You are on page 1of 53

1

Aidpu Sk
jg si] Xr Zr
Tm idnAelA
Zret/ Vr AkAz o p]iTbI s]iX kreln.
Tem p]iTbI spU,R zU iCl; p]iTbIet ikC
iCl n. 2 kAer Ab]t iCl jlrAiz Ar Verr
A es jlrAizr pr idey eBes ebAiCl.
3
tArpr Vr bleln/ "AelA Puwk? tKn AelA
Puwet Zr krl. 4 AelA edeK Vr buJeln/ AelA
BAl. tKn Vr kAr eTek AelAek p]Tk
kreln. 5 Vr AelAr nAm ideln "idn/ bM
kAerr nAm ideln "rAi^.
sYA hl bM esKAen skAl hl. hl Tm
idn.

AelAil ibezx sBA* Zr krAr ibezx ibezx


sMekt iheseb bYbht heb. Ar idn o bCr
ebAJAbAr j AelAil bYbht heb. 15
AelAil AkAez TAkeb p]iTbIek AelA edoyAr
je. bM tA- hl.
16
tKn Vr iw mhejYAit bAnAeln. Vr idenr
ebl rAj krAr je biw Ar rAi^ebl rAj
krAr je eCAwiw bAnAeln. Vr tArkArAijo
s]iX kreln. 17p]iTbIek AelA edoyAr je Vr
AelAilek AkAez SApn kreln . 18idn o
rAi^ek kt$] edbAr je Vr AelAilek
AkAez sAjAeln. AelAil AelA Ar
kArek p]Tk ker idl bM Vr edKeln
bYbSAw BAl heyeC.
19
sYA hl bM skAl hl. BAeb c&uTR idn
hl.

i tIy idnAkAz
tArpr Vr bleln/ "jlek BAg krbAr
j AkAzmelr bYbS ehAk? 7tA Vr
pm idnmAC o pAKI
AkAzmelr s]iX ker jlek p]Tk kreln. k
20
BAg jl AkAzmelr per Ar BAg jl
tArpr Vr bleln/ "b kAr jIb A,Iet
AkAzmelr nIec TAkl. 8Vr AkAzmelr jl pU,R ehAk Ar p]iTbIr oper AkAez obAr
nAm ideln "AkAz. sYA hl Ar tArpr skl j b pAKI ehAk.21sutrAM Vr b b jlj
hl. wA hl itIy idn.
bM jel ibcr, kreb mn smS A,I s]iX kreln.
enk kAr sAmui@k jIb reyeC bM es sb
tIy idnZkenA jim o gACpAlA
Verr s]iX? yt rkm pAKI AkAez oe essbo
9
tArpr Vr bleln/ "AkAezr nIecr jl Vr bAnAeln. bM Vr edKeln bYbSAwA BAl
k jAygAy jm ehAk yAet Zken fA[ edK heyeC.
22
yAy. bM tA- hl. 10Vr Zken jimr nAm
Vr smS A,Iedr AzIbRAd kreln.
ideln/ "p]iTbI bM k jAygAy jm jelr Vr sAmui@k A,Iedr sMKYAb]i ker smu@ Birey
nAm ideln "mhAsAgr. Vr edKeln bYbSAwA BAl &ulet bleln. Vr p]iTbIet pAKIedr sMKYAb]i
heyeC. 11tKn Vr bleln/ "p]iTbIet GAs ehAk/ kret bleln. 23sY hey egl bM tArpr skAl
zsdAyI gAC o Pelr gACpAl ehAk. Pelr hl. BAeb pm idn ekew egl.
gACilet Pl Ar Pelr eBter bIj ehAk.
x idnfA[Ar j jAenAyA r o mAnx
u
etYk id Apn Apn jAetr bIj s]iX krk.
24
sb gACpAl p]iTbIet ebe Wk. Ar tA-
tArpr Vr bleln/ "nAnArkm A,I p]iTbIet
hl. 12p]iTbIet GAs Ar zsdAyI id p p ehAk. nAnArkm b AkAerr j-jAenAyAr
hl. AbAr PldAyI gACpAlAo hl/ Pelr eBter Ar buek ehew clAr nAnArkm eCAw A,I ehAk bM
bIj hl. etYk id Apn Apn jAetr bIj cr sMKYAy tAedr sMKYAb]i ehAk. tKn eymn
s]iX krl bM Vr edKeln/ bYbSAw BAl heyeC. itin bleln sbikC sp hl.
13
sYA hl bM skAl hl. BAeb hl tIy idn.
6

c&u TR idnsy
U /R cA d o tArA
tArpr Vr bleln/ "AkAez AelA Puwk.
AelA idn eTek rAi^ek p]Tk kreb.
14

ibezx sB keb mAs bM bCr Zr heb t inRAr krAr


j SAeylIyr sUyR bM cer bYbhAr krt bM b dIy
Ciwr idn bM ibezx sBsmUh pUi,Rm bM mAbsAr smy
Zr ht.

Aidpu Sk 1:25-2:22
25

su t rAM V r sb rkm j - jAenAy A r


etmnBAeb qtrI kreln. b j/ epA` j Ar
buek hAwAr sbrkemr eCAw eCAw A,I Vr bAnAeln
bM Vr edKeln itiw ijinx ebz BAel
heyeC.
26
tKn Vr bleln/ "Kn s/ Amr mAnux
s]iX kir. AmAedr Adel Amr mAnux s]iX krb.
mAnux heb iWk AmAedr mt. tAr smue@r smS
mAeCr oper Ar AkAezr smS pAKIr oper
kt$] kreb. tAr p]iTbIr smS b jAenAyAr
Ar buek hAwAr smS eCAw A,Ir per kt$]
kreb.
27
tA Vr inejr metA mAnux s]iX kreln.
mAnux hl tAr C<Aec g jIb. Vr tAedr purx o
SIrep s]iX kreln. 28Vr tAedr AzIbRAd ker
bleln/ "etAmAedr b sAnsit ehAk. mAnuex
mAnuex p]iTbI pirpU,R kerA bM etAmr p]iTbIr
inye,r BAr nAo. smue@ mAeCedr bM bAtAes
pAiKedr zAsn kerA. mAiwr opr y ikC nece/
yAbtIy A,Iek etAmr zAsn kerA.
29
Vr bleln/ "Aim etAmAedr zsdAyI smS
gAC o smS PldyI gACpAl idiC. sb gAC
bIjyu) Pl pAdn ker. smS zs o Pl
heb etAmAedr KA. 30bM jAenAyAredr smS sbj
u
gACpAl idiC. tAedr KA heb sbuj gACpAl.
p]iTbIr smS j-jAenAyAr/ AkAezr smS pAiK
bM mAiwr per buek hAew eysb kIw sbA
KA KAeb. bM sbikC sp hl.
31
Vr y ikC s]iX kereCn essb ikC edKeln.
bM Vr edKeln smS s]iX Kub BAl heyeC.
sYA hl/ tArpr skAl hl. BAeb x idn hl.
sm
idn ibAm
sutrAM p]iTbI/ AkAz bM tAedr ABYrI,
yAbtIy ijins spU,R hl. 2ey kAj Vr Zr
keriCeln tA ezx ker sm iden itin ibAm
ineln. 3sm idniwek AzIbRAd ker Vr esiwek
pib^ iden pir,t kreln. idniwek Vr k
ibezx idn kreln kAr, idniwet p]iTbI s]iXr
smS kAj eTek itin ibAm ineln.

mAnb jAitr Zr
4

2
qtrI kreln bM es mAnuexr nAek P<u idey A,bAyu
ebz krAeln bM mAnuxiw jIb hey Wl. 8 tKn
Bu Vr pUbRidek kiw bAgAn bAnAeln Ar es
bAgAniwr nAm ideln dn bM Bu Vr tAr s]iX
kr mAnuxiwek es bAgAen rAKeln. 9 bM es
bAgAen Bu V r sbrkemr su r b] ( bM
KAeApeyA Pl edy mn itiw b]( erAp
kreln. bAgAenr mAJKAniwet Bu Vr erAp
kreln jIbn b](iw y BAl bM m ibxey |An
edy.
10
dn het k ndI bAiht hey es bAgAn
jlis) krl. tArpr es ndI ibB) hey cAriw
eCAw eCAw DArAy pir,t hl. 11Tm DArAiwr nAm
pIezAn. ndIDAr puerA hbIl edziwek iGer
bAiht. 12:es edez esAn reyeC Ar t <c
mAenr. CA edez g@bY/ gala Ar mUlYbAn
egAemdkmi, pAoy yAy.
13
itIy ndIr nAm gIehAn/ ndIiw smS kUz
edziwek iGer bAiht. 14tIy ndIiwr nAm
ihekl. ndI zUiry edezr pUbR idek bAiht.
c&uTR ndIiwr nAm PrA.
15
Bu Vr k]ixkAj Ar bAgAenr r(,Aeb(e,r
je mAnuxiwek dn bAgAen rAKeln. 16Bu Vr
mAnuxiwek Aedz ideln/ "bAgAenr ey ekAno
b]e(r Pl &uim eKet pAer. 17ik ey b]( BAelA
Ar m ibxey |An edy es b]e(r Pl kKno
eKey n. yid &uim es b]e(r Pl KAo/ etAmAr
m]&uY heb?
Tm nArI
tArper Bu Vr bleln/ "mAnuexr in>s
TAkA BAl ny. Aim oek sAhAyY krAr je or
mt Ar kiw mAnux qtrI krb.
19
Bu Vr p]iTbIr oper smS pZ Ar
AkAezr smS pAiK qtrI krbAr j m]i%kAr
DU i l bYbhAr keriCeln. Bu V r sm S
pZpAKIek mAnuxiwr kAeC iney eln Ar mAnuxiw
tAedr etYekr AlAd AlAd nAm idl. 20mAnuxiw
smS g]hpAilt pZ/ AkAezr smS pAiKr bM
re,Yr smS bA,Ir nAmkr, krl. mAnuxiw
sMKYA pZ-pAKI edKl ik es tAr eyAgY
sAhAyYkArI kAek edKet epl n. 21tKn Bu
Vr es mAnuxiwek Kub gBIr Geu m AC kreln.
mAnuxiw yKn Geu mAiCl tKn Bu Vr tAr p<Ajerr
kw hA ebr ker ineln. tArpr Bu Vr
eyKAn eTek hAiw ebr keriCeln esKAnw cAm
idey eFek ideln. 22Bu Vr mAnuxiwr p<Ajerr
es hA idey !tir kreln kjn SI. tKn es
18

hl AkAz o p]iTbIr ithAs. Vr yKn


p]iTbI o AkAz s]iX keriCeln/ tKn yA ikC GewiCl
wA tAr g. 5 p]iTbIet tKn ekAno gACpAl
iCl n. mAeW tKn ikC jAetA n. kAr, Bu
tKno p]iTbIet b]iX pAWAn in bM e(et cAxbAs
krAr j tKn ek iCl n. 6 p]iTbI eTek jl*
eW cArpAezr jimet Ciey pl. 7tKn Bu
Vr mAiw eTek DUelA &uel iney kjn mAnux jl Tb "k imih kuyAz.

Aidpu Sk 2:23-3:22

3
SIek Bu Vr mAnuxiwr sAmen iney eln. 23bM
es mAnuxiw bll/
"bezex AmAr s#z kjn hl. AmAr p<Ajr
eTek tAr hA/ zrIr eTek tAr edh qtrI heyeC.
eyeh&u nr eTek tAr s]iX heyeC/ eseh&u 'nArI
bel r pircy heb.
24
j purx iptmAtAek tYAg ker SIr
se imilt hy bM BAeb jen k hey yAy.
25
tKn nrnArI l iCl/ ik esje tAedr
ekAn lAebAD iCl n.

Pl eKet Aim bAr keriClAm &uim ik es ibezx


gAeCr Pl eKeyC
12
es purx bll/ "AmAr j ey nArI Apin
qtir keriCeln es nArI gACw eTek AmAy Pl
ideyiCl/ tA Aim esw eKeyiC.
13
tKn Bu Vr es nArIek bleln/ "&uim
ik kerC
es nArI bll/ "sApwA AmAr se cAlAik
kereC. sApw AmAy Builey idl Ar Aimo Plw
eKey ePllAm.
14
sutrAM Bu Vr sApwAek bleln/

pAepr Zr
Bu Vr yt rkm b A,I s]iX keriCeln es
sbelAr meDY sAp sbecey cAlAk iCl. sAp
es nArIr se kw cAlAik kret cAl. kidn
sApw es nArIek ije|s krl/ "nArI/ Vr ik
bAgAenr ekAno gAeCr Pl n eKet sitY Aedz
ideyeCn
2
tKn nArI sApwAek bll/ "n? Vr t beln
in? bAgAenr sb gACelA eTek Amr Pl eKet
pAir. 3ZDu kiw gAC AeC yAr Pl ikCet eKet
pAir n. Vr AmAedr beliCeln/ 'bAgAenr
mAJKAen ey gACw AeC/ tAr Pl ekAnmet KAeb
n. mn ik gACw eC<Aebo n Cel mreb.
4
ik sApw nArIek bll/ "n/ mreb n. 5Vr
jAenn/ yid etAmrA gAeCr Pl KAo tAhel
etAmAedr BAelA Ar mer |An heb. Ar etAmr
tKn Verr mt hey yAeb?
6
es nArI edKl gACw sur bM r Pl
suSVA/ Ar eBeb es e%ijt hl ey gAC
tAek |An edeb. tA nArI gACwAr eTek Pl iney
eKl. tAr SVAmI esKAen iCl/ tA es SVAmIeko
Pelr kw wkerA idl Ar tAr SVAmIo esw
eKl.
7
tKn es nArI o purx jenr meDY kw
pirbt$n Gwl. eyn tAedr ecAK Kuel egl Ar
tAr sb ikC BAeb edKet Zr krl. tArA
edKl tAedr ekAno jAmAkAp en. tAr l.
tA tAr keykw fmuerr pAt ejAgA ker
eselAek jue jue eslA krl bM eselAek
epAzAk iheseb prl.
8
Bu Vr ibekl ebl bAgAen ebAiCeln.
tAr pAeyr z Zen es purx o nArI bAgAen
gACilr mAJKAen igey luekAl. 9 ik Bu Vr
purxiwek fAkeln/ "&uim ekATAy
10
purxiw bll/ ''ApnAr pAeyr z Zen By
eplAm. Aim ey l. tA Aim luikey AiC.
11
Bu Vr mAnuxiwek bleln/ "ek bll ey
&uim l etAmAr l kreC ekn ey gACwAr

"&uim BIx KArAp kAj kerC; tAr Pel etAmAr


KArAp heb. A pZr ecey etAmAr pe( ebzI
KArAp heb. smS jIbn &uim buek ehew cleb Ar
mAiwr DuelA KAeb.
15
etAmAr bM nArIr meDY Aim z^tA Anb
bM tAr sAnsit bM etAmAr sAn sitr
meDY z^t bey cleb. &uim kAm edeb tAr
sAenr pAey ik es etAmAr mAT c,R kreb.

tArpr Bu Vr nArIek bleln/


"&uim yKn gB$btI heb/ Aim es dzAwAek
>sh ker &ulb/ &uim s bYTAet sAenr j
edeb. &uim etAmAr SV AmIek AkulBAeb kAmn kreb
ik es etAmAr per kt$] kreb.

16

tArpr Bu Vr purxek bleln/


''Aim etAmAy gAeCr Pl eKet bAr,
keriClAm. tbu &uim nArIr kT Zen inix gAeCr
Pl eKeyC. tA etAmAr kAre Aim BUimek
zAp edb. BUim etAmAedr ey KA edeb tAr je
Kn eTek sArAjIbn etAmAy it kiWn pirm
kret heb.
18
BUim etAmAr j k<AweJAp j edeb bM
etAmAek buenA gACpAl eKet heb.*
19
etAmAr KAer je &uim keWAr pirm kreb
ey pyR n muK GAem Ber yAy. &uim mr, py$
pirm kreb tArpr punrAy DUil hey yAeb. Aim
DUil eTek etAmAy s]iX keriC bM yKn m]&uY heb
punrAy &uim DUilet pir,t heb.
17

20

Adm tAr SIr nAm rAKl hbA/ kAr, es smS


jIibt mAnuexr jnnI hl.
21
Bu Vr pZr cAm idey Adm o hbAr
j epAzAk bAiney tAedr pirey ideln.
22
Bu Vr bleln/ "edK/ or Kn BAelA
Ar m ibxey ejen AmAedr mt hey egeC.
BU im heb Aid 118-29

Aidpu Sk 3:23-4:24
Kn mAnuxw jIbnb]e(r Pl epeo eKet pAer.
Ar t yid KAy tAhel or icrjIib heb.
23
sutrAM Bu Vr mAnuxek dn bAgAn tYAg
kret bADY kreln. ey BUim eTek Admek !trI
kr heyiCl/ bADY hey es es BUimet kAj kret
TAkl. 24Bu Vr mAnuxek bAgAn eTek tAiey
ideln. Bu krb dUtedr bAgAenr ebz peT
pAhArAy rAKeln bM itin Aenr kw
trbAireko esKAen rAKeln. jIbnb]e(r kAeC
yAbAr pTiw pAhAr edbAr j trbAiriw cAridek
ll kriCl.
Tm pirbAr
Adm o tAr SI hbAr meDY eyQn spkR hl.
hb kiw izZr j idl. izZiwr nAm rAK
hl kiyn. hb bll/ "Bur shAytAy Aim kiw
mAnuexr rp ideyiC?
2
per es Ar kiw izZ sb krl. izZiw
hl kiyenr BA ehbl. ehbl hl emxpAlk Ar
kiyn hl k]xk.

Tm Knu
Psl kAwAr smy Bur je kiyn ikC phAr
iney l. kiyn e(et y PileyiCl tAr eTek
ikC Psl iney l. Ar ehbl Bur je tAr
emxpAl eTek bACA kr esr emxelAr esr
Mz iney l.*
Bu ehbl o tAr phAr h, kreln/ 5 ik
Bu kiyn o tAr phAr tYAKYAn kreln. et
kiyenr BIx >K Ar rAg hl. 6Bu kiynek
ije|s kreln/ "&uim rAg krC ekn etAmAr muK
ibx ekn 7&uim yid BAl kAj kr/ tKn Aim
etAmAy h krb. ik yid Ay kAj kerA es
pAp TAkeb etAmAr jIben. etAmAr pAp etAmAek
Aye% rAKet cAy/ ik etAmAek es pApek
Aye% rAKet heb.*
8
kiyn tAr BA ehblek bll/ "celA/ mAeW
yAoyA yAk. tKn kiyn Ar ehbl bAer mAeW
egl. tKn kiyn tAr BA ehbelr pr J<Aipey
pe tAek htY krl.
9
per Bu kiynek ije|s kreln/ "etAmAr
BA ehbl ekATAy
kiyn bll/ "Aim jAin n. BAeyr pr
njrdAir kr ik AmAr kAj
10
tKn Bu bleln/ "&uim ik kerC etAmAr

4
BAek &uim htY kerC tAr r) mAiwr nIec eTek
AmAr ee ickAr kreC. 11&uim etAmAr BAek
htY kerC bM etAmAr hAt eTek tAr r) enoyAr
je p]iTbI ibdI,R heyeC. tA Kn/ Aim
BUimek iBzAp edb. 12tIet/ &uim gACpAl
lAigeyC bM etAmAr gACpAlAr BAl bAb]i
heyeC. ik Kn &uim gACpAl lAgAeb bM mAiw
etAmAr gACpAl bAet Ar sAhAyY kreb n.
p]iTbIet etAmAr ekAno bAI TAkeb n/ &uim k
jAyg eTek Ar k jAygAy Guer Guer ebAeb.
13
tKn kiyn bll/ " zAiS AmAr pe( Kub
ebzI? 14edK/ &uim AmAy inbRAsen eyet bADY krC.
Aim etAmAr kAeCo Aset pArb n/ etAmAr se
Ar AmAr edKAo heb n? AmAr ekAno GrbAI
TAkeb n? Aim p]iTbI jue k jAyg eTek
Ar k jAygAy Guer ebAet bADY hb bM AmAy
ey edKeb es htY kreb.
15
tKn Bu kiynek bleln/ "n/ Aim t
Gwet edb n? etAmAy yid ek htY ker tAhel
tAek Aro ebzI zAiS edb. tKn Bu kiyenr
gAey kw icH ideln yAet ek tAek htY nA
ker.

3-4

kiye nr pirbAr
kiyn Bur kAC eTek cel l bM denr
pUbRidek enAd nAmk k edez bAs kret lAgl.
17
kiyenr se eyQn spek$r Pel tAr SI
kiw pue^r j idl. tAr nAm rAK hl henAk.
kiyn kiw ngr p%n ker tAr nAmo pue^r nAem
rAKl henAk.
18
henAekr rd nAem kiw pu^ hl. redr
pue^r nAm mhy
A eyl. Ar tAr pue^r nAm mTUzAeyl.
Ar tAr pue^r nAm elmk.
19
elmekr jn SI iCl. kjenr nAm Ad/
Ar kjenr nAm is. 20AdAr geB$ j hl
yAbelr. yAr tAbuetbAs ker bM pZpAln ker
es jAitr jnk hl yUbl. 21AdAr pue^r
nAm yUbl. tAr sAnsit eTek ey jAitr s]iX
hl tAr bI, o b<Aiz bAjAy. 22elmekr SI
is k pue^r o k kAr j idl. pue^r nAm
&Ubl-kiyn Ar kAr nAm nym. &Ubl-kiyenr
sAnsit iptl o elAhAr kAej d(.
23
elmk tAr SIr ee bll/
"Ad Ar is/ idek kAn dAo. elmekr
SIr/ AmAr kT ezAenA? kw elAk AmAy
emeriCl/ tA tAek Aim htYA keriC. kjn
ehbl l A(irk eTR/ ''ehbl tAr TmjAt emxedr
tr, AmAy AGAt keriCl/ tAr bdel Aim tAek
meDY eTek keykiw eniCl/ ibezx ker tAedr cibR.
htYA keriC.
ik heb Tb ''&uim yid ict kAj nA kr teb pAp
24
kiynek htYAr zAiS iCl sAt / elmkek
etAmAr edAregAAy GApiw emer TAek. es etAmAek cAy/ ik
htYAr
zAiS sAtA%r ebzI?
etAmAek tAek zAsn kret heb.
16

Aidpu Sk 4:25-6:9

itmeDY tAr Aro pu^k hy. 23sutrAM henAk


emAw 365 bCr eb<eciCeln. 24kidn henAk Verr
se pdcAr, kret kret # hey egeln.
Vr tAek iney ineln.
25
mTUezlhr yKn 187 bCr bys
tKn tAr elmk
nAem kiw pu^ hy. 26elmekr jer pr mTUezlh
782 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
hy. 27sutrAM mTUezlh emAw 969 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
28
Adm pirbAerr ithAs
elmekr yKn 182 bCr bys tKn tAr kiw
b hl AdmpirbAerr ibxey. Vr inejr pu^ helA. 29elmk pue^r nAm rAKeln enAh. itin
CAec mAnuxek s]iX keriCeln. 2Vr mAnuxek bleln/ "Vr BUimek iBzAp ideyeCn bel
purx o SI rep s]iX keriCeln. bM es s]iXr k]xkrep AmAedr keWAr pirm kret hy. ik
iden Vr AzIbAR d ker tAedr nAm ideln ''Adm. enAh AmAedr ibAm edeb.
3
30
Ademr yKn 130 bCr bys tKn tAr Ar
enAehr jer per elmk 595 bCr eb<eciCeln.
kiw pu^ hl. pu^iwek edKet b Ademr metA. itmeDY tAr Aro pu^k hy. 31sutrAM elmk
Adm tAr nAm rAKeln ezT. 4 ezeTr jer pr emAw 777 bCr eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy.
32
800 bCr Adm eb<eciCeln. smey Ademr
enAhr 500 bCr byes ezm/ hAm bM eyP
Aro pu^k helA. 5 sutrAM Adm emAw 930 bCr nAem itniw pu^ helA.
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY helA.
6
elAekr m ehAl
ezeTr yKn 105 bCr bys
hy tKn tAr kiw
pu^ hy. tAr nAm rAK hy enAz. 7enAezr jer
p]iTbIet mAnuexr sMKY *mz> ebe clelA.
enekr enk kA helA. 2-44Verr pue^r
per ezT 807 bCr eb<eciCeln. itmeDY ezeTr
8
Aro pu^k hy. sutrAM ezT eb<eciCeln emAw edKelA ey tAr surI. sutrAM Verr pue^r yAr
yAek pC es tAek ibey krelA.
912 bCr. tArpr tAr m]&uY hy.
9
nArIr sAenr j idelA. es smy bM
enAezr yKn 90 bCr bys tKn tAr !knn
10
nAem kiw pu^ hy. qknenr jer pr enAz prbtI$ kAel p]iTbIet eniPilm jAtIy mAnuxrA bAs
815 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k krt. AcInkAl eTek eniPilmr mhAbIrrep
hy. 11sutrAM enAz emAw 905 bCr eb<eciCeln. ibKYAt iCl.
tKn Bu bleln/ "mAnux enhAt r)mAMesr
tArpr tAr m]&uY hy.
12
qknenr 70 bCr byes tAr mhlell nAem jIb mA^. oedr ArA Aim AmAr A Aek icrkAl
kiw pu^ hy. 13mhlelelr jer pr qknn 840 pIit het edb n. Aim oedr 120 bCr ker
bCr eb<eciCeln. itmeDY qknenr Aro pu^k Ayu edb.
5
hy. 14sutrAM qknn emAw 910 bCr eb<eciCeln.
Bu edKeln ey p]iTbIet elAek ZDu m kAj
tArpr tAr m]&uY hy.
kreC. Bu edKeln ey elAk sArA(, m ijinesr
15
mhlelelr yKn 65 bCr bys
tKn tAr eyrd kTA ic kreC. 6 p]iTbIet mAnux s]iX krAr je
nAem kiw pu^ hy. 16eyredr jer pr mhlell Bur nuezAcn hl bM tAr hdyek ebdnAy pU,R
830 bCr eb<eciCeln. itmeDY tr Aro pu^k krl.
7
sutrAM Bu bleln/ "p]iTbIet yt mAnux s]iX
hy. 17sutrAM mhlell emAw 895 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
keriC sbAek Aim DbMs krb. etYk mAnux/
18
eyredr yKn 162 bCr bys tKn tAr henAk etYk jAenAyAr bM p]iTbIr per y ikC cel
nAem kiw pu^ hy. 19henAekr jer pr eyrd iPer ebAy sb ikCek Aim DbMs krb. bAtAes
800 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k yt pAKI oe eselAeko Aim DbMs krb. ekn
hy. 20sutrAM eyrd emAw 962 bCr eb<eciCeln. kAr, sbikC s]iX keriC bel Aim >iKt.
8
tArpr tAr m]&uY hy.
p]iTbIet ZDu kjn mAnuexr it Bu sX
21
iCeln
es hl enAh.
henAekr yKn 65 bCr bys tKn mTUezlh
22
nAem tAr kiw pu^ hy. mTUezlhr jer pr
enAh o jlA bn
henAk Aro 300 bCr Verr se pdcAr, kern.
9
hl enAehr pirbAerr b]%A. enAh tAr
elAekrA krelA A(irk eTR/ "elAekr iyehAbA nAm
jer
kjn BAl o s mAnux iCeln bM
inet Zr keriCl.
Adm o hbAr n&u n p^
u lAB
Ademr se eyQn spekRr Pel hb Ar
kiw pue^r j idelA. tAr tAr nAm rAKelA
ezT. hb bleln/ "Vr AmAy Ar kiw pu^
ideyeCn. kiyn ehblek emer ePlelA/ ik AmAr
Kn ezT AeC. 26ezeTro kiw pu^ helA. es
tAr nAm rAKl enAz. es smy elAekr Bur
kAeC ATRn kret Zr krelA.*
25

Aidpu Sk 6:10-7:22
itin sbRdA Vrek nusr kretn. 10enAehr itn
pu^ iCl ezm/ hAm Ar eyP.
11-12
Vr nIec p]iTbIr idek #iXpAt kreln
bM edKeln ey mAnux t DbMs kereC. sbR^
ihMs k i*yAklAp. mAnux X bM inur hey
egeC bM inejedr jIbn nX kereC.
13
sutrAM Vr enAhek bleln/ "smS elAk e*AD
Ar ihMs idey p]iTbI pirpU,R kereC. tA Aim
smS jIb A,Iedr DbMs krb. p]iTbI eTek
sbikC mueC ePlebA. 14egAPr kAW idey kw
enQek bAnAo. enQekAr eBter enkil k( qtrI
kreb bM bAer kAW sMr(e,r je AlkAtr
lAgAeb.
15
"enQekAw 300 hAt lV/ 50 hAt co Ar
30 hAt <c ker qtrI kreb. 16CAedr eTek Ay
18 i nIec kw jAnAl qtrI kreb. enQekAr
pAezr idek kw drj qtrI kreb. perr
tl/ mAeJr tl Ar nIecr tl BAebenQekAr
itnew tl TAkeb.
17
"bAr y bliC/ mn idey ezAenA. p]iTbIr
per Aim k mhAAbn GwAebA. AkAezr nIec
yt jIb A,I AeC/ sb DbMs krebA. p]iTbIr
smS ikCr m]&uY heb. 18ik etAmAr se AmAr
kw ibezx ci) heb. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr
pue^r/ etAmAr pu^bDr
U etAmr sbA enQekAet
Web. 19Ar p]iTbIr smS A,Ir eTek &uim kiw
ker purx Ar kiw ker SI ebeC eneb. &uim
b tAedr enQekAet &uel eneb bM etAmAedr
se tAedro b<Aicey rAKeb. 20smS rkm pAKIr
kiw ker ejA/ smS rkm pZr kiw ker
ejA bM mAiwet buek ehew cel esrkm sb
A,Ir k-k ejA K<uej ebr kerA. p]iTbIet
yt rkm jIbj AeC es sbelAr k ejA
SI purx ejAgA ker etAmAr enQekAet tAedr
b<Aicey rAKeb. 21etAmAedr j Ar A pZpAKIr
j smS rkm KAbAro b ejAgA ker
rAKeb.
22
smS ikC enAh kreln. Vr eymn
A| ideyiCeln/ enAh sbikC iWk esBAeb pAln
kreln.
bAr Zr
tKn Bu enAhek bleln/ "&uim ey kjn s
mAnux t Aim l(Y keriC. mnik yuegr
X elAekedr meDYo &uim inejek s ereKC. sutrAM
etAmAr pirbAerr sbAek iney &uim igey enQekAet
oeWA. 2p]iTbIr smS Zic pZpAKIr* sAt sAt
ejA bM A etYk pZr k k ejA

Zic pZpAKIr pAKIr bM pZr yAr bilr j bYbht


het pAer bel Vr beliCeln.

6
nAo. smS pZpAKIedr &uim enQekAet etAmAr
se eneb. 3 smS rkm pAKIr sAtiw ker ejA
eneb. r Pel p]iTbIr A smS pZpAKI Aim
DbMs ker ePlAr pero sb pZpAKI spU,B
R Aeb
4
bMzelAepr hAt eTek r(A pAeb. Kn eTek iWk
sAtidn per Aim p]iTbIet bl bxR, GwAebA. 40
idn 40 rAt Der b]iX heb. Aim p]iTbIr smS
jIb A,I DbMs ker edb. y ikC Aim s]iX
keriC/ sb iniH hey yAeb. 5 Bu y y kret
bleln/ enAh es smS kreln.
6
yKn es bxR, Zr hl tKn enAehr bys 600
bCr. 7 enAh bM tAr pirbAr mhAAbn eTek
pir^Ae,r je enQekAet ebz kreln. enAehr
se tAr SI/ tAr pue^r o pu^bDr
U A sbA enQekAet
8
iCeln. smS Zic o Zic pZpAKI bM mAiwet
yAr buek ehew cel essb A,I 9 enAehr se
enQekAet igey Wl. V r eymniw Aedz
keriCeln iWk etmnBAeb SI o purex juiw eb<eD
smS pZpAKI enQekAet cel/ 10sAt idn per
Zr hl Abn. p]iTbIet Zr helA bx$A.
11-13
enAhr 600 tm bCerr itIy mAesr 17 tm
iden smS BUgB$S Sbn ePew ebirey l bM
mAiw eTek jl bet Zr krl. idn muxlDAer
b]iX Zr hl/ b<AD eBe[ egl bM smS p]iTbI
jlAibt helA. es k iden muxlDAer b]iXpAt
Zr hl/ eyn AkAezr smS jAnAlA Kuel egelA.
40 idn Ar 40 rAt Der smAen b]iX helA. es
idniwet enAh o tAr SI bM tAedr itn pu^
ezm/ hAm/ eyP Ar tAedr itn SI skel enQekAy
ebz kern. 14 sb mAnux Ar p]iTbIr yAbtIy
pZpAKI enQekAr meDY Ay inelA. sb rkemr
g]hpAilt j bM p]iTbIet yt rkemr pZpAKI
cel iPer Ar e ebAy sbA enQekAr eBter
inrAped TAkelA. 15smS j jAenAyAr/ pAKI
tYAid enAhr se enQekAet WelA. A,bAyu ibizX
smS rkm pZpAKI enQkAet ejAAy ejAAy TAkl.
16
Vr eymn Aedz ideyiCeln/ enAh es nusAer
p]iTbIr yAbtIy A,Ir k k ejA enQekAet
WAel/ Bu bAer eTek enQekAr drj b ker
ideln.
17
p]iTbIet 40 idn Der b clelA. jelr mA^
*mz> <c het lAgl Ar es enQek mAiw eCe
jelr per BAsetTAkelA. 18jl bAet TAkl
Ar enQekA mAiw eTek enk <cet BAset lAgl.
19
jl t bAelA ey sbecey <c pbRtelA pyR
feb egelA. 20pbRtelAr mAT CAipey jl bAet
lAgelA. sbecey <c pbRetr pero 20 Puewr ebzI
jl dAAl.
21-22
p]iTbIr smS jIb mArA egl. itiw purx
o SI bM p]iTbIr smS j jAenAyAr mAr pl.

Aidpu Sk 7:23-9:7

7
smS b A,I/ srIs]p DbMs hey egl. Slcr yt
A,I VAs VAs eny tArAo mAr egl. 23BAeb
Vr p]iTbIek ekbAer pirAr ker ePleln.
Vr p]iTbIr smS jIb ijins DbMs ker
ePleln. smS mAnux/ smS j jAenAyAr/ buek
hA w smS A,I bM smS pAKI sbikC p]iTbI
eTek iniH hey egl. enAh Ar enAehr pirbArpirjn bM enQkAet Ay pAoy pZpAKI
ZDu wku Ae,r bezx p]iTbIet eb<ec TAkelA.
24
kwAn 150 idn p]iTbI ibpul jlrAizet feb
TAkelA.
bAr ezx
ik Vr enAhr kT Buel yAnin. enAh bM
enAehr enQekAy Ay pAoyA sb jIbjr
kTA Verr men iCl. p]iTbIr pr idey Vr
k bAtAs bey ideln. bM smS jl ser eyet
Zr krl.
2
AkAz eTek ibA bxR, b hl. BUgB$S
Sb,il eTek jl ingRt hoy b hl. 34
p]iTbIr pr eTek jlrAiz *mz> enem eyet
lAgl. 150 idn per jl tw enem egl ey
enQekAw AbAr mAiw SpzR krelA. enQk igey eWkl
rArewr kw pbRet. esw iCl sm mAesr 17
tm idn. 5 jl *mAgt> enem eyet lAgelA bM
dzm mAesr Tm iden pbRetr mATAelA jelr
per ejeg WelA.
6
Aro 40 idn per enAh inejr qtrI enQekAr
jAnAlAw Kuleln. 7 tArpr itin enQek eTek kw
dAkAk iey ideln. bM ytidn n jl enem
igey ZkenA fA[ edK idl ttidn es dAkAkw
enQek eTek e igey k jAygA eTek Ar k
jAygAy e ebAet lAgl. 8enAh kw pAyrAo
iey ideln. pAyrAw ZkenA fA[ K<uej pAy
ikn t enAh jAnet cAiCeln. itin jAnet
cAiCeln ey p]iTbI Kno jel feb AeC ik n.
9
p]iTbI tKno jel FAk/ tA pAyrAw bsAr
jAyg n epey iPer l enQekAet. enAh hAt
bAiey pAyrAwAek Der enQekAr iBter ewen ineln.
10
sAt idn per enAh AbAr pAyrAw iey
ideln. 11bM esidn ibekel pAyrAw jlpAeyr
kw kic pAt eW<Aew iney iPer l. p]iTbIet
ey AbAr fA[ ejeg Wet Zr kereC kic
pAtAiw tAr icH. 12sAt idn per enAh AbAr
pAyrAw iey ideln. ik bAr pAyrAw Ar
iPer l n.13tArpr enAh enQekAr drjAw
Kuleln. enAh tAikey Zken fA[ edKet epeln.
esw iCl bCerr Tm mAesr Tm idn. enAhr
bys tKn 601 bCr. 14itIy mAesr 27 tm idenr
meDY fA[ spU,R Zken hey egl.

15

Vr tKn enAhek bleln/ 16"enQekA eTek


enem s. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr pu^r Ar
tAedr bDUr enQekA eTek bAr bAer yAo.
17
etAmAedr se enQekAr smS pZpAKI iney bAer
yAo. smS pAKI/ smS j jAenAyAr bM buek
ehew cel rkm smS A,I iney bAer esA.
sb pZpAKI Aro enk pZpAKIr j edeb
Ar es seb AbAr p]iTbI Ber yAeb.
18
sutrAM enAh/ tAr SI/ pu^ o pu^bDUedr iney
enQek eTek mAiwet nAmeln. 19smS j
jAenAyAr/ smS A,I y buek hAew bM smS pAKI
enQek eCe bAer ebirey l. enQekA eCe l
ejAAy ejAAy smS pZpAKI.
20
tKn enAh Bur je kw ebdI !tir kreln.
enAh keykiw Zic pZ o keykiw Zic pAKI Verr
ee inebdn ker es ebdIet ehAm kreln.
21
Bu ehAemr g AA, ker It heln. Apn
men Bu bleln/ "mAnuxek zAiS edoyAr je
Aim Ar kKno m]i%kAek iBzAp edebA n.
kAr, bAlYkAl eTek mAnuexr SVBAb m. sutrAM
mA^ Aim eymniw keriClAm Ar kKno esBAeb
p]iTbIr smS A,Iedr DbMs krebA n. 22ytidn
p]iTbI TAkeb ttidn zesr cAr erApe,r Ar
Psl kAwAr inidRX smy TAkeb. ttidn WAA Ar
grm/ zItkAl Ar IkAl bM idn Ar rAt
hey cleb.
n&u n ker Zr
Vr enAh Ar tAr pu^edr AzIbRAd kreln.
Vr tAedr bleln/ "etAmAedr b sAn ehAk.
etAmAedr %rpu r xr p] i TbI pirpU , R krk.
2
p]iTbIr smS j jAenAyAr/ AkAezr smS pAKI/
ytrkemr jIb mAiwr per buek ehew cel bM
jelr smS mAC etYek etAmAedr By kreb.
smS A,Ig, etAmAedr zAsen TAkeb. 3 tIet
ZDu sbuj id Aim etAmAedr KA iheseb
ideyiClAm. Kn eTek smS jAenAyAr etAmAedr
KA heb. p]iTbIr smS ikC Aim etAmAedr idiC.
sb ikC etAmAedr. 4 ey mAMesr meDY tKen tAr
A, :r) AeC es mAMs kKno KAeb n. 5 Aim
etAmAedr jIbenr je etAmAedr r) dAib krb.
TRA yid ekAno jAenAyAr ekAno mAnuxek htY
ker tAhel Aim tAr A, dAbI krb. bM yid
ekAn mAnux ekAno mAnuexr A, eny Aim
tAro A, dAbI krb.
6
"Vr mAnuxek Apn CAec qtrI kereCn. tA
ey mAnux pr mAnuxek htY ker tAr b
mAnuexr hAet m]&uY heb.
7
"enAh/ &uim o etAmAr pu^edr enk sAnsit
ehAk. Apn pirjnedr idey p]iTbI pirpU,R kerA.

Aidpu Sk 9:8-10:12
8

tArpr Vr enAh o tAr pu^edr bleln/ 9"Aim


Kn etAmAek bM etAmAr elAekedr yAr etAmAr
per eb<ec TAkeb tAedr itit idiC. 10enQekAr
meDY eTek etAmAr se eysb pAKI/ eysb g]hpAilt
j bM A eysb jAenAyAr enemeC tAedr
sbAek AmAr itit idiC. p]iTbIr smS A,Ir
kAeC AmAr itit idiC. 11etAmAedr kAeC AmAr
itit hl p]iTbIr smS A, b idey
DbMs kr heyiCl. ik mn GwnA Ar kKno
heb n. ekAno b Ar kKno p]iTbI eTek smS
A iniH kreb n.
12
Vr Aro bleln/ "Ar Aim ey
itit idlAm r mA,SVrp Aim etAmAedr
kw ijins edb. mA eTek skel jAneb
ey Aim etAmAr se bM p]iTbIr smS jIb
ijinesr se ci)b . ci) icrkAlIn.
13
mA,w ey/ AkAez Aim emeG emeG
sAtre[r k r[Dnu bAineyiC. r[Dn
u hl AmAr
14
Ar p]iTbIr meDY ci)r icH. Aim yKn p]iTbIr
per emGmAl Ciey edeb/ tKn etAmr emeG
r[Dnu edKet pAeb. 15Ar Aim yKn r[Dnu
edKet pAebA/ AmAr tKn etAmAr o p]iTbIr yAbtIy
jIb ijinesr se ci)r kT men peb.
ci)r mmR hl ey p]iTbIet Ar kKno smS A,
DbMs ker edeb mn b heb n. 16Aim yKn
emeGr meDY r[Dnu edKebA tKn icrkAelr je
sp ci)r kT AmAr men pe yAeb. AmAr
Ar p]iTbIr etYk A,Ir meDY ci)r kT
Aim men rAKb.
17
tArpr Bu enAhek bleln/ "p]iTbIr smS
A,Ir se Aim ey kw ci) keriC r[Dnu
tAr mA.
pnu rAy smsAr Zr
enAhr se tAr pue^rAo enQek eTek ebirey
elA. tAedr nAm ezm/ hAm Ar eyP. :hAm
knAenr iptA. 19 itnjn hl enAhr pu^.
itn pue^r eTek p]iTbIr smS mAnux eseC.
20
mAiwet enem enAh k]ixkAj Zr kreln. kw
jimet itin @A(A cAx kreln. 21es @A( eTek
enAh @A(Ars bAnAeln/ tArpr es @A(Ars pAn
ker enzAy cr hey tAbur iBter Zey peln.
enAhr gAey Abr,TAkl n. 22knAenr ipt hAm
es l bSAy inejr iptAek edeK ePlelA.
tAbur bAer igey eskT BAedr blelA. 23tKn
ezm Ar eyP k K bS iney inejedr ipeWr
pr Ciey inelA. tArpr ipCn idek ehew ehew
tAbur iBter Fek bSK idey iptAek eFek
idl. BAeb/ tAedr muK ibprIt idek iCl bel
tAedr iptAr nt tArA edeKin.
18

8
@A(Aresr BAeb enAh Guimey peiCeln.
itin yKn Gum eTek Weln tKn jAnet pAreln
tAr tr pu^ hAm tAr it ik kereC. 25tKn
enAh bleln/
"iBzAp knAenr per puk? tAek tAr
BAedr icrkAl dAs hey TAket heb.
24

26

enAh Aro bleln/


"ezemr Bu Verr zMs kr?knAn eyn
ezemr dAs hy.
27
Vr eyPek Aro jim idn/ Vr ezemr
tAbuet bSAn krn bM knAn tAedr dAs hk.
28
bAr per enAh 350 bCr eb<eciCeln. 29enAh
eb<eciCeln emAw 950 bCr; tArpr tAr m]&uY hy.
ibiB jAitr bi] o ibSA r
ezm/ hAm o eyP itnjn iCl enAhr
pu^. bAr per itnjenr Aro b
sAn-sitr j helA. ezm/ hAm o eyPetr
%rpurexr

10

eyPetr %rpru x
eyPetr pu^g, hl egAmr/ mAegAg/ mAdy/
ybn/ &Ubl/ emzk bM tIrs.
3
egAmerr pu^g, hl iSns/ rIP bM
etAgmR.
4
ybenr pu^g, hl lIz/ tzRIz/ ik%Im bM
edAdAnIm.
5
BUmDYsAgr el eyskl mAnuexr bAs tAr
skel eyPetr sAnsit. etYk pue^r injSV
BUim iCl. smS pirbAr b]i epet epet kiw
jAitet pir,t hy. etYk jAitr injSV BAx
iCl.
2

hAemr %rpru x
hAemr pu^g, hl kUz/ imzr/ pUw bM knAn.
7
kUezr pu^g, hl sb/ hbIlA/ s/ rym
bM sk.
rymAr pu^g, hl izb bM ddAn.
8
ineAd nAemo kUezr k pu^ iCl. kAl*em
ineAd dAr, zi)mAn purex pir,t hy. 9Bur
seu K ineAd kjn b izkArI hey Wl. esje
tAr se A elAekedr &uln ker skel bletA/
" mAnuxiw ineAedr mt/ mn ik Bur sAmeno
dAr, izkArI.
10
ineAedr rAj bAibl eTek izinyr edez
rk Od bM klanI pyR ibSt
] heyiCl. 11ineAd
zUe ro igeyiCl. ineAd zUr edez nInbI/
rehAebA-purI/ eklh bM 12erx,. :nInbI bM
eklehr mDYbtI$ BUBAeg erx, mhAngerr p%n hy.
6

Aidpu Sk 10:13-11:19

9
13

imzr iCl lUdIy/ nAmIy/ lhAbIy/ nuhIy/


peTAxIy/ ksalUhIy Ar keArIy lilr
iDbAsIedr jnk. :pelXIyr ksalhU Iy edz eTek
esiCl.
15
knAn iCl sIedAenr ipt. sIedAn knAenr
Tm sAn. knAn ih%Iyedr pUbRpurx 'ehetro
ipt iCeln. eh eTek ih%Iyedr b. 16knAn
iCeln iybUxIy/ emArIy jnegAI/ iggRAzIyedr
ipt. 17ihbbIy jnegAI/ kRIy jnegAI/ sInIy
jnegAI/ 18bdR Iy jnegAI/ smArIy jnegAI bM
hmAtIy jnegAI knAn eTek t
hy. per knAnIy
egAIil p]iTbIr ibiB Mez Ciey pl.
19
knAnIyedr edz %er sIedAn eTek di(e,
grAr pyR/ piem GsA eTek pUebR sedAm o GemArA
pyR bM dam o sebAyIr eTek lAz pyR
ibS]t iCl.
20
smS mAnux iCl hAemr %rpurx. sb
pirbArilr injSV BAx o injSV edz iCl.
tAr *em *em p]Tk p]Tk jAit hey oWl.
14

ezemr %rpru x
eyPetr b BA iCl ezm. ezemr kjn
%rpurx hl br bM br smS ih jnegAIr
jnk rep pirict.*
22
ezemr pue^r hl lm/ zUr/ PRkaxd/ lUd
bM rAm.
23
rAemr pue^r hl x/ hl/ egTr bM mz.
24
PRkaxedr pu^ ezlh/ ezlehr pu^ br.
25
berr pu^. k pue^r nAm eplg. tAr
Amel p]iTbI ibB) hy bel tAr nAm hy.
pue^r nAm y)n.
26
y)enr pu e ^r hl la e mAdd/ ezlP/
hsmRAb/ eyrh/ 27hedArAm/ xl/ idL/ 28obl/
bImAeyl/ izb/ 29oPIr/ hbIl bM eyAbb. r
sbA iCl y)enr pu^. 30pUbR idek* emxA bM
pAbRtY edezr mDYbt$I BUBAeg tAr bAs kret.
emxA iCl sPAr edezr idek.
31
r sbA iCl ezemr pirbAerr gRt.
pirbAr/ BAx/ edz o jAit nusAer tAedr
sAjAenA heyeC.
32
sbelA enAehr pu ^ edr pirbAr.
pirbArilr tAilk tAedr jAit nusAer St
kr heyeC. Abenr per pirbAril eTek
sAr p]iTbIet mnu`smAejr ibSAr heyeC.
21

Abenr per smS p]iTbI k BAxAet kT


blt. smS mAnux k zAbil bYbhAr
kretA. 2es elAekrA pUbR idk eTek Guret Guret
izinyr edez es smtl BUim epl. tAr esKAen
bsbAs Zr krelA.
3
tAr bll/ "Amr mAiw idey <w qtrI krb/
tArpr Aro z) krAr je <welA epAAb.
tKn mAnux pATerr bdel <w idey bAI qtrI krl.
Ar g<ATin z) krAr je isemer bdel
AlkAtArA bYbhAr krelA.
4
tAr bll/ "s Amr AmAedr je k
b zhr bAnA. Ar mn kiw <c S bAnA y
AkAz SpzR kreb. tAhel Amr ibKYAt hb bM
wA AmAedr k se Der rAKeb. sAr p]iTbIet
Amr Ciey TAkb n.
5
es ngr Ar es cgh] edKet Bu p]iTbIet
enem eln. mAnux ik ik qtrI kereC essb Bu
edKeln. 6 Bu bleln/ "sb mAnux k BAxAet
kT bleC. Ar edKet pAiC ey sb kAj krAr
je tAr kYb. tAr ik kret pAer etA
seb tAr Zr. zI tAr y cAy tA kret pAreb.
7
tAhel s Amr nIec igey oedr k BAxAek
nAnArkm BAx ker id. tAhel tAr prSprek
buJet pAreb n.
8
sutrAM Bu smS elAekedr sAr p]iTbIet
Ciey ideln. Pel elAek Ar es zhr qtirr
kAj ezx kret pArl n. 9 es SAn eyKAen
Bu smS p]iTbIr k BAxAek enk BAxAet ibA
kreln. tA SAniwr nAm helAbAibl. BAeb
Bu tAedr es SAn eTek p]iTbIr ibiB SAen
Ciey ideln.

11

ezemr pirbAerr kAihnI


w hl ezemr pirbAerr kAihnI. Abenr
bCr per/ yKn ezemr bys 100 bCr tKn tAr
PRkaxd nAem pu^iwr j hy. 11tArper ezm
500 bCr eb<eciCeln. tAr Aro pu^k iCl.
12
PRkaxedr 35 bCr byes tAr pu^ ezlehr
j hy. 13ezlehr jer per PRkaxd 403 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
14
yKn ezlehr bys 30 bCr tKn br nAem
tr k pu^ hy. 15berr jer per ezlh 403
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
16
berr yKn 34 bCr bys tKn eplg nAem
tAr k pu^ hy. 17eplegr jer per br 430
pi] TbIr ibBAjn
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
18
eplegr yKn 30 bCr bys tKn iryU nAem
e z e m r p i r i c t A(irk eTR/ "berr pu^edr iptA
t
A
r
k
pu^ hy. 19iryUr jer per eplg Aro
ezemr pu^ hey jeiCl.
209 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
pbU R idek TRA wAis o PrA ndIr mDYbt$I BUBAg eTek
heyiCl.
pArs psAgr py$ ibS]t l.
10

Aidpu Sk 11:20-12:20
20

10

iryUr yKn 32 bCr bys tKn srg nAem tAr


k pu^ hy. 21sregr jer per iryU 207 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k heyiCl.
22
sregr yKn 30 bCr bys tKn nAehAr nAem
tAr k pu^ hy. 23nAehAerr jer per srg
200 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
heyiCl.
24
nAehAerr yKn 29 bCr bys tKn etrh nAem
tAr k pu^ hy. 25etrehr jer per nAehAr
Aro 119 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro
pu^k heyiCl. 26etrh 70 bCr byes yTA*em
Am/ nAehAr o hAr, nAem pu^edr j ideln.

knAn edezr mDY idey iziKm zher egeln bM


tArper emAiret k ibzAl gAeCr kAeC egeln.
es smy knAnIyr esKAen bAs kretA.
7
Bu Aemr skAez A kAz kreln. Bu
bleln/ "etAmAr %rpurxedr Aim edz edb.
Bu eyKAen Amek dzRn ideyiCeln esKAen
Am Bur ee sgR spAdenr je pATerr
kw ebdI inm$A, kreln. 8tArpr Am es SAn
tYAg ker egeln qbeTelr pUbRidek biSt pbRet
bM esKAen tAr izibr SApn kreln. qbeTl
ngr iCl picm idek Ar y iCl pUbR idek.
esKAen Am Ar kiw ebdI inm$A, kreln bM
Bur pAsn kreln. 9 t>pr itin punrAy tAr
etrehr pirbAerr kAihnI
yA^ Zr kreln. itin enegeBr idek sr
27
w hl etrehr pirbAerr kAihnI. etrh hl heln.
Am/ nAehAr o hAre,r iptA. hAr, iCl elAewr
imzer Am
iptA. 28ik etrehr jIbzAet Apn jSAn
10
kladIy edezr er hAre,r m]&uY hy. 29Am o
tKn edzw iCl Kub Z. nAbi] Xr je ekAno
nAehAr jen ibbAh kern. Aemr SIr nAm sArI zs pAdn sb iCl n. tA Am bsbAesr
Ar nAehAerr SIr nAm imlak. imlak iCl hAre,r j Aro di(e, imzer egeln. 11itin eKyAl
k. hAr, iCeln imlak o iykAr iptA. 30sArI kreln ey tAr SI sArI kt surI. tA imzer
ebezr iWk Aeg sArIek bleln/ "Aim jAin
bY iCl tA tAr ekAno sAn hyin.
31
etrh tAr pirbAr iney kladIy edezr r &uim surI. 12imzrIy purxr etAmAy edKeb. tAr
pirtYAg kreln. tAedr pirkn iCl knAn edez bleb/ ' mihl elAkwAr SI. tAr tKn
yoyAr. etrh tAr pu^ Am/ tAr epQ^ elAw etAmAek pAoyAr je AmAy emer ePleb. 13tA
bM pu^bDU sArIek se ineln. tAr hAr, nAem sbAek bleb ey &uim AmAr ebAn. tAhel tAr
kw zher ep<QeC esKAen bAs krAr isA ineln. Ar AmAy htYA kreb n. tAr AmAy etAmAr
32
etrh 205 bCr eb<eciCeln bM hAre, tAr m]&uY BA BAbeb/ AmAr se BAl bYbhAr kreb. BAeb
&uim AmAr A b<AcAeb.
hy.
14
tKn Am imzer egeln. imzrIy purxr
rV Amek fAk edn
edKl ey sArI ktsurI. 15imzerr entAr ek
Bu Amek bleln/ "&uim edz/ inejr ek tAek edKeln. sArI ey kt surI es kT
|AitkuwV bM iptAr pirbAr tYAg ker/ tAr SVyM PerQe,r kAen &uleln. tAr sArIek
PerQe,r AsAed iney egeln. 16Amek sArIr
Aim ey edezr pT edKAb es edez cl.
2
etAm het Aim k mhAjAit p krb. BA men ker PerQ, Aemr it sdy bYbhAr
etAmAek AzIbAR d krb bM &uim ibKYAt heb. ek kreln. Amek PerQ, emx/ gbAid pZ bM ebAJ
bbAr je gAD ideln. es se Am dAsdAsI
AzIbRAd jAnAet elAek etAmAr nm eneb.
3
yAr etAmAek AzIbRAd kreb/ es elAekedr bM wo epeln.
17
Aim AzIbRAd krb bM yAr etAmAek iBzAp
Ar PerQ, Aemr SIek ineln. kAre,
edeb/ es elAekedr Aim iBzAp edb. etAmAr PerQ, bM tAr AsAedr sb elAekedr Bu Byr
mADYem Aim p]iTbIr sb elAekedr AzIbAR d krb. suK ideln. 18tKn PerQ, Amek efek bleln/
"&uim AmAr it Kub Ay kerC? sArI ey etAmAr
Aemr knAn yA^A
SI es kT AmAy belAin ekn 19&uim ekn beliCel
4
t>pr Am Bur A|A pAln kreln. itin ey sArI etAmAr ebAn etAmAr ebAn men ker Aim
hAr, tYAg kreln bM elAw tAr se egeln. oek AmAr SI krb bel eniClAm. ik Kn
Aemr bys tKn 75 bCr. 5 Am se ineln SI etAmAy etAmAr SI ePrt idiC. oek iney &uim
sArI/ A&upu^ elAw bM hAre, tAedr y ikC iCl cel yAo? 20tArpr PerQ, tAr elAkjnedr Aedz
es sb iney egeln. hAre, Aemr eysb dAsdAsI kreln/ "Amek imzerr bAer iney yAo. sutrAM
iCl tAedro itin se ineln. dlbl semt hAr, Am o tAr SI es edz tYAg kreln. bM se
tYAg ker Am knAn edez yA^ kreln. 6Am tAedr smS ijinsp^oiney egeln.

12

11
Aemr knAen tYAbtn$
t>pr Am imzr tYAg kreln. tAr SI
bM tAedr smS ijinsp^ iney Am
enegeBr meDY idey sr heln. tAr se tKn
elAwo iCl. 2 smy Am Kub DnI. tAr cr
pZ bM cr esAn o rp iCl.
3
Am tAr yA^ bYAht rAKeln. enegB tYAg
ker itin !beTel iPer egeln. esKAn eTek qbeTl
ngr Ar y ngerr mDYbtIR SAen egeln. KAen
Am o tAr pirbAr Aeg kbAr izibr SApn
keriCeln. 4 SAniwet kiw ebdIinm$A,
keriCeln. tA Am SAniwet Bur pAsn
kreln.

13

Am Ar elAewr meDY CAACAi


pyRwenr smy Aemr se elAwo iCl.
elAewr enk pZ o tAbu iCl. 6 Am Ar elAewr
t pZ iCl ey tAedr Byek KA eyAgAbAr j
es edz smTR iCl. 7 smy knAnIy bM pirxIy
jAitrAo es edez bAs krt. Aemr pZpAlkedr
se elAewr pZpAlkedr ibbAd het lAgl.
8
tKn Am elAwek bll/ "etAmAr AmAr meDY
ekAno ibbAd TAket pAer n. etAmAr elAekedr
se AmAr elAekedr ekAno ibbAd hoy ic
ny. Amr sbA prSperr Apnjn. 9AmAedr
p]Tk hey yAoy ic. etAmAr ey jAyg pC
es jAygAet yAo. &uim b< idek egel Aim fAn
idek yAb. yid &uim fAn idek yAo/ Aim b< idek
yAb.
10
elAw ecAK &uel edKl/ sAmen ibS]t y$n
ptYk. elAw edKl jAygAw py$A jel srs.
:w Bu k%]k$ sedAm o GemAr DbMs krAr Aegr
Gwn. tKn esAyr py$ y$n ptYk iCl Bur
bAgAenr mt. KAnkAr mAiw iClimzerr mAiwr
mt BAl jAetr mAiw. 11tA elAw yn
$ ptYkAet
bAs kreb bel iWk krl. jen p]Tk hey egl
bM elAw pUbR idekigey cll. 12Am knAen
eTek egeln bM elAw ptYkAr jnpdilet
bAs kret lAgeln. elAw ptYkAr sudUr di(e,
sedAem cel egeln bM esKAen tAbu pAteln.
13
Bu jAnetn ey sedAemr iDbAsIr mhApApI.
14
elAw cel egel Bu Amek bll/ "etAmAr
cAridek tAikey edK. %r di(, pUbR pim
cAridektAkAo. 15yt jimjAyg edKet pAC/ sb
Aim etAmAy bM etAmAr bMzDredr edb.
edz icrkAelr je etAmAr heb. 16p]iTbIr DUelAr
mt Aim etAmAr %rpurxedr sMKYAb]i krb.
yid elAek p]iTbIr sb DUelA ,et pAer tAhel
etAmAr elAekedr egAn yAeb. 17tb igey yAo/
etAmAr inejr edez &uim ehew ebAo. edz
5

Aidpu Sk 13:1-14:13

Aim etAmAy idlAm. 18tKn Am tAr tAbu iWey


ineln. itin mir c b](ilr kAeC bAs kret
egeln. SAniw iCl iheA, ngerr kAeC. esKAen
Am Bur pAsnA krAr je kiw ebdI inm$A,
kreln.
elAw bI hl
izinyerr rAj iCeln APl. ireyAk
iCeln Aserr rAj. lemr rAj iCeln
kdlAeyAmr bM egAyIemr rAj itidyl. 2 sb
rAj/ sedAemr rAj ibr/ GemArAr rAj ibzR/
damAr rAj iznAb/ sebAiyemr rAj izembr bM
iblAr:ibl esAyr nAemo pirict iCl rAjAr se
yu kreln.
3
smS rAjAedr !sbAihnI isIm ptYkAy
imilthl. :isIm ptYk bt$mAen lb, smu@.
4
rAjAr bAerA bCr Der kdl$AeyAmerr nugt
iCl. ik 13tm bCer tAr sbA kdl$AeyAmerr
ibre ibe@Ah krl. 5sutrAM 14tm bCer rAj
kdl$AeyAmr o tAr im^ rAjAedr se ibe@AhI
rAjAedr yu hl. kdlRAeyAmr o tAr im^ rAjAr
SerA k,Riyemr iDbAsI rPAyIy nAmk jAitek
prAS kreln. tAr hemr suxIyedro prAS kreln
bM zAib-ikiryATiyemr iDbAsI mIyedr prAS
kreln. 6tArpr tAr ehArIyedr prAS kreln.
ehArIy r esy I r eTek lpAr, :lpAr,
mrBUimr kAeC biSt pyR pAbRtY edez bAs
krt. 7tArpr rAj kdlA$ eyAemr %r idek egeln
bM nimpew TR A kAedez igey smS
mAelkIyedr prAS kreln. itin hsesAn
tAmerr iDbAsI emArIyedro prAS kreln.
8
es smy sedAemr rAj/ GemArAr rAj/ damAr
rAj/ sebAiyemr rAj bM iblAr rAj tAedr
zedr ibre siiltBAeb isIm ptYkAy
yu kret egeln. 9 yue pr pe( iCeln
lemr rAj kdlA$ eyAmr/ egAyIemr rAj itidyl
/
izinyerr rAj APl bM lAserr rAj
ireyAk. TRA yu w iCl p<Acjn rAjAr ibre
cArjn rAjAr.
10
isIm ptYkAy AlkAtArAy pU,R enk gt$
iCl. sedAm bM GemArAr rAj bM tAedr !sr
yu e(^ eTek pAiley egl. enk !s sb KAet
pl. ik iDkAMz pAhAe pbRet pAiley egl.
11
sutrAM sedAm bM GemArAr smS srAm/
tAedr smS KAsAr/ bSAid bM A sb
ijinsp^ itp(rA iney cel egl. 12Aemr
A&upu^ elAw tKn sedAem bAs kriCl bM
sedAemr zrA elAwek bI krl/ elAewr y ikC
iCl sb iDkAr krl. 13elAewr kiw elAkek
tAr bI kret pAerin. es pAiley igey y y

14

Aidpu Sk 14:14-15:13

12

GeweC sm S Amek jAnAl. Am tKn Aenr/ eAl bM miek idey yAn. r yue
emArIyedr mir gACilr kAeC iziber bAs AmAy sAhAyY kereCn.
kriCeln. mi/ eAl bM Aenerr meDY
Aemr se eV rr ci )
prSprek sAhAyY krAr k ci ) iCl. tAr Amek
sAhAyY krAr kw ci)o keriCl.
sb GwnAbilr per Am dzRenr meDY
Bur kT Znet epeln. Vr bleln/
Am elAwek Ar kreln
"Am ic ekAerAn. Aim etAmAy r( krb.
14
elAw bI heyeC jAnet eper Am pirbAerr Aim etAmAy k mhpurSAr edb.
2
sbAek efek pAWAeln. tAedr meDY 318 jn izi(t
ik Am bleln/ "Bu Vr/ AmAy KuzI
!s iCl. Am tAr elAekedr pircAln ker krAr mt Apin ikC idet pArebn n. ekn
zedr dUer dAn ngr biD tAiey iney egeln. kAr, AmAr ekAno pu^ en. tA AmAr m]&uYr
15
es rAe^ itin o tAr !sr tikRet zedr per AmAr dezkIy dAs lIeyxr AmAr smS
A*m, kreln. tAr zedr prABUt ker spi%r %rAiDkArI heb. 3Am bleln/ "Apin
dezekr %er ehAb pyR ibtAit kreln. AmAy pu^ ednin. tA ey dAs AmAr Ger j
16
tArpr zr y y iDkAr keriCl/ es smS lAB kereC es- pAeb AmAr smS Dnspi%.
4
punrAr kreln. elAw/ elAewr smS nArI o
tKn Bu Aemr se kT bleln. Vr
B]tYedr pyR Am iPirey Aneln.
bleln/ " dAs etAmAr smS Dnspedr
17
tArpr Am kdlAey A mr o t A r se %rAiDkArI heb n. etAmAr inejr pu^ heb. bM
eyAgdAnkArI rAjAedr prAS ker tAr Aegr etAmAr rsjAt pu ^ etAmAr smS ikC r
jAygAy iPer eln. itin iPer el sedAemr %rAiDkAr pAeb.
5
rAj tAr se zAbI ptYkAy :Kn SAn
tKn Vr Amek bAer efek iney egeln.
rAjAr ptYk nAem pirict edK kret Vr bleln/ "AkAezr idek tAkAo. edK/ esKAen
egeln.
kt tAr. t tAr ey &uim ,et pAreb n.
Bib`et etAmAr bMzDerrAo rkm ,it heb.
6
m Iexdk
Am Vrek ibVAs kreln. bM Vr
18
Aemr
ibVAsek tAr DAim$ktA iheseb ibebcn
zAelemr rAj mIexdko Aemr se
7
sA(A kret egeln. mIexdk iCeln prApr kreln. bM Vr Amek bleln/ "Aim es
Verr kjn yAjk. mIexdk iney eln riw Bu/ iyin etAmAy bAibelr r eTek iney esiClAm/
o @A(Ars. 19Amek AzIbRAd ker mIexdk yAet edzw Aim etAmAy idet pAir. edz
&uim pAeb.
bleln/
8
"eh Am/ prApr Vr etAmAek AzIbRAd
ik Am bleln/ "Bu AmAr r/ edz
krn. Vr SVgR o mtRY s]iX kereCn .
ey Aim pAb tAr inyt ik
20
9
Amr prApr Verr zMs kir. itin
Vr Amek bleln/ "Amr kw ci ) krb.
zedr prAS kret etAmAek sAhAyY kereCn.
AmAy kw itn bCerr bACr/ itn bCerr CAgl
Ar itn bCerr emx en dAo. kw bAc pAyr
Am yuer smy y y epeyiCeln tAr eTek Ar kw GuGupAKIo en dAo.
10
k-dzmAMz mIexdkek ideln. 21sedAemr rAj
Am smS Verr kAeC en ideln.
bleln/ "Apin inejr je sb ereK idn. zr Am A,Iil htY ker bM itiwr iw ker
ey elAekedr iney egeC ZDu AmAr es elAkedr K ker Kil TAka-TAka ker sAijey rAKeln.
AmAek idn.
ik pAKIilek Am K kern in. 11per sb
22
ik sedAemr rAjAek Am bleln/ "prApr A,Ir mAMsKer je b b pAKI eC emer
Vr/ iyin SVgR mt$Y s]iX kereCn es Bur kAeC elA. ik Am esil tAiey ideln.
12
Aim zpT kriC. 23y ikC ApnAr tAr ikC
ebl bAet TAkl/ Fel pet lAgl sUyR.
Aim rAKb n. Aim itit kriC ey Aim ikC Aemr BIx, Gm
u epl bM ezx pyR itin Giu mey
rAKb n. mnik kw suet Tb juetAr iPeto peln. tKn enem l k BIx, kAr. 13tKn
n. Aim cA n ey Apin blebn/ 'Amek Aim Bu Amek bleln/ "etAmAr keykw kT ejen
b elAk bAineyiC.
rAK ic. etAmAr %rpurxrA ey edez bAs kreb
24
Aim ZDu eswku enb y AmAr eyAAr es edz tAedr ny/ esKAen tAr ibedzIbel g,Y
eKeyeC. ik edr Apin tAedr BAg idn. heb. bM es edezr iDbAsIr 400 bCr Der
yue y ijetiC t Apin iney yAn/ ik ikC etAmAr %rpurxedr dAs ker rAKeb bM tAedr

15

Aidpu Sk 15:14-17:4

13
pr nAn pIn kreb. 14ik tArpr ey jAit
etAmAr %rpurxedr dAs ker ereKiCl tAedr
Aim zAiS edb. etAmAr %rpurxr es jAit
tYAg kreb bM tAedr se iney yAeb b BAl
ijins.
15
''&uim inej bkAl jIibt TAkeb. zAiet
&uim ezx in>VAs tYAg kreb. etAmAr smAiD heb
etAmAr pirbAerr meDY. 16cAr j per etAmAr
A IySVjnr AbAr edez Aseb. tKn tAr
KAnkAr iDbAsI emArIyedr prAS kreb. etAmAr
A IySVjnedr mADYem Aim emArIyedr zAiS
edb. w Bib`et Gweb. kAr, emArIyr Kno
AmAr kAeC zAiS pAoyAr mt KArAp hyin.
17
sUyR S egel gA kAr GnAl. K krA
m]t pZil tKno mAiwr per pe AeC. es
smy n o eD<AyAr S m]t pZilr eDRk
Kilr mDY idey cel egl.*
sutrAM idn Bu Amek kw itit
ideln bM es nusAer Aemr se kw ci)
kreln. Bu bleln/ " edz Aim etAmAr
%rpurxedr edb. imzr nd bM PrA nedr
mDYbt$I ibzAl BUBAg Aim tAedr edb. 19w hl
eknIy/ kinxIy/ kdaemAnIy/ 20ih%Iy/ pirxIy/
rPAyIy/ 21emArIy/ knAnIy/ iggRAzIy bM iybUxIy
bMzilr edz.
18

dAsI k hAgAr
sArI iCl Aemr SI. tAr o Aemr ekAno
sAnAid iCl n. sArI imzr eTek kjn
dAsI eniCl. tAr nAm hAgAr. 2 sArI Amek
bleln/ "Bu AmAy sAn DAre,r (mt edn in.
tA &uim AmAr dAsI hAgAerr kAeC yAo. AmAek
kiw sAn dAo bM Aim es sAnek inejr
bel h, krebA.
Am sArIr ined$z nusr, kreln. 3 Am
knAen dz bCr bAs krAr per GwnA Gew. sArI
hAgArek tAr SVAmI Aemr kAeC pAWAeln. :hAgAr
iCl tAr imzrIy dAsI.
4
Aemr ArA hAgAr gB$btI hel. yKn es
kT jAnet pArl es Kub gibRt hey Wl bM
es BAbl tAr minb p I sArIr ecey BAl. 5ik
sArI Amek bleln/ "AmAr dAsI Kn AmAek
itrSAr ker bM r je &uim dAyI. Aim

16

mt
] egl r eTek ebAJ yAy ey Vr AhAemr se kr
ci)et "s kreln Tb ''sIl kreln. tKnkAr iden
yAr er se ci) kretn tAr m]t A,Iedr edehr eDRk
KAMezr meDY idey ehew igey ebAJAetn ey tAr inAbAn
bM bletn/ "yid Aim ci) B kir teb AmAro eyn
k pir,it hy.

tAek etAmAr kAeC pAiWeyiClAm. es gB$btI hl.


Kn es inejek AmAr ecey BAl men ker. Bu
ibcAr krn ey ekAnw iWk.
6
ik Am sArIek bll/ "&uim hAgAerr g]hk^RI
. etAmAr ey rkm eC es rkm BAeb &uim hAgAerr
bYbS kreb. Pel sArI tAr dAsI hAgArek >K
ideln. bM hAgAr esKAn eTek pAiley egl.
hAgAerr p^
u Aeyl

mrBUimr meDY k jlpU,R kUepr pAez Bur


dUt hAgArek edKet epl. jlAzyiw iCl zUr yAoyAr
peT. 8es dUt bll/ "hAgAr/ &uim etA sArIr
pircAirk. &uim KAen ekn &uim ekATAy yAeCA
hAgAr bll/ "Aim sArIr kAC eTek pAlAiC.
9
Bur dUt hAgArek bll/ "sArI etAmAr g]hk^RI.
tAr kAeC iPer yAo. tAr bADY ho. 10hAgArek
Bur dUt Aro bll/ "etAmAr eTek ibzAl jnsmiX
s]iX heb. t ibpul jnsMKY heb ey tAedr en
ezx kr yAeb n.
11
Bur dUt Aro bll/
"hAgAr/ Kn &uim gB$btI/ &uim heb k pue^r
jnnI. pue^r nAm edeb Aeyl/ kAr, Bu ZeneCn
etAmAr pr bRYbhAr heyeC/ itin etAmAek sAhAyY
krebn.
12
"Aeyl b gADr mt SVADIn bM Am
heb. es sbAr ibre dAAeb bM sbA heb tAr
itp(. es SAn eTek SAnAer Guer ebAeb bM
BAedr bsitr kAeC tAbu gAeb.
7

Bu hAgAerr se kT bleln. hAgAr Verr


k n&un nAm idl. es tAek bll/ "Apin heln
'Vr iyin AmAy edeKn. es kT bll
kAr, es BAbl/ "rkm jAygAeto Vr AmAy
edKet pAeCn/ AmAr BAlmer kTA ic
kreCn? 14sutrAM kUepr nAm hl ebr-lhy- erAyI.
kAedz bM ebrd elr meDY kUepr bSAn.
15
hAgAr Aemr pue^r j idl. es Am
pue^r nAm idl Aeyl. 16yKn hAgAerr geB$
Aeyelr j hy tKn Aemr bys 86 bCr.
13

su etr ci )r mA,
Aemr 99 bCr bys hel Bu tAr sAmen
AibB$ U t heln. Bu bleln/ "Aim
sbRzi)mAn Vr. AmAr je kAjil kerA
AmAr kTAmt celA bM speT jIbnyApn kerA.
2
w yid kerA tAhel AmAedr meDY kw ci)r
bYbS krb. Aim itit kriC ey etAmAr
bMzDredr Aim k mhAn jAitet pir,t krb.
3
tKn Am Verr sAmen ,Aem nt heln.
Vr tAek bleln/ 4"AmAedr ci)et iw AmAr

17

Aidpu Sk 17:5-18:7

14

Mz. Aim etAmAek b jAitr ipt krb. 5Aim


etAmAr nAm pirbt$n krb. etAmAr nAm Aemr
pirbet$ AhAm heb. Aim etAmAy nAm idiC
kAr, Aim etAmAy b jAitr ipt kriC. 6 Aim
etAmAr bMz itzy b]i krb. etAmAr eTek n&un
n&un jAitr bM rAjAr j heb. 7 bM etAmAr
o AmAr meDY k ci) sp heb. etAmAr smS
%rpurxge,r jo k ci) eyAjY heb.
ci) icrkAl bhAl TAkeb. Aim etAmAr o
etAmAr %rpurxge,r j Vr TAkb. 8Aim
etAmAek bM etAmAr sb %rpurxedr knAn
edz edb yAr mDY idey etAmrA yA^ krC. Aim
etAmAek edz icrkAelr j edb. bM Aim
hb etAmAr Vr.
9
bM Vr AhAmek bleln/ "Kn etAmAr
idk eTek ci ) heb rkm. &uim bM etAmAr
%rpurxg, AmAr ci) mA kreb. 10w ci)
yA &uim emen cleb. etAmAr o AmAr meDY wA
hl ci ). etAmAr %rpurxge,r jeo wA ci )
yt pu^sAn heb etYkek su kret heb.
11
etAmAr Ar AmAr meDY ci) ey &uim emen cleb/
su heb tAr mA,SVrp. 12izZpue^r bys
Aw idn hel &uim tAek su kreb. etAmAr pirbAer
yt eCelr bM etAmAr dAsedr meDY yt eCelr
j heb/ etAmAr bMzDr ny mn ibedzIedr kAC
eTek etAmAr TR idey &uim ey dAsedr ikeniCel
tAedr ey eCelrA jAeb/ skelr b su
kr heb.
13
sutrAM etAmAr jAitr etYk izZpu^ek su
kr heb. etAmAr pirbAerr Tb dAsedr sb
pu^edr BAeb su krA heb. 14AhAm/ etAmAr
o AmAr meDY wA ci); su kr hyin mn
ekAn purx TAkel es heb tAr inejr elAekedr
SVjAitr eTek ibiC. kAr, es bYi) AmAr ci)
BkArI.
itt p^
u sha Ak
Vr AhAmek bleln/ "etAmAr SI sArIek
Aim k n&un nAm edb. tAr n&un nAm heb sAr
TRA rAnI. 16Aim tAek AzIbAR d krb. Aim tAek
kiw pu^ edb bM &uim heb es pue^r ipt.
sAr heb b n&un jAitr mAt. sAr eTek Aseb
b jAitr b rAj.
17
Vrek ey itin mA kern kT ebAJAbAr
je AhAm ABUim mATA nt kreln. ik itin
inejr men ehes bleln/ "AmAr 100 bCr bys.
AmAr Ar sAn het pAer n. bM sArAr 90
bCr bys. es sAenr j idet pAreb n.
18
tKn AhAm V r ek bll/ "Azkir
Aeyl eb<ec eTek ApnAr esb kreb.
15

19

Vr bleln/ "n? Aim beliC ey etAmAr SI


sArAr kiw pu^ heb. &uim tAr nAm edeb sahAk.
tAr se Aim AmAr ci) spAdn krb. tAr
se ci) mn heb y tAr %rpurxge,r
seo icrkAl bjAy TAkeb.
20
"&uim Aeyelr kT belC bM Aim es
kT ZeniC. Aim tAek AzIbRAd krb. tAr b
sAnsit heb. es bAerAjn mhAn entAr ipt
heb. tAr pirbAr eTek s]iX heb k mhAn jAitr.
21
ik Aim sahAekr se ci)b hb. sArAr ey
pu^ heb es- heb sahAk perr bCr iWk
smy es pue^r j heb.
22
AhAemr se kT ezx ker Vr per
SVegR cel egeln. 23Vr AhAmek tAr pirbAerr
smS purx o bAlekr suetr kT beliCeln.
sutrAM AhAm Aeyl bM tAr g]eh j heyeC
mn smS dAsedr ke^ smebt kreln. yAedr
TR idey *y kr heyiCl/ es *ItdAsedro
itin smebt kreln. AhAemr bAIr etYk purx
o bAlkek k^ kr hl. bM etYkek su
kr hl. tAedr sklek k iden su kr hl.
24
AhAmek yKn su krA hl tKn tAr bys
99 bCr. 25bM tAr pu^ Aeyelr suetr smy
13 bCr bys iCl. 26AhAm o tAr pu^ek k
iden su krA hy. 27es kiden AhAemr
bAIr smS purexro su hy. eysb dAsedr TR
idey *y kr heyiCl bM eysb dAesr tAr
g]eh j heyiCl skelr su krA hl.
itnjn itiT
per Bu punrAy AhAemr sAmen AibB$Ut
heln. mir ok b](ilr kAeC AhAm
bAs kriCeln. kidn AhAm inejr tAbur ebz
peT besiCeln. tKn idenr sbecey c gremr
smy. 2 AhAm ecAK &uel edKeln ey tAr sAmen
itnjn Agk dAiey. tAedr edeK AhAm tAedr
kAeC igey iBbAdn jAnAeln. 3 AhAm bleln/
"mhAzyg,/ Aim ApnAedr esbk/ AmAr KAen
ApnAr ikC(, bSAn krn. 4 ApnAedr p
eDAyAr je Aim jl en idiC. ApnAr gAeCr
CAyAy ibAm krn. 5 Aim ApnAedr KAbAerr bYbS
kriC bM ApnAr CAmt AhAr ker AbAr
ApnAedr gbY iBmueK yA^ kret pAern.
itnjn bleln/ "ebz BAelA kT. Apin
eymn bleln Amr etmn krb.
6
AhAm tAAtAi tAbur eBter egeln.
AhAm sArAek bll/ "cw ker itnjenr mt riwr
bYbS kerA.
7
tArpr AhAm tAr egAyAel edQe egeln.
sbecey BAl bACrw ebeC ineln. AhAm tKn

18

15
k B]tYek owAek emer rAA krAr je bleln.
8
tArpr AhAm es mAMs Ar KAinkw D o
pnIr en itiT itnjenr sAmen rAKeln.
pirebzn krAr je AhAm sAmen dAiey TAkeln
bM tAr gAeCr CAyAy bes eBAjn kreln.
9
tArpr tAr ij|AsA kreln/ "etAmAr SI sAr
ekATAy
AhAm bleln/ "oKAen tAbur meDY.
10
tKn Bu bleln/ "Aim AbAr bskAel
Asb. tKn etAmAr SI sArAr kiw pu^ heb.
t A bu r eBtr eTek sAr smS kTAbAt$
ZniCeln. 11AhAm o sAr tKn rIitmt b] -b].
sAn j edoyAr bys sAr enkidn Aeg pAr
hey eseCn. 12SV BAbt> sAr y Zneln t ibAV s
kreln n. inejr men men sAr ehes bleln/
"Aim b] A heyiC Ar AmAr SVAmIo b] . sAn
sebr pe( AmAr enk ebzI bys heyeC.
13
tKn Bu AhAmek bleln/ "sAr hAseC.
sArA BAbeC ey sAenr j edoyAr pe( tAr
enk ebzI bys heyeC. 14ik Bur pe( ik
ekAno kAj Kub kiWn n? Aim eymn beliC/
AbAr bskAel/ etmn Asb. bM etAmAr SI
sArAr tKn sAn heb.
15
ik sAr bll/ "Aim hAis in? :kT
bleln kAr, itin By epeyiCeln.
ik Bu bleln/ "n. Aim jAin/ t sitY
ny. &uim ehesiCel?
16
tArpr es itnjn Agk yAoyAr je
eW dAAeln. sedAemr idek #iX ine(p kreln
bM sedAm iBmueK clet Zr kreln. tAedr
igey edoyAr j AhAmo tAedr se se
hAwet Zr kreln.
eV rr se AhAemr drAdir
Bu Apn men bleln/ "Kn Aim ik krb
t ik AhAmek blb 18AhAm eTek jlAB
kreb k mhAn o zi)zAlI jAit. bM AhAemr
je p]iTbIr smS mAnux AzIbRAd A heb.
19
Aim AhAemr sAeT k ibezx ci) keriC.
Bur C nusAer jIbnyApenr je yAet
AhAemr sAnsit o %rpurxg, AhAemr
A|A pAln ker tA bYbS keriC. w keriC
yAet tAr AyprAy, o s jIbnyApn ker. tAhel
Aim Bu/ itt ijinsil idet pArb.
20
tArper Bu bleln/ "ey indAr pAp esKAen
sMGiwt heC tAr j Aim sedAm bM GemArAr
ibre tI At$nAd ZeniC. 21yt KArAp bel ZeniC
tA sitY tt KArAp ikn t Aim inej igey
edKb. tAhel Aim initBAeb sb jAnb. 22tKn
tAr itnjn sedAm iBmueK hAwet Zr kreln.
17

Aidpu Sk 18:8-32

ik AhAm Bur sAmen dAiey reln. 23AhAm


Bur kAeC eln bM ije|s kreln/ "Bu/ Apin
ik BAl elAkedro DbMs krebn eymn Apin m
elAkedr DbMs kern 24sedAm nger yid 50 jno
BAl elAk TAek tAhel Apin ik krebn tAhelo
ik Apin ngrw DbMs krebn iny Apin
ngrbAsI 50 jn BAl elAekr je ngrw r(
krebn
25
tAhel Apin iny ngrw b KArAp
elAekedr DbMs kret igey 50 jn BAl
elAkedro DbMs krebn n yid t kern tAhel
BAl bM m elAekedr k pir,it heb. tAr
TR/ BAl bM m jAtIy By elAkedr m]&u Yd
edoy heb. Apin smS p]iTbIr ibcArk. Aim
jAin Apin iWk ibcAr krebn.
26
tKn Bu bleln/ "Aim yid sedAm nger 50
jn BAl elAk pA tAhel Aim sm ngrwAek
r( krb.
27
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAr &ulnAy
Aim enhAt DUelA Ar CA. ik kw ker
AbAr ApnAek ibr) kriC
28
yid BAl elAkedr eTek 5 jnek K<uej n
pAoy yAy tKn ik krebn nger yid mA^ 45
jn BAl elAk TAek mA^ 5 jnek pAoy egl n
bel ik Apin egAw ngr DbMs ker ePlebn
tKn Bu bleln/ "yid Aim 45 jn BAl
elAkeko pA tAhel ngr DbMs krb n.
29
AhAm AbAr bleln/ "esKAen igey Apin
yid mA^ 40 jn BAl elAkek pAn tAhel ik
Apin puerA ngr DbMs krebn
Bu bleln/ "Aim yid 40 jn BAl elAkeko
pA tAhel Aim ngrw DbMs krb n.
30
AhAm bleln/ "Bu dy ker AmAr opr
rAg krebn n. kw kir yid nger mA^ 30
jn BAl elAkek pAn tAhelo ik Apin ngr
DbMs krebn
tKn Bu bleln/ "Aim yid 30 jn BAl
elAk pA tAhel ngrw DbMs krb n.
31
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAek ik Ar
kbAr ibr) kret pAir yid esKAen mA^ 20
jn BAl elAk pAn tAhel ik krebn
Bu bleln/ "Aim yid 20 jn BAl elAk pA
tAhel Aim ngrwA DbMs krebA nA.
32
tKn AhAm bleln/ "Bu dy ker rAg
krebn n ik ezxbAerr mt Ar kiw
idey ApnAek ibr) kir. Apin yid esKAen
mA^ 10 jn BAl elAk pAn tAhel Apin ik
krebn
Bu bleln/ " nger 10 jn BAl elAk epelo
Aim t DbMs krb n.

Aidpu Sk 18:33-19:20

16

Bur AhAmek y blAr iCl/ sb bl hey eBter ewen iney egl bM eBtr eTek drj
egl. bAr Bu tAr peT cel egeln bM AhAm b ker idl. 11tArpr tAr bAerr mArmueKA
inejr bAsSAen iPer egeln.
jntAr je ikC kw krl. Pel yubk/ b] /
sb bdmAz elAekr hey egl. r Pel yAr
elAewr itiTg,
bAir eBtr ejAr ker eFAkAr ecX kriCl tAr
esidn sYAy sedAm nger jn dUt eln. eBter eFAkAr drjA K<uej epl n.
tKn elAw ngerr ebz peT besiCeln.
sedAm het plAyn
itin dUtedr Aset edKeln. elAw BAbeln ey
12
tAr sADAr, piTk/ ngerr mDY idey ekATAo yAeC.
itiT jn elAwek ije|s kreln/ "etAmAr
elAw eW igey tAedr iBbAdn ker 2 bleln/ pirbAerr Ar ek ik zher bAs ker etAmAr
"mhAzyg,/ nuh ker kbAr AmAr bAIet Asun jAmA/ eCel/ emey ikMb pirbAerr Ar ek ik
bM ApnAedr esb krAr sueyAg idn. esKAen KAen AeC yid TAek tAhel tAedr Kn
ApnAr hAt-p Duey rAi^bAs kret pAern. jAyg eCe cel yAoyAr j belA. 13Amr
tArper kAl skAel AbAr ApnAedr gbY ngr DbMs ker edb. ngr ey kt KArAp t
iBmueK yA^ kret pArebn.
Bu ZeneCn. tA ngr DbMs ker edoyAr
dUt jn bleln/ "n/ Amr cek rAi^bAs j itin AmAedr pAiWeyeCn.
14
krb.
tKn elAw ebirey igey tAr A emeyedr
3
yAr
ibey kereC es emeyedr SVAmIedr TRA
ik elAw inejr bAIet tAedr iney yAoyAr
je pIApIi kret lAgeln. tA dUtr ezx jAmAedr se kT bleln. elAw bll/ "tAAtAi
py$ elAewr bAIet eyet rAjI heln. tAr elAewr kerA? (uin ngr eCe cel yAo? Bu zI
bAIet egeln. elAw tedr ikC pAnIy ideln. ngr DbMs krebn? ik tAr BAbl/ elAw
elAw tAedr riw bAiney ideln bM tAr es riw ebADhy tAmAz kreCn.
15
eKeln.
pridn eBAer es dUetrA elAwek tA ideln.
4
t
A
r
bleln/ " ngrbAsIedr zAiS edoy heb.
esidn sYAy Geu mAet yAoyAr iWk Aeg/ ngerr
nAn A eTek nAn bye sr b elAk elAewr bAiet sutrAM &uim/ etAmAr SI bM ey jn emey etAmAr
l. sedAemr essb elAekr elAewr bAI iGer kAeC TAek tAedr iney zI jAyg eCe cel
ePll bM elAwek ickAr ker fAket lAgl. yAo. tAhel ngerr se etAmr Ar DbMs
5
tAr bll/ "Aj sYAy yAr eseC/ ekATAy heb n.
16
tAr tAedr bAer iney s Amr tAedr sAeT
ik elAewr sb iley egl bM itin ngr
eyQn shbAs kret cA.
eCe yAoyAr bYApAer tA kreln n. sutrAM
6
elAw bAer ebirey es drj b ker idl. jn elAw bM tAr SIr bM emeyr hAt ecep
7
es jntAr ee elAw bll/ "n? bur/ Aim Drl. jn elAw bM tAr pirbArek inrAped
imnit kriC/ mn KArAp kAj ekAerA n. 8 edK/ ngerr bAer iney egeln. elAw bM tAr pirbAerr
AmAr iw emey AeC ekAno purx tAedr SpzR it Bu dyAlu iCeln. 17tA jn elAw bM
kerin. etAmAedr je Aim inejr kAedr edb. tAr pirbArek ngerr bAer iney eln. t<Ar
etAmr tAedr iney y KuzI kret pAerA. ik dy ngerr bAer cel el es jn dUetr kjn
ker itiT jenr it ikC ekAerA n. bleln/ "bAr A, b<AcAbAr je etAmr edQ
jn AmAr Ger eseC bM AmAr b edr dAo? Ar epCenr idek tAkAeb n. ptYkAr
r( krA ic.
ekAno jAygAet dAAeb n. yt(, n pbRet
9
eysb elAekr elAewr bAI iGer ereKiCl tAr ep<QCebtt(, ZDu edQeb. TAmel/ ngerr se
%r idl/ "AmAedr pT eTek ser yAo? tArpr etAmro DbMs hey yAeb?
18
tAr inejedr meDY blAbil krl/ " elAkw
ik elAw jnek bleln/ "mhAzyg,/
kidn itiT iheseb AmAedr nger bAs kret dy ker AmAy t dUer edQe eyet blebn n?
esiCl. Kn |An ideC/ Amr ik krb n krb? 19Aim ApnAedr esbkmA^/ tbu AmAr it
tKn es elAekr elAwek bll/ "Kn etAmAr ApnAedr sIm dy. dy ker AmAr jIbn r(
it oedr ecey Aro ebzI KArAp bYbhAr krb. kereCn. ik pbRt pyR smS pT edQeAbAr
tb es jnt elAewr idek igey eyet TAkl. (mt AmAr en. yid Aim Kub DIer yA teb
*em drj eBe ePlAr p*m.
ibpd Gweb bM Aim inht hb? 20edKun/ KAen
10
ik ey jn purx elAewr bAiet Ay kAeC kw Kub eCAw zhr AeC. Aim es zhr
ineyiCl tAr hWA drj Kuel ebirey es elAwek py$ edQe eb<ec eyet pAir.
33

19

Aidpu Sk 19:21-20:8

17
21

dUt Awek bleln/ "BAel kTA Aim etAmAr


nuerAD SVIkAr keriC. Aim etAmAek esw kret
edb. Aim zhr DbMs krb n. 22ik esKAen
zI edQe yAo. yt(, n inrAped zher &uim
ep<QeCAC tt(, sedAm DbMs kret pArb n.
: zherr nAm esAyr kAr, zhriw Kub eCAw.
sedAm o GemAr DbMs hl
sUeyRAdeyr se se elAw esAyer ep<Celn.
24
k smey Bu sedAm o GemAr DbMs kr Zr
kreln. Bu AkAz eTek An Ar l gk
bxR, Zr kreln. 25TRA Bu ngril DbMs
kreln. smS gACpAl/ smS elAkjn/ sm
ptYkAwA Bu DbMs kreln.
26
elAw yKn SI o emeyek iney edQe
pAlAiCeln tKn elAewr SI inexD Buel kbAr
epCen ngerr idek tAkAeln bM tKn lbe,r
mUi%$ hey egeln.
27
Kub skAel AhAm Aeg eyKAnwAet Bur
sAmen dAieyiCeln es SAniwet itin AbAr igey
dAAeln. 28AhAm sedAm bM GemArAr idek
tAikey edKeln. sm ptYkAr opr #iXpAt
ker AhAm edKeln ey smS ptYk eTek eDA< y
WeC. edeK men hl ibzAl ikAer PlSVrp
eD<Ay.
29
Vr ptYkAr smS ngr DbMs kreln. ik
Vr ngril DbMs krAr smy AhAemr kT
men ereKiCeln bM itin AhAemr A&upu^ek
DbMs kern in. elAw ptYkAr ngrilr meDY
bAs kriCeln. ik ngril DbMs krAr Aeg
Vr elAwek ^ pAiWey ideyiCeln.
23

elAw bM tA r emey
esAyer bAs kret elAewr By kriCl. tA
itin o tAr emey pbRet bAs kret cel egeln.
esKAen tAr kw hAr meDY bAs kret lAgeln.
31
jenr meDY ey emey b es kidn eCAw ebAnek
bll/ "p]iTbIet sbR^ SI o purx ibey ker bM
tAedr sAnAid hy. ik AmAedr iptA b] heyeCn
bM AmAedr sAnAid idet pAer mn purx
KAen en. 32tA Amr iptAek cr @A(Ars
pAn kirey eb<z kirey edb. tArpr tAr se
Amr eyQnsm krb. AmAedr pirbAr r( krAr
je Amr BAeb AmAedr iptAr sAhAyY enb?
33
es rAe^ emey tAedr iptAr kAeC egl
bM tAek cr @A(Ars pAn kret idl. tArpr
b emey iptAr ibCAnAy igey tAr se eyQn sm
krl. elAw mn enzAS iCeln ey tAr ibCAnAy
ek kKn l bM ek kKn egl ikC bJu et pAreln
n.
30

34

pridn eCAw ebAnek b ebAn bll/ "gt rAet


Aim iptAr se k ibCAnAy ZeyiC. Aj rAet
AbAr tAek @A(Ars pAn kirey eb<z ker edb.
tAhel &uim tAr se eyQnsm kret pAreb.
BAeb Amr sAnAid epet AmAedr iptAr sAhAyY
enb. et AmAedr bMzDAr bYAht TAkeb.
35
sutrAM es rAe^ emey AbAr iptAek enzAet
eb<z ker idl. tArpr eCAw emey iptAr ibCAnAy
igey iptAr se eyQnsm krl. bAero elAw
mn enzAS iCeln ey jAnet pAreln n ek
tAr ibCAnAy l/ ek egl.
36
elAewr emey gB$btI hl. tAedr iptA
tAedr sAnAidr ipt. 37b emeyr hl k pu^
sAn. tAr nAm hl emAyAb. bt$mAen ey emAyAbIy
jAit AeC tAedr Aidpurx heln emAyAb. 38eCAw
emeyo k pu^ sAenr j idl. tAr nAm ibnai. bt$mAen ey eAn jAit AeC tAedr
Aidpurx heln ibna-i.
AhAemr grAr yA^A
AhAm pUebRr bAsSAn tYAg ker enegeB
egeln. itin kAedz bM zUerr mDYbt$I
grAr nger bAs kret Zr kreln. 2grAer bAs
krAr smy AhAm sklek bleln ey sAr tAr
ebAn. grAerr rAj bIemlk es kT Zneln.
bIemlk sArAek kAmn kreln/ tA sArAek iney
AsAr j keykjn B] tYek pAWAeln. 3 ik rAe^
Vr SVe bIemlekr kAeC eln. Vr bleln/
"etAmAr mr, Giney eseC. ey nArIek &uim enC
es ibbAiht.
4
ik bIemlk tKn pyR sArAek zyYAr sinI
kern in. tA bIemlk bleln/ "Bu/ Aim etA
prAD kirin. Apin ik kjn inrprADek htYA
krebn 5AhAm inej AmAy beleC ey/ '
nArI tAr ebAn. Ar nArIo beleC ey/ ' purx
tAr BA. Aim etA ekAno prAD kirin. Aim
etA jAntAm n ey Aim ik kriC.
6
tKn Vr SVer meDY bIemlkek bleln
ey/ "</ Aim jAin &uim ined$Ax. bM wAo jAin
ey &uim ik krC t &uim jAnet n. etAmAy Aim
b<Aicey ideyiC. Aim etAmAek AmAr ibre pAp
kret idin. Aim etAmAy nArIek zyYAy iney
eyet idin. 7 sutrAM &uim AhAm o tAr SIek
iPirey dAo. AhAm kjn BAbbAdI. es etAmAr
je ATRn kreb bM &uim tAet jIbn lAB
kreb. ik &uim yid AhAm o tAr SIek iPirey
n dAo tAhel Aim inict ey etAmAr m]&uY As.
bM etAmAr smS pirbAerro m]&uY heb.
8
sutrAM pridn Kub skAel bIemlk tAr
B]tYedr efek tAr SVer kT bleln. tAr SVer

20

Aidpu Sk 20:9-21:21

18

kT Zen B]tYr Kub BIt hey pl. 9tKn


bIemlk AhAmek efek pAiWey ij|AsA kreln/
"ekn Apin AmAedr it krm bYbhAr kreln
Aim ApnAr it ik Ay keriC ekn imeTY
bleln ey nArIiw ApnAr ebAn AmAr rAje
Apin enk ibpyRy efek eneCn. AmAr it
sb kr ApnAr ic hyin. 10Apin ikesr
By pAiCeln ekn Apin AmAr se rkm
bYbhAr kreln 11tKn AhAm bleln/ "Aim
By epeyiClAm. Aim eBebiClAm/ KAen ek
ebADhy Vrek A ker n. tA eBebiClAm/
sArAek pAoyAr je AmAek ek htYA kreto
pAer. 12sAr AmAr SI/ AbAr AmAr ebAno bew.
sAr AmAr iptAr k bew/ ik AmAr mAtAr
k ny. 13Vr AmAek ipg]h eTek dUer ekATAo
iney yAeCn. Vr AmAek enk edez iney egeCn.
yKn rkm hl tKn Aim sArAek bllAm/ 'AmAr
j ikC ker; eyKAen Amr yAb/ sbAek bleb
ey &uim AmAr ebAn.
14
tKn bIemlk Asl bYApArw buJeln. tA
bIemlk AhAemr hAetsArAek iPirey ideln.
es se bIemlk AhAmek ikC dAs/ emx o
gbAid pZo ideln. 15bM bIemlk bleln/
"cAridek tAikey edKun. sb AmAr jim.
ApnAr eyKAen KuzI/ esKAen TAket pAern.
16
Ar bIemlk sArAek bleln/ "etAmAr BA
AhAmek Aim 1/000 erQpYmu@ ideyiC. y ikC
GeweC essebr je Aim >iKt w ebAJAet
erQpYmu@. sbA jAnuk ey Aim Ay emen
kAj keriC.
17-18
bIemlekr pirbAerr smS nArIr
gB$DAre,r (mt
Bu hr, keriCeln. bIemlk
sArAek iDkAr keriCeln bel Vr
kAj keriCeln. ik AhAm Verr kAeC
ATRn kreln bM Vr bIemlk/ bIemlekr
SI o dAsIedr sAenr j edoyAr (mt iPirey
ideln.
bezex sArAr sA n lAB
Bu sArAr je ey itit ideyiCeln/
t r( kreln. Bu sArAr je edoy
itit pAln kreln . 2sAr gB$btI heln bM
b] byes AhAemr je kiw pu^ sAn
sb kreln. Vr eyBAeb itit ideyiCeln
esBAeb sb sp hl. 3 sAr kiw pue^r j
ideln bM AhAm tAr nAm rAKeln sahAk.
4
sahAekr Aw idn bys hel/ Vr eymn A|A
beriCeln iWk esBAeb AhAm tAek su kreln.
5
sahAekr jer smy AhAemr bys
iCl 100
bCr. 6bM sAr bleln/ "Vr AmAek Anit

21

kereCn. ey Zneb es AmAr sueK suKI heb. 7ek


BAebin ey Aim AhAemr pue^r j edb. ik
b
] bye so Aim AhAmek pu^ idet eperiC.
Gerr meDY zAi
sahAk *mz> b het lAgl. zI es z)
KAbAr KAoyAr mt b hl. tKn AhAm kw
mS eBAj ideln. 9AhAemr Tm sAenr j
ideyiCl hAgAr nAem imzrIy dAsI. sAr edKeln
hAgAerr es pu^ sahAkek iney mjA kreC. tA
sAr ibcilt heln. 10sAr AhAmek bleln/ "
dAsI Ar tAr pue^r hAt eTek AmAedr b<AcAo.
oedr ibdAy ker dAo? yKn AmAedr m]&uY heb
tKn AmAedr y ikC Dn-spd sahAk pAeb.
Aim cA n ey AmAr pu^ sahAekr se AmAr
dAsIr pu^o sbikCr BAg pAk?
11
et AhAm Kub ibcilt heln. itin tAr
pu^ Aeyelr je i heln. 12ik AhAmek
Vr bleln/ " pu^ Ar dAsIr je i ekAerA
n. sAr y cAy t- kerA. etAmAr kmA^
%rAiDkArI heb sahAk. 13ik etAmAr dAsI
pu^eko Aim AzIbAR d krb. es etAmAr pu^ sutrAM
tAr pirbAr eTeko Aim k mhAn jAit s]iX
krb.
14
pridn Kub eBAer AhAm ikC KA o pAnIy
jl en hAgArek ideln. t sVl ker hAgAr
pu^ek iney cel egl. hAgAr es SAn tYAg ker
ebra-ezbA mrBUimr meDY Guer ebAet lAgl.
15
ikC(, per sb jl Puirey egl. ippAs
emwAbAr je Ar ikC TAkl n. tKn hAgAr tAr
pu^ek kw eJAepr nIec rAKl. 16hAgAr KAinkw
dUer ehe w egl. tArpr esKAen bes pl. hAgAerr
By hl/ jelr BAeb tAr pu^ ebADhy mAr yAeb.
pue^r m]&uY es edKet pAreb n. tA esKAen bes
bes es k<Adet lAgl.
17
Vr es pue^r kA Znet epeln bM SVgR
eTek Verr dUt hAgArek bll/ "ik heyeC By
epo n? Bu etAmAr pue^r kAA Znet epeyeCn.
18
yAo/ pu^ek igey edK. or hAt Der igey celA.
Aim tAek k b]h jAitr ipt krb.
19
tKn hAgAr Verr k]pAy kw kUp edKet
epl. tArpr hAgAr es kUepr jel inejr jlpA^
pU,R krl. tArpr es jl iney igey pu^ek pAn
krAl.
20
es pu^ b het lAgl Ar Vr sArA(,
tAr se TAkeln. Aeyl es mrBUimr meDY
b het lAgl. *em *em es hl kjn izkArI.
tIrDnuek es hey Wl Kub d(. 21tAr m k
imzrIy kAr se tAr ibey idl. tAr es pAr,
nAemr mrBUimet bAs kret lAgl.
8

Aidpu Sk 21:22-22:13

19
bIemlekr se AhAemr drAdir
tArpr bIemlk o PIeKAl AhAemr se
kTA bleln. PIeKAl iCeln bIemlekr
!sbAihnIr DAn. t A r AhAmek bleln/
"etAmAr sb kAejet Vr etAmAr se AeCn.
23
sutrAM Verr sA(Aet &uim AmAy kw itit
dAo. it| kerA ey &uim AmAr o AmAr
sAnsitr it AyprAy TAkeb. itit dAo
ey &uim AmAr it bM ey edez bAs krC es
edezr it dyA prAy heb. itit dAo ey Aim
etAmAr it eyrkm dyAprAy/ &uimo AmAr it
esrkm dyAprAy heb.
24
bM AhAm bleln/ "Aim it| kriC ey
Apin AmAr it eyrkm Acr, kereCn
Aimo ApnAr it esrkm Acr, krb. 25tArpr
AhAm bIemlekr kAeC kw iBeyAg kreln.
AhAm bIemlekr kAeC iBeyAg kreln ey
tAr dAesr kw pAnIy jelr kUp iDkAr
ker ereKeC. es kUpiw AhAemr dAesr Knn
keriCl.
26
ik bIemlk bleln/ "ek rkm kereC
Aim jAinn. Apin etA r Aeg bYApAer
kKno ikC beln in?
27
sutrAM AhAm Ar bIemlk jen ci)b
heln. bIemlkek ci)r mA, iheseb AhAm
keykw emx Ar gbAid pZ ideln. 28AhAm
bIemlekr sAmen sAtw emx p]Tk ker rAKeln.
29
bIemlk AhAmek ije|s kreln/
"AmAr sAmen sAtw emx p] T k ker
rAKelnekn
30
AhAm %r ideln/ "Apin yKn sAtw
emx AmAr kAC eTek enebn tKn mAi,t heb ey
Aim kUp Knn keriClAm.
31
tArpr eTek kUepr nAm hl ebra-ezbA.
kAr SAen jen prSperr kAeC itit
ideyiCeln.
32
tb ebra-ezbAet AhAm o bIemlk
jen kw ci) spAdn kreln. tArper
bIemlk tAr qsAD(Yedr iney pelXIyedr edez
iPer egeln.
33
ebra-ezbAet AhAm kw icrhir JAgAC
erAp, kreln. esKAen itin Bu zAVt Verr
kAeC ATRn kreln. 34AhAm pelXIyedr edez
bkAl bAs kreln.
22

tKn Vr bleln/ "etAmAr kmA^ pu^ yAek


&uim BAlbAs es sahAkek emAiry edez iney
yAo. esKAen pbRtilr meDY kiwr oper tAek
AmAr ee ehAmbil iheseb bil dAo . Aim
etAmAek blb ekAn pbRetr opr &uim tAek bil
edeb.
3
pridn skAel Gum eTek eW AhAm yA^Ar
je gADAr ipeW ijn sAjAeln. se sahAkek
ineln/ Ar ineln jn B]tYek. AhAm ehAemr
je kAW kAweln. tArpr Vr eyKAen eyet
beliCeln es SAenr ee ron ideln.
4
itnidn clAr per AhAm dUer #iXpAt kreln
Ar gbYSl edKet epeln. 5tKn B]tY jenr
ee AhAm bleln/ "gADAw iney etAmr
KAen ep( kerA/ Aim eCelek iney inid$X
SAniwet yAb bM pAsn krb. per etAmAedr
kAeC iPer Asb.
6
AhAm ehAemr je ekew An kAW eCelr
k<eD ideln. bM se ineln K<A o An.
tArpr AhAm o tAr eCel jen pAsn
spAdn krAr je inid$X SAniwet egeln.
7
sahAk ipt AhAmek bll/ "iptA?
AhAm %r ideln/ "belA/ pu^?
sahAk bll/ "iptA? ehAemr je sb AeyAjn
edKet pAiC/ ik ehAemr Aeg bil edoyAr je
emxzAbk ekATAy
8
AhAm bleln/ "AmAr pu^/ SVyM Vr bilr
je emxzAbekr bYbS krebn.

sha Ak r( epeln
sutrAM AhAm Ar sahAk jen imel inid$X
SAniwet egeln. 9tAr es SAniwet ep<QCeln
eyKAen Vr eyet beliCeln. esKAen AhAm kiw
ebdI !tir kreln. ebdIr per AhAm kAWelA
sAjAeln. tArpr AhAm tAr pu^ sahAkek
b<ADeln bM ebdIr per sAjAenA kAWelAr pr
tAek ezAyAeln. 10bAr AhAm K<A ebr ker
sahAkek bil edoyAr je !trI heln.
11
ik tKn Bur dUt AhAmek bAD ideln.
es dUt SV gR eTek "AhAm/ AhAm bel fAkeln?
AhAm eTem igey sA ideln/ "blun.
12
dUt bleln/ "etAmAr pu^ek htY ekAerA n/
tAek ekAn rkm AGAt idey n. Kn Aim
edKet pAiC/ &uim Vrek Bi) kerA bM tAr
A|A pAln kerA. Bur je &uim etAmAr kmA^
AhAm/ etAmAr p^
u ek bil dAo?
pu^ek pyR bil idet St.
13
smS ikCr per Vr iWk kreln ey
tKn AhAm kw emx edKet epeln. kw
itin AhAemr ibVAs prI( krebn. tA eJAep tAr izM Awek egeC. sutrAM AhAm es
Vr fAkeln/ "AhAm?
emxw Der en bil ideln. emxwA hl Verr
bM AhAm sA ideln/ "blun?
je AhAemr bil. Ar r( epl AhAemr

22

Aidpu Sk 22:14-24:2

20

pu^ sahAk . 14sutrAM AhAm SAniwr kw


nAm ideln/ "iyehAb-iyir.* mnik Ajo
elAekr bel/ " pbRet Buek edK yAy.
15
SVgR eTek Bur dUt itIybAr AhAmek
16
efek bleln/ "AmAr je &uim etAmAr kmA^
pu^eko bil idet St iCel. AmAr je &uim
t b kAj kerC bel Aim etAmAr kAeC itit
idiC Aim/ Bu inejr idbY ker itit kriC
ey/ 17Aim etAmAek b AzIbRAd krb. AkAez
yt tAr/ Aim etAmAr %rpurxedro sMKYAy tt
krb. smu@tIer yt bAil/ etAmAr %rpurxro
tt heb. bM etAmAr bMz tAedr smS zedr
prAS kreb. 18p]iTbIr etYk jAit etAmAr
%rpurxedr mADYem AzIbRAd pAeb. &uim AmAr
A|A pAln kerC bel etAmAr %rpurxedr je
Aim kAj krb.
19
tKn AhAm tAr B] tYedr kAeC iPer egeln.
tAr skel ebra-ezbAet iPer eln bM AhAm
ebra-ezbAet eTek egeln .
20
sb GwnAr per AhAemr kAeC Kbr
l/ "ezAenA/ etAmAr BA nAehAr bM tAr SI
imAro Kn sAnAid heyeC 21Tm pue^r nAm
x/ itIy pue^r nAm bUx/ tIy pu^ kmUeyl hl
rAemr iptA. 22tArper AeC ekxd/ hes/ ipladz/
ixdalP bM bTUeyl. 23bTUeyl hl iribkAr iptA.
Aw pue^r mAtA hl im bM iptA hl nAehAr.
Ar nAehAr heC AhAemr BA. 24tACA dAsI
rmAr eTeko nAehAerr Aro cArjn pu^iCl.
cAr pue^r nAm ewbh/ ghm/ thz bM mAK.

AhAm tAedr bleln/ "ApnArA sitY yid AmAr


m]t SIek kbr edoyAr bYApAer sAhAyY kret cAn
tAhel AmAr hey esAherr pu^ ePAe,r se
kT blun. 9ePAe,r e(etr ezex ey mkaeplAr
hAw AeC esw Aim iknet cA. ePA,
hAr mAilk. y dAm hy/ sbwA Aim edb. Aim
cA ey AmAr SIr kberr je ey jAyg
ikniC ApnArA sbA tAr sA(I TAkun.
10
yAedr se AhAm kT bliCeln tAedr meDY
ePA, pibX iCeln. Kn ePA, AhAmek
bleln/ 11"n/ mhAzy/ KAen e(t bM hAiwo
Aim AmAr elAekedr sAmen ApnAek edb. Apin
yAet ApnAr C mt ApnAr SIek smAiDS kret
pAern esje jim/ h Aim ApnAek edb.
12
tKn AhAm smebt ehetr elAkedr sibny
nmS Ar kreln. 13skelr piS i tet itin
ePA,ek bleln/ "ik Aim jimr puerA dAm
ApnAek idet cA. AmAr edoy dAm Apin dy
ker h, krn/ Aim iniRDAy AmAr SIek kbr
id.
14
%er ePA, AhAmek bleln/ 15"mhAzy/
AmAr kT Znun. ApnAr o AmAr kAeC 10 pA
ojenr repAr etA ekAn dAm en? sutrAM Apin
jimw inn bM esKAen inice ApnAr SIek
smAiDS krn.
16
AhAm buJet pAreln ey ePAe,r kTAr
meDY jimwAr mUlY iiKt heyeC. sutrAM AhAm
mUlY ePA,ek ideln. ePAe,r je AhAm
10 pA rep ojn kreln bM es rep
bi,kek ideln.
17-18
su t rAM eP Ae,r jimr SV %AiDkArIr
pirbt$n hl. mir pUbRidek mkaepAlAy jim
biSt. Kn jimr SV%AiDkArI heln AhAm.
itin jimr gRt h bM smS b](Aidr
SV%A iDkArI heln. sm S ngrbAsI eP A, o
AhAemr meDY ci) spAdn tY( kreln.
19
tArpr AhAm mir :iheAe, inkwS jimet
TRA knAn edezr k hAr meDY tAr SI sArAek
smAiDS kreln. 20AhAm ehetr jnegAIr kAC
eTek jim o jimr meDYkAr h ikneln.
Kn jim-h hl AhAemr spi% bM
jAyg itin smAiDSl iheseb bYbhAr kret
lAgeln.

sArAr m&
] u Y
sAr 127 bCr eb<eciCeln. 2 knAn edezr
ikiryT bR TRA iheA, nger tAr m]&uY
hy. AhAm BIx, >K epeln/ sArAr je enk
k<Adeln. 3 tArpr S I r m] t edh ereK ehetr
jnegAIr se kT blet egeln. 4 itin bleln/
"edz pyRwn kret kret ApnAedr edez es
Aim prbAsI iheseb bAs kriC. Pel AmAr m]t
SIek kbr edoyAr mt AmAr ekAno jAyg en.
Aim yAet SIek kbr idet pAir tAr je dy
ker AmAy KAinkw jAyg idn.
5
ehetr %er bll/ 6 "mhAzy/ AmAedr meDY
Apin Verr mhAn entAedr kjn. AmAedr
e jimet Apin ApnAr m]t SIek smAiDS
sha Aekr SI
kret pAern. ApnAr SIek Apin ApnAr
pCmt jAygAet smAiDS krel ek ApnAek
AhAm tY b] bys pyR jIibt
bAD edeb n.
iCeln. AhAm o tAr k]t smS kem$ Bur
7
AzIbR
A
d
iCl. 2 AhAemr smS spi% edKAezAnAr
AhAm eW dAiey tAedr nmSAr kreln.
je kjn purAen B] tY iCl. AhAm es B] tYek
kidn efek bleln/ "AmAr rr nIec hAt dAo.
iyehAb-iyir r TR/ "Bu edeKn Tb "Bu edn.

23

24

Aidpu Sk 24:3-30

21
Kn AmAr kAeC &uim kw it|A kerA. SVgR o
met$Yr Vr Bur sA(Aet AmAy kTA dAo ey
knAenr ekAn kAek AmAr pu^ ibey kreb/
rkmw &u im kKno het edeb n. Amr
knAnIyedr meDY bAs kir bew/ ik AmAr pue^r
se ekAno knAnIy kAr ibey het edeb n.
4
AmAr edez AmAr SVjAitr kAeC iPer yAo.
esKAen AmAr pu^ sahAekr je pA^I K<uej ebr
ker tAek KAen iney s.
5
B]tYiw tAek bll/ "mn et het pAer ey
ekAno pA^I AmAr se edez Aset rAjI hl
n. tAhel ik Aim ApnAr pu^ek AmAr se
iney ApnAr jBUimet yAb
6
AhAm tAek bll/ "n? AmAr pu^ek
edez iney eyo n. 7 SVegRr Bu SVyM Vr AmAr
SV edz eTek spirbAer AmAy KAen iney eseCn.
edz AmAr iptAr o pirbAerr SVedz iCl.
ik Bu kT ideyeCn ey n&un edz heb
AmAr pirbAerr SVedz. Bu etAmAr Aeg tAr
dUt pAWAebn yAet &uim AmAr pue^r je kiw
pA^I pC ker tAek KAen Anet pAr. 8 ik
yid es pA^I etAmAr se edez Aset n
cAy tAhel &uim etAmAr zpT eTek mui) pAeb.
ik &uim kKno AmAr pu^ek es edez iPirey
iney yAeb n.
9
sutrAM B]tYiw tAr minebr rr nIec hAt
idey es rkm zpT krl.
3

s Aenr Zr
B]tYiw AhAemr dziw winey es SAn
tYAg krl. se iney egl nAn Dre,r sur
su r phAr. es egl nAehAerr ngr
emesApewimyAet.
11
ngerr bAer es B]tY jelr kUepr idek
egl. sYAr smy ngerr emeyr es kUep jl
inet ebirey l. B]tYiw welAek esKAen hAw
ege bsAl.
12
B]tYiw bll/ "Bu/ Apin AmAr minb
AhAemr Vr. Aj AmAr minebr pue^r je
kiw eyAgY pA^I inbRAcen Apin AmAy sAhAyY
krn. nuh ker AmAr minb AhAmek dy
krn.
13
KAen kUepr DAer Aim dAiey AiC. ngerr
tr,I rm,IrA kU epr jl inet AseC.
14
sahAekr je ekAn pA^Iiw pyu) t jAnAr
kw ibezx it edKet pAb bel KAen Aim
ep( kriC. es ibezx itiw hl Aim
emeyiwek blb/ 'etAmAr klsI eTek AmAy kw
jl dAo. es emeyiw ey pyu) t Aim bJu et
pArb yid es bel/ 'inn/ jel etX emwAn.
10

ApnAr welAeko Aim jl idiC. rkmw


yid Gew tAhel Aim buJb ApnAr kAC het As
eswA mA, ey emey sahAekr je siWk
pA^I. bM Aim jAnb ey Apin AmAr minbek
dy kereCn.
kiw p I pAoy egl
B]tY ATRn ezx krAr Aeg iribk nAem
kiw tr,I kUepr kAeC l. iribkA bTUeyelr
k. bTUeyl iCl AhAemr BA nAehAr o tAr
SI imAr pu^. jl enoyAr klsI k<AeD iney iribk
kUepr kAeC l. 16iribk sADAr, surI. es
kKen ekAn purexr se Gm
u Ay in; es iCl kumArI.
kUepr DAer igey es klsI Ber jl inl. 17tKn
es B]tY tAAtAi tAr kAeC igey bll/ "dAr,
\/ dy ker etAmAr klsI eTek kw jl
dAo.
18
iribk se se k<AD eTek klsI nAimey
tAr AjlAy jl eFel idey bll/ " inn/
\A emwAn. 19tAek jl pAn kret edoyAr per
iribk bll/ "ApnAr welAeko Aim jl
idiC. 20tKn iribk klsI KAil ker sbw jl
eFel idl ewedr pAnpAe^. tArpr AbAr kUp
eTek Aro jl Anet egl. BAeb es sbelA
wek jl pAn kret idl. 21es B]tY nIreb
iribkAr smS kAj l(Y kret lAgl. es init
het cAiCl ey Bu tAr ATRn ZeneCn ikn bM
sahAekr je pA^I sAn sPl heyeC ikn.
22
welAr jlpAn ezx hel es iribkAek kw
1
/4 As ojenr esAnAr AMiw idl. tACA es
k-kiw 5 As ojenr KAn esAnAr bAlAo
iribkAek idl. 23B]tYiw iribkAek ije|s krl/
"etAmAr ipt ek etAmAr iptAr g]eh ik AmAr
elAekedr rAe^ TAkAr ekAno bYbS het pAer
24
iribk %r idl/ "bTUeyl AmAr ipt. itin
im o nAehAerr pu ^ . 25tArpr es bll/
"welAek eKet edoyAr mt K Ar ApnAedr
Geu mAet edoyAr mt jAyg ewA AmAedr AeC.
26
B]tYiw sAXAe i,pAt ker Bur pAsn
krl. 27es bll/ "D Bu/ AmAr minb AhAemr
Vr. AmAr minebr it Bu dyA o ibVStAr
bYbhAr kereCn. Bu AmAek AmAr minebr
A Iyedr bAIet iney eseCn AmAr minebr
pue^r j eyAgY pA^I K<uej ebr krAr j.
28
tKn iribk Cew igey y y GeweC essb
tAr pirbAerr sbAek bll. 29-30iribkAr k BA
iCl. tAr nAm lAbn. es Agk y ikC beleC/
essb iribk yKn bliCl tKn lAbn mn idey
sb ZniCl. bM lAbn yKn tAr ididr A[uel
AMiw Ar hAet bAl edKl tKn Cew ebirey igey
15

Aidpu Sk 24:31-58

22

es kUepr DAer l. es elAkiw tKn kUepr


DAer welA iney dAiey iCl. 31lAbn bll/
"mhAzy/ ApnAek AmAedr Aley SVAgt jAnA.
ApnAr KAen d Aiey TAkAr drkAr en.
ApnAedr ibAemr je Aim smS beAbS kriC
bM ApnAedr welAr je AmAedr bAIet
jAyg AeC.
32
tA AhAemr B] tY tAedr bAIr eBter egl.
welAr eTek ebAJ nAmAet lAbn tAedr sAhAyY
krl bM welAek KAbAerr j Ko idl.
lAbn tArpr es B] tY o tAr elAekedr p eDAoyAr
je jl idl. 33tArpr lAbn tAedr KAoyAr je
KAbAr idl. ik B]tYiw eKet rAjI hl n. es
bll/ "Aim ekn esiC t n bel Aim KAb n.
tKn lAbn bll/ "tAhel AmAedr blun.
iribkAr je drAdir
tKn es B]tY bll/ "Aim AhAemr B]tY.
35
Bu smS ibxey AmAr minbek AzIbRAd
kereCn. AmAr minb Kn k mhAn bYi).
AhAmek Bu enk emexr pAl bM cr gbAid
pZ ideyeCn. AhAemr Kn enk esAn/ rp/
enk dAsdAsI. AhAemr enk w o gAD AeC.
36
AmAr minebr SI iCeln sAr. b] byes itin
kiw pue^r j ideln. bM AmAr minb tAr
smS Dn-spd tAr pu^ek ideyeCn. 37AmAr
minb AmAy kw zpT inet bADY kereCn. AmAr
minb AmAy bleln/ 'AmAr pu^ek &uim knAenr
ekAno kAek ibey kret edeb n. Amr knAenr
elAekedr meDY bAs kir bew/ ik Aim cA n ey
es knAenr ekAno kAek ibey krk. 38sutrAM
&uim zpT kerA ey &uim AmAr iptAr edez yAeb.
AmAr A IySV jnedr kAeC yAo bM AmAr pue^r
je kjn pA^IinbAR cn kerA. 39tKn Aim AmAr
minbek bllAm/ 'es pA^I AmAr se edez
Aset n cAeto pAer. 40ik AmAr minb
bleln/ 'Aim Bur esb keriC bM es k
Bu tAr dUt pAWAebn etAmAr se etAmAr sAhAeyYr
j. AmAr A IySVjnedr meDY &uim AmAr
pue^r je pA^I K<eu j pAeb. 41ik &uim yid AmAr
iptAr edez yAo Ar tAr yid AmAr pue^r je
emey idet SVIkAr kern/ tAhel &uim zpeTr
dAy eTek mu) heb.
42
"Aj Aim kUepr pAe es ATRn
krlAm/ 'Bu/ Apin AmAr minb AhAemr Vr/
dy ker AmAr yA^Aek sPl krn. 43Aim
kUepr pAez dAiey jl enoyAr je As
kiw emeyr je ep( krb. es jl inet
el Aim blb/ "dy ker etAmAr klsI eTek
AmAy kw jl pAn kret dAo. 44et pyu)
34

pA^I kw ibezxBAeb %r edeb. es bleb/ ''


jl Apin pAn krn Ar ApnAr welAeko
Aim jl pAn kret edb. ey emey BAeb %r
edeb/ Aim jAnb/ es- AmAr minebr pue^r je
pyu) pA^I yAek Bu inbRAcn kereCn.
45
"AmAr ATRn ezx krAr Aeg iribk jl
enoyAr je kueyAtlAy l. jelr klsIw tAr
k<AeD iCl. Aim tAr kAeC \A inbAre,r je
jl cAlAm. 46mn es k<AD eTek klsI nAimey
AmAr AjlAy KAinkw jl eFel idl. tArpr
es bll/ ' jl Apin pAn krn Ar ApnAr
welAr je Aim Aro jl idiC. tKn Aim
es jl pAn krlAm bM emeyiw welAeko
jl pAn kret idl. 47tKn Aim tAek ije|s
krlAm/ 'etAmAr ipt ek es bll/ 'bTeU yl AmAr
ipt. itin im o nAehAerr pu^. tKn Aim
tAek AMiw Ar bAlA ejAA idlAm. 48Ar i,pAt
ker Aim Buek DbAd jAnAlAm. Aim Buek/
AmAr minb AhAemr Vrek zMsA krlAm.
AmAy esAj AmAr minebr BAeyr nAtinr kAeC
ep<QeC edoyAr je Buek DbAd jAnA. 49Kn
AmAy blun/ Apin ik AmAr minebr it sdy
bM ibVS hey tAek ApnAr kAiwek edebn nA
ik grrAjI hebn Apin Kuel blun yAet Aim ik
krb/ n krb/ iWk kret pAir.
50
tKn lAbn bM bTUeyl %r ideln/ "AmrA
edKet pAiC/ sb Bur C nusAer heC. sutrAM
etAmAek Amr iw bdlAbAr j ikC blet
pAir n. 51tA iribkAek idlAm. oek iney yAo.
or se etAmAr minebr pue^r ibey dAo. Bur
wA C.
52
yKn AhAemr B]tY kT Znl es Bur
sAmen BUimet i,pAt krl. 53tKn es eysb
phAr sAmI eniCl essb iribkAek idl. es
tAek Kub sur sur jAmAkAp bM esAn o
rpAr nAn lAr idl. tAr BA bM mAeko es
idl b rkm mUlYbAn sAmI. 54tArpr tAr
KAoyAdoy eser esKAen rAi^yApn krl. pridn
Kub skAel eW tAr bll/ "Kn AmAr minebr
kAeC AmAedr iPer eyet heb.
55
tKn iribkAr m o BA bll/ "iribk Aro
ikCidn AmAedr kAeC TAkuk. Ar dz idn AmAedr
kAeC TAk. tArpr es eyet pAer.
56
ik B]tY tAedr bll/ "AmAy edrI kirey
edebn n. Bu AmAr yA^ sPl kereCn. bAr
AmAr Bur kAeC tAAtAi iPer yAoy drkAr.
57
iribkAr m o BA bll/ "iribkAek efek
Ain o ik bel ezAn yAk. 58tAr iribkAek
efek ije|s krl/ "&uim ik r se Kn
eyet cAo

23
iribk bll/ "</ Aim yAb.
59
sutrAM tAr AhAemr Bt
] Y o tAr elAkjenr
se iribkAek eyet ideln. iribkAek eCAwebl
eTek ey dAsI mAnux kereC es-o tAedr se cll.
60
yKn iribk yA^ Zr krl tAr tAek bleln/
"AmAedr ebAn/ &uim ho l( l( jenr jnnI.
etAmAr %rpurxg, zedr prAijt ker dKl
krk tAedr ngril.
61

Aidpu Sk 24:59-25:26

idl. esAherr pu^ ePAe,r jimet h.


jAygAw iCl mir pUbR idek. 10 es h eyw
AhAm ehetr sAnedr kAC eTek ikeniCeln.
esKAen SI sArAr kberr pAez AhAmek kbr
edoy hl. 11AhAemr m]&uYr per Vr sahAkek
AzIbRAd kreln. sahAk ebra-lhya-erAyIet bsbAs
kret TAkeln.
12
Aeyelr bMz b%
] A . AhAm o hAgAerr
pu^ iCeln Aeyl. :hAgAr iCeln sArAr imzrIy
dAsI. 13Aeyelr pu^edr nAmelA hl Tm
pu^ iCl nbAeyA/ tArpr jAy ekdr/ tArper
yTA*em daebl/ imbs
a m/ 14imzam/ dUm/ ms/ 15hdd/
etm/ iywr/ nAPIz bM ekdm. 16il hl
Aeyelr pu^edr nm. etYekr k-kw eCAw
bsit iCl bM etYkiw bsit AeS AeS zher
pir,t hy. bAerAiw pu^ eyn bAerA jn rAjpu^
bM etYekr injSV jnbl. 17Aeyl 137 bCr
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy bM tAek tAr
pUbRpurxedr kAeC iney yAoy hy. 18Aeyelr
%rpurxr sm mrBUim el bsit SApn ker.
liw iCl imzerr kAeC hbIl eTek zUr
pyR ibSt
] . bM KAn eTek t ibSt
] iCl zUiry
pyR. Aeyelr %rpurxr Ay tAr BAeyr
elAekedr A*m, k rt.

tArpr iribk o tAr dAsI ewr ipeW ce


AhAemr B]tY o tAr elAkjnedr nusr, krl.
sutrAM es B]tY iribkAek iney minebr g]ehr peT
yA^ krl.
62
sahAk tKn ebr-a lhy-a erAyI tYAg ker enegeB
bAs keriCeln. 63kidn sYAy kAe DYAn krAr
je sahAk inj$n Aer ebAet igeyiCeln.
sahAk ecAK &uel edKelney dUr eTek ewr sAir
AseC.
64
iribkAo sahAkek edKet epeln. tKn es
ewr ipW eTek lAiPey enem pl. 65B]tYek
ije|s krl/ "ek tr, mAeWr meDY idey AmAedr
idek igey AseC
B]tY %r idl/ " AmAr minebr pu^. Zen
iribk on idey tAr muK FAkl.
66
es B]tY y-y GeweC sb sahAkek bll.
67
sha Aekr pirbAr
tKn sahAk emeyiwek tAr mAeyr tAbuet iney
19
egeln. esidn eTek iribk hl sahAekr SI.
bAr sahAekr kAihnI. sahAk nAem AhAemr
sahAk tAek Kub BAlbAseln. tAek BAlebes k pu^ iCl. 20yKn sahAekr bys 40 hl tKn
sahAk mAeyr m]&uYr ezAek sAvn epeln.
itin iribkAek ibey kreln. iribk iCeln pna
rAm elr emey. tAr iptA bTeU yl bM rAmIy
AhAemr pirbAr
lAbn iCeln tAr BA. 21sahAekr SIr sAnAid
AhAm AbAr ibbAh kreln. tAr n&un hiCl n. tA itin Bur kAeC tAr SIr je
SIr nAm kwr. 2AhAemr res kwr ATRn kreln bM Bu tAr ATRn Znel iribkA
is,/ ykax,/ mdAn/ imidyn/ iyzabk bM zUherr gB$btI heln.
22
j edn. 3 ykax, iCeln izb o ddAenr iptA.
gB$btI bSAy iribk y, eBAg kriCeln
zUrIy/ ilyU Iy Ar lwzIy iDbAsIr iCl ddAenr kAr, tAr geB$ iw izZ ek prek ejAer
%rpurx.
eWlAeWil kriCl. gB$S izZr je iribkA
4
PA/ Pr/ henAk/ bId bM ladAy iCl enk kX epet TAekn. itin Bur kAeC ATRn
imidyenr sAnsit. AhAm o kwrAr ibbAehr ker jAnet cAeln/ "AmAr ekn mn heC
Pel sb pu^edr j hy. 5-6m]&u Yr Aeg AhAm 23Bu %er bleln/ "etAmAr geB$r meDY iw jAit
tAr ri(t dAsIedr gB$jAt pu^edr nAn rkm AeC. &uim mhAn bMezr zAskedr j edeb.
phAr idey tAedr pUbR edez pAWAn. itin tAedr tAedr meDY ibeCd Gweb. k pue^r ep(
sahAekr kAC eTek dUer pAiWey idey tAr y ikC pu^ zi)zAlI heb. eCAw pue^r esbA kreb b
iCl sb sahAkek edn.
pu^.
7
24
AhAm 175 bCr bys py$ eb<ec iCeln.
yTAsmey iribk iw ymj sAenr j
8
25
ideln.
tArpr AhAm *mz> bRl hey bezex ezx
Tm sAenr gAeyr rM iCl lAl. gAeyr
in>VAs tYAg kreln. sudIGR o suKI jIbn iCl
k iCl elAmz beSr mt. tA tAr nAm rAK hl
tAr. itin mAr egeln bM tAek tAr Apnjenr ex. 26tArper yKn itIy sAniwr j hl
kAeCiney yAoy helA. 9 tAr pu^. sahAk Ar tKn tAr z) mueWAr meDY exQr pAeyr egAAil
Aeyl imel tAr m]tedh mkaeplAr hAet kbr Dr iCl. tA tAr nAm rAK hl yAekAb. ex

25

Aidpu Sk 25:27-26:20

24

bM yAekAebr jer smy sahAekr bys iCl 60


bCr.
27
eCel iw b het lAgl. ex hl kjn
d( izkArI. es jel Aer Guer ebAet
BAlbAst. ik yAekAb iCl zA k]itr. es
tAbuet TAkt. 28sahAk exQek BAlbAsetn.
exQr izkAr kr pZr mAMs eKet itin
BAlbAsetn. ik iribk yAekAbek BAlbAsetn.
29
kbAr ex izkAr eTek iPer l. (uDAy
es iCl LA o bRl. tKn yAekAb k hAi izm
es kriCl. 30ex yAekAbek bll/ "i(eDr
AlAy Aim LA. AmAy lAl bIn ikC eKet
dAo. :esje sbA tAek edAm bel.
31
ik yAekAb bll/ "tAhel &uim Aj b
pue^r iDkAr AmAy ibi* kerA.
32
ex bll/ "i(eDr ecAew Aim minet
ADmr hey egiC. mer yid yA tAhel iptAr
sb spi% AmAr ekAna kAej lAgeb tA AmAr
BAg Aim etAmAy edb.
33
ik yAekAb bll/ "Aeg it|A kerA ey
etAmAr BAg AmAy edeb. tb yAekAebr kAeC
exQ it|A krl. ex iptAr spi% eTek inejr
BAg yAekAbek ibi* krl. 34tKn yAekAb exQek
riw o KAbAr idl. ex eKeyedey pir hey
cel egl. sutrAM ex mA, krl ey b pue^r
iDkAr iney tAr ekAno mATAbYT en.
bIemlekr kAeC sha Aekr imTYABAx,
kbAr iB$( hl. AhAemr smy eymn
heyiCl iB$(w etmn iCl. tKn
sahAk pelXIyedr bIemlekr se edK krAr
je grAer egeln. 2Bu sahAkek dzRn ideln
bM bleln/ "imzer eyo n. Aim etAmAy ey
edez bAs krAr prAmzR idiC es edez bAs kerA.
3
es edez TAekA bM Aim etAmAr se TAkb.
Aim etAmAy AzIbAR d krb. yt jimjm edKC/
sb Aim etAmAy o etAmAr pirbArek edb. etAmAr
iptA AhAmek Aim y-y it|A keriClAm es
sb kT Aim rAKb. 4AkAezr tArAr mt etAmAr
%rpurxr heb sMKY bM etAmAr pirbAr
smS jimr mAilk heb. etAmAr %rpurxedr
mADYem p]iTbIr smS jAit AmAr AzIbRAd peb.
5
etAmAr iptA AhAm AmAr kT/ AmAr Aedz/
AmAr ibiD/ AmAr inym sb ikC pAln keriCl
bM Aim tAek y y kret beliClAm sb keriCl
bel Aim w krb.
6
su t rAM sa h Ak grAer eTek egeln bM
esKAen bAs kret lAgeln. 7sahAekr SI iribk
iCl pUbR surI. grAerr bAisAr iribkAr
spekR sahAkek ij|AsAbAd kret lAgl. sahAk

26

bleln/ "o AmAr ebAn. iribkAek tAr SI iheseb


pircy idet sahAk By epl. sahAekr By hl ey
iribkAek pAoyAr je tAr tAek htY kret
pAer.
8
tArpr sahAk esKAen bidn eTekiCeln.
kidn bIemlk jAnAl idey sahAk o tAr SI
iribkAek eKlA kret edKeln. 9 tKn bIemlk
sahAkek efek pAWAeln. bIemlk bleln/ "
nArI Asel etAmAr SI. AmAy ekn imeTY ker
beliCel ey etAmAr ebAn
sahAk bll/ "Aim By epeyiClAm ey ek
SI bel pircy idel oek pAoyAr je Apin
AmAy htY krebn.
10
bIemlk bleln/ "AmAedr it tY
Ay ibcAr kerC. AmAedr meDY ek yid etAmAr
SIek zyYAsinI kretA tAhel es mhApAepr BAgI
ht.
11
sutrAM bIemlk tAr smS jAedr sAbDAn
ker ideln. itin bleln/ "ek elAkiwr b
r SIr ekAno (it kreb n. yid ek edr
ekAno (it ker tAhel tAr zAiS heb m]&uY.
sha Ak DnI heln
sahAk tAr e(et cAx kreln. bM es bCr
Kub BAl Psl hl. Bu tAek Kub AzIbAR d kreln.
13
sahAk DnI heln. itin Aro enk Dn pAj$n
kreln. BAeb itin kjn tY DnbAn bYi)
heln. 14itin cr emxpAl o egA-pAelr mAilk
heln. tAr enk dAs-dAsI iCl. smS pelXIy
elAekr tAek xR kret lAgl. 15Pel enk
kAl Aeg AhAm o tAr elAkjn eysb kUp
Knn keriCeln eselA pelXIyr buijey ePll.
16
mnik bIemlk pyR sahAkek bleln/
"AmAedr edz eCe cel yAo. &uim AmAedr ep(
enk ebiz zi)zAlI hey egC.
17
sutrAM sahAk es SAn tYAg ker eCAw grAr
ndIr DAer es izibr SApn kreln. sahAk esKAen
bSAn ker esKAen bsbAs kret lAgeln. 18r
bkAl Aeg AhAm cr kUp b jlAzy Knn
keriCeln. AhAm mAr egel pelXIyr essb
kUp mAiw idey buijey ePeliCl. 19tKn sahAk
iPer igey AbAr es kUpil Knn kreln.
sahAekr B]tYrAo eCAw ndIiwr kAeC kw kUp
Knn krl bM tAr es kUepr meDY kiw jelr
J,RA edKet epl.
20
grAr ptYkAy yAr emx crAt tAedr se
sahAekr elAkjnedr ibbAd bADl. tAr bll/
" jl AmAedr. tA sahAk kUpiwr nAm
ideln xk. itin kUpiwr nAm ideln/ kAr
KAen tk$AtikRw heyiCl.
12

Aidpu Sk 26:21-27:17

25
21

sahAekr elAekr Ar kiw kUp Knn krl.


es kUp iney sahAekr elAekedr se SAnIy
elAekedr AbAr ibbAd bADl. tA sahAk kUpiwr
nAm ideln iswan.
22
esKAn eTek ser igey sahAk AbAr kiw
kUp Knn kreln. bAr kUp iney ek ibbAd
kret l n. tA sahAk kUpiwr nAm ideln
rehAebA. sahAk bleln/ "bAr Bu AmAedr
je kw jAyg epeyeCn. KAen Amr b
hb o sPl hb.
23
esKAn eTek sahAk egeln ebr-a ezbAet. 24es
rAe^ Bu sahAekr se kT bleln. Bu bleln/
"Aim etAmAr ipt AhAemr Vr. By epey
n. Aim etAmAr se AiC bM etAmAy AzIbRAd
kriC. etAmAr pirbArek Aim k mhAn pirbAer
pir,t krb. AmAr ibVS esbk AhAemr je
Aim kAj krb. 25sutrAM sahAk k ebdI
inm$A, ker esKAen Bur pAsn kreln. sahAk
es jAygAy tAbu SApn kreln Ar tAr B]tYrA
esKAen kUp Knn krelA.
26
grAr eTek bIemlk eln sahAekr se
edK kret. bIemlekr se tr pedX hx

bM tAr !sADY( PIekAlo eln.
27
sahAk ij|AsA kreln/ "AmAr kAeC eseCn
ekn Aeg Apin AmAr se bur mt bYbhAr
kern in. mnik ApnAr rAjY eTek Apin AmAy
tAiey ideyiCeln.
28
%er tAr bleln/ "Kn Amr ejeniC ey
Bu ApnAr se AeCn. Amr men kir ey
AmAedr meDY kw ci) hoy ic. Amr cA
Apin AmAedr kAeC zpT inn.
29
Amr ApnAek kKno AGAt kirin.
Apino idbY krn ey AmAedr kKno AGAt
krebn n. Amr ApnAek bihSAr keriClAm
bew/ ik Amr zAipU,RBAeb ApnAek bihSAr
keriClAm. Kn w pirkAr ey Bu ApnAek
AzIbRAd kereCn.
30
su t rAM sa h Ak BYAgtedr je k
eBAjsBAr AeyAjn kreln. sbA pirir
se
pAn eBAjn kreln. 31pridn Kub skAel tAr
ek perr kAeC kiw it| kreln. tArpr
tAr zip,
U B
R Aeb ibdAy ineln. 32esidn sahAekr
B]tYrA es tAr ey kUp Knn keriCl tAr kT
jAnAl. tAr bll/ " kUepr meDY jl pAoy
egeC. 33tA sahAk kUepr nAm ideln izibyA
bM Kno ngrI ebra-ezb nAem pirict.

iyhdI. jn iCl lenr k bAsm. 35


ibbAh iwet sahAk bM iribk mAnisk BAeb
ibpyRS heyiCeln.
%rAiDkAr smsA
sahAk *mz> b] heln/ (I, hl tAr
#iXzi) Ar ikC BAl edKet pAn n.
kidn itin b pu^ek fAkeln/ "ex?
ex %r idl/ "Aim KAen.
2
sahAk bleln/ "Aim b] heyiC. zI mArAo
eyet pAir? 3 tA etAmAr tIrDnuk iney izkAer
yAo. AmAr KAoyAr je kw ikC izkAr ker
AenA. 4Aim BAlbAis mn ekAno KAbAr qtrI
kr. AmAy KAbAr en dAo/ Aim KA. m]&uYr Aeg
etAmAy AzIbRAd ker yA. 5 tKn ex izkAr
kret ebirey egl.

27

sha Aekr se yAekAebr cAlAik


sb kT sahAk yKn exQek bliCeln tKn
iribk sb ZniCeln. 6iribk tAr iy pu ^
yAekAbek bll/ "ezAn/ etAmAr iptA etAmAr BA
exQek ik bliCeln sb ZeniC. 7etAmAr iptA
bleln/ 'AmAr KAoyAr je kw jAenAyAr
izkAr ker AenA. AmAy er<eD dAo/ Aim KA.
tAhel Aim m]&uYr Aeg etAmAy AzIbRAd krb.
8
Kn ezAn bAb/ Aim y bil t kerA. 9 AmAedr
CAgelr eK<AyAe yAo/ ew CAgl CAn iney s.
etAmAr iptA eymn mAMs eKet BAlbAes etmn
ker Aim er<eD edb. 10tArpr es KAbAr iptAr
kAeC iney yAeb. m]&uYr Aeg itin etAmAy AzIbRAd
krebn.
11
ik yAekAb m iribkAek bll/ "AmAr BAeyr
g-Bit$ elAm. ik AmAr zrIerr k ms]. 12iptA
AmAy Cel ewr pAebn ey Aim ex n. tAhel
iptA AmAy AzIbRAd edebn n. brM iBzAp
edebn? ekn eknn Aim tAr se cAlAik kret
igeyiClAm.
13
sutrAM iribk tAek bll/ "yid itin iBzAp
edn teb t AmAr opr Asuk. Aim eymn bliC
etmniw kerA. yAo/ AmAr rAAr je CAgl iney
s.
14
tKn yAekAb ew CAgl iney es tAr mAek
esil idl. tAr m iWk eyBAeb sahAk eKet
BAlbAesn es ibezxBAeb CAgl ewA rAA
kreln. 15tArpr iribk b pu^ exQr iy
jAmAkAp ineln. es jAmAkAp pirey ideln
eCAw pu^ yAekAbek. 16Ar yAekAebr hAet o
exQr p Ig,
glAy lAigey ideln CAgelr cAm. 17tArpr
34
exQr yKn 40 bCr bys hl tKn es jn iribk es rAA kr mAMs iney es yAekAbek
ih%Iy rm,Iek ibbAh krl. kjn iCl ebirr k ideln.

Aidpu Sk 27:18-42
18

26

yAekAb iptAr kAeC igey fAkl/ "iptA.


tAr ipt sA ideln/ "&uim ek bAbA
19
yAekAb bll/ "Aim etAmAr b pu^exQ.
&uim eymn beliCel Aim sb etmnBAeb ker eniC.
Kn eW besA/ etAmAr je y izkAr keriC/
KAo Aeg. AmAy per AzIbRAd ekAerA.
20
ik sahAk tAr pu^ek ije|s kreln/ "&uim
ik ker t tAAtAi jAenAyAr izkAr krel
yAekAb %r idl/ "kAr, Bu/ etAmAr Vr
AmAek jAenAyAril tAAtAi K<eu j epet sAhAyY
kereCn.
21
tKn sahAk yAekAbek bleln/ "kAeC s/
bAb/ Aim etAmAy Cey ediK/ &uim sitY AmAr
pu^ ex ikn.
22
sutrAM yAekAb tAr iptA sahAekr kAeC egl.
sahAk tAr gAey hAt builey bll/ "etAmAr glAr
SV r yAekAebr mt ezAnAeC. ik etAmAr hAt exQr
mt elAmz. 23sahAk buJet pAreln n ey
Asel yAekAb. kAr, tAr hAt exQr hAetr mt
elAmz. sutrAM sahAk yAekAbek AzIbRAd kreln.
24
sahAk in>seh hbAr je AbAr ije|s
krl/ "&uim sitY AmAr pu^ exQ etA
yAekAb %r idl/ "hY/ ipt/ Aim ex.

cel egl min ex izkAr eTek iPer l.


31
iptA iWk eymn eKet BAlbAes iWk esBAeb
ex mAMs r<ADl. tArpr KAbArw iney l iptAr
kAeC. iptAek es bll/ "iptA/ Aim etAmAr pu^.
oeWA/ etAmAr je izkAr ker Aim mAMs er<eD
iney esiC/ KAo/ tArper AmAy AzIbRAd kerA.
32
ik sahAk ije|s kreln/ "&uim ek
es %r idl/ "Aim etAmAr pu^ etAmAr b
pu^ ex.
33
tKn sahAk mh i hey ije|s kreln/
"tAhel &uim AsAr Aeg ek mAMs rAA ker en
idl AmAy Aim smS mAMs eKey tAek AzIbRAd
krlAm. Kn es AzIbAR d iPirey enoyAr pe(o
eFr edrI hey egeC.
34
ex tAr iptAr kT Znl. es Kub *u o
it) hey Wl. es ickAr ker ek<ed Wl. iptAek
bll/ "tAhel AmAeko AzIbRAd kerA/ iptA?
35
sahAk bleln/ "etAmAr BA AmAr se
cAlAik kereC? es es etAmAr AzIbRAd iney
egeC?
36
ex bll/ "tAr nAm yAekAb. or je
nAm iWk. AmAr se BA bAr cAlAik krl.
TmbAr ekQzel es Tm sAn iheseb AmAr y
iDkAr iCl tAr eTek bit kereC. bM bAr
AmAr ApY AzIbRAd eTek AmAek bit krl.
tArpr ex ije|s krl/ "AmAr je ik etAmAr
Ar ekAn AzIbRAd bizX en
37
sahAk %r ideln/ "n/ tAr je b edrI
hey egeC. Aim etAmAy zAsn krAr iDkAro
yAekAbek idey ePeliC. AmAr AzIbRAed es
pAeb tAr smS BAedr esb. Ar Aim
tAek cr zs Ar @A(Aresr je AzIbRAd
ideyiC. etAmAy AzIbRAd krAr je Ar ikC
bAik en.
38
ik ex AzIbAR edr je iptAek pIApIi
ker bll/ "iptA etAmAr kAeC ik ZDumA^ kiw
AzIbRAd AeC ex k<Adet Zr krl.
39
tKn sahAk bleln/
"&uim kKno bRr jim pAeb n/ &uim kKno
pyRA bx$A pAeb n.
40
etAmAek let heb jIbenr je bM AtAr
B]tY heb &uim. ik le &uim heb spU,R SVADIn.
mui) pAeb etAmAr AtAr zAsn eTek.

yAekAbek AzIbAR d
tKn sahAk bleln/ "AmAek AmAr pue^r
izkAr kr pZilr eTek KAbAr en dAo. Aim
esw eKey etAmAy AzIbRAd krebA. tKn yAekAb
KAbArw idl bM sahAk t eKeln. tArpr yAekAb
ikC @A(Ars idel sahAk t pAn kreln.
26
tArpr sahAk tAek bleln/ "kAeC s/
AmAy cmu dAo. 27sutrAM yAekAb tAr iptAr kAeC
igey tAek cVn krl. tKn sahAk yAekAebr
jAmAkApe exr jAmAkAper g epl bM
tAek AzIbRAd kreln. sahAk bleln/
"ey Ar Bur AzIbRAd-D/ AmAr sAn
es Aerr g beh.
28
etAmAek Bu cr b]iX idn yAet cr Psl
Ar @A(Ars hy.
29
&uim skelr esb pAeb. b jAit etAmAy
esb kreb bM etAmAr it nt TAkeb.
BA|Aitedr oper etAmAr Bu bhAl heb. etAmAr
mAtAr pu^g, etAmAr DIn heb bM tAr etAmAr
Aedez cleb. etAmAek yArA zAp edeb tArA heb
41
iBz/ yAr etAmAek AzIbAR d kreb tAr AzIbAR d
tArpr AzIbRAedr je exQ yAekAbek
pAeb.
G,
] kret Zr krl. men men ex BAbl/ "AmAr
iptA zI mAr yAebn. tAr j ezAk krAr
exQr j "AzIbAR d
smy ezx hbAr per Aim yAekAbek htYA krb.
30
42
sahAk yAekAbek AzIbRAd kr ezx kreln.
iribk jAneln ey ex yAekAbek htY krAr
tArpr ey yAekAb iptAr kAC eTek AzIbAR d iney kT BAbeC. itin yAekAbek efek pAWAeln.
25

Aidpu Sk 27:43-29:2

27
yAekAbek itin bleln/ "ezAn/ etAmAr BA ex
etAmAy htYA krAr kT BAbeC. 43tA Aim y bil
t- kerA. AmAr BA lAbn bAs ker hAre,. tAr
kAeC igey &uim luikey TAekA. 44tAr kAeC &uim
ikCidn TAekA ytidn n etAmAr BAeyr rAg pe.
45
ikCidn per etAmAr BA/&uim tAr it ik kerC
n kerC sb Buel yAeb. tKn Aim etAmAy iPirey
AnAr je kiw B]tY pAWAb. Aim k iden
AmAr pu^ek hArAet cA n.
46
tArpr iribk sahAkek bleln/ "etAmAr pu^
ex ih%Iyedr kAek ibey kereC. AmAr
emAew BAl lAegin. eknn tAr AmAedr Apnjn
ny. yAekAbo yid emeyedr kAek ibey ker
tAhel Aim inGRAt mAr yAb.

eV rr gh] qbeTl
yAekAb ebra-ezb eCe hAre, egl. 11hAre,
yAoyAr peT sUyRAS hl. tKn yAekAb rAt kAwAbAr
je kw jAygAy egl. esKAen kw pATr
edKet epey es tAr oper mAT ereK Guimey
pl. 12Guemr meDY yAekAb kw SV edKl. es
edKl/ mAiw eTek kw isi egeC SVegR. yAekAb
edKl ey Verr dUtr isi idey oWAnAm
kreC. Ar yAekAb edKl ey Bu isiet dAiey
AeCn.
13
Bu bleln/ ''Aim Bu/ etAmAr iptAmh
AhAemr Vr. Aim sahAekr Vr. ey jimet
&uim Kn Zey AC t Aim etAmAek edb.
jim Aim etAmAek bM etAmAr bMzek edb.
14
etAmAr b sMKYk %rpurx heb. tArA p]iTbIr
DUelAr met sMKY heb. tAr pUbR/ pim/ %r
o di(e, Ciey peb. p]iTbIr sb jAitrA
etAmAr bM etAmAr %rpurxedr mADYem AzIbRAd
pAeb.
15
''Aim etAmAr se AiC. &uim ey ekAn
jAygAy yAo n ekn Aim etAmAek r(A krb bM
edez AbAr iPirey Anb. Aim etAmAr kAeC
y it|A keriC t pU,R n kr pyR Aim etAmAy
tYAg krb n.
16
yAekAb Gum eTek eW bll/ ''Aim jAin Bu
jAygAy reyeCn. ik Aim n GumenA pyR
jAntAm n ey itin KAen reyeCn. 17yAekAb By
epl. es bll/ '' k mhAn jAyg. hl
Verr g]h. hl SVegRr Ar.
18
yAekAb Kub eBAer eW pl. ey pATer mAT
ereK es ZeyiCl t dA kirey SApn krl. tArpr
es es pATerr pr etl FAll. BAeb es es
pATrek Verr Sr,AeTR S]it icH SVrp krl.
19
es jAygAr nAm iCl lUs ik yAekAb tAr nAm
qbeTl rAKl.
20
rpr yAekAb k it|A ker bll/ ''yid
Vr AmAr shAy TAekn/ yid itin AmAek
yA^Ay r( kern/yid itin AmAr KA o prenr
kAp eyAgAn/ 21Ar yid Aim zAiet AmAr iptAr
g]eh iPret pAir/ yid Vr smS ikC sADn
kern tAhel Bu AmAr Vr hebn. 22 pATr
Aim S]itSrep SApn kriC. wA mA, kreb
ey jAyg Verr ee k pib^ jAyg.
bM Vr AmAek y ikC edebn tAr dz BAegr
k BAg Mz Aim Vrek edb.
10

yAekAebr p I sAn
sahAk yAekAbek efek pAWAeln bM tAek
AzIbRRAd kreln. tArpr sahAk yAekAbek
kiw A|A kreln. itin bleln/ "&uim kKno
knAenr emey ibey kreb n.
2
tA jAyg eCe pna-rAem cel yAo.
etAmAr dAdAmzAy bTeU yelr kAeC yAo. etAmAr mAm
lAbenr kAedr ekAn kjnek ibey kerA. 3 ATRn
kir ey sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd krebn
bM etAmAy b sAnsit edebn. &uim yAet k
mhAn jAitr jnk ho tAr je Aim ATRn
kir.
4
eyBAeb Vr AhAmek AzIbRAd keriCeln
esBAeb itin eyn etAmAy o etAmAr sAnsitek
AzIbRAd kern ATRn kir. bM Aim ATRn
kir ey ey edez &uim bAs kreb es edz etAmAr
heb. Vr edz AhAmek ideyiCeln.
5
tKn sahAk yAekAbek pn-a rAm nAmk SAen
pAWAeln. yAekAb egeln iribkAr BA lAbenr kAeC.
bTUeyl lAbn o iribkAr jnk. bM yAekAb o
exQr m heln iribk.
6
ex jAnet pArl ey tAr iptA sahAk
yAekAbek AzIbAR d kereCn. ex jAnl ey sahAk
yAekAbek pna-rAem pAiWeyeCn esKAen ibey
krAr je. sahAk ey yAekAbek knAenr emey
ibey n krAr Aedz ideyeCnes kTAo exQ jAnl.
7
ex jAnl ey yAekAb iptAmAtAek emen celeC
bM pna-rAem egeC.
8
sebr eTek ex bJu l ey tAedr iptA sahAk
cAetn n ey pu^r ek knAenr emeyedr ibey
ker. 9exQr tKn jn SI iCl. ik es
yAekAebr se rAehelr sA(A
Aeyelr kAeC igey Aro kiw ibey krl.
tArpr yAekAb AbAr tAr yA^ peT cll.
bAr es Aeyelr kA mhlek ibey krl.
es pUbRidekr edez egl. 2 yAekAb tAikey
AhAemr Ar k pu^ Aeyl. mhl nbAeyAetr
ebAn.
edKl mAeW kw kUp reyeC. kUepr DAer iCl itn

28

29

Aidpu Sk 29:3-33

28

pAl emx. emexr kUepr jl pAn krt.


kw b pATr idey kUepr muKw FAk iCl. 3 pAelr
sb emx j hel emxpAlekr kUepr muK eTek
pATrw giey idetA. tKn sb emexr jl pAn
krt. emexedr jl pAn ezx hel emxpAlekrA
es pATrw AbAr yTASAen giey idt.
4
esKAnkAr emxpAlkedr yAekAb bll/
''BAeyr/ etAmr ekAT eTek esC
tAr %er bll/ ''Amr hAerA, eTek esiC.
5
tKn yAekAb bll/ ''etAmr ik nAehAerr pu^
lAbnek ecn
emxpAlekr %er bll/ ''Amr tAek icin.
6
tKn yAekAb bll/ ''itin ekmn AeCn
tAr bll/ ''itin BAl AeCn. sb ikC iWkWAk
reyeC. edKun/ tAr kA rAehl Kn emxpAl iney
AseCn.
7
yAekAb bll/ ''edK/ Kno idenr AelA reyeC
bM sUy$ fbet Kno edrI. emx jeA krAr
smy etA Kn ny. tA tAedr jl pAn kirey
mAeW AbAr cret dAo.
8
ik emxpAlekr bll/ ''sb emxpAl k
jAygAy jeA n hoy pyR Amr t kret
pAir n. tArpr Amr kUepr muK eTek pATr
sirey edb Ar sb emx jl pAn kret pAreb.
9
ey smy yAekAb emxpAlkedr se kT bliCl/
rAehl tAr iptAr emxpAl iney l. :rAehelr
kAj iCl emexedr y enoy.
10
rAehl iCl lAbenr k. lAbn iCeln
yAekAebr mAtAr TRA iribkAr BA. yAekAb
rAehlek edeK igey igey pATr sirey tAr mAmAr
emexedr jl idl. 11per yAekAb rAehlek cmu
eKey <c glAy k<Adet lAgl. 12yAekAb rAehlek
bll ey es tAr iptAr pirbAerr idk idey A Iy.
iribkAr pu^. tA rAehl edQe bAI igey tAr
iptAek t jAnAl.
13
lAbn tAr ebAenr pu^ yAekAebr kT Zneln.
bAr tA lAbn edQe tAr se edK kret egeln.
lAbn tAek jiey Der cmu eKeln bM inejr
bAIet iney eln. y GewiCl tAr sb ikC yAekAb
lAbnek bll. 14tKn lAbn bleln/ ''&uim ey
AmAr pirbAerr kjn b Aner? tA
lAbn yAekAebr se k mAs kAwAeln.

17

rAehl surI iCl. elyAr ecAK iw zA iCl.*


yAekAb rAehlek BAelAbAsl. yAekAb lAbnek
bll/ ''Aim sAt bCr kAj krb yid Apin AmAek
ApnAr kinA kA rAehlek ibey kret edn.
19
lAbn bleln/ '' kAro se ibey hoyAr
eTek etAmAr sAeT ibey hoyAw or pe( ml
heb. tA AmAedr se eTek yAo.
20
tA yAekAb eTek egl bM lAbenr j sAt
bCr kAj krl. ik rAehlek es BAlbAst bel
sAt bCr smy tAr kAeC bel men hl.
21
sAt bCr pr yAekAb lAbnek bll/ ''rAehlek
AmAy idn/ Aim tAek ibey krb. ApnAr kAeC
pirm krAr emyAd ezx heyeC.
22
tA lAbn esKAnkAr smS elAkek eBAej
inmit kreln. 23es rAe^ lAbn tAr k elyAek
yAekAebr kAeC iney eln. yAekAb o ely eyQn
shbAs kreln. 24:lAbn tAr dAsI isAek tAr
kAr dAsI hbAr jo ideln. 25skAl ebl
yAekAb edKeln itin elyAr sAeT rAt kAiweyeCn.
yAekAb lAbnek bll/ ''Apin AmAr se cAlAik
kereCn. rAehlek ibey krAr j ApnAr j
kt keWAr pirm keriC/ teb ekn Apin AmAr
se cAlAik kreln
26
lAbn bleln/ ''AmAedr edezr T nuyAyI
b kAr Aeg eCAw kAr ibey Amr id n.
27
ik ibbAh sebr puerA sAhw kAwAoAr
Aim rAehelr se etAmAr ibey edb. ik &uim
Aro sAtbCr AmAr esb kreb.
28
su t rAM yAekAb tA kreln bM ibbAh
nuAenr sAhiw ezx kreln. tKn lAbn tAr
k rAehlek yAekAebr SI het ideln. 29:lAbn
tAr dAsI iblahAek rAehelr dAsI iheseb ideln.
30
sutrAM yAekAb rAehelr seo eyQn shbAs
kreln. Ar yAekAb rAehlek elyAr eTeko ebzI
BAlbAsl. yAekAb lAbenr j Aro sAt bCr
pirm krl.
18

yAekAebr pirbAr bi] epl


Bu edKeln ey yAekAb elyAr eTek rAehlek
ebzI BAlbAes. tA Bu elyAek sAn sebr
j s(m kreln. ik rAehelr sAn hl n.
32
ely k pue^r j ideln. itin tAr nAm
rAKeln reb,. ely tAr nAm ideln kAr,
yAekAebr se lAbenr cAlAik
itin bleln/ ''Bu AmAr kX skl edeKeCn.
15
kidn lAbn yAekAbek bleln/ ''pAirimk AmAr SV AmI AmAy BAlbAesn n. tA bAr AmAr
ibn AmAr je etAmAr pirm krAw iWk SVAmI AmAy BAlbAseto pAern.
33
heC n. &uim AmAr A Iy/ dAs no. Aim etAmAy
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
ik pAirimk edb
pu^ hl. itin tAr nAm rAKeln izimeyAn. ely
16
lAbenr iw kA iCl. biwr nAm ely bM
e l y A r i C l iw ibnBAeb blAr kiw pAy ey ely
eCAwiwr nAm rAehl.
edKet Kub surI iCl n.
31

Aidpu Sk 29:34-30:31

29
bleln/ ''Aim ey BAlbAs eTek bit t Bu
ZeneCn tA itin AmAek pu^ ideyeCn.
34
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
pu^ hl. itin pue^r nAm elib rAKeln. ely
bleln/ ''bAr b AmAr SV A mI AmAy
BAlbAsebn. Aim tAek itniw pu^ ideyiC.
35
rpr ely Ar kiw pue^r j ideln.
itin pue^r nAm rAKeln iyhdA. ely tAr
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ ''Kn Aim Bur
zMs krb. bAr elyAr Ar sAn hl n.
rAehl edKl ey es yAekAbek ekAn sAn
idet pAer in. rAehl tA tAr ebAn elyAr
it xRAiVt hl. tA rAehl yAekAbek bll/
"AmAy sAn idn n&ubA Aim mAr yAb?
2
yAekAb rAehelr it *u hl. es bll/ ''Aim
Vr n. Vr etAmAr gB$ r ker ereKeCn.
3
tArpr rAehl bll/ ''Apin AmAr dAsI
iblahAek inn. tAr sAeT zyn krn bM es AmAr
j sAn sb kreb. tAhel Aim tAr mADYem
mtA het pArb.
4
tA rAehl iblahAek yAekAebr kAeC pAWAl.
yAekAb iblahAr se eyQn shbAs krl. 5 iblah
gB$btI hey yAekAebr j k pue^r j idl.
6
rAehl bll/ ''Vr AmAr ATRn ZeneCn.
itin tA AmAy k pu^ idet mnS kreln.
tA rAehl sAenr nAm dAn rAKl.
7
iblah AbAr gB$btI hey itIy pue^r j
idl. 8rAehl bll/ ''Aim AmAr ebAenr se BArI
itit keriC bM Aim ijetiC. tA es
es pue^r nAm idl nAil.
9
ely edKeln ey tAr Ar sAn hbAr sAbn
en. tA itin tAr dAsI isAek yAekAbek ideln.
10
bAr isAr k pu^ hl. 11ely bleln/ "Aim
Kub esQBAgYbtI. tA itin pue^r nAm gAd
rAKeln.
12
is Ar kiw pue^r j idl. 13ely
bleln/ ''Aim tY Anit? Kn het SI
elAekr AmAy D bleb. tA itin tAr nAm
Aezr rAKeln.
14
gm kAwAr smy reb, e(et igey kiw ibezx
Dre,r Pul* edKet epeln. reb, es Pulil
tAr m elyAr kAeC iney l. ik rAehl elyAek
bll/ ''etAmAr pue^r An Puelr ikC AmAek
dAo.
15
ely %er bleln/ ''&uim r meDY AmAr
SVAmIek iney ineyC. Kn &uim AmAr pue^r
Pulilo inet cAC
ik rAehl bll/ ''&uim etAmAr pue^r An
Pul AmAy idel Aj rAet AmAr SVAmIr se
shbAs kret pAeb.

30

16

e(t eTek rAet yAekAb bAI iPrl. ely


tAek edeK tAr se sA(A kret bAer eln.
itin bleln/ ''Aj rAet &uim AmAr se ezAeb.
Aim etAmAr j mUlY ihsAeb AmAr pue^r Pul
idey ideyiC. tA es rAet yAekAb elyAr se
zyn krl.
17
rpr Verr dyA y ely AbAr gB$btI heln.
itin pm pue^r j ideln. 18ely bleln/
"Aim AmAr dAsIek AmAr SVAmIr kAeC pAWAenAy
ebtn ihsAeb Vr AmAek sAn ideln.
itin es pue^r nAm xAKr rAKeln.
19
ely AbAr gB$btI hey x pue^r j ideln.
20
ely bleln/ ''Vr AmAek pUbR phAr ideln.
Kn iny yAekAb AmAek h, krebn kAr,
Aim tAek Ciw pu^ ideyiC. tA ely es pue^r
nAm sbUlUn rAKeln.
21
per ely kiw kAr j ideln. itin tAr
nAm rAKeln dI,A.
22
bAr Vr rAehelr ATRn Zneln. Vr
rAehelr gB$ mu) kreln. 23-24rAehl gB$btI hey
k pue^r j idl. rAehl bll/ ''Vr AmAr
lA dUr kereCn bM k pu^ ideyeCn. tA
rAehl Vr AmAek Ar kiw pu^ idn/ kT
bel tAr nAm rAKl eyAexP.
lAbenr se yAekAebr cAlAik
eyAexePr jer pr yAekAb lAbnek bll/
''bAr AmAek AmAr bAI iPret idn. 26AmAek
AmAr SI o pu^edr ineyeyet idn. Aim 14 bCr
pirm ker tAedr ApnAr kAC eTek lAB keriC.
Apin jAenn Aim BAlBAeb ApnAr esb
keriC.
27
lAbn tAek bleln/ ''Kn AmAy ikC blet
dAo? Aim jAin etAmAr j Bu AmAy AzIbRAd
kereCn. 28AmAy bl etAmAr pAirimk ihsAeb ik
idet heb Ar Aim etAmAy t edb.
29
yAekAb %er bll/ ''Apin jAenn ey Aim
ApnAr j keWAr pirm keriC. AmAr t%AbDAen
ApnAr pZdl BAl reyeC bM b]i epeyeC.
30
yKn Aim esiClAm tKn ApnAr iCl.
ik Kn ApnAr cr heyeC. itbAr Aim
ApnAr j ikC kAj krel Bu ApnAek AzIbRAd
kereCn. Kn AmAr inejr j kAj krAr smy
eseC. smy eseC AmAr inejr g]h inm$Ae,r.
31
lAbn ij|AsA kreln/ ''tAhel Aim etAmAy
ik edb
25

ibezx Pu l Tb ''ibxA) id. ih ziwr TR


''em id. elAek men krt idil SIelAekr
sAn lAeB sAhAyY ker.

Aidpu Sk 30:32-31:16

30

tIetr mt Ar bumenABAbAp ny . 3 Bu
yAekAbek bleln/ ''etAmAr pUbRpurexr ey edez
bAs kretn/ etAmAr es inejr edez iPer yAo.
Aim etAmAr se se TAkb.
4
tA yAekAb rAehl o elyAek es mAeW edK
kret bll. eyKAen es tAr emxpAl o CAgpAl
ereKiCl. 5yAekAb rAehl o elyAek bll/ ''Aim
edKiC ey etAmAedr ipt AmAr opr ereg egeCn.
tIet sb smy itin AmAr se bu e r menABAb
epAx, kretn ik itin Ar esrkm nn. ik
AmAr iptAr Vr AmAr se reyeCn. 6 etAmr
Bey jAn Aim etAmAedr iptAr j AmAr
sADYmt keWAr pirm keriC. 7ik etAmAedr ipt
AmAek WikeyeCn. iney dzbAr itin AmAr
ebtn bdeleCn. ik skl smy Vr lAbenr
smS cAlAik het AmAek r(A kereCn.
8
''kbAr lAbn bleln/ 'ibiu ciHt smS CAgl
&uim rAKet pAr. tA heb etAmAr ebtn. itin
kT blAr pr smS pZr ibuiciHt zAbk
jl. tA essb AmAr hl. ik tKn lAbn
bleln/ 'sb ibuiciHt CAgl AmAr. &uim efAr
kAw CAgil rAKet pAr. es heb etAmAr ebtn.
itin kT blAr pr smS pZ efArAkAw zAbekr
j idl. 9 sutrAM Vr pZilek etAmAr iptAr
kAC eTek iney AmAy ideyeCn.
10
''kiw SVe Aim edKlAm/ delr se sm
kreC ey purx CAglr/ tAedr gAey efArAkAw
bM ibuicHt. 11Verr dUt es SVe AmAr
se kT bleln/ 'yAekAb?
"Aim %r idlAm/ 'Ae|?
12
"dU t AmAek %r ideln/ 'edK ekbl
efArAkAw o ibuiciHt CAglrA sm kreC.
Aim t GwAiC. lAbn etAmAr it ey smS
Ay kereCn tAr smS Aim edeKiC. Aim
mnw kriC yAet smS n&un CAg zAbk etAmAr
hy. 13Aim es Vr iyin !beTel etAmAr kAeC
esiClAm. esSAen &uim k ebdI SApn keriCel.
&uim es ebdIet oilB etl eFeliCel. bM AmAr
kAeC k it| keriCel. Kn Aim cA ey &uim
ey edez jeiCel es edez iPer yAbAr j
St ho.
14-15
rAehl o ely yAekAbek %er bleln/
''AmAedr ipt tAr m]&uYr smy AmAedr j
ikC ereK yAebn n. itin AmAedr se mn
SA enr smy- yAekAebr plAyn
bYbhAr kern eyn Amr ibedzI. itin AmAedr
kidn yAekAb Znl ey lAbenr pu^r etAmAr kAeC ib*I kereCn bM tArpr ey TR
kTbAt$A bleCn. tAr bll/ "AmAedr AmAedr pAbAr kTA t itin Krc ker ePeleCn?
iptAr sbikC yAekAb iney ineyeC. yAekAb Kub 16Vr smS Dnspd AmAedr iptAr kAC
DnI heyeC. or Denr sbwA es AmAedr iptAr eTek ineyeCn yAr mAilk Kn Amr bM AmAedr
kAC eTek ineyeC. 2yAekAb l(Y krl ey lAbn sAenr. esj Vr eymniw beleCn esmt

yAekAb %er bll/ ''Aim ApnAr kAC eTek


ikC cA n. ekbl cA Apin AmAr emr ebtn
idn. ekbl kiw kAj krn Aim iPer igey
ApnAr emxpAelr y enb. 32ik Ajek AmAek
ApnAr smS pZpAelr meDY idey eyet idn bM
ey smS emexr gAey egAl egAl dAg bM efAr
kAw dAg reyeC tAedr etYkek inet idn. Ar
smS kAelA CAg izZo AmAek inet idn. bM
egAl egAl CAp o efAr kAw dAg reyeC mn
smS SI CAg izZo AmAr ehAk. es heb AmAr
ebtn. 33tAhel Aim ApnAr it ibVS ikn t
shej bJu et pArebn. Apin es AmAr pZpAl
edKet pAern. yid ekAn CAg ic^ ibic^ n hy
bM emx kAelA re[r n hy tAhel Apin buJet
pArebn ey Aim cir keriC.
34
lAbn bleln/ ''et AmAr sit reyeC.
&uim y cAel Amr es mt krb. 35ik es
idn lAbn smS ic^ ibic^ puM CAgl bM ic^l SI
CAglilek luikey ePleln bM kAelA emxilek
luikey ePleln. lAbn tAr pu^edr es smS
pAhAr idet bleln. 36tA tAr pue^r ic^ ibic^
es skl pZ iney tAedr k jAygAy cirey
iney itn idn peTr dUr bjAy rAKeln. bAkI pZ
y pe rl yAekAb tAr y inl. ik es pAel
ic^ ibic^ TbA r[In ekAn pZ iCl n.
37
tA yAekAb JA o bAdAm gAeCr kic fAlpAl
kAwl bM fAelr CAl ikCw ker CAAl yAet
efAr kAw edKAy. 38yAekAb es fAlil pZedr
jl KAoyAr jAygAr sAmen rAKl. pZr esSAen
jl pAn kret el 39smo krl. rpr es
fAelr sAmen sm kr pZedr ic^ ibic^/
efArAkAw Tb kAelA zAbk jAl.
40
pZpAelr smS pZr meDY eTek yAekAb
ic^ ibic^ o kAelA pZedr p]Tk krl. yAekAb
tAr pZedr lAbenr pZedr eTek AlAd ker
rAKl. 41ey ekAn smy blbAn pZr sm krel
yAekAb es fAlil tAedr sAmen rAKt. blbAn
pZr es fAlpAlAr sAmen sm krt. 42ik
bRl pZr sm krel yAekAb esKAen fAlil
rAKtn. tA bRl pZedr zAbkil lAbenr hl.
Ar blbAn pZedr zAbkil hl yAekAebr.
43
BAeb yAekAb ebz DnI hey Wl. tAr enk
pZ/ B]tY/ w bM gAD hl.

31

31
ApnAr kAj kr ic? 17esj yAekAb yA^Ar
j St hl. es tAr sb pu^edr o SIedr
ewr ipeW oWAl. 18tArpr tArA knAn edez iPer
egl. eyKAen yAekAebr ipt bAs kretn. yAekAebr
smS pZpAl tAr sAmen sAmen ehew cll. pnarAem TAkkAlIn es ey smS ikC j$n keriCl
tAr sb ikC iney cll. 19es smy lAbn emexedr
elAm CAwet egeln. itin es kAej egel per
rAehl tAr Ger Fek tAr iptAr WAkurelAek cir
krl.
20
yAekAb rAmIy lAbenr se cAlAik krl
kAr, tAr cel yAbAr ibxey es tAek jAnAl n.
21
yAekAb tAr pirbAr o smS spi% iney t
ebirey pl. tAr PrA ndI pAr hey pbRtmy
edz igilyedr idek ron ideln.
22
itn idn per lAbn jAnet pAreln ey yAekAb
pAiley egeC. 23tA lAbn tAr elAkjn jeA
ker yAekAebr epCen DAoy ker cleln. sAt
idn pr lAbn yAekAbek pAbt
R Y igilyd edezr kAeC
edKet epeln. 24es rAet Vr SVe lAbenr
kAeC egeln. Vr bleln/ ''sAbDAn? yAekAebr
se eBeb ice kT ebAelA.

Aidpu Sk 31:17-44

heb. ApnAr y ikC t Apin K<eu j edKet pAern.


y ApnAr t iney inn. :yAekAb jAnetn n ey
rAehl lAbenr WAkurelA cir kereC.
33
tA lAbn igey yAekAebr tAbu bM tArpr
elyAr tAbu K<uej edKeln. tArpr es dAsIr
tAbo
u K<eu j edKeln. ik es WAkurelAek tAedr
Ger K<uej epeln n. tArpr lAbn rAehelr tAbur
idek egeln. 34rAehl WAkurelAek ewr gidr
tlAy luikey tAr oper bes iCeln. lAbn smS
tAbu t t ker K<eu jo WAkurelAek K<eu j epeln
n.
35
rAehl tAr iptAek bll/ ''ipt AmAr pr
rAg krebn n. Aim ApnAr sAmen eW dAAet
pAriC n kAr, AmAr mAisk cleC. tA lAbn
tAbur iBter edKeln ik tAr WAkurelA K<uej
epeln n.
36
tKn yAekAb Kub ereg igey bll/ ''Aim ik
edAx keriC ekAn An eBe[iC ik iDkAer
Apin AmAek tA ker TAmAet eseCn 37AmAr
y ikC reyeC tAr sbikC Apin K<uej edeKeCn.
ik ApnAr ikC K<uej pAn in Ar yid epey
TAekn teb t edKAn. esw KAen rAKun yAet
AmAedr elAekr t edKet pAy . AmAedr
elAekrA ibcAr krk AmAedr meDY kArA iWk.
38
Aim 20 bCr ApnAr j kAj keriC.
smy ApnAr ekAn emxzAbk b CAgizZ jAbAr
smy mAr yAy in. Ar Aim ApnAr pAelr ekn
emx emer KA in. 39ekAn smy b pZr Ar ekAn
emx mAr egel Aim sbsmy inej es pZiwr
mUlY ideyiC. ekAn m]t pZ iney ApnAr kAeC
es bilin ey AmAr edAex w hy in. ik idn
rAt Aim (it SVIkAr keriC. 40idenr ebl sUy$
eyn AmAr zi) in[e int bM rAet zIet Gum
AmAr ecAK eTek DAo hey eyt. 41Aim 20 bCr
Der ApnAr kAeC dAesr mt kAj keriC. Tm
14 bCr Aim ApnAr k lAB krAr j
eKewiC. ezx 6 bCr Aim ApnAr pZ lAB krAr
j eKewiC. bM smy Apin dz bAr AmAr
ebtn bdeleCn. 42ik AmAr pUbRpurexr Vr/
AhAemr Vr bM sahAekr By* AmAr se
iCeln. Vr AmAr se n TAkel Apin AmAek
KAil hAet ibdAy idetn. ik Vr AmAr kX
skl o AmAr pirm edKeln. j gt
rAet Vr mA, kereCn ey Aim iWk.

ci r yAoy eV rr eKA< j
perr idn skAl ebl lAbn yAekAbek edKet
epeln. yAekAb pbRetr per tAr tAbu KAiweyiCl.
tA lAbn o tAr elAkjn pbRtmy edz igilyed
tAedr tAbu KAwAeln.
26
lAbn yAekAbek bleln/ "&uim ekn AmAr
se cAlAik krel ekn &uim AmAr kAedr yu
bIedr mt Der iney egel 27&uim AmAek n
jAiney ekn pAlAel yid AmAy blet teb Aim
kw eBAejr AeyAjn krtAm. bAjnAr sAeT
nAc gAenr bYbSAo krtAm. 28&uim mn ik AmAr
nAit nAtinedr cm
u eKet o kAedr ibdAy jAnAbAro
sueyAg idel n. BAeb &uim Kub e|r mt kAj
kerC. 29etAmAek AGAt krAr (mt AmAr reyeC.
ik gt rAet etAmAr iptAr Vr AmAr SVe
AmAr kAeC eln. itin AmAek sAbDAn ker ideln
yAet etAmAr ekAn (it n kir. 30Aim jAin &uim
etAmAr bAI iPer eyet cAo Ar esj &uim
cel esC. ik ekn &uim AmAr Gr eTek
WAkurelAek cir krel
31
yAekAb %er bll/ "Aim By epeyiClAm
tA ApnAek n bel cel esiC? Aim eBebiClAm
yAekAb o lAbenr ci )
Apin hyetA AmAr kAC eTek ApnAr kAedr
32
43
iCiney enebn. ik Aim ApnAr WAkurelA cir
lAbn yAekAbek bleln/ '' mihlAr AmAr
kir in. yid KAen AmAr ser ekAn bYi) kA. sAenrA o pZrAo AmAr. y ikC
WAkurelAek iney TAek teb tAek htYA kret edKC sb etA AmAr/ ik AmAr kAedr o
heb. ApnAr elAekrA ibxey AmAr sA(I nAit nAtinedr AmAr kAeC rAKAr j ikC kret
25

Aidpu Sk 31:44-32:21

32

pAir n. 44esje Aim etAmAr se ci) kret


St. AmAedr ci)r mA,SVrp Amr k
pATerr TAm SApn krb.
45
ci)r mA, ihsAeb yAekAb kw b pATr
K<uej en esw SApn krl. 46es tAr inejr
elAkedro pATr en rAiz ker rAKet bll. tArpr
es pATerr rAizr DAer bes KAoy dAoy krl.
47
lAbn es SAenr nAm rAKeln iygra sAhdUT.
ik yAekAb es SAenr nAm idl gla-d.
48
tKn lAbn bleln/ ''pATerr rAiz AmAedr
ci ) Sr, kret sAhAyY kreb. kAre, yAekAb
es SAenr nAm gla-d rAKl.
49
rpr lAbn bleln/ ''Amr prSperr eTek
dUer cel egel Bu eyn AmAedr pAhAr edn.
esje es SAenr nAm imSpA rAK hl.
50
tArpr lAbn bleln/ ''men ereKA &uim yid
AmAr kAedr AGAt kr teb Vr etAmAek
zAiS edebn. &uim yid Ar ekAn SI elAkek
ibey kr teb men ereKA Vr l(Y rAKeCn.
51
AmAedr meDY SAipt S o rAiz kr
pATrelA Sr, kirey edeb AmAedr ci)r kT.
52
Aim kKn pATrelA pAr hey etAmAr sAeT
lA kret yAebA n bM &uimo b pAr hey
AmAr se lA kret Aseb n. 53Amr yid
ci ) l[Gn kir teb AhAemr Vr/ nAehAerr
Vr bM tAedr pUbRpurexr Vr AmAedr ibcAer
edAxIkrn.
yAekAebr ipt sahAk Vrek "By bel
fAketn. tA yAekAb es nAm bYbhAr ker it|
krl. 54tArpr yAekAb es pbeR t kw pZ bildAn
rep sgR krl. Ar tAr Apnjnedr eBAej
inm, krl. KAoy dAoy ezx hel tAr es
rAtw pAhAe kAwAl. 55perr idn eBAer lAbn
tAr nAit nAtinedr o kAedr cmu eKey ibdAy
jAnAeln. itin tAedr AzIbRd ker Ger iPer
egeln.
exQr sAeT pnu iml
R n
yAekAbo es SAn het eW cll. peT es
Verr dUtge,r edK epl. 2tAedr edeK
yAekAb bll/ '' Verr izibr? es je es
es SAenr nAm mhniym rAKl.
3
yAekAebr BA ex TAkt esyIer. jAygAw
iCl pAhAI edz edAem. yAekAb exQr kAeC
bAt$AbAhkedr bel pAWAl/ 4" sb kT AmAr
minb exQek igey belA. ApnAr dAs yAekAb bel
'Aim til bCr lAbenr kAeC kAiweyiC. 5 AmAr
enk gr/ gAD/ emxpAl/ elAkjn o dAsI reyeC.
mhAzy Aim bAt$A pAiWey nuerAD kriC/ Apin
AmAedr h, krn.

32

bAt$AbAhekrA yAekAebr kAeC iPer es bll/


''Amr ApnAr BA exQr kAeC igeyiClAm. itin
ApnAr sAeT edK kret AseCn. tAr sAeT 400
jn elAk reyeC.
7
bAt$Ay yAekAb BIt hl. es tAr elAkjnedr
del BAg krl. es tAr emxpAl/ pZpAl o
ewr pAlek BAeg BAg krl. 8 yAekAb BAbl/
''yid ex es k dlek DbMs kr teb pr
dl iny pAiley r( pAeb.
9
yAekAb bll/ "eh AmAr iptA AhAemr Vr/
AmAr ipt sahAekr Vr? Bu &uim AmAek
AmAr edez AmAr pirbAerr kAeC iPer eyet
beliCel. &uim beliCel AmAr ml kreb. 10&uim
AmAr it kt kr, kerC. AmAr kt ml
kerC. TmbAr yKn Aim yn
$ pAr hiClAm tKn
ekbl pT clAr lAiW CA AmAr kAeC ikC iCl
n. ik Kn AmAr sb ikC cr bel ewA dl
heyeC. 11dyA ker AmAy AmAr BA exQeyr hAt
eTek r(A krn. Amr By hy ey es AmAedr/
mnik sAnedr se mAeyedro htYA kreb. 12Bu
&uim AmAy beliCel/ 'Aim etAmAr ml krb.
Aim etAmAr bMzDredr sMKYAy smue@r bAilr mt
krb y en ezx kr yAy n.
13
es SAen yAekAb rAt kAwAl. exQek phAr
ihsAeb edbAr j ijins egACAl. 14yAekAb 200iw
CAgI/ 20iw CAg/ 200iw emxI o 20iw emx inl.
15
Aro inl 30iw w bM tAedr bAc/ 40iw gr/
10iw xA/ 20iw g$BI o 10iw g$B. 16yAekAb
itiw pZpAl tAr dAsedr hAet idl. tArpr
yAekAb tAr dAsedr bll/ ''itiw pZr pAl p]Tk
kr. AmAr Aeg Aeg yAo Ar itiw pAelr
meDY ikCw dUr ereKA.
17
yAekAb tAr dAsedr A|A idl. Tm delr
pZ ey dAesr hAet tAek es bll/ ''yKn AmAr
BA ex es etAmAek ij|As kreb/ ' sb
pZ kAr &uim ekATAy yAC &uim kAr dAs 18tKn
&uim bleb/ 'sb pZ ApnAr dAs yAekAebr.
yAekAb sb phAr ihsAeb ApnAr kAeC
pAiWeyeCn. Ar yAekAb inejo epCn epCn
AseCn.
19
yAekAb itIy/ tIy bM sb dAsedro
k kAj kret bll. es bll/ ''exQr se
edK hel etAmrAo sbA k kAj kreb.
20
etAmr bleb/ ' phAr ApnAr je/
Ar ApnAr dAs yAekAb AmAedr epCen
AseCn. yAekAb BAbl/ ''yid Aim elAkedr
phAr semt AmAr Aeg pAWA teb hye tA ex
AmAy (mA ker h, krebn. 21tA yAekAb
exQek phAril pAWAl. ik es rAet yAekAb
tAbuet rl.

33
22

per es rAet eW yAekAb esKAn eTek cel


egl. es tAr sAeT tAr SI/ dAsI o tAr
gAerAiw sAnekiney yebbAk ndI pAr hl.
23
yAekAebr pirbAr ndI pAr hey egel es tAr
smS ijinxp^o pAr hbAr j pAWAl.
eV rr sAeT y
u
bezex yAekAb ndI pAr hbAr j rl.
ik es k pAr hbAr Aeg kjn purx es
tAr se my
u kreln. sUy$ oWAr Aeg pyR
es purxiw tAr se yu kreln. 25purxiw yKn
edKeln itin yAekAbek prAijt kret pAreCn
n tKn yAekAebr pAey AGAt kreln; tAet
yAekAebr pAeyr hA ser egl.
26
tArpr es purxiw yAekAbek bleln/ ''AmAy
eyet dAo. sUy$ WeC.
ik yAekAb bll/ "Apin AmAek AzIbRAd n
krel Aim ApnAek eyet edb n.
27
es purxiw tAek ij|As kreln/ ''etAmAr
nAm ik
yAekAb %r idl/ ''AmAr nAm yAekAb.
28
tKn es purxiw bleln/ ''etAmAr nAm
yAekAebr pirbet$ SAeyl heb. Aim etAmAr
nAm rAKlAm kAr, &uim Verr se o mAnuexr
se yu kerC ik prAijt ho in.
29
tKn yAekAb tAek ije|s krl/ ''dy ker
blun ApnAr nAm ik
ik es purxiw bleln/ "ik j AmAr nAm
ije|s krC es smy purxiw yAekAbek
AzIbRAd kreln.
30
tA yAekAb es jAygAr nAm pnUeyl rAKl.
yAekAb bll/ '' SAen Aim Vrek mueKAmuiK
edKlAm ik tAo Ae, b<AclAm. 31es pnUeyl
pAr hel sUy$ Wl. yAekAb pAeyr j eK<AAet
eK<AAet cll. 32esj Ajo SAeylIyr
rsir epzI eBAjn ker n/ kAr, yAekAebr
es epzI Aht heyiCl.
24

yAekAb sAhesr pircy ideln


yAekAb tAikey edKeln ex AseCn. ex
tAr se 400 jn elAk iney AsiCeln.
yAekAb tAr pirbArek cAriw del BAg krl. ely
bM tAr sAenr kiw del/ rAehl o eyAexP
Ar kiw del/ bM dAsI o tAedr sAenr
Aro iw del iCl. 2 yAekAb tAr dAsIedr sAnedr
sAmen rAKl. ely bM tAr sAnedr es tAedr
epCen rAKl. yAekAb rAehl o eyAexPek sbezex
rAKl. 3yAekAb inej exQr idek igey egl. r
Pel exQr sAeT Tem tAr sA(A hl. yAekAb

33

Aidpu Sk 32:22-33:16

tAr BAeyr idek ehew yAbAr smy sAtbAr ABUim


,t hl.
4
ex yAekAbek edKet epey tAr sAeT edK
krAr j edQe egeln. ex yAekAebr gl jiey
Der cmu eKeln. tArpr tAr jen k<Adeln.
5
ex tAikey es SIelAk o izZedr edKet epey
bleln/ ''etAmAr sAeT elAkjenr kAr
yAekAb %er bleln/ ''Vr nuh ker AmAek
sb sAnsitedr ideyeCn.
6
tArpr sAnedr iney dAsI exQr se
edK kret egl. tArA tAr sAmen sA i,pAt
krl. 7 rpr ely o tAr sAenr exQr se
edK ker tAr sAmen sBAeb pu hey tAek
,Am krl. ezex rAehl o eyAexP exQr se
edK ker pu hey ,Am krl.
8
ex bleln/ ''Aim KAen AsAr smy ey
jnsmAerAh edKet eplAm t bM sb pZ b
ikesr j
yAekAb bll/ '' sb ApnAr j AmAr
phAr. eyn Apin AmAek h, kern.
9
ik ex bleln/ ''etAmAek phAr idet
heb n/ BA AmAr yeTX reyeC.
10
yAekAb bll/ ''tA n/ AmAr ibnit yid
sitYsitY Apin AmAek h, ker TAekn teb
Aim ey phAr ApnAek id t h, krn.
Aim AbAr ApnAr muK edKet epey Anit.
eyn Verr muK dzRn krlAm. Apin ey AmAek
h, kreln et Aim Kub KuzI. 11esj ibny
kir Aim ey ey phAr ApnAr j eniC t
h, krn. Vr AmAr it nuh kereCn tA
AmAr eyAjenr itir) reyeC. BAeb
yAekAb tAr phAril SVIkAr krAr j exQr
kAeC ibnit krl. esj ex phAril SV IkAr
kreln.
12
tArpr ex bleln/ ''bAr &uim etAmAr yA^
peT clet pAr. Aim etAmAr se yAb.
13
ik yAekAb tAek bll/ ''Apin jAenn ey
AmAr izZr bRl bM AmAek AmAr pZpAl
spekR sAbDAn het heb. yid Aim tAedr kiden
tdUr eyet bADY kir teb sb pZ mAr peb.
14
esje Apin Aeg Aeg yAn. Aim AeS
AeS ApnAr epCen yAb. gbAidpZ bM nA
pZedr inrAp% init kret bM sAenr
yAet Kub LA n hey pe es idk edeK Aim Kub
DIr gitet yAb. Aim esyIer ApnAr se edK
krb.
15
tA ex bleln/ ''teb etAmAek sAhAyY krAr
j AmAr ikC elAk etAmAr kAeC ereK yA.
ik yAekAb bll/ ''Apin b dyAlu ik
eswr b eyAjn ik 16esidn ex esyIerr

Aidpu Sk 33:17-34:30

34

peT yA^ Zr kreln. 17ik yAekAb sueOAet


egl. es jAygAy es inejr j kw g]h qtrI
krl Ar tAr pZpAelr j CAin qtrI krl.
j es jAygAr nAm rAK hl sueOA.
18
yAekAb inrAped pna-rAm het yA^ ker
knAn edezr iziKm nger es piSt hl. es
zherr kAeC k mAeWr meDY es izibr SApn krl.
19
iziKemr ipt hemAerr kAC eTek yAekAb mAWiw
100 erQpY K idey ikeniCl. 20yAekAb es jAygAy
Verr pAsn krAr j k ebdI !trI ker
tAr nAm rAKl/ ''la elAeh/ SAeyelr Vr.

jG kAj keriCeln. 14tA BAeyr tAek


bll/ ''Apin su nn bel ApnAr se AmAedr
ebAenr ibey idet pAir n. yid AmrA AmAedr
ebAnek ApnAek ibey kret id t heb AmAedr
pe( k pmAn. 15ik Apin kiw kAj
krel Amr tAr se ApnAr ibey idet pAir.
ApnAr zherr etYkiw purxeko AmAedr mt
su het heb. 16tAhel ApnAedr pue^r AmAedr
kAedr bM AmAedr kAr ApnAedr pu^edr
ibey kret pAreb. tAhel Amr k jAit hb.
17
yid Apin su het SVIkAr kern teb Amr
dI,Aek iney yAb.
18
dI,Ar opr blAkAr
ci) hemAr bM iziKmek Kub Anit
dI, iCl yAekAb bM elyAr k. kidn krl. 19dI,Ar BAeyr y kret bll tAet iziKm
dI, es jAygAr emeyedr se edK kret KuzI hey rAjI heln.
egl. 2hemAr iCeln es edezr rAj; tAr pu^
itezAD
iziKm dI,Aek edKet epeln. iziKm dI,Aek Der
iney igey blAkAr kreln. 3 iziKm dI,Ar eem
iziKm iCeln tAr pirbAer sbecey sAint
pe tAek ibey krAr j nuny kret lAgeln. bYi). 20hemAr o iziKm tAedr zherr smAgm
4
iziKm tAr iptAek bleln/ ''dy ker oek AmAr SAen egeln. tAr zherr purxedr se kT
bleln. 21tArA bleln/ ''SAeyelr elAekr
je en dAo eyn Aim ibey kret pAir.
5
yAekAb jAnet pArl ey eCeliw tAr kAr AmAedr bu het cAy. tAr AmAedr edez bAs
sAeT mArA k KArAp kAjiw kereC. ik eyeh&u krk o AmAedr se bYbsA krk. AmAedr
tAr sb kiw pu^ mAeW pZ crAet igeyiCl/ es skelr j yeTX jAyg AmAedr reyeC. tAedr
j tAr Ger iPer n As pyR itin ikC se AmAedr pArSpirk ibbAho het pAer.
kreln n. 6 es smy iziKemr iptA hemAr AmAedr eCelr tAedr emeyedr ibey kret pAer
bM tAedr emeyr AmAedr eCeledr ibey kret
yAekAebr se kT blet eln.
7
yAekAebr pue^r mAeW jAnet pArl ik GeweC. pAer. 22ik kiw ibxy AmAedr sbAek emen
Gwn Zen tAr Kub ereg egl kAr, iziKm inet heb. AmAedr sb purxek su het heb/
yAekAebr kAek blAkAr ker S Aeylek lAy eymniw SAeyelr elAekr hey reyeC. 23 kAj
ePeliCeln. iziKemr kr Byr Gwn Znet krel Amr tAedr egA-emxAidr pAl o pZr
epey BAeyr e(t eTek iPer l.
Ar bM spi%r ArA DnI hb. sutrAM tAedr
8
ik hemAr BAedr bleln/ ''AmAr pu^ iziKm se AmAedr ci) kr ic/ tAhel tAr
dI,Aek Kub cAy. nuh ker oek ibey kret KAen AmAedr se TAkeb. 24smebt smS elAk
dAo. 9 ibbAh ebAJAeb ey etAmAedr se AmAedr hemAr o iziKemr kT Zen sit jAnAl. Ar
k ibezx ci) heyeC. tKn AmAedr pu^r sb purexr essmy su hl.
25
etAmAedr kAedr bM etAmAedr pu^r AmAedr
itn idn pero su hoy elAekr tKno
10
kAedr ibey kret pAreb. etAmr AmAedr se pIit iCl. yAekAebr pu^ izimeyAn o elib
k edez TAket pAreb. etAmr KAnkAr jAnt ey elAekr smey bRl TAkeb. tA
tAr zher Fek esKAnkAr smS elAkek htY
jimr mAilk het o bYbs kret pAreb.
11
iziKm inejo yAekAb o BAeyedr se kT krl. 26dI,Ar BA izimeyAn o elib jen
bleln. iziKm bleln/ ''dy ker AmAy h, imel hemAr o tAr pu^ iziKmeko htY krl.
kr. etAmr AmAek y kret bleb tA- krb. tAr iziKemr bAI eTek dI,Aek bAr ker iney
12
yid etAmrA AmAy ekbl dI,Aek ibey kret l. 27yAekAebr pu^r zherr sb ikC luW krl.
dAo/ teb etAmAedr cAoy ey ekAn phAr Aim iziKm tAedr ebAenr se XAcAr krAr j tAr
etAmAedr edb. etAmrA y cAeb tA- edb/ ekbl tKno ereg iCl. 28tA BAeyr smS pZ/ gAD
dI,Aek ibey kret dAo.
bM zher o e(et y ikC iCl tAr sb iney
13
yAekAebr pu^r iziKm o tAr iptAek imTY inl. 29es elAekedr sbRSV mnik tAedr SI o
blb bel iWk krl. BAeyr tAedr rAg sAmlAet izZedr iDkAr krl. 30ik yAekAb izimeyAn o
pAriCl n kAr, iziKm tAedr ebAn dI,Ar it elibek bll/ "etAmr AmAy enk ibped ePelC.

34

35
elr smS elAk Kn AmAy G], kreb.
knAnIy o pirxIy smS elAekr AmAr ibre
eW dAAeb. Amr KAen keykjn reyiC.
yid jAygAr elAekr ke^ AmAedr se
yu kret Aes/ teb Aim etA DbMs hebA mnik
AmAr smS elAko AmAr se DbMs heb.
31
ik BAeyr bll/ '' elAekr AmAedr
ebAenr se ebAr mt ey bYbhAr kereC eswAo
ik ic iCl n? elAekr AmAedr ebAenr
it Ay kereC.

Aidpu Sk 34:31-35:27

nAm heb SAeyl. tA Vr tAr nAm rAKeln


SAeyl.
11
Vr tAek bleln/ ''Aim sbRzi)mAn Vr
bM Aim etAmAy AzIbAR d kriC etAmAr enk
sAn-sit ehAk/ k mhAjAit hey ebe oeWA.
etAmAr eTek enk jAit bM rAjAr p
heb. 12Aim AhAm o sahAkek ey edz ideyiClAm
es edz Kn etAmAy idiC. etAmAr per etAmAr
bMzDredr Aim es edz idiC. 13rpr Vr
es jAygA eTek cel egeln. 14-15 SAen yAekAb
kiw Sr,S SApn krl. es pATerr per
yAekAb !beTel
@A(Ars o etl eFel yAekAb esw pib^ krl.
Vr yAekAbek bleln/ ''!beTl zher yAo. w iCl k ibezx jAyg kAr, KAen Vr
esKAen bAs kr Ar pAsnAr j kw yAekAebr se kT beliCl. bM yAekAb
ebdI !trI kr. Sr, kr laek. &uim yKn etAmAr jAygAr nAm rAKl qbeTl.
BA exQr kAC eTek pAiley yAiCel tKn esKAen
rAehl sebr pr mAr egeln
Vr etAmAy dzn
R ideyiCeln. esKAen etAmAr
16
Verr pAsnAr j ebdI !trI kr.
yAekAb bM tAr dl !beTl tYAg krl. tAr
2
tA yAekAb tAr pirbAr o tAr smS dAsek PAeT ep<QCAbAr Aeg rAehelr sebr smy l.
bll/ ''etAmAedr keC kAW o DA&ur ey smS pu&ul 17ik bAr sbkAel rAehelr BIx kX ehAl/
WAkur reyeC tAr smS DbMs kr. inejedr pib^ sbebdn tI hey Wl. rAehelr DA^I edeK
kr bM pirAr kAp pr. 3 Amr jAyg bleln/ "By epeyA n rAehl. &uim Aerkiw pue^r
eCe !beTel yAb. esKAen Aim AmAr Verr j idet celC.
18
ee kiw ebdI !trI krb/ Vr sewr
rAehl pu^iw sb krAr smy mAr egl.
smy AmAy sAhAyY keriCeln. Aim eyKAen igeyiC mAr yAbAr Aeg rAehl pu^iwr nAm rAKl ibenAnI.
esKAen Vr AmAr se egeCn.
ik yAekAb tAr nAm rAKl ibAmIn.
4
19
esj elAekr ibedezr smS WAkurelAek
rAehlek PATa yAbAr peT kbr edoy hl.
yAekAebr kAeC en idl. tAr yAekAbek tAedr :PATa qbelhm. 20rAehlek sAn jAnAet
kAenr lil en idl. yAekAb sb ikC iziKm yAekAb tAr kber kiw S SApn krl. es
zherr kAeC kw lA gAeCr tlAy p<uet rAKl.
ibezx Siw Ajo esKAen reyeC. 21rpr
5
yAekAb Ar tAr pu^r es jAyg pirtYAg SAeyl AbAr tAr yA^ peT cleln. itin
krl. es SAenr elAekr tAedr tA ker htY imgadldr di(e, tAr tAbu KAwAeln.
22
kret eceyiCl ik tAr BIx By epey yAekAbek
S Aeyl SAen kAl reln. SAen
6
Ar nusr, krl n. rpr yAekAb Ar tAr reb, tAr iptAr dAsI iblahAr kAeC egl bM tAr
elAekr lUes egl. lUesr bt$mAn nAm !beTl. iw sAeT zyn krl. SAeyl Kbr jAnet eper
knAn edez biSt. 7 yAekAb es jAygAy kiw tY *u heln.
ebdI !trI ker tAr nAm rAKl "la !beTl. yAekAb
S Aeyl
pirbAr
nAm ebeCinl kAr, BAeyr kAC eTek pAiley
yAbAr smy KAen Vr tAr sAmen AibB$Ut
yAekAebr 12 iw pu^ iCl.
23
heyiCeln.
yAekAb bM elyAr pue^r ehAl yAekAebr
8
iribkAr dA debArAr esKAen m]&uY hl. tAr Tm jAt pu^ reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr
tAek !beTel kw elAn gAeCr nIec kbr idl. o sbUlUn.
24
bM es jAygAy nAm rAKl elAna bAKu .
yAekAb bM rAehelr pue^r hl eyAexP o
ibAmIn.
25
yAekAebr n&u n nAm
iblha iCeln rAehelr dAsI. yAekAb o iblha Ar
9
pu
e
^r
ehAl dAn bM nAil.
pna-rAm eTek yAekAb yKn iPer l Vr
26
tAek AbAr dzRn ideln bM Vr tAek AzIbRAd
isA iCeln elyAr dAsI. yAekAb bM isAr
kreln. 10Vr yAekAbek bleln/ ''etAmAr nAm pue^r hAl gAd o Aezr.
pna-rAem yAekAebr kiw pue^r j hy.
yAekAb ik Aim etAmAr nAm rAKb. Kn
27
eTek etAmAek yAekAb bel fAk heb n/ etAmAr
yAekAb ikiryT bbRy iSt mi nAmk SAen

35

Aidpu Sk 35:28-36:43

36

tAr ipt sahAekr kAeC egeln. jAygAy


AhAm o sahAk bAs kretn. 28sahAk 180 bsr
eb<ec iCeln. 29rpr sahAk b] o pu,RAyu hey
mAr egeln. tAr pu^ ex o yAekAb tAr
iptAek ey SAen kbr edoy heyiCl esKAen
tAek kbr ideln.
exQr pirbAr
exQr :edAm bMz-b%
] A . 2 ex knAn
edezr k SIelAkek ibey kern. exQr
SIr iCeln ih%Iy/ elAenr k Ad/ nAr
k hlIbAm/ n iCeln ihbbIy isibeyAenr
epQ^I . 3 bM Aeyelr k bAsm/ bAsmetr
ebAenr nAm nbAeyAt. 4ex bM AdAr pue^r nAm
lIPs. bAsmetr pu e ^r nAm iCl rey l .
5
hlIbAmAr itniw pue^r nAm iyyz
U / yAlm o ekArh.
exQr pue^r knAn edez jeiCeln.
6-8
ex bM yAekAebr cr spi% bM b
elAkjn hey yAbAr j tAedr pe( kse
TAk sb hey Wl. tAedr cr pZpAl iCl
bel es jimiw/ eyKAen tArA TAkt/ tAedr eyAjn
emwAet pArt n. tA ex tAr BA yAekAebr
kAC eTek cel egeln. ex tAr SI/ pu^/ k/
smS dAs dAsI/ gr bM A pZ bM knAn
edez tAr Ar y ikC iCl sb iney pbRtmy edz
esyIer cel egeln. :ex edAm nAemo pirict
bM edAm esyIr edezr pr nAm.
9
exQ heln edAmIyedr pUbp
R r
u x. pAbt
R Y esyIr
:edAm edez bsbAskArI exQr pirbAregAIr
nAmil
10
exQ bM AdAr pu^ lIPs. ex bM
bAsmetr pu^ reyl.
11
lIPesr p<Aciw pu^ iCl !tmn/ omAr/ sePA/
giytm o kns. 12it nAem exQr kjn dAsIo
iCl. it o lIPesr pue^r nAm mAelk.
13
reyelr cAr pue^r nAm nh/ esrh/ z o
ims. r iCl exQr SI bAsmetr nAit.
14
exQr tIy SIr nAm iCl hlIbAm; in
iCeln nAr k. :n iCeln isibeyAenr pu^.
ex bM hlIbAmAr sAenr ehAl iyyuz/ yAlm
o ekArh.
15
ex het p pirbAregAIil hl inrp
exQr Tm pu^ lIPs eTek p !tmn/
omAr/ sePA/ kns/ 16ekArh/ giytm o mAelk.
smS pirbAregAI exQr SI Ad eTek
p.
17
exQr pu^ reyl iCeln nh/ esrh/ z o
imsAr ipt.
smS pirbAerr m iCeln exQr SI bAsm.
18
exQr SI hlIbAm/ nAr k/ iyyz
U / yAlm

36

o ekArehr j ideln. itnjn iCeln tAedr


pirbAerr ipt. 19ex het p purexr/
etYek iCeln tAedr inj pirbAregAIr ent.
20
ehArIy esyIerr pue^r es edez bAs
krt. r hl elAwn/ ezAbl/ izibeyAn/ n/
idezAn/ sr o dIzn. 21 pue^r iCl edAm
edez esyIr het As ehArIy pirbAerr egAIr
entskl.
22
elAwn iCeln ehAir bM ehmemr ipt. :it
iCeln elAwenr ebAn.
23
ezAbl iCeln labn/ mAnh/ bl/ zeP o
onemr ipt.
24
isibeyAenr pu^ iCl y o n. :nA
es jn iyin tAr iptAr gADAedr crAbAr smy
mrBUimet \ Sb, K<uej epeyiCeln.
25
n iCeln idezAn o hlIbAmAr ipt.
26
idezAenr cAr pu^ iCl. tAedr nAm ihmadn/
zabn/ iy^, o krA,.
27
serr itn pu^ iCl. tAedr nAm iblahn/
sAbn o Akn.
28
dIzenr pu^ iCl. tAedr nAm x o rA,.
29
ehArIy pirbArilr dlpitedr nAmil
rkm elAwn/ ezAbl/ isibeyAn/ 30n/ idezAn/
sr o dIezAn. esyIr edez ey pirbAril bAs
krt/ elAekr iCl tAedr dlpitg,. 31es
smy edAem rAjAr rAj kretn. SAeyel rAj
zAsn cAlu hbAr bpUebR edAem rAjAr rAj
kretn.
32
ibeyAerr pu^ ebl edAm edez rAj kern/
tAr rAjDAnIr nAm idnahAb. 33eblAr m]&uYr pr
eyAbb rAj heln. eyAbb iCeln bS inbAsI esrehr
pu^. 34eyAbebr m]&u Yr pr hz
m rAj kreln. hz
m
iCeln !tmn edzIy. 35hzemr m]&uYr pr ebdedr
pu^ hdd es ngr zAsn kreln. :hdd emAyAb
edez imidy n edr prAijt keriCeln. hdd
esiCeln bI zhr eTek. 36hdedr m]&uYr pr
smL es edz zAsn kret TAekn. smL esiCeln
meSk eTek.
37
semLr m]&uYr pr ezQl es edz zAsn kret
TAekn. ezQl esiCeln PrA ndIr DAer iSt
rehAebA eTek. 38ezQelr m]&uYr pr bAlahAnn es
edez rAj kern. bAlahAnn iCeln kaebAerr pu^.
39
bAlahAnenr m]&u Yr pr hdr es edez rAj kern.
hdr iCeln pAyU zherr elAk. hderr SIr nAm
mehwebl; in iCeln mewedr k. :mewedr iptAr
nAm emxAhebr. 40-43ex iCeln edAm
pirbArilr ipt. edAm pirbAril hl it/
lab/ iyeT/ hlIbAmA/ l/ pIenAn/ kns/
qtmn/ imbs
a b/ mgdIeyl o rm. pirbArilr
nAm nusAer tAedr bsit SAenr nAm hl.

Aidpu Sk 37:1-30

37
SV d zkR eyAexP
yAekAb knAn edez bAs kret lAgl.
es edz eyKAen pUebR tAr ipt bAs kretn.
2
yAekAebr pirbAerr b]%A rkm.
eyAexP tKn 17 bCr byS yubk. tAr kAj
iCl emx/ CAgelr t%AbDAn kr. eyAexP kAj
kretn tAr BAeyedr se TRA iblah o isAr
sAnedr se. :iblha o is tAr s m iCeln.
BAeyrA m kAj krel eyAexP t tAr iptAek
es jAnAetn. 3eyAexP iCeln S Aeyelr b]AbSAr
sAn. j SAeyl tAr A pu^edr ecey
eyAexPek ebzI BAlbAsetn. yAekAb tAek kw
ibezx jAm phAr ideyiCl. jAmAiw iCl lV
bM ebz sur. 4 eyAexePr BAeyr edKl ey
tAedr ipt tAedr cAet eyAexPek ebzI
BAlbAesn. j tAr tAek G],A kret lAgl.
tArA eyAexePr sAeT b uBAeb kT bleto cAl
n.
5
kidn eyAexP kw SV edKeln. per itin
tAr BAedr es S
V w bleln. rpr tAr BAeyr
tAek Aro G], kret TAkl.
6
eyAexP bleln/ ''Aim kw SV edeKiC.
7
edKlAm Amr skel e(et kAj kriC. Amr
skel gemr Aiw b<ADiClAm/ mn smy AmAr
Aiww eW dAAl. Ar AmAr Aiwr cArpAez
egAl ker iGer TAk etAmAedr AiwelA ek
ek AmAriwek ,Am jAnAl.
8
tAr BAeyr bll/ ''&uim ik men kr r TR
&uim AmAedr rAj hey AmAedr pr rAj
kreb tAr BAeyr tAedr sV e edK SV er
j tAek Aro G], kret lAgl.
9
rpr eyAexP Aerkiw SV edeK es SV
sVe tAr BAeyedr bll/ ''Aim Aerkiw SV
edeKiC. edKlAm sUyR/ cAd bM gAerAiw tAr
AmAek ,Am kreC.
10
eyAexP tAr iptAeko SViw sVe
bleln. ik tAr iptA r smAelAcn ker bleln/
'' ik Dre,r SV &uim ik ibVAs kr ey etAmAr
m/ etAmAr BAeyr/ mnik Aimo etAmAy ,Am
krb 11eyAexePr BAeyr tAek xRA krt. ik
eyAexePr iptA essb men rAKeln Ar eBeb bAk
heln r TR ik het pAer.
12
kidn eyAexePr BAeyr tAedr iptAr emx
crAet iziKem egl. 13yAekAb eyAexPek bll/
''iziKem yAo. esKAen etAmAr BAeyr AmAr emx
crAeC.
eyAexP %r kreln/ ''Aim yAebA.
14
eyAexePr ipt bleln/ ''yAo igey edK
etAmAr BAeyr inrAped AeC ikn. tArpr iPer
es AmAy jAino emxedr bS ekmn. BAeb

37

eyAexePr ipt tAek iheA, ptYk eTek iziKem


pAWAeln. 15iziKem eyAexP pT hArAel kjn
elAk tAek mAeW Guer ebAet edKl. es elAkiw
bll/ ''&uim ik K<uej ebAC
16
eyAexP %r idl/ ''Aim AmAr BAedr eK<Aj
kriC. blet pAern tAr tAedr emx iney ekATAy
egeC
17
es elAkiw bll/ ''tAr etA cel egeC. Aim
tAedr edATen yAbAr kT blet ZeniClAm. tA
eyAexP tAr BAedr K<ujet egeln bM edATen
tAedr K<uej epeln.
eyAexP dAs ihsAeb ib*It heln
eyAexePr BAeyr tAek dUr eTek Aset
edeK tAr tAek htY krAr pirkn krl.
19
BAeyr inejedr meDY blAbil krl/ '' edK
SVdzRk eyAexP AseC. 20tAek emer ePlAr
etA sueyAg. tAek Amr ey ekAn kw KAil kUepr
meDY ePel idey iptAek igey blet pAir ey k
buenA j tAek emer ePeleC. BAeb Amr
oek edKAb ey tAr SVelA sAr.
21
ik reb, eyAexePr A, b<AcAet cAl. 22es
bll/ "Amr tAek htY krb n. s/ Amr
tAek htY n ker brM ibn AGAet ZkenA
kUepr meDY ePel id. rebe,r pirkn iCl
eyAexPek BAeb Ar ker tAr iptAr kAeC
ePrt pAWAenAr. 23eyAexP tAr BAedr kAeC el
tAr tAek A*m, ker tAr sur lV jAmAw
iCe ePll. 24rpr tAr tAek Der Cue idl
k ZkenA kUepr meDY.
25
eyAexP yKn kUepr meDY/ es smy tAr
BAeyr eKet bsl. smy tAr kdl bi,kek
edKet epl yAr igilyd eTek imzer yA^ kriCl.
tAedr welA bhn kriCl b rkm mzl o Dn
edQlt. 26tA iyhd tAr BAeyedr bll/ ''AmAedr
BAek htY ker Ar tAr m]&uYr sMbAd egApn
ker AmAedr ik lAB heb
27
r eTek lAB heb yid Amr tAek
bi,kedr kAeC ib*I ker id. BAeb Amr
AmAedr inejr BAeyr m]&uYr j edAxIo hb
n. BAeyrAo sit jAnAl. 28imidynIy
bi,ekr kAeC Aset BAeyr eyAexPek kUp
eTek &uel AnelA. tAr tAek 20 iw erQpYmu@Ar
ibinmey ib*I ker idl. bi,kr bAr tAek imzer
iney cll.
29
smy reb, esKAen tAr BAeyedr se
iCl n. es jAnetAo n ey tAr eyAexPek ib*I
ker ideyeC. reb, kUepr DAer iPer es edKl
eyAexP esKAen en. tKn es >K kAz krAr
j inejr kAp iCe ePll. 30BAeyedr kAeC
18

Aidpu Sk 37:31-38:25

38

iPer igey reb, bll/ "eCelw esKAen en/ Kn


Aim ik krb 31BAeyr tKn kw CAgl emer
tAr re) eyAexePr sur zAlw rAiey inl.
32
rpr tAr es zAlw tAedr iptAek edKAl.
BAeyr bll/ ''Amr zAlw epeyiC/ edKun
etA w eyAexePr ikn.
33
tAedr iptA zAlw edeK icnet pAreln ey
esw eyAexePr. iptA bleln/ ''<A/ wA etA
tAr? hyetA ekAenA b j tAek emer ePeleC.
AmAr pu^ eyAexPek k ihMS pZ eKey ePeleC?
34
pu^ ezAek yAekAb tAr kAp iCe ePll/ tArpr
cw bS per dIGR smy tAr pue^r j ezAk krl.
35
yAekAebr pu^ kArA tAek sAvn idet cAl.
ik yAekAbek sAvn edoy egl n. es bll/
''AmAr m]&uY idn pyR Aim AmAr pue^r j
>K ker yAb.* tA yAekAb eyAexePr j >iKt
hey rl. 36imidynIy bi,ekr per eyAexPek
imzer iney igey PerQe,r r(k esnApit
epAwIPerr kAeC ib*I ker idl.

emxedr elAm CAwet itAy egl. 13tAmr jAnet


pArl ey tAr VZr itAy tAr emxedr elAm CAwet
yAeCn. 14tAmr ibDb bel ey kAp prt t Kuel
ePel kAp prl o tAr muK on idey
FAkl. tArpr es itr kAeC biSt niym
zherr idek ey rAS cel egeC tAr DAer bsl.
tAmr jAnt ey iyhdAr eCAw pu^ ezl Kn b
heyeC ik tbu ezlAr sAeT tAr ibey edbAr ekAn
pirknA iyhdA kerin. 15iyhd es peT eyet
eyet tAek edeK BAbl ebAD hy ebA. :ebr
mt tAr muK on idey FAk iCl. 16iyhd tAr
kAeC igey bll/ ''s AmAr sAeT ezAo. :iyhd
jAnt n ey iCl tAmr/ tAr pu^bDU.
es bll/ ''AmAy kt edebn
17
iyhd %r krl/ ''AmAr pZpAl eTek
etAmAr j kw bAc CAgl pAiWey edb.
es bll/ ''iWk AeC. ik CAglw ep<QCAbAr
Aeg AmAr kAeC ikC bk rAKun.
18
iyhd ije|s krl/ ''etAmAek ey CAgl pAWAb
tAr mA, ihsAeb &uim AmAr kAeC ik cAo
tAmr bll/ ''iciWet mArbAr etAmAr emAhr/
o tAr suetA bM hAwAr CiwAo AmAy dAo.
iyhd tAek ijinxelA idl. tArpr iyhd o
tAmr shbAs krel tAmr gB$btI hl. 19tAmr
Ger iPer igey mueKr onw Kuel ePel ibDbAr
sAej sAjl.
20
per iyhd tAr bu hIrAek niyem pAWAl
es ebAek CAglw idet. iyhd hIrAek Aro
bll eyn es tAr kAC eTek es emAhr o Ciw
iney Aes. ik hIr tAek K<uej epl n. 21hIr
niym zherr elAekedr ij|AsA krl/ ''rASAr
DAer bes TAk ebAw ekATAy
elAek %r idl/ ''KAen kKn ekAn eb
iCl n etA.
22
tA iyhdAr bu iPer es bll/ ''es
SIelAkek K<uej eplAm n. esKAnkAr elAkjn
bll esKAen ekAn eb kKn iCl n.
23
tA iyhd bll/ ''essb ijinx tAr kAeC
TAkuk. Aim cA n ey elAek AmAedr iney hAes.
Aim CAglw tAek idet eceyiClAm ik K<uej
eplAm n. wA yeTX.

iyhd o tAmr
es smy iyhd tAr BAeyedr eCe hIr
nAem kiw elAekr se bAs kret egl.
hIr iCeln mIy zherr elAk. 2esKAen iyhd
k knAnIy SIelAkek edKet epey tAek ibey
krl. emeyiwr iptAr nAm iCl zUy. 3knAnIy emeyiw
kiw pue^r j idey tAr nAm rAKl r. 4 per
es Aerkiw pue^r j idey tAr nAm rAKl onn.
5
per tAr ezl nAem Aerkiw pu^ hl. tIy
pue^r jer smy iyhd kxIeb bAs kriCl.
6
iyhd tAmr nAem k kAek en tAr se
Tm pu^ err ibey idl. 7 ik r enk m
kAj krAy Bu tAr it sX heln bM tAek
htY kreln. 8 tKn iyhd err BA onnek bll/
''yAo etAmAr m]t BAeyr SIr se zyn kr. tAr
SVAmI ho. inejr BA err j bMz p kr.
9
onn buJl imlenr Pel sAnsit hel t
tAr heb n. onn tA eyQn sm krl. es tAr
zrIerr BYer bIyRY tYAg krl n. 10 kAej
Bu *u heln bM onneko emer ePleln.
11
tKn iyhd tAr ebQm tAmrek bll/ ''yAo/ etAmAr
iptAr bAI iPer yAo. ey pyR n AmAr eCAw
tAmr gBb$ tI hl
pu^ ezl b hy es pyR ibey n ker esKAen
24
TAk. iyhd Asel By epeyiCeln/ eBebiCeln
itn mAs per ek kjn iyhdAek bll/
BAeyedr metA hyetA ezlAo mAr yAeb. ''etAmAr pu^bDU tAmr ebAr kAj kereC Ar
tAmr tAr iptAr bAI iPer egl.
Kn es gB$btI heyeC.
12
tKn iyhd bll/ ''tAek bAer iney es puiey
per iyhd Ar SI/ zUeyr kAr m]&u Y hl. ezAekr
dAo.
smy egel iyhd tAr mIy b u hIrAr sAeT
25
es elAkiw tAmrek htY kret el es
AmAr yAb A(irk eTR/ "Aim >eK pAtAel AmAr
"
tAr
V
Zrek k Kbr pAWAl. tAmr bll/ ''ey
pue^r kAeC yAb.

38

Aidpu Sk 38:26-40:3

39
elAkiw AmAy gB$btI kereC ijinxil tAr.
ijinxilr idek edK. elA kAr emAhr
o suetA kAr Ciw kAr
26
iyhd es ijinxelA icnet eper bll/
''es iWk. AmAr Bul heyeC. Aim AmAr
pu^ ezlAek edb bel it|A kero tAek id
in. rpr iyhd ik tAr sAeT Ar shbAs
krl n.
27
tAmerr sebr smy piSt hel tArA edKl
tAr ymj sAn het celeC. 28sebr smy kw
bAc tAr hAt ebr krel DAm tAr hAet kw
lAl suetA b<ADl Ar bll/ '' bAcAw Aeg
jAeb. 29ik bAcAw tAr hAt iwey inel
bAcAw Tem jAl. tA es DAm bll/ ''&uim
Tem eWel ebirey Aset eperC? tA tAr
tAr nAm eprs rAKl. 30rpr izZiwr j
hl/ yAr hAet lAl suetA bAD iCl. tAr r nAm
rAKl esrh.
eyAexPek imzer epAwIPerr kAeC ib*I kr hl
bi,ekrA yAr eyAexPek ikeniCl/ tAr
tAek imzer iney egl bM PerQe,r
r(kedr esnApit epAwIPerr kAeC ibi* ker
idl. 2ik Bu eyAexPek sAhAyY kreln. eyAexP
sPlkmR heln. eyAexP es imzrIy epAwIPerr
TRA tAr minebr bAIet bAs kretn.
3
epAwIPr edKeln ey Bu eyAexePr sAeT
reyeCn bM eyAexP y ikC kern tAet itin
tAek sPl het edn. 4 esj epAwIPr KuzI hey
eyAexPek tAr inejr bAIr DY( ker tAr
hAet sb ikCr BAr ideln.
5
eyAexPek es bAIr DY( kr hel Bu
epAwIPerr bAI bM tAr sb ikCek AzIbRAd
kreln. eyAexePr j Bu kAj kreln. Ar
itin epAwIPerr e(et y jAt tAeko
AzIbRAdyu) kreln. 6tA epAwIPr tAr bAIr sb
ikCr BAr eyAexePr hAet idey ideln/ ekbl
inejr KAbArw CA Ar ikCr j itin icit
iCeln n.

39

se Zet pAir n. w mArA k Bul kAj? Verr


ibre pAp kAj.
10
SI elAkiw erAj eyAexPek kT blt/
ik eyAexP rAjI hetn n. 11kidn eyAexP
inejr kAj kret bAIr eBter egeln. es
smy es bAIet ekbl k itin iCeln. 12tAr
minebr SI essmy tAr kAp ewen Der bll/
''AmAr se ibCAnAy s. ik eyAexP es bAI
eTek t t edQe pAlAl ey jAmAw SIelAkiwr
hAet rey egl.
13
SIelAkiw edKl ey eyAexP tAr hAet jAmAw
ePel bAIr bAer edQe ebirey egeC. tA es
ic ker iWk krl y GeweC es sVe imTY
kT bleb. 14es tAr bAIr B]tYedr efek bll/
"edK? Iy *ItdAsek ik AmAedr iney WAA
krAr j KAen An heyeC es iBter es
AmAek A*m, krAr ecX keriCl/ ik Aim
ecicey WlAm. 15AmAr ickAer es By epey
pAlAl. ik es tAr jAmAw ePel egeC. 16tArpr
tAr SVAmI TRA eyAexePr minb As pyR es
es jAmAw tAr kAeC ereKidl. 17SVAmIeko es
k Gwnbll. es bll/ ''ey Iy dAsiwek
&uim KAen enC/ es AmAek A*m, krAr ecX
keriCl? 18ik es AmAr kAeC Aset Aim
ickAr ker WlAm. es edQe pAlAl bew ik
tAr jAmAw ePel egl.

eyAexP kArAgAer
eyAexePr minb tAr SIr sb kT Zen *u
hl. 20tA rAjAr z*edr ey kArAgAer rAK ht/
epAwIPr eyAexPek esKAen rAKl. eyAexP esKAen
reln.
21
ik Bu eyAexePr se iCeln. Bu
eyAexePr it dy ker cleln. ikCidn per es
kArAgAerr r(kedr DAenr kAeC itin iy heln.
22
es kArAgAerr smS bIedr BAr eyAexePr hAet
ideln. es ped iDit ey ekAn pdAiDkArI
SVABAibkBAeb y kern/ eyAexP tA kretn.
23
su t rAM eyAexePr DIenr ekAn kAj
kArAiDkArIek t%AbDAn kret ehAt n. w
eyAexP epAwIPerr SI ek tYAKAn kreln
heyiCl kAr Bu tAr se iCeln bM tAek sb
eyAexP iCeln tY rpbAn o sudzRn purx. kAej sPl keriCeln.
7
ikC smy per eyAexePr minebr SIo tAek pC
eyAexP iw SV er bYAKYA kreln
kret Zr krl. kidn es tAek bll/ "AmAr
per PerQe,r B]tY PerQe,r it ikC
se ezo.
8
Ay kAj krl. B]etYr iCl tAr
ik eyAexP tYAKAn ker bll/ ''AmAr minb
jAenn tAr bAIr itiw ibxeyr it Aim ibV S. riwoyAl o @A(Ars pirebznkArI. 2PerQ, DAn
itin KAnkAr sb ikCr dAy dAiy AmAek riwoyAl o @A(Ars pirebznkArIr pr *u
ideyeCn. 9AmAr minb AmAek bAIet Ay heyiCeln. 3tA PerQ, tAedr eyAexePr sAeT k
tAr smAn SAen ereKeCn. Aim kKn tAr SIr kArAgAer rAKeln. epAwIPr/ PerQe,r kArAr(kedr
19

40

Aidpu Sk 40:4-41:13

40

DAn es kArAgAerr dAiy e iCeln. 4 DAn


kArr(k es bIek eyAexePr pircyAR r DIen
rAKeln. es jn elAk ikCsmy es kArAgAer
rl.
5
kidn rAe^ bI SV edKl. :
bI iCl imzerr rAjAr riwoyAl o @A(Ars
pirebznkArI. etYk bI iB iB SV edKl
bM itiw SVer injSV TR iCl. 6perr idn
skAel eyAexP tAedr kAeC igey edKeln ey tAr
>iAS. 7 eyAexP ij|AsA kreln/ ''etAmAedr
t ibx edKAeC ekn
8
elAk iw %r krl/ ''gt rAet Amr SV
edeKiC ik SVer TR buJiC n. es SVer TR
blAr b t buiJey edbAr ek en.
eyAexP tAedr bleln/ ''Vr kjn iyin
ebAeJn o SVer TR blet pAern. tA AmAr
nuerAD/ etAmAedr SVelA bl.

eyAexePr kT men rl nA
tIy idnw iCl PerQe,r jidn. PerQ,
tAr sb dAsedr j eBAejr AeyAjn kreln.
es smey PerQ, riwoy A l o @A(rs
pirebzkek kArAgAr eTek mui) ideln. 21PerQ,
pAnpA^ bAhkek mui) idey punrAy tAek tAr kAej
ineyAg kreln. Ar es pAnpA^ bAhk AbAr
PerQe,r hAet pAnpA^ idet lAgl. 22ik PerQ,
riwoy A lAek P< Ais ideln. eyAexP eymniw
beliCeln esrkm BAeb sb Gwn Gwl. 23ik
es pAnpA^bAhekr eyAexPek sAhAyY krAr kT
men rl n. es eyAexePr ibxy PerQ,ek ikC
bll n/ eyAexePr kT Buel egl.
20

@A(Ars pirebzekr SV
sutrAM @A(Ars pirebzk eyAexPek tAr SV
bll/ ''Aim SVe kw @A(AltA edKlAm. 10es
ltAy itnew zAK iCl. Aim edKlAm zAKilet
Pul hl bM @A(A Pll. 11Aim PerQe,r pAnpA^
DeriClAm/ tA es @A(AelAek es kAep in[e
inlAm. tArpr es pAnpA^ PerQ,ek idlAm.
12
tKn eyAexP bleln/ ''es SVer TR Aim
etAmAy bliC. itniw zAKAr TR itn idn. 13itnidn
ezx hbAr Aeg PerQ, etAmAy (m ker AbAr
etAmAy kAej bhAl krebn. &uim PerQe,r j
Aeg ey kAj kret tA- kreb. 14ik &uim
CA epel AmAy Sr, ekAr. AmAr it dy
ekAr. PerQ,ek AmAr sVe ebAl yAet Aim
kArAgAr eTek ebirey Aset pAir. 15AmAek ejAr
ker AmAr inejr jAygA/ Iyedr edz eTek
iney yAoyA heyeC. kArAgAer TAkAr mt ekAn
Ay Aim kirin.

PerQe,r SV
bCr pr PerQ, kw SV edKeln.
edKeln itin nIl ndIr DAer dAiey reyeCn.
2
SVe ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet
lAgl. grelA iCl hXpuX/ edKeto BAelA. 3rpr
ndI eTek Aro sAtw gr eW es pAer hXpuX
grelAr g eG<ex dAAl. ik o grelA erAgA
iCl/ edKeto suS. 4 es sAtw suS gr sAtwA
hXpuX grelAek eKey ePll. tKn PerQe,r
Gum eBe egl.
5
PerQ, AbAr Zet egeln; AbAr SV edKeln.
bAr edKeln kw gAeC sAtw zIx ebe WeC.
zIxelA puX bM zes Br. 6 tArpr edKeln
Aro sAtw zIx WeC. ik zIxelA puX Ar
pUebr bAtAes Jles egeC. 7 rpr erAg erAgA
sAtw zIx puX sAtw zIxek eKey ePll. PerQe,r
Gum AbAr eBe egl. itin buJeln ey itin SV
edKiCeln. 8perr idn skAel rAet edK SV
elAr
j PerQe,r mn iSr hey Wl. tA itin imzerr
smS yAkr o |AnI elAkedr efek pAWAeln.
PerQ, tAr SV tAedr bleln ik ek tAr TR
blet pArl n.

riwoyA lAr SV
riwoyAlA edKl B] etYr SV w BAl. tKn
es eyAexPek bll/ ''Aimo kw SV edeKiC.
edKlAm AmAr mATAy riwr itnew Jui reyeC.
17
perr Juiet sb rkemr esk KAbAr iCl. es
KAbAr rAjAr j iCl ik pAKIr KAbAr eKet
lAgl.
18
eyAexP bleln/ ''Aim etAmAek SVer TR
bliC. itnew Juir TR itn idn. 19itn idenr
meDY rAj etAmAek kArAgAr eTek mui) edebn.
itin etAmAr izreCd ker kw b<Aezr mATAy
Juiley edebn. Ar pAKIr etAmAr edehr mAMs
KAeb.

B] tYiw eyAexePr kT bll


tKn pAnpA^bAhekr eyAexePr kT men pl.
B]tYiw PerQ,ek bll/ ''AmAr sAeT y GewiCl
t men peC. 10Apin AmAr o riwoyAlAr pr
ereg igeyiCeln bM AmAedr bI keriCeln.
11
tArpr k rAet es o Aim SV edKlAm.
etYkiw SVer AlAd TR iCl. 12AmAedr sAeT
kArAgAer k Iy yubk iCl. es iCl r(Iedr
iDkArI B]tY. Amr tAek AmAedr SV blel
es tAr mAen bel idl. 13Ar es y bll bASeb
tA- Gwl. es beliCl ey Aim mui) epey AbAr
puerAenA kAj iPer pAb Gwlo tA. riwoyAl
sVe beliCl ey es mAr yAeb Gwlo tA?

16

41

41
SV er bYAKYA k ret eyAexePr fAk pl
tA PerQ, eyAexPek efek pAWAel jn
r(I t tAek kArAgAr eTek br ker Anl.
eyAexP dAi kAmAeln/ pirAr jAm preln.
tArpr PerQe,r se edK kret egeln. 15PerQ,
eyAexPek bleln/ ''Aim kw SV edeKiC ik
ek tAr bYAKYA kret pAreC n. Aim ZeniC ey
&uim SV Znel tAr bYAKYA kret pAr.
16
%er eyAexP bleln/ ''Aim pAir n? ik
hyetA PerQe,r j Vr tAr TR bel edebn.
17
tKn PerQ, eyAexPek blet lAgeln/ ''AmAr
edK SeV Aim nIl ndIr DAer dAieyiClAm. 18tKn
ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet Zr
krl. grelA iCl hXpu X/ edKeto sur.
19
tArpr Aim ndI eTek Aro sAtiw gr eW
Aset edKlAm. ik grelA erAg erAg/
edKeto suS. rkm ib gr Aim imzer kKno
ediKin. 20tArpr erAg suS grelA Tem As
hXpuX grelAek eKey ePll. 21ik tAo tAedr
echAr erAg Ar suS rl. edeK men heb n
ey tAr es emAw esAw grelA eKeyeC. tArpr
AmAr Gum eBe egl.
22
"AmAr perr SVe Aim edKlAm kw gAeC
sAtw zIx ebe WeC. zIxelA puX zesr dAnAy
Br. 23tArpr eselAr per sAtw Aro zIx
eW elA. ik elA erAgA Ar pUebr bAtAes
JlsAenA iCl. 24rpr es puX zIxelA puX
zIxelAek eKey ePll.
''AmAr yAkredr Aim SVelA bllAm
bew ik tAr tAr TR blet pArl n. SVelAr
TR ik
14

eyAexP SV er bYAKYA kreln


tKn eyAexP PerQ,ek bleln/ '' SV er
ibxyw k.Vr zI y kret celeCn t
ApnAr kAeC kAz kereCn. 26By SVer k]t
TR k. sAtw BAl gr bM sAtw BAl zIx
sAtw BAl bCrek ebAJAeC. 27Ar sAtw erAg
gr/ sAtw puX zIx ebAJAy sAtw iB$e(r bCr.
sAtw BAl bCerr pr iB$e(r sAt bCr Aseb.
28
zI y Gwet celeC Vr tA- ApnAek
ediKeyeCn. ey BAeb Aim bllAm Vr esBAeb
sb GwAebn. 29sAt bCr imzer cr zs p
heb. 30ik tArpr Aseb iB$e(r sAtw bCr.
imzerr elAekr Buel yAeb tIet kt zs n
ht. iB$e( edz nX heb. 31elAekr Buel yAeb
zesr Acy$Y blet ik ebAJAy.
32
''PerQ,/ Apin kiw ibxy iney iw SV
edeKeCn. kAr, Vr ey sitY t GwAet celeCn
t ApnAek edKAet cAeln. Ar itin zI t
25

Aidpu Sk 41:14-49

GwAebn? 33tA PerQ,/ ApnAr ic kjn subiu


o |AnbAn elAk K<uej tAek imzr edezr j
inyu) kr. 34tArpr Apin elAkedr ineyAg
krn eyn tAr KA sMh ker. sAtiw BAl bCerr
etYkiw elAk tAedr p zesr k pmAMz
es elAekedr idk. 35BAeb elAekr sAtiw
BAl bCer cr KA sMh ker eyAjn n p
pyR zher zher sMh ker rAKeb. BAeb PerQ,/
ApnAr DIen KA Aseb. 36tArpr iB$e(r
sAt bCer imzr edezr j KA TAkeb. Ar
iBRe( imzr DbMs hey yAeb n.
37
pirknA PerQe,r mnput> hl Ar tAr
AiDkAirkrAo emen inl. 38tArpr PerQ, tAedr
bleln/ '' kAj krAr je men hy n Amr
eyAexePr eTek Ar BAl kAek pAb? Verr
A tAr se reyeC Ar es j es |AnbAn?
39
tA PerQ, eyAexPek bleln/ "Vr etAmAek
smS yKn jAineyeCn tKn etAmAr mt |AnI
Ar ek het pAer 40Aim etAmAek AmAr inyenr
j inyu) krlAm/ smS elAk etAmAr Aedz
pAln kreb. (mtAr idk eTek ekbl Aim etAmAr
ecey b TAkb.
41
PerQ, eyAexPek ibezx nuAenr mADYem
rAjYpAl kreln. PerQ, eyAexPek bleln/ ''Aim
etAmAek sm imzerr rAjYpAl iheseb inyu)
krlAm.
42
tArpr PerQ, tAr AMiw Kuel eyAexePr hAet
pirey ideln. es AMiwet rAjkIy CAp iCl.
PerQ, tAek imih kApRAesr epAzAk ideln bM
tAr glAy esAnAr hAr pirey ideln. 43PerQ,
eyAexPek itIy reT cet ideln. r(kr
eyAexePr reTr Aeg Aeg eyet eyet elAekedr
blet TAkl/ ''eyAexePr sAmen hAw gAeA.
BAeb eyAexP sm imzerr rAjYpAl heln.
44
PerQ, tAek bleln/ ''Aim rAj PerQ,/ sutrAM
Aim y cA tA krb ik imzerr Ar ek
etAmAr A|A CA hAt TbA p &ulet pAreb
n.
45
PerQ, eyAexePr Ar k nAm sAPnpAenh
rAKeln. PerQ, eyAexPek Asn nAem k kAr
se ibeyo ideln. es iCl on nAmk zher yAjk
epAwIPerr k. BAeb eyAexP smS imzr
edezr rAjYpAl heln.
46
eyAexePr 30 bCr byes itin imzr edezr
rAjAr esb kret Zr kreln. itin smS imzr
edz Gr
u eln. 47sAt bCr imzer Kub BAl zs p
hl. 48Ar sAt bCr Der eyAexP imzer KAbAr
sy kreln. etYk zher zher eyAexP es
zherr AezpAezr e(et y jAt tAr eTek
sMh kretn. 49eyAexP smue@r bAilr mt t

Aidpu Sk 41:50-42:21

42

zs sMh kreln ey t mAp egl n kAr, t


mAp sb iCl n.
50
eyAexePr SI Asn iCeln on zherr
yAjekr k. iB$e(r Tm bCr AsAr Aeg
eyAexP bM Asnetr iw pu^ hl. 51Tm pue^r
nAm rAK hl mn>iz. eyAexP nAm ideln kAr,
itin bleln/ ''Vr AmAr smS kX o AmAr
bAIr smS ic Buel eyet ideln. 52eyAexP
itIy pue^r nAm rAKelm Piym. eyAexP
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ "AmAr mhAkeXr
meDYo Vr AmAek PlbAn kereCn.
iBe$ (r smy l
sAt bCr elAekr KAer j cr
zs epl.
tArpr es bCrelA ezx hl. 54bAr iB$e(r
sAtw bCr Zr hl iWk eymniw eyAexP beliCeln.
es elr ekAn edez ekATAo ekAn KA zs
jAelA n. ik imzerr elAekedr j yeTX
KA iCl? kAr, eyAexP zs jm ker ereKiCeln.
55
iB$e(r smy Zr hel elAekr KAer j
PerQe,r kAeC es kAAkAiw krl. PerQ,
imzrIyedr bleln/ ''yAo eyAexPek igey ije|s
kr ik kret heb.
56
sb jAygAy iBR( edK idel eyAexP dAm
eTek elAekedr zs ib*I kret Zr kreln.
iB$( imzero ByAbh rp inl. 57sb^
R es iB$(
bl hl/ Pel imzerr AezpAezr edz eTeko
elAekr zs iknet elA.
53

SV sitY helA
knAn edezo blBAeb iB$( hl. yAekAb
jAnet pArl ey imzr edez zs reyeC.
tA yAekAb tAr pu^edr bll/ ''Amr ikC n
ker ekn KAen bes reyiC 2ZnlAm imzr edez
zs ib*I heC. cl esKAen igey Amr zs ikin.
tAhel Amr b<Acb. mrb n?
3
tA eyAexePr dz BA imzer zs iknet
egeln. 4 yAekAb ik ibAmInek pAWAeln n.
:ekbl ibAmIn eyAexePr sehAdr BA iCeln.
yAekAb By epeln pAeC ibAmIenr KArAp ikC
Gew.
5
knAeno iB$( ByAbh rp inl Pel knAn
edezr b elAk imzer zs iknet egl. tAedr
meDY SAeyelr sAnrAo iCeln.
6
es smy eyAexP imzr edezr rAjYpAl iCeln.
Ar ey sb elAk imzer zs iknet Ast tAedr
pr eyAexP njr rAKetn. tA eyAexePr
BAeyrAo tAr kAeC es ehw hey ,Am krl.
7
eyAexP tAr BAeyedr edeK icnet pAreln/ ik
mn BAn kreln eyn tAedr ecenn n. itin

42

tAedr se kk$zBAeb kT bleln. itin bleln/


''etAmr ekATA eTek esC
BAeyr %r idl/ ''Amr knAn edz eTek
KAen KA iknet esiC.
8
eyAexP jAnetn ey elAekrA tAr BA
ik tAr eyAexPek icnl n. 9Ar BAeyedr
iney eyAexP ey SVil edeKiCeln t tAr men
pe egl.
eyAexP tAr BAeye dr c r bel AKY ideln
eyAexP tAr BAedr bleln/ ''etAmr KAen
zs iknet Asin? etAmr cr. etAmr
AmAedr bRl jAygelA jAnet esC.
10
ik tAr BAeyr bll/ ''t ny mhAzy?
Amr ApnAr dAs. AmrA ekbl KA iknet
esiC. 11Amr BAeyr k iptAr sAn. Amr
selAk/ Amr ekbl KA iknet esiC.
12
tKn eyAexP tAedr bleln/ ''t ny/ ik
etAmr AmAedr ekATAy bl
R t tA edKet esC.
13
Ar BAeyr bll/ ''n? Amr sbA BA
BA. AmAedr pirbAer Amr bAerA BA. AmAedr
skelr ipt kjn. eCAw BA Kno AmAedr
iptAr kAeC reyeC. BAiw b bCr Aeg mAr
egeC. Amr ApnAr dAs/ knAn edz eTek esiC.
14
ik eyAexP tAedr bll/ ''n? Aim edKiC
AmAr kTA iWk. etAmr cr bew. 15ik
etAmr ey stY blC t Aim etAmAedr mA,
kret edb. PerQe,r nAem idibY idey bliC/ ey
pyR n etAmAedr eCAw BA KAen Aes Aim
etAmAedr eyet edb n.
16
Aim etAmAedr kjnek eyet edb ey eCw
BAek AmAr kAeC iney Aseb/ es smey etAmr
kArAgAer TAkeb. Amr edKb ey etAmAedr kT
sitY ikn/ yido AmAr ibAV s ey etAmr c r.
17
tArpr eyAexP tAedr itnidenr j kArAgAer
rAKeln.
izimeyA nek bkrep rAK hl
itn idn per eyAexP tAedr bleln/ ''Aim
Vrek By kir? kAj krel etAmr b<Aceb.
19
etAmr yid sitY selAk ho teb etAmAedr
k BA KAen kArAgAer TAkuk. r zs
bhn ker Apnjenr kAeC iney eyet pAer. 20ik
etAmr b eCAw BAek KAen AmAr kAeC
iney Aseb. tAhel Aim jAnb ey etAmr stY
blC bM etAmr Ae, b<Aceb.
BAeyr et sit jAnAl. 21tAr ek
prek bll/ ''AmrA eyAexePr it ey Ay
kAj keriClAm tAr j zAiS pAiC. Amr
tAr kX edeKo tAr Ae,r j ibnit Znet
18

Aidpu Sk 42:22-43:9

43
SVIkAr keriClAm/ Ar Kn tA Amr
smsAy peiC.
22
tKn reb, tAedr bll/ ''Aim etAmAedr
beliClAm eCelwAr it ekAn Ay ekAr n.
ik etAmr AmAr kT Znet cAo in. tA Kn
tAr m]&uYr j Amr zAiS pAiC.
23
eyAexP BAeyedr se kT blAr j
nubAdk bYbhAr kriCeln. tA BAeyr buJl n
ey eyAexP tAedr BAx bJu et pAreCn. ik eyAexP
y ZniCeln tAr sb ikC bJu eln. tAedr kTAbAt$A
eyAexPek >iKt krl. 24tA eyAexP tAedr eTek
dUer igey k<Adeln. ikC(, per eyAexP AbAr
tAedr kAeC iPer eln. itin izimeyAnek Der
tAedr sAmen b<ADeln. 25eyAexP tAr B]tYedr
bleln eyn tAedr bSelA zesY Ber edy.
BAeyr zesr j eyAexPek wAk idl. ik
eyAexP es wAk n iney tAedr bSAet ePrt
rAKeln. tArpr itin tAedr pT yA^Ar j
eyAjnIy ijinxilo ideln.
26
tA BAeyr gADAr ipeW zs cAipey ron
hl. 27es rAe^ BAeyr rAt kAwAenAr j k
jAygAy es TAml. k BA gADAr KAbAr zs
ebr krAr j bS Kulet bSAy tAr wAk edKet
epl. 28es BAedr bll/ ''edK/ zs iknet
ey wAk ideyiClAm t ePrt eseC. ek bSAy
wAk ePrt ereKeC? et BAeyr Kub By epey
egl. tAr ek ek bll/ ''Vr AmAedr it
ik kereCn
BAeyr yAekAbek GwnAr ibbr, idl
BAeyr tAedr knAn edez ipt yAekAebr
kAeC iPer egl. y GeweC tAr sb ikC tAr
yAekAbek bll. 30tAr bll/ ''es edezr rAjYpAl
AmAedr se kkRzBAeb kT bleln. itin BAbeln
Amr c r? 31ik Amr tAek bllAm ey Amr
c r n/ Amr s elAk. 32AmrA tAek AmAedr
iptAr kT bM eCAw ey BA knAn edez iptAr
se bAIet reyeCtAr kTA bM k BA ey
mArA egeC tAr kTAo bllAm.
33
''tKn es edezr rAjYpAl AmAedr kT
bleln/ 'etAmr ey selAk tAr mA, edbAr
kw pT reyeC AmAr KAen etAmAedr k
BAek ereK yAo. etAmAedr zs etAmAedr
pirbAerr kAeC iney yAo. 34tArpr etAmAedr eCAw
BAek AmAr kAeC iney esA. tAhel Aim buJb
etAmr selAk/ Tb etAmr c r hey AmAedr
DbMs kret esC ikn. etAmr yid sitY blC
mA, hy teb Aim etAmAedr BAek ePrt edb
Ar etAmr AbAr SVCe edz eTek zs
iknet pAreb.
29

35

tArpr BAeyr tAedr bS eTek zs ebr


kret Zr krelA. Ar etYk BA inejr inejr
bSAy inejr inejr wAk K<uej epeln. BAeyr
o tAedr iptA es wAk edeK BIt hl.
36
yAekAb tAedr bleln/ ''etAmr ik cAo Aim
AmAr sb sAnedr hArA eyAexP cel egeC.
izimeyAno en. Ar Kn etAmr ibAmIneko
iney eyet esC.
37
ik reb, tAr iptAek bll/ ''iptA/ yid
Aim ibAmInek etAmAr kAeC iPirey n Ain
teb &uim AmAr sAnek htY ekAr.
38
ik yAekAb bleln/ ''Aim ibAmInek
etAmAedr se eyet edb n. tAr BA m]t Ar
AmAr SI rAehelr pu^edr meDY es bizX. imzer
yAbAr peT tAr yid ikC hy teb t AmAek emer
ePleb. thel >eK etAmr AmAek/ b]
mAnuxek emer ePleb.
ibAmIenr imzer yAoyA r j yAekAebr sit
iB$e(r smyw es edezr pe( KArAp
hl. 2imzr eTek An sb zs elAekr
eKey ezx ker ePll. yKn essb zs ezx hl/
yAekAb tAr iw pu^ek bll/ ''imzer igey KAbAr
j Aro zs iken AenA.
3
ik iyhd yAekAbek bll/ ''ik es edezr
rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey beleCn/
'etAmr etAmAedr BAek iney n el Aim
etAmAedr se kT blb n. 4 Apin ibAmInek
AmAedr se pAWAel Amr AbAr zs iknet
eyet pAir. 5 ik ibAmInek n pAWAel Amr
yAb n. es rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey
beleC tAek n iney As cleb n.
6
SAeyl bleln/ ''ekn etAmr tAek blel
ey etAmAedr Aerk BA reyeC ekn etAmr AmAr
rkm ibpd en idel.
7
BAeyr %er bll/ ''elAkiw enk
ij|AsA kriCeln. itin AmAedr o AmAedr
pirbAr sVe sbikC jAnet cAiCeln. itin o
ij|AsA kreln/ 'etAmAedr ipt ik Kno jIibt
AeCn etAmAedr bAIet ik Ar ekAn BA reyeC
Amr ekbl tAr er %r ideyiC. Amr
jAntAm n ey itin eCAw BAek iney Aset
blebn.
8
tKn iyhd tAr ipt SAeylek bll/
''ibAmInek AmAr se eyet idn. Aim tAr y
enb. AmAedr imzer eyet heb/ n egel Amr
sbA mAr yAb/ mnik AmAedr sAnrAo mreb.
9
Aim initBAeb tAr inrAp%Ar idek njr rAKb.
Aim tAr dAiy enb. Aim yid tAek ePrt n
Ain teb icrkAl etAmAr kAeC prADI TAkb.

43

Aidpu Sk 43:10-44:2
10

44

AmAedr yid Aeg eyet idet teb Amr


itIybAr KAbAr iney Aset pArtAm.
11
tKn tAedr ipt SAeyl bleln/ '' yid
sitY hy teb ibAmInek etAmAedr se nAo.
ik rAjYpAelr j ikC phAr iney eyo. es
smS ijinx y Amr AmAedr edez sMh keriC
t iney yAo. tAr j mDu/ epS/ bAdAm/ DuenA
AWA/ bM sug@bY sb iney yAo. 12bAr
etAmAedr se i, wAk ino. gtbAr dAm emwAbAr
pr ey wAk etAmAedr kAeC ePrt esiCl t
se nAo. het pAer rAjYpAelr Bul heyiCl.
13
ibAmInek iney tAr kAeC yAo. 14AmAr ATRn
etAmr yKn rAjYpAelr sAmen dAAeb tKn eyn
sbRzi)mAn Vr etAmAedr sAhAyY kern. ATRn
kir es eyn ibAmIn o izimeyAnek inrAped iPer
Aset edy. yid t n hy teb Aim pu^ hArAenAr
ezAek AbAr muxe pb.
15
tA BAey r rAjYpAlek edbAr j
phArelA inl Ar se Aeg y ineyiCl tAr
i, wAkAo inl. bAr ibAmIno tAr BAeyedr
sAeT imzer egl.

iney egl. es tAedr jl idel tAr p Duey inl.


tArpr es tAedr gADAedr KAbAr eKet idl.
25
BAeyr Znet epl ey tAr eyAexePr se
KAeb. tA tAr pur pyR tAedr phAr sAjAl.
26
eyAexP bAI iPrel BAeyr tAedr se
ker An phAr tAek idl. tArpr tAr hAw
ege tAek ,Am krl.
27
eyAexP tAr ekmn AeC ije|s kreln.
tArpr bleln/ ''etAmAedr b] ipt yAr sVe
AmAek beliCel itin ekmn AeCn itin ik Kno
jIibt AeCn
28
BAeyr %r idl/ ''< mhAzy/ AmAedr
iptA Kno jIibt AeCn. tArpr tAr AbAr
eyAexePr sAmen hAw ege tAek ,Am krl.
eyAexP tAr BA ibAmInek edKeln
tKn eyAexP ibAmInek edKet epeln.
:ibAmIn o eyAexP iCeln k mAeyr sAn.
eyAexP bleln/ '' ik etAmAedr eCAw BA yAr
sVe etAmr AmAy beliCel tArpr eyAexP
ibAmInek bleln/ ''bs/ Vr etAmAy AzIbRAd
krn?
30
es smy eyAexP Gr eTek edQe ebirey
egeln. eyAexP tAr BA ibAmInek ey BAlbAesn
t kAz kret cAeln. tAr kAA epl/ ik
itin cAeln n ey tAr BAeyr tAek k<Adet
edKuk. tA eyAexP edQe tAr Ger igey k<Adet
lAgeln. 31tArpr eyAexP tAr muK Duey bAer
ebirey eln. inejek sAmel iney itin bleln/
''Kn KAbAr smy heyeC.
32
B]etYr eyAexePr j kw ewibel bYbS
krl. ewibel tAr BAedr bsAr bYbS hl.
CA imzrIyedr j AlAd Aerkw ewibel
bYbS kr hl. imzrIyrA men men ibVAs krt
ey Iyedr se bes tAedr KAoyAw ict kAj
ny. 33eyAexePr BAeyr tAr sAmenr ewibel
bsl. BAeyr eCAw eTek bjn prpr besiCl.
ik GwiCl tA eBeb BAeyr ibSey ek perr
idek cAl. 34B] etYr eyAexePr ewibl eTek KAbAr
en tAedr idiCl. teb B]etYr ibAmInek
edr cAet p<Ac, ebzI KAbAr idl. BAeyr
eyAexePr se eKl/ pAn krl ey pyR n tAr
Ay m% hey egl.
29

BAeye dr eyAexePr bAIet inm,


jAnAn hl
16
imzer eyAexP ibAmInek tAr BAeyedr se
edKet epey B]tYedr bleln/ '' elAkedr AmAr
bAI iney s. pZ emer rAA kr. elAekr
Aj puer AmAr se KAeb. 17B]tYiw kT mt
kAj krl. es elAkedr eyAexePr bAIr iBtr
iney l.
18
eyAexePr bAI yAbAr smy BAeyr By epey
egl. tAr bll/ ''gtbAr ey wAk AmAedr bSAy
ePr edoy heyiCl tAr j ebADhy AmAedr
KAen An heC. ibxyiwek AmAedr ibre
mA, iheseb bYbhAr ker tAr AmAedr gAD eke
iney AmAedr dAs ker rAKeb.
19
tA BAeyr eyAexePr bAIr DAn B]etYr
kAeC egl. 20tAr bll/ ''sitY bliC gtbAr Amr
zs iknet esiClAm.
21-22
bAI ePrAr peT Amr bS Kuel etYk
bSAy AmAedr wAk K<uej eplAm. Amr jAin n
wAkA esKAen ik ker elA. ik Amr es wAk
ePr edbAr j iney esiC. Ar bAerr zs
eknAr jo wAk eniC.
23
ik es B]tY bll/ ''By epo n/ AmAy
eyAexP P< Ad pAteln
ibVAs kr. etAmAedr Vr/ etAmAedr iptAr Vr
tArpr eyAexP tAr B]tYedr k Aedz
incy phAr ihsAeb es wAk etAmAedr bSAy
idey bleln/ ''oedr etYekr bS bbAr
ePr ideyeCn. AmAr men AeC etAmr gtbAr
(mt nusAer zs Bit$ ker dAo. Ar etYekr
zesr j dAm ideyiCel.
tArpr es B]tYiw izimeyAnek kArAgAr eTek wAkAo tAedr zesr se ereK dAo. 2 AmAr eCAw
ebr ker Anl. 24B]tYiw tAedr eyAexePr bAI BAeyr bSAy tAr wAkAw erK bM tAr se

44

Aidpu Sk 44:3-34

45
AmAr ibezx repAr epyAlAwo rAK. B]etYr
eyAexePr kT mt kAj krl.
3
perr idn eBArebl BAeyedr gADAy ker edez
ePrAr j ibedy kr hl. 4tAr zhr eCe eberAel
eyAexP tAr B]tYek bleln/ ''yAo/ oedr ipC
nAo. oedr TAimey bl/ 'Amr etAmAedr it ik
BAl bYbhAr kir in teb etAmr ekn AmAedr
se KArAp bYbhAr krel ekn etAmr AmAr
minebr repAr epyAlA cir krel 5 AmAr minb
es epyAlA eTek pAn kern bM g,nAr jo
bYbhAr kern. etAmr y kerC t Ay kAj.
6
B]tYiw es mt kAj krl. es esKAen ep<QeC
BAeyedr TAmAelA. eyAexP y blet beliCeln/
B]tYiw es mt kT bll.
7
ik BAeyr B]tYiwek bll/ "rAjYpAl ekn
rkm kT bleCn Amr esrkm ekAn kAj
kret pAir n? 8 Amr AmAedr bSAy ey wAk
Aegr bAr epeyiClAm t iPirey eniClAm.
tAhel iny Amr etAmAr minebr bAI eTek
esAn ik rp ikC cir kret pAir n. 9&uim yid
es repAr epyAlA AmAedr kAro bSAy K<uej
pAo teb tAr m]&uY ehAk. &uim tAek tAhel htY
kret pAerA bM ese(e^ AmrAo etAmAr dAs
hb.
10
B]tYiw bll/ ''Amr etAmAedr kT mt
kAj krb. ik Aim es jnek htY krb n.
Aim repAr epyAlA K<uej epel es jn AmAr
dAs heb/ er cel eyet pAer.
ibAmIn P< Aed Dr pl
tKn etYk BA tAAtAi mAiwet inejedr
bS Kuel ePll. 12B]tYiw bSAil edKet lAgl.
ejY eTek Zr ker kiner bS K<uej edKel
ibAmIenr bSy es epyAlA K<uej pAoyA egl.
13
BAeyr et tY >iKt hl. tAr tAedr
ezAk kAz kret jAm iCe ePll. inejedr
bS AbAr gADAy cAipey zher iPer cll.
14
iyhd tAr BAeyedr iney eyAexePr bAI
egl. eyAexP tKno bAIet iCeln. BAeyr tAr
sAmen mAiwet pe tAek ,Am krl. 15eyAexP
tAedr bleln/ "etAmr ekn kAj kerC. etAmr
ik jAnet n ey Aim g,n kret pAir. kAej
AmAr eTek BAelA ek en.
16
iyhd bll/ ''mhAzy/ AmAedr blbAr ikC
en? bYAKY krAro pT en. Amr ey ined$Ax t
mA, krAro pT en. ekAn Ay kAejr
j Vr AmAedr ibcAer edAxI kereCn. esj
Amr sb mnik/ ibAmIno/ ApnAr dAs hb.
17
ik eyAexP bleln/ ''Aim etAmAedr sbAek
dAs krb n? ekbl ey epyAlA cir kereC es
11

AmAr dAs heb. bAkI etAmr etAmAedr iptAr


kAeC zAiet iPer yAo.
iyhd ibAmIenr j imnit kreln
tKn iyhd eyAexePr kAeC igey bleln/
''mhAzy/ dy ker AmAek sb kT pirAr ker
ApnAek blet idn. dy ker AmAr it rAg
krebn n. Aim jAin Apin PerQe,r smn.
19
Amr Aeg yKn KAen esiClAm tKn Apin
ije|s keriCeln/ 'etAmAedr kjn ipt Ar
BA AeC ik 20Amr ApnAek %r ideyiClAm/
'AmAedr k ipt AeCn/ itin b]. AmAedr
k eCAw BA reyeC. AmAedr iptA tAek BAlbAesn
kAr, es tAr b] byesr sAn. Ar es eCAw
BAeyr inejr k BA mAr egeC. tA tAr mAeyr
pu^edr meDY kmA^ es eb<ec AeC bM tAr
iptA tAek Kub BAlbAesn. 21tArpr Apin bleln/
'teb es BAek AmAr kAeC iney s. Aim
tAek edKet cA. 22Ar Amr ApnAek bllAm/
'es eCAw BA iptAek eCe Aset pAer n. Ar
iptA tAek hArAel ezAeket mArA yAebn. 23ik
Apin AmAedr bleln/ 'etAmAedr b es
BAek Anet heb n&ub Aim zs ib*I krb
n. 24tA Amr iPer igey Apin y beliCeln
t AmAedr iptAek jAnAlAm.
25
''per AmAedr iptA bleln/ 'yAo/ igey Aro
ikC zs iken AenA. 26Ar Amr iptAek bllAm/
'Amr eCAw BAek n iney eyet pAir n. rAjYpAl
beleCn eCAw BAek n edKel itin AmAedr kAeC
zs ib*I krebn n. 27tKn AmAedr iptA bleln/
'etAmr jAn AmAr SI rAehelr iw sAn hy.
28
tAedr kjnek Aim eyet idel bj tAek
emer ePll. es eTek Ar kKno tAek ediKin.
29
etAmr yid jneko AmAr kAC eTek iney
yAo Ar tAr yid ikC Gew tAhel Aim ezAek
mAr yAb.
30
Kn eBeb edKun eCAw BAek iney bAI n
iPrel ik Gweb eCAw BA iptAr Ae,r j
tY r pU,R? 31eCAw BAek AmAedr se n
edKel AmAedr iptA mArA yAebn Ar edAxw
heb AmAedr? tAhel Amr AmAedr b
] iptAek
>eKr kAre emer ePlb.
32
'' eCAw BAeyr dAiy Aim ineyiClAm.
Aim iptAek beliClAm/ 'Aim yid tAek etAmAr
kAeC iPirey n Ain teb sArAjIbn Aim prADI
hey TAkb. 33tA Kn AmAr iB(/ dy
ker eCAw BAek tAr BAeyedr se iPret idn.
Ar Aim KAen ApnAr dAs hey TAik. 34 eCAw
BA n iPrel Aim iptAek muK edKAet pArebA
n. eBeb By pAiC AmAr iptAr ik heb.
18

Aidpu Sk 45:1-28

46

eyAexP inejr pircy ideln


eyAexP Ar inejek sAmel rAKet pAreln
n. itin esKAen piSt smS elAekr
sAmen ek<ed Weln bM bleln/ ''sbAek cel
eyet belA. tA sb elAk cel egl. ekbl
eyAexePr BAeyr eyAexePr se rl. tKn
eyAexP inejr pircy ideln. 2 eyAexP Kub cSV er
k<AdiCeln/ Ar PerQe,r bAIr smS imzrIyr
t Znet epl. 3 eyAexP tAr BAedr bleln/
''Aim etAmAedr BA eyAexP. AmAr iptA BAl
AeCn etA ik BAeyr ekAn %r idl n
kAr, tAr htbui heln bMBy epeln.
4
tA eyAexP AbAr tAr BAedr bleln/
''KAen AmAr kAeC s. dy ker KAen s.
tA BAeyr eyAexePr kAeC egl. eyAexP tAedr
bll/ ''Aim etAmAedr BA eyAexP. Aim es/
yAek etAmr dAs ihsAeb imzerr j ibi*
keriCel. 5Kn ic ekAr n. etAmr y keriCel
tAr j rAgo ekAr n. Verr pirkn nusAer
Aim KAen esiC. Aim etAmAedr A b<AcAet
KAen esiC. 6iB$e(r ekbl ewA bCr ekeweC.
Kno Aro p<Ac bCr ekAn cAx heb n/ Pslo
Pleb n. 7 sutrAM Vr AmAek etAmAedr Aeg
KAen pAiWeye Cn yAet Aim etAmAedr elAkjnedr
edez en bA<cAet pAir. 8 AmAek ey KAen
pAWAenA heyeC tAet etAmAedr edAx en. iCl
Verr pirkn. Vr AmAek PerQe,r iptAr
SAen biseyeCn. Aim tAr smS bAIr smS imzr
edezr rAjYpAl heyiC.

45

S Aeyl
imzer Amit
heln
eyAexP bll/ ''etAmr tAAtAi AmAr iptAr
kAeC yAo. tAek bl tAr pu^ eyAexP bAt$
pAiWeyeC.
Vr AmAek imzerr rAjYpAlkereCn. tA
KAen AmAr kAeC cel Asun. edrI krebn
n. Kn cel Asu n . 10Apin AmAr
kACAkAiC egAzn edez TAket pAern.
Apin/ ApnAr s A nr/ ApnAr
nAitnAtinr bM ApnAr smS pZedro
iney Asun. 11iB$e(rperr p<Ac bCr Aim
ApnAr y enb. Pel Apin bM ApnAr
pirbAerr y AeC tAr ikC hAirey yAeb
n.
12
eyAexP tAr BAedr bll/ ''Aim ey sitY
sitY eyAexP t etAmr ecAeK edKC. Kn AmAr
BA ibAmIno jAen ey Aim etAmAedr BA/
etAmAedr se kT bliC. 13Aim imzr edez ey
sAn j$n keriC es sV e iptAek ebAl. KAen
etAmr y y edKC es sVe tAek ebAl. bAr
9

oW/ yt tAAtAi sb AmAr iptAek KAen


iney s. 14rpr eyAexP ibAmInek beu k jiey
Der jen k<det lAgeln. 15eyAexP A
BAedro cmu eKey k<Adeln. rpr BAeyr tAr
se kT blet Zr krl.
16
PerQ,o jAnet pAreln ey eyAexePr BAr
tAr kAeC eseC. Kbr PerQe,r sAr Ger
Ciey pel PerQ, o tAr dAesr tY sX
heln. 17PerQ, eyAexPek bleln/''etAmAr BAedr
bl tAedr ey pirmA, zesr eyAjn t iney
eyn knAn edez yAy. 18Aro bl eyn tAr tAedr
ipt bM tAedr pirbAerr sbAek iney AmAr
kAeC KAen iPer Aes. Aim etAmAedr bAs
krAr j imzer sb cAet BAl jim edb. Ar
etAmAr pirbAr KAnkAr sb ecey BAl KAbAr eKet
pAeb.
19
tArpr PerQ, bleln/ ''AmAedr mAlbAhI
gAIelAr meDY eyelA BAelA tAr ikC etAmAr
BAedr dAo. tAedr belA eyn/ tAr knAn edez
igey tAedr iptA bM inejr inejr SI o pu^
kA iney gAI ker iPer Aes. 20esKAn eTek
tAedr smS spi% iney AsAr bYApAer tAr eyn
ic n ker/ kAr, imzerr smS %m ijinx
tAedr.
21
S Aeyelr sAnr tA kreln. PerQ, eymn
Aedz keriCeln es metA eyAexP tAedr BAelA
ikC mAlbAhI gAI ideln Ar yA^Ar j yeTX
KAbAro ideln. 22eyAexP tAr etYk BAek sur
jAmA ejAAo ideln. ik eyAexP ibAmInek
ideln p<Ac ejAA jAm Ar 300 erQpY mu@.
23
eyAexP tAr iptAr jo phAr pAWAeln. itin
dzw gADAr ipeW bS Ber imzerr b %m ijinx
pAWAeln. Ar tAr iptAr ePrbAr peT yA^Ar j
Aro dziw SI gADAr ipeW ker zs/ riw bM
A KAbAr pAWAeln. 24tArpr eyAexP tAr
BAedr ibdAy ideln. Ar tAr yKn peT yAeC
eyAexP tAedr bleln/ ''esAj bAI yAo. peT
Jg ekAr n.
25
tA tArA imzr edz eCe tAedr iptAr kAeC
knAn edez igey ep<QCAl. 26BAeyr bll/ ''iptA
eyAexP Ken jIibt? Ar itin smS imzerr
inyu) rAjYpAl. tAedr iptA Zen htbui
hey reln; Tem etA tAr ibVAs hl n. 27ik
tArpr tAr eyAexP y beliCeln t bll. Ar
eyAexP tAek imzr edez iney yAbAr j ey mAlbAhI
gAIelA pAiWeyiCeln t yKn yAekAb edKeln/
tKn itin Ane e%ijt hey Weln. 28SAeyl
bleln/ ''bAr Aim etAmAedr kT ibVAs kriC.
AmAr pu^ eyAexP Kno eb<ec AeC? Ah/ m]&uYr
Aeg Aim tAek edKet pAb?

Aidpu Sk 46:1-32

47
rV S Aeyl
ek AAV s ideln
SAeyl imzr edezr ee yA^ Zr
kreln. Tem itin ebra-ezbAet egeln.
esKAen SAeyl tAr ipt sahAekr Verr
pAsn kreln bM bil ideln. 2 rAe^ Vr SVe
yAekAebr se kT bleln. Vr bleln/ ''yAekAb/
yAekAb.
SAeyl %r ideln/ '' ey Aim.
3
tKn Vr bleln/ ''Aim Vr/ etAmAr iptAr
Vr. imzer eyet By ekAr n. imzer Aim
etAmAek k mhjAitet pir,t krb. 4Aim
etAmAr se imzer yAb Ar etAmAek esKAn eTek
iPirey Anb. &uim imzer mAr yAeb ik eyAexP
etAmAr se TAkeb. &uim mAr egel eyAexP tAr
inejr hAt idey etAmAr ecAK buijey edeb.

46

S Aeyl
imzer egeln
tArpr yAekAb ebra-ezb eCe imzerr idek
yA^ kreln. SAeyelr pue^r inejedr ipt
yAekAbek bM etYek inejr pu^ kA o SIedr
iney imzer cleln. PerQ, ey mAlbAhI gAIelA
pAiWeyiCeln eselA ker tAr egeln. 6 tAr
tAedr pZpAl bM knAn edez tAedr y y iCl
sb iney cleln. sutrAM SAeyl imzer tAr smS
sAn bM tAedr pirbAr iney egeln. 7 tAr se
iCl tAr pue^r bM nAitr/ tAr kAr bM
nAtinr. sutrAM tAr smS pirbAr tAr sAeT imzer
egeln.
5

yAekAebr pirbAr
SAeyelr pue^r bM tAr bMzDerrA yAr
tAr se imzer igeyiCeln tAedr nAmil
reb, iCeln ejY pu^. 9 rebe,r pue^r iCeln
henAk/ plalu/ ihexA, o kimR.
10
izimeyAenr pue^r iCeln iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr CA ezQl. :ezQelr m iCeln
kjn knAnIy SIelAk.
11
elbIr pue^rA iCeln egezRAn/ khA o mrAir.
12
iyhdAr pue^r iCeln r/ onn/ ezl/ eprs
o esrh. :r o onn knAn edez mAr igeyiCl.
epresr pue^r heln ihexA, o hAmUl.
13
xAKerr pue^r iCeln etAly/ pUy/ eyAb o
izeA,. 14sbUlUenr pue^r iCeln esrd/ elAn o
yhell.
15
reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr o sbl
U n
U
nAr iCeln yAekAb o ely A r s A ng,.
pnarAem elyAr sAnr jeiCl. tAr
dI, nAem kiw kAo iCl. tAr pirbAer emAw
sds sMKY iCl 33 jn. 16gAedr pue^r iCeln
isiPeyAn/ hig/ zUnI/ xaebAn/ ir/ erAdI o erlI.
8

17

Aezerr pue^r iCeln iy/ iyzab/ iyzaib/


biry bM tAedr ebAn esrh. bireyr pue^r TRA
ehbr o mIeylo iCeln. 18yAekAebr pue^r
iCelntAr SIr dAsI isAr. :isA es dAsI yAek
lAbn tAr k elyAr sAeT ideyiCeln. tAr
pirbAerr emAw sds iCeln 16 jn.
19
ibAmIno yAekAebr se iCeln. ibAmIn
iCeln yAekAb o rAehelr pu^. :eyAexPo rAehelr
pu^. ik eyAexP itmeDY imzer iCeln.
20
imzer eyAexePr pu^ hy. tAedr nAm mn>iz
o Piym. :eyAexePr SIr nAm iCl Asn. itin
iCeln on zherr yAjk epAwIPr r kA.
21
ibAmIenr pue^r hl ebl/ ebKr/ saebl/
egr/ nAmn/ hI/ erAz/ mupapIm/ papIm o d$.
22
r iCeln yAekAb o tAr SI rAehelr sAn.
pirbAerr emAw sds sMKY 14 jn.
23
dAenr pu^ iCeln hzIm.
24
nAilr pu^ iCeln yhiseyl/ gUin/ eysr o
izem.
25
r iCeln yAekAb o iblha Ar sAn. :iblha -
es dAsI yAek lAbn tAr kA rAehelr sAeT
pAiWeyiCeln. pirbAerr emAw sds sMKY
iCl sAt.
26
srAsir yAekAb het p %rpurxedr emAw
66 jn tAr se imzer igeyiCeln. : sMKYAr
meDY yAekAebr pu^edr SIedr g,n krA hyin.
27
AbAr eyAexePro sAn iCeln yAr imzer
jeiCeln. sutrAM imzer yAekAebr pirbAerr emAw
sds sMKY hl 70 jn.
S Aeyl
imzer epQ< CAeln
eyAexePr se kT blAr j yAekAb iyhd Aek
tAr Aeg pAWAeln. r per yAekAb bM tAr
pue^r egAzn edez ep<QeCAeln. iyhd egAzn
edez eyAexePr se kT blet egeln. yAekAb
bM tAr pirbAerr elAkjn rpr es edez
ep<QCAeln. 29eyAexP yKn Zneln ey tAr ipt
AseCn tKn itin rT St ker egAzn edez
tAr iptA SAeyelr se edK kret egeln.
eyAexP tAr iptAek edeK gl jiey Der b(,
k<Adeln.
30
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''Kn Aim
zAiet mret pArb. Aim etAmAr muK edKlAm
bM jAnlAm ey &uim Kno jIibt.
31
eyAexP tAr BAedr bM iptAr pirbAerr
bAkIedr bleln/ ''Aim PerQ,ek blet yAiC ey
etAmr KAen esC. Aim PerQ,ek blb/ 'AmAr
BAeyr bM iptAr pirbAerr bAkI sbA knAn
edz eCe KAen AmAr kAeC eseCn. 32pirbAerr
sbA emxpAlk. tAr brAbr emxpAl o egA-pAl
28

Aidpu Sk 46:33-47:26

48

ereK TAekn. tAr tAedr pZ o Ar y ikC


tAedr iCl sb tAedr se iney eseCn. 33PerQ,
etAmAedr fAkel ije|s kreb/ 'etAmr ik kAj
kr
34
etAmr tAek bleb/ 'Amr emxpAlk.
sArAjIbn Der Amr emx pAln ker AsiC.
AmAedr Aeg AmAedr pUbRpurexr emxpAlk
iCeln. PerQ, etAmAedr egAzn edez TAket
edebn. imzrIyr emxpAlkedr pC kern n/
esj etAmAedr egAzn edez TAkAwA BAl heb.
S Aeyl
egAzen bAs kret lAgeln
eyAexP PerQe,r kAeC igey bleln/ ''AmAr
ipt/ AmAr BAeyr bM tAedr pirbAerr
sbA KAen eseCn. tAr tAedr pZ o sbRSV
iney knAn edz eTek cel eseCn. tAr Kn
egAzn edez reyeCn. 2PerQe,r sAmen yAbAr
j BAedr meDY p<Acjnek menAnIt kreln.
3
PerQ, BAedr ije|s kreln/ ''etAmr ik
kAj kr
BAeyr PerQ,ek bll/ ''mhAzy/ Amr
emxpAlk. Ar AmAedr Aeg AmAedr
pUbRpurxrAo emxpAlk iCeln.
4
tAr PerQ,ek bll/ ''knAn edez ByAbh iB$(
heyeC. tA pZedr KAbAr GAesr BAb heyeC.
tA Amr edez bAs krb bel KAen esiC.
dy ker AmAedr egAzn edez TAket idn.
5
tKn PerQ, eyAexPek bleln/ ''etAmAr iptA
o etAmAr BAeyr etAmAr kAeC eseCn. 6 tAedr
TAkbAr j &uim imzer ey ekAn jAyg ebeC
inet pAerA. etAmAr iptA bM etAmAr BAedr sb
cAet BAl jimw ido. tAedr egAzn edez bAs
kret dAo. Ar tAr yid d( emxpAlk hy teb
tAr AmAr pZpAelro y inet pAer.
7
tKn eyAexP tAr iptAek PerQe,r se edK
krbAr j efek Aneln. yAekAb PerQ,ek
AzIbRAd kreln. 8PerQ, tAek ij|AsA kreln/
''ApnAr bys kt
9
yAekAb PerQ,ek bleln/ ''AmAr Ayur
smey AmAek enk smsAr suKIn het
heyeC. Aim ekbl 130 bCr byS. AmAr ipt
bM AmAr pUbRpurxr AmAr cAeto ebzI bCr
eb<eceCn.
10
yAekAb PerQ,ek AzIbRAd kreln bM tAr
sAmen eTek ibdAy ineln.
11
PerQe,r kTAmt eyAexP tAr iptA o BAedr
imzer jimjm ideln. rAimexx zherr kAeC iSt
es jim imzerr sb jimr ecey esr iCl. 12Ar
eyAexP tAr iptA/ tAr BAedr bM tAr smS
pirjnedr tAedr eyA jnIy KA srbrAh kreln.

47

eyAexP PerQe,r j jim ikneln


iB$( Aro ByAbh hey Wl. Pel edez
ekATo ekAn KA rl n. dAr iB$e(r
je imzr bM knAn edz dir@ hey pl. 14edezr
elAekr Aro zs iknet TAkl Ar eyAexP
es TR jimey PerQe,r kAeC iney l. 15ikC
per imzrIy bM knAnIyedr sb TR ezx hey
egl. kAr, tAr smS TR zs iknet bYy
keriCl. tA imzrIyrA eyAexePr kAeC igey bll/
''AmAedr KA idn. AmAedr TR ezx hey egeC.
Amr eKet n epel ApnAr ecAeKr sAmen mArA
yAb.
16
ik eyAexP %r ideln/ ''etAmAedr egA-pAl
dAo/ Aim etAmAedr KAbAr edb. 17BAeb KA
eknAr j elAekr tAedr egA-pAl/ eGA bM
A pZr bYbhAr kreln. es bCer eyAexP
pZr bdel tAedr KA ideln. 18ik perr bCer
elAekedr KAbAr eknAr j pZ bM ikC
iCl nA. tA elAekr eyAexePr kAeC igey bll/
''Apin jAenn AmAedr kAeC Ar ekAn TR en.
Ar AmAedr sb pZo Kn ApnAr. sutrAM
Apin y edKeCn AmAedr es edh o AmAedr
jim CA AmAedr kAeC Ar ikC en. 19sitY
Amr ApnAr ecAeKr sAmen mAr yAb. ik Apin
AmAedr KA idel Amr PerQ,ek AmAedr jim
edb bM Amr tAr dAs hb. AmAedr bpn krAr
bIj idn. tAhel Amr mrb n. Ar jimet
AbAr AmAedr j zs heb.
20
tA eyAexP imzerr smS jim PerQe,r j
iken ineln. elAekr (uDAr j imzerr smS
jim PerQe,r kAeC ib*I ker idl. 21Ar imzerr
sbR^ elAekr PerQe,r dAs hl. 22eyAexP ekbl
yAjkedr jim ikneln n. yAjkedr jim ib*I
krAro eyAjn iCl n kAr,/ PerQ, tAedr kAejr
j pAirimk idetn Ar tAr es TR idey
KA iknt. 23eyAexP elAekedr bleln/ ''Kn
Aim etAmAedr bM etAmAedr jim PerQe,r j
iken ineyiC. tA Aim rpr etAmAedr jimet
bpn krAr bIj edb. Ar etAmr t bpn kret
pAr. 24zs eCdenr smy etAmr b p
zesr p<Ac BAegr k BAg PerQ,ek edeb. bAkI
p<Ac BAegr cAr BAg zs etAmAedr heb. etAmr
etAmAedr KAer j es rAK zesr bIj perr
bCr bpn krAr j bYbhAr kret pAreb. Ar
tAet etAmAedr pirbAr o sAnedr jo KA
TAkeb.
25
elAekr bll/ ''Apin AmAedr A,
b<AiceyeCn. Amr PerQe,r dAs hey KuzI.
26
tA eyAexP es smy jimr bYApAer An
!trI kreln/ Ar es An Ajo blb reyeC.
13

49

Aidpu Sk 47:27-48:18

es An nuyAyI jimet p sbikCr p<Ac jn pu^ AmAr ehAk. tAr AmAr sb ikCr
BAegr k BAg PerQe,r. yAjkedr jim CA MzIdAr heb. ik etAmAr yid Ar ekAn pu^
smS jim PerQe,r.
TAek teb t etAmAr ehAk. Ar tAr Piym o
mn>izr kAeC sAenr mt ehAk TRA Bib`et
"imzer kbr ny
tAr Piym o mn>izr iDkArBu) sb ikCr
27
SAeyl imzerr egAzn edez SAyI heln. MzIdAr heb. 7 pn-a rAm eTek AsAr smy rAehl
tAr pirbAr sMKYAy b]i epl bM ibzAl hey mAr egeln. GwnAy Aim tY >K eplAm.
Wl.imzr edez tAr ikC jim epeln bM sPl Amr yKn PAeTr idek yAiClAm tKn knAn
heln.
edez itin mAr egeln. Aim tAek esKAen PAT
28
yAekAb imzer 17 bCr eb<ec iCeln sutrAM yAbAr peTr DAer kbr idlAm. :PAT !belehemr
tAr bys hl 147bCr. 29smy hl yKn SAeyl pr nAm.
8
buJeln ey itin zI mAr yAebn. tA itin tAr
tKn SAeyl eyAexePr pu^edr edeK ij|AsA
pu^ eyAexPek inejr kAeC fAkeln. itin bleln/ kreln/ '' bAlekr kAr
9
''yid &uim AmAy BAlbAs teb AmAr rr nIec
eyAexP tAr iptAek bleln/ ''r AmAr
hAt rAK bM it| kr. it| kr ey &uim pu^r/ Vr edr AmAy ideyeCn.
etAmAr kTAy ibVS heb. Aim mAr egel AmAy
SAeyl bleln/ ''etAmAr pu^edr AmAr kAeC
30
imzer kbr ido n. ey jAy g Ay AmAr iney s. Aim tAedr AzIbRAd krb.
10
pUbRpurxedr kbr edoy heyeC esKAen AmAy
SAeyl b] heyiCeln bM ecAeKo BAelA
kbr ido. AmAek imzr eTek bey iney igey edKet epetn n. tA eyAexP pu^ek iptAr
AmAedr pAirbAirk kber kbr ido.
Kub kAeC iney eln. SAeyl tAedr gl jiey
eyAexP %r ideln/ ''Aim it|A kriC cmu eKeln. 11tArpr SAeyl eyAexPek bleln/
ApnAr kT metA kAj krb.
"Aim BAbet pAirin ey kKno etAmAr muK edKet
31
tArpr yAekAb bleln/ ''AmAr kAeC idbY pAb. ik edK? Vr AmAek etAmAr mnik etAmAr
kr. tKn SAeyl ibCAnAy tAr mAT nAimey Verr pu^edro edKet ideln.
12
pAsn kreln.*
tArpr eyAexP SAeyelr ekAl eTek tAr
pu^edr ineln bM tAr SAeyelr sAmen mAT
mn>iz o P iye mr j AzIbAR d
nt krl. 13eyAexP Piymek tAr fAnidek bM
ikC smy per eyAexP jAnet pAreln ey mn>izek tAr b< idek rAKeln. :sutrAM Piym
tAr iptA Kub suS. tA eyAexP tAr S Aeyelr bAm idek o mn>iz tAr fAn idek rl.
pu^ mn>iz o Piymek iney tAr iptAr kAeC 14ik SAeyl tAr hAt AAAi BAeb ereK
egeln. 2 eyAexP esKAen ep<QCAel SAeylek tAr fAn hAt eCAw pu^ Piyemr mATAy rAKeln.
ek Kbr ideln/ ''ApnAr pu^ eyAexP ApnAek SAeyl tAr bAm hAt b pu^ mn>izr mATAy
edKet eseCn. S Aeyl Kub bl
R hey peiCeln/ rAKeln. mn>iz TmjAt helo itin bAm hAt
ik itin Kub ecX ker ekAn met ibCAnAy eW tAr per rAKeln. 15SAeyl eyAexPek AzIbRAd
bseln.
ker bleln/
3
"AmAr pUbRpurx AhAm o sahAk AmAedr
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''knAn edezr
lUs nAmk jAygAy sbRzi)mAn Vr AmAr sAmen Verr pAsn kretn. Ar es Vr sAr
AibBRUt heyiCeln. esKAen Vr AmAy AzIbRAd jIbn AmAy bhn kereCn.
16
keriCeln. 4Vr AmAy beliCeln/ 'Aim etAmAek
itin es edbdUt iyin AmAy sb sms
b bMz krb. etAmAr enk sAnsit heb bM eTek r( kereCn. AmAr ATRn/ itin pu^edr
tAr mhAn heb. edz etAmAr bMzDerr AzIbAR d krebn. Kn pue^r AmAr bM AmAr
icrkAelr j tAedr iDkAer rAKeb. 5Ar Kn pUbRpurx AhAm o sahAekr nAem AKYAt ehAk.
etAmAr pu^/ AmAr AsAr Aeg imzr edez AmAr ATRn tAr eyn p]iTbIet b]i epey b
edr j heyiCl. etAmr pu^ mn>iz o Piym bMz o b jAit hy.
AmAr kAeC inejr pue^r mt ehAk. tAr AmAr
17
kAeC reb, o izimeyAenr mt ehAk. 6 sutrAM
eyAexP yKn edKeln tAr iptA fAn hAt
Piyemr mATAy ereKeCn/ tKn itin KuzI heln
tKn kreln TbA "tKn SAeyl tr lAiWr mATAy pUjA n. eyAexP iptAr hAt Piyemr mAT eTek &uel
kreln. "lAiWr ih itziw "zyY o ebAJAy. bM
Der mn>izr mATAy rAKet cAeln. 18eyAexP tAr
"pUjAr ih itziw "nt hoy TbA "ehlAn edoy
iptAek bleln/ ''Apin ApnAr fAn hAt Bul
rkmo ebAJAy.

48

Aidpu Sk 48:19-49:20

50

jenr mATAr pr ereKeCn. mn>iz TmjAt.


tAr per fAn hAt rAKun?
19
ik tAr iptA tk$ ker bleln/ ''Aim jAin
bs/ Aim jAin. mn>iz TmjAt es mhAn heb/
belAekr ipt heb ik eCAw jn bjenr eceyo
mhAn heb Ar tAr bMz Aro enk heb.
20
tA SAeyl es idn bel AzIbRAd
kreln/
''SAeyl kAek AzIbRAd kret etAmAedr
nAm bYbhAr kreb. tAr bleb/ "Vr etAmAek
eyn mn>iz o Piyemr metA kern.
BAeb SAeyl mn>izr cAet Piymek b
kreln.
21
tArpr SAeyl eyAexPek bleln/ ''edK
AmAr m]&uYr smy kAeC es egeC. ik Vr
etAmAr se TAkebn. itin etAmAek AbAr etAmAr
pUbRpurxedr edez iney yAebn. 22Aim etAmAek y
idlAm t etAmAr BAedr id in. emArIyedr hAt
eTek ey pAhA Aim jy ker ineyiClAm t etAmAy
idiC. Aim es pAhA jy kret AmAr trbAir
o Dnu k bYbhAr keriClAm bM Aim jy I
heyiClAm.

tAedr e*AD k iBzAp. kAr, t c.


% hey Wel tAr inurtAy pU,R hy. tAr
yAekAebr edez tAedr Mz pAeb n. tAr smS
Seyel Ciey peb.
7

iyhd A
''iyhd etAmAr BAeyr etAmAr zMs kreb.
&uim etAmAr zedr prAijt kreb. etAmAr
BAeyr etAmAr kAeC jAnu pAteb.
9
AmAr bAC/ &uim izkAerr opr dAiey TAk
isMehr mt. es ibAm krel tAek ibr) krAr
sAhs kAr AeC.
10
iyhdAr bMz eTek rAjAr Web. tAr bMz
ey zAsn kreb icH k]t rAjA n AsA pyR
reb. per b elAk bADY hey tAr esb kreb.
11
es @A(Alt idey tAr gAD b<ADeb. gADAr
zAbkek %m @A(AltAy b<ADeb. %m @A(Ares
inejr bS eDQt kreb.
12
tAr ecAK @A(Ars pAn ker lAl/ tAr dAt
D pAn ker sAd.
8

sbl
U n
U
''sbU l U n smu e @r kAeC bAs kreb. tAr
smue@Apkul jAhAejr pe( heb inrApd. sIedAn
pyR ibS]t heb tAr edz.
13

yAekAb tA r p^
u edr AzIbAR d kreln
rpr yAekAb t A r pu ^ edr tAr kAeC
xAKr
fAkeln bM bleln/ ''AmAr bACAr KAen
14
AmAr kAeC s. Bib`et ik Gweb t Aim
"xAKr Kcerr mt kiWn pirm kereC.
etAmAedr bliC.
BArI ebAJ bhn krAr pr es ibAm kreb.
2
15
''yAekAebr pue^r s/ ksAeT es ezAn
es edKeb tAr ibAm SAn %m. tAr edz
etAmAedr ipt SAeyl ik bleCn.
heb menAhr. tKn es BArI ebAJ bet st
heb. dAs ihsAeb kAj kret sit jAnAeb.
reb,
3
dAn
"reb, AmAr Tm jAt/ &uim etA AmAr
16
Tm sAn/ purx ihsAeb AmAr zi)r Tm mA,.
''dAn SAeyelr bMezr metA inejr
&uim AmAr sAnedr meDY sbecey sAint bM jAedr ibcAr kreb.
17
zi)mAn.
dAn heb peTr DAerr sAepr mt. es peT
4
Zey
TAk
ibxDr sAepr mt heb. es sAp/ ey
ik bAr mt etAmAr kAemCA/ &uim t dmn
kerA in. esj &uim sAint sAn ihsAeb etAmAr eGAAr pAey dMzn ker cAlkek mAiwet ePel
ADA hArAeb. &uim etAmAr iptAr zyYAy eWiCel edy.
18
Ar tAr k SIr sAeT ZeyiCel. &uim es zyYAy
eh Bu/ Aim etAmAr pir^Ae,r ep(
GuimeyC bM es zyYAek pib^ kerC.
kriC.

49

izimeyA n o elib
gAd
19
"izimeyAn o elib BA BA. tAr eyAA bM
''k dl dsuY gAdek A*m, kreb. ik
tAr tAedr trbAir iney yu kret BAlbAes.
gAd tAedr ipCen tA kreb.
6
tAr egApen m ibxy iney pirkn krl.
Aezr
AmAr A A tAedr pirknAy Mz eneb n. tAedr
20
egApn sBA Aim SVIkAr krb n. tAr rAeg mAnux
''Aezerr edez %m KA p heb. rAjAr
htYA krl. ekbl WA kret pZedr AGAt krl. pyu) KA es eyAgAeb?
5

51

Aidpu Sk 49:21-50:15

nA il
jiey Der cm
u eKeln. 2eyAexP tAr B] tYedr iptAr
"nAil mu) hir,Ir metA/ Ar tAr bAkY edh St kret bleln. : B]etYr iciksk
iCl. iciksekr imzrIyr ey ibezxBAeb edh
tAedr sur izZr metA.
St ker esBAeb yAekAebr edh kbr edbAr
eyAexP
j St krl. 3 edh ibezxBAeb St krAr
22
"eyAexP k]tkAy$Y heyeC. es Pel FAk ltAr smy kbr edbAr Aeg tAr 40 idn pyR ep(
metA. bse ebe oW zAKAr metA. ebAr gAey krl. tArpr 70 idn Der imzrIyr yAekAebr j
ezAk pAln krl.
ebe oW ltAr metA.
23
4
enk elAk tAr ibre egeC bM tAr se
ezAekr 70 idn ezx hel eyAexP PerQe,r
yu kereC. DnukDArIr tAr z heyeC.
AiDkAirkedr bleln/ 5 'PerQ,ek dyA ker
24
ik es tAr prA*mI Dnu o d( bAr sAhAeyY kT blun "AmAr ipt yKn m]&uYzyYAy iCeln
yu jy kereC. es (mtA pAy yAekAebr k tKn Aim tAr kAeC it| keriClAm ey tAek
zi)mAn V e rr kAC eTek/ k emxpAlk knAn edez k hAy smAiht krb. h itin
inejr j St keriCeln. tA dyA ker AmAr
SAeyelr !zelr kAC eTek.
25
etAmAr iptr Verr kAC eTek Vr etAmAy iptAek kbr idet idn. tArpr Aim AbAr ApnAr
AzIbRAd krn. sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd kAeC iPer Asb.
6
krn/ perr AkAz het AzIbRAd bxRAn/ Ar
PerQ, bleln/ ''etAmAr it| pAln kr.
gBIr jl eTeko AzIbRAd krn. itin etAmAek yAo etAmAr iptAek kbr dAo.
7
Sn o gB$ heto AzIbRAd krn.
tA eyAexP tAr iptAek smAiht kret
26
cleln.
PerQe,r smS AiDkAirk/ PerQe,r
AmAr pUbRpurexr enk AzIbRAd eBAg
kereCn. ik etAmAr iptA Aim Aro ebzI entAr bM imzerr bIe,r eyAexePr sAeT
AzIbAR d epeyiC. etAmAr BAeyr etAmAy sb eTek egeln. 8 eyAexePr pirbAerr sbA/ tAr BAeyr
bit krl; ik Kn Aim pbRetr smAn <c o tAr iptAr pirbAerr sbA tAr se egeln.
AzIbRAd etAmAr mATAy rAizk]t krlAm.
egAzn edez ekbl tAedr sAnsit o pZr
eTek egl. 9 es k ibrAw dl hl mnik k
ibAmIn
dl !sinko reT o eGAAy ce cll.
27
10
"ibAmIn (uDAt$ enke. skel es izkAr
tAr y$n ndIr pUbRidek egAern Awedr*
ker eKet bes. sYAeblA y pe TAek t BAg KAmAer eln. SAen tAr SAeyelr j dIGR
ker eny.
smy Der ezAk sB kreln. es ezAk sB sAt
28
hl SAeyelr bAerA bMz. Ar idn Der cll. 11knAn edezr elAekr egAern
kTAelA tAedr ipt tAedr beliCeln. itin Awedr es e Y iX i*y edeK bleln/
etYkiw sAnek tAedr pyu) AzIbAR ed AzIbAR d ''imzrIyedr dAr, ibxAdmy ezAekr nuAn?
kreln. 29tArpr SAeyl tAedr ined$z idey esj y$n ndIr pAerr es jAygAr nAm hl
bleln/ ''m]&uYr pr Aim cA AmAr elAkedr se Aebla-imSyIm. 12sutrAM yAekAebr pue^r tAedr
punimRilt het/ sutrAMehtIy ePAe,r e(et ey iptAr kTAnusAer kAj kreln. 13tAr tAr edh
h AeC esKAen AmAr pUbRpurxedr es hAy knAn edez bhn ker en mkaeplAr hAet kbr
AmAy kbr ido. 30es kbr knAn edez mir idl. AhAm ehtIr ePAe,r kAC eTek mir
kAeC mkaepl e(et reyeC. es e(t AhAm kAeC ey e(t ikeniCeln kbr esKAen iCl.
ePAe,r kAC eTek ikeniCeln eyn es kbr idet AhAm kbr edbAr j w ikeniCeln.
pAer. 31AhAm o tAr SI sArAo es kber smAiht 14eyAexP tAr iptAek kbr edbAr pr tAr delr
heyiCeln. sahAk o tAr SI iribkAeko es kber sbA imzer iPer egeln.
smAiht kr heyiCl. Aim AmAr SI elyAeko
BAeyr tbo
u eyAexPek By ker cll
esKAen smAiht keriC. 32es h ehtIyedr kAC
15
eTek ekn es e(etr meDY reyeC. 33yAekAb
yAekAb mAr egel eyAexePr BAey r
tAr pu^edr se kT bl ezx ker Zey peln. >iS hl. tAr eBeb BIt hl ey b
ibCAnAy p iWey rAKeln/ tArpr mAr egeln.
bCr Aeg tAr eyAexePr it y keriCl/ eyAexP
hyt
tAr itPl edeb. tAr bll/ ''hye tA eyAexP
yAekAebr eY iXi*yA
Kno Amr y keriClAm tAr j AmAedr
SAeyl mAr egel eyAexP tY >iKt
heln. itin k<Adeln bM tAr iptAek egAern Awedr r TR "Awedr zs JAA krAr KAmAr.
21

50

Aidpu Sk 50:16-26

52

G], ker. 16j BAeyr eyAexPek bel


pAWAl
iptA mAr yAbAr Aeg ApnAek bAt$A
idet beliCeln. 17itin bleln/ 'eyAexPek
AmAr nuerAD/ es eyn dy ker tAr
BAedr Ay kAj (m ker edy. es j
Amr Kn AmAedr etAmAr it kr es
Ay kAejr (m cA. Amr es Verr
dAs iyin etAmAr iptAro Vr. Kber
eyAexP Kub >K epeln bM k<Adeln. 18tAr
BAeyr tAr sAmen igey ,Am kreln bM
bleln/ ''Amr ApnAr dAs hb. 1 9tKn
eyAexP tAedr bleln/ "By ekAr n/Aim
Vr n? zAiS edbAr iDkAr AmAr en.
20
w sitY ey etAmr AmAr inX krAr
pirkn keriCel/ ik k]tpe( Vr
AmAr j BAl ikC pirkn kriCeln.
Verr AmAr mADYem enekr A b<AcAenAr
pirkn iCl. 21Ar Gwl o t-? tA By
epo n. Aim etAmAedr bM etAmAedr
sAnedr shAy hb. BAeb eyAexP BAedr

BAel BAel kT blel tAr BAel ebAD


krl. 22eyAexP tAr iptAr pirbAerr se
imzer reln. eyAexP 110 bCr byes mAr
egeln. 23eyAexePr jIbnkAel eyAexP o
edKeln ey tAr pu^ mn>izr mAKIr nAem
kiw pu^ hl. eyAexePr jIbnkAel
mAKIerr pu^r jAl bM eyAexP tAo edeK
eyet pAreln.
eyAexePr m&
] u Y
im zyYAy eyAexP tAr BAedr bleln/
''AmAr m]&uYr smy inkw/ ik Aim jAin Vr
etAmAedr y enebn bM edz eTek ebr ker
iney yAebn es edez/ ey edz itin AhAm sahAk
o yAekAbek edebn bel it|A keriCeln.
25
tArpr eyAexP tAr elAkedr kiw zpT
inet bleln ey Vr tAedr yKn n&un edez iney
yAebn/ tKn tAr eyn tAr iS bhn ker iney
yAy.
26
eyAexP 110 bCr byes imzer mAr egeln.
iciksekr tAr edeh xD idey imzer k
zbADAerr meDY rAKeln.
24

License Agreement for Bible Texts


World Bible Translation Center
Last Updated: September 21, 2006
Copyright 2006 by World Bible Translation Center
All rights reserved.
These Scriptures:
Are copyrighted by World Bible Translation Center.
Are not public domain.
May not be altered or modified in any form.
May not be sold or offered for sale in any form.
May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used
for the purpose of selling online add space).
May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be
hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license
(without modification) must also be included.
May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of
quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which
it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: Taken from
the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by
permission. If the text quoted is from one of WBTCs non-English versions, the printed title of the actual text
quoted will be substituted for HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION. The copyright notice must appear
in English or be translated into another language. When quotations from WBTCs text are used in non-saleable
media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright
notice is not required, but the initials of the version (such as ERV for the Easy-to-Read Version in English)
must appear at the end of each quotation.
Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for
usage, such as the use of WBTCs text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World
Bible Translation Center in writing or by email at distribution@wbtc.com.
World Bible Translation Center
P.O. Box 820648
Fort Worth, Texas 76182, USA
Telephone: 1-817-595-1664
Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLE
E-mail: info@wbtc.com
WBTCs web site World Bible Translation Centers web site: http://www.wbtc.org
Order online To order a copy of our texts online, go to: http://www.wbtc.org
Current license agreement This license is subject to change without notice. The current license can be found at:
http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm
Trouble viewing this file If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat
Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html
Viewing Chinese or Korean PDFs To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to
download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html

You might also like