2000 dut i 3000 innych narzdzi do drewna

ostrzenie - informacje oglne

Nawet najlepsze narzdzie jest bezuyteczne, jeli nie jest ostre!
To, w jaki sposb ostrzy, jest od wiekw tematem dyskusji i sporw, a opinie ekspertw s czsto skrajnie rne. Dlatego te, podamy Pastwu tutaj oglnie przyjte, jak rwnie polecane przez naszych dostawcw, podstawowe zasady ostrzenia narzdzi.

Od czego zaley ostro narzdzi?

Na ostro narzdzi najwikszy wpyw ma oczywicie jako stali, z ktrej je wykonano. Rwnie procesy, jakim stal zostaa fabrycznie oraz przez uytkownika poddana, wpywaj bezporednio na to, jak dugo ostrze zachowuje odpowiedni ostro. Wpyw na to ma rwnie sposb uytkowania oraz ostrzenia narzdzi.

Jak sprawdzi ostro narzdzi?

Zapewne kady sysza ju o tecie pomidora, ktry pozwala na sprawdzenie ostroci noy. Jeli przyoymy n do dojrzaego pomidora i natniemy go bez przyciskania, korzystajc tylko z ciaru samego noa, to nasz n jest na pewno bardzo ostry! Jeli natomiast chcemy sprawdzi ostro narzdzi przeznaczonych do obrbki drewna, to najwikszym wyzwaniem dla nich bdzie skrawanie kawaka drewna w poprzek wkien. Tylko bardzo ostre narzdzia pozostawi czyst i gadk powierzchni! Ostro prawie wszystkich narzdzi mona sprawdzi rwnie przecinajc kartk papieru trzyman w powietrzu. Im cieszy papier, tym trudniejszy test. Prawidowo wyostrzone, powinno ci gadko, bez rozrywania.

Oto odpowiedzi na najczciej zadawane pytania:

Rcznie, czy mechanicznie?

Narzdzia moemy ostrzy rcznie na kamieniach lub mechanicznie na ostrzarkach (najlepiej wolnoobrotowych, chodzonych wod). Jeli zdecydujemy si na ostrzenie rczne, to mamy do wyboru ogromny wachlarz moliwoci. Moemy wybiera midzy kamieniami naturalnymi i syntetycznymi, moemy stosowa rne gradacje kamieni, mamy te cakowit kontrol nad procesem ostrzenia. Dodatkowo, ostro otrzymywana podczas tej obrbki jest trwalsza. Jednak ostrzenie rczne wymaga od nas dowiadczenia i czasu... Jeli zaley nam na powtarzalnoci procesu oraz szybkoci ostrzenia, polecamy ostrzarki wolnoobrotowe firmy Tormek. Te sprawdzone przez tysice uytkownikw na wiecie urzdzenia doskonale sprawdz si zarwno w niewielkich prywatnych warsztatach, jak rwnie w wikszych firmach produkcyjnych. Model T-7 moe z powodzeniem by uywany w punktach oferujcych ostrzenie usugowe.

str. 1 z 4

2000 dut i 3000 innych narzdzi do drewna

Na mokro, czy na sucho?
Hartowana stal, z ktrej produkuje si narzdzia, jest bardzo podatna na przegrzanie. Temperatury powyej 670C mog spowodowa zmiany w jej strukturze, a co za tym idzie, nawet cakowit utrat twardoci! Jednak nawet znacznie nisze temperatury mog wpyn negatywnie na jako stali. Istnieje zaleno, e im twardsza stal, tym wiksze ryzyko jej przegrzania (nie dotyczy to stali HSS). Aby zapobiec przegrzaniu i uszkodzeniu stali, zalecamy ostrzenie na mokro, zarwno rczne (kamie plus woda lub olej), jak rwnie mechaniczne (na wolnoobrotowych ostrzarkach chodzonych wod).

Olej, czy woda?

Uycie rodka smarujcego (wody lub oleju) powoduje wymycie zuytych czstek kamienia i pozwala na jego sta agresywno. Woda jest bardziej wydajnym rozwizaniem i jest polecana m.in. do kamieni japoskich. Jest zawsze atwo dostpna, niebrudzca i delikatna dla doni. Jeli jednak nie chcemy naraa naszych narzdzi na korozj, powinnimy uy kamieni stosowanych z olejem np. Arkansas. Wiele kamieni dopuszcza stosowanie zarwno wody, jak i oleju. Naley jednak by konsekwentnym - kamienie, ktre zaczniemy stosowa z olejem, nie powinny ju by stosowane z wod i odwrotnie.

Jaka gradacja kamienia?

Ostrza, ktre zostay wykonane z bardzo twardej stali, tak jak np. w przypadku dut japoskich, zuywaj si wolniej, a podczas ostrzenia powstaje na nich mniejszy grat. Dlatego te tego typu narzdzia wystarczy kilkakrotnie przecign po drobnoziarnistej osece aby odzyskay swoj ostro. Zakada si, e do bardzo intensywnego (zgrubnego) ostrzenia (np. podczas zmiany fazy lub kiedy ostrze jest uszkodzone) uywa si kamieni o gradacji 80-220. Do zwykego ostrzenia uywa si kamieni o gradacji 800-2000, a do polerowania - wykaczania ostrza (usuwania gratu) zaleca si kamienie o gradacji 3000-8000. Im wsze duto chcemy naostrzy, tym bardziej miaki kamie powinnimy wybra. Na przykad kiedy ostrzymy wstpnie duto szerokie, wybieramy kamie o gradacji poniej 100. Jeli natomiast jest to duto wskie, kamie powinien mie gradacj min. 150. Dodatkowo duta profilowane wymagaj bardziej miakiego kamienia ni duta paskie. Warto te pamita, e im wysz gradacj kamienia zastosujemy, tym ostrzejsze narzdzie uzyskamy. Ostrzc na kamieniu o niszej gradacji, mona zdecydowanie mocniej przyciska ostrze, ni podczas polerowania na kamieniu drobnoziarnistym. Im bardziej miaki kamie, tym mniejsza wymagana sia nacisku oraz ilo rodka smarujcego (np. oleju czy wody).

Jaki ksztat kamienia?

Zanim wybierzemy odpowiedni ksztat kamienia, musimy zastanowi si, co chcemy na nim ostrzy. Due duta wymagaj duych kamieni. Dodatkowo na duym kamieniu naostrzymy inne narzdzia np. noe struga. Jeli mamy tylko duta o maych rozmiarach, wystarczy mniejszy kamie. Duta paskie ostrzymy i wykaczamy na bloku. Duta profilowe ostrzymy na bloku, natomiast wykaczanie dut profilowych jest bardziej skomplikowane. Aby usun grat powstay wewntrz uku ostrza, niezbdne s kamienie profilowe (pokrge lub okrge do dut typu U i trjktne do dut typu V). Istniej take kamienie typu multiform, ktre maj du paszczyzn do ostrzenia dut paskich, a take krawd zaokrglon do dut profilowych i ostro cit do dut typu V.

str. 2 z 4

2000 dut i 3000 innych narzdzi do drewna

Jaki kt ostrza?
Istnieje zasada, e ostrza przeznaczone do obrbki mikkiego drewna powinny posiada mniejszy kt ni ostrza przeznaczone do twardego drewna. Mikkie drewno wymaga kta okoo 15-25, drewno twarde okoo 25-35. Odnalezienie idealnego kta zaley rwnie od rodzaju stali, z ktrej wykonano narzdzie,od szerokoci ostrza (im wsze duto, tym mniejszy kt), a take od metod pracy rzebiarza. Na pewno pomoe w tym dowiadczenie. Duta ostrzone fabrycznie posiadaj zazwyczaj kt ostrza w granicach 20-27, w zalenoci od rodzaju duta i producenta.

Jak ostrzy?
Proces ostrzenia przebiega w dwch podstawowych etapach. W przypadku ostrzenia rcznego, w pierwszym etapie uywamy kamienia o redniej gradacji, tj. ok. 800-2000. Etap wykaczania wymaga zastosowania kamienia o gradacji 3000-8000. W przypadku, kiedy duto jest bardzo zniszczone, wyszczerbione lub pokryte rdz, naley je wstpnie przygotowa do ostrzenia, usuwajc niepodan warstw stali na kamieniu gruboziarnistym o gradacji 80-220, a nastpnie przystpi do waciwego ostrzenia. Podobnie naley przygotowa duto, jeli chcemy w znaczny sposb zmieni kt ostrza.

OSTRZENIE duta paskiego lub noa struga

+ 3do 4 15- 25

duto - twarde drewno

Na idealnie paskiej powierzchni kamienia (zwilonego olejem lub wod) naley najpierw wyrwna t stron duta (noa struga), ktra nie posiada fazy. Duto (n) trzymamy pasko, faz do gry, i naciskajc na nie rwnomiernie przesuwamy je wzdu powierzchni kamienia (naley to robi na caej powierzchni, aby nie dopuci do zbytniego wyobienia oseki). W ten sposb przygotowujemy powierzchni w zakresie 0,5-1 cm od krawdzi tncej, pozostaa cz duta moe mie wykoczenie fabryczne. Nastpnie odwracamy duto (n) i przykadamy je ciciem do kamienia (powinno jak najbardziej do niego przylega). Jeeli duto (n) jest szersze od oseki, naley ostrze prowadzi skonie, aby caa krawd si na niej miecia. Ponownie przesuwamy duto (n) rwnomiernie wzdu caego kamienia. Na kocu tego etapu ostrzenia wykonuje si tzw. drugie zaamanie, w ten sposb wzmocnimy krawd tnc. Duta powinny mie zaamanie o 3-4 wiksze, od caego kta ostrza. Noe struga ostrzone s na og pod ktem 25, natomiast dodatkowe zaamanie powinno by wykonane pod ktem 30-35.

+3do 4

25- 35

duto - mikkie drewno

30- 35

25

n struga

OSTRZENIE duta profilowanego

Jest zblione do powyszego, jednak podczas przesuwania duta po kamieniu musimy poda za profilem krawdzi narzdzia. Mona to robi na wiele sposobw, np. rysujc na kamieniu semk, jednoczenie przechylajc duto z boku na bok. Zapewnia to rwnomierne cieranie, poniewa wtedy cae ostrze wchodzi w kontakt z osek. W przypadku tych dut, take wykonujemy drugie zaamanie ktrego kt jest o 3-4 wikszy, od caego kta ostrza. Zwiksza to wytrzymao ostrza.

WYKACZANIE duta paskiego lub noa struga

Poniewa podczas ostrzenia na krawdzi powstaje tzw. grat, naley duto (n) ponownie podda obrbce, tym razem na bardzo miakim kamieniu. W przypadku dut paskich i noy struga gadzi si na zmian jedn i drug stron ostrza, a krawd bdzie idealnie ostra a zadzior si odamie.

WYKACZANIE duta profilowanego

Niezbdne bd tutaj kamienie profilowane, ktre pozwol na wygadzenie ostrza od wewntrznej strony. Tak przygotowane duto moe ju by uywane, jednak aby osign jeszcze lepsze efekty, duto mona wypolerowa uywajc do tego skrzanego paska lub krka filcowego i pasty polerskiej.

str. 3 z 4

2000 dut i 3000 innych narzdzi do drewna

Ostrzenie rczne - dodatkowe uwagi
- Naley zadba o odpowiednie przechowywanie kamieni, np. w pojemnikach z tworzywa. Nie naley naraa kamieni na mrz, poniewa mog popka. - Jeeli zdecydujemy si przez cay czas przechowywa kamie w wodzie (dotyczy kamieni japoskich), dodanie np. kropli octu zabezpieczy przed powstawaniem glonw w pojemniku. - Powstajcy na kamieniu podczas ostrzenia szlam ma waciwoci polerujce, dlatego nie naley go usuwa. - Najlepiej przeznaczy jedn stron kamienia do ostrzenia dut paskich, a drug do profilowych. - Naostrzone narzdzia powinny zosta zabezpieczone odpowiednim olejem w celu uniknicia rdzy. W tym celu polecamy olej kameliowy nr kat. 705280 lub Ballistol nr kat. 705270. - Do czyszczenia ostrzy zoksydowanych i matowych polecamy past Gundel-Putz nr kat. 705262. - Do usuwania rdzy z powierzchni ostrzy polecamy japoskie gumki nr kat. 711530-2.

Ostrzenie mechaniczne - dodatkowe uwagi

Do ostrzenia mechanicznego polecamy wolnoobrotowe ostrzarki chodzone wod firmy TORMEK. Mona je wyposay w szereg przystawek, ktre zdecydowanie uatwi prac i zapewni powtarzalno procesu ostrzenia. Mona na nich ostrzy wszystkie duta (paskie, profilowe, tokarskie), a take inne narzdzia: siekiery, noe, noe strugarek, noe profilowe, itp. W naszym sklepie internetowym www.dluta.pl znajduje si wiele filmw instruktaowych dotyczcych wykorzystania ostrzarek tej firmy.

str. 4 z 4