i
n
i i i i i i
i
W W F M A A
P x Q y
= =
=
=
= +
Vy
[ ]
1
0
1
lim ( , ) ( , )
i i
n
i i i i i i
max A A
i
W P x Q y
=
= +
.
2.2. nh ngha
Cho hai hm P(x, y), Q(x, y) xc nh trn ng cong L.
Chia L thnh n cung nh bi cc im chia
0 1
, ,...,
n
A A A .
Trn mi cung
1 i i
A A
ly im M
i
(x
i
, y
i
) ty . Gi
( )
1
,
i i i i
A A x y
. Tng
[ ]
1
( , ) ( , )
n
n i i i i i i
i
I P x Q y
=
= +
c gi l tng tch
phn ng (loi 2) ca hm P(x, y) v Q(x, y) trn ng
cong L.
Gii hn
1
0
lim
i i
n
max A A
I
tn ti c gi l tch phn ng
loi 2 ca P(x, y) v Q(x, y) trn ng cong L.
K hiu l ( , ) ( , )
L
P x y dx Q x y dy +
.
Nhn xt
1) Tch phn ng loi 2 c tt c cc tnh cht nh tch
phn xc nh.
2) Tch phn ng loi 2 ph thuc vo chiu ca L v khi
thay i chiu th ( )
1
,
i i i i
A A x y
.
2.3. Phng php tnh
a) ng cong L c phng trnh tham s
Nu L c phng trnh ( ) x x t = , ( ) y y t = th:
/ /
( , ) ( , )
( ( ), ( )) ( ( ), ( )) .
B
A
AB
t
t t
t
P x y dx Q x y dy
P x t y t x Q x t y t y dt
+
( = +
Nu L trong khng gian c pt ( ) x x t = , ( ) y y t = , ( ) z z t = :
/ /
/
( , , ) ( , , ) ( , , )
( ( ), ( ), ( )) ( ( ), ( ), ( ))
.
( ( ), ( ), ( ))
B
A
AB
t
t t
t t
P x y z dx Q x y z dy R x y z dz
P x t y t z t x Q x t y t z t y
dt
R x t y t z t z
+ +
( +
=
(
+
(
b) ng cong L trong Oxy c phng trnh tng qut
Nu L c phng trnh ( ) y y x = th:
/
( , ( )) ( , ( )).
B
A
x
x
x AB
Pdx Qdy P x y x Q x y x y dx ( + = +
.
Nu L c phng trnh ( ) x x y = th:
/
( ( ), ). ( ( ), )
B
A
y
y
y AB
Pdx Qdy P x y y x Q x y y dy ( + = +
.
c bit
Nu L c phng trnh y = (hng s) th:
( , ) ( , ) ( , )
B
A
x
x AB
P x y dx Q x y dy P x dx + =
.
Nu L c phng trnh x = (hng s) th:
( , ) ( , ) ( , )
B
A
y
y AB
P x y dx Q x y dy Q y dy + =
.
VD 1. Tnh
L
xdy ydx
vi L l elip
2 2
2 2
1
x y
a b
+ = ly theo
chiu dng.
VD 2. Tnh ( ) ( )
L
x y dx x y dy + +
vi L l ng ni
im O(0; 0) vi A(1; 1) trong cc trng hp:
a) ng thng y = x;
b) ng y = x
2
;
c) ng y x = .
VD 3. Tnh
L
dx ydy dz +
vi L l ng xon c tr trn
xoay c phng trnh cos x t = , sin y t = , 2 z t = t im
A(1; 0; 0) n (0; 1; ) B .
2.4. Cng thc Green (lin h vi tch phn kp)
Cho min D l min lin thng, b chn, c bin L Jordan
kn trn tng khc. Chiu dng ca L l chiu m khi di
chuyn ta thy min D nm v pha tay tri.
Nu cc hm s P(x, y) v Q(x, y) c cc o hm ring
cp 1 lin tc trn D th:
( )
/ /
( , ) ( , )
x y
D L
Q P dxdy P x y dx Q x y dy = +
.
H qu
1
( )
2
D
S D xdy ydx
=
.
VD 4. Tnh din tch ca elip
2 2
2 2
1
x y
a b
+ = .
VD 5. Tnh
2 2
( ) ( 2 )
y
L
xarctgx y dx x xy y e dx
+ + + +
, vi L
l
2 2
2 0 x y y + = .
VD 6. Tnh
2 2
L
xdy ydx
x y
+
trong cc trng hp:
a) L l ng cong kn khng bao gc O;
b) L l ng cong kn bao gc O.
2.5. iu kin tch phn ng khng ph thuc ng
ly tch phn
nh l
Gi s cc hm s P(x, y), Q(x, y) v cc o hm ring
cp 1 ca chng lin tc trong min n lin D. Khi , bn
mnh sau tng ng:
1)
/ /
, ( , )
y x
P Q x y D = .
2) ( , ) ( , ) 0
L
P x y dx Q x y dy + =
dc theo mi ng kn L
nm trong D.
3)
( , ) ( , )
AB
P x y dx Q x y dy +
, trong
AB nm trong D, ch
ph thuc vo hai mt A, B m khng ph thuc vo ng
ni A vi B.
4) Biu thc P(x, y)dx + Q(x, y)dy l vi phn ton phn ca
hm u(x, y) no trong min D.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 14
3. TCH PHN MT LOI I
H qu
Nu P(x, y)dx + Q(x, y)dy l vi phn ton phn ca hm
u(x, y) no trong min D, ngha l
/ /
, ( , )
y x
P Q x y D =
th:
( , ) ( , ) ( ) ( )
AB
P x y dx Q x y dy u B u A + =
.
VD 7. Tnh
2 2 2 2
L
x y x y
dx dy
x y x y
+
+
+ +
vi L l ng trn
tng khc ni A(1; 1) v B(2; 2) nm trong min D khng
cha gc ta O.
3.1. nh ngha
Cho hm s f(x, y, z) xc nh trn mt S. Chia S mt cch
ty thnh n phn khng dm ln nhau, din tch mi phn
l S
i
(i=1,2,,n). Trong mi S
i
ta ly im ( , , )
i i i i
M
ty v lp tng tch phn
1
( , , )
n
n i i i i
i
I f S
=
=
.
Nu
max ( ) 0
1
lim ( , , )
i
n
i i i i
d S
i
I f S
=
=
tn ti hu hn, khng
ph thuc vo cch chia S v cch chn im M
i
th s I
c gi l tch phn mt loi 1 ca f(x, y, z) trn S.
K hiu ( , , )
S
I f x y z dS =
.
3.2. Phng php tnh
a) Chiu S ln Oxy
Nu S c phng trnh z = z(x, y) v S c hnh chiu trn
Oxy l D th:
( ) ( )
2 2
/ /
( , , ) ( , , ( , )) 1
x y
S D
f x y z dS f x y z x y z z dxdy = + +
.
b) Chiu S ln Oxz
Nu S c phng trnh y = y(x, z) v S c hnh chiu trn
Oxz l D th:
( ) ( )
2 2
/ /
( , , ) ( , ( , ), ) 1
x z
S D
f x y z dS f x y x y z y y dxdz = + +
.
c) Chiu S ln Oyz
Nu S c phng trnh x = x(y, z) v S c hnh chiu trn
Oyz l D th:
( ) ( )
2 2
/ /
( , , ) ( ( , ), , ) 1
y z
S D
f x y z dS f x y z y z x x dydz = + +
.
VD 1. Tnh
S
I zdS =
, trong S l phn mt nn
2 2 2
z x y = + vi 0 1 z .
VD 2. Tnh
2 2 2
( )
S
I z x y dS = +
, trong S l phn mt
cu
2 2 2
4 x y z + + = vi 0 x , 0 y .
4. TCH PHN MT LOI II
3.3. ng dng ca tch phn mt loi 1
1) Din tch mt S l
S
dS
.
2) Nu mt S c hm mt khi lng l ( , , ) x y z th
khi lng ca mt S l:
( , , )
S
m x y z dS =
.
Khi , ta trng tm G ca mt S l:
1 1
( , , ) , y ( , , ) ,
1
( , , ) .
G G
S S
G
S
x x x y z dS y x y z dS
m m
z z x y z dS
m
= =
=
4.1. nh ngha
4.1.1. Mt nh hng
Mt trn S c gi l mt nh hng nu php vector
n v n
xc nh ti mi im M thuc S (c th tr bin
S) bin i lin tc khi M chy trn S. Mt nh hng c
hai pha, pha m nu ng trn th n
hng t chn ln
u l pha dng, ngc li l pha m.
Hng ca bin S l hng ngc chiu kim ng h khi
nhn t ngn ca n
.
Khi mt S khng kn, ta gi pha trn l pha m n
lp vi
tia Oz gc nhn, ngc l l pha di.
Khi mt S kn ta gi pha trong v pha ngoi.
Mt trn tng khc S l nh hng c nu hai phn
trn bt k ca S ni vi nhau bi ng bin C c nh
hng ngc nhau.
4.1.2. nh ngha tch phn mt loi 2
Cho hm s f(x, y, z) xc nh trn mt nh hng, trn
tng khc S. Chia S mt cch ty thnh n phn khng
dm ln nhau, din tch mi phn l S
i
(i=1,2,,n). Trong
mi S
i
ta ly im ( , , )
i i i i
M ty .
Gi D
i
l hnh chiu ca S
i
ln Oxy km theo du dng
nu S
i
c nh hng trn, ngc li l du m.
Lp tng tch phn ( )
1
( , , ).
n
n i i i i
i
I f S D
=
=
.
Nu ( )
max ( ) 0
1
lim ( , , ).
i
n
i i i i
d S
i
I f S D
=
=
tn ti hu hn,
khng ph thuc vo cch chia S v cch chn im M
i
th
s I c gi l tch phn mt loi 2 ca f(x, y, z) trn mt
nh hng S.
K hiu ( , , )
S
f x y z dxdy
.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 15
Tng t, khi chiu S ln Ozx v Oyz ta c
( , , )
S
f x y z dzdx
v ( , , )
S
f x y z dydz
.
Kt hp c 3 dng trn ta c tch phn mt loi 2 ca
cc hm P, Q, R trn S:
( , , ) ( , , ) ( , , )
S
P x y z dydz Q x y z dzdx R x y z dxdy + +
.
Nhn xt
Nu i hng ca mt S th tch phn i du.
Nu S kn th tch phn cn c k hiu l:
S
Pdydz Qdzdx Rdxdy + +
.
4.2. Lin h vi tch phn mt loi 1
Cho mt nh hng trn tng khc S c php vector n
v n
. Gi , , ln lt l gc hp bi n
vi cc tia
Ox, Oy, Oz. Khi :
( cos cos cos ) .
S
S
Pdydz Qdzdx Rdxdy
P Q R dS
+ +
= + +
Trong :
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
2 2
/ /
2 2 2 2
/ / / /
1
cos ,
1
1 1
cos , cos .
1 1
y z
x z x y
x x
y y z z
=
+ +
= =
+ + + +
4.3. Phng php tnh
a) Nu S c hnh chiu n tr ln Oxy l min D
xy
v c
phng trnh z(x, y) th:
( , , ) ( , , ( , ))
xy
S D
R x y z dxdy R x y z x y dxdy =
.
(du + hay ty thuc vo mt pha trn hay di).
b) Nu S c hnh chiu n tr ln Oxz l min D
xz
v c
phng trnh y(x, z) th:
( , , ) ( , ( , ), )
xz
S D
Q x y z dzdx Q x y x z z dzdx =
.
c) Nu S c hnh chiu n tr ln Oyz l min D
yz
v c
phng trnh x(y, z) th:
( , , ) ( ( , ), , )
yz
S D
P x y z dydz P x y z y z dydz =
.
VD 1. Tnh
S
zdxdy
, vi S l pha ngoi ca mt cu
2 2 2 2
x y z R + + = .
VD 2. Cho ( ) ( ) ( )
S
I y z dydz z x dzdx x y dxdy = + +
,
vi S l pha ngoi ca mt nn
2 2 2
x y z + = , 0 4 z .
Chuyn tch phn v loi 1 ri tnh I.
4.4. Cng thc Stokes
Cho S l mt nh hng trn tng khc c bin S trn
tng khc v khng t ct. Gi s P, Q, R l cc hm c o
hm ring lin tc trong min m cha S. Khi :
( ) ( ) ( )
/ / / / / /
.
S
y z z x x y
S
Pdx Qdy Rdz
R Q dydz P R dzdx Q P dxdy
+ +
= + +
(Hng ca S l hng dng ph hp vi hng ca S).
VD 3. Tnh
C
ydx zdy xdz + +
, vi C l ng trn giao
ca mt cu
2 2 2 2
x y z R + + = v mt phng 0 x y z + + =
v hng tch phn trn C l hng dng khi nhn t ngn
tia Oz.
4.5. Cng thc Gauss Ostrogradski
Cho V l mt khi gii ni vi bin S trn tng khc. Gi
s P, Q, R l cc hm c o hm ring lin tc trong min
m cha V. Khi :
( )
/ / /
x y z
S V
Pdydz Qdzdx Rdxdy P Q R dxdydz + + = + +
.
(Tch phn
S
ly theo pha ngoi ca S).
VD 4. Tnh
3 3 3
S
x dydz y dzdx z dxdy + +
, vi S l pha
ngoi ca mt cu
2 2 2 2
x y z R + + = .
Chng 5. PHNG TRNH VI PHN H PHNG TRNH VI PHN CP I
1. KHI NIM C BN V PHNG TRNH VI PHN
Mt phng trnh cha o hm hoc vi phn ca 1 hoc
vi hm cn tm c gi l phng trnh vi phn.
VD 1. y 2y = 1; (x + y)dy 2ydx = 0;
2y 3y + y = 0; 2 0
dy dz
dx dx
+ = .
Cp cao nht ca o hm cha trong phng trnh vi
phn (ptvp) c gi l cp ca ptvp .
VD 2. y = 3x v
2
dy
x
dx
= l ptvp cp 1;
y + 4y 3y = 0 l ptvp cp 2.
Dng tng qut ca ptvp cp n l F(x, y, y,, y
(n)
) = 0(*),
nu t (*) ta gii c theo y
(n)
th ptvp c dng:
y
(n)
= f(x, y, y,, y
(n1)
).
Nghim ca ptvp F(x, y, y,, y
(n)
) = 0 trn khong K l 1
hm s y = (x) xc nh trn K sao cho khi thay y = (x)
vo ptvp ta c ng nht thc trn K.
Phng trnh vi phn c v s nghim sai khc hng s C.
Gii phng trnh vi phn l tm tt c cc nghim ca n.
th ca nghim y = (x) c gi l ng cong tch
phn.
VD 3. Cc hm s y = e
x
, y = e
x
, y = C
1
e
x
+ C
2
e
x
u l
nghim ca y y = 0.
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 16
2. PHNG TRNH VI PHN CP 1
2.1. Khi nim c bn v phng trnh vi phn cp 1
Phng trnh vi phn cp 1 l phng trnh c dng tng
qut F(x, y, y) = 0 (*), nu t (*) ta gii c theo y th
y = f(x, y).
Gii ptvp cp 1 vi iu kin u y(x
0
) = y
0
l i tm
nghim tha iu kin u, hay tm 1 ng cong tch phn
ca ptvp i qua im M
0
(x
0
; y
0
).
VD 1. Gii ptvp 0 y x = , bit ng cong tch phn i
qua im M(2; 1).
Nghim ca ptvp cha hng s C l nghim tng qut,
nghim cha hng s C
0
c th l nghim ring v nghim
khng nhn c t nghim tng qut l nghim k d.
VD 2.
Tm nghim k d ca ptvp
2
1 y y = .
VD 3.
Tm ptvp ca h ng cong y = Cx
2
.
2.2. Mt s phng trnh vi phn cp 1 c bn
2.2.1. Phng trnh vi phn cp 1 c bin phn ly
Ptvp c bin phn ly c dng:
( ) ( ) (1) f x dx g y dy + .
Phng php gii
Ly tch phn hai v (1) ta c nghim tng qut:
( ) ( ) f x dx g y dy C + =
.
VD 4. Gii ptvp
2 2
0
1 1
xdx ydy
x y
+ =
+ +
.
Ch
Ptvp
1 1 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) 0 f x g y dx f x g y dy + = (1) c a v
dng (1) nh sau:
+ Nu g
1
(y
0
) = 0 th y = y
0
l nghim ca (1).
+ Nu f
2
(x
0
) = 0 th x = x
0
l nghim ca (1).
+ Nu
1 2
( ) 0, ( ) 0 g y f x th:
1 2
2 1
( ) ( )
(1') 0
( ) ( )
f x g y
dx dy
f x g y
+ = (dng (1)).
VD 5. Gii ptvp ( 2) y xy y = + .
VD 6. Gii ptvp
2 3
( 1) ( 1)( 1) 0 x y dx x y dy + + = .
VD 7. Gii ptvp xy + y = y
2
tha iu kin u
1
(1)
2
y = .
2.2.2. Phng trnh vi phn ng cp cp 1
Hm hai bin f(x, y) c gi l ng cp bc n nu vi
mi k > 0 th f(kx, ky) = k
n
f(x, y). Chng hn, cc hm
( , )
2 3
x y
f x y
x y
=
+
,
2
( , )
2 3
x xy
f x y
x y
=
+
, f(x, y) = x
2
+ xy l
ng cp bc 0, 1, 2 tng ng.
Cho hm f(x, y) ng cp bc 0 hay ( , )
y
f x y
x
| |
=
|
\
.
Khi , ptvp ng cp c dng:
( , ) (2) y f x y = .
Phng php gii
t
y
u y u xu
x
= = + .
(2) ( )
( )
du dx
u xu u
u u x
+ = =
( ) ( ) 0 u u x
(ptvp c bin phn ly).
VD 9. Gii ptvp
2 2
x xy y
y
xy
+
= .
VD 10. Gii ptvp
x y
y
x y
+
=
vi iu kin u y(1) = 0.
2.2.3. Phng trnh vi phn ton phn
Cho ptvp c dng: ( , ) ( , ) 0 (3) P x y dx Q x y dy + = vi iu
kin
/ /
x y
Q P = trong min phng D. Nu tn ti hm u(x, y)
sao cho du(x, y) = P(x, y)dx + Q(x, y)dy th (3) c gi l
ptvp ton phn.
Nghim tng qut ca (3) l u(x, y) = C.
Phng php gii
Bc 1. T (3) ta c
/
x
u P = (3a) v
/
y
u Q = (3b).
Bc 2. Ly tch phn (3a) theo x:
( , ) ( , ) ( , ) ( ) u x y P x y dx x y C y = = +
(3c),
vi C(y) l hm theo bin y.
Bc 3. o hm (3c) theo y:
/ /
( )
y y
u C y = + (3d).
Bc 4. So snh (3b) v (3d) ta tm c C(y), thay vo
(3c) ta c u(x, y).
VD 11. Cho phng trnh vi phn:
2 2
(3 2 2 ) ( 6 3) 0 y xy x dx x xy dy + + + + + = (*).
a) Chng t (*) l ptvp ton phn.
b) Gii ptvi (*).
VD 12. Gii ptvp ( 1) ( ) 0
y
x y dx e x dy + + + = .
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 17
2.2.4. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1
Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 c dng:
( ) ( ) (4) y p x y q x + = .
Khi f(x) = 0 th (4) c gi l ptvp tuyn tnh cp 1 thun
nht.
Phng php gii (phng php bin thin hng s
Lagrange)
Bc 1. Tm biu thc
( )
( )
p x dx
A x e
= .
Bc 2. Tm biu thc
( )
( ) ( ).
p x dx
B x q x e dx
.
Bc 3. Nghim tng qut l [ ] ( ) ( ) y A x B x C = + .
Ch
Khi tnh cc tch phn trn, ta chn hng s l 0.
Phng php bin thin hng s l i tm nghim tng
qut ca (4) di dng:
( )
( )
p x dx
y C x e
= .
VD 13. Gii pt
2
0 y x y = tha iu kin x = 3, y = e
9
.
VD 14. Gii pt
sin
cos
x
y y x e
+ = .
VD 15. Gii pt
2
( ) y x y y + = .
2.2.5. Phng trnh vi phn Bernoulli
Phng trnh vi phn Bernoulli c dng:
( ) ( ) (5) y p x y q x y
+ = .
Khi = 0 hoc = 1 th (5) l tuyn tnh cp 1.
Khi p(x) = q(x) = 1 th (5) l phng trnh c bin phn ly.
Phng php gii (vi khc 0 v 1)
+ Vi 0 y , bin i:
1
(5) ( ) ( ) ( ) ( )
y y
p x q x y y p x y q x
y y
+ = + = .
+ t
1
(1 ) z y z y y
= = th
(5) (1 ) ( ) (1 ) ( ) z p x z q x + = (pt tuyn tnh cp 1).
Ch
Phng trnh Bernoulli lun c nghim k d l y = 0.
VD 16.
Gii ptvp
2
y
y xy
x
+ = vi iu kin x = 1, y = 1.
VD 17. Gii ptvp
3 2
2 y xy x y = .
VD 18. Gii ptvp
3
sin 2
dy dy
x y y x
dx dx
+ = .
3. PHNG TRNH VI PHN CP 2
3.1. Cc dng phng trnh c bn
3.1.1. Phng trnh khuyt y v y
Dng phng trnh:
( ) (1) y f x = .
Phng php gii
Ly tch phn hai v (1) hai ln.
VD 1. Gii ptvp
2
y x = .
VD 2. Gii ptvp
2x
y e = vi
7 3
(0) , (0)
4 2
y y = = .
3.1.2. Phng trnh khuyt y
Dng phng trnh:
( , ) (2) y f x y = .
Phng php gii
t z = y a (2) v phng trnh tuyn tnh cp 1.
VD 3. Gii ptvp
y
y x
x
= .
VD 4. Gii ptvp ( 1) 0
1
y
y x x
x
vi
y(2) = 1 v y(2) = 1.
3.1.3. Phng trnh khuyt x
Dng phng trnh:
( , ) (3) y f y y = .
Phng php gii
t .
dz dz dy dz
z y y z z
dx dy dx dy
= = = = = a v pt
bin s phn ly.
VD 5. Gii ptvp ( )
2
2 1 yy y = + .
VD 6. Gii ptvp 2 (1 2 ) 0 y y y + = vi
1
(0) 0, (0)
2
y y = = .
3.2. Phng trnh vi phn cp 2 tuyn tnh vi h s
hng
3.2.1. Phng trnh thun nht
Dng phng trnh:
1 2
0 (4) y a y a y + + = (a
1
, a
2
l cc hng s).
Phng php gii
Xt phng trnh c trng ca (4):
2
1 2
0 k a k a + + = (5).
1) Trng hp 1: (5) c hai nghim thc phn bit k
1
, k
2
.
Khi , (4) c hai nghim ring
1 2
1 2
,
k x k x
y e y e = = v
nghim tng qut l
1 2
1 2
k x k x
y C e C e = + .
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 18
2) Trng hp 2: (5) c nghim kp thc k.
Khi , (4) c hai nghim ring
1 2
,
kx kx
y e y xe = = v
nghim tng qut l
1 2
kx kx
y C e C xe = + .
3) Trng hp 3: (5) c hai nghim phc lin hp
k i = . Khi , (4) c hai nghim ring
1 2
cos , sin
x x
y e x y e x
= = v nghim tng qut:
( )
1 2
cos sin
x
y e C x C x
= + .
VD 7. Gii ptvp 2 3 0 y y y + = .
VD 8. Gii ptvp 6 9 0 y y y + = .
VD 9. Gii ptvp 2 7 0 y y y + + = .
3.2.2. Phng trnh khng thun nht
Dng phng trnh:
1 2
( ) (6) y a y a y f x + + = (a
1
, a
2
l cc hng s).
Phng php gii
Nu (4) c hai nghim ring y
1
(x), y
2
(x) th (6) c nghim
tng qut l
1 1 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) y C x y x C x y x = + .
tm C
1
(x) v C
2
(x), ta gii h Wronsky:
1 1 2 2
1 1 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) 0
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
C x y x C x y x
C x y x C x y x f x
+ =
+ =
.
VD 10. Gii ptvp
1
cos
y y
x
+ = .
nh l
Nghim tng qut ca (6) bng tng nghim tng qut ca
(4) vi 1 nghim ring ca (6).
VD 11. Cho phng trnh vi phn:
2
2 2 (2 )
x
y y y x e + = + (*).
a) Chng t (*) c 1 nghim ring l
2 x
y x e = .
b) Tm nghim tng qut ca (*).
VD 12. Tm nghim tng qut ca ptvp:
2sin2 4cos 2 y y x x + = +
bit 1 nghim ring l cos 2 y x = .
nh l (nguyn l chng nghim)
Cho ptvp
1 2
( ) ( ) ( ) ( ) (9) y p x y q x y f x f x + + = + .
Gi s y
1
(x) v y
2
(x) ln lt l nghim ring ca
1
( ) ( ) ( ) y p x y q x y f x + + = ,
2
( ) ( ) ( ) y p x y q x y f x + + =
th y(x) = y
1
(x) + y
2
(x) l nghim ring ca (9).
VD 14. Tm nghim tng qut ca ptvp
2
2cos y y x = .
Bit:
1 y y = c nghim ring
1
y x = , cos 2 y y x = c
nghim ring
2
2 1
cos2 sin2
10 10
y x x = .
4. H PHNG TRNH VI PHN CP 1
4.1. Khi nim c bn
H phng trnh vi phn chun tc cp 1 c dng:
/
1 1 1 2
/
2 2 1 2
/
1 2
( , , ,..., )
( , , ,..., )
.................................
( , , ,..., )
n
n
n n n
y f x y y y
y f x y y y
y f x y y y
=
,
trong x l bin s c lp v y
1
(x), y
2
(x),, y
n
(x) l cc
hm s cn tm.
B n hm s
1 2
( , , ,..., ), 1,
i i n
y x C C C i n = = tha h ptvp
l nghim.
Mi ptvp cp n dng
( ) ( 1)
( , , ,..., )
n n
y f x y y y
= u c th
a v dng h ptvp chun tc cp 1 bng cch t
( 1)
1 2
, ,...,
n
n
y y y y y y
= = = .
Khi , ta c h:
/
1 2
/
2 3
/
1
/
1 2
..........
( , , ,..., )
n n
n n
y y
y y
y y
y f x y y y
.
4.2. Phng php gii
a) Phng php kh a v phng trnh vi phn cp
cao
VD 1. Gii h phng trnh:
5
4 5
y y z
z y z
= +
= +
.
VD 2. Gii h phng trnh:
y z
z y
=
.
b) Phng php ma trn
/
/
1 11 1 12 2 1 1 1
/ /
2 2 21 1 22 2 2 2
/
/
1 1 2 2
...
...
... ... ...............................................
...
n n
n n
n n
n n n nn n
y a y a y a y y y
y y a y a y a y y
A
y y
y a y a y a y
= + + +
| | | |
| |
= + + +
| |
=
| |
| |
|
= + + + \ \
,
vi
( )
ij
A a = .
Gi s phng trnh c trng det( ) 0 A I = c n nghim
phn bit , 1,
i
i n = .
Vi mi
i
c vector ring
1 2
( , ,..., )
i i ni
p p p .
ThS. on Vng Nguyn Slide bi ging Ton A3DH
Trang 19
Khi , h ptvp c h nghim c bn l:
1 1 1
2 2 2
11 11 21 21 1 1
12 12 22 22 2 2
1 1 2 2
, ,...,
, ,...,
................................................................
, ,...,
n n n
x x x
n n
x x x
n n
x x x
n n n n nn nn
y p e y p e y p e
y p e y p e y p e
y p e y p e y p e
= = =
= = =
= = =
v nghim tng qut l
1 1 11 2 12 1
2 1 21 2 22 2
1 1 2 2
...
...
.................................................
...
n n
n n
n n n n nn
y C y C y C y
y C y C y C y
y C y C y C y
= + + +
= + + +
= + + +
.
VD 3. Gii h phng trnh:
2
4 3
y y z
z y z
= +
= +
.
c bit
H ptvp c dng
11
22
/
11 1 1 1 11
/
22 2 2 2 22
/
0 ... 0
0 ... 0
... ... ... ... ... ... ... ...
0 0 ...
nn
x
x
x
nn n n n nn
y y y C e
y y y C e
y y y C e
| | | | | | | | | |
| | | | |
| | | | |
= =
| | | | |
| | | | |
| |
\ \ \ \ \
.
VD 4. Gii h phng trnh: 3
2
y y
z z
u u
=
.
..Ht