MC LC MC LC..........................................................................................................1 LI NI U....................................................................................................4 CHNG 1 I CNG V CC H THNG THNG TIN QUN L6 1. KHI NIM V H THNG, H THNG TIN QUN L.......................

6 2. VAI TR, NHIM V CA H THNG THNG TIN..............................7 2.1. Vai tr..........................................................................................................7 2.2.Nhim v......................................................................................................7 3. CC B PHN HP THNH H THNG THNG TIN..........................7 4. CC PHNG PHP PHN TCH V THIT K H THNG THNG TIN.....................................................................................................................8 4.1. Phng php thit k h thng c in ( thit k phi cu trc) ..................8 4.2. Phng php phn tch thit k h thng bn cu trc..............................10 4.3. Phng php phn tch thit k h thng c cu trc................................10 5. CC GIAI ON PHN TCH THIT K...............................................11 CHNG 2 KHO ST HIN TRNG V XC LP D N.................13 1. MC CH..................................................................................................13 2. TM HIU V NH GI HIN TRNG................................................13 2.1. Quan st, tm hiu h thng hin ti..........................................................13 2.2. Tp hp phn loi thng tin.......................................................................15 2. 3. Pht hin cc yu km cu hin trng v cc yu cu trong tng lai.....16 3. XC NH PHM VI KH NNG MC TIU D N.........................17 4. PHC HO CC GII PHP CN NHC TNH KH THI..................18 5. LP D TR V K HOCH TRIN KHAI D N.............................21 5. 1. H s v iu tra v xc lp gii php......................................................21 5. 2. D tr v thit b.......................................................................................21 5. 3. K hoch trin khai d n.........................................................................22 CHNG 3 PHN TCH CHC NNG CA H THNG.....................23 1. M HNH PHN R CHC NNG.........................................................23 1.1. nh ngha.................................................................................................23 1.2.Cc thnh phn ..........................................................................................23 1.3. c im v mc ch ca m hnh..........................................................25 1.4. Xy dng m hnh....................................................................................25 1.5. Cc dng m hnh phn r chc nng.......................................................28 1

2. M HNH LUNG D LIU.....................................................................29 2.1. Khi qut...................................................................................................29 2.2. nh ngha ................................................................................................29 2.4. Mt s quy tc v biu lung d liu...................................................32 2.5. Xy dng m hnh lung d liu...............................................................33 2.6. Chuyn t m hnh lung d liu vt l sang m hnh lung d liu logic ..........................................................................................................................35 2.7. Chuyn t DFD ca h thng c sang DFD ca h thng mi.................36 2.8. Hon chnh m hnh DFD.........................................................................37 Tc dng...........................................................................................................38 2.9.Phn mc ...................................................................................................39 2.10. Hn ch ca m hnh lung d liu.........................................................39 3.Bi tp ng dng...........................................................................................39 CHNG 4 PHN TCH V THIT K D LIU...................................42 1. TNG QUAN..............................................................................................42 1.1. Cc khi nim............................................................................................42 1.2. Cc bc tin hnh phn tch v thit k CSDL.......................................42 2. M HNH THC TH LIN KT ............................................................43 2.1. Mc ch....................................................................................................43 2.2. Cc thnh phn .........................................................................................44 2.3. Xy dng m hnh thc th lin kt ca h thng.....................................47 3. M HNH QUAN H..................................................................................51 3.1. Khi nim..................................................................................................51 3.2. Cc dng chun .........................................................................................54 4. THIT K LOGIC CSDL............................................................................56 4.1. Chuyn i t m hnh thc th lin kt thnh cc bn ghi logic.............57 4.2. Chun ho quan h....................................................................................60 4.3. Hon thin m hnh CSDL logic...............................................................63 5. THIT K VT L CSDL..........................................................................65 5.1. Cc vn lin quan khi thit k vt l CSDL.........................................65 5.2. Xem xt hiu sut thc thi CSDL..............................................................66 5.3. iu chnh thc thi CSDL.........................................................................68 5.4. V d mt mu thit k .............................................................................68 CHNG 5 THIT K GIAO DIN GIA NGI V MY..............71 1 TNG QUAN...............................................................................................71 2

1.1. Mc ch ...................................................................................................71 1. 2. Cc loi giao din.....................................................................................71 1.3. Cc nguyn tc chung khi thit k giao din ............................................71 2. THIT K CC MU THU THP THNG TIN......................................72 2.1. Yu cu .....................................................................................................72 2.2. Phng php thu thp thng tin................................................................72 2.3. Xc nh khun mu thu thp thng tin....................................................72 4.4.M ho........................................................................................................73 3. THIT K CC TI LIU RA, CC BO CO......................................75 4. THIT K MN HNH V N CHN..................................................76 4.1. Yu cu thit k:........................................................................................76 4.2. Hnh thc thit k......................................................................................76 CHNG 6 THIT K KIM SOT V CHNG TRNH.................87 1. THIT K KIM SOT..............................................................................87 1. 1.Mc ch....................................................................................................87 1.2. Kim sot cc thng tin thu thp v cc thng tin xut.............................88 1.3. Kim sot cc s c lm gin on chng trnh......................................88 1.4. Kim sot cc xm phm t pha con ngi.............................................89 2.THIT K CHNG TRNH......................................................................91 2.1. Mc ch....................................................................................................92 2.2. Lp lc chng trnh .........................................................................93 a. Module chng trnh....................................................................................93 b. Cng c din t LCT................................................................................93 2.3. c t cc module.....................................................................................97 2.4. ng gi thnh module ti........................................................................97 2.5. Thit k cc mu th.................................................................................97 CHNG 7 LP TRNH CHY TH BO DNG............................93 1. LP TRNH..................................................................................................93 1.1. Thnh lp t lp trnh................................................................................93 1.2. Chn ngn ng lp trnh............................................................................93 1.3. Ci t cc tp, vit cc on chng trnh chung....................................93 1.4. Son tho chng trnh cho tng n v x l..........................................93 2. CHY TH V GHP NI.......................................................................93 3.THNH LP CC TI LIU HNG DN S DNG..........................93 3.1. i cng..................................................................................................94 3

3.2. Hng dn chung......................................................................................94 3.3. Gii thiu chng trnh, trnh t khai thc................................................95 3.4. c trng cc u vo: a ra cc mu.....................................................95 3.5. c trng ca cc tp................................................................................95 3.6. c trng ca cc u ra...........................................................................95 3.7. Hng dn cho cc nhn vin iu hnh h thng ...................................95 4. BO TR H THNG ................................................................................95 CHNG 8 BI TP TNG HP................................................................97 1: Hot ng nhp v xut sn phm ca mt cng ty sn xut bnh ko 97 2: Hot ng nhp v xut qut my ca x nghip in c thng nht H Ni ...................................................................................................................98 3: HOT NG CA CNG TY C PHN H LINH CHUYN CHO THU XE T...............................................................................................99 4: Hot ng ca mt trung tm th vin................................................102 5: Hot ng ca khch sn Hong H c thc hin nh sau:............104 6: Hot ng ca mt cng ty pht hnh sch ........................................106 7: Hot ng kinh doanh ca cng ty thit b gia nh ..........................107 8: H thng hot ng cho thu bng a................................................109 9: Hot ng ca cng ty sn xut nc gii kht ABC nh sau:............112 10: Hot ng bn hng ca cng ty Tomato nh sau:............................114 TI LIU THAM KHO..............................................................................116

LI NI U Ngy nay trong thi k ca cng ngh thng tin, my tnh tham gia h tr hu ht cc hot ng ca con ngi nh nghin cu khoa hc, kinh doanh, qun l ng dng cng ngh thng tin cho vic xy dng cc h thng thng tin qun l i hi phi c qui trnh, phng php p dng. Chnh v vy mt trong nhng yu cu quan trng ca nhng ngi lm tin hc l phi c tri thc v phn tch thit k h thng mi c th v pht trin c cc ng dng tin hc c tnh kh thi. Phn tch thit k h thng c pht trin theo nhiu giai on vi cc phwong php xy dng h thng khc nhau. Ngoi phng php phn tch thit k c in cn c cc phng php phn tch thit k c cu trc. Hin nay phng php phn tch thit k theo hng c cu trc c s dng ph bin. Hin nay, nc ta c rt nhiu sch vit v phn tch thit k c cu trc, c th c phn theo hai khuynh hng l: phn tch thit k theo hng chc nng v phn tch thit k theo hng i tng. Nhng nhng cun sch ny thng c vit chung cho cc i tng, c bit l thng dng cho cc sinh vin i hc, cao ng v cao hn. Chng ti bin son cun cng ny vi mc ch tm lc nhng khi nim c bn nht trong l thuyt, k thut p dng xy dng c mt h thng c th nhm gip sinh vin i hc, cao ng c th nm bt c kin thc ca mn hc. Trong cun cng ny ngoi vic trnh by nhng kin thc c bn chng ti cn a ra cc v d c th trong cuc sng v h thng bi tp ng dng cc em d hiu v bit cch vn dng kin thc vo thc t. Ni dung cun sch c chia thnh 8 chng, cui mi chng c cc cu hi v bi tp. Chng 1- i cng v cc h thng thng tin qun l: Gii thiu cc khi nim c bn v h thng, h thng thng tin, cc thnh phn ca h thng thng tin, cc phng php phn tch thit k h thng. Chng 2- Kho st hin trng v xc lp d: Gii thiu cc bc v phng php thc hin trong giai on kho st h thng nh: tm hiu hin trng, xc nh mc tiu, phm vi, cc gii php. Chng 3- Phn tch v thit k chc nng nghip v: Gii thiu cc m

hnh: m hnh phn cp chc nng, m hnh lung d liu. Chng 4- Phn tch v thit k c s d liu nghip v: Gii thiu cc m hnh: m hnh lin kt thc th, m hnh quan h. Chng 5- Thit k giao din gia ngi v my tnh: Gii thiu cch thit k giao din, bo co, thc n cho h thng. Chng 6- Thit k kim sot v chng: Gii thiu cch thit k kim sot, bo mt h thng, cc modul chng trnh. Chng 7- Lp trnh- chy th v bo dng: Gii thiu cc la chn ngn ng, h qun tr CSDL lp trnh v vit cc ti liu cho h thng. Chng 8- Bi tp tng hp: Cc h thng c th. Mc d c gng tham kho cc ti liu v cc kin tham gia ca cc thy cng nh cc bn ng nghip dy v nghin cu mn C s d liu, Phn tch thit k h thng song cun cng c th vn cn thiu st. Rt mong nhn c kin ng gp ca bn c.

CHNG 1

I CNG V CC H THNG THNG TIN QUN L

Trc y, cc phn mm thng mang c tnh tnh ton khoa hc k thut v c thc hin trn cc my tnh ln (mainframe). Nhng phn mm kiu ny t i hi lao ng tp th ca nhng ngi lp trnh. Do nhu cu phn tch v thit k khng c t mt cch tch bit vi cng vic lp trnh, cha c s chuyn mn ho trong vic phn tch thit k v lp trnh. Ngy nay vi s thm nhp ca tin hc vo nhiu lnh vc khc nhau, c bit trong cc ng dng qun l sn xut, xut hin nhu cu xy dng cc h thng thng tin ln vi khi lng thng tin khng l v cc quan h phc tp. Nu khng c nhng cch tip cn thch hp, vic xy dng cc h thng tin nh vy mang nhiu ri ro dn n tht bi. V th xut hin s phn cng lao ng trong lnh vc xy dng cc h thng thng tin tin hc ho. Vic phn tch thit k h thng c tch khi vic lp trnh 1. KHI NIM V H THNG, H THNG TIN QUN L - H thng: L tp hp cc phn t c nhng mi quan h rng buc ln nhau cng hot ng chung cho mt s mc tiu no . Trong hot ng c trao i vo ra vi mi trng ngoi. - H thng qun l: L mt h thng c mt mc ch mang li li nhun hoc li ch no . c im ca h thng l c s tham gia ca con ngi v c trao i thng tin. H thng qun l chia thnh hai h thng con: + H tc nghip (trc tip sn xut): gm con ngi, phng tin, phng php trc tip thc hin mc tiu ra. + H qun l (gin tip sn xut): Gm con ngi, phng tin, phng php cho php iu khin hot ng ca h thng. H ny li chia thnh hai h con: - H quyt nh : a ra cc quyt nh - H x l thng tin : X l thng tin - H thng thng tin (information system) : L mt h thng s dng cng ngh thng tin thu thp, truyn, lu tr, x l v biu din thng tin trong mt hay nhiu qu trnh kinh doanh.

H thng tin pht trin qua bn loi hnh : + H x l d liu :lu tr v cp nht d liu hng ngy, ra cc bo co theo nh k (V d: Cc h thng tnh lng). + H thng tin qun l (Management Information System - MIS): Mt h thng tin gm c s d liu hp nht v cc dng thng tin gip con ngi trong sn xut, qun l v ra quyt nh. + H tr gip quyt nh: H tr cho vic ra quyt nh (cho php nh phn tch ra quyt nh chn cc phng n m khng phi thu thp v phn tch d liu). + H chuyn gia: H tr nh qun l gii quyt cc vn v lm quyt nh mt cch thng minh. 2. VAI TR, NHIM V CA H THNG THNG TIN 2.1. Vai tr H thng tin ng vai tr trung gian gia h quyt nh v h tc nghip trong h thng qun l. 2.2.Nhim v - Trao i thng tin vi mi trng ngoi - Thc hin vic lin lc gia cc b phn v cung cp thng tin cho cc h tc nghip v h quyt nh. 3. CC B PHN HP THNH H THNG THNG TIN - D liu: l nguyn liu ca h thng tin c biu din di nhiu dng : vn bn, truyn khu, hnh v,... v nhng vt mang tin :Giy, bng t, a t... - Cc x l: Thng tin u vo qua cc x l thnh thng tin u ra. C th din t mi lin h gia cc b phn cu thnh h thng thng tin theo hnh 1.1 sau:

Hnh nh cu trc ni b c quan Cc x l : Cc tham s Cc quy tc x l Cc th tc quy trnh Lu chu chuyn Hnh nh v hot ng kinh doanh ca c quan

Cc s kin tin ho

Kt qu ra

Cc s kin hnh ng.

Hnh 1.1. Cc thnh phn ca h thng thng tin 4. CC PHNG PHP PHN TCH V THIT K H THNG THNG TIN 4.1. Phng php thit k h thng c in ( thit k phi cu trc) c im: - Gm cc pha (phase) : Kho st, thit k, vit lnh, kim th n l, kim th trong h con, kim th trong ton h thng. - Vic hon thin h thng c thc hin theo hng bottom-up (t di ln) v theo nguyn tc tin hnh tun t t pha ny ti pha khc.

Nhc im: - G ri, sa cha rt kh khn v phc tp. V d trong giai on kim th (test) nu c li no xut hin giai on cui pha kim th. Lc , tu theo mc nghim trng ca li, c th buc phi sa i hng lot cc moun. Khi mt li c pht hin, kh chn on moun no (trong s hng trm, hng ngn m un) cha li. - V thc hin theo nguyn tc tun t cc pha nn sau khi kt thc mt pha, ngi ta c th khng cn phi bn tm n n na Nu pha trc cn li th cc pha sau s phi tip tc chu nh hng ca li . Mt khc hu ht

cc d n thng phi tun th theo mt k hoch chung n nh t trc => kt qu s kh m c nh vi mt thi gian quy nh. 4.2. Phng php phn tch thit k h thng bn cu trc c im: - Mt lot cc bc bottom-up nh vit lnh v kim th c thay th bng giai on hon thin top-down. Ngha l cc modun mc cao c vit lnh v kim th trc ri n cc modun chi tit mc thp hn. - Pha thit k c in c thay bng thit k c cu trc. Nhc im: Ngi thit k ni chung lin lc rt t vi phn tch vin h thng v c hai chng c lin h no vi ngi s dng => Qu trnh phn tch v thit k gn nhl tch ra thnh hai pha c lp. 4.3. Phng php phn tch thit k h thng c cu trc c im - Phng php ny bao gm 9 hot ng: Kho st, phn tch, thit k, b sung, to sinh, kim th xc nhn, bo m cht lng, m t th tc, bin i c s d liu, ci t. - Cc hot ng c th thc hin song song. Chnh kha cnh khng tun t ny m thut ng pha c thay th bi thut ng hot ng (pha ch mt khong thi gian trong mt d n trong ch c mt hot ng c tin hnh). Mi hot ng c th cung cp nhng sa i ph hp cho mt hoc nhiu hot ng trc . Mt s phng php phn tch c cu trc: Cc phng php hng chc nng - Phng php SADT (Structured Analysis and Design Technie) ca M da theo phng php phn r mt h thng ln thnh cc h thng con n gin hn. - N c h thng tr gip theo kiu ho biu din cc h thng v vic trao i thng tin gia cc h con. K thut ch yu ca SADT l da trn s lung d liu, t in d liu (Data Dictionnary), ngn ng m t c cu trc, ma trn chc nng. Nhng SADT cha quan tm mt cch thch ng i vi m hnh chc nng ca h thng. - Phng php MERISE (MEthod pour Rassembler les Idees Sans Effort)

ca Php da trn cc mc bt bin (cn gi l mc tru tng ho) ca h thng thng tin nh mc quan nim, mc t chc, mc vt l v c s kt hp vi m hnh. - CASE (Computer-Aided System Engineering) - phng php phn tch v thit k t ng nh s tr gip ca my tnh. T kinh nghim v nghin cu trong qu trnh xy dng h thng, hng Oracle a ra mt tip cn cng ngh mi - Phng php lun phn tch v thit k h thng CASE*Method. y l mt cch tip cn theo hng "topdown" v rt ph hp vi yu cu xy dng mt h thng thng tin trong cc doanh nghip sn xut kinh doanh thng mi. Cc phng php hng i tng - Phng php HOOD (Hierarchical Object Oriented Design) l mt phng php c la chn thit k cc h thng thi gian thc. Nhng phng php ny li yu cu cc phn mm phi c m ho bng ngn ng lp trnh ADA. Do vy phng php ny ch h tr cho vic thit k cc i tng m khng h tr cho cc tnh nng k tha v phn lp. - Phng php RDD (Responsibility Driven Design) da trn vic m hnh ho h thng thnh cc lp. Cc cng vic m h thng phi thc hin c phn tch v chia ra cho cc lp ca h thng. Cc i tng trong cc lp ca h thng trao i cc thng bo vi nhau nhm thc hin cng vic t ra. Phng php RDD h tr cho cc khi nim v lp, i tng v k tha trong cch tip cn hng i tng. - Phng php OMT (Object Modelling Technique) l mt phng php c xem l mi nht trong cch tip cn hng i tng. Phng php ny khc phc c mt s nhc im ca cc phng php tip cn hng i tng trc mc phi. Trn mt l thuyt ta thy cch tip cn hng i tng c cc bc pht trin hn so vi tip cn hng chc nng. Nhng trong thc t vic phn tch v thit k h thng theo cch tip cn hng i tng gp rt nhiu kh khn v cha c nhiu cc cng c pht trin h tr cho vic thit k hng i tng. Chnh v vy cch tip cn ny vn cha c pht trin rng ri. 5. CC GIAI ON PHN TCH THIT K

Cc phng php phn tch v thit k h thng d c pht trin bi nhiu tc gi khc nhau, c nhiu im, thut ng, quy c khc nhau, nhng tu trung li cc phng php lun ny u nh ra cc giai on c bn cho qu trnh pht trin d n: 1.Kho st hin trng v xc lp d n. 2.Phn tch h thng : Phn tch cc chc nng v d liu ca h thng c a ra m t ca h thng mi. 3.Thit k h thng 4.Xy dng h thng

CHNG 2 KHO ST HIN TRNG V XC LP D N 1. MC CH - Mc ch : Qua qu trnh kho st t s b n chi tit h thng hin ti ta phi c c cc thng tin v h thng qua xut c cc phng n ti u d n mang tnh kh thi cao nht. - Kho st thng c tin hnh qua bn bc: + Bc 1: Kho st v nh gi hin trng hot ng ca h thng c. Tm hiu cc hot ng ca h thng hin ti nhm xc nh cc th mnh v cc yu km ca n + Bc 2 : xut mc tiu cho h thng mi. Xc nh phm vi ng dng v cc u nhc im ca h thng d kin. Cn xc nh r lnh vc m h thng mi s lm, nhng thun li v nhng kh khn khi ci tin h thng + Bc 3 : xut tng cho gii php mi c cn nhc tnh kh thi. Phc ho cc gii php tho mn cc yu cu ca h thng mi ng thi a ra cc nh gi v mi mt ( Kinh t, x hi, thun tin...) c th a ra quyt nh la chn cui cng. + Bc 4 : Vch k hoch cho d n cng vi d tr tng qut. Xy dng k hoch trin khai cho cc giai on tip theo. D tr cc ngun ti nguyn (Ti chnh, nhn s, trang thit b...) trin khai d n. 2. TM HIU V NH GI HIN TRNG 2.1. Quan st, tm hiu h thng hin ti Vic quan st tm hiu v nh gi h thng theo cch nhn ca nh tin hc. iu c ngha l xc nh cc lnh vc no, cng vic no th nn tin hc ho, lnh vc no th tin hc ho khng c tc dng hay khng c tnh kh thi - Vic quan st chia lm 4 mc khc nhau: + Mc thao tc tha hnh: Tm hiu cc cng vic c th m ngi nhn vin tha hnh trn h tin hc hin c. + Mc iu phi qun l: Tm hiu cc nhu cu thng tin cho mc ny. Tham kho kin ca ngi thc hin v kh nng ci tin h thng hin c. + Mc quyt nh lnh o: Tm hiu cc nhu cu thng tin ca ban lnh o, cc sch lc pht trin doanh nghip nhm tm ng hng i cho h thng d kin.
14

+ Mc chuyn gia c vn : Tham kho cc chin lc pht trin nhm cng c thm phng hng pht trin h thng d kin. - Cc hnh thc tin hnh : C ba phng php l quan st, phng vn v iu tra thm d a. Phng php quan st gm c 2 cch Quan st trc tip: quan st bng mt, ti ch t m tng chi tit cng vic ca h thng c, ca cc nhn vin tha hnh. Quan st gin tip: quan st t xa, hay qua phng tin tng th ca h thng c c bc tranh khi qut v t chc v cch thc hot ng trong t chc . Vai tr: gip cho ngi quan st thy c cch qun l cc hot ng ca t chc cn tm hiu. u im:
D thc hin i vi ngi quan st Theo di trc tip hot ng ca h thng trong thc t

Nhc im: - Kt qu mang tnh ch quan - Tm l ca ngi b quan st c nhng phn ng nht nh - S b ng ca ngi quan st - Tn km thi gian - Thng tin b ngoi, hn ch khng th y b. Phng php phng vn - Chun b r ni dung ch cuc phng vn, cc cu hi, cc ti liu lin quan, mc ch cn thu c cc thng tin g sau phng vn. - Mt s lu khi tin hnh phng vn: + Phi t chc tt cuc phng vn : Chn s ngi phng vn, thng nht trc ni dung, ch cuc phng vn cc bn c thi gian chun b. + La chn cc cu hi hp l : Xc nh r loi cu hi s a ra, cu hi m hay cu hi ng tu theo yu cu ni dung phng vn. (Cu hi m c nhiu cch tr li, cu hi ng cc cu tr li xc nh trc). + Lun gi tinh thn thoi mi, thi ng mc khi phng vn. Vai tr: cho php ta nm c ngun thng tin chnh yu nht v mt h thng
15

cn pht trin trong tng lai v h thng hin ti u im: - Thng tin thu thp c trc tip nn c chnh xc cao - Bit c kh y cc yu cu ca ngi s dng i vi h thng mi - Nu c nhiu d n xy dng h thng thng tin khc nhau i vi cng mt t chc th qua vic phng vn lnh o c th xc nh c quan h gia cc d n ny c th tn dng cc thnh qu c hay m bo s nht qun cng nh to c cc giao tip vi h . Nhc im: - Kt qu thu c ph thuc nhiu vo cc yu t khch quan nh s thn thin gia ngi phng vn v ngi c phng vn, cc yu t ngoi cnh, cc yu t tnh cm. - Nu khng c chun b tt th d dn n tht bi - Bt ng v ngn ng cng nh cc khi nim c cp. - Cn hi c trc tip ngi cn c thng tin ca h c. Phng php iu tra thm d Vai tr : c thc hin nm nhng thng tin c tnh v m. Phng php ny thch hp vi vic iu tra tn sut trong nghin cu kh thi. - Phiu thm d: l cu hi c ni dung tr li sn, ngi tr li la chn - C tp cc i tng cn thm d, tu theo mc tiu u im: - B sung cho 2 phng php trn khng nh kt qu kho st - L mt phng php hiu qu iu tra tn sut trong nghin cu kh thi. Nhc im: Vic xy dng bn hi c th p ng c nhu cu th hin c cc thng tin cn bit l kh khn Ngoi 3 phng php trn cn c mt phng php c s dng trong vic nghin cu hin trng ca t chc l Phng php nghin cu ti liu. 2.2. Tp hp phn loi thng tin - Phn loi thng tin theo tiu chun + Hin ti v tng lai : Thng tin no cho h thng hin ti v thng tin no cho h thng tng lai.
16

+ Tnh/ng/bin i
Tnh : Thng tin t c tnh thay i, biu din cc mt n nh, bn vng

ca h thng nh c cu, t chc, khun dng.

ng: Thng tin lun thay i theo thi gian hay khng gian. (Theo khng

gian: Cc dng thng tin di chuyn gia cc tin trnh hay gia cc h thng con vi nhau. )
Bin i : L cc quy tc nghip v thc hin vic bin i thng tin.

+ Ni b/mi trng : Ch nh gi tc ng qua li gia h thng v mi trng xung quanh. Cc nh hng ca mi trng xung quanh nh iu kin lm vic : nhit , p sut, m ln cc my mc. Cc nh hng ngc li ca h thng ln mi trng xung quanh, ln iu kin lm vic. - Tp hp thng tin + Cc thng tin chung cho hin ti, thng tin cho tng lai + Xem xt thng tin thu thp mc chi tit nht c th c di cc kha cnh: tn xut xut hin, chnh xc, s lng, thi gian sng Tm tt thng tin thu thp c:

TT thu thp TT v HT hin ti TT v mi trng TT tnh TT ng TT bin i TT v HT tng lai TT c pht biu r rng TT cha r rng, dng gi TT t tm hiu, suy din

Hnh 2.1. S tng hp thng tin thu thp c 2. 3. Pht hin cc yu km cu hin trng v cc yu cu trong tng lai S yu km th hin cc mt:

Hiu qu thp: Hiu qu cng vic mt s b phn hay ton b h thng khng p ng c yu cu pht trin ca doanh nghip (phng php x
17

l khng cht ch, giy t ti liu trnh by km, s n tc qu ti,..)

S thiu vng : Chc nng x l, c cu t chc hp l, phng php lm vic hiu qu... Tn ph cao : Do hiu qu lm vic thp, do c cu t chc bt hp l, do tc cnh tranh cao dn n cc chi ph cao khng th b p c.

- Phng hng pht trin h thng cho tng lai:

Trn c s xc nh r cc nguyn nhn yu km, ra cc bin php

khc phc cc yu km . C th nhng nhu cu v thng tin cha c p ng, cc nguyn vng ca nhn vin, d kin k hoch ca lao ng...
Ni chung khng th khc phc ngay mi yu km ca h thng trong mt

ln. Cn xc nh mt chin lc pht trin lu di gm nhiu bc da trn hai nguyn tc: Thay i h thng mt cch dn dn : Va thay i c h thng c nhng cng khng gy ra nhng thay i t ngt trong hot ng ca doanh nghip. Cc bc i u phi l nn tng vng chc cho cc bc i sau. Cc bc i sau phi th hin c s ci tin, nng cao so vi bc i trc, ng thi k tha cc thnh qu ca cc bc i trc . 3. XC NH PHM VI KH NNG MC TIU D N - Thng nht cc mc tiu trc mt v lu di trong vic pht trin h thng. Cn c vo kt qu kho st, nh gi h thng c v cc phng hng pht trin ra nh phn tch v nh qun l cn xc nh r mc tiu chung cn t c, t i n thng nht phm vi ca h thng tng lai. - Phm vi : Khoanh vng d n c th thc hin theo cc phng php: + Khoanh vng hp i su gii quyt vn theo chiu su + Gii quyt tng th ton b vn theo chiu rng - Phm vi ca d n lin quan n cc mt sau + Xc nh cc lnh vc ca d n : Mi lnh vc l mt b phn tng i c lp ca h thng. V d :Bn hng, mua hng + Xc nh cc chc nng: Xc nh r cc nhim v cho trn tng lnh vc ca d n. V d : Trong bn hng : tng cng tip th, ci tin c cu bn hng.
18

Mc tiu : Khc phc cc yu km hin ti p ng yu cu trong tng lai Hn ch :V ti chnh, con ngi, thit b, mi trng, thi gian 4. PHC HO CC GII PHP CN NHC TNH KH THI t c mc tiu ra, thng c nhiu gii php. C gng tm ra lng ti a cc gii php. Sau s em ra so snh, kim tra tnh kh thi chn ra gii php ti u. Mt s tiu chun so snh nh gi + Mc t ng ho : c nhiu mc khc nhau

Mc thp (t chc li cc hot ng th cng): Khng t ng ho v ch cn t chc li h thng Mc trung bnh (t ng ho mt phn) c my tnh tr gip nhng khng o ln c cu t chc: T ng ho tng b phn, chc nng hay mt s lnh vc ca h thng. Mc cao: T ng ho ton b h thng, thay i ton din c cu t chc v phng thc lm vic

- Hnh thc x l : + X l theo m (theo l) : Thng tin c tch lu li v x l mt cch nh k. Mi ln x l ton b hay mt phn d liu tch lu c. + X l trc tuyn (on line) : D liu c x l lin tc, ngay lp tc. Khi lng d liu x l khng ln lm v yu cu c s x l lin tc. - Phn tch tnh hiu qu v nh gi tnh kh thi: + Chi ph b ra v li ch thu v + Kh thi v k thut + Kh thi v kinh t + Kh thi v nghip v - La chn cn nhc tnh kh thi. V d: H cung ng vt t - Yu km + Thiu vng: Khng c sn kho hng cha cc hng thng s dng trong nh my => Khi phn xng yu cu khng th c hng ngay. B phn nhn pht hng cn thiu vic qun l kho=>Gy kh khn cho vic nhn pht hng + S km hiu qu :
19

 Cch vit n hng do phi tp hp phn loi nhiu vt t lm chm quy trnh x l. Ct gi thng tin v phn xng cn mt hng no tp n hng v vic chuyn giao thng tin trn giy t. Tp n hng khng chuyn giao c cho h thng pht hng phi a ra giy t i chiu gia ho n v hng nhn v. Qun l ca nh my kh phn tn gy nhiu sai st, ph tn cao: khu i chiu th cng

- Mc tiu ca h thng mi: + Thm cho nh my mt kho hng thng dng. Thm chc nng qun l kho hng nng cao vic qun l hng ho, tng tc giao hng v nhn hng. + Khc phc hai iu km hiu qu bng cch t chc li rt ngn quy trnh gii quyt mt d tr hng ho. T ng ho khu i chiu th cng tng tc , gim sai st. + Nhm t chc li theo di thc hin n hng cht ch - Phc ho gii quyt + Gii php 1: B hai h thng trn my tnh a nhim v v trung tm my tnh gii quyt ton b + Gii php 2: To mi cc knh lin lc gia 2 my tnh (Khng kh thi v k thut v 2 my tnh c th khng tng thch) + Gii php 3: Vit thm mt h thng i chiu h thng ny nhn thng tin t h t hng v pht hng a ra bn. Danh sch pht hng cng nhng thng tin khng trng khp gia ho n v hng v. + Gii php 4: Gp h t hng vo pht hng hoc ngc li (Khng kh thi v k thut v nghip v) + Gii php 5: B xung vic qun l kho vo h nhn pht hng v thay th i chiu th cng bng h thng t ng

20

Ho n

H t hng ch lm nhim v mua hng Yu cu mua hng H pht hng: - Qun l d tr - Qun l kho - Nhn hng v pht

n hng

Ghi nhn hng v

Tn kho

D tr t phn xng

Giao hng cho phn xng

Hnh 2.2.S hot ng ca h thng cung ng vt t

- La chn gii php Gii php1: + Mc t ng ho cao h thng cho php ci thin r rt hiu qu cung cp hng cho cc phn xng. + ri ro cao v phi b ton b h thng c thay bng h thng mi. + Khng tn dng c kt qu ca h thng c c hai b phn c t ng ho mc d cha hon chnh. + Chi ph qu ln => Khng c tnh kh thi v mt nghip v v kinh t Gii php 5 : + Mc t ng ho va phi c tc dng nu cao ng k hiu qu cung cp hng. + Tn dng c kt qu ca h thng c. + ri ro khng ln lm c th chp nhn c. + Chi ph mc cho php. + Tuy nhin vc xy dng h thng mi da trn h thng c cng t ra nhiu kh khn

21

5. LP D TR V K HOCH TRIN KHAI D N 5. 1. H s v iu tra v xc lp gii php - Tp hp cc kt qu iu tra + H s u ra: M t chc nng tr li cho cu hi h thng lm g, mc ch dng cho vic g, thng tin c biu din/a ra nh th no, ngi s dng, tn sut, qun l khi no v ra sao + H s u vo: M t chc nng, m t cc trng d liu, quan h ca n vi u ra. + Ti nguyn: Phn cng, chuyn vin k thut, i ng cn b s dng, nhu cu hun luyn. - Cc kin ph phn nh gi v + Thi gian x l, thi gian cho php, tr li , bo tr. + Chi ph thu nhp + Cht lng cng vic + tin cy, tnh mm do + Kh nng bnh qun ti a ca h thng. - Cc gii php xut v cc quyt nh la chn 5. 2. D tr v thit b - S b d kin : + S lng d liu cn lu tr lu di + Cc dng lm vic + S lng ngi dng + Khi lng thng tin cn thu thp + Khi lng thng tin cn kit xut - Thit b cn c : + Cu hnh ca thit b: t chc, hot ng n l trn mng,.. + Thit b ngoi vi + Phn mm - iu kin mua v lp t: + Ti chnh + Giao hng v lp t
22

+ Hun luyn ngi dng + Bo tr h thng 5. 3. K hoch trin khai d n - Lp lch : V cc d n u b gii hn bi yu t thi gian (mt trong s cc nhn t quyt nh thnh cng ca d n) nn phi c k hoch phn b cng vic (thi gian chi tit v hp l) xc nh cc mc th gian ca d n gip cho cng tc kim tra gim st tin thc hin - Tin trin khai d n + Cc giai on trin khai d n + Cc k hoch lp t + Cc k hoch hun luyn ngi dng + Cc mi lin quan n d n khc trong tng lai hoc s h tr ca cc c quan ngoi. - Ngi ph trch: chuyn gia v tin hc, v qun l - Cc nhn vin lm vic: cc phn tch vin, lp trnh vin, nhng ngi khai thc.

23

CHNG 3

PHN TCH CHC NNG CA H THNG

1. M HNH PHN R CHC NNG Xc nh chc nng nghip v l bc u tin ca phn h thng. phn tch yu cu thng tin ca t chc ta phi bit c t chc thc hin nhng nhim v, chc nng g. T tm ra cc d liu, cc thng tin c s dng v to ra trong cc chc nng cng nh nhng hn ch, cc rng buc t ln cc chc nng . 1.1. nh ngha M hnh phn r chc nng (BFD) l cng c biu din vic phn r c th bc n gin cc cng vic cn thc hin. Mi cng vic c chia ra lm cc cng vic con, s mc chia ra ph thuc kch c v phc tp ca h thng. V d:
QL doanh nghip QL nhn s QL ngi L Tr cng L QL ti chnh QL thu chi Hch ton QL vt t QL thit b QL nguyn liu QL bn hng QL n hng Tip th

Hnh 3.1. S phn cp chc nng ca h thng qun l doanh nghip 1.2.Cc thnh phn a. Chc nng - Chc nng: l cng vic m t chc cn lm v c phn theo nhiu mc t tng hp n chi tit. - Cch t tn : Tn chc nng phi l mt mnh ng t, gm ng t v b ng. ng t th hin hot ng, b ng thng lin quan n cc thc th d liu trong min nghin cu. Ch : Tn cc chc nng phi phn nh c cc chc nng ca th gii thc ch khng ch dng cho h thng tin. Tn ca chc nng l mt cu ngn gii thch ngha ca chc nng, s dng thut ng nghip v

V d: Ly n hng, Mua hng, Bo tr kho... - Biu din: Hnh ch nht Tn chc nng Mua hng

Bi tp : Xc nh cc chc nng trong h thng sau Vic qun l mt bn xe khch bao gm nhiu cng vic: Qun l khch hng, qun l trt t bn bi, qun l phng tin xe my, qun l nhn s ca bn xe. Trc mt h thng tp trung qun l khch hng v phng tin xe my. Khch hng c th gi yu cu xem thng tin hoc t mua v trc tip hay gin tip qua in thoi. Khi nhn c yu cu, bn xe phi c thng tin tr li khch hng. Nu khch hng mun t mua v, h thng phi c kh nng tm kim nhng iu kin thun li nht cho khch hng (loi xe, ch ngi...) v thc hin vic bn v. Cc phng tin chuyn ch phi c qun l cht ch t khi mi nhp v n khi c thanh l. C th khi kim tra thy s lng phng tin khng p ng yu cu ca khch hng, bn xe s lin h vi nh cung cp t mua xe mi. Nh qun l cn c vo cc bo co v phng tin xem xt. Khi tnh trng mt xe khng m bo cht lng nh qun l yu cu b phn qun l xe tin hnh thanh l. Cng vic iu ng xe c thc hin khi c yu cu iu ng xe t nh qun l cn c vo bo co v v bn. Hng ngy cc b phn phi c bo co cho ngi qun l bn v tnh trng ca xe, v bn ng thi nhn cc ch th v iu ng xe, thanh l v nhp mi xe. b. Quan h phn cp - Mi chc nng c phn r thnh cc chc nng con. Cc chc nng con c quan h phn cp vi chc nng cha.
Biu din

M hnh phn r chc nng biu din thnh hnh cy phn cp.

V d:
Tuyn nhn vin
N h n ngi v o lm vi c

ng thng bo tuyn ngi N h n v xe m x t h s T i n h nh p hng v n ho c thi B c c trng hp khng tho m n G iao vi c c ho ngi lm m i

Hnh 3.2. S phn cp chc nng ca cng vic tuyn nhn vin Bi tp : Phn r cc chc nng trong h thng qun l bn xe 1.3. c im v mc ch ca m hnh c im Cung cp cch nhn khi qut chc nng D thnh lp Gn gi vi s t chc. Khng a ra c mi lin quan v thng tin gia cc chc nng. Mc ch Xc nh phm vi ca h thng cn phn tch Cho php m t khi qut dn cc chc nng ca mt t chc mt cch trc tip khch quan. Cho php pht hin chc nng thiu, trng lp Gip lm vic gia nh thit k v ngi s dng trong khi pht trin h thng. 1.4. Xy dng m hnh a. Nguyn tc phn r cc chc nng Trong qu trnh tip cn mt t chc theo phng php t trn xung, ta nhn c thng tin v cc chc nng t mc gp (do lnh o cung cp) n mc chi tit (do cc b phn chc nng cung cp). Cch phn cho ny ph hp vi s

phn cng cc chc nng cng vic cho cc b phn chc nng cng nh cho cc nhn vin ca mt t chc. Cch phn chia ny thng theo nguyn tc sau:
Mi chc nng c phn r phi l mt b phn thc s tham gia thc

hin chc nng phn r ra n.

Vic thc hin tt c cc chc nng mc di trc tip phi m bo

thc hin c cc chc nng mc trn phn r ra chng Quy tc ny c s dng phn r mt s chc nng nhn c cn ang mc gp. Qu trnh phn r dn thng c tip tc cho n khi ta nhn c mt m hnhvi cc chc nng mc cui m ta hon ton nm c ni dung thc hin n. b. Tin hnh B1: Xc nh chc nng

Trong hu ht cc hon cnh, cc chc nng cha v chc nng con trong h thng c th c xc nh mt cch trc gic trn c s thng tin nhn c trong kho st. mc cao nht, mt chc nng chnh s lm mt trong ba iu sau: + Cung cp sn phm (VD:Pht hng) + Cung cp dch v (VD: t hng) + Qun l ti nguyn (VD: Qun l nhn s, bo tr kho..)

Mi chc nng c mt tn duy nht, cc chc nng khc nhau phi c tn

khc nhau. xc nh tn cho chc nng c th bn lun v nht tr vi ngi s dng. B2: Phn r cc chc nng
Phn r c th bc Thc hin vic phn r chc nng theo cc nguyn tc phn r Khi phn r mt chc nng thnh cc chc nng con c th cn c vo mt

s gi :

Xc nh nhu cu hoc k hoch mua sm. Mua sm v/hoc ci t. Bo tr v h tr. Thanh l hoc chuyn nhng

VD: Chc nng "t hng" :K hoch mua sm gi :"Chn nh cung cp".

Mua sm gi "Lm n hng", H tr :"Cp nht kt qu thc hin n hng"... Cch b tr sp xp

Khng nn qu 6 mc i vi h thng ln, khng qu 3 mc i vi h

thng nh.
Sp xp cc cng vic trn mt mc cng mt hng m bo cn i. Cc chc nng con ca cng mt m nn c kch thc, phc tp v tm

quan trng xp x nh nhau.

Cc chc nng mc thp nht nn m t c trong khng qu na trang

giy, n ch c mt nhim v hoc mt nhm nhim v nh do tng c nhn thc hin. Yu cu : M hnh phn r chc nng cho ta mt ci nhn ch quan v h thng nn cn to ra m hnh tt v t c s thng nht vi ngi s dng. V d:

H cung ng vt t t hng Chn NCC Lm n hng Cp nht KQ thc hin H Pht hng Ghi nhn hng Lp phiu pht hng Lp danh sch nhn hng i chiu Khp H v nhn hng Tm a ch pht hng Ghi nhn hng v theo H Khp H v hng v Tr tin

Hnh 3.3.M hnh phn cp chc nng ca h cung ng vt t B3: M t chi tit chc nng mc l i vi mi chc nng l (mc thp nht) trong m hnhcn m t trnh t v cch thc tin hnh n bng li v c th s dng m hnh hay mt hnh thc no khc. M t thng bao gm cc ni dung sau:

 Tn chc nng Cc s kin kch hot (khi no? ci g dn n? iu kin g?) Quy trnh thc hin Yu cu giao din cn th hin (nu c) D liu vo (cc h s s dng ban u) Cng thc (thut ton) tnh ton s dng (nu c) D liu ra (cc bo co hay kim tra cn a ra) Quy tc nghip v cn tun th

V d: M t cc chc nng l kim tra khch hng: Ngi ta m s khch hng kim tra xem c khch hng no nh trong n hng khng? (h tn, a ch,) Nu khng c, l khch hng mi. Ngc li l khch hng c th cn tm tn khch hng trong s n v xem khch c n khng v n bao nhiu, c qu s n cho php b khng v thi gian n c qu thi hn hp ng khng 1.5. Cc dng m hnh phn r chc nng M hnh phn r chc nng nghip v c th biu din hai dng: dng chun v dng cng ty. Chn dng no dng l tu thuc vo chin lc x l d liu ca cng ty v vo tm quan trng v mm do ca h thng. a. M hnh dng chun Dng chun c s dng m t cc chc nng cho mt lnh vc kho st (hay mt h thng nh). M hnh dng chun l m hnh cy: mc cao nht ch gm mt chc nng, gi l chc nng gc hay chc nng nh; nhng chc nng mc di cng (thp nht) gi l chc nng l b. M hnh dng cng ty Dng cng ty c s dng m t tng th ton b chc nng ca mt t chc c qui m ln. dng cng ty, m hnh thng gm t nht hai m hnh tr ln. Mt m hnh gp m t ton b cng ty vi cc chc nng thuc mc gp (t hai n ba mc). Cc m hnh cn li cc cc m hnh chi tit dng chun chi tit mi chc nng l ca m hnh gp. N tng ng vi cc chc nng m mi b phn ca t chc thc hin, tc l mt min c kho cu. V d:

X l n hng

Chp nhn n hng

Gim st x l n hng

X l yu cu

Gi hng theo n hng

Nhn n hng

Kim tra chi tit khch hng

Kim tra chi tit mt hng

Gom hng theo n

ng gi hng theo n

Giao nhn theo n

Hnh3.4: S chc nng nghip v dng chun

Cng ty A

Mua vt t

Lu kho vt t

Sn xut hng

Bo tr kho

Bn hng

Duy tr ti khon

Hnh 3.5: S chc nng nghip v mc cao nht Vi cch tip cn cng ty, phn tch ton b cng ty, xc nh tt c cc chc nng nghip v mc cao nht. Bt c d n no ang c pht trin u l mt phn ca mt trong nhng chc nng mc cao ny. Bi tp: 1. V m hnh phn r chc nng cho h thng qun l bn xe. 2. Quan st th th mt th vin xem lm nhng vic g phc v bn c? Hy lp m hnh phn r chc nng m t cc hot ng ca h. 2. M HNH LUNG D LIU 2.1. Khi qut Mc ch :
B xung khim khuyt ca m hnh phn r chc nng bng vic b xung

cc lung thng tin nghip v cn thc hin chc nng.

Cho ta ci nhn y hn v cc mt hot ng ca h thng L mt trong s cc u vo cho qu trnh thit k h thng.

Phng php : Phng php phn tch top-down. H thng c m t bi nhiu DFD nhiu mc 2.2. nh ngha M hnh lung d liu (DFD - Data Flow Diagram) l mt cng c m t mi quan h thng tin gia cc cng vic . V d: M hnh lung d liu ca hot ng bn hng

2.3. Cc thnh phn a. Chc nng (Tin trnh) - nh ngha: L mt hot ng c lin quan n s bin i hoc tc ng ln thng tin nh t chc li thng tin, b sung thng tin hoc to ra thng tin mi. Nu trong mt chc nng khng c thng tin mi c sinh ra th cha phi l chc nng trong DFD. - Cch t tn: ng t + b ng. VD: Chp nhn ngun hng, ghi kho vt liu... - Biu din : hnh ch nht gc trn hoc hnh trn

STT Tn chc nng

Tn chc nng

Ch : Trong thc t tn chc nng phi trng vi tn chc nng trong m hnh phn r chc nng. Bi tp: Xc nh cc chc nng trong h thng qun l bn xe b. Lung d liu : - nh ngha: L lung thng tin vo hoc ra khi chc nng - Cch t tn : Danh t + tnh t - Biu din : l mi tn trn ghi thng tin di chuyn
ho n
Ghi nhn ho n

ho n hp l

Ch : Cc lung d liu phi ch ra c thng tin logic ch khng phi

ti liu vt l. Cc lung thng tin khc nhau phi c tn gi khc nhau. V d: Lung d liu biu hin vic tr tin mang tn l "thanh ton" ch khng mang tn l "tin" hay "sec". Bi tp: Xc nh lung d liu ca chc nng qun l khch hng v chc nng qun l phng tin trong h thng qun l bn xe bi tp 1 c. Kho d liu - nh ngha: L ni biu din thng tin cn ct gi, mt hoc nhiu chc nng s dng chng. - Cch t tn : danh t + tnh t. Ch ni dung d liu trong kho - Biu din : cp ng thng song song cha thng tin cn ct gi Ho n Quan h gia kho d liu, chc nng v lung d liu Vo Ra Cp nht

a thng tin vo kho

Va ly thng tin ra x l va cp nht li kho V d: Mt ngi mun tra cu mt danh sch gi c: phi ly thng tin t kho d liu danh sch gi c (hnh a), cn mun sa i gi c th lung d liu i t tin trnh ti kho d liu (hnh b). biu th vic kim tra gi c mt hng v sa i cc gi khng ph hp th dng mi tn hai chiu biu th lung d liu t tin trnh ti kho (hnh c).
Ln gi n hng Hiu chnh gi c Kim tra v sa i gi

Ly thng tin t kho

Danh sch gi Hnh a

Danh sch gi Hnh b

Danh sch gi Hnh c

Bi tp: Xc nh kho d liu trong h thng qun l bn xe d. Tc nhn ngoi - nh ngha: L mt ngi hoc mt nhm ngi nm ngoi h thng nhng c trao i trc tip vi h thng. S c mt ca cc nhn t ny trn s

ch ra gii hn ca h thng, nh r mi quan h ca h thng vi th gii bn ngoi - Tn : Danh t - Biu din : hnh ch nht
Khch hng Nh cung cp

Bi tp: Xc nh tc nhn ngoi trong h thng qun l bn xe e. Tc nhn trong - L mt chc nng hoc mt h thng con ca h thng ang xt nhng c trnh by mt trang khc ca m hnh. Mi s lung d liu u c th bao gm mt s trang, thng tin truyn gia cc qu trnh trn cc trang khc nhau c ch ra nh k hiu ny. - Tn: ng t + b ng - Biu din:
Bn Bn

V d: V m hnh lung d liu cho h thng qun l bn xe

QL khch hng yu cu KH V TT tr li Thanh ton Phng tin n hng Khch hng V bn QL phng tin Nh CC Phiu GH Hng Phng tin

Hnh 3.7. M hnh lung d liu cho h thng qun l bn xe khch 2.4. Mt s quy tc v biu lung d liu
Cc lung d liu vo ca mt tin trnh cn khc vi cc lung d liu ra

ca n. Tc l cc d liu qua mt tin trnh phi c thay i. Ngc li, tin trnh l khng cn thit v khng tc ng g n cc lung thng tin

i qua n.
Cc i tng trong mt m hnh lung d liu phi c tn duy nht: mi

tin trnh phi c tn duy nht. Tuy nhin, v l do trnh by cng mt tc nhn trong, tc nhn ngoi v kho d liu c th c v lp li.
Cc lung d liu i vo mt tin trnh phi to thnh cc lung d

liu i ra.
Ni chung tn lung thng tin vo hoc ra kho trng vi tn kho v vy

khng cn vit tn lung. Nhng khi ghi hoc ly tin ch tin hnh mt phn kho th lc phi t tn cho lung
Khng c mt tin trnh no ch c ci ra m khng c ci vo. i tng

ch c ci ra th c th l tc nhn ngoi (ngun)

Khng mt tin trnh no m ch c ci vo. Mt i tng ch c ci vo

th ch c th l tc nhn ngoi (ch)

Khng c cc trng hp sau

2.5. Xy dng m hnh lung d liu - Bc 1: Xy dng m hnh lung d liu mc khung cnh (mc 0)
M hnh lung d liu mc khung cnh gm mt chc nng duy nht biu

th ton b h thng ang nghin cu, chc nng ny c ni vi mi tc nhn ngoi ca h thng.
Cc lung d liu gia chc nng v tc nhn ngoi ch thng tin vo v ra

ca h thng VD: M hnh d liu mc khung cnh ca h cung ng vt t

D tr

n hng

Phn xng

H cung ng vt t Ho n + Phiu giao hng

Nh CC

Phiu pht hng

Hnh 3.8. M hnh d liu mc khung cnh ca h cung ng vt t b.Xy dng m hnh lung d liu mc nh (mc 1) - Vi mc nh cc tc nhn ngoi ca h thng mc khung cnh c gi nguyn vi cc lung thng tin vo ra. - H thng c phn r thnh cc chc nng mc nh l cc tin trnh chnh bn trong h thng theo m hnh phn r chc nng mc 1. - Xut hin thm cc kho d liu v lung thng tin trao i gia cc chc nng mc nh. VD: M hnh lung d liu mc nh ca h cung ng vt t
t hng D tr d/s n hng i chiu Phn xng i ch pht hng Phiu pht hng Tr tin

n hng n hng ho n khng khp Ho n Nh CC Phiu thanh ton

Hng Phiu giao hng

Pht hng

Hnh 3.9. M hnh lung d liu mc nh ca h cung ng vt t c.Xy dng m hnh lung d liu mc di nh (mc 2 v di 2) - mc ny thc hin phn r i vi mi chc nng ca mc nh. - Khi thc hin mc phn r ny vn phi cn c vo m hnh phn r chc nng xc nh cc chc nng con s xut hin trong m hnh lung d liu.

- Vic phn r c th tip tc cho n khi s mc cn thit - Khi phn r cc chc nng phi m bo tt c cc lung thng tin vo ra chc nng mc cao phi c mt trong cc chc nng mc thp hn v ngc li. *Ch : - Cc kho d liu khng xut hin DFD mc khung cnh. - Nn nh s cc chc nng theo s phn cp. - Cc kho d liu, cc tc nhn ngoi c th xut hin nhiu ln. - S mc ph thuc vo phc tp ca h thng. V d: M hnh lung d liu ca h thng cung ng vt t mc di nh ca + Chc nng 1 (t hng)
Chn nh CC D tr Thng tin NCC Nh CC

D tr Phn xng

Nh CC Lm H n hng bng ghi tr tin Cp nht KQ thc hin H n hng

Tr tin

3.10. M hnh lung d liu mc di nh ca chc nng t hng + Chc nng 2 + Chc nng 3 2.6. Chuyn t m hnh lung d liu vt l sang m hnh lung d liu logic

Trong thc t ngi ta thy to ra mt m hnh DFD cho h thng thc di dng vt l khng c li: Tn nhiu thi gian v tiu tn ngun ti nguyn pht trin d n mt cch khng cn thit. C th xem qu trnh ny l vic sao chp cng vic ca k thut vin iu tra, sao chp tt c nhng g ang thc hin hin ti.

Khi to ra m hnh th phi to ra nhng iu chnh tng trng cho n, x l n nh m hnh logic, kt qu l h thng mi ch n thun l tin hc ho h thng c vi rt nhiu li m ci ta cn cui cng l m hnh DFD logic.

M hnh logic loi nhng rng buc, cc yu t vt l, n ch quan tm chc nng no l cn cho h thng v thng tin no l cn thc hin cho chc nng . Cc yu t vt l cn loi b:

Cc phng tin, phng thc: t ng, th cng, bn phm, mn hnh,.. Cc gi mang thng tin: cc tp, chng t Cc chc nng x l gn vi cc cng c hay cch thc ci t c th

Tin hnh cc loi b v chnh n li cu trc. Loi b: loi b cc ngn t, hnh v biu din cc phng tin, gi mang tin,.. gi li cc chc nng v ni dung thng tin

* Ch : + Nn xy dng m hnh logic cn c bng cch iu chnh m hnh logic thc ti. + Khng c s phn chia r rt gia logic v vt l. M hnh cng phn r mc thp th cng thm nhiu yu t vt l. + Cng gi cho m hnh ca mnh c logic nhiu nht khi i su vo chi tit cng tt. 2.7. Chuyn t DFD ca h thng c sang DFD ca h thng mi.

Giai on ny c ngha v cng quan trng nh hng to ln n s thnh cng ca h thng mi. Trong giai on ny nh qun l v nh phn tch phi hp tc cht ch tm cch ho hp c cu t chc, nhn thc c vai tr ca my tnh thay i h thng c. chuyn t DFD ca h thng c sang DFD ca h thng mi trc tin phi xc nh cc mt yu km cn ci tin, thay i trong h thng c. Cc yu km ch yu do s thiu vng gy ra : thiu vng v c cu t

chc hp l, thiu vng cc phng tin hot ng t dn n hiu qu hot ng thp, chi ph hot ng cao.

Xem li m hnh lung d liu + Nu thiu vng th b xung + Nu tha th loi b + Nu thay i bt u t mc nh

Khoanh vng vng s c thay i Gi nguyn cc lung vo v lung ra ca vng Xc nh chc nng tng qut ca vng Xo b m hnh lung d liu bn trong vng c khoanh, lp li cc chc nng t mc thp nht. Thnh lp kho d liu v lung d liu cn thit.

Sa li m hnh phn r chc nng theo m hnh lung d liu. Kim tra li cc m hnh d liu iu chnh li cho hp l.

V d: H cung ng vt t - Nhc im : thiu kho hng thng dng + Tc chm v c khu i chiu th cng + Theo di thc hin n hng cn nhiu sai st + Lng ph do i chiu th cng -Sa m hnh lung d liu + B xung : Kho cha vt t + Sa li DFD ca h thng 2.8. Hon chnh m hnh DFD Khi hon thnh s lung d liu cn kim tra v tnh y v nht qun ca n. Phi lm cho s n gin, chnh xc v logic nht c th c. C th xy ra cc tnh hung sau nn trnh: - Hiu ng mt tri bng sng : Mt chc nng c qu nhiu dng vo ra. Khc phc : Gom nhm hoc phn r tip mt s chc nng cha hp l. VD: - Thng tin i qua mt chc nng m khng b thay i VD :

d tr t hng

Ghi tr

d tr

d tr/n hng

Khc phc xo b chc nng khng bin i thng tin. Xut hin mt chc nng c cc chc nng con khng c lin quan v d liu (khng c dng thng tin ni b gn vi nhau hoc khng s dng kho d liu chung) => Phn b s phn r chc nng cha hp l cn xem xt li. V d
QL 1 1.1 1.2 1.3 1.4 2.1 2 2.2 2.3

.1

.2

Kho 1

.3

.4

Ch khi thay i m hnh lung d liu th phi sa li m hnh phn r chc nng cho ph hp. Tc dng - Xc nh nhu cu thng tin mi chc nng - Cho mt thit k s b v thc hin chc nng - L phng tin giao tip gia ngi phn tch thit k v ngi s dng - Lun c hai mc din t vt l v lgc. Mc vt l tr li cu hi nh th no, mc lgc tr li cu hi lm g.

2.9.Phn mc - S lung d liu y ca h thng l rt phc tp khng th xp gn trong mt trang => Cn dng ti k thut phn r s theo mt s mc. - Cc mc c nh s th t, mc cao nht (mc khung cnh) l 0 sau n mc nh 1, cc mc di nh 2,3,... Mc 0: Tn chc nng l tn ton b h thng. Mc 1: Mi chc nng c gn vi mt s v s c mang tip theo vi cc ch s ch mc ph thuc, xem nh mt cch t tn theo s cho tng chc nng con ca n. Bt u mc 1 mi c cc kho d liu. VD:
1 2

1.2

2.1

2.2

1.3.1 1.3.2

1.3.3

2.10. Hn ch ca m hnh lung d liu - Khng ch ra c yu t thi gian (V d:Thng tin chuyn t tin trnh ny sang tin trnh khc ht bao nhiu thi gian) - Khng xc nh c trt t thc hin cc chc nng. - Khng ch ra c yu t nh lng i vi d liu c lin quan (ti a v ti thiu nhng thng tin l c bn trong qu trnh phn tch) 3.Bi tp ng dng 1. Lp m hnh lung d liu cho chc nng qun l khch hng v qun l phng tin ca h thng qun l bn xe 2. V s phn r chc nng v s lung d liu cho h thng sau H thng cung ng vt t cho cc phn xng trong mt nh my. C cu hot ng: Nh my t chc ba b phn thc hin vic cung ng vt t cho cc phn xng

B phn mua hng : Thc hin vic mua hng theo d tr ca cc phn xng. N s dng mt my tnh c ci t h thng t hng. khi nhn

c d tr t mt phn xng, h t hng tm thng tin v nh cung ng trn c s dng tp nh cung cp c cha thng tin v cc nh cung cp cng vi vt t ca h. Sau khi thng lng vi nh cung cp, h t hng s in ra mt n hng gi n nh cung cp, mt bn sao ca n hng c lu trong tp n hng. Ch : Mi mt hng trn bn d tr ch do mt nh cung cp cung ng . Mi n hng c th cha nhiu mt hng do nhiu phn xng d tr. Trong n hng khng c thng tin v phn xng d tr mt hng v vy h t hng cn phi ghi li mi lin quan gia cc d tr vi cc n hng, thng tin c t trong tp d tr/n hng.

B phn pht hng : C nhim v nhn hng t nh cung cp gi n ri pht hng cho cc phn xng. B phn ny cng s dng mt my tnh ring c h nhn/pht hng. Hng ho c nh cung cp gi ti c km theo phiu giao hng c xp vo kho. Ni dung ca phiu giao hng c lu vo tp nhn hng. Ch : Mi phiu giao hng c th cha nhiu mt hng khc nhau, c t t nhiu n hng khc nhau cho nh cung cp . V vy trong phiu pht hng phi ghi r n t hng yu cu cho mi mt hng.Thng tin trn phiu giao hng khng c thng tin v ngi s dng hng (Phn xng), b phn pht hng cha bit ngay c a ch pht hng m phi qua b phn i chiu n hng v d tr.

B phn i chiu th cng: C nhim v i chiu cc thng tin tm ra a ch pht hng. Hng ngy hng b phn pht hng in ra mt danh sch nhn hng trong ngy gi cho b phn i chiu. ng thi, hng ngy b phn i chiu nhn mt danh sch n hng t b phn mua hng. B phn i chiu s khp hai loi danh sch ny tm cc phn xng d tr lng hng nhn v. Sau khi i chiu, b phn lp mt phiu i chiu gi cho b phn nhn hng b phn ny tin hnh pht hng cho cc phn xng. Ngoi ra b phn i chiu nhn ho n t nh cung cp, i chiu vi hng v v danh sch n hng nu khp thng bo cho ti v thanh ton tin, ngc li nu khng khp th trao i li vi nh cung cp.

3. Cho m hnh phn r chc nng ca h thng hot ng tn dng trong mt ngn hng. Hy v m hnh lung d liu ca h thng.

Hot ng tn dng Cho vay Nhn n vay Duyt n Tr li n Thu n Xc nh loi tr Ghi nhn tr ng hn Ghi nhn tr sai hn

CHNG 4 PHN TCH V THIT K D LIU 1. TNG QUAN Tt c mi h thng u phi s dng mt c s d liu ca mnh, c th l mt c s d liu c hoc mt c s d liu c xy dng mi. Cng c nhng h thng s dng c c s d liu c v mi. Vic phn tch v thit k c s d liu cho mt h thng c th tin hnh ng thi vi vic phn tch v thit k h thng hoc c th tin hnh ring. Vn t ra l cn xy dng mt c s d liu gim c ti a s d tha d liu ng thi phi d khi phc v bo tr. 1.1. Cc khi nim C s d liu (CSDL): CSDL my tnh l mt kho cha mt b su tp c t chc cc file d liu, cc bn ghi v cc trng.

H qun tr c s d liu (HQTCSDL) l mt phn mm iu khin mi truy nhp i vi CSDL.

Ngi s dng

H Giao din qun tr CSDL C s d liu

Cc HQTCSDL c phn loi theo m hnh d liu nh sau:

Cc HQTCSDL phn cp ng vi m hnh phn cp (VD: IMS ca IBM) Cc HQTCSDL mng ng vi m hnh mng (VD: IDMS ca Cullinet Software) Cc HQTCSDL quan h ng vi m hnh quan h (VD: ORACLE ca Oraccle, DB2 ca IBM, Access v SQL server ca Microsoft) Cc HQTCSDL hng i tng ng vi m hnh hng i tng (VD: Jasmine, )

1.2. Cc bc tin hnh phn tch v thit k CSDL Phn tch bc ny c lp vi cc h qun tr CSDL.

 Xc nh cc yu cu v d liu: Phn tch cc yu cu d liu ca h thng xc nh cc yu cu v d liu. M hnh ho d liu: Xy dng m hnh thc th lin kt biu din cc yu cu v d liu.
Thit k c s d liu quan h Thit k logic CSDL: c lp vi mt h qun tr CSDL.

Xc nh cc quan h: Chuyn t m hnh thc th lin kt sang m hnh quan h. Chun ho cc quan h: chun ho cc quan h v dng chn t nht l chun 3 (3NF)

Thit k vt l CSDL: da trn mt h qun tr CSDL c th.

Xy dng cc bng trong CSDL quan h: quyt nh cu trc thc t ca cc bng lu tr trong m hnh quan h. H tr cc ci t vt l trong CSDL: ci t chi tit trong HQTCSDL la chn.

2. M HNH THC TH LIN KT 2.1. Mc ch M t th gii thc gn vi quan nim, suy ngh ca ta. y l m hnh tt vi lng thng tin t nht, m t th gii d liu y nht
Vic xy dng m hnh nhm thnh lp mt biu cu trc d liu bao

gm d liu cn x l v cu trc ni ti ca n.
V d mt m hnh thc th lin kt

Nh cung cp

Mt hng

n hng

Nh CC/Mt hng

4.1. M hnh lin kt thc th ca vic bn hng

2.2. Cc thnh phn M hnh thc th lin kt cn gi l m hnh d liu logic hoc s tiu chun. N c xy dng dng bn kiu khi xy dng: thc th, kiu thc th, thuc tnh, lin kt a. Thc th Mt thc th l khi nim ch mt i tng, mt nhim v, mt s kin trong th gii thc hay t duy c quan tm trong qun l. Mt thc th tng ng vi mt dng trong bng no VD: sinh vin L An, n hng s 123, ... b. Kiu thc th - Kiu thc th l vic nhm t nhin mt s thc th li, m t cho mt loi thng tin ch khng phi l bn thn thng tin. Kiu thc th thng l tp hp cc thc th c cng bn cht. Tn kiu thc th: l mt danh t. - V d: L An l mt thc th, c quan tm ti v anh ta ang hc ti mt trng i hc A, tc anh ta l mt sinh vin. SINH VIN l mt kiu thc th v n m t cho mt s thc th v da trn thng tin c lu gi. - Kiu thc th c biu din dng hnh ch nht Tn kiu thc th SINH VIN

Ch : Mt cch gi khc ca Kiu thc th - Thc th l Thc th - Th hin ca thc th. V d: c th ni kiu thc th SINH VIN c cc thc th L An, Hong Th H Hay thc th SINH VIN c cc th hin L An, Hong Th H, Bi tp: Tm cc kiu thc th trong h thng qun l bn xe (Khch hng, V, Phng tin, Nh cung cp, n hng) c. Lin kt v kiu lin kt - Lin kt (cn gi l quan h) l s kt hp gia hai hay nhiu thc th phn nh s rng buc trong qun l. c bit: Mt thc th c th lin kt vi chnh n ta thng gi l t lin kt. Gia hai thc th c th c nhiu hn mt lin kt.

- Kiu lin kt l tp hp cc lin kt c cng bn cht. Cc kiu lin kt cho bit s th hin ln nht ca mi thc th tham gia vo lin kt vi mt th hin ca mt thc th khc. C ba kiu lin kt: mt - mt, mt - nhiu, nhiu nhiu. Lin kt mt mt (1-1): Mi th hin ca thc th A quan h vi mt th hin ca thc th B v ngc li. K hiu: V d: Mt sinh vin c mt lun vn. Mt lun vn thuc v mt sinh vin. c Lun vn
Lin kt mt nhiu (1-N)

thuc v

SINH VIN

Mi th hin ca thc th A quan h vi nhiu th hin ca thc th B. Ngc li mi th hin ca thc th B quan h vi ch mt th hin ca thc th A. K hiu:

V d: Mt khoa c nhiu sinh vin. Mt sinh vin thuc v mt khoa. khoa thuc v
SINH VIN

Lin kt nhiu nhiu (N-N)

Mi th hin ca thc th A quan h vi nhiu th hin ca thc th B. Ngc li mi th hin ca thc th B quan h vi nhiu th hin ca thc th A. K kiu V d: Mt gio vin dy nhiu sinh vin. Mt sinh vin c dy bi nhiu gio vin.
c dy bi

Gio vin

Dy

SINH VIN

- Loi thnh vin: l iu kin mt th hin ca thc th tham gia vo lin kt vi mt thc th khc. N c th l bt buc hay tu chn trong quan h. Cc loi thnh vin cho bit s th hin nh nht ca mi thc th tham gia vo lin kt vi mt th hin ca mt thc th khc. K hiu: Tu chn Bt buc

V d: Tu chn (t nht 0) mt gio vin c th dy khng, mt hoc nhiu mn hc. Bt buc(t nht 1) mt mn hc cn phi c mt hoc nhiu gio vin dy.
c dy bi

Gio vin dy Ch :

Mn hc

- M hnh d liu khng ch l cng c phn tch thit k m cn nh mt phng php kim tra cht ch cc yu cu nghip v ca ngi s dng. Lin kt mt - nhiu biu th rng buc l mt phn ca m t yu cu nghip v : Khi chiu mt nhiu l m, khng xc nh (khch hng c th c nhiu n hng) th chiu t nhiu sang mt l hon ton xc nh (mt n hng phi thuc v mt khch hng). - Nu hai thc th c quan h mt - mt thng c t l do coi chng nh hai bng tch bit => ngi ta thng gp hai thc th lm mt bng vi mi dng di hn. - Nu hai thc th c quan h nhiu - nhiu th khng c s khc bit v bn cht gia cc chiu (khng ni ln c k thng tr) => t khi c s dng. Tm li trong ba kiu lin kt trn, lin kt mt nhiu l quan trng hn c v hu nh cc mi quan h trong m hnh thc th lin kt u l mt nhiu. Bi tp: Xc nh cc lin kt ca cc kiu thc th trong h thng qun l bn xe Khch hng - V (1-n); V - Phng tin (n-1); n hng- Nh cc(n-1); n hng-Phng tin (1-n)

d. Thuc tnh - Thuc tnh l gi tr th hin mt c im no ca mt thc th hay mt lin kt. Mi thuc tnh c mt tp gi tr gi l min gi tr ca thuc tnh . K hiu min gi tr ca thuc tnh A l D(A). - V d: Thc th SINH VIN c cc thuc tnh nh: M SV, tn SV, ngy sinh, gii tnh, a ch, - Cc kiu thuc tnh : Thuc tnh nh danh (cn gi l nh danh thc th, i khi cn gi l thuc tnh kho): L mt hoc mt s thuc tnh m gi tr ca n cho php phn bit cc thc th khc nhau. Mt thc th bao gi cng c xc nh mt thuc tnh nh danh lm c s phn bit cc th hin c th ca n. V d : S hiu khch hng, M mt hng, M sinh vin,... Thuc tnh m t: L cc thuc tnh m gi tr ca chng ch c tnh m t cho thc th hay lin kt m thi. Hu ht cc thuc tnh trong mt kiu thc th u l m t. Mt s thuc tnh m t c bit: Thuc tnh tn gi l thuc tnh m t ch tn cc i tng thuc thc th. Thuc tnh tn gi phn bit cc thc th (tch cc thc th). Thuc tnh kt ni (thuc tnh kho ngoi): l thuc tnh ch ra mi quan h gia mt thc th c v mt thc th trong bng khc. Thuc tnh kt ni ging thuc tnh m t thng thng trong thc th cha n nhng n li l thuc tnh kho ca mt thc th trong bng khc. V d:
Sinh vin M SV H tn SV Ngy sinh Lp Qu qun Kiu thc th Thuc tnh nh danh Thuc tnh tn gi Thuc tnh m t Thuc tnh kt ni Lun vn M lun vn Tn lun vn GVHD M SV

2.3. Xy dng m hnh thc th lin kt ca h thng

a. Cc bc tin hnh B1: Xc nh cc thc th v cc nh danh thc th

Xc nh cc thc th l cc mc thng tin cn thit cho h thng v h

thng cn lu gi. Tm cc thc th t ba ngun :

Thng tin ti nguyn: con ngi, kho bi, ti sn (VD: nh cung cp, mt hng, kho...) Thng tin giao dch: l cc lung thng tin n t mi trng v kch hot mt chui hot ng ca h thng (VD: n hng (mua,bn), d tr, phiu yu cu,...) Thng tin tng hp: thng di dng thng k lin quan n cc k hoch hoc kim sot (VD: d ton chi tiu, tnh lng...)

Ghi li cc tn ng ngha ca thc th trong t in d liu. Kim tra rng mi thc th tho mn:

Tn gi l danh t. C nhiu th hin. C duy nht mt nh danh. C t nht mt thuc tnh m t. C quan h vi t nht mt thc th khc.

B2: Xc nh lin kt gia cc thc th

Thit lp s tn ti ca lin kt (V ng thng v t tn quan h ti

hai u)
Xc nh loi lin kt (1-1, 1-N, N-N) v loi thnh vin (tu chn hay

bt buc).
Tch lin kt N-N thnh hai lin kt 1-N vi mt thc th kt hp. Khi

thc th kt hp s c nh danh c to thnh t hai thuc tnh nh danh ca cc thc th ban u. V d :

Hnh 4.3. Tch lin kt n-n gia Gio vin v Mn hc B3: Xc nh cc thuc tnh m t cho cc thc th
Mi thuc tnh ch xut hin mt ln trong thc th tng ng. Nu khng chc chn l thuc tnh hay thc th cn tip tc nghin cu

v phn tch n.
Ch : Khi mt thuc tnh ca thc th A c nhiu gi tr ta s m hnh

ho thuc tnh l mt thc th B c quan h ph thuc vi thc th A. nh danh ca thc th B s bao gm cc thuc tnh nh danh ca thc th A v mt s thuc tnh khc ca thc th B. Lin kt gia thc th A v thc th B c gi l lin kt ph thuc. V d: Mt nhn vin c th c nhiu trnh ngoi ng vi cc ngn ng khc nhau. Khi trnh ngoi ng ca nhn vin khng c m hnh ho l mt thuc tnh m c m hnh ho l mt thc th nh sau: Nhn vin m NV h tn ngy Trnh nn m NV ngoi ng trnh

nh danh ca thc th TRNH NN gm hai thuc tnh m NV v ngoi ng. b. V d Mt cng ty thng mi Y chuyn kinh doanh cc mt hng in t. Cng ty nhp cc mt hng t cc nh cung cp khc nhau. Chi tit v cc mt hng gm c: m hng (duy nht), tn hng v cc m t mt hng. Cng ty cng cn lu gi thng tin v cc nh cung cp nh tn, a ch, in thoi, fax. Mi nh cung cp c mt m duy nht. Mi nh cung cp c th cung cp nhiu mt hng nhng mi mt hng ch c cung cp t mt nh cung cp. Cc mt hng c lu gi trong cc kho. Mi kho hng c mt din tch khc nhau v ch cha mt loi mt hng. Cng ty c nhiu ca hng i l bn cc mt hng. Hng c cung cp cho cc ca hng thng qua cc cc phiu xut. Thng tin trn mi phiu xut cn c m s ca hng nhn hng, ngy xut, thng tin v cc mt hng c xut nh tn hng, s lng, n gi, thnh tin. Yu cu: V m hnh thc th lin kt ca h thng.
Xc nh cc thc th, nh danh thc th v cc thuc tnh m t:

HNG - m hng, tn hng, n gi, s lng, m t NH CUNG CP m NCC, tn NCC, a ch, in thoi, fax KHO s kho, din tch, m t PHIU XUT s phiu, ngy xut, s ca hng CA HNG - s ca hng, a im, m t Xc nh lin kt gia cc thc th

Mt mt hng cn c cung cp bi mt nh cung cp. Mt nh cung cp cn cung cp mt hoc nhiu mt hng. Mt mt hng cn c lu gi trong mt kho. Mi kho lu gi 0 hoc mt loi hng. Mt mt hng c xut trong 0, 1 hoc nhiu phiu xut. Mt phiu xut c th xut 1 hoc nhiu mt hng. Mt ca hng nhn c 0, 1 hoc nhiu phiu xut. Mi phiu xut cn c xut cho ch mt ca hng.

V m hnh thc th lin kt

Hnh 4.4. M hnh lin kt thc th ca h thng bn hng trong cng ty Y

Quan h N-N gia HNG v PHIU XUT c th c tch thnh 2 quan

h 1-N vi thc th kt hp DNG PHIU XUT nh sau:

Hnh 4.5. Tch lin kt nhiu nhiu gia Hng- Phiu xut 3. M HNH QUAN H 3.1. Khi nim a. Quan h M hnh CSDL quan h hay ngn gn l m hnh quan h c E.F.Codd pht

trin vo u nhng nm 1970. M hnh ny c thit lp trn c s l thuyt tp hp nn n rt d hiu v c s dng rt rng ri trong vic t chc d liu cho cc h thng. - Cc thnh phn trong m hnh quan h gm: Cc quan h - cc b - cc thuc tnh. Tng ng vi cc thnh phn trong m hnh thc th lin kt l: Cc thc th cc th hin ca thc th cc thuc tnh. M hnh thc th lin kt => M hnh quan h => Cc bng trong HQTCSDL. So snh tng ng gia m hnh thc th lin kt, m hnh quan h v h qun tr CSDL chng ta c bng sau: M hnh thc th lin M hnh quan h Cc bng trong h kt QTCSDL Thc th (kiu thc th) Quan h Bng Dng hay bn ghi Ct hay trng Th hin ca thc th B (thc th) Thuc tnh Thuc tnh

V d:
M hnh thc th lin kt:

Sinh vin m SV h tn ngy sinh qu qun lp

Thc th Th hin ca thc th SV01 V Th Lan 12/3/1985 H Ni T5_K2 SV41 ng Nht Minh 1/8/1981 Thi Bnh T4_K4

Biu din quan h di dng bn ghi logic:

Quan h SINH VIN (m SV, h tn, ngy sinh, qu qun, lp) Cc b: (SV01, V Th Lan, 12/3/1985, H Ni, T5_K2) (SV41, ng Nht Minh, 1/8/1981, Thi Bnh, T4_K4)

 Biu din quan h di dng bng:

SINH VIN m SV SV01 SV41 Ch :

h tn V Th Lan

ngy sinh 12/3/1985

qu qun H Ni Thi Bnh

lp T5_K2 T4_K4

ng Nht Minh 1/8/1981

Cc b trong mt quan h khng c trng nhau. Thuc tnh c xc nh bi tn, th t ca cc thuc tnh trong quan h l

khng quan trng. Trong mt quan h, tn cc thuc tnh phi khc nhau (cc min gi tr ca cc thuc tnh khng nht thit khc nhau) b. Kho
Kho chnh: Kho chnh ca mt quan h (Primary Key-PK) l mt hoc mt

nhm thuc tnh xc nh duy nht mt b trong quan h. Kho chnh ca quan h l nh danh ca thc th tng ng. Trong quan h cc thuc tnh thuc kho chnh c gch chn v c gi l cc thuc tnh kho. V d: SINH VIN (m SV, h tn, ngy sinh, qu qun, lp) m SV l kho chnh ca quan h SINH VIN. Khi chn kho chnh cn phi xem xt cc tiu chun sau: kho chnh phi xc nh c duy nht mt b trong quan h, phi c s thuc tnh t nht, phi khng thay i theo thi gian.
Kho ghp: Kho ghp l kho c t hai thuc tnh tr ln.

V d: GING DY(m GV, m MH, ngy bt u, ngy kt thc) kho chnh ca quan h GING DY l mt kho ghp gm hai thuc tnh m GV v m MH.
Kho ngoi: Mt kho ngoi c s dng thit lp mt mi quan h.

l thuc tnh m t ca quan h ny nhng ng thi li l thuc tnh kho trong quan h khc. Trong quan h cc thuc tnh kho ngoi c in nghing hoc gch chn bng nt t. V d: LP (tn lp, khoa, phng hc) SINH VIN (m SV, h tn, ngy sinh, qu qun, tn lp) tn lp l

kho ngoi ca quan h SINH VIN

Kho gi: L thuc tnh do con ngi t ra lm kho chnh. Thuc tnh

ny khng m t c im ca cc i tng quan tm m ch c tc dng xc nh duy nht i tng . V d: m SV, s ho nThng thng khi kho chnh c t 3 thuc tnh tr ln ngi ta thng t ra mt kho gi lm kho chnh tin li hn trong vic truy vn d liu. - Rng buc thc th: l mt rng buc trn kho chnh. N yu cu kho chnh phi ti thiu, xc nh duy nht v khng null. (Gi tr null tc l khng c gi tr. N khc vi gi tr 0 hay du cch.) - Rng buc tham chiu (rng buc kho ngoi): lin quan n tnh ton vn ca mi quan h tc l lin quan n tnh ton vn ca kho ngoi. Mt rng buc tham chiu yu cu mt gi tr kho ngoi trong mt quan h cn phi tn ti l mt gi tr kho chnh trong mt quan h khc hoc l gi tr null. V d: trong quan h sau: SINH VIN m SV SV01 SV52 SV34 Bn ghi m ci LP tn lp T1_K3 T3_K4 phng hc 302 414 tn SV th Cc V Thu H Hong Anh T4-K7 tn lp T1-K3

Tn lp l T4-K7 trong quan h SINH VIN khng c trong quan h LP v vy n vi phm rng buc tham chiu.
Cc rng buc c nh ngha bi ngi dng: y l cc rng buc lin

quan n min gi tr ca d liu thc t. 3.2. Cc dng chun a. Ph thuc hm - Trong mt quan h R, thuc tnh B ph thuc hm vo thuc tnh A (hay thuc tnh A xc nh hm thuc tnh B) k hiu AB nu vi mi gi tr ca thuc tnh A

xc nh mt gi tr duy nht ca thuc tnh B. V d: M SV->Ngy sinh M SV 1234 1235 1237 1236 Ngy sinh 1/2/78 15/5/81 30/12/80 1/2/78

- Ph thuc hm gia nhiu thuc tnh: thuc tnh B ph thuc hm vo cc thuc tnh A1 v A2 k hiu{A1,A2} B nu vi mi cp gi tr ca A1 v A2 xc nh duy nht mt gi tr ca B. V d: {S ho n, M hng}-> S lng S ho n M hng 1234 1234 1235 1235 1236 P1 P2 P1 P2 P1 S lng 50* 70 50* 30 80

Ch : A1-> {A2,A3} A1-> A2 v A1-> A3 {A1,A2}-> A3 A1-> A3 v A2-> A3 - Cc loi ph thuc hm Ph thuc hm y : Thuc tnh B gi l ph thuc y vo tp thuc tnh A (c t 2 thuc tnh tr ln) nu n ch ph thuc hm vo A v khng ph thuc hm vo bt c tp con no ca A. Ngc li B gi l ph thuc hm b phn vo tp thuc tnh A.
Ph thuc hm bc cu: Nu c A1 -> A2 v A2 -> A3 th A1 -> A3. Khi

A3 c gi l ph thuc bc cu vo A1. - nh ngha kho theo quan nim ph thuc hm : Trong quan h R, tp cc thuc tnh K l kho ca quan h nu c K -> Bi vi Bi l tt c cc thuc tnh cn li.

b. Cc dng chun - Dng chun 1 (1NF): Mt quan h l dng chun 1 nu ton b cc min thuc tnh u l cc min n v khng tn ti nhm thuc tnh lp. Mt thuc tnh A l thuc tnh lp nu vi mt gi tr c th ca kho chnh c nhiu gi tr ca thuc tnh A kt hp vi kho chnh ny. V d: Kho chnh l M SV. Nhm thuc tnh lp l Mn hc v im. M SV Tn SV Mn hc im Mn hc im 135 136 140 Anh Bnh Lan SA1 SA2 SD 5 6 8 SA2 SD 7 5

- Dng chun 2 (2NF): Mt quan h dng chun 2 nu n dng chun 1 v khng tn ti ph thuc hm b phn vo kho. V d: Cho mt quan h: R (A, B, C, D, E)

Kho chnh l A,B Cc ph thuc hm: {A,B} -> D; A -> C; (Ph thuc hm b phn vo kho)

D -> E * Ch : Quan h c kho chnh l mt thuc tnh lun dng chun 2 - Dng chun 3 (3NF): Mt quan h dng chun 3 nu n dng chun 2 v khng tn ti ph thuc hm bc cu vo kho (hay ph thuc hm gia cc thuc tnh khng kho). V d: Cho mt quan h: R (A, B, D, E) Kho chnh l A,B Cc ph thuc hm: {A,B} -> D; D -> E (Ph thuc hm gia cc thuc tnh khng kho) 4. THIT K LOGIC CSDL C hai hng tip cn m hnh ho d liu:

 V m hnh thc thc lin kt Cch tip cn t trn xung (Top - down):

xy dng m hnh thc th lin kt cn xc nh mt cch trc gic cc i tng quan trng m mt h thng cn phi lu tr nh d liu ( l cc thc th) v xc nh cc thuc tnh m t cho cc thc th cng vi quan h gia cc thc th. Nu p dng ng cc lut trong m hnh thc th lin kt th ta s c cc quan h c chun ho.
Chun ho Cc tip cn t di ln (Bottom - up): chun ho cn nhm

tt c cc thuc tnh lin quan ca h thng vo trong mt quan h. p dng cc lut chun ho tch quan h thnh cc quan h c cu trc tt hn gim bt d tha d liu.

** Mi cch tip cn u c u im v nhc im ring v vy trong thc t

ngi ta thng phi hp c hai cch tip cn ny c c mt m hnh d liu chnh xc nht. Kt qu cui cng ca phn thit k logic CSDL l tp cc bn ghi logic biu din cc quan h trong CSDL. 4.1. Chuyn i t m hnh thc th lin kt thnh cc bn ghi logic a. Cc lut chuyn i

Mi thc th trong m hnh thc th lin kt tr thnh mt quan h. Mi thuc tnh trong m hnh thc th lin kt tr thnh mt thuc tnh trong quan h tng ng. nh danh thc th trong m hnh thc th lin kt tr thnh kho chnh trong quan h tng ng. Nu kho chnh khng p ng c cc tiu chun v tnh ti thiu, tnh xc nh duy nht v tnh n nh th a vo mt kho gi lm kho chnh. Thi hnh cc lin kt thng qua vic t kha ngoi vo quan h
Vi lin kt 1-1: t kho chnh ca mt trong hai quan h vo quan h

kia lm kho ngoi. V d: Vi m hnh thc th lin kt Cng nhn m CN h tn ngy mc cng My s my

Ta c cc quan h: CNG NHN (m CN, h tn, ngy sinh, s my) MY (s my, mc, cng sut) Hay: CNG NHN (m CN, h tn, ngy sinh) MY (s my, mc, cng sut, m CN) Vi lin kt 1-N: t kho chnh ca quan h u mt vo quan h u nhiu lm kho ngoi. V d: Vi m hnh thc th lin kt Sinh vin m SV h tn ngy Ta c cc quan h: Lp tn lp phng hc SINH VIN (m SV, h tn, ngy sinh, tn lp) LP (tn lp, phng hc)
Vi lin kt N-N: Cn tch thnh quan h 1-N ri mi chuyn thnh

quan h. Khi quan h tng ng vi thc th kt hp s c kho ghp v mi thuc tnh kho ca quan h ny l mt kho ngoi. V d: Vi m hnh thc th lin kt

Hnh 4.6. M hnh lin kt thc th gia Gio vin Mn hc Ta c cc quan h: GIO VIN (m SV, tn GV, i ch, in thoi) MN HC (m MH, tn MH, s trnh) GING DY (m GV, m MH, ngy bt u)
Mt s lin kt c bit:

T lin kt:

V d: Mi nhn vin c khng hoc mt ngi qun l (gim c khng c ngi qun l no). Mi nhn vin c th qun l 0, 1 hay nhiu nhn vin.

Hnh 4.7. T lin kt ca thc th ca nhn vin Ta c mt quan h: NHN VIN (m NV, h tn, ngy sinh, gii tnh, a ch, m NV qun l)

Trong M NV qun l l mt m NV no . Lin kt ph thuc V d: Mt mt hng c nhiu gi khc nhau trong nhng giai on khc nhau. Ta c cc quan h: MT HNG (M hng, Tn hng) GI (M hng, Ngy bt u, n gi) b. V d Chuyn m hnh thc th lin kt sau thnh cc bn ghi logic biu din cc quan h:

Hnh 4.8. M hnh lin kt thc th ca h thng bn hng trong cng ty Y Cc bn ghi logic m t cc quan h trong cng ty thng mi Y: NH CUNG CP ( m NCC, tn NCC, a ch, in thoi, fax) HNG (m hng, tn hng, n gi, s lng, m t, m NCC, s kho) KHO (s kho, din tch, m t) PHIU XUT (s phiu, ngy xut, s ca hng) DNG PHIU XUT (m hng, s phiu, s lng xut) CA HNG (s ca hng, a im, m t) 4.2. Chun ho quan h

a. Cc bc tin hnh:
B1. T mt biu mu (ti liu xut: ho n, chng t,) ly ra mt danh

sch cc thuc tnh cho quan h cha c chun ho (dng chun 0). Mi tiu trong biu mu l mt thuc tnh. B qua phn u v phn di cng (mt s ghi ch, ch k ) ca biu mu. Khng ly cc thuc tnh c suy din t nhng thuc tnh khc (nh thnh tin = n gi x s lng) v cc thuc tnh trnh by nh s th t nu c. B sung thm mt s thuc tnh nh danh tng ng vi mt s thuc tnh tn gi cha c nh danh nu cn thit. Xc nh nhm thuc tnh lp, cc ph thuc hm gia cc thuc tnh.
B2. Chun ho v dng chun 1 (1NF): Tch nhm thuc tnh lp. Tch cc thuc tnh khng nm trong nhm lp thnh mt quan h

(R1). Xc nh kho chnh ca quan h ny.

Cc thuc tnh ca nhm lp v kho chnh ca quan h trn (R1) to

thnh mt quan h (R2). Xc nh kha chnh cho quan h R2 (kho chnh ca R2 s l mt kho ghp gia kho ca R1 v mt thuc tnh khc trong R2)
V d: R{A, B, C, D, E} v kho l {A}. Tn ti nhm thuc tnh lp

{C,D} th tch thnh 2 quan h R1{A, B, E} v R2{A,C,D}.

B3. Chun hon v dng chun 2 (2NF): Loi b ph thuc b phn vo kho

(ch p dng vi cc quan h c kho ghp.

Tch cc thuc tnh tham gia vo ph thuc hm c xc nh bi

mt phn ca kho vo mt quan h mi (R3). Kho chnh ca quan h l thuc tnh xc nh hm.
Phn cn li vi kho chnh ca quan h trn (R3) l mt quan h gi

nguyn kho chnh nh quan h ban u.

V d: R{A, B, C, D} v kho l {A,B}. Tn ti ph thuc hm A C

th tch thnh 2 quan h R1{A,C} v R2{A, B, D}.

 B4. Chun ho v dng chun 3(3NF): Loi b ph thuc hm gia cc thuc

tnh khng kho.

Tch cc thuc tnh tham gia vo ph thuc hm gia cc thuc tnh

khng kho vo mt quan h mi (R4). Kho chnh ca quan h l thuc tnh xc nh hm.
Phn cn li v kho chnh ca quan h trn (R4) l mt quan h gi

nguyn kho chnh ca quan h ban u.

V d: R{A, B, C, D} m kho l {A,B}. Tn ti ph thuc hm C D

th tch thnh 2 quan h R1{C, D} v R2{A, B, C} b. V d Hy xy dng m hnh d liu cho h thng t mu phiu xut ca cng ty thng mi Y di y. - Danh sch thuc tnh: s PX, ngy, s i l, a ch, tn hng, n v tnh, n gi, s lng. - B sung thm thuc tnh m hng. - Ph thuc hm: (quy nh gi bn ca mt hng khng thay i) s PX -> ngy, m KH s i l -> a ch m hng -> tn hng, n v tnh, n gi {s PX, m hng }-> s lng - Kho chnh: s PX.
Nhm lp (*): m hng, tn hng, n v tnh, n gi, s lng.

Chun ho quan h:

0NF s PX ngy s i l a ch *m hng *tn hng *n v tnh *n gi *s lng

1NF s PX ngy s i l a ch

2NF s PX ngy s i l a ch

3NF s i l a ch s PX ngy s i l m hng tn hng n v tnh n gi s PX m hng s lng

Tn gi I L

PHIU XUT

s PX m hng tn hng n v tnh n gi s lng

m hng tn hng n v tnh n gi s PX m hng s lng

HNG

HNG XUT

Cc bn ghi logic biu din cc quan h: I L (s i l, a ch) PHIU XUT (s PX, ngy, s i l) HNG (m hng, tn hng, n v tnh, n gi) HNG XUT (s PX, m hng, s lng xut) 4.3. Hon thin m hnh CSDL logic a. Mt s quy tc Sau khi tin hnh theo hai hng khc nhau: xy dng m hnh thc th lin kt v chun ho d liu chng ta s c hai tp bn ghi logic khc nhau ca cng mt h thng. Khi cn phi kt hp li c mt m hnh CSDL logic thng nht cho h thng. Mt s nguyn tc kt hp: Kim tra s thng nht v tn gi ca cc quan h v cc thuc tnh trong hai kt qu. Nu cng tn nhng khc ngha th phi t li tn cho khc nhau. Nu cng ngha nhng khc tn th phi t li tn cho ging nhau.
Ly tt c cc quan h khc nhau t hai kt qu.

 Vi hai quan h trng nhau th ly tt c cc thuc tnh c trong hai

quan h t hai kt qu. b. V d: Trong v d phn 1 ta thu c tp cc bn ghi logic m t cc quan h trong h thng cng ty thng mi Y l: Nhm 1: NH CUNG CP ( m NCC, tn NCC, a ch, in thoi, fax) HNG (m hng, tn hng, n gi, s lng, m t, m NCC, s kho) KHO (s kho, din tch, m t) PHIU XUT (s phiu, ngy xut, s ca hng) DNG PHIU XUT (m hng, s phiu, s lng xut) CA HNG (s ca hng, a im, m t) Trong v d phn 2 ta thu c tp cc bn ghi logic m t cc quan h trong h thng cng ty thng mi Y l: Nhm 2: I L (s i l, a ch) PHIU XUT (s PX, ngy, s i l) HNG (m hng, tn hng, n v tnh, n gi) DNG PHIU XUT (s PX, m hng, s lng xut) Ta thy
Trong nhm 1 c thc th CA HNG v nhm 2 c thc th I L

l hai thc th khc tn nhng cng ngha.

Thuc tnh s phiu v s PX, thuc tnh ngy xut v ngy l cng

ngha. ** Kt qu thit k logic CSDL ca h thng cng ty thng mi Y l: NH CUNG CP ( m NCC, tn NCC, a ch, in thoi, fax) HNG (m hng, tn hng, n v tnh, n gi, s lng, m t, m NCC, s kho) KHO (s kho, din tch, m t) PHIU XUT (s phiu, ngy xut, s i l)

DNG PHIU XUT (m hng, s phiu, s lng xut) I L (s i l, a ch i l, m t) 5. THIT K VT L CSDL 5.1. Cc vn lin quan khi thit k vt l CSDL Phn thit k vt l CSDL s ph thuc vo mt HQTCSDL m bn s s dng ci t CSDL. Chng ta cn chuyn t cc bn ghi logic vi cc thuc tnh thnh cc quan h c biu din di dng bng vi cc trng hay cc ct c ci t trong mt HQTCSDL c th.
Vi mi bng cn ch r:
Kho chnh (c th gm mt hay nhiu thuc tnh). M t ca tt c cc ct (trng).

Vi mi ct (trng) cn phi c:
Mt tn duy nht (trong bng lu gi n). Mt m t ngn gn. Mt kiu d liu (v d: integer, char, date, logical, ph thuc vo

HQTCSDL c th ci t CSDL)
Mt kch thc (mc nh hay ch r tu tng kiu d liu) Ch : tn ca bng, ct khng nn qu di, cn ngha v thng

khng c du.
Cc ct (trng) tu chn v cc ct (trng) bt buc:
Nu ct l bt buc th ngi s dng cn phi cung cp mt gi tr cho

ct ny trong mi dng (bn ghi) thm vo bng khi cp nht CSDL. Ct s cn phi c ch r l NOT NULL
Nu ct l tu chn th n c th nhn gi tr null.

Ch : c th lu tr mt gi tr 0 cho mt ct tu chn khi n khng c gi tr nhng cch ny khng phi l cch hay.
Kho chnh v cc kho ngoi
Hu ht cc HQTCSDL hin i cho php ch r kho chnh, kho

ngoi khi nh ngha cc bng.

 Nu cc HQTCSDL khng cho php nh ngha t ng th cn phi

ch r. Kho chnh cn phi duy nht v not null. Kho ngoi cn phi lin quan ti mt th hin ca kho chnh c hoc l nhn gi tr null.
Gi tr hp l v gi tr mc nh

V d: Mt m KH c nh ngha nm trong khong t 1 n 1000 (gi tr hp l). Gi tr mc nh cho s lng bn l 1 (gi tr mc nh).
Thun li ca vic ch r gi tr hp l l n s c gn vo trong tt c

cc chng trnh khi lp trnh. m bo s thng nht trong vic kim tra tnh ng n ca d liu.
Gi tr mc nh c th c s dng gim bt vic g my cho ngi

s dng. N gip cho vic nhp d liu nhanh hn v gim bt li.

Kho gi
tng tc tm kim, tit kim khng gian nh v gim li cc kho

cn phi ngn. Nu mt vi kho qu di cn phi thay chng bng mt kho gi.

C hai vn khi a ra mt kho gi: Cn phi thit lp mt k thut sinh t ng cc gi tr duy

nht cho kho (sinh kho t ng)

Cn phi cung cp mt rng buc duy nht cho cc nh danh t

nhin ngn chn vic lu tr mt vi bn ghi cho cng mt thc th c cng mt d liu nhng ch khc nhau v gi tr kho.
Cc quan h

Cc quan h gia cc bng s c thit lp bi cc kho ngoi. Cn phi m bo l ci rng buc kho ngoi s c ci t.

5.2. Xem xt hiu sut thc thi CSDL Cn phi nh gi vic thc thi CSDL, l tnh hp l ca thi gian p ng cc cu hi truy vn. Chy th CSDL vi mt tp ln cc bn ghi trong mi trng thc t. M phng mt s ngi dng cng thc hin mt truy vn trong CSDL a

ngi s dng. Chy trn ln mt s chc nng vi thi gian quy nh. a. Ch s - Xc nh mt s ch s trong CSDL l mt vn quan trng cn phi quan tm khi thit k CSDL
Theo quy lut chung cn phi c Mt ch s duy nht cho mi kho chnh Mt ch s trn mi kho ngoi Nhng d liu c truy nhp thng xuyn cng cn phi to ch

s
Vi ch s ghp trn nhiu ct cn phi cung cp th t cc ct.

- u v nhc im ca ch s
u im

Tng tc tm kim v khi phc cc bn ghi. C hiu sut cao trong vic truy nhp nhiu bng. To cc cch sp xp khc nhau trn cng mt bng. To nhiu mc sp xp bng cch to mt ch s trn mt s ct.

Nhc im

Cn nhiu khng gian nh hn lu gi cc ch s. Tn thi gian cp nht tt c cc ch s khi cp nht d liu.

b. Ph v chun i khi chng ta cn cn nhc a mt s d tha d liu vo c s d liu tng tc truy vn. Khi c th chng ta ph v dng chun ca cc quan h c chun ho. - Phn r: Cn c vo yu cu s dng nu c nhng ct thuc tnh hay dng v t dng hoc v mt l do no (v d bo mt) th phn r chng ra. Nhng ct thuc tnh hay dng cho vo cng mt bng. V d: Quan h IM THI gm cc thuc tnh SBD, S phch, im. Nhng m bo b mt thng c tch thnh hai bng PHCH (SBD, s phch) v BI

THI (S phch, im) - Gp hai hay nhiu bng khi vic s dng chng thng i lin vi nhau. - Lp li cc ct thuc tnh t cc bng khc nhau, thm mt s ct thuc tnh suy din vo bng(v d: thnh tin, tng tin) nu n c truy vn thng xuyn. - Lp cc bng ch dn cn c vo ng truy nhp v theo cc ct thuc tnh c tn s s dng cao. Thm mt s bng lu tr cc thng tin kt qu truy vn s c s dng li. V d: Trong h thng tuyn sinh v yu cu xem im nhiu nn c th to ra mt tp c cc thuc tnh SBD v im gip cho vic tm kim thng tin c nhanh chng. Trong h thng bn hng c th thm mt s bng h tr cho vic tnh hng tn, tnh thu chi. 5.3. iu chnh thc thi CSDL To cc th tc sao lu v phc hi CSDL.
T chc bo tr v bo mt cho CSDL. Thit lp cc rng buc ton vn cho CSDL. Xc nh khng gian nh cho cc bng CSDL v cc ch s. Thit lp vng nh m cho CSDL Phn cm CSDL, t chc lu tr vt l ti u cho CSDL trn a. m bo iu khin tng tranh trong CSDL a ngi s dng. To ra cc view ca CSDL cho tng i tng ngi dng. Xc nh s phn tn d liu v x l gia cc client v server trong mt h

thng phn tn. 5.4. V d mt mu thit k NH CUNG CP ( m NCC, tn NCC, a ch, in thoi, fax) HNG (m hng, tn hng, n v tnh, n gi, s lng, m t, m NCC, s kho) KHO (s kho, din tch, m t) PHIU XUT (s phiu, ngy xut, s i l) DNG PHIU XUT (m hng, s phiu, s lng xut)

I L (s i l, a ch i l, m t) *Ch :
Kiu d liu v kch thc ca cc ct kho ngoi cn phi ging ht

kiu d liu v kch thc ca cc ct kho chnh tng ng.

Khi to bng, nu bng A c ct thuc tnh lm kho ngoi trong bng

B th bng A cn phi c to trc bng B.

Khi ci t, cc c tnh nh khun dng, gi tr hp l , kho chnh,

kho ngoi,chnh l cc rng buc ca CSDL. Cc HQTCSDL hin i h tr rt nhiu cho vic ci t cc rng buc ny. Nu mt HQTCSDL no m khng h tr vic ci t cc rng buc ny th cn phi to cc th tc kim tra d liu nhp vo.
i khi trong thc t ngi ta khng s dng rng buc kho ngoi v

mt s l do: v d bit ho n l do nhn vin no lp, thuc tnh m NV c t lm kho ngoi trong bng HO N. Rng buc kho ngoi i hi thng tin v nhn vin ch c xo khi tt c cc ho n lin quan n nhn vin b xo ht. Nhng thc t ngi ta li cn lu tr cc ho n lin quan n nhn vin, trong khi nhn vin ri khi cng ty. V vy trong trng hp ny phi dng mt th tc kim tra khc thay cho rng buc kho ngoi.

Tn bng Tn ct

Ni dung

Kiu liu

dKch Khun thc dng

Gi trGi tr hp Not null mc nh l

Kho chnh

Kho tham bng

ngoi chiuCh s

BNcc

MaNcc

M nh cung cp Tn nh cung cp a ch in thoi

Fax M hng Tn hng n v tnh n gi s lng m t m NCC S kho

Text

N-AAA

Incc_M a Incc_Te n

TenNcc DiaChi Phone

Fax

Text Text Text

Text Integer Text Text LongInteger Integer Text Text Integer

30 50 15
15 2 50 10 4 2 100 5 2 ci >0 0<= x<= 3000

x x 999-999 9999
x x x x x x

BHang

maHang tenHang dvt donGia soLuong moTa maNcc soKho

IH_Ma

x x

bNcc bKho

IH_Ncc IH_Kho

bKho

soKho dienTich moTa

5. BI TP NG DNG Thit k CSDL cho h thng qun l khoa CNTT.

CHNG 5 1 TNG QUAN 1.1. Mc ch

THIT K GIAO DIN GIA NGI V MY

Thit k mi trng giao tip gia ngi s dng v my tho mn iu kin: - D s dng : Giao din d s dng ngay c vi nhng ngi khng c kinh nghim - D hc : Cc chc nng gn gi vi t duy ca ngi s dng h c th nm bt d dng nhanh chng. - Tc thao tc : Giao din khng i hi cc thao tc phc tp hay di dng, h tr cc phm tt, phm nng. - D pht trin : Giao din c xy dng d dng, sn sng p ng cc yu cu thay i ca ngi s dng. 1. 2. Cc loi giao din - Hp thoi: L cc giao din phc v cho vic kim sot h thng, trao i thng tin gia ngi s dng v h thng, kim tra quyn truy nhp (Tn, mt khu), cc hng dn s dng h thng, cc thng bo li s dng hay li h thng nu c... - Mn hnh nhp d liu: l cc khung nhp liu cho php ngi s dng tin hnh nhp d liu cho h thng hay cung cp thng tin cho vic tm kim d liu, a ra cc bo co theo yu cu. - Mn hnh bo co : l cc biu mu hin th cc thng tin c thu thp v tng hp theo yu cu ca ngi s dng. 1.3. Cc nguyn tc chung khi thit k giao din - Lun cung cp thng tin phn hi v cng vic ang tin hnh cho ngi s dng. - Thng tin trng thi : cung cp cho ngi s dng thng tin v phn h thng ang c s dng. Cng vic ti thiu : Hn ch ti a s c gng khng cn thit ca ngi s dng. V d : t cc gi tr thng xuyn s dng hay cc gi tr tt nht c th l ngm nh. 72

- Tr gip : Sn sng cung cp cc tr gip khi ngi s dng cn. D dng thot ra : Cho php ngi s dng thot ra khi hp thoi d dng bng cc thao tc quen thuc. V d : n phm ESC/Alt-F9... - Lm li : Cho php hu b cc thao tc tin hnh, tng tnh khoan dung ca chng trnh. 2. THIT K CC MU THU THP THNG TIN 2.1. Yu cu - p ng c yu cu ca ngi s dng - Khng c li. (Mun vy phi kim tra khi nhp) - Trnh by d hiu, d dng - G phm t nht. 2.2. Phng php thu thp thng tin - Trc tuyn (V d :Bn v my bay trc tip ly thng tin v trc tip x l) - Tr hon : a qua trung gian - T xa 2.3. Xc nh khun mu thu thp thng tin - Mu c hai dng : + Khung in V d:

73

D TR S hiu phn xng: Tn phn xng: a ch phn xng: Yu cu cc mt hng M hng 1 2 3 Tn hng S lng

+ Cu hi : Cu hi ng (chn) :Tt c cc tu chn c a ra v cho php chn mt hoc nhiu trong s . Cu hi m (gi ): a ra mt s cu hi gi yu cu tr li. - Yu cu v mu + Thun tin cho ngi iu tra + Thun tin cho vic m ho + Thun tin cho vic g phm. + Ni dung n gin, r rng, chnh xc. 4.4.M ho - M :Tn vn tt gn cho mt i tng no - i tng c th l : + Mt ng dng tin hc + Mt chc nng hay nhim v + Mt chng trnh + Mt tp + Mt thng tin trong cc ti liu, trong cc tp

74

+ Cc bin hm dng trong chng trnh... - Cht lng c bn ca s m ho + Khng nhp nhng :Khng gy nhm ln gia i tng ny vi i tng khc (C nh x 1-1 gia tp i tng v tp m ho) + Thch ng vi phng thc s dng
X l bng tay :D hiu, d gii m X l bng my phi c c php cht ch.

+ C kh nng m rng hoc xen thm

M rng v pha trn hoc pha di tp m Xen thm bn trong tp m nhng phi m bo mt trnh t

no . + M phi ngn gn + M phi c tnh gi - Cc kiu m + M lin tip: Dng cc s nguyn lin tip m ho i tng + M theo lt: Vn dng s nguyn nhng phn ra tng khong gi tr cho i tng, trong mi khong dng m lin tip. V d: 0001 - 0999 m y phc gm 0001 - 0099 S mi nam 0100 - 0299 S mi n 0300 - 0349 Qun 0350 - 0499 Vy + M phn on : c phn thnh nhiu on mi on c ngha ring. V d: M xe my 29 S2 3219 (Tnh-loi phn khi-lin tip trong lt) + M phn cp : M c phn thnh nhiu on, mi on tr vo mt tp i tng. - La chn m ho + Nghin cu vic s dng sau ny + Nghin cu s lng i tng c m ho 75

+ Nghin cu s phn b thng k ca cc i tng + Tm xem c nhng m no c dng + Cn tho thun vi ngi s dng sau ny + Cn th nghim trc khi dng chnh thc 3. THIT K CC TI LIU RA, CC BO CO - Hnh thc ti liu xut : a, mn hnh, giy in,.. - Dng ti liu xut: + C cu trc :Bng biu, phiu + Khng nh dng : Tr li theo nhu cu (Ngi dng phi hiu ngn ng th h 4 hoc dng mt trung tm phin dch) - Yu cu i vi ti liu xut + y , chnh xc + D hiu, d c + Kch thc ti liu phi ph hp, cc mc phi b tr hp l. - Cc hnh thc a ra + Khung in sn + Khng c khung in sn - Cch trnh by : B cc gm 3 phn + Phn u : Cc tiu + Phn thn : Cha ni dung c bn thng c gom thnh nhm v c mi lin h logic vi nhau + Phn cui : ngy thng, cc ch k nu c - C hai loi a ra + n chic + Tp th V d: Mt ti liu xut ca h cung ng vt t.

76

Cng ty PHIU PHT HNG S hiu pht hng .... S hiu phn xng: ........ Tn phn xng :..... a ch :..... Cc mt hng c pht gm: M mt hng Tn hng S lng ngh s lng Cp chnh lch

Ngi nhn K

Ngy .... thng..... nm 2000 Ngi pht K

4. THIT K MN HNH V N CHN 4.1. Yu cu thit k: - Sng sa :D nhn, d c, c trt t, nht qun - Ch th r cn g, mun g - Din t r ci g phi thc hin - nh v thng tin vo ni cn thit theo lut ra vo gn nhau - Thao tc cn ti thiu khi i thoi - Thng tin ti thiu - Ngm nh : t ra nhng thng s thng dng - Cung cp cc thng tin tr gip :Hng dn thao tc, thng bo li - Cung cp kh nng thot ra khi cn thit : C hai loi thot l hu b thao tc hoc hon tt thao tc. - Cung cp cc thao tc tng ng: n phm s hoc phm chc nng. 4.2. Hnh thc thit k - Cu lnh v cu nhc. - in mu : c dng ph bin vi d liu. 77

- Hi p : My tnh t khi ng v kim sot i thoi. - Biu tng : Cn c phn mm ho chuyn dng. - n chn (Menu) + T chc n chn phn cp + Thm nhp nhanh v d dng + Thot ra bt k ch no (mc trong ra mc ngoi) a. Giao din hp thoi - Hi p : Cc cu hi sp xp theo th t, mi cu hi s tng ng vi mt b cc cu tr li. V d:

Hnh 5.1.Giao din hp thoi hi p - n chn : Cc la chn c hin ln mn hnh nh li gi , ta ch c php chn mt trong cc mc la chn .

V d:

78 Hnh 5.2.Giao din hp thoi n chn

Lu s mc chn nn < 9. Nu c qu nhiu mc chn th phi t chc theo kiu phn cp. - Thanh cng c : Cc la chn xut hin trn mn hnh bng cc biu tng ho. Ngi ta thng chia cc biu tng thnh cc nhm chc nng, mi nhm c cha trong mt thanh cng c. Trn thanh cng c ny biu din chc nng tng qut ca nhm cc biu tng . V d:

Hnh 5.3.Giao din hin th trn thanh cng c vi cc biu tng

79

Hnh 5.3.Giao din hin th trn thanh cng c b. Biu mng i thoi - Biu mng i thoi th hin trnh t v iu kin thc hin cc hp thoi. Thng c s dng trong cc chng trnh c cu trc giao din phc tp, i hi nhiu hp thoi nht l cc x l trc tuyn. - V d: v mt mng i thoi

80

Khng thm nhp

Ngi s dng Vo mt hiu Sai ng Bng chn chnh Tr gip Chn 1 Chn 2 Chn 3 Chn 4 L TB li khng phi 1-4 ?

- Cc thnh phn + Vng trn : Biu din mt hp thoi, m t trng thi my ch s can thip ca ngi s dng. + Cc ng ni (thng, cong) c hng ni tng cp vng trn, ch ra dng thng tin trao i hay iu kin thc hin gia cc hp thoi + Cc hnh ch nht : Biu din cc chc nng x l. c. Cc kiu mn hnh nhp d liu - Mu in: D liu nhp vo gm nhiu thnh phn gi l cc trng. Mi thnh phn c a vo mt v tr xc nh trn bn mu V d:

81

Hnh 5.4.Giao din nhp thng tin khch hng - Hp chn : Thng s dng khi d liu nhp vo nm trong mt tp gi tr hu hn xc nh trc. VD: Danh sch cc tnh, danh sch cc nc... Thng s lng cc gi tr khng qu ln. C th kt hp hai loi mn hnh nhp liu thit k mt mn hnh nhp thng tin cho h thng. 5. CC VN KHI THIT K GIAO DIN C ba vn khi thit k giao din : Thi gian p ng h thng, gii quyt li, tr gip ngi s dng. - Thi gian p ng h thng l thi gian k t khi ngi s dng bt u yu cu (g lnh hay nhn chut) cho n khi h nhn c kt qu ca yu cu . Thi gian p ng c hai c trng: + di : Khong thi gian p ng h thng(tnh tuyt i) khng di qu. + bin thin : Khong thi gian p ng h thng so vi khong thi gian p ng trung bnh. bin thin cao c th gy cho ngi s dng s mt cn bng(thng ngh h thng c g trc trc hay mnh gy ra li g )

82

- Gii quyt li : l cc thng tin h thng a ra khi n gp phi mt li no (li ca h thng, li ca ngi s dng). Cc thng bo li nn : + D hiu i vi ngi s dng. C tnh xy dng ngi s dng c th t khc phc li. + Nu cc hu qu tiu cc c th xy ra (bin php khc phc nu c) + C km theo cc tn hiu nghe thy c v nn c cc dc trng v mu sc, biu tng. + C tnh "phi nh gi" : khng nn c hm trch mc ngi s dng - Tr gip ngi s dng : Ni chung mi ngi s dng h thng u cn n s tr gip khi s dng h thng m phn quan trng nht l kh nng tr gip ca chnh h thng. Kh nng ny cng cao th h thng cng thn thin vi ngi s dng. C hai loi tr gip : + Tr gip theo ng cnh : Kh nng tr gip cc tnh hung c lin quan n hnh ng, trng thi hin ti ca h thng. y l loi tr gip c a chung. + Tr gip ph thm : C tnh cht b xung thm vo phn tr gip theo ng cnh. n thng l cc thng tin v cch ci t, s dng h thng, cc thnh phn chc nng chnh,... BI TP 1. Thit k ti liu xut ca h thng qun l th vin : - Th bn c: Kh giy cao 80 x rng 120 Mt trc th v mt sau th

83

Th vin

Cng ha x hi ch ngha Vt Nam c lp T do Hnh phc --------------oOo-----------Th bn c H v tn...................... Ngy sinh ............................. Nam/N....... a ch..................................... Hn dng................................ Ngy cp..................... T/M gim c th vin k

nh 3x4 S th........

NI QUY 1. Bn c mn sch phi tr ng hn, nu qu hn s b pht tin bng 10% gi sch x s ngy qu hn. 2. Khng c cho mn th. 3. Gi sch cn thn, khng lm rch sch. 4. c php gi sch trong thi gian nhiu nht l 1 tun k t ngy mn. 5. ...........

Phiu nhc tr sch : Kh giy A5

84

Th vin...

Cng ho x hi ch Vit nam c lp - T do - Hnh phc --------------oOo-----------PHIU NHC TR SCH

Knh gi bn c : S th : a ch : Chng ti xin trn trng knh bo ng/b c mn mt s cun sch qu hn tr c th l:

TT M sch Tn sch Hn tr n gi

Khi n tr sch ng/b nh mang theo s tin pht = 10% n gi x s ngy qu hn. Ngy.... Thng .......Nm .... Trng phng k

2. Thit k ti liu nhp ca h thng qun l th vin : - Phiu yu cu mn : Kh giy = 1/2 t A5

85

Th vin... PHIU MN SCH H v tn S th : Tn sch M sch

Ngy.... Thng .......Nm .... Ngi mn k

- Thit k m sch : M phn cp XX - XXXX - XXXX (Lnh vc -Nh xut bn - M s). 3. Thit k mn hnh ca h thng qun l th vin : Bng chn chnh gm: Bn c (Thm bn c, xo bn c, sa thng tin bn c, Tm bn c), Sch (Thm sch, Xo sch, Sa thng tin sch, Tm sch, Thng k sch), Mn sch (Nhp mn, In phiu nhc tr sch),Tr gip NHP THNG TIN H tn: Ngy sinh : a ch : Bng cp : Nhp B

86

BI TP: 1. Hy thit k ti liu xut v nhp ca h thng qun l bn xe (V xe, n t hng, giy iu ng xe, phiu giao hng). 2. Thit k ti liu xut ca h cung ng vt t (D tr, n hng, phiu giao hng, phiu pht hng, bo co t hng, pht hng, nhn hng...)

87

CHNG 6

THIT K KIM SOT V CHNG TRNH

1. THIT K KIM SOT 1. 1.Mc ch Thit k kim sot c mt vai tr rt quan trng trong s tn ti v pht trin ca h thng v hin nay c rt nhiu h thng my tnh hot ng trong mi trng m. Do , rt c th h thng ang xy dng l mt b phn trong mt cu hnh hay mt mng cung cp truy nhp rng cho nhiu ngi khc nhau c trong v ngoi t chc. Mt trong nhng quan tm chnh trong thit k cc h thng ny l lm sao cung cp truy nhp thng tin yu cu v ng thi bo v c thng tin khi nhng mc ch ph hoi cng nh nhng s c khng mong i. Chnh v th, thit k kim sot nhm trnh mt s nguy c sau:
Sai li t cc thng tin thu thp Sai li do cc s c k thut gy ra S thm nhp tri php ca ngi trong v ngoi h thng. Ri ro v mi trng nh: chy, bo lt,...

Thit k kim sot l xut cc bin php nhm m bo:

Tnh chnh xc Tnh an ton Tnh ring t

Tnh chnh xc ca h thng th hin trc ht ch h thng lm vic lun lun ng n, khng a ra cc kt qu tnh ton sai lc, khng dn ti cc quyt nh kinh doanh sai lc (chng hn quyt nh giao hng trong khi khch hng c yu cu hu n hng, v giy yu cu ny li ang tn ng u trong h thng). Bn cnh , tnh chnh xc cng cn c th hin ch d liu trong h thng l xc thc, vic kim tra cc thng tin thu thp v cc thng tin xut t h thng l nhm m bo tnh xc thc ca d liu s dng. Tnh an ton ca h thng th hin ch h thng khng b xm hi (hay 88

b xm hi khng nhiu) khi c s c k thut, hoc nhng xm hi v tnh hay c t pha con ngi. Tnh ring t ca h thng th hin ch h thng bo m c cc quyn truy nhp ring t i vi mi i tng s dng khc nhau. 1.2. Kim sot cc thng tin thu thp v cc thng tin xut m bo tnh xc thc ca cc thng tin thu thp a vo my tnh cng nh cc thng tin xut t my tnh, nht thit phi thit lp cc bin php kim tra i vi cc thng tin .
S sai lch thng tin c th : ni thu thp thng tin u vo, trung

tm my tnh hoc ni phn phi u ra.

Mc ch ca vic kim tra l pht hin li v sa li. Hnh thc kim tra c th la chn gia nhiu phng n: Kim tra th cng hoc kim tra t ng (my kim tra). Kim tra y hoc khng y (ch tp trung vo mt s

thng tin quan trng kim tra).

Kim tra trc tip hay gin tip.

Kim tra trc tip l s kim tra khng cn dng thng tin ph. V d: kim tra khun dng ca thng tin hay kim tra gi tr ca thng tin nm trong mt khong cho php. Kim tra gin tip l s kim tra qua so snh vi cc thng tin khc. V d: thng tin tui thu thp c c th kim tra li khi bit nm sinh (Tui khai = Nm hin ti - Nm sinh, ...). 1.3. Kim sot cc s c lm gin on chng trnh Cc s c lm gin on chng trnh c th do:
Hng phn cng Gi mang tp c s c Mi trng H iu hnh

89

 Nhm ln thao tc Lp trnh sai

Khi mt trong cc s c xy ra th gy ra hu qu l mt th gi (v phi chy li chng trnh) nhng quan trng hn l c th lm mt hoc sai lc thng tin, v d nh thng tin trn tp b sai lc v ang cp nht d dang. khc phc hu qu ca cc s c trn chng ta c th la chn mt s bin php sau:
Kho tng phn c s d liu: CSDL c phn hoch thnh

cc n v cp nht. Cc n v c th l trng, bn ghi, tp hoc mt s phn rng hn ca CSDL. Khi mt bn sao ca mt n v c cp nht th bn gc phi kho li v ngn mi truy nhp n n. Khi cp nht kt thc, phin bn mi ca n v thay th phin bn c v s cp nht c hon thnh. Nu trong qu trnh cp nht, h thng c s c th bn gc vn cn nguyn vn.

To cc tp sao lc: cc tp sao lc bao gm cc tp nht k v cc tp lu. Tp nht k l mt tp tun t cha cc bn sao (hoc hnh nh) ca cc n v CSDL trc v sau khi chng c cp nht. Cc tp lu gm cc bn sao ton b hoc mt phn ca CSDL c th c thc hin theo chu k. V d: mt bn sao mt phn by CSDL c th c thc hin hng ngy nhng mt bn sao ton b CSDL c thc hin mi tun mt ln. n m n c ngay trc khi b hng v mt s gin on chng trnh. Vic to th tc phc hi ph thuc vo nguyn nhn ca s gin on chng trnh.

To th tc phc hi: nhm a CSDL tr v trng thi ng

Nguyn tc ca phc hi: + Khi chy chng trnh bnh thng th nh k ghi li mt s bin mc quan trng. + Khi gin on th khi ng li chng trnh vi bin mc gn nht. 1.4. Kim sot cc xm phm t pha con ngi

90

Ngi trong v ngoi h thng (c th l i th cnh tranh ca c quan ch qun h thng) c hay v tnh lm sai lch hoc mt mt hay lm l thng tin mt, ring t u gy ra nhng thit hi c th l rt ln. Chnh v vy m cc xm phm t pha con ngi l rt nguy hi cho c quan ch quan h thng. Ngi phn tch thit k h thng phi thc hin phn tch ht sc cht ch kim sot vn ny. a. Xc nh nhng im h ca h thng im h ca h thng l im m ti thng tin ca h thng c kh nng b truy cp tri php, b sa cha, ly cp thm ch ph hu thng tin, c th gy thit hi ln cho c quan ch qun h thng. Trong mt h thng cc im h c th l:
Lung d liu i v n tc nhn ngoi ca h thng Lung d liu ct ngang gia phn thc hin bng my tnh v

phn thc hin th cng.

Cc kho d liu hoc cc tp. Cc ng truyn trn mng (i vi h phn tn), ...

b. Xc nh mc e do t cc im h Cn c vo hu qu thit hi m c quan ch qun h thng phi chu khi c s thm nhp tri php hoc khi c s c xy ra v kh nng phc hi ngi thit k kim sot phi nh gi c mc thit hi ny v phn nh mc e do t c nhng bin php ph hp phng, trnh, khc phc cc thit hi ny. C th phn chia thnh 3 mc e do sau:
Mc thp: c s sai lch v d liu nhng c th khc phc c v t

tn km.
Mc trung bnh: c s sai lch hoc mt mt d liu, kh nh hng

n c quan ch qun h thng song vn c th khc phc c nhng rt tn km.

Mc cao: kh c th khc phc c (c th mt ht d liu, hoc sai

91

nhm mt lot thng tin quan trng nhng khng th phc hi, ...). T gy thit hi ln n cng ty ch qun h thng v c th dn n ph sn. Lu : khi phn tch cc bin php kim sot cn c s tham gia ca:
Nhng ngi c trch nhim trong h thng Nhng ngi rt am hiu v h thng Tu tng h thng c th ngi s dng c tham gia hoc khng

c tham gia. c. Cc bin php phng nga, khc phc Cn c vo mc e do v dng e do (c th l c n cp, ph hoi hoc v sai st, ...) nh phn tch thit k h thng s la chn mt s cc bin php (mc bo mt) ph hp thu c hiu qu cao nht. Cc mc bo mt:
Bo mt vt l: kho, chung bo ng Nhn dng nhn s Mt khu To mt m: m ho d liu sang dng m khng hiu c. Ngi

hiu c phi c quy tc gii m thch hp.

Bo mt bng gi li: s truy nhp thc hin mt cch gin tip, qua

mt trm kim sot, tng t nh gi in thoi qua tng i. d. Phn bit ring t Phn bit ring t l vic phn loi cc ngi dng :
Gn cho mi loi ngi dng mt s quyn truy nhp nht nh. Cho php mt s ngi dng c php u quyn tc giao quyn truy

nhp cho ngi khc. Khng c mt chun thng nht cho phn bit ring t, thc hin n ta c th tham kho trong mt s ti liu khc. 2.THIT K CHNG TRNH 92

2.1. Mc ch Cc kt qu thu c qua cc giai on phn tch, thit k tng th v thit k chi tit (v cc giao din, kim sot v c s d liu) d l kh phong ph nhng vn cn l cha c th chuyn sang lp trnh c. Cc yu t cn thiu l: Cc chc nng xut hin trong cc BLD ch l cc chc nng logic (thuc lnh vc bi ton) m cha c cc chc nng ph tr cn thit nh l:
Cc chc nng i thoi vi ngi dng X l li X l vo, ra Tra cu CSDL Cc chc nng iu hnh (nhm lin kt cc chc nng khc)

Cc lin quan gia cc chc nng trong BLD ch l cc chuyn giao d liu m khng phi l chuyn giao iu khin (tc l chuyn giao s thc hin khi thi hnh). Mt c trng khng th thiu trong mt chng trnh l c trng iu khin (s tun t, chn, lp v c bit l li gi gia cc chng trnh con). c trng ny cha h c trong cc BLD. V cc thiu st ny m cc BLD thu c t giai on phn tch cn phi c bin i, b sung thm chi tit th mi tr thnh u vo thc s cho vic lp trnh c. V vy phi c thm mt giai on thit k chi tit, l thit k chng trnh. y cng ch l mt giai on ca thit k, nhm a ra cc quyt nh v ci t, ch cha phi l ci t, cha phi l lp trnh thc s. u vo cho vic thit k chng trnh
BLD ca tng h thng con (thit k tng th) Cc giao din Cc kim sot CSDL.

u ra ca thit k chng trnh 93

 Lc chng trnh (LCT) cho mi h thng con c t ni dung ca tng module trong LCT Phn b cc module trong LCT thnh cc chng trnh (hay module

ti)
Thit k cc mu th

2.2. Lp lc chng trnh Lc chng trnh cn gi l lc cu trc l mt biu din di dng th ca mt tp hp cc module cng vi cc giao din gia cc module (bao gm s chuyn giao iu khin v chuyn giao d liu). a. Module chng trnh nh ngha: trong nh ngha lc cu trc th module c hiu l mt chng trnh con hoc mt cm cu lnh nm trong chng trnh hay trong mt s ngn ng lp trnh c cc UNIT, CLASS, OBJECT th y thc cht l cc nhm module chng trnh tp hp xung quanh mt cu trc d liu. Cc thuc tnh c bn ca module
Thng tin vo, ra: thng tin nhn c t chng trnh gi n hoc

thng tin tr li cho chng trnh gi n.

Chc nng hm bin i t vo thnh ra. C ch: phng thc thc hin chc nng trn. D liu cc b: cc ch nh hay cu trc d liu dng ring cho n.

b. Cng c din t LCT - Biu din cc module - Module c biu din bng mt hnh ch nht trn c ghi nhn l tn module.
TN MODULE

- Trng hp module c nh ngha sn trong h thng hay trong th vin chng trnh th cc cnh bn c v nt i.

94

Tn module c sn

Kt ni cc module Cc module c th c kt ni vi nhau bng cc li gi, din t bi mt mi tn (cung). A - Module A gi module B - Module B thc hin xong chc nng ca mnh B ri tr iu khin cho A v tr sau li gi.

Trng hp module A gi hoc module B hoc module C (tu thuc vo iu kin no ) A

Trng hp lp cc li gi n D v E A

Th t cc module t tri qua phi l th t m module A gi n module trc. Thng tin trao i gia cc module Cc thng tin c gi km vi li gi(cc tham s) v thng tin tr v sau khi thc hin li gi c th hin bng cc mi tn nh v dc theo

95

cung biu din cho li gi, c km thoe tn ca thng tin.

V d v LCT Tnh lng
Ch s lng s ngy cng lng chnh Ph cp lng chnh Loi NV Tn nhn vin Lng chnh Ph cp

Tnh lng chnh

Tnh ph cp

Ln bng lng

Lng chnh Ph cp

lng chnh

Ph cp

lng chnh

Ph cp

Tnh ph cp cho nhn vin ph ng

Tnh ph cp cho nhn vin tm tuyn

Tnh ph cp cho nhn vin trong bin ch

c. Cht lng ca LCT LCT sau khi c lp ta cha nn xem xt l dng cui cng chp nhn m ch coi y l phc tho ban u ca thit k module, ta cn phi tip tc tinh chnh n bng cch gp, tch hay san s li nhim v gia cc module t c cc tiu chun v cht lng sau. - S tng lin
S tng lin l mc nh hng ln nhau gia cc modul. Mt LCT tt th s tng lin phi cng lng lo, cng n gin. Cc loi tng lin: Tng lin v ni dung: v d mt module lm thay i ni dung (cc

lnh) ca module khc, r nhnh sang mt module khc hay s dng d liu ca module c gi. Cn loi b tng lin ny.
Tng lin v iu khin: l trng hp mt module ny chuyn iu

96

khin cho mt module khc. Tng lin iu khin vi phm nguyn tc che giu thng tin. V vy tng lin iu khin cng nn trnh.
Tng lin v d liu: l trng hp hai module trao i d liu cho

nhau. S trao i d liu cng n gin cng tt. S c kt L s gn b gia cc phn bn trong ca mt module. Module cng c kt th chc nng ca n cng d thy, logic do d pht hin li, d bo tr. Hnh thi
Phm vi iu khin ca mt module l phn LCT bao gm module

v nhng module ph thuc (c gi) trc tip hay gin tip t n.

Phm vi nh hng ca mt quyt nh l phn LCT bao gm mi

module chu nh hng ca quyt nh . V d: Cho LCT sau

Chnh

F Ta c: + Phm vi iu khin ca A l B, C

+ Gi s trong B c mt quyt nh q1 v quyt nh c dng trong A, E, F th khi phm vi nh hng ca q1 l A, E, F. Mt LCT tt th v mt hnh thi: Cc quyt nh c min nh hng cng hp cng tt 97

 Mi phm vi nh hng nm trong phm vi iu khin tng ng. 2.3. c t cc module Sau khi lp c LCT cho mi h thng con, ta phi c t mi module trong , tc l miu t r ni dung ca module. c t mt module ta cn nu r:
Thng tin u vo (Input), thng tin u ra (Output) Cc thao tc thc hin trong chng trnh: cc i thoi vi ngi

dng, cc x l li, tra cu CSDL, cc x l, ...

Cc d liu cc b ca module

Lu : c t mt module ta c thle ti l mt nhm module chng trnh c ti vo b nh trong ng thi.

Nu mt LCT dng ngn ng ta ngn ng lp trnh hoc s khi.

2.4. ng gi thnh module ti

Modu hp thnh mt module ti: thi gian tiu tn cho vic ti chng

trnh l t nht nhng bn cnh th dung lng b nh i hi phi ln, nhiu khi khng p c. Ngc li, nu mi module l mt module ti th tit kim b nh nhng chi ph thi gian ti chng trnh nhiu. V vy chng ta cn ct LCT thnh cc module ti hp l.
Thit k module ti phi cn c vo cc yu t nh: Kch c b nh Kch c cc module Tn sut ln gi module Mt module ti bao gm nhiu nht cc module gn kt vi nhau.

2.5. Thit k cc mu th
Mu th c th c pht sinh ngu nhin hoc khng ngu nhin, t

ng hoc khng t ng.

Cch th chng trnh bng mu th:

98

 Th tnh ng n So kt qu thu c vi kt qu ch i Nu trong qu trnh th phc tp, yu cu chng trnh in cc gi tr

trung gian
Kim tra gi tr trung gian Kim tra vt chng trnh Th hiu nng: cc mu th phi ln v c th th nghim trong

mt thi gian di.

99

CHNG 7 LP TRNH CHY TH BO DNG 1. LP TRNH 1.1. Thnh lp t lp trnh T lp trnh l mt nhm tham gia vic vit cc modul v c lp ghp thnh h thng. Vic thit k h thng cng chi tit bao nhiu v mang tnh h thng cao s gip cho vic thc hin ci t v pht trin h thng hon thin by nhiu. -Mt chng trnh ng dng trung bnh c t 8000 n 15.000 cu lnh v trung bnh ngi ta c th vit c 30 cu lnh 1 ngy. -T c s trn to nhm lp trnh bao gm bao nhiu ngi trong khong thi gian bao lu. 1.2. Chn ngn ng lp trnh -Nhng ngn ng mang tnh h thng vit c ra mi trng thng dng l C, C++, Pascal v mi trng chuyn dng: Foxpro, Access, Visual Basic, .. -Mi trng (h qun tr c s d liu) in hnh hin nay l Oracle 1.3. Ci t cc tp, vit cc on chng trnh chung 1.4. Son tho chng trnh cho tng n v x l Yu cu i vi cc chng trnh: -Vo ra phi ng n -D c, d hiu cn bo tr -D sa, d nng cp -Chy phi nhanh, tit kim b nh c hiu qu khng gian, thi gian -Ti u ho v m: th hin thi gian v ch chim b nh 2. CHY TH V GHP NI Chy th v ghp ni cho ra mt mu th h thng 3.THNH LP CC TI LIU HNG DN S DNG Ti liu hng dn ng vai tr quan trng vi ngi s dng

93

3.1. i cng Mc ch ca ngi s dng l trao i, lin lc. Nh phn tch tham gia pht trin h thng cn trao i vi mt s ngi trc, trogn v sau tin trnh phn tch v thit k c tho lun y. Thng tin thu c cn phi c ghi li theo khun dng lm thun tin cho vic thm nhp v tm kim. Kt qu ca hot ng phn tch v cc tng c xem xt trong giai on thit k (c nhng tng c chp nhn cng nh b loi b) u cn c thu tm di dng vn bn no , trc ht gip lm y tin trnh pht trin ri th na h tr cho vic chy v bo tr h thng khi n i vo hot ng. V c bn c hai khun dng ti liu. Chng lin quan n hai nhm ngi tham gia trong vic pht trin v cc nhu cu thng tin khc nhau. -Ngi dng (Thut ng ngi dng y bao hm c nh qun l, ngi ch v ngi vn hnh h thng). Ti liu cho nhng ngi ny phi c chun b mt cch chnh thc bi nhm pht trin (mt s trong h cng chnh l ngi dng). Ti liu ny c xem nh mt phn ca vic bn giao h thng. Ti liu bn giao bao gm: + c t yu cu nghip v + c t thit k h thng + Ngi liu cho ngi dng + Hng dn vn hnh -Ngi pht trin (thut ng ngi pht trin y bao hm c nh phn tch, ngi thit k, ngi lm bn mu, ngi lp trnh, ngi qun l d n,.. . tham gia vo tin trnh pht trin) Ti liu cho nhng ngi ny cho sut thi k nghin cu. Cc ti liu ny thng c gi l h s giy t lm vic 3.2. Hng dn chung -Phn cng v phn mm ng dng -Hng dn v cc phng thc khai bo -V cc ngi s dng -Cc hng dn dng khc
94

3.3. Gii thiu chng trnh, trnh t khai thc -Danh sch cc chng trnh -M t chi tit -Trnh t khai thc 3.4. c trng cc u vo: a ra cc mu 3.5. c trng ca cc tp -c trng chung -Cu trc tp -Cc tp ch dn 3.6. c trng ca cc u ra -c trng chung -Cu trc lc trnh by 3.7. Hng dn cho cc nhn vin iu hnh h thng 4. BO TR H THNG -Song song vi quy trnh kim tra th ta phi tin hnh bo tr h thng + Sa cc li + iu chnh theo yu cu mi + Ci thin hiu nng ca h thng. Mun vy ta phi hiu c chin tranh t nhng ti liu li, phi ln ngc du vt khi pht hin li -Bo tr gm 4 mc: + Mc 0: Gii hn trong chng trnh + Mc 1: Bo tr mc vt l: lin quan n phn cng + Mc 2: Mc truy nhp t chc + Mc 3: Mc quan nim, khi nim hay logic -Cc loi bo tr + Bo tr sa cha: 17% n 20% + Bo tr thch ng: 18% n 25%

95

+ Bo tr hon thin: ci tin h thng n chy tt hn, n nh hn, nhanh hn,.. chim t 50% n 60% + Bo tr sa cha: 17% n 20% + Bo tr thch ng: 18% n 25% + Bo tr hon thin: ci tin h thng n chy tt hn, n nh hn, nhanh hn.. chim t 50% n 60%

96

CHNG 8 BI TP TNG HP
1: Hot ng nhp v xut sn phm ca mt cng ty sn xut bnh ko

1. Khi c yu cu ly mt mt hng ko no t cc i l, b phn qun l vic xut sn phm s kim tra s sn phm trong kho. Nu sn phm p ng yu cu th b phn ny s lp mt phiu xut xut sn phm c yu cu cho i l. Trong phiu xut c ghi r tn i l, a ch i l, tn ngi nhn, ngy xut, cc thng tin v sn phm c xut: tn sn phm, n gi, s lng xut, loi sn phm, thnh tin, tng s tin, ch k ca ngi vit phiu, ngi nhn v th trng n v. Ngoi ra trn phiu cn ghi r s hiu phiu. Mt bn sao ca phiu xut c h thng lu li. Nu s lng sn phm yu cu khng th thng bo t chi xut. 2. Sn phm ko t cc xng sn xut s chuyn n b phn nhp sn phm. B phn ny s kim tra cht lng ca sn phm trc khi nhp kho. Nu cht lng m bo, b phn nhp sn phm s lp mt phiu nhp sn phm trn phiu c ghi r tn xng sn xut, a ch, tn ngi giao, cc thng tin v sn phm c nhp. Phiu nhp c vit thnh 2 bn, mt bn giao cho xng sn xut, mt bn lu gi li sau khi sn phm c chuyn vo kho. 3. Hng thng mt b phn s thng k li lng sn phm xut, thu tin t cc i l. B phn ny cng thng k s lng ca tng sn phm cn tn trong kho sau lm bo co gi cho b phn k hoch lp k hoch sn xut cho thng sau. Ngoi ra h thng cn lu tr thng tin v cc xng sn xut bao gm tn, a ch, s in thoi, nhng sn phm sn xut...Cc thng tin v sn phm gm c tn sn phm, loi sn phm, hnh thc ng gi, n gi bn...Trong thng tin lu tr v cc i l cn c thng tin v lng hng ly, s tin tr, s tin cn n m bo khng mt i l no c n qu s tin cho php. Yu cu : 1. Lp m hnh phn r chc nng ca h thng n mc 3. 2. Lp m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh ca h thng. 3. Lp m hnh lin kt thc th ca h thng. 4. Thit k mu phiu xut bnh ko ca cng ty.
97

 2: Hot ng nhp v xut qut my ca x nghip in c thng nht H Ni

1. Khi c yu cu xut mt loi qut my no t cc i l, b phn qun l xut s kim tra s lng qut my c yu cu trong kho. Nu lng qut my p ng th b phn ny s lp mt phiu xut xut qut my cho i l. Trong phiu xut c ghi r tn i l, a ch i l, tn ngi nhn, ngy xut, cc thng tin v qut my c xut: tn qut, n gi, s lng xut, loi qut my, thnh tin, tng s tin, ch k ca ngi vit phiu, ngi nhn v th trng n v. Ngoi ra trn phiu cn ghi r phiu do B cng nghip pht hnh, ngy pht hnh v s hiu phiu. Mt bn sao ca phiu xut c h thng lu li. Nu s lng qut my khng p ng trn 2/3 s lng yu cu th thng bo t chi xut. 2. Qut my t cc phn xng lp rp s chuyn n b phn nhp kho. B phn ny kim tra cht lng qut my trc khi nhp kho. Nu cht lng m bo, b phn ny s lp mt phiu nhp trn phiu c ghi r tn s hiu xng lp rp, tn ngi giao, cc thng tin v qut my c nhp. Phiu nhp c vit thnh 2 bn, mt bn giao cho xng lp rp, mt bn lu gi li sau khi qut my c chuyn vo kho. 3. Hng thng mt b phn s thng k li lng qut my xut, thu tin t cc i l. B phn ny cng thng k s lng ca tng loi qut my cn tn trong kho sau lm bo co gi cho b phn k hoch lp k hoch sn xut cho thng sau. Ngoi ra h thng cn lu tr thng tin v cc xng lp rp bao gm s hiu, s in thoi, loi qut lp rp...Cc thng tin v qut my gm c tn sn phm, n v tnh, n gi bn...Trong thng tin lu tr v cc i l cn c thng tin v lng hng ly, s tin tr, s tin cn n m bo khng mt i l no c n qu s tin cho php. Yu cu : Lp m hnh phn r chc nng ca h thng n mc 3. Lp m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh ca h thng. Lp m lin kt thc th ca h thng ca h thng.
98

 3: HOT NG CA CNG TY C PHN H LINH CHUYN CHO THU XE T - Qun l danh mc cc loi xe: nhp thm cc loi xe mi t cc hng sn xut t, xo b thng tin v loi xe khi cc hng khng cn sn xut, sa i thng tin v loi xe, tm kim thng tin loi xe khi cn. Thng tin v loi xe bao gm: m loi xe, tn loi, hng sn xut, nm sn xut, m t khc. - Qun l thng tin xe: nhp thng tin xe mi khi c mt xe c mua v. Khi xe khng cn phc v c na th xo b thng tin v xe, nhn vin c th tm kim xe khi khch mun thu. Ngoi ra c th sa i thng tin v xe khi cn thit. Thng tin v xe bao gm: bin s xe, m loi xe, mu sn, tnh trng v m t khc. Cc thng tin v loi xe v xe u do nhn vin ca cng ty cung cp. - Khch hng mun thu xe ti cng ty ln u th thng tin v h c lu tr li. Qun l cc khch hng: thm mi thng tin ca khch gm: h tn, gii tnh, in thoi, a ch v cc c im khc xc nhn nh: s chng minh th nhn dn hoc s h chiu hoc s ti khon. Mi khch hng c gn mt nh danh duy nht l m khch hng. Sau khi xc nhn cc thng tin v khch hng h thng lu tr thng tin ca h. Thng tin ca khch hng thay i th c cp nht li, xo b thng tin ca khch hng khi h khng thu xe trong vng 1 nm. - Khi thu xe ti cng ty khch hng ch c thu khng qu 2 chic. Trc khi thu h phi trnh chng minh th nhn dn hoc h chiu v t cc mt khon tin l 20 triu ng/xe. Qun l cho thu xe c thc hin nh sau: sau khi kim tra chng minh th hoc h chiu v kim tra xe m khch yu cu th s nhn tin t cc. Nu cng ty khng cn xe m khch yu cu th t chi cho thu. Nu cng ty c xe p ng c yu cu ca khch th tin hnh lp phiu cho thu gi n khch. Thng tin trong phiu cho thu gm: S phiu thu, ngy thu, m khch hng, s chng minh th nhn dn hoc h chiu v cc thng tin v xe gm: {bin s xe, loi xe, hng sn xut, nm sn xut, tnh trng, s lng, s ngy mn v n gi

99

mn. Khi khch hng tr xe th nhn vin ca hng s kim tra tnh trng xe tr v ghi nhn v vic tr xe ca khch. Nu khch tr mun so vi ngy quy nh trn phiu cho thu th h phi chu mt khon tin pht l 500000/ ngy, cn nu xe b hng hc th khch phi chu chi ph sa cha hoc thay ph tng v tin hnh lp phiu np pht. Thng tin trong phiu np pht gm c: s phiu pht, ngy pht, m khch hng, h tn khch hng, s chng minh th nhn dn hoc h chiu v danh mc cc khon np pht nh: { l do np pht, s tin np pht} v tng s tin np pht. Mi phiu cho thu xe do mt nhn vin thu tin. Mi nhn vin c th thu tin ca nhiu phiu cho thu xe. - theo di v qun l nhn vin lm vic, cng ty thc hin thm mi vo danh sch khi c nhn vin mi c tuyn, sa i thng tin khi c nhng bin i xy ra v xo b nhn vin khi ht hp ng hoc b sa thi. Cc thng tin v nhn vin gm: m nhn vin, tn nhn vin, in thoi lin h, cc m t khc. - Ngoi ra tin theo di vic kinh doanh ca cng ty, hng thng cng ty lp cc bo co gi cho ban gim c v doanh thu trong thng, danh sch cc xe khng cn s dng c, bo co v loi xe m khch hay thu ban gim c c cc bin php iu chnh. Da theo m t trn y, anh (ch) hy thc hin cc yu cu sau: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng (1.5 im) 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh (3 im) 3. Xy dng m hnh lin kt thc th ca h thng (trnh by r cc bc) (3 im) 4. Xy dng m hnh quan h t ti liu xut (2.5 im)

10

CNG TY H LINH

PHIU THU XE

S phiu .......................... Ngy thu.................................................................................................................. H v tn:................................................a ch... S CMTND( H chiu) ............................................................................................. Thng tin v xe thu
STT Bin s M loi xe xe Hng sn xut Nm sn Tnh Mu xut trng xe sn S lng S ngy mn n Thnh gi/ngy tin

1 2 Khch hng Nhn vin thu tin

10

 4: Hot ng ca mt trung tm th vin

Hot ng ca th vin trong trng i hc H Ni c thc hin nh sau: c gi mun mn sch ca th vin th trc tin phi ng k lm th th vin. Qun l c gi: nhp thng tin c gi khi c gi n ng k lm th. Cc thng tin v c gi bao gm: h tn, ngy sinh, gii tnh, a ch nh ring, s in thoi nh ring, c quan cng tc, m i tng v nhng thng tin xc nhn c gi nh s chng minh th hay s h chiu. Mi c gi c mt nh danh duy nht l: m c gi. Sau khi xc nhn cc thng tin v c gi h thng to th c gi da trn cc thng tin . Trn th c gi c cc thng tin: m th, tn c gi, ngy sinh, a ch, ngy to, ngy ht hn. Cc thng tin v c gi v th c gi c lu tr li. Mi c gi ch c mt th c gi v mi th c gi ch thuc mt c gi. Mi c gi thuc mt loi i tng u tin tu theo cng vic v v tr cng tc ca h. Mi loi i tng u tin c rt nhiu c gi. Thng tin v loi i tng u tin ngoi m i tng cn c tn i tng v cc m t khc. Khi mn sch c gi c php mn vi s lng v thi gian hn ch tu theo loi i tng u tin. Nhng trc khi mn h phi trnh th c gi v khng c sch mn qu hn. Hot ng mn tr sch c thc hin nh sau: Sau khi kim tra th c gi v kim tra sch qu hn, nu ng l c gi ng k v khng c sch qu hn, th cc sch m h yu cu s c kim tra xem sch c mn hay cha nu sch cha b cho mn th thng tin v vic mn sch c lu li trn phiu mn. Thng tin v phiu mn gm c: s phiu, ngy mn, m th c gi v cc thng tin chi tit v cc sch mn: m sch, s lng, s ngy c mn. Khi c gi tr sch th nhn vin th vin kim tra tnh trng sch tr, v ghi nhn vic tr sch ca c gi. Nu c gi tr mun so vi ngy quy nh trn phiu mn th h phi chu mt khon l ph theo tng loi sch. Mi th c gi c th c nhiu phiu mn, mi phiu mn ch ghi mt th c gi. Trn mi phiu mn c th mn nhiu sch, mi u sch c th cho mn nhiu ln. Mi phiu mn do mt nhn vin lp, mt nhn vin c th lp nhiu phiu mn. theo di v qun l nhn vin lm vic ti th vin: thc hin thm mi vo danh sch khi c nhn vin mi c tuyn, sa i thng tin khi c nhng
10

bin i xy ra v xo b nhn vin khi ht hp ng hoc b sa thi. Cc thng tin v nhn vin gm: m nhn vin, tn nhn vin, in thoi lin h, cc m t khc. Cui mi tun lm vic nhn vin th vin kim tra ton b danh sch sch mn pht hin cc c gi mn qu hn. Nu c gi mn qu hn di 3 ngy th h s nhn c mt phiu nhc tr sch gm cc thng tin: s phiu, ngy lp, m th, h tn v thng tin v sch {m sch, tn sch, tc gi, nh xut bn, n gi pht}. Ngoi ra vo tun cui cng ca thng th vin cng to cc bo co thng k s lng sch mn trong thng v bo co v loi sch ang c yu thch, s lng c gi mn sch. Vic qun l sch ca th vin nh sau: thng xuyn nhp thm cc u sch da trn vic chn sch t cc danh mc sch m cc nh cung cp gi ti. Khi cc sch qu c hoc khng cn gi tr s dng th thanh l sch. Ngoi ra c th sa thng tin v sch khi cn thit. Thng tin v sch bao gm: m sch, tn sch, th loi, tnh trng, nm xut bn, nh xut bn, tc gi. Mt nh xut bn xut bn nhiu u sch khc nhau. Mi u sch do mt nh xut bn xut bn. Mt tc gi vit nhiu u sch, mt u sch do mt tc gi vit (nu c nhiu tc gi cng vit th ch cn lu thng tin ngi ch bin). Thng tin v nh xut bn gm c: m nh xut bn, tn nh xut bn, a ch, s in thoi. Thng tin v tc gi bao gm: m tc gi, tn tc gi, c quan cng tc, a ch nh ring, s in thoi. Da theo m t trn y, anh (ch) hy thc hin cc yu cu sau: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng (1.5 im) 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh (2.5 im) 3. Xy dng m hnh lin kt thc th ca h thng (2.5 im) 4. Xy dng m hnh quan h t ti liu xut (2.5 im) 5. Thit k phiu mn sch (1 im).

10

 5: Hot ng ca khch sn Hong H c thc hin nh sau: Qun l thu, tr phng: Khi khch hng n thu t phng, b phn qun l thu phng s kim tra yu cu ca khch. Nu yu cu khng p ng c th a ra thng bo t chi, nu p ng c th lp phiu thu cho khch hng. Thng tin trn phiu thu gm c: M phiu thu, ngy lp, m khch hng, tn khch hng, s CMND, a ch khch hng, s tin t trc, yu cu. Phiu thu c lp thnh hai bn, mt bn giao cho khch, mt bn lu li. Khch hng c th thu nhiu ln khi c nhu cu thu phng, mi ln thu s c mt phiu thu c lp. Khi khch hng tr phng ho n thanh ton s c lp cho khch hng. Thng tin trn ho n gm: M ho n, m phiu thu, tn khch hng, s CMND v thng tin v phng thu gm {s phng, tnh trng phng, n gi phng, s ngy , thnh tin}, tng tin dch v, tng tin thanh ton, ghi ch . Ho n c lp thnh hai bn, mt bn giao cho khch, mt bn lu li. Qun l dch v: Khi khch hng c nhu cu s dng dch v, b phn qun l dch v s kim tra yu cu ca khch. Nu yu cu khng p ng c th a ra thng bo t chi, nu p ng c th cung cp dch v cho khch. B phn ny phi lu y thng tin theo di qu trnh s dng dch v ca khch hng trong ho n dch v: s ho n dch v, ngy lp, m khch hng, tn khch hng, s CMND, v thng tin v dch v gm {m dch v, tn dch v, ngy s dng, thi lng s dng, thnh tin}, tng tin, ghi ch. Mi phiu thu c th c nhiu ho n s dng dch v. Ngoi ra b phn ny cn phi thm dch v nu l dch v mi, xo dch v nu dch v khng dng na v sa cha thng tin da trn cc thng tin v cc dch v do nh cung cp gi ti t yu cu ca khch sn. Thng tin gm: m dch v, tn dch v, n gi, m t khc. Qun l khch hng: trong thi gian lu li khch sn, b phn qun l khch hng s nhp v lu ton b thng tin v khch hng. Khi cn thit cng c th sa cha v xo thng tin khch hng. Thng tin khch hng gm: m khch hng, tn khch hng, s CMND, a ch, in thoi, quc tch, s h chiu.

10

Qun l phng: nhp mi thng tin phng, sa cha thng tin v phng, xo b thng tin phng. Thng tin v phng do ban qun l cung cp v gm cc thng tin: S phng, loi phng, din tch, tnh trng phng, n gi phng. Qun l tin nghi: Vic thm mi tin nghi c thc hin khi c tin nghi mi c nhp v t nh cung cp. Nu mt tin nghi khng dng na th xo thng tin tin nghi . Thng tin tin nghi cng c th c sa cha. Thng tin tin nghi gm: M tin nghi, tn tin nghi, tnh trng tin nghi, s lng hin c. Trong mt phng c th c nhiu tin nghi, cc tin nghi cng c th c trong nhiu phng B phn bo co thng k ly thng tin t cc b phn khc v c nhim v thng k khch hng thu, thng k tnh trng phng, thng k tnh trng thu phng, thng k doanh thu a ln ban qun l khi nhn c yu cu t ban qun l. Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng (3 im) 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh (3 im) 3. Xy dng m hnh lin kt thc th ca h thng (4 im)

10

 6: Hot ng ca mt cng ty pht hnh sch 1. Khi c yu cu nhp sch t cc i l mt b phn qun l vic pht hnh s kim tra lng sch hin c. Nu c th p ng yu cu th b phn ny s lp mt phiu xut xut sch cho i l. Trong phiu xut c ghi r tn i l, a ch i l, ngi nhn sch, ngy xut, cc thng tin v sch. H thng lu li mt bn sao ca phiu xut v ghi n cho i l. Nu khng c s lng hoc khng c loi sch yu cu th thng bo t chi xut. 2. Khi c yu cu bn sch t cc nh xut bn, b phn qun l vic nhp sch s kim tra cht lng sch. Nu cht lng sch m bo nh xut bn s chuyn sch n cng ty. B phn ny s lp mt phiu nhp sch. Trong phiu nhp c ghi r tn nh xut bn, a ch nh xut bn, in thoi nh xut bn, ngi giao sch, ngy nhp, thng tin v sch nhp, n gi, s lng xut, lnh vc, thnh tin, tng s tin, cc ch k ca ngi vit phiu, ngi giao, th trng n v. Ngoi ra trn phiu cn ghi r phiu xut do cng ty pht hnh sch pht hnh, ngy pht hnh, s hiu phiu. Mt bn phiu nhp sch giao cho nh xut bn, mt bn lu gi li v sau sch c chuyn vo kho. 3. Hng thng cc i l s gi danh mc nhng sch bn c cho b phn thng k. B phn ny s thng k li lng sch bn, thu tin v iu chnh sch t cc i l. B phn ny cng thng k lng sch cn tn trong kho sau gi thng bo v sch tn v thanh ton tin sch bn cho cc nh xut bn. Ngoi ra h thng cn lu gi cc thng tin v sch gm tn sch, tn tc gi, lnh vcCc thng tin v nh xut bn gm tn, a ch, s in thoi, s ti khon,Trong thng tin lu tr v cc i l cn c thng tin v lng sch ly, s tin tr, s tin cn n m bo khng mt i l no c n qu s tin cho php. Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng (3 im) 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh (3 im) 3. Xy dng m hnh lin kt thc th ca h thng (4 im)
10

 7: Hot ng kinh doanh ca cng ty thit b gia nh - Qun l thng tin cc i l: cc i l ln u tin lin h vi cng ty t mua sn phm thng tin v h c lu tr li bng thao tc thm mi, nu sai st c thc hin bng thao tc sa cha, xo b cc i l khng cn giao dch vi cng ty. Thng tin ca cc i l bao gm: s hiu i l, tn i l, in thoi, a ch v cc c im khc. - Qun l thng tin sn phm bng cch thm mi sn phm khi n c nhp vo kho t cc xng sn xut, sa cha cc thng tin khi cn thit v xo b thng tin v sn phm khi khng cn sn xut na. Cc thng tin v sn phm bao gm: M sn phm, tn sn phm, m t v sn phm, thi gian bo hnh, s lng hin c. - Vic bn sn phm ca cng ty c thc hin nh sau: Khi cc i l mun mua sn phm, h gi n cng ty mt phiu t mua sn phm. Trn phiu t mua sn phm c cc thng tin v: cc sn phm m h mun mua cng nh cc thng tin v chnh h. Khi nhn c phiu t mua sn phm ca cc i l cng ty thc hin kim tra cc sn phm m i l yu cu. Nu sn phm m i l yu cu khng cn hoc khng s lng p ng th a ra mt thng bo t chi bn. Nu cc yu cu ca i l c p ng th vit ho n gi cho i l h thanh ton v lu li bn sao ca ho n. Khi i l thanh ton xong th xc nhn thanh ton vo ho n v chuyn ho n ny cho b phn xut sn phm. B phn ny xut theo ho n nhn c. Nu i l nhn sn phm trc tip ti cng ty th sn phm c giao ngay cho khch. Nu cn phi chuyn n a ch ca i l, b phn ny lp mt phiu chuyn sn phm gi cho nhn vin chuyn. Nhn vin chuyn sn phm c thc hin vn chuyn sn phm cho i l theo phiu chuyn sn phm nhn c. Khi chuyn xong th bo li cho cng ty bit chuyn thnh cng. Phiu chuyn sn phm c lu tr li. Cc thng tin trn ho n gm: S ho n, ngy lp ho n, s hiu i l, tn i l, in thoi, a ch, ngi lp ho n, tng s tin cn thanh ton, thanh ton hay cha, ghi ch v cc thng tin v sn phm c bn gm: {M sn phm, tn sn phm, m t v sn phm, s lng v n
10

gi}. Cc thng tin trn phiu chuyn sn phm gm: S phiu chuyn, s hiu ngi chuyn, ngy chuyn, chuyn thnh cng. - theo di v qun l nhn vin vn chuyn cng ty c mt danh sch cc nhn vin chuyn sn phm. Vic qun l ny c thc hin bng cch thm mi vo danh sch khi c nhn vin mi c tuyn, sa i thng tin khi c nhng bin i xy ra v xo b nhn vin khi ht hp ng hoc b sa thi. Cc thng tin v nhn vin gm: S hiu ngi chuyn, h tn, a ch, in thoi lin h, cc m t khc. - Ngoi ra tin theo di vic kinh doanh ca cng ty, hng thng cng ty lp cc bo co gi cho ban gim c v doanh thu trong thng, danh sch cc sn phm bn, bo co v sn phm tn kho ban gim c c cc bin php iu chnh. Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng (3 im) 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh (3 im) 3. Xy dng m hnh lin kt thc th ca h thng (4 im)

10

 8: H thng hot ng cho thu bng a

Si Gn Video l mt cng ty chuyn kinh doanh v cho thu bng a c ca hng giao dch t ti trung tm thnh ph. Hng ngy m ca t 8h n 21h giao dch vi khch. - Qun l bng a c thc hin nh sau: thng xuyn nhp thm cc bng a da vo vic chn la bng a t danh mc m cc nh cung cp gi ti. Khi cc bng a hng th xo b thng tin. Ngoi ra c th sa i thng tin v bng a khi cn thit. Thng tin v bng a bao gm: m bng a, tn bng a, th loi, tnh trng, hng sn xut v ghi ch. - Khch hng mun thu bng a ti ca hng ln u phi ng k tr thnh thnh vin ca h thng. Vic qun l cc thnh vin c thc hin nh sau: to thnh vin mi gm cc thng tin: H tn, gii tnh, in thoi, a ch v cc c im khc xc nhn nh: S chng minh th nhn dn hay s h chiu hay s ti khon. Mi khch hng c mt nh danh duy nht l m thnh vin. Sau khi xc nhn cc thng tin v thnh vin h thng to mt th thnh vin gi cho khch. Trn th ghi r: m th, tn thnh vin, a ch, ngy to, ngy ht hn. Cc thng tin v thnh vin v th c lu tr li. Mi khch hng ti mt thi im ch c mt th thnh vin. Nu khch hng b mt hay ht hn th phi xin cp li v th c s b hu. - Khi thu bng a ti cng ty khch c th thu mt s lng bt k. Nhng trc khi mn h phi trnh th thnh vin v khng c bng a thu qu hn. Hot ng thu bng a c thc hin nh sau: Sau khi kim tra th thnh vin v kim tra bng a qu hn nu ng l thnh vin ng k v khng c bng a qu hn th cc bng a m khch yu cu s c kim tra v lp phiu cho thu gi n khch. Thng tin trong phiu cho thu gm: S phiu, ngy thu, m th thnh vin v cc thng tin v bng a gm: {M bng a, tn bng a, th loi, tnh trng, s lng, s ngy c mn v n gi. Khi khch hng tr bng a th nhn vin ca hng s kim tra tnh trng bng a tr v ghi nhn v vic tr bng a ca khch.
10

Nu khch tr mun so vi ngy quy nh trn phiu cho thu th h phi chu mt khon tin pht l 40% tin thu/bng a. Mi phiu cho thu bng a do mt nhn vin thu tin. Mi nhn vin c th thu tin ca nhiu phiu cho thu bng a. - theo di v qun l nhn vin lm vic, cng ty thc hin thm mi vo danh sch khi c nhn vin mi c tuyn, sa i thng tin khi c nhng bin i xy ra v xo b nhn vin khi ht hp ng hoc b sa thi. Cc thng tin v nhn vin gm: M nhn vin, tn nhn vin, in thoi lin h, cc m t khc. - Ngoi ra tin theo di vic kinh doanh ca cng ty, hng tun cng ty lp cc bo co gi cho ban gim c v doanh thu trong tun, danh sch cc bng a qu hn, bo co v bng a ang c yu thch ban gim c c cc bin php iu chnh. Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh 3. Xy dng m hnh quan h t ti liu xut:

11

CNG TY SI GN VIDEO

PHIU CHO THU BNG A

S phiu .......................... Ngy thu................................................................................................................... M th thnh vin:.....................................H v tn:................................................ a ch: .....................................................in thoi:............................................... Danh sch bng a khch thu m a bngTn a bng S Th loi Tnh trng lng s ngy n mn gi/ngy Thnh tin

STT 1 2 .

Tng s tin cn thanh ton:..................... thanh ton:.. S tin pht: ...

Khch hng

Nhn vin thu tin

11

 9: Hot ng ca cng ty sn xut nc gii kht ABC nh sau: - Qun l danh mc sn phm: nhp thng tin ca sn phm khi sn xut ra mt loi mi, xo b thng tin khi khng cn sn xut, sa i thng tin khi cn thit. Thng tin v sn phm bao gm: m sn phm, tn sn phm, loi sn phm, s lng c, n gi. - Qun l thng tin i l: nhp thng tin v i l khi c mt i l mi n mua sn phm, xo b thng tin khi khng cn giao dch, sa i thng tin khi cn thit. Thng tin v i l bao gm: m i l, tn i l, a ch, in thoi, s tin cn n m bo khng mt i l no c n qu s tin cho php. - Khi c yu cu xut mt loi sn phm no t cc i l, b phn qun l xut s kim tra s lng sn phm c yu cu trong kho. Nu lng sn phm p ng th b phn ny s lp mt phiu xut xut sn phm cho i l. Trong phiu xut c ghi r tn i l, a ch i l, tn ngi nhn, ngy xut, cc thng tin v sn phm c xut: tn sn phm, n gi, s lng xut, thnh tin, tng s tin, ch k ca ngi vit phiu, ngi nhn v th trng n v. Ngoi ra trn phiu cn ghi r phiu do B cng thng pht hnh, ngy pht hnh v s hiu phiu. Mt bn sao ca phiu xut c h thng lu li. Nu s lng sn phm khng p ng trn 2/3 s lng yu cu th thng bo t chi xut. Mt i l c nhiu phiu xut, mt phiu xut ch xut cho 1 i l. Mt phiu xut c th c nhiu sn phm c xut, mt sn phm c th c hoc khng c trong nhiu phiu xut. - Sn phm t cc phn xng sn xut s chuyn n b phn nhp kho. B phn ny kim tra cht lng sn phm trc khi nhp kho. Nu cht lng m bo, b phn ny s lp mt phiu nhp trn phiu c ghi r tn s hiu xng sn xut, tn ngi giao, cc thng tin v sn phm c nhp: tn sn phm, n gi, s lng nhp, thnh tin, tng s tin, ch k ca ngi vit phiu, ngi nhn v th trng n v. Phiu nhp c vit thnh 2 bn, mt bn giao cho xng sn xut, mt bn lu gi li sau khi sn phm
11

c chuyn vo kho. Nu cht lng khng m bo th t chi nhp. Mt phiu nhp c vit cho mt phn xng, mt phn xng c th c nhiu phiu nhp. - Hng thng mt b phn s thng k li lng sn phm xut, thu tin t cc i l. B phn ny cng thng k s lng ca tng loi sn phm cn tn trong kho sau lm bo co gi cho b phn k hoch lp k hoch sn xut cho thng sau. - Ngoi ra h thng cn qun l thng tin v cc xng sn xut: thm mi, sa, xa. Thng tin v xng sn xut gm: s hiu, s in thoi, loi sn phm sn xut. Mt phn xng ch sn xut mt loi sn phm. Da theo m t trn y, anh (ch) hy thc hin cc yu cu sau: Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh 3. Lp m hnh lin kt thc th

11

 10: Hot ng bn hng ca cng ty Tomato nh sau: Qun l thng tin khch hng: thm mi, sa cha, xo b thng tin v khch hng. Cc thng tin v khch hng bao gm: s hiu khch hng, h tn khch hng, a ch, in thoi lin h, cc c im khc. Tt c cc thng tin v khch hng u c lu tr li. Qun l thng tin hng: thm mi hng khi hng c a v, sa cc thng tin v hng khi cn thit v xo thng tin v hng khi khng cn kinh doanh na. Cc thng tin v hng bao gm: m hng, tn hng, m t hng, thi gian bo hnh, nh sn xut, s lng hin c. Nhng thng tin v hng c nhn vin qun l kho hng cung cp khi hng c chuyn n kho. Vic bn hng ca cng ty c thc hin nh sau: Khi khch hng mun mua hng, h gi cho cng ty mt phiu t hng. Trn phiu t hng c cc thng tin v cc mt hng m h mun mua cng nh cc thng tin v chnh h. Khi nhn c phiu t hng ca khch th cng ty thc hin kim tra cc mt hng m khch yu cu. Nu mt hng m khch yu cu khng c bn ti cng ty hoc ht hng th a ra mt thng bo t chi bn hng. Nu cc yu cu ca khch c p ng th vit ho n gi cho khch hng h thanh ton v lu li bn sao ca ho n. Khi khch hng thanh ton xong th xc nhn thanh ton vo ho n v chuyn ho n ny cho b phn xut v chuyn hng. B phn ny xut hng theo ho n nhn c. Nu khch nhn hng trc tip ti cng ty th hng c giao ngay cho khch. Nu cn phi chuyn hng ti a ch ca khch, b phn ny lp mt phiu chuyn hng gi cho nhn vin chuyn hng. Nhn vin chuyn hng thc hin chuyn hng cho khch theo phiu chuyn nhn c. Khi chuyn hng xong th bo co li cho cng ty bit chuyn thnh cng. Phiu chuyn hng c lu tr li. Cc thng tin trn ho n gm: s ho n, s hiu khch hng, h tn khch hng, a ch khch, in thoi lin h, ngy lp ho n, ngi lp ho n, tng s tin cn thanh ton, thanh ton hay cha, ghi ch v cc thng tin chi tit v hng bn bao gm { m hng, tn hng, m t mt hng, s lng,

11

n gi}. Cc thng tin trn phiu chuyn hng bao gm: s phiu chuyn, s ho n, s hiu ngi chuyn hng, ngy chuyn, tnh trng chuyn. Mi ho n c mt v ch mt phiu chuyn hng. Mi phiu chuyn hng do mt nhn vin chuyn hng ph trch. Mt nhn vin c th ph trch nhiu phiu chuyn hng. theo di v qun l nhn vin chuyn hng cng ty c mt danh sch cc nhn vin chuyn hng. Vic qun l ny c thc hin bng cch thm mi vo danh sch khi c nhn vin mi c tuyn, sa i thng tin khi c nhng bin i xy ra v xa b nhn vin khi ht hp ng hoc b sa thi. Cc thng tin v nhn vin chuyn hng gm: s hiu ngi chuyn hng, h tn, a ch, in thoi lin h, cc m t khc. Ngoi ra, tin theo di vic kinh doanh ca cng ty, hng thng cng ty lp cc bo co gi cho ban gim c v doanh thu trong thng, mt hng bn ra, hng tn kho ban gim c c cc bin php iu chnh. Yu cu: 1. V m hnh phn cp chc nng ca h thng 2. V m hnh lung d liu mc khung cnh v mc nh 3. Lp m hnh lin kt thc th

11

TI LIU THAM KHO [1] . Phn tch v thit k h thng qun l kinh doanh nghip v- Ng Trung Vit - Nh xut bn Thng k. [2]. Gio trnh phn tch v thit k h thng thng tin - Thc Bnh Cng [3]. o Kin Quc - Phn tch v thit k h thng tin hc ho - i hc quc Gia H ni - Nm 1999

11