Alternatif Enerji Kaynaklarnn Termal Enerji Depolama ile Deerlendirilmesi Halime PAKSOY1, Hunay EVLYA1, Bekir TURGUT2,Muhsin MAZMAN3,

Yeliz KONUKLU1, zgl GK1, Metin . YILMAZ1, Selma YILMAZ1, Beyza BEYHAN1, Nurten AHAN1
1

ukurova niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Kimya Blm, Adana e-posta: ozgulgok@gmail.com, yelizoz@yahoo.com, metinyi@poas.com.tr, selmayilmaz01@gmail.com, beyzabeyhan@gmail.com, nurten_shn@hotmail.com, hopaksoy@cu.edu.tr, hevliya@cu.edu.tr 2 ukurova niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Jeoloji Mhendislii, Adana, e-posta: bturgut@cu.edu.tr 3 TBTAK Marmara Aratrma Merkezi, Gebze-Kocaeli, e-posta: muhsin.mazman@mam.gov.tr

ZET Dnyann fosil yaktsz bir gelecee artk hazr olmas gerekmektedir. Enerji

kaynaklarnn sreklilii ve gvenilirlii tm dnya lkelerinin gndeminde bulunan en nemli konulardan biridir. Gittike artan enerji ihtiyacn karlamak iin yaklan fosil yaktlar, en nemli sera gaz olarak kabul edilen karbon dioksit (CO2) salarak kresel snmaya yol amaktadr. Alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarndan yararlanan, enerji verimliliini artran teknolojilerin nemi her zamankinden daha fazla artmaktadr. Termal enerji depolama (TED) iklim deiiklii ile mcadelede enerji tasarrufu ve verimliliini artran, stma ve/veya soutmaya ynelik esnek zmler sunmaktadr. Ayrca, yerel ve yenilenebilir kaynaklardan maksimum dzeyde yararlanlabilmektedir. Burada bildiride TED tekniklerinin bina, tarm ve test kabini gibi farkl uygulamalarndan elde edilen sonular verilmektedir. Mevsimlik termal enerji depolamann domates yetitirilen bir serada kullanlmasyla %68 enerji tasarrufu salanmtr. Test kabini iin gelitirilen faz deitiren maddede termal enerji depolama nitesi ile stma ve soutma yklerinin srasyla %17 ve % 7 ye kadar drlebilecei gsterilmitir. Ayrca bir sper market iin uygulanan yine mevsimsel depolama sonucunda %60 orannda bir tasarruf elde edilmitir. Elde edilen sonulardan yararlanarak Trkiyede alternatif enerji kaynaklarnn termal enerji depolamayla deerlendirilmesinin ekonomik ve evresel katklar belirlenmitir.

1. GR 21. yz ylda hzla artan dnya nfusuna ve endstrilemeye paralel olarak enerji tketimindeki art her geen gn daha da belirginlemektedir. Gnmz enerji sistemleri genel olarak fosil yakt kullanm zerine kurulmutur ve her geen gn tketim miktar hzla artmaktadr. Fosil yakt tketimindeki bu art, dnyamzn geleceini imdiden tehdit eder duruma gelmitir. Yer krede yaayan nfusunun sadece %10u kaynaklarn %90n tketmektedir. Daha salkl bir gelecek iin, insanolu kendisine fosil yaktlardan bamsz bir gelecek tasarlamaldr.

Srdrlebilir ve yenilenebilir enerji kullanm evre ile dost olmasnn yan sra enerjide da bamll da azaltacaktr. Fosil yaktlarn kullanm sonucunda atmosfere salnan zararl gazlarn neden olduu iklim deiiklii ve kresel snma gibi insanln geleceini tehdit eden sorunlar da ortadan kaldracaktr. Termal enerji depolama (TED) teknikleri stma ve soutma sistemlerinde, enerjinin daha etkin ve verimli kullanmn salayarak nemli lde tasarrufu salamaktadr. Bu durum fosil yaktlarn daha az kullanm neden olmakta ve evre ile dost iklimlendirme teknikleri gelitirme olanan sunmaktadr. Yerel yenilenebilir enerji kaynaklarnn, termal enerji depolamas ile birlikte kullanm sonucunda ok verimli sistemler tasarlanabilir (Dincer ve Rosen, 2002). TED sistemlerinin gnlk ve mevsimlik kullanm, zellikle soutma yknden kaynaklanan ar yk

azaltmaktadr. Bir dier ilgin TED uygulamas ise yap malzemelerinde kullanlan Faz Deitiren Maddelerin (FDM) binalarn stma ve soutma yknde salad azalmalardr. TED kullanm ile salanan enerji tasarrufu sera gazlar emisyonunda ciddi bir azalma salamaktadr. Dnyada pek ok lke TED sistemlerini kullanarak CO2 salnmnda ciddi azalmalar elde etmektedirler. 1970den beri Uluslar aras Enerji Ajans Enerji Depolamas ile Enerji Tasarrufu Uygulama Antlamas (IEA ECES-IA) erevesinde 13 OECD lkesi TED sistemlerinin aratrma-gelitirme faaliyetlerini srdrmektedir. Almanya enerji kullanmndan kaynaklanan CO2 emisyonu salnmnda 2005 yl ncesinde yaklak %25lik bir azalma salamtr. Bu baarl d, ierisinde TED uygulamalar da olan ve alternatif enerji teknolojilerini destekleyen ciddi bir programlar ile salamlardr. Almanyann imdiki uzun vadeli hedefi ise 2050 ylna kadar fosil yaktlardaki kullanm %50 orannda azaltmaktr. Almanyada u an 8 adet byk lekli, gne enerjisi destekli farkl TED sistemleri kullanan yerleim

merkezleri ina edilmitir (Wille and Lottner, 2006). Alman Federal Cumhuriyeti Parlamento Binas Reichstag, u an kojenerasyon sisteminden atlan atk snn akiferde depolanmas ile stlp soutulmaktadr. Binalarda kullanlan Mikro kapsllenmi FDMler ilk olarak Almanyada tasarlanm ve kullanmna balanmtr. Hollanda Akifer Termal Enerji Depolamasnda (ATED) uygulama says asndan dnya lideri konumundadr. 2006 yl rakamlarna gre lkede yaklak 600 adet ATED uygulamas bulunmaktadr (Snijders 2006). Bahsi geen ATED uygulamalarn %78i konutlarda, %12 si sanayide ve %10 da ziraat sektrnde olmutur. Hollandadaki byk binalarda ATED uygulamas artk standart bir seenek haline gelmitir. lke apnda 2020 ylna kadar 15 PJ yada bir baka deile 200.000.000 m3 doal gaz kullanmna edeer miktardaki enerji ihtiyac TED uygulamalar ile karlanacaktr (Snijders and Van Aarssen, 2003). svete ise 50 adet byk lekli ATED ve 300 adet Yer Kaynakl Is Pompas uygulamas ile 2.3 milyon ton/yl CO2 salnmnda azalma salamtr. Bu rakam svein toplam yllk CO2 emisyonu salnmnda %3.5luk bir rakama denk gelmektedir. Kanada dnyann en byk yer kaynakl s pompas uygulamasna sahiptir. Sistem Ontario niversitesi Teknoloji Enstitsnde olup, 200 metre derinliinde 370 adet kuyu iermektedir (Beatty et al., 2006). Alberta Kanadada bulunan Okitoks kasabas Kuzey Amerikadaki ilk merkezi gne enerjisi ile stma sistemine ev sahiplii yapmaktadr (Wong et al., 2006). Sistem gne enerjisinin yeraltndaki kanallar aracl (BTED) ile depolanmas ve depolanan bu enerjinin k aylar boyunca bina stmasnda kullanlmas prensinde dayanmaktadr. Bu dnyadaki stma yknn %90nn gne enerjisinden karland ilk projedir. Bu uygulama sonucunda ev bana ylda 5 ton sera etkisine yol aan gaznn atmosfere salnm azaltlmtr. ABDde ise buz depolamas zellikle soutma ileminden kaynaklanan enerji yknn azaltlmas amac ile kullanlmaktadr. ABDde bulunan ve iklimlendirmeye ihtiya duyan tm binalarda buz depolamas uygulamas yaplsa, u anki enerji retim ve iletim hatlarndan %40 daha azna ihtiya duyulaca tahmin edilmektedir (MacCracken, 2006). Ayrca ABD New Jersey eyaletinde kurulu bulunan Richard Stockton niversitesi 400 kuyuluk byk bir Yer Kaynakl Is pompas uygulamasna ev sahiplii yapmaktadr. Bu sistem hem stma hem de soutma amac ile

kullanlmaktadr. Bu uygulama ile ylda 2300 ton CO2 salnmnda azalma elde edilmitir. Japonyada buz depolamas teknolojisini, elektrik enerjisinde geerli olan farkl saat-tarif uygulamasnda faydalanmak iin kullanmaktadr. 2001 yl verilerine gre Japonya apnda 16.000 buz depolamas uygulamas bulunmaktadr (Paksoy 2003). Bu uygulamalar enerji verimliliini %15 arttrd gibi, CO2 salnmn %20 azaltmaktadr (Sakai 200). Bu bildiri, Trkiyede en son uygulanan 3 farkl TED uygulamas sonucunda elde edilen CO2 salnmndaki elde edilen azalmalar iermektedir. Bahsi geen projeler bir market, sera ve test kabini iklimlendirmesidir. Bu projelerde farkl sektrlerde farkl kullanclar ile TED uygulamalar gerekletirilmitir.

2. Termal Enerji Depolamas Termal enerji depolamas (Thermal Energy Storage=TES), enerjinin elde edilmesiyle, talep arasndaki fark ve yer-zaman arasndaki uyumsuzluu gideren, hem stma hem de soutma iin zmler veren bir sistemdir. Konut, sanayi, tarm ve ulam sektrlerinde uygulama ans bulunan TED, elektrik enerjisi ve kmr, doal gaz, petrol gibi fosil yaktlardan tasarruf salayarak enerji verimliliini artrmaktadr. Doal enerji kaynaklarndan (hava, su, toprak ve gne enerjisi) ve atk sdan yararlanmak iin de TED gereklidir. Ayrca Trkiyede yeni uygulanmas karar alnan elektrik fiyatlarnn deiken tarifesine gre, talebin fazla olduu saatlerle az olduu saatler arasnda %50ye ulaan bir fark olumaktadr. Ucuz olan dnemde depolanan enerjinin pahal saatlerde kullanlmasyla da daha ekonomik enerji tketimi salanabilir.

2.1 Termal Enerji Depolamas Teknikleri TED tekniklerinde, duyulur s (yeraltnda termal enerji depolama), faz deitiren maddelerin ergime ss (FDM&PCM) veya kimyasal tepkimelerin ss eklinde depolanabilir. Bu tekniklerle uzun sreli (yaz-k) veya ksa sreli (gecegndz) depolama yaplabilir. Ksa sreli amalarla daha ok istenilen scaklkta faz deitiren (kat-sv, kat-kat), eitli organik ve inorganik maddelerden yararlanlmaktadr. kullanlan maddeler arasnda; su-buz parafinler eitli tuz hidratlar saylabilir. En ok

Uzun sreli depolama teknolojilerinde daha ok duyulur s tekniklerinden (yeraltnda termal enerji depolama) yararlanr. Bunlar; Akiferde Termal Enerji

Depolama (ATED) , Kanallarda Termal Enerji Depolama (BTES), Yer alt maaralar, ukur ve Tanklarda Termal Enerji Depolama (CTES) olarak gruplandrlmaktadr. Termokimyasal tepkimelerden hem ksa sreli hem de uzun sreli olarak, zellikle yksek scaklklarda yararlanlabilmektedir. Bu sistemlerde kullanlan maddeler ok eitlidir (Paksoy, 1998).

3. Trkiyede Atmosfere CO2 Salnmn Azaltmak iin Uygulanan TED Projeleri 3.1. Spermarket klimlendirmesi iin ATED Uygulamas Bu projedeki sper market binas Akdenize kys bulunan Mersin ili snrlar ierisinde yer almaktadr. Binann toplam kapal alan 1800 m2 olup, ilkimlendirilen alan 1400 m2 dir. Bina iin hesaplanan en yksek soutma yk 195 kW olup en yksek stma yk ise 74 kW dr. ATED sistemi HVAC sistemine 2 farkl kuyu grubu ile balanmtr (ekil 1). Her bir kuyu 100 m. Derinliinde ve 150 mm. apnda olup her iki kuyu arasndaki mesafe 75 m. dir. ATED sistemi her bir kuyudan 4kg/sn yer alt suyu gelecek ekilde tasarlanmtr. ekil 1de de grld gibi sistemde 4 adet Copeland ZR19M3 kompresr bulunmaktadr. Bu kompresrler soutucu gaz evrimine paralel olarak balanmtr. Ayrca bu kompresrler, dk ve yksek basn, ar snma ve ar yklenme gibi olas anormal durumlara kar bir ok nleyici emniyet alteri ile korumaya alnmtr. lk bata s pompas almas esnasnda her bir kompresr geri dnm vanasna balanmtr, ancak daha sonra vana ierisindeki basn dmn azaltmak iin kompresrler bir tek kresel vana grubuna balanmtr. Sistemin kapasite kontrol, hava geri dn termostat ve yksek/dk basn sensrleri ile yaplmtr. Sistemde bulunan havalandrma fan 7.5 kWlk elektrik motoru ile almaktadr. Hava debisi 600 Pa harici statik basnla 5500 L/sn dir. Is deitiriciler ise alminyum plaka ve bakr tplerden yaplmtr. Toplam s transferi alan 200 m2 olup s transferi hz 1.6 m/s. dir. Sistem 2000 L/sn temiz hava ile beslenmektedir. Egzoz nitesi de ayn tip bir fanla almaktadr. Fan 1.5 kW lk bir motor altrmaktadr. Bu nitenin de 350 Pa harici statik basnla 2000 L/sn lik bir hava debisi bulunmaktadr. Kondenser 316 adet paslanmaz elikten meydana gelen plakal s eanjrne baldr. Toplam kondens kapasitesi, 35 scaklnda 200 kW olup, 20 0Cde 4 kg/sn sudur.
0

C kondens

ekil 1: Sper Market iin ATED Sistemi

Sistemin iki alma modu bulunmaktadr. Soutma modunda HVAC kondenserini soutmak iin souk depolama amal kuyudan gelen souk su kullanlmaktadr. Kondenseri soutan su, bu atk s ile snmaktadr. Elde edilen scak suyu da scak depolama amal kuyuya geri besleme yolu ile depolamaktadr. Kondenseri 18 0C scaklndaki yer alt suyu ile soutmak, yaz aylar boyunca 30-35
0

C olan d ortam scakl ile soutmaktan ok daha verimli olmaktadr. Bu durum

sistemin kulland elektrik enerjisinde nemli bir azalma salamtr. Depolanan atk s, k aylar boyunca, stma ihtiyac doduunda stma amal kullanlacaktr. Bu alma prensibi ile toplam depolanan enerji miktar 0.4 MWh olacaktr. Ayn kapasitedeki konvansiyonel hava soutmal kondenserler 898 kWh/gn elektrik enerjisine ihtiya duymaktadrlar. En yksek soutma yknde ise sistemin ihtiya duyduu enerji miktar ise 2400 kWh/day olmaktadr. Ortalama verim performans (COP) ise 2.67 olarak hesaplanmtr. ATED sistemi Austos 2001de soutma modu ile balamtr. 18 0Clik yer alt suyu kullanarak verim performans 4.16 (COP) olmutur. Bu verim performans konvansiyonel sisteme gre %60 daha fazladr.

ATED uygulamasnn konvansiyonel uygulamalara gre %60 daha iyi verim performans nedeni ile sistem, konvansiyonel bir sisteme gre daha kk ekipmanlara ihtiya duymaktadr (kopresr, boru vana vb). Bu durum, ilk yatrm miktarnda ekonomik olarak ciddi bir azalmaya neden olmutur. ATED uygulamas iin kuyu am nedeni ile yaplan fazladan yatrmlar, daha az s pompas gideri ile karlanmtr. Elde elden verim performans ile ATED sistemi 574.2 kWh/gn enerji tketmitir. ATED teknolojisi ile elde edilen yllk enerji miktar 118 MWh olmutur.

3.2. Sera klimlendirmesi iin ATED Uygulamas Son 20 yllk iklim verileri gz nnde bulundurulduunda Akdeniz blgesinde bulunan seralarn ortalama 90 gn, gnde yaklak 8 saat, 150 W/m2lk stma ihtiyac bulunmaktadr. Bu ihtiyac karlamak iin fosil yaktlar kullanlmaktadr. Fosil yakt kullanmnn iletme maliyetine getirdii yk, ayrca yanma sonucu meydana gelen kl ve atmosfere salnan zararl gazlar seracln nndeki en byk engeller olarak karmza kmaktadr. Bunun yannda bahar aylar boyunca Akdeniz iklimindeki plastik kapl seralarda soutma ihtiyac vardr. Bu TED uygulamas iin Adanada bulunan ukurova niversitesi Ziraat Fakltesi Bahe Bitkileri Blm Aratrma Alan ierisinde birbirinden bamsz ancak ayn zelliklere sahip her biri 360 m2 byklnde 2 adet aratrma seras kullanlmtr. Seralar poli-etilen rt ile kapldr. Seralardan birinde ATED teknii ile , dierinde de konvansiyonel sistemlerle stma soutma uygulanm ve yetitiricilik yaplmtr. Bylece iki teknik arasndaki bitkisel yetitiricilik, ekonomik ve evresel faydalar karlatrmal olarak ortaya konmutur. ekil 2de ATED uygulamasnn teknik izimi bulunmaktadr. Sistem biri scak dieri souk olmak zere iki adet 80 m derinliinde 0.40 m apnda kuyu iermektedir. Is dalm ve toplanmas iin havadan suya s deitiriciler kullanlmtr. Uygulamada kullanlan 5 adet (bir adet d nite, 4 adet i nite, (ekil 2) havadan suya s deitiriciler ise 8300 m3 /saat hava kapasiteli olup 350 W gcndeki fanlar ile almaktadr. Uygulanan ATED sisteminin temel alma prensibi ksaca yledir; Akdeniz iklimindeki plastik kapl seralarda i scaklk 5 ay boyunca gnde yaklak 6 saat 40-60 0C civarna kadar ykselmektedir. Sera iinde biriken bu atk enerji sudan havaya s deitiriciler aracl ile yer alt suyuna transfer edilmitir. Isnan yer alt suyu ise akifere geri besleme yolu ile depolanmtr. Depolanan enerji 2005-2006 k aylar boyunca geri ekilip ayn s deitiriciler aracl ile sera stmasnda

kullanltr. K aylar boyunca stmada kullanlan yer alt suyu d ortam scaklnn 10 0Cden az olduu saatlerde sera dnda bulunan bir baka s deitirici (d nite s deitirici) ile soutulup souk kuyu ile yine akifere geri besleme yolu ile depolanmtr. Souk depoda depolanan su ise 2006 yl bahar aylarnda, sera soutmasnda kullanlmtr.

ekil 2: Sera klimlendirmesinde kullanlan ATED Sistemi ekil 3te Ocak 2006 tarihinde alnm veriler ile elde edilmitir. lm aral 29 Ocak 2006 sabah saat 9:00 ile 30 Ocak 2006 sabah saat 9:00 arasn kapsayan 24 saatlik zaman dilimini iermektedir. Sz konusu gece, deneme sresince rastlanlan en souk gecedir. D ortam scakl 0 0Cn altna dmesine ramen, iort1 ATED serasnda 11 0C olan optimum scakln (domates iin gerekli olan mmkn en dk scaklk) altna dmemitir. Fosil yakt ile stlan sera da ise saat 17.00 ile 21.00 arasndaki 4 saat, gece vardiyasnn ge gelmesi ve stma sisteminin hazrlanmasnn zaman almas nedeni ile i ortam scakl optimum scaklk deerlerinin altna dmtr. Saat 21:00dan sonra stlmaya balayan kontrol seras istenilen i scaklk deerlerine ulamtr. Kontrol serasnda 2005-2006 k aylar boyunca 2.3 ton 6 numara fuel-oil kullanlmtr. Litresi 0.8 TL olan bu yaktn iletmeye toplam maliyeti 1.834 TL olmutur. Buna karlk ATED serasnda kullanlan elektrik miktar ise 554 TL olmutur. Konvansiyonel tekniin ATED sistemine gre 3.2 kat daha pahl olduu gzlemlenmitir. Buna karlk yl sonunda domates verimi ATED serasnda kontrol serasna gre %40 daha fazla olmutur. Sistemin stma ve soutmadaki verim

performans (COP) 7.6 ve 3.2 olmutur. Toplam enerji tasarrufu 36 MWh/yl olarak hesaplanmtr.
Tm Ortam Scaklkar
30 25 20 Scaklk 15 10 5 0 -5 0 500 1000 Zaman (dk) 1500 2000 Dort ort1 ort2 Panel Sc

ekil 3: 30.Ocak.2006 tarihinde alnan ortam scaklklar

3.3. Binalar iin Mikrokapsllenmi FDMlerde TED Uygulamas zolasyon malzemesine destek amal Mikrokapsllenmi FDM ile TED uygulamas ukurova niversitesi Yerlekesinde bulunan 4 m2 bir test kabininde yaplmtr. Bu pilot projedeki ama, kabinin stma ve soutma ykn azaltmaktr. ASHRAE (2001) yntemiyle yaplan hesaplamalarda, kabinin stma ve soutma ykleri 665 W ve 2391 W olarak bulunmutur. Bu uygulamada iki farkl FDM kullanlmtr. Bunlar Micronal 5001 (erime noktas 26 0C, gizil s 110 kJ/kg) ve Micronal 5008 (erime noktas 23 0C, gizil ss 110 kJ/kg). Uygulamada, 3.5 kg civarndaki mikrokapsllenmi FDM ile IZOCAM firmasnn IZOPAN izolasyon rnnn beraber kullanld sandvi panel gelitirilmitir. Kabin iindeki scaklk dalm 2007 yaz ve 2007 knda sras ile izolasyonsuz ve FDM siz, FDM siz ve izolasyonlu, FDM li ve izolasyonsuz, FDM li ve izolasyonlu olmak zere 4 farkl ekilde llmtr. Yaz aylar boyunca kabindeki ortalama scaklk d sadece FDM li ve izolasyonlu lmde 2.49 0C olmutur, 0.59 0Clik d ise sadece izolasyon malzemesi kullanlan lmde elde edilmitir. Bu scaklk dmleri ile ASHRAE (2001) yntemiyle hesaplanan soutma yk 2261 W olarak belirlenmitir. Bu durum, FDM li izolasyon kullanlarak soutma yknde yaklak %7 lik bir azalmann salandn gstermitir. K aylarnda ise kabin iinde elde edilen scaklk ykselii, sadece FDM kullanlan lmlerde 1.61 0C, sadece izolasyon malzemesi kullanlan lmlerde

1.26 0C ve hem FDM hem de izolasyon malzemesi kullanlan lmlerde ise 2.24 0C olarak bulunmutur. Yine ASHRAE (2001) yntemiyle hesaplanan stma yknde her 3 durumda stma yk sras ile 601 W, 545 W ve 510 W bulunmutur. FDM ve izolasyon kullanlarak kabinin stma yk %10 azalrken enerji tasarrufu %23 olmutur. 1440 saat soutmadan elde edilen ylk enerji tasarrufu 183.6 kWh/yl olmutur. 1890 saat stmadan elde edilen yllk enerji tasarrufu 292.2 kWh/yl olarak bulunmutur. Kabinin izolasyon ve FDM ile donatlmas fazladan 110 USD lik bir yatrm gerektirmitir. 4. Sonu ve neriler Yukarda detaylar verilen 3 farkl TED uygulamas sonucunda elde edilen enerji tasarrufu nedeni ile elde edilen CO2 salnmndaki azalma hesaplanmtr. Tablo 1de her 3 projenin stma ve soutma kapasiteleri, iklimlendirilen alan, ilk yatrm maliyetleri ve yllk enerji tasarruflar karlatrmal olarak verilmitir. Tablo 2de ise yine 3 TED uygulamas sonucu elde edilen CO2 salnmnda elde edilen azalmlar farkl fosill yakt kaynaklarna gre verilmitir. Bu hesaplama elektrik retiminde fosil yakt kullanld varsaylarak yaplmtr. Tablo 1. TED ile salanan enerji tasarrufu ve ilk yatrm maliyetleri karlatrmas Kapasite (kW) Istma Soutma 195 54 2.4 74 0.7 Alan (m2) 1400 360 4 lk Yatrm Maliyeti, (USD) 1440 110 Yllk Enerji Tasarrufu kWh/m2 84 100 119

Proje Market iin ATED Sera iin ATED Test Kabini iin FDM

Tablo 2. TED uygulamal sonucunda elde edilen enerji tasarrufu nedeni ile farkl yakt alternatiflerine gore CO2 emisyonundaki azalmalar. CO2 ton/yl Yakt Sper Market iin ATED Sera iin ATED Kmr Fuel Oil Doal gaz 113 34 85 26 50.3 19

Test Kabini iin FDM

0.5

0.4

0.3

* Elektrik retimi iin fosil yakt kullanld zaman Istma ve soutma bir ok lkede en fazla enerji harcanan sektrlerden biridir. Bu sektrde kullanlan enerjide elde edilecek tasarruf CO2 salnmn azaltarak kresel snmann nlenmesine ciddi katks olacaktr. TED teknolojileri stma ve soutma uygulamalarnda fosil yakt sistemlerinin yerine kullanlabilecek esnek zmler sunmaktadr. Bildiride sunulan 3 proje TED uygulamalarnn enerji verimliliine ve dolays ile evreye olan katks sunulmutur. Ayrca her projede, ilk yatrm maliyetlerinin geri deme sreleri 0 ile 3 yl arasnda deimektedir. Bu sonu TED teknolojilerinin ok pahal olmadn da gstermektedir. Trkiyede ok geni uygulama alanlar bulabilecek TED uygulamalar sonucunda elektrik ve fosil yakt tketiminde elde edilecek tasarruflar lke ekonomisine ve evre salna ciddi faydalar salayacaktr. Ayrca yerel yenilenebilir kaynaklarn iklimlendirme

sektrnde devreye sokulmas ile enerjide da bamllmz azalacaktr. Trkiye Byk Millet Meclisinin yeni taraf olduu Kyoto Protokol uyarnca atmosfere salnm taahht edilen CO2 emisyon miktarlarn elde etmek iin lke olarak daha verimli ve evreci teknolojiler gelitirmek zorunluluu domutur. Kyoto Protokolne uymak balamnda TED uygulamalarnn gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas nemli bir adm olacaktr. Teekkr Katklarnda dolay TBTAKa, Devlet Planlama Tekilatna (DPT), ZOCAM A.ye ve ukurova niversitesi Aratrma Fonuna teekkr ederiz.

Kaynaklar Abak, K., Guler, H.Y. and Baytorun, N. (1995) A comparative study in heated and unheated plastic greenhouses of the mediterranean coastal region of Turkey: tomato plant growth, yield dynamics, crop quality and fuel consumption, Acta Horticulture, Vol. 412, pp.335341. Andersson, O. (2006) Ground source heating and cooling a significant contribution to CO2 reduction in Sweden, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May2 June. ASHRAE, 2001, American Society of Heating, Refrigerating and AirConditioning Engineers, Fundamentals, Residential Cooling and Heating Load Calculations, Chap. 28.

Beatty, B., Dince, I. and Bright, K. (2006) Canadas largest BTES system 74000 m borehole field, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May2 June. ala, M. and Altuntaolu, Z.T. (2003) Srdrlebilir Kalknma ve Yenilenebilir Enerji, 9th Turkish National Energy Congress, stanbul, 2427 September, pp.155166. Diner, . and Rosen, M.A. (2002) Thermal Energy Storage: Systems and Applications, New York: John Wiley and Sons. Hawlader, M.N.A., Uddin, M.S. and Khin, M.M. (2003) Microencapsulated PCM thermal-energy storage system, Applied Energy, Vol. 74, pp.195202. Jahns, E. (1999) Microencapsulated phase change material, 4th IEA Workshop Annex 10 Phase Change Materials and Chemical Reactions for Thermal Energy Storage, Germany. Kabus, F., Seibt, P. and Poppei, J. (2000) Aquifer thermal energy stores in Germany, Terrastock 8th International Conference on Thermal Energy Storage, Vol. 1, pp.129134. MacCracken, M. (2006) Ice thermal storage and LEED Gold, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May 2 June. zonur, Y., Mazman, M., Paksoy, H.. and Evliya, H. (2006) Microencapsulation of coco fatty acid mixture for thermal energy storage with phase change materials, International Journal of Energy Research, Vol. 30, No. 10, pp.741749. Paksoy, H.. (Ed.) (2007) Thermal energy storage for sustainable energy consumption fundamentals, case studies and design, NATO Science Series, II: Mathematics, Physics and Chemistry, Vol. 234, Springer, ISBN: 10 1-4020-5288. Paksoy, H.., Grbz, Z., Turgut, B., Dikici, D. and ve Evliya, H. (2004) Aquifer Thermal Energy Storage (ATES) for air-conditioning of a supermarket in Turkey, Renewable Energy, Vol. 29, pp.19911996. CO2 mitigation with thermal energy storage 17 Sakai, H. (2000) Application of ice storage system to cold air distribution system, IEA ECES Annex 14 Cooling in all Climates with Thermal Energy Storage Workshop, Tokyo, Japan, 10 November. Sanner, B. and Stiles, L. (1997) Status of seasonal cold storage in ground source heat pump,MEGASTOCK 7th International Thermal Energy Storage Conference, Sapporo, Japan,1821 June. Snijders, A.L. (2006) ATES market development in the Netherlands, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May2 June. Snijders, A.L. and Van Aarssen, M.M. (2003) Big is beautiful? Application of large scale energy storage in the Netherlands, FUTURESTOCK 9th International Thermal Energy Storage Conference, Warsaw, Poland, 14 September. Wille, A. and Lottner, V. (2006) R&D programme on thermal energy storage in Germany, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA,31 May2 June. Wong, W.P., McClung, J.L., Kokko, J.P. and Snijders, A.L. (2006) First large scale solar seasonal BTES in Canada, ECOSTOCK, 10th International Conference on Thermal Energy Storage,Pomona, New Jersey, USA, 31 May2 June.