Professional Documents
Culture Documents
l l
(5.1)
Bin dng gi l n hi khi m ng lc mt i th bin dng cng mt theo. Bin dng m cn tn ti ngay c sau khi ng lc mt i c gi l bin dng d.
-
Gii hn n hi: l ng lc ti a khng gy nn bin dng do vt qu 2%, Mun Young (Y): xc nh bin dng theo phng ca ng lc.
|| = 1 F 1 = YS Y
(5.2)
F - lc tc dng, kG. S - tit din chu lc. mm2. - ng lc, =F/S. n v o moun Young l kG/mm2. Moun Young ca thp ~ 18.000 29.000 kG/mm2.
-
dng. (5.3)
- 90 -
Tc ng ca ng lc gy ra s bin dng trong kt cu chu ng lc. Gia bin dng v ng lc c quan h cht ch vi nhau, bng cch o bin dng ta c th tnh c ng lc tc ng ln kt cu. o bin dng ngi ta s dng cc cm bin bin dng hay cn gi l u o bin dng. Hin nay s dng ph bin hai loi u o bin dng:
-
vt liu c in tr bin thin theo mc bin dng, vi kch thc nh t vi mm n vi cm, khi o chng c dn trc tip ln cu trc bin dng.
-
mt si dy kim loi cng gia hai im ca cu trc cn o bin dng. Tn s ca dy rung l hm ca sc cng c hc, tn s ny thay i khi khong cch hai im ni thay i. Trong chng ny cp n cc u o bin dng thng dng trong cng nghip nh u o in tr kim loi, u o in tr bn dn - p in tr, ng sut k dy rung v cc u o trong ch ng.
5.2. u o in tr kim loi 5.2.1. Cu to v nguyn l hot ng
u o in tr kim loi c cu to dng li. i vi u o dng li dy, c lm bng dy in tr c tit din trn (ng knh d 20 m) hoc tit din ch nht axb (hnh 5.1a). u o dng li mng ch to bng phng php mch in (hnh 5.1b). S nhnh n ca cm bin thng t 10 - 20 nhnh.
a)
b)
Cm bin c c nh trn cch in mng b dy ~ 0,1 mm lm bng giy hoc ~ 0,03 mm lm bng cht do (polyimide, epoxy). Vt liu lm in tr thng thuc h hp kim Ni ( bng 5.1). - 91 -
Bng 5.1 Hp kim Constantan Isoelastic Karma Nicrome V Bch kim - vonfram Thnh phn 45%Ni, 55%Cu 52%Fe, 36%Ni, 8%Cr, 4%(Mn+Mo) 74%Ni, 20%Cr, 3%Cu, 3%Fe 80%Ni, 20%Cr 92%Pt, 8%W H s u o K 2,1 3,5 2,1 2,5 4,1
Khi o cm bin c gn vo b mt ca cu trc cn kho st (hnh 5.2), kt qu l cm bin cng chu mt bin dng nh bin dng ca cu trc.
5 7
(5.4)
- 92 -
Vy ta c:
R l l = {(1 + 2 ) + C (1 2 )} = K. R l l
(5.5)
(5.6)
lm tng kch thc cm bin v tit din dy khng qu b lm gim dng o dn n lm gim nhy.
vonfram K = 4,1.
i do quan h tuyn tnh gia in tr v bin dng. Ngoi gii hn n hi, khi l/l > 0,5% - 20% tu theo vt liu, h s u o K 2.
isoelastic. Trong khong nhit t - 100oC 300oC s thay i ca h s u o K theo nhit c th biu din bi biu thc:
(5.7)
bng R = RL + Rt. Trong qu trnh bin dng cc on ngang cng b bin dng, Rt thay i cng lm cho R thay i. Tuy nhin do Rt << RL, nh hng ca bin dng ngang cng khng ln.
5.3. Cm bin p tr silic 5.3.1. Cu to v nguyn l hot ng
u o bn dn c lm bng n tinh th silic pha tp. Cu to ca chng ph thuc cc ch to. u o loi ct: ch to bng cc mu ct t tm n tinh th silic pha tp c s cu to nh hnh 5.3. Cc mu ct n tinh th c ly song song vi ng cho ca tinh th lp phng i vi silic loi P v song song vi cnh lp phng nu l silic loi N. Mu ct c chiu di t 0,1 mm n vi mm v chiu dy c 10-2mm. Cc mu ct c dn trn cch in bng nha.
P N P N N
u o khuch tn: in tr ca u o ch to bng cch khuch tn tp cht vo mt tm n tinh th silic pha tp. S cu to ca loi ny trnh by trn hnh 5.4.
SiO2
Si-N
Si-P
in tr loi N nhn c bng cch khuch tn vo silic loi P mt tp cht thuc nhm V trong bng tun hon (nh P, Sb), cn in tr loi P khuch tn tp cht thuc nhm III (nh Ga, In) vo silic loi N. Chuyn tip gia v vng khuch tn to nn mt iot v lun c phn cc ngc (vng P m hn vng N) cho in tr ca cm bin cch bit vi silic. - 94 -
(5.8)
v h s u o:
K = 1 + 2 + Y
(5.9)
7 6 5 4 3 2
1014 1016 101 1020 0 100 200 300 400 500 ToC
1015
1016
-100
- 95 -
1017/cm3
dng:
K = K1 + K 2 + K 2 2
Khi o bin dng trong ch ng, u o phi tho mn mt s yu cu nht nh nh tn s s dng ti a, gii hn mi.
5.4.1. Tn s s dng ti a
Tn s ca u o khng ph thuc vo vt liu ch to, silic c th truyn khng suy gim cc dao ng vi tn s ln hn 106 Hz. Tuy nhin tn s lm vic li ph thuc vo phng php gn u o v kch thc ca n. cho cc bin dng o c gn nh ng b trong phm vi ca u o, chiu di l ca cc nhnh phi nh hn nhiu ln bc sng ca dao ng c hc. Quan h gia kch thc l v chiu di bc sng phi tho mn iu kin:
l 0,1
(5.10)
v=
Y 1 . d (1 + )(1 2 )
Y - l mun Young. - h s poisson. d - trng lng ring vt liu ch to dy. Vy tn s cc i fmax ca dao ng khi chiu di nhnh ca u o l l bng:
fmax = v 10.l
5.4.2. Gii hn mi
Bin dng nhiu ln lm tng in tr u o do hiu ng mi, hiu ng ny cng ln khi bin bin dng cng ln. Gii hn mi c xc nh bi s chu k bin dng N vi bin cho trc gy nn bin thin in tr bng 10-4 ng vi chu k bin dng gi nh. i vi bin bin dng c 2.10-3 gii hn mi nm trong khong t 104 (constantan) n 108(isoelastic) chu k.
5.5. ng sut k dy rung ng sut k dy rung c dng theo di kim tra cc cng trnh xy dng
nh p, cu, ng hm ... Cu to ca ng sut k dy rung gm mt dy thp cng gia hai gi gn vo cu trc cn nghin cu bin dng. Khi c bin dng, s cng c hc ca dy ko theo s thay i tn s dao ng N ca dy, bng cch o tn s dao ng ca dy c th bit c ln ca bin dng. Tn s dao ng ca si dy xc nh theo cng thc:
N= 1 F 2 l Sd
(5.11)
l - khong cch gia hai im cng dy. F - lc tc dng. S - tit din dy. d - khi lng ring ca vt liu ch tody. Di tc dng ca lc F, di dy bin thin mt lng l xc nh t biu thc: l 1 F = l YS - 97 (5.12)
Do tn s dao ng ca dy:
N= 1 Y l 2l d l
(5.13)
(5.14)
- 98 -