Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi 32 [2007] 145-155

YARATICI DRAMA YNTEMNN BAZI SOSYAL BECERLERN KAZANDIRILMASINA ETKS EFFECT OF CREATIVE DRAMA METHOD ON THE RECEPTION OF SOME SOCIAL SKILLS
Ylmaz KARA *, Figen AM **
ZET: Bu alma, geliim ve renme dersinde grupla bir ii yapma ve yrtme, ilikiyi balatma ve srdrme ile kendini kontrol etme sosyal becerilerinin kazandrlmasna yaratc drama ynteminin etkisini aratrmak amacyla gerekletirilmitir. alma geliim ve renme dersi alan toplam 74 retmen aday ile bir deney ve bir kontrol gruplu deneme modeli kullanlarak yrtlmtr. Rasgele yntemle retmen adaylarndan 37 tanesi yaratc drama ynteminin kullanld deney, dier 37 tanesi ise geleneksel retim ynteminin uyguland kontrol grubuna atanmtr. Deney grubunda sosyal becerileri gelitirecek ekilde dzenlenmi yaratc drama aktiviteleri 12 haftalk ders saati sresince uygulanmtr. Sosyal becerilerin lmnde, aratrmaclar tarafndan hazrlanan, geerlik ve gvenirlik almalar yaplan Sosyal Becerileri Deerlendirme lei (SBD) kullanlmtr. n lm ve son lmden elde edilen veriler zerinde bamsz t testi uygulanmtr. Sonu olarak, bulgular grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerilerini kazandrma konusunda yaratc drama ynteminin etkili olduunu gstermektedir. Anahtar Szckler: eitimde yaratc drama; sosyal beceriler; sosyal beceriler retimi ABSTRACT: The purpose of this study is to investigate the effect of creative drama method on developing, make and execute a work with a group, begin and carry on a relationship, and self control social skills in development and learning lesson. This research was designed according to one experimental and one control group experimental modeling with 74 teacher student taking development and learning lesson. Randomly one of the thirty-seven students assigned as the traditionally designed teacher centered approach used control group the other assigned as the creative drama method implemented experimental group. In the experimental group, creative drama activities were used to develop social skills of students as a treatment during 12 weeks. Social Skills Evaluation Scale (SBD) developed by the researchers, was used to measure social skills. Collected data from pretest and posttest was processed by using independent t test. Consequently findings indicated that creative drama method had significant effect on make and execute a work with a group, begin and carry on a relationship, self control social skills. Keywords: creative drama in education; social skills; social skills instruction

1. GR ada eitim yaklamlar, rencilere bilgiyi nasl depolayacaklarndan ok onlara nasl ulaacaklarn reten anlay eitim sisteminin temeline almay gerekli klmaktadr. Bu durum bilginin rencinin bizzat kendisi tarafndan kefedilmesine imkn veren birok renme modelleri ve retim yntemlerinin geliimini sonu vermitir. Gnmzde, bireyi renme srecinde etkin klan, yaparak ve yaayarak renmesine olanak salayan, kendini gerekletirmesine ve yaratc, retken bir birey olmasna ksaca bireyin tm ynleriyle gelimesine katkda bulunan bir yntem olarak grlen yaratc drama kullanlmaya balanmtr (Kaf, 2000). Eitimde yaratc drama; doalama, rol oynama v.b. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanlarak bir grup almas iinde bireylerin, bir yaanty, bir olay, bir fikri, kimi zaman bir soyut kavram ya da bir davran, eski bilisel rntlerinin yeniden gzden geirildii oyunsu srelerde anlamlandrlmas, canlandrlmasdr (San, 2002). Eitim ve retimde dramann ilevi olduka nemlidir. Drama, oyun anlamnda kullanlmakta ise de eitimde bir retim yntemi olarak uygulanmasnn amac duyusal, bilisel ve davransal yetileri gelitirmektir. Drama ekinsel geliim,
*

**

Ar. Gr., Atatrk niversitesi Bayburt Eitim Fakltesi lkretim Blm, yilmazkaankara@yahoo.com Ar. Gr., Atatrk niversitesi Bayburt Eitim Fakltesi lkretim Blm, figencam@gmail.com

146

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

zgven, kendini tanma, yaratclk, eletirel bak, kendini ama, problem zme ve zm yollar retme gibi nitelikleri kazandran etkili bir yoldur (Gen, 2003). Eitimde dramann bir yntem olarak kullanlmas ada insann toplumsal ilikilerini dzenlemesine, kendisini tanmasna, retmesine ve varln sergilemesine olanak salamaktadr. Yaratc drama araclyla olaylar ve durumlarla bunlarn arasndaki balantlar kolayca renilebilir. Yaratc drama dolayl yoldan anlatlr, bu nedenle bakalarnn davranlarn ve insann kendi davranlarn emin bir mesafeden gzleme imkn vardr. Bugnn sorunlar, gemi ve gelecekte aratrlabilir. Dramada bir durum somut, ayn zamanda soyut ifadelerle kefedilir. Olaylarn yaanarak gelimesini ieren aktif bir yntemdir. Bylece unsurlar somutlatrarak durumu akla kavuturur. Sosyolojik bir perspektiften bakldnda bireyler, sadece kendileri deil, iinde yaadklar toplumun gemii, imdiki zaman, gelecei ve ayn zamanda insanlk hakknda da daha derinlemesine bilgi sahibi olabileceklerdir (ONeill & Lambert, 1995; San, 1996; Adgzel, 2006). Heathcote, yaratc dramann asl cevherinin topluluk halinde yaplmasnda olduuna inanmtr (Heathcote & Wagner, 1990). Oyuna dayal bir grup almas olarak drama, rencilerin farkllklarn toplumsal bir ifadeyle bir araya getirmelerini, birletirmelerini salar. Katlmclar kendi deneyimlerini ve bak alarn dierlerine kar test ederler ve nerelerde farkl olduklarn, hangi konularda benzetiklerini grrler. Bu yolla ait olma duygusunun yan sra bakalaryla rahat ve salkl ilikiler kurma ynnde de nemli beceriler kazanlm olur (Johnson & ONeill, 1984; Adgzel, 1993). Eitimde drama, yetkin ellerde katlmcya, zihinsel, fiziksel ve duygusal katlm yoluyla dramatik bir ortamda var olma olana sunacaktr. Bu ortam, kendi potansiyelini fark etme, kendini ifade etme, yaratclk geliimi, kendini bakalarnn yerine koyarak dnebilme gibi becerilerin geliimine nemli bir katk salamasnn yan sra, belki de en nemlisi iinde yer alan bireyleri mutlu edecektir (Salam, 2004). Yaratc drama ynteminin, bireyin toplumsallamasnda nemli katklarnn olduu sylenebilir. Toplumsallamann salanmasnda sosyal beceriler nemli bir yer tutmaktadr. Sosyal beceri kavram, birok aratrmac tarafndan tanmlanmtr. inde bulunulan sosyal ortama uygun davranma yetenei olarak tanmlanan sosyal beceriler, kiinin olumlu ya da olumsuz duygularn uygun bir ekilde anlatabilmesini, kiisel haklarn savunabilmesini, gerektiinde bakalarndan yardm isteyebilmesini, kendisine uygun olmayan istekleri geri evirebilmesini kolaylatrma konusunda nemli rol oynamaktadr (Sorias, 1986). Kelly (1982) sosyal beceriyi, evreden olumlu pekitire salayan veya devam ettiren kiiler aras iliki durumlarnda kullanlan renilmi davranlar olarak grmektedir. Westwood (1993) sosyal becerileri, kiilerin bakalar ile olumlu etkileimleri balatmalar ve srdrmeleri iin nemli davran elemanlar olarak tanmlamaktadr. Dier taraftan Cartledge ve Milburn (1983) sosyal becerileri; bakalar ile etkileimde olumsuz tepkileri nleyen ve olumlu tepkilerin verilmesine olanak tanyan, sosyal olarak uygun grlen, amaca ynelik sosyal balama bal olarak deiiklik gsteren ve ayrca duruma zg olan davranlar olarak tanmlamaktadrlar. Yukarda verilen tanmlar incelendiinde sosyal beceri, kiiler aras ilikilerde sosyal bilgiyi alma, zmleme ve anlamann yan sra uygun tepkilerde bulunma, hedefe ynelik ve sosyal balama gre deien, hem gzlenebilir hem de gzlenemeyen bilisel ve duyusal geleri ieren ve renilebilir davranlar olarak anlalmaktadr (Yksel, 2001). Sosyal ve kiisel geliim eitim sistemimizin yazl hedefleri arasnda yer alsa da, uygulamada hedeflerin ounlukla rekabet ve akademik baar zerinde odakland grlmektedir. Oysa bireylerin iddet, yabanclama ve sosyal izolasyon gibi sorunlarla etkin ekilde baa kabilmeleri iin sosyal davran ve becerilerinin gelimesi gereklidir (Oral, 2002). retmen btn snf ieren faaliyetler organize ederken, dersi renciyi aktif klacak ekilde plnlarken, grup etkinliklerini organize ederken, beklenmeyen bir durumda ya da plnlarn bozulmas halinde ortama ayak uydururken sosyal kontrol becerilerine gereksinme duyar. retmenin, rencinin kiisel problemleri ve endieleriyle ilgilenirken duyusal ve sosyal ynden duyarll n plna kar. Duyusal ynden duyarl olan retmen, rencilerin iinde bulunduu dnemin kltrn anlar ve ona gre davranr. Gelimeye ak etkin bir retmen rencilerin duygularna deer verir, onlarn olumlu benlik kavram gelitirmelerine yardmc olur. rencilerin szel ve szel

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

147

olmayan tepkilerine deer verir ve dinler. retmenlerin dinleyici ve ilk iletiimi kuran kii olarak adlandrlan rol duyusal ve sosyal ynden duyarl olmasn gerektirir. renci ve dier personelle iyi iletiim kurabilmesi, duyusal ve sosyal ynden anlatmc ve duyarl olmas ile ilgilidir (Yksel, 2001). Etkili retmenlerde bulunmas gereken bilgi ve beceriler konusunda deiik listeler grmek olasdr. rnein; Reed ve Bergman'n ne srd etkin retmen zellikleri incelendiinde bu zelliklerin ou renilebilir, retilebilir ve deerlendirilebilir zelliklerdir. retmen yetitiren kurumlarda yaplmaya allan ite bu retilebilir, renilebilir ve deerlendirilebilir bilgi ve becerileri retmen adaylarna kazandrmaya almaktadr. retmen adaylarnda bulunmas gereken roller konusunda alan belirlenmektedir. Bu alanlar srasyla; Organizasyon-plnlama ve retim yaklamlar, Meslek profesyonellik ve Sosyal beceriler olarak sralanmtr (Capel, Leask, & Turner, 1995). Hzla deien toplumsal yap ve kurallarn, rencilerin kendilerine ve evreye uyumlarn zorlatrmakta olduu, eitim sistemimizde akademik renmeye arlk verildii, retimin ounlukla aktarma yoluyla yapld gz nne alndnda eitimin temel amalarndan olan sosyallemenin ikinci planda kald dikkati ekmektedir. Yaratc drama yntemi bireylere yaparak ve yaayarak renme olana salad iin sosyal becerilerin de bu yolla bireylere kazandrlmasnda uygun retme yntemlerinden biri olarak grlmektedir. Yaratc drama ynteminin bireylerin sosyal geliimine (Uysal,1996) ve sosyalleme dzeyine (Akn,1993) etkisini belirlemeye ynelik almalarn yaplm olduu grlmektedir. Ancak bu almalarda yaratc dramann sosyal becerilerin kazanmnda etkisinin olup olmad, retim programlar iinde, herhangi bir ders kapsamnda, ierikle birlikte incelenmemi, dorudan sosyal geliimle ilgili yaratc drama program uygulanmtr. Bu almada ise geliim ve renme dersi kapsamnda, retmen adaylarnn grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerilerinin kazandrlmasnda yaratc drama yntemi ile geleneksel yntem arasnda anlaml bir farklln olup olmad incelenmitir. 2. YNTEM 2.1. Aratrmann Modeli Bu aratrmada, geliim ve renme dersinde retim yntemi olarak yaratc dramann benimsenmesinin geleneksel ynteme oranla sosyal beceriler zerindeki etkisi aratrlmtr. Bir baka deyile, bamsz deiken olan retme ynteminin (yaratc drama ve geleneksel yntem), baml deiken olan sosyal becerileri etkileyip etkilemedii sorusu yantlanmaya allmtr. Bu balamda, aratrma deneme modelinde bir aratrmadr. Aratrmann modeli bir deney ve bir kontrol grubu desenine gre oluturulmutur. 2.2. alma Grubu Aratrmann rneklemi 20052006 bahar yarylnda Atatrk niversitesi, Bayburt Eitim Fakltesi, lkretim Blm, Fen Bilgisi retmenlii Anabilim Dal ikinci snfnda geliim ve renme dersi alan rencilerden olumaktadr. Bu rencilerin 37 tanesi deney grubunu, 37 tanesi ise kontrol grubunu oluturmutur. Yrtlen aratrmada rneklem sadece Atatrk niversitesi Bayburt Eitim Fakltesi Fen Bilgisi retmenlii Program rencilerinden olutuundan, bu alma bir zel durumu yanstmaktadr. Bu nedenle, gerekletirilen bu aratrmann sonular ile bir genelleme yaplamayaca almann snrll olarak kabul edilmektedir. 2.3. Veri Toplama Aralar Aratrmada yaratc drama ve geleneksel yntemin uyguland deney ve kontrol gruplarndaki rencilerin sosyal beceri dzeylerini lmek iin, aratrmaclar tarafndan hazrlanan Sosyal Becerileri Deerlendirme lei (SBD) kullanlmtr.

148

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

2.3.1 Sosyal Becerileri Deerlendirme lei (SBD) Sosyal becerileri deerlendirme lei (SBD), sosyal etkileimi arttrmak iin iletiim yetersizliklerine yardm etmede nemli olan becerileri lmeyi amalamaktadr. SBD, 1725 yalarndaki gen yetikinlerin sahip olmas gereken sosyal becerileri iermektedir. SBD, 15 madde ve alt lekten oluan, beli derecelendirmeli, Likert tipi bir lme aracdr. Alt lekler, grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerileridir. Her bir alt lek beer maddeden olumaktadr. Maddelerin tamam olumlu ynde dzenlenmitir. Maddelere verilen tepkiler kesinlikle katlmyorum, katlmyorum, kararszm, katlyorum ve kesinlikle katlyorum eklinde derecelendirilmitir. Kesinlikle katlmyorum cevab 1, kesinlikle katlyorum cevab 5 puan almaktadr. Dk puan, sosyal becerilere yeterince sahip olunmadn, yksek puan ise sosyal becerilere sahip olunduunu gstermektedir. lekten alnabilecek en dk puan madde says olan 15 iken, en yksek puan 75 puandr. Alt leklerin her birinden en az 5 en ok 25 puan alnabilmektedir. 2.3.1.1. Kapsam Geerlii: lein gelitirilmesi aamasnda, literatr taranarak (Akamete ve Avcolu, 2005; Bacanl, 1999; Bacanl, Erdoan ve Filiz, 2003; Cornish, 2003; Gresham & Elliott, 1990; James et al., 1979; Kelly, 1998; Merrel & Gimpel, 1998) bireylerin sosyal becerilerini arttrmak iin iletiim yetersizliklerine yardm etmede nemli olan beceriler belirlenerek bir liste oluturulmutur. Beceriler ile ilgili oluturulan maddelerin, aratrmann amacna uygun ve farkl anlalmayacak biimde olmasna allmtr. Bunun iin beceri listesinde yer alan maddelerin uzun ve karmak ifadelerden olumamas salanmtr. Ayrca her bir beceri listesinde yer alan maddelerin birden fazla beceriyi iermemesine ve llebilir bir ekilde ifade edilmesine dikkat edilmitir. Daha sonra oluturulan bu liste, alanda alan uzman kiilere gsterilerek, belirlenen becerilerin 1725 ya grubuna ait olup olmayaca belirlenmitir. Grler alndktan sonra soru maddelerinden bazlarnda gerekli dzeltmeler yaplarak, baz soru maddelerini de lekten karlarak SBDnin maddeleri oluturulmutur. 2.3.1.2. Yap Geerlii: Yap geerlii ile ilgili almalar yrtebilmek iin Atatrk niversitesi, Bayburt Eitim Fakltesi, lkretim Blmnde yksek renimlerine devam etmekte olan, deney ve kontrol gruplarna dhil edilmeyecek olan toplam 100 renciden lei doldurulmalar istenmitir. renciler, lek verilmeden nce aratrmac tarafndan SBD hakknda ksaca bilgilendirilmitir. lein yap geerliini belirlemek amacyla son halinde yer alan maddelere Temel Bileenler Analizi-TBA (Principal Component Analysis) yaplm ve z deerleri (eigen value) birin zerinde olan be faktr altnda topland grlmtr. Birbirinden olabildiince bamsz faktrlere ulaabilmek iin faktr analizi uygulamasna varimax dik dndrme metodu kullanlarak devam edilmitir. Faktr yk deerleri 0.30un altnda olan ve birden fazla faktre girip aralarndaki faktr yk deer farklar 0.10 ve daha az olan maddeler de elenerek analiz 15 madde ile srdrlm ve tekrarlanan rotasyonlar sonucunda lekteki maddelerin her birinde beer madde bulunan faktr altnda topland grlmtr. Faktrler madde ierikleri dikkate alnarak grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerileri olarak isimlendirilmitir. Birinci faktrde yer alan maddelerin yk deerleri 0.76 ile 0.78 arasnda, ikinci faktrde yer alan maddelerin yk deerleri 0.62 ile 0.73 arasnda, nc faktrde yer alan maddelerin yk deerleri 0.43 ile 0.73 arasnda deimektedir. faktr birlikte toplam varyansn % 51.165ini aklamaktadr. Birinci faktrn varyansa katks % 32.142, ikinci faktrn varyansa katks % 10.529 ve nc faktrn varyansa katks ise % 8,493dur. Maddelerin faktr analizi sonular (maddelerin faktr ykleri) Tablo1de verilmitir.

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

149
Dndrme Sonras Yk Deerleri

Tablo 1: Sosyal Becerileri Deerlendirme leinin Faktr Yaps Sonular Maddeler Grupla Bir i Yapma ve Yrtme Becerileri 7. Karlatm problemlere uygun areler ararken yardm etmek ve yardm istemek bana doal gelir. 11. blmne uygun davranr, zerime den grevi yerine getirmeye alrm. 14. Birlik olmaktan, birlikte tartmaktan, birlikte karar vermekten ve sorumluluu da birlikte paylamaktan holanrm. 15. Birilerine danmak, fikirlerini sormak; arkadalarma deer vermenin bir gereidir. 16. niversite iinde ve dnda gerekletirilen toplu etkinliklere katlrm. likiyi Balatma ve Srdrme Becerileri 3. nsanlarla abuk kaynarm, kolay arkadalk edinirim, iine girdiim toplumda yabanclk ekmem. 8. Bir keye ekilmi, zgn arkadalarma inatla sokulur, zorluklarn paylarm. 9. Arkadalarm tarafndan aranan sevilen biriyim. Katldm gruba nee gtrrm. 10. Arkadalm genellikle uzun srelidir. Herkeste holanabileceim, sevip sayabileceim zellikler bulurum. 18. Arkadalk edinmede ilk adm ben atarm. Kendini Kontrol Etme Becerileri 1. akadan, espriden holanrm. Arkadalarma krc, alayc olmayan akalar yapmay severim ve bana yapldnda alnmam. 2. Arkadalarmla ilikilerimde krc olmam, tmne deer veririm. 4. Duygularmla aklimi dengeli kullanrm. Kskan deilim, birini ekitirmek gammazlamak en sevmediim davranlardr. 6. Krgnl, dargnl hi sevmem. Scak, cana yakn arkada yanlsymdr. 13. Bakalaryla olan problemlerimi konuarak zerim, uzlamac anlaya sahibim.

.787 .581 .600 .648 .767 .734 .635 .686 .622 .553 .430 .732 .615 .704 .653

SBDnin btn ile alt lek puanlar arasndaki korelasyon deerleri hesaplanm, grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri ile ilikiyi balatma ve srdrme becerileri arasndaki korelasyon deeri 0.372, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme berileri arasndaki korelasyon deeri 0.486, grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri ile kendini kontrol etme berileri arasndaki korelasyon deeri 0.524 olarak bulunmutur. Alt boyutlarn toplam puanla korelsyonlar hesaplandnda, grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri ile 0.810; ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile 0.744; kendini kontrol etme berileri ile 0.845 dzeyinde ilikiye sahip olduklar grlmtr. Bu balamda, toplam puanlara ilikin korelsyonlar incelendiinde SBDnin lmek istenilen becerileri lmekte olduu sylenebilir. Alt boyutlarn toplam puanla korelsyonlarnn yksek olmas da, alt boyutun sosyal becerilerin alt boyutlar olduunu gstermektedir.
Tablo 2: SBD ve Alt lekleri Arasndaki Korelasyon Deerleri Grupla bir ii likiyi balatma yapma becerileri srdrme becerileri likiyi balatma ve 0.372* srdrme becerileri Kendini kontrol etme 0.524* 0.486* berileri SBD 0.810* 0.744* * p<0.01

ve

Kendini kontrol etme berileri

0.845*

150

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

2.3.1.3. SBD Gvenirlik almas lein gvenirlii, Cronbach alfa deerleri hesaplanarak elde edilmitir. SBDnin btnne ilikin hesaplanan Cronbach alfa deeri 0.842 olarak bulunurken, alt leklere ilikin Cronbach alfa deerleri, Grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri 0.786, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri 0.713, kendini kontrol etme berileri ise 0.709 olarak belirlenmitir. Hem alt lekler hem de testin btnne ilikin elde edilen gvenirlik katsaylarnn yksek olduu grlmektedir. Bu deerler, SBDnin almada kullanlabilecek gvenirlie sahip olduunu ortaya koymaktadr.
Tablo 3: SBDnin Btn ile Alt leklere Ait Cronbach Alfa Gvenirlik Deerleri Gvenirlik katsaylar Grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri 0.78 likiyi balatma ve srdrme becerileri 0.71 Kendini kontrol etme berileri 0.70 Sosyal Becerileri Deerlendirme leinin (SBD) btn 0.84

2.4. Uygulama almada geliim ve renme dersi kapsamnda yaratc drama yntemi kullanlarak grupla bir ii yapma ve yrtme, ilikiyi balatma ve srdrme ile kendini kontrol etme sosyal becerilerinin gelitirilmesi amalanmtr. SBD, deney ve kontrol grubunda yer alan her bir renci tarafndan sosyal becerilerindeki deiimlerini ortaya koymak zere uygulamalarn ncesinde n test, uygulamalarn sonrasnda ise son test olarak doldurulmutur. Deney ve kontrol grubunda dersin tamamnn retimi ayn aratrmac tarafndan gerekletirilmitir. Deney grubunda, geliim ve renme dersinde retim yntemi olarak yaratc drama metodu kullanlmtr. Uygulamalara gemeden nceki 3 haftalk dnemde retmen adaylarnn ynteme alabilmesi iin arlkl olarak snma ve rahatlama eklindeki drama etkinliklerinin yer ald almalar yaplm ayrca yntem hakknda bilgiler verilmitir. Aratrmac tarafndan 3 haftalk hazrlk aamasyla birlikte toplam 12 haftada 36 ders saati iin, eitli retme durumlar planlanmtr. Bylece alma dneme ait ara snavlar ile birlikte 14 haftalk srete yrtlmtr. retmen adaylarnn eitli durumlarda rol oynamas, rolleri analiz etmesi, yaratc grevler zerinde birlikte almalar, duygu ve dncelerini aklamalar salanarak sosyal becerilerini arttrmak hedeflenmitir. retme durumlarnn yapsnda akl yrtme, analiz etme, yazl metinleri grsel sunumlara dntrme ve dncelerin szel olarak ifade etme yer almaktadr. almamzda yaratc drama yntemine dayal olarak hazrlanan retme durumlar, zsoy (2003), Adgzel (2006) ve Yeen (2003)in almalar dikkate alnarak dzenlenmi, birbirini izleyen be aamadan olumaktadr. Birinci aama, snma aamasdr. Isnma almalar rencileri sadece derse motive etmek iin kullanlmtr. kinci aama, uyum gven ve oyun aamasdr. Belirlenmi kurallar iinde zgrce oyun oynama ve bu oyunlar gelitirme almalarndan oluan bu aamada bilinen ocuk oyunlarndan faydalanlm ve konuya giri de yaplmtr. nc aama, doalamalar ve oluum aamasdr. Konunun zelliine ve amalarna uygun olarak, doalama, canlandrma, rol oynama ve kukla oynatma etkinliklerine yer verilmitir. Drdnc aama, deerlendirme-tartma aamasdr. Eletiri-zeletiri, soru-cevap etkileiminin balamas salanmtr. Bu aamada bakalarnn davran biimleri, duygular, dnceleri, deneyimleri ile ilgili bilgi sahibi olmak, ne karlmaya allmtr. Beinci ve son aama ise rahatlama aamasdr ki bu aamada almann sonunda kiinin enerjisini boaltmas, bedenen ve ruhen rahatlamas amalanmtr. rnek retme durumlarn gsteren ders plan rnei Ekte verilmitir. Kontrol grubunda ise dersler ayn aratrmac tarafndan geleneksel retim yntemi kullanlarak ilenmitir. Aratrmac, dz anlatm ve tartma metotlarndan faydalanlan retmen merkezli bir retim stratejisi izlemitir. Konu aratrmac tarafndan izah edildikten sonra yine aratrmac tarafndan sorulan sorularla tartma ortam oluturularak retilmeye allmtr. retim srecinin byk bir blm aratrmacnn aklamalar ve ynelttii sorularla gemitir.

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

151

2.5. Verilerin Toplanmas ve Analizi Kontrol ve deney grubu arasnda uygulama ncesinde ve sonrasnda meydana gelmesi olas farkllklar karlatrmak amacyla SBD aracl ile elde edilen verilere bamsz t-testi SPSS 11,0 paket program yardmyla uygulanmtr. Sonularn yorumlanmasnda 0.05 anlamllk dzeyi benimsenmitir. 3. BULGULAR Deney ve kontrol gruplarnn sosyal beceriler gzlem formu sonucunda elde edilen puanlarnn ortalama ve standart sapmalar Tablo 4'de verilmitir.
Tablo 4: Deney ve Kontrol Gruplarnn SBDnin Alt leklerine likin n lm-Son lm Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Deerleri Gruplar Sosyal Grupla Bir i likiyi Balatma Kendini Kontrol Etme beceriler Yapma ve Yrtme ve Srdrme Becerileri Becerileri Becerileri X SS X SS X SS 21.054 2.356 20.891 2.736 18.432 2.949 Deney Grubu n lm 23.351 1.206 22.702 1.927 22.000 1.178 Son lm 20.189 3.053 21.378 2.240 17.837 2.640 Kontrol Grubu n lm 21.513 2.501 20.189 2.447 18.432 2.949 Son lm

Tablo incelendiinde; deney ve kontrol gruplarnda grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme sosyal becerilerinin son lm puan ortalamalarnn n lm puan ortalamalarna gre ykseldii grlmektedir. Puan ortalamalar arasndaki farkn anlaml olup olmad incelenmi ve aada sunulmutur. 3.1. Grupla Bir i Yapma ve Yrtme Becerileri Tablo 4'de grld gibi deney grubunun, grupla bir ii yapma ve yrtme sosyal becerisi son lm puan ortalamas (X=23.351), kontrol grubunun ortalamasndan (X=21.513) yksektir. Gzlenen bu farkn anlaml olup olmadn test etmek iin bamsz t testi uygulanmtr. Yaplan analiz sonucunda deney grubunun son lm puan ortalamasnn, kontrol gruplarnn puan ortalamalarna gre anlaml biimde artt grlmtr (t=4.025, p=.000). Bu bulgu dorultusunda grupla bir ii yapma ve yrtme becerilerinin geliim ve renme dersinde kazandrlmasnda, yaratc drama ynteminin geleneksel ynteme gre daha etkili olduu sonucuna ulalmtr. 3.2. likiyi Balatma ve Srdrme Becerileri Tablo 4'de grld gibi, deney grubunun son lm puan ortalamas (X=22.702), kontrol grubu ortalamasndan (X=20.189) yksektir. Gzlenen bu farkn anlaml olup olmadn test etmek iin yaplan bamsz t testi sonucunda farkn anlaml olduu grlmektedir (t=4.908, p=.000). Geliim ve renme dersinde, yaratc drama yntemi ile sosyal becerilerin kazandrlmasna ynelik yaplan aratrmada, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri puanlarnda kontrol gruplarna gre anlaml bir ykselme olduu grlmektedir. 3.3. Kendini Kontrol Etme Becerileri Tablo 4 incelendiinde; deney grubunun kendini kontrol etme becerileri son lm puan ortalamasnn (X=22.000), kontrol grubunun puan ortalamasndan (X=18.432) yksek olduu grlmektedir. Gzlenen bu farkn anlaml olup olmadn test etmek iin yaplan bamsz t testi sonucunda gruplar arasndaki farkn istatistiksel bakmdan anlaml olduu bulunmutur (t=6.833, p=.000). Geliim ve renme dersinde sosyal becerilerin kazandrlmasna ynelik yaplan almada, kendini kontrol etme becerileri puanlarnda yaratc drama yntemi geleneksel ynteme gre daha etkilidir.

152

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

4. TARTIMA VE YORUM ada insan yetitirmede, etkili, kalc, ilgi ekici ve verimli bir retim yntemi olarak kullanlan drama ynteminin, geliim ve renme dersinde rencilerin grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerileri zerinde etkili olduu ortaya kmtr. Eitimde drama yntemi uygulamalarnn kazanlmas zaman isteyen becerileri gerektirmesi, yaplan n hazrlk almalarnn beklenilenden uzun sre almasna neden olmutur. rencilerin ynteme alkn olmamalar, kendilerini kalabalk nnde rahat hissetmemeleri gibi sebeplerden dolay uygulama banda etkinliklere katlma, grup ierisinde sylenenleri yapma konusunda ekingen tavrlar sergilemilerdir. Belli bir deneyim sreci geirildikten, rencilere belli becerileri kazandrdktan sonra etkinlikler almalar sresince olduka olumlu seyretmi ve deney grubu lehine anlaml sonulara ulalmtr. Bu alma sonunda, deney grubunda uygulanan yaratc drama ynteminin, kontrol gruplarna uygulanan geleneksel ynteme gre daha etkili olduu grlmtr. Bu balamda, deney grubundaki rencilerin sosyal becerilerinde, kontrol gruplarndaki rencilere gre daha fazla gelime olduu bulunmutur. Elksnin ve Elksnin (1995) eitimcilerin son yllarda, sosyal beceriler retiminin akademik retim program ierisinde btn olarak ele alnmas gerektii zerinde younlatklarn belirtmilerdir. Ayrca, Akn (1993) ve Uysaln (1996), sosyal geliim dzeyine yaratc drama ynteminin etkisini aratrdklar almalarda, bu almann bulgularn destekler niteliktedir. Kavcar (1985), ONeill ve Lambert (1995), Gnen ve Dalkl (1998) dramann sosyal bir sre olduunu, sosyal iletiime ve grupla almaya olanak tanyarak sosyal becerilerin gelimesinde rol oynadn belirtmektedirler. Sosyal beceriyi oluturan unsurlarn birbirleri ile ilikili halinde olmas retmenlerin sosyal becerileri oluturan deikenlere bir btn olarak sahip olmalarn zorunlu hale getirmektedir. Bu deikenlerden biri ya da bazlarna sahip olmak sosyal yeterlik iin yeterli deildir. nk. rnein, retmen kendisini ifade edebilir, snf kontrol edebilir ancak duyarl deilse rencileri anlamak konusunda yetersizlik sergileyecektir (Riggio, 1986). Bu da retimle ilgili plnlad baz hedeflere ulamasn engelleyebilir. renci kendisini dinlemeyen ve/veya dinleyemeyen retmenden ders dinlemek istemeyebilir. retmen anlatmc, duyarl olabilir ancak kontrol becerisi yoksa snfta en kk bir olaya fkelenip kendisini g durumda brakacak tepkiler sergileyebilir. Ancak duyusal ve sosyal ynden kontrol becerilerine sahip olmakla olumsuz tepkilerden kanabilir. Dier bir deyile retmen sosyal ve duyusal ynden anlatmc, duyarl ve kontrol becerilerine sahip olmak durumundadr. Bunlardan bazlarna sahip olup dierlerine sahip olmamak eksiklik olarak grlmektedir. Bu almann bulgular, yaratc drama ynteminin farkl dzey ve konularda etkililii zerine yaplm dier almalarn bulgularyla (Saab,1988; Kamen,1992; stnda,1997) paralellik gstermektedir. Bu yntemin etkili olmas, renmenin pasif deil etkin bir srete gerekletiini aklayan bilisel renme yaklamyla da tutarllk gstermektedir. Sonu olarak, yaratc drama ynteminin geliim ve renme dersinde sosyal becerilerden grupla bir ii yapma ve yrtme becerileri, ilikiyi balatma ve srdrme becerileri ile kendini kontrol etme becerilerinin geliiminde nemli katklar salad sylenebilir. rencilerin yaratc drama yntemine almalar biraz zaman aldndan, uygulamalar ynteme alma sreleri gz nnde bulundurularak dzenlenmelidir. retmenler sosyal becerileri oluturan deikenlere bir btn olarak sahip olmaldr. retmen yetitiren kurumlarda, retmen adaylarna ve Hizmet ii eitim programlarnda da retmenlere sosyal becerileri kazandracak ekilde plnlamalar yaplabilir, bu programlar dorultusunda sosyal becerileri kazandracak derslere yer verilebilir. Eitim fakltelerinin dier programlarnda yer alan dersler kapsamnda da sosyal becerilerle ilgili davranlar ele alnp, sosyal becerilerin farkl boyutlarna ynelik yaratc drama etkinlikleri yaplabilir. Bu durum drama ynteminin bilisel, duyusal ve devinisel alanlardaki kazanmlarnn sosyal beceriler zerine etkisini aratran almalara olan ihtiyac arttrmtr.

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

153

KAYNAKA Adgzel, H. . (2006). Yaratc drama kavram, Bileenleri ve Aamalar. Yaratc Drama Dergisi, 1, 17-31. Adgzel, H. . (1993). Oyun ve yaratc drama ilikisi. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Eitim Programlar ve retimi Anabilim Dal, Ankara. Akamete, G., ve Avcolu H. (2005) Sosyal becerileri deerlendirme leinin (7-12 ya) geerlik ve gvenirlik almas. Abant zzet Baysal niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 5(2), 6177. Akn, M. (1993). Farkl sosyo-ekonomik dzeylerdeki ilkokul 3. snf rencilerinin sosyalleme dzeylerine yaratc drama eitiminin etkisi. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. Bacanl, H. (1999). Sosyal beceri eitimi. Ankara: Nobel Yayn Datm. Bacanl, H. ve Erdoan, Filiz, E. (2003). Matson ocuklarda sosyal becerileri deerlendirme leinin (MESSY) Trkeye uyarlanmas. Kuram ve Uygulamada Eitim Bilimleri, 3(2), 351-379. Capel, S., Leask, M. ve Turner, T. (1995). Learning to Teach in the Secondary School: A companion to school experience. London: Routledge. Cartledge, G. ve Milburn, J. F. (1983). Social skills assessment and teaching in the schools. Advances in School Psychology, 3, 175235. Cornish, U. (2003). Social skills training for adolescents with general moderate learning difficulties. Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers. Elksnin, L. K. ve Elksnin, N. (1995). Assessment and Instruction of Social Skills. (2. bask). London: Singular Publishing Group. Gen, H. N. (2003). Eitimde yaratc dramann almlanmas. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 24, 196-205. Gresham, F. M., ve Elliott, S. N. (1990). Social skills rating system manual. Circle Pines, MN: American Guidance Service. Gnen, M. ve Dalkl, N. U. (1998). ocuk eitiminde drama: Yntem ve uygulamalar. stanbul: Eplison Yaynclk. Heathcote, D. ve Wagner, B. (1990). Drama as a learning medium. (6. bask). Stanley Thornes, Publishers Ltd. James, C. L., Hesselbrock, V. M., Meyers, D. G. ve Penniman, J. H. (1979). Problems boys in young adulthood: Teachers ratings and twelve years follow up. Journal of Youth and Adolescence, 8, 435-472. Johnson, L. ve ONeill, C. (1984). Dorothy heathcote: Collected writings on education and drama. Essex: Anchor Brendon Ltd. Kaf, . (2000). Hayat bilgisi dersinde baz sosyal becerilerin kazandrlmasnda yaratc drama ynteminin etkisi. .. Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 6(6), 173184. Kamen, M. (1992). Creative drama and the enhancement of elementary school students understanding of science concepts. Dissertation Abstracts International. DAI-A 52/07, 2489. Kavcar, C. (1985). rgn eitimde dramatizasyon. Eitim ve Bilim, TED Yaynlar, 56, 32-41. Kelly, J. A. (1982). Social-skills training: A practical guide for interventions. New York: Springer Publishing Company. Kelly, J.A. (1998). Social-skills training - A practical guide for interventions. New York: Springer Publishing Company. Merrel, K. W. ve Gimpel, G. A. (1998). Social skills of children and adolescents. New Jersey: Lawrence Erlbaum Assciates Inc. ONeill, C. ve Lambert, A. (1995). Drama structures: A practical handbook for teachers. Hutchinson, London. Oral, G. (2002). lkretimde rencilerin sosyal katlmn zendirmeye ynelik bir program. Boazii niversitesi Eitim Dergisi, 19(2), 3044. Riggio. R. E. (1986) The assessment of basic social skills. Journal of Personality and Social Psychology. 51, 649-660. zsoy. N, (2003). lkretim matematik derslerinde yaratc drama ynteminin kullanlmas, BA Fen Bilimleri Enstit Dergisi, 5(2), 112- 119. Saab, J. F. (1988). The effects of creative drama methods on mathematics achievement, attitudes and creativity. Dissertation Abstracts International. DAI-A 48/10, 2538. Salam, T. (2004). Dramatik eitim: Ama m? Ara m? Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 17, 422. San, . (2002). Eitimde Yaratc Drama, Yaratc Drama, 19851995, Yazlar, (1. cilt). Ankara: Naturel Yaynclk. San, . (1996). Yaratcl gelitiren bir yntem ve yaratc bireyi yetitiren bir disiplin: Eitsel yaratc drama. Yeni Trkiye Dergisi Eitim zel Says, 2(7), 148-160.

154

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

Sorias, O. (1986). Sosyal beceriler ve deerlendirme yntemleri. Psikoloji Dergisi, 5(20), 2429. Uysal, F. N. (1996). Anaokuluna giden 5-6 ya grubu ocuklarda yaratc drama almalarnn sosyal geliim alanna olan etkisinin incelenmesi. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. stnda, T. (1997). Vatandalk ve insan haklar eitimi dersinin retiminde yaratc dramann eriiye ve derse ynelik renci tutumlarna etkisi. Yaynlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Westwood, P. (1993). Commonsense methods for children with special needs strategies for the regular classrom. London. Yeen, G. (2003). Yaratc drama. lkretim Online, retim Uygulamalar, 2(2). 28.03.2007 tarihinde http://ilkogretimonline.org.tr/vol2say2/wu1.pdf adresinden alnmtr. Yksel, G. (2001). retmenlerin sahip olmalar gereken davran olarak sosyal beceri. Milli Eitim Dergisi, 150. 17.01.2007 tarihinde http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/150/kayikci.htm adresinden alnmtr.

Ek Ders Plan rnei

Konu : Bilisel Geliim Kuramlar (Piagetin Bilisel Geliim Kuram) Sre : 6 ders saati Grup : Fen Bilgisi retmenlii 37 renci Kazanmlar : Bilisel geliim kuramclarndan Piageti tanma Piagetin bilisel geliim kuramn tanma Piagetin bilisel geliim dnemlerini aklama Dersin ilenii Isnma Snf mzik eliinde ritmik yrtlr, mziin hznn artrlmasyla yryn hz da artrlr. Uyum ve stop Oyunu: Snf 5er kiilik gruplara ayrlr. Her gruptaki rencilerden birine Piaget, Oyun birine duyusal motor, birine ilem ncesi, birine somut ilem ve son renciye de soyut ilem takma isimleri verilir. Bu isimlendirmelerle istop oyunu oynatlr. Gruptaki rencilerden biri, grubundaki dier bir rencinin takma ismini syleyerek topu havaya atar. Takma ismi sylenen renci topu yakalayp gruptaki baka bir arkadann takma ismini syleyerek topu havaya atar. Topu yere dren renci oyundan elenir, oyun bu ekilde devam eder. Doalama rencilerden birine Piageti anlatan kk bir rol kart hazrlanr. rencinin Oluum roln anlayarak Piageti anlatan bir canlandrma yapmas istenir. Ayn alma bir ka renciyle tekrar edilir. Piaget ile ilgili kelimeler tahtaya yazlarak Piagetle ilgili yk oluturmalar istenir. ykler okunur. Duyusal motor dnemde bulunan bir bireyin zelliklerini vurgulayan canlandrmalar yaptrlr. lem ncesi dnemde bulunan bir bireyin zelliklerini vurgulayan kuklalar oynattrlr. Somut ilemler dneminde bulunan bir bireyin zelliklerini vurgulayan canlandrmalar yaptrlr. Soyut ilemler dneminde bulunan bir bireyin zelliklerini vurgulayan kuklalar oynattrlr. Piageti ve bu drt dnemde bulunan insanlar temsil etmek zere 5 renci kendilerini, zelliklerini tantan doalamalar yaptrlr. Farkl rencilere de ayn alma yaptrlr. Tartma Konuyla ilgili aadaki gibi sorular yneltilir. Deerlendirme Piagetin yerinde olsaydnz nasl bir bilisel ayrm yapardnz? Bilisel geliimi dnemlere ayrmak gerekli midir? Neden? Bilisel Geliim dnemleriyle ilgili olarak zihninizde oluan resim nedir? Rahatlama Gzlerinizi kapatn, mzii hissetmeye aln, yemyeil bir krda gezinti yapyorsunuz, rzgr lk lk yznz okuyor, etrafnzdaki sesleri fark ediyorsunuz, farkl yalarda insanlar dikkatinizi ekiyor, onlar izlemeye balyorsunuz. Birbirlerinden farkl davranyorlar, onlara daha da yaklap neler konutuklarn dinliyorsunuz.

Y. Kara- F. am / H. . Eitim Fakltesi Dergisi 32

[2007] 145-155

155

Extended Abstract
Contemporary education approaches require taking to the ground of education system understanding of how to get the information more than understanding of how to store the information to students. This situation results in improve numerous learning models and teaching methods that giving opportunity for discovering the information to students personally. Today, creative drama method which gives opportunity to learn with making and living, to make the person effective in learning process, to realize oneself and be creative and productive person in brief seen as a making a contribution to persons development at entire ways was begun to use. There can be said that creative drama method makes important contributions to socialization of a person. Social skills cover important space at socialization of a person. Many researchers defined the concept of social skill. When these definitions are analyzed, it understood that social skills is learnable behaviors, including both observable and unobservable cognitive effective components, directed to the goal and changeable according to the social context, taking, resolving, and comprehending the social information as well as making the appropriate response at the personal relationships. However the social and personal improvement takes part among the written goals of our educational system, in practice goals generally focus on competition and academic achievement. The persons need to develop their social behaviors and skills to cope with problems like violence, alienation and isolation in an effective way. Many researchers argued in their investigations (or experiments) that creative drama method is influential to persons social improvement and socialization level. However in this investigations, the creative drama program, related to social improvement was directly implemented, before being investigated with the content whether the creative drama was effective on gaining the social skills in teaching programs, in any way content of a lesson or not. The purpose of this study was to investigate the effect of creative drama method on developing make and execute a work with a group social skill, begin and carry on a relationship social skill, and self control social skill in content of development and learning lesson. According to this context, experimental research model was chosen for this study. The model of the research was formed according to the one control group and one experimental group design. The sample of the research was chosen among the students taken the development and learning lesson in Atatrk University, Bayburt Education Faculty, Primary Education Division, Science Teacher Education Department. Randomly, 37 students assigned to control group and other 37 students assigned to the experimental group. The social skills evaluation scale was developed by the researchers of this study to measure the social skills level of each student teachers both in creative drama implemented experimental group and traditional method implemented control group. In the experimental group, the creative drama method was implemented as a teaching method in development and learning lessons. Before passing to the implementations, basic drama activities mainly warming and relaxing drama activities, was made by the teacher students for adapting themselves to the method. Treatment groups participated in creative drama activities for a three months period. Teacher students were also given information related to the creative drama methodology. Various learning situations were planned by the researchers for twelve weeks, totally thirty-six hours. Activities were planned requiring participants to act out various situations that dealt with emotional control through role play, skits, and dance/movements. Activities required participants to role play, analyze roles, work cooperatively in creative tasks, and express actions and emotions. Inherent in the activities were reasoning, analyzing, creating visual representations of writings, and verbal expression of thoughts. Activities were designed to improve social skills. Collected data from the pretests and posttests was processed by SPSS 11.0 package program using independent t test for the comparison of possible to occur differences between the experimental group and the control group before and after the implementation. Results were interpreted at the 0.05 level of significance. Findings of this study showed that the creative drama method made more influential development and improvement of teacher students social skills with respect to the traditional method. Consequently, there can be said that creative drama method in the development and learning lesson have important contributions to making and executing a work with a group, beginning and carrying on a relationship, having self control social skills. Implementations to be arranged taking into the consideration of inure time because of becoming familiar to creative drama method is time consuming. Teachers must have the variables as a whole which make the social skills. There can be made some plans to gain social skills, in teacher training institutions for teacher students and in service training programs for teachers. In this direction, there can be given place to lessons to gain social skills. There can be creative drama activities directed to other dimensions of social skills with taking up behaviors related to social skills in the scope of lessons in the other programs of the education faculties.