Thc phm chc nng vi sc khe

ThS. BS. o Th Yn Phi Ch nhim BM Dinh Dng HYK Phm Ngc Thch TPHCM Mt trong nhng vn sc khe c nhn loi quan tm nht t c ch kim, l ko di tui th cho con ngi. S pht trin ca y hc hin i, vi cc my mc thit b gip chn on sm bnh l, cc loi thuc men v phng tin l ha gip vic iu tr bnh hiu qu hn, cc k thut phc hi chc nng v dinh dng h tr gip ngi bnh khc phc cc hu qu ca bnh tt mt cch tt hn rt nhiu so vi nhng thi k trc y, v tt c nhng iu ny gp phn lm tui th trung bnh ca con ngi tng dn. Th nhng, phn tui th gia tng ch tht s c ngha nu ngi ta tip tc c sng vi ng ngha ca ci t sng, tc l tip tc tham gia vo cuc i vi cng vic, sinh hot, giao tip, nh lc ngi ta cn tr. S tham gia ny cn mt iu kin quan trng, iu kin cn v cng l iu kin khng th thiu, l sc khe. Khng c sc khe, nhng ngy sng thm trong cuc i ny s l cc hnh, nu l ch nhng ngy ht th bng dng c chuyn khoa, n ung bng thc phm chuyn bit, di chuyn trn nhng phng tin chuyn dng, gii tr bng radio hoc giao tip vi ti vi, sng bng nhng k c ca tui xun v c m l c thot hi nhng au n v th cht hay bun phin v tinh thn do bnh tt sm sm mt cht S khm ph cc chc nng sc khe ca thc phm chc nng mang n cho y hc mt lnh vc nghin cu mi, v mang n cho nhn loi mt hy vng mi trong vic duy tr sc khe cho tui gi, hay ni mt cch khc, lm gia tng cht lng sng cho tui th. Hy vng th khng b nh thu, nn chng cn hn ch lm g, nhng iu khng th khng quan tm, l chuyn thc phm chc nng c thc s l mt cu cnh cho sc khe, nh nhng li c cnh ngi ta thng dng qung co mt loi thc phm chc nng no ? KHI NIM V THC PHM CHC NNG Cho n nay, vn cha c mt nh ngha chnh thc no v thc phm chc nng c thng nht s dng trn ton th gii. Mi lnh vc nghin cu a ra mt khi nim khc nhau v thc phm chc nng ty thuc vo hng nghin cu hoc ng dng ca cc thc phm ny, v iu ny gy khng t kh khn cho ngi s dng trong vic hiu ng v thc phm chc nng. y cng chnh l khe h ln cho cc hot ng bun bn, kinh doanh, qung b thc phm chc nng c th s dng nhm vo cc mc ch thng mi, v lm cho th trng thc phm chc nng ngy cng tr nn ri rm phc tp hn. nh ngha sau y v thc phm chc nng ca WHO thng c s dng nhiu nht trong y khoa: Thc phm chc nng l mt loi thc phm m trong thnh phn ngoi nhng cht dinh dng cn thit cho s sng v pht trin ca c th sng th cn cha nhng cht c chc nng tc ng n sc khe mt cch tch cc. Cc chc nng c quan tm nht ca thc phm chc nng i vi sc khe bao gm: Bo v t bo ca c th, chng li s thay i v cu trc v chc nng ca t bo H tr cho hot ng ca cc c quan trong c th: tr tiu ha, tng s minh mn, tng hot ng c, tng thi tr c cht v cc cht chuyn ha Gia tng kh nng khng ca c th vi cc tc nhn c hi bn ngoi Gia tng s dng cc cht dinh dng v lm tng kh nng sng cn ca c th H tr cho vic iu tr cc bnh l mc hoc phng nga cc bnh l cha mc.

Ngoi ra, ty theo lnh vc nghin cu, mt s chc nng khc ca thc phm nh lm tr ha t bo, ti to cc m c th, tng kh nng th lc ngn hn cng c cp n. Ngay trong khi nim c s dng nhiu nht ny, vn cn nhiu vn cha th phn nh v gy tranh ci, v bn thn cc cht c gi l cht dinh dng, vn c kh nng p ng y cc yu cu v chc nng k trn. Nu nh vy th thc phm cha cht dinh dng c c xem l thc phm chc nng khng hay ch gi l thc phm thng thng? Theo nh ngha v thc phm, bn thn thc phm phi l ngun cung cp cc cht dinh dng, nn mt cht dinh dng hin din trong thc phm khng th l yu t gip thc phm c gi l thc phm chc nng. V d: Vitamin C l mt cht dinh dng thit yu hin din trong kh nhiu loi thc phm thng thng nh tri cy h citrus, cc loi rau qu ti Vitamin C ng thi cng l mt cht c chc nng sc khe hiu qu l chng li cc gc oxy ha t do, bo v t bo khi b h hi v qua chng li s lo ha, chng ung th Nh vy, cc loi thc phm c cha vitamin C u c th c gi l thc phm chc nng! Nu m rng v d ny ra vi mt s cht dinh dng khc nh cht x, cc acid bo no chui di, cc acid amin thit yu, cc cht khong vi lng nh km, st th hu nh thc phm no cng c th gi l thc phm chc nng. iu ny s xa m vai tr tht s ca cc cht chc nng khng phi l cht dinh dng hin din trong thc phm. V vy, trong phm vi bi ny, thc phm chc nng s c hiu l cc thc phm c cha thm cc cht chc nng c tc dng vi sc khe, v cc cht chc nng ny khng phi l cc cht dinh dng thng thng bao gm cht bt ng, cht m, cht bo, cht cn, cht x, nc, cht khong a lng v vi lng, vitamin tan trong nc (B, C) v vitamin tan trong cht bo (A, D, E, K). Cn c s phn bit r rng gia cht chc nng v thc phm chc nng. Mt thc phm c gi l thc phm chc nng ch khi trong thnh phn c cha cht chc nng. Trong t nhin, mt loi thc phm chc nng c th cha nhiu cht chc nng khc nhau, v nhng loi thc phm chc nng khc nhau c th cung cp cng mt cht chc nng nh nhau. NHNG NHM CHT CHC NNG CHNH V VAI TR VI SC KHE Phytochemical L tn gi chung ca cc loi hot cht chc nng cha nh nh danh v phn nhm ring bit, nhng trong cc y vn c v thc nghim trn sc vt bc u xc nh c cc vai tr vi sc khe, mc d c ch tc ng tht s vn cn cha hiu r. Cc cht mu tho mc L nhng cht to mu cho thc vt, c pht hin l c chc nng h tr sc khe, tc ng c nhc n nhiu nht l chng li cc gc oxy ha t do, bo v s nguyn vn ca t bo v cc c s di truyn (DNA, RNA). Carotenoids Thc phm ngun gc thc vt c mu vng cam, m, xanh m cung cp cho ba n hng ngy cc carotenoids. Carotenoids bao gm nhiu cht khc nhau c phn thnh hai nhm chnh: Tin cht ca vitamin A: gm c alpha-carotene, beta-carotene v beta-cryptoxanthyl, trong cht c hiu bit nhiu nht l beta-caroten. Cc cht ny sau khi vo c th s c chuyn ha thnh vitamin A di dng retinal vi t l chuyn i rt khc bit nhau t 6:1 n 24:1. H s chuyn i thng c s dng hin nay l 12 beta-caroten : 1 retinal v 24 carotenoid khc : 1 retinal. Khng phi tin cht ca vitamin A: gm lycopene, lutein v zeaxanthin

Cho d c l tin cht ca vitamin A hay khng, tt c cc carotenoids u l nhng cht chng gc oxy ha t do c xc nhn. Nh vo chc nng ny, cc carotenoids c s dng nhiu

trong y, dc vi tc dng phng chng lo ha, phng nga cc bnh do lo ha v phng nga ung th. Carotenoids c cung cp t thc phm t nhin hon ton an ton cho con ngi. Do tan trong cht bo, nn nu n vo nhiu hn kh nng chuyn ha ca c th, cc carotenoids s c tch tr li trong m m di da gy triu chng vng da (nhng khng km theo vng kt mc mt) khng nguy him. Ngc li, cc carotenoids dng di dng b sung (dng thuc hay thc phm c b sung thm carotenoids liu cao) c th gy ng c cp biu hin bng cc triu chng thn kinh nh nhc u, co git, nn i, thm ch hn m, ngng th ngng tim Curcumin L mt cht mu tho mc c tm thy trong c ngh. Tng t nh cc cht mu tho mc khc, Curcumin c tc dng chng cc gc oxy ha t do v bo v t bo. Tuy nhin, chc nng quan trng cht ca Cucurmin l tc dng rt ngn thi gian lnh so cc vt tn thng trn da nim v gim to thnh so xu, c l nh tnh nng khng vim mnh, lm gim s vim ty ca t bo, bo v mi trng ti m tn thng v lm gim tc ng ca cc hp cht trung gian c phng thch t cc t bo bch cu. Curcumin c ng dng nhiu nht trong iu tr cc vt thng dng lot nim mc (nh lot d dy, vim lot rut) v cc tn thng ngoi da, trnh so xu. Flavonoids L mt nhm cc hp cht ha hc d bay hi, mi rt mnh, c nhiu trong cc loi rau gia v (nh ta t, rau hng), hnh, ti, gng, ring, nn Cc flavonoid c chc nng khng khun, ng thi c tc dng kch thch hot ng ca h min dch lm gia tng kh nng khng ca c th vi cc vi sinh vt xm nhp t mi trng. Trong cuc sng hng ngy, cc flavonoid trong cc loi gia v ny c s dng rt nhiu trong thc phm, khng ch vi mc ch lm tng hng v v cm quan ca mn n, m cn dng vi tc dng tr bnh (cho gii cm, cho gii ru) hoc phng nga s pht trin ca vi khun (dng ring, ti trong cc mn n sng nh gi c, nem chua) Ngoi ra, cn c mt s flavonoid c tc dng c bit: Isoflavon (Phyto-estrogen) L mt flavonoid thc vt c bit c tm thy trong mt s loi u , nhiu nht trong u nnh (u tng) v cc ch phm t u nnh nh u h, u h ky, trong l cy linh lng, v r cy Cohost en chu M. Isoflavon c chc nng tng t ni tit t n estrogen. Cc th nghim trn ng vt v trn ngi ho thy Isoflavon c tc dng duy tr s tr trung v nguyn vn ca t bo, gim cc nguy c bnh l lin quan n lo ha nh tim mch, huyt p, gim cc triu chng ca giai on tin mn kinh. Rutin Mt loi flavonoid c trong hoa he, c tc dng lm gia tng tnh bn ca thnh mch mu, thng c dng tr chy mu cam, xut huyt dng im v cn ngi cao tui. Volatile oils (ascaridol, eucalyptol) L cc flavonoid dng tinh du c mi hng, hin din nhiu trong cc loi cy gia v, rau tn c tc dng st trng ng h hp , gim ho Cc Volatile oils trch tinh t cc loi hoa nh oi hng (lavender), hoa hng (rose) thng c s dng trong cc xng hi lm thng thong da, ng h hp v c gi l hng thm liu php, nhng thc cht, tc dng h tr sc khe l nh cht chc nng dng tinh du. Catechin L mt flavonoid dng ester (polyphenol) c nhiu trong ca cao, ru nho, chocolate, tr xanh (khng c trong cc dng tr sao ch, tr en), c tc dng chng oxy ha, bo v tim mch, phng chng ung th. Saponins

L cc hp cht hu c c tm thy trong nhiu loi thc vt. C rt nhiu cht chc nng thuc nhm Saponin. Nhn chung, cc Saponins c tc dng kch thch cc hot ng ni tit trong c th sinh vt, qua lm gia tng dy chuyn cc hot ng ca cc c quan trong c th. Mt s Saponin thng dng nht l: Gingsenosids L cc hp cht hu c thuc nhm Saponin c tm thy trong nhn sm. C khong trn di 37 loi Gingsenosid c tm thy trong cc dng nhn sm khc nhau trn th gii. Cc Gingsenosids ny c rt nhiu tc dng tch cc vi sc khe sinh vt sng: Gia tng kh nng hot ng c v th cht ln v tr tu Rt ngn thi gian hi phc ca c th sau cc hot ng mnh. Tng kh nng vn ng c bp v gim thi gian mi c sau vn ng nng Lm gim kch xc vi cc tc ng t mi trng (gim stress) Tng min dch, tng sc khng Ci thin kh nng sinh dc c nam v n

C ch hot ng ca cc Gingsenosids trong c th sinh vt rt a dng v cn kh nhiu iu cha c bit ht, tuy nhin cc nghin cu bc u cho thy cc Gingsenosid c tc dng kch thch hot ng ca tuyn thng thn v lm tng kh nng s dng oxy ca t bo. Mt im ng lu l cch ch bin nhn sm theo cc phng php khc nhau s lm cc Gingsenosids c chuyn ha thnh cc loi Saponins khc nhau, chnh v vy cc dng nhn sm khc nhau nh Hng sm, Bch sm, Huyn sm c th c cc tc dng khc bit nhau vi sc khe. V d nh ch bin sm bng cch gt v, hp chn ri mi sy kh s to ra AFG (hp cht c Arginine Fructose Glucose) c tc dng lm gin mch mu nn khng lm tng huyt p, trong khi nu ch bin nhn sm bng phng php sy kh trc tip, th s c hin tng hot ha cc emzyme gy tng co mch, lm tng huyt p. Pananax L mt hot cht chc nng c tm thy trong nhn sm vi hm lng thng t l nghch vi cc Gingsenosids. Pananax c tc dng lm gim ng huyt nhanh sau ba n nn gip nhn sm c tc dng iu ha ng huyt bnh nhn i tho ng. Charantin L mt saponin c nhiu trong kh qua (mp ng), c tc dng lm h ng huyt. Tc dng h ng huyt ca kh qua cng c s tham gia ca mt loi peptid c tc dng tng t insulin c gi tn l insulin-like peptid. Glycosides L mt nhm hp cht chc nng c chc nng ch yu l khng vim, gim au, chng lnh vt thng... Loi Glycoside c bit n nhiu nht c l l Anthraquinone c trong cy L Hi (cn gi l Nha am hay Aloe Vera). Ankaloids L mt nhm hp cht hu c c tnh kim, hin din trong nhiu loi thc phm c v ng, cht nh kh qua, rau ng Cc ankaloid c tc ng rt a dng, nh trn cc hot ng ca h thn kinh giao cm v h ni tit t, trn mch mu, trn hot ng ca h tiu ha, c ch vi khun C th k mt s ankaloid thng dng: Berberin

Mt loi ankaloid thc vt c tm thy trong cy vng ng, c tc dng khng khun nht l cc loi amibe ng rut v cc vi khun gram m nh E. Coli, c dng nhiu trong cc trng hp ng c thc n, nhim trng ng rut Tannins C nhiu trong cc thc vt c v cht nh i, tr Tc dng lm sn se nim mc rut, gim hp chu cc cholesterol c hi. Sanguinarin C tc dng khng khun vng ming, thng c dng st khun ti ch trong cc trng hp vim hng, vim nha chu Capsaicin L hp cht chc nng c tm thy nhiu trong cc loi gia v cay nh t, tiu Capsaisin c tc dng lm gim cc trng hp au lin quan n thn kinh bng tc dng kch thch gii phng cc cht dn truyn thn kinh (neurotransmitters) vo synape thn kinh, y, cc cht dn truyn thn kinh ny khng cc receptor tc ng ln t bo thn kinh tip theo nn b phn hy. Kt cc l Capsaisin gy cn kit tm thi cc cht dn truyn thn kinh v nh vy ngn chn s dn truyn cm gic au. GLA (Gamma Linoleic Acid) C nhiu trong rau Borage (mt loi rau gia v thng dng chu u), qu b, cht bo trong c hi c tc dng khng d ng (chm mn, thp khp cp) HIU QU CA THC PHM CHC NNG V VIC B SUNG CC CHT CHC NNG CHO C TH HNG NGY Nhn chung, khoa hc cng nhn v tc dng tch cc ca cc cht chc nng i vi sc khe v s sng ca sinh vt. Cng c nhiu nghin cu khoa hc c tin hnh tn dng c hi chm sc sc khe v gia tng cht lng cuc sng ny t t nhin. Tuy nhin, vic s dng cc cht chc nng mt cch an ton v hiu qu vn cn nhiu vn cn lm r. Liu lng s dng hng ngy? Liu lng c tc dng duy tr v liu lng c tc dng ti a? S tng tc ca cc cht chc nng khc nhau vi nhau v vi nhng cht dinh dng khc trong ba n hng ngy? Cc yu t h tr v yu t c ch hot ng ca cc cht chc nng? S tng tc gia cc cht chc nng vi thuc iu tr, nu c? Cc yu t lm nh hng n hm lng cc cht chc nng c trong thc phm? Tc ng ca mt cht chc nng trn cc c th khc nhau c th hon ton khng ging nhau! Mi c th c s nhy cm vi cc cht chc nng theo mt cung cch khc nhau. S khc bit ny c th do di truyn (cc ni tit t, s lng cc th th trn t bo, kh nng tiu ha hp thu v chuyn ha), do mi trng, do thi quen dinh dng ng thi a vo c th nhng thc phm c cha cc cht chc nng khc c th l cht phn dinh dng hay cht h tr dinh dng so vi cht chc nng.

Tuy nhin, mt yu t rt thun li c th c tn dng trong vic b sung cc cht chc nng vo khu phn hng ngy l, nu cc cht chc nng c b sung t ngun thc phm t nhin th thng an ton cho ngi tiu dng. S an ton ny c c l v cc cht chc nng thng hin din trong thc phm t nhin vi mt hm lng thp, va phi. Mt khc, t nhin thng c nhng s kt hp kho lo m cho n nay loi ngi vn cha th hiu hon ton, v d mt cht chc nng trong mt loi thc phm ny s tc dng tt hn khi hin din trong mt loi thc phm khc, c th l do t l cc cht dinh dng v chc nng c trong thc

phm hoc s hin din ca mt cht no m con ngi cha bit n trong loi thc phm t nhin . CI NHN NG V THC PHM CHC NNG: KHNG CN THN TRNG NHNG CNG KHNG NN QU KHCH ng qun mt cu quan trng lun c nhn mnh khi mt loi thc phm chc nng c gii thiu n ngi tiu dng: Thc phm ny khng phi l thuc v khng c tc dng iu tr bnh. Cho n nay, thc phm chc nng d l khng b khuyn co hn ch s dng, nhng khng l mt yu t bt buc trong bt k mt phc iu tr chnh thc no, v cng khng bao gi c khuyn co s dng nh mt phng php iu tr. iu ny c ngha l, ngi bnh vn phi tip tc tun th y cc phc iu tr bnh v thc phm chc nng s khng lm thay i pht iu tr ny. Vi cc loi thc phm chc nng c ngun gc t nhin nh hnh ti, l hi, c rt, gc cch s dng tt nht cho n thi im ny l dng ti nh l thc phm. Tt c cc dng ch bin nh lm thnh vin nn, vin hon, chit xut thnh cao hay dung dch thng dn n cc thnh phm khng tt bng cc cht chc nng tn ti trong t nhin theo cc chiu hng sau: m c cht chc nng hn. iu ny cha chc l cn thit, thm ch cn c th khng an ton. V d, hm lng Gingsenosids trong nhn sm c tc dng dc l cao nht l 7-8%. Nu hm lng Gingsenosid cao hn, hm lng Pananax trong nhn sm s gim xung, tc dng kch thch ca nhn sm s tri hn tc dng th gin v h ng huyt, tc dng chung l s lm gia tng chuyn ha v tng tc hot ng ca t bo, c th gy kch thch thn kinh, kch thch tim mch Cc cht chc nng b mt i mt phn hoc thay i tnh cht qua qu trnh ch bin vi nhit (phi, sy), mt hi nc, hoc bo qun. V d bt ngh kh s c tc dng lm lnh vt lot da nim km hn so vi c ngh ti. C thm cc cht ph gia nhm ko di thi gian bo qun hay gia tng li nhun. Nhng cht ny c th lm thay i thnh phn ha hc ca thc phm chc nng v cha c nghin cu xc nh s tng tc gia cc ph gia ny vi cht chc nng l tch cc hay tiu cc. V d dch chit xut l hi nu km theo mt lng ng qu cao c th lm mt cn i thnh phn ng / vitamin chuyn ho nng lng v lm tng ng huyt, tng to lipid Loi tr i cc cht tng hp trong t nhin m khoa hc cha th nh danh hay cha hiu bit ht v chc nng, vai tr ca chng vi s sng.

Ngoi ra, cng cn ch n gi tr thc s ca thc phm chc nng i vi sc khe cn phi tng ng vi s tin ngi tiu dng tr cho cc sn phm m h mua s dng. Trong thc t, cc loi thc phm chc nng ang c thi phng tc dng v bn vi gi cao hn hn so vi gi tr thc ca chng. y chnh l mt trong cc vn cn lu nht bi v thc t th a s thc phm chc nng khng tn hi g cho sc khe, ch l c bn vi gi lm tn hi ti tin ca ngi tiu dng m thi! BO V SC KHE BNG CN BNG TRONG DINH DNG V LI SNG Cc tc dng h tr sc khe ca thc phm chc nng ch c th pht huy tc dng trn nn tng mt c th khe mnh v mt tinh thn thoi mi vui v, ch khng th thay i hon ton tnh trng tinh thn v th cht ca mt c th. Chnh v vy, u t cho mt sc khe cn bn lun l u t c li nht v tit kim nht, hn hn so vi vic chi mt khon kinh ph ln cho vic s dng cc thc phm chc nng khi m sc khe b tn hi. Cn bng trong cuc sng L s iu , chng mc, ng gi, quy c, v phi bit qung gnh lo i m vui sng. Cc stress v tinh thn v th cht u c th lm gia tng hot ng bt thng ca h thn kinh v h ni tit,

t chi phi hot ng ca ton b c th, lm gia tng chuyn ha bt thng v lm c th mt mi, ngun gc pht sinh cc bt li cho sc khe k c bnh tt. Thi gian ng , gic ng su, ngh ngi hp l sau cng vic v thay i loi hnh hot ng rt c li cho c th, v chnh l thi gian cc t bo hot ng chm li, thi b cc cht chuyn ha ng, sp xp li hot ng, chnh sa cc sai st trong hot ng v ngh ngi trc tri bc vo giai on hot ng mi. Cn bng trong dinh dng 1. lng v cht Khi nim y c ngha l va . Nhu cu nng lng hng ngy bao gm hai phn chnh l nng lng cho chuyn ha v nng lng cho hot ng. Trn thc t, c th c lng mt khu phn c v nng lng khng da trn theo di cn nng hng tun. Nu gi nguyn cn nng theo thi gian, khu phn n hin ti va nng lng, nu tng cn, l khu phn tha nng lng v ngc li, nu gim cn chng t khu phn khng nng lng theo nhu cu. Ngoi yu cu v mt s lng, cng cn quan tm n cht, tc l c cc loi cht dinh dng cn thit. Mi ba n chnh lun phi c 4 nhm thc phm chnh l bt ng, m, bo, rau v tri cy ti. 2. Chng mc L ch n va ch khng n tha. S d tha cng nguy him khng km g s thiu ht, v cng c th l nguyn nhn thc y cc ri lon v chuyn ha v hot ng ca cc c quan trong c th. i vi nhng cht c hi cho c th nh alcohol, cafein, nicotin cng phi chng mc hn. Ngng thi c ca gan thn i vi nhng cht ny rt khc bit nhau nhng c th khc nhau, v thng s gim dn theo thi gian hot ng ca cc c quan. 3. Cn i L s cn i gia cc thnh phn thc phm khc nhau trong ba n t c mt t l cht dinh dng tt nht theo ng nhu cu ca c th. Lng cc thc phm trung bnh cho mt ngi trng thnh c th tnh nh sau <6g mui <20g ng 30g du m 120g thc phm giu m 200g tri cy 300g rau xanh cc loi 4-5 chn cht bt (trong nn c 1 chn bt th nh min, khoai, go lt) >2 lt nc (trong phi c 500ml sa)

4. a dng Trong thin nhin, khng c mt loi thc phm no c th cung cp y tt c cht dinh dng cn thit vi mt t l ph hp ti u cho s sng, ngay c sa, l loi thc phm c xem l hon ho nht v c t nhin u i dnh cho cc sinh vt non. V vy, ch n cng a dng cng c c hi nhn c nhiu cht dinh dng hn. n a dng cng gip lm gia tng s tng tc ca thc phm, lm gia tng kh nng hp thu hoc gim bt nguy c phn hp thu dng cht. S phi hp cn i gia cc thnh phn dng cht s c li cho qu trnh hp thu ca h tiu ha v qu trnh s dng dng cht ca t bo. S phong ph a dng cng l mt yu t quan trng nh hng n cm quan v s hiu bit v thc phm, lm cho dinh dng khng ch c vai tr nui

dng c th vt cht l cn l mt thnh phn thc phm nui dng s khoi cm ca tinh thn. 5. T nhin Cc loi thc phm c ch bin cng n gin, mn n cng gn vi t nhin th cng tt cho sc khe. Qu trnh ch bin thng lm hao ht v mt i cc dng cht c trong thc phm, c bit l cc vitamin tan trong nc nh vitamin C, vitamin nhm B v cc cht c tc dng trung ha gc oxy ha. Mt vi phng php ch bin nh nng trc tip trn la than, chin trong du vi nhit cao, ko di, xng khi cn c th lm gia tng cc cht c hi cho sc khe vo thc phm thm ch c th gy ung th nu tch t lu ngy. Cc cch ch bin tt nht l hp bng hi nc, luc nhanh, xo nhanh. Vi cc loi rau xanh, tri cy ti nn n ti sng l tt nht. Tuy nhin, cng cn lu v vn v sinh an ton thc phm khi dng cc mn n sng, khng qua ch bin bng nhit nht l trong iu kin thc phm ca nc ta hin nay.