Uluslararas Enerji Verimlilii Konferans, 2011 stanbul

Bu yayn Avrupa Birliinin destekledii Strengthening Energy Efficiency Capacities and Networks of CSOs and Municipalities-Bosnia and Herzegovina, Czech Republic, Serbia and Turkey proje kapsamnda oluturulmutur ve ierii hibir ekilde Avrupa Birliini balamaz. Bu brorde yer alan grler Uluslararas Enerji Verimlilii Konferans (30 Eyll-1 Ekim 2011, stanbul) konumaclarna aittir ve bir kurum olarak HBSDnin grleriyle birebir rtmeyebilir.

Uluslararas Enerji Verimlilii Konferans, 2011 stanbul

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Konumaclar Fikret Toksz (TESEV); Jana Drapalova (Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti); Bilal Duman (Sivas Belediyesi); Haluk Sevinli (Eskiehir Tepeba Belediyesi); Muhammet Garip (stanbul Bykehir Belediyesi-BB); Kristina Dely (Covenant of Mayors-COMO); Ian Shearer (ICLEI) Proje sorumlusu: Ulrike Dufner ve Zeyneb Gltekin ngilizceden eviren: Fatih Genkal Trkeden eviren: Lexicon eviri ekeden eviren: Jana Ylmazova Ekoloji Heinrich Bll Stiftung Dernei Trkiye Temsilcilii Heinrich Bll Stiftung Dernei Trkiye Temsilcilii stanbul, Ocak 2012 ISBN 978-605-87169-0-2 Inn Caddesi, Hac Hanm Sk. No: 10/12 34439 Gmsuyu Istanbul
T W

90 212 249 15 54 F 90 212 245 04 30 www.tr.boell.org

Tasarm ve Sayfa Dzeni: Myra Bask: mak Ofset Basm Yayn San. ve Tic. Ltd. ti. Atatrk Cad. Gl Sok. No : 1 Yenibosna Bahelievler/STANBUL-TRKYE Tel: 0212 656 49 97

4 .....nsz 7 .....Trkiyede Yerel Ynetimler Fikret Toksz (TESEV) 15 ....Novy

ve Enerji Verimlilii

Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti iin Gaz Tketiminin ncelenmesi Yntemler

Jana Drapalova 25 ....Binalarda Termo-Rehabilitasyon Bilal Duman (Sivas Belediyesi) 33 ....Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Haluk Sevinli (Eskiehir Tepeba Belediyesi) 43

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

Muhammet Garip (stanbul Bykehir Belediyesi-BB)

51 ....Avrupann Enerji ve klim Hedefleri Kristina Dely (Covenant of Mayors-COMO) 57 ....Belediye Bakanlar Szlemesi: Kristina Dely (Covenant of Mayors-COMO) 61 ....Enerji Verimliliinde Ian Shearer (ICLEI) 69 ....Yuvarlak

iin Yerel Sorumluluk

Bir Baar yks

Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

Masa Toplantlar zeti

79 ....Konumaclar

Enerji Verimlilii: Sivil Toplum Kurulular ve Belediyeler

Uluslararas Konferans Notlar
30 Eyll - 1 Ekim 2011 stanbul Enerji verimlilii, akll ve gelecei dnen enerji politikalar ierisinde giderek daha nemli bir rol oynuyor. Srdrlebilir ve kapsaml enerji eylem planlarnn hazrlanmas iin bu alanda sz sahibi aktrlerin yerel, ulusal ve uluslararas dzeyde ibirlii yapmas gerekiyor. Heinrich Bll Stiftung Dernei (HBSD); Center for Ecology and Energy (Bosna Hersek), Center for Monitoring and Evaluation (Srbistan), Center for Progressive Technologies (ek Cumhuriyeti) ve Avrupa Birlii Politikalar Enstits ile ortak olarak 30 Eyll - 1 Ekim 2011 tarihlerinde enerji verimlilii konusunda alan yerel ynetimler, sivil toplum kurulular ve zel sektr temsilcilerinin katlmna ak uluslararas bir konferans dzenledi. 2010 ylnn bandan bu yana Bosna Hersek, Srbistan ve Trkiyede devam eden Avrupa Komisyonu destekli Strengthening Energy Efficiency Capacities and Networks of Civil Society Organizations and Municipalities: Bosnia

Herzegovina, Czech Republic, Serbia and Turkey projesinin kapan etkinlii olan bu konferans; enerji verimlilii politikalarn etkileme potansiyeline sahip eitli gruplar arasnda iletiim ve ibirliinin glendirilmesini hedeflemekteydi. Dzenlenen bu konferans; aralarnda Covenant of Mayors (Belediye Bakanlar Birlii, Avrupa Komisyonu), Alman Kalknma Bankas KfW, ICLEI (Srdrlebilir Kentler Birlii), Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) ve stanbul Bykehir Belediyesinin de bulunduu birok nemli uluslararas kuruluun yan sra uluslararas belediye ve finans kurulularndan uzman ve konumaclar bir araya getirdi. Proje kapsamnda ilk olarak Srbistan ve Trkiyede enerji verimliliini yasal ve idari adan deerlendiren aratrma raporlar yaynland. Raporlarda yer alan bulgular dorultusunda Bosna Hersek, Srbistan ve Trkiyede ek partnerlerimizin destei ile yerel ynetim, STK ve ilgili aktrlere ynelik kapasite gelitirme almalar yrtld (proje ile ilgili daha fazla bilgi iin www.e-efficiency.org web sitesini ziyaret edebilirsiniz). Konferansta ele alnan konulardan bazlar yle zetlenebilir: Avrupa Birliinde enerji verimlilii dzenlemeleri Enerji verimlilii finansman Enerji eylem planlarnn rol, yerel stratejiler ve yntemler Sivil toplum kurulular ve belediyeler: ibirlii rnekleri Belediyeler arasnda blgesel, ulusal ve uluslararas dzeyde ibirlii olanaklar Enerji verimlilii alannda alan uluslararas rgtler, belediyeler ve finans kurulularn Trkiyede zellikle yerelde

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

faaliyet gsteren ve politika retenleri ayn platformda buluturan bu konferansta yaplan sunumlar ve gerekleen tartmalarn zetini ayr bror halinde ilginize sunuyoruz: Finans ve Enerji Verimlilii; Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii ve Sivil Toplum Kurulular ve Yerel Ynetimler: Baar Hikayeleri. Spesifik konu balklarn ele alan brorlerin; Trkiye, Srbistan ve Bosna Hersekte enerji verimlilii tartmalarna btncl bir bak asnn katlmas ve akll enerji politikalarnn gelitirilmesi iin birer kaynak olmalarn umuyoruz. Enerji verimlilii konferansnda bize destek veren tm konumaclara ve katlmclara ok teekkr ederiz. Dr. Ulrike Dufner ve Zeyneb Gltekin Heinrich Bll Stiftung Trkiye Temsilcilii

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Trkiyede Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

Fikret Toksz
(TESEV)

Trkiye'de Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

Trkiyede Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

ncelikle Heinrich Bll Stiftung Derneine bizi Trkiye olarak kendi sorunlarmzla yzlemeye ard iin teekkr ediyorum. Birok kii bunu yapyor ama Heinrich Bll Stiftung Dernei ok daha tehlikeli ya da zor alanlarda bunu yapyor. Konumam iki blmden oluuyor. Birinci blmde sizin de bildiiniz baz gerekleri sizinle paylaacam. kinci blmde Trkiyede neler yaplabileceinin zerinde durmak istiyorum. Ayrca biraz hafza tazelemek iin gen kuaklarn tam olarak bilmedii, Trkiyenin daha nce yapt baz eylere de deineceim. Enerji meselesinin sadece Trkiyede deil, dnyada da ok ciddiye alndn dnmyorum. Amerikada Bakan Obamann i sahas yaratmak iin 400 milyar dolarlk bir projesi var. Bu proje kapsamnda yollar yapacaz, kanalizasyon sistemini yenileyeceiz, altyap yapacaz diyor. Ama enerji tasarrufu meselesi bu planlarn arasnda hi yok gibi. Time dergisinin son saysnda bununla ilgili ok kapsaml bir alma yer ald. Bu alma rnein yeni yol yapmak yerine mevcut havaalanlarnn daha iyi teknoloji ile donatlarak daha ok uak ini kalk salanabileceini, yeni yol yaplmasna baz hatlarda gerekli olmadn sylyor. Bunun gibi ngilterede yeni muhafazakr koalisyon hkmeti Londra ile Edinburgh arasnda hzl tren yapmay planlyor. Bu trenin yolcu kapasitesi belli deil. Hkmetler byk projeler yapmak istiyor. Meselenin br taraflar ile

ok ciddi ilgilenmiyorlar. Trkiyede bir szmz var: Bir musibet bin nasihatten iyidir. yi ki Japonyadaki tsunami oldu ve bunun sonunda Japonya nkleer enerjiden vazgeti, Almanya da vazgeti. Bunun dnyada ok eyi deitireceini dnyorum. Biz ne yapmaya alyoruz? Bugnk rakamlara gre Trkiyenin u andaki deme dengesindeki a 70 milyar dolar. Enerji ithalat yl sonunda 50 milyar dolar, yani 70 milyar dolarn 50 milyar dolar enerjiden geliyor. u andaki elektrik datm sistemindeki kaak % 10. Ama biz enerjiyi daha verimli kullanmak yerine enerji arzn nasl arttrabileceimizi konuuyoruz. Bunu yaparken de evresel sorunlar yaratyoruz, yani yeni sorunlar yaratyoruz. Nitekim Ilsu baraj Trkiyede bir yaradr, 20 sene 30 sene mr olacak bir baraj iin 10-20 bin yllk bir gemi ortadan kaldrlyor. Bu konuda enerji meselesini ciddi bir biimde herkesin dnmesi gerekiyor. Birka rakam daha vermek istiyorum: 2010 ylnda Bursa, zmir, stanbul ve Ankarada bir yoksulluk aratrmas yaptk. Bu aratrmada gle gelen nfusun ne kadar yoksul olduunu aratrdk. Drt byk ehirde baktmzda en yoksun kesimde bile her evde buzdolab var, amar makinesi var, % 14nde araba var, % 40nda bulak makinesi var. Bunun gibi beyaz eyaya sahip olma oran giderek artyor. Tabii ki bu insanlarn yaam koullarnn dzeltilmesi gerekiyor ancak dier taraftan enerji kullanm giderek artyor. Belediyeler dzeyinde enerji verimlilii konusunda ok fazla inisiyatif olmamasnn temel nedeninin enerji meselesinin bir merkezi hkmet program olarak alglanmas olduunu syleyebiliriz. Merkezi hkmet zaten yasalarda bunu gsteriyor. Btn lkelerde olduu gibi Trkiyede de enerji meselesi merkezi hkmet dzeyinde tam olarak alglanm deil. nmde yeni kurulan ehircilik ve evre Bakanlnn

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

kurulu emas var. Kurulu emasna baktmz zaman evre Genel Mdrl baland iin orada ilgisiz bir konu gibi duran evre meselesi var. Daha ok planlama ve altyap ile meguller. Bu gayet tehlikeli grnyor, nk yeni bakanlk daha merkeziyeti olacak. Trkiyede yerel ynetim zerkliinin daha da azalaca ortaya kyor. Enerji meselesi yerel ynetimlerin sorumluluu olarak addedilmedii iin belediye bakanlarnn bu konuda bir vizyonu hemen hemen yok gibi, bu vizyon ok az belediye bakannda var.

HABTAT II ve sonras
Oysaki bizim ICLEI (Local Governments for Sustainability) ile ilk temasmz 1994 ylnda oldu ve ICLEI ile birok alma yaptk. Trkiye zellikle Habitat 2 konferansn dzenledikten sonra dnyadaki gelimelerden haberdar oldu. Bununla birlikte Trkiyede yerel gndem meselesi ve kent konseyleri Habitat 2 konferansnn bir sonucu olarak dodu. Ama ne iklim deiiklii ne de evre meselesi ok ciddi olarak nceliklerimizin iinde yer ald. Bu hem merkeziyeti yapdan hem de kiisel dzeyde enerji meselesini tam olarak kavramam olmamzdan kaynaklanyor. Sklkla elektrik faturasndan ikyet ediyoruz ya da doalgaz fiyatlar artt diye ikayet ediyoruz. Ama nlemleri almakta gecikiyoruz. Ben kendi kzmdan biliyorum, evdeki elektrikleri bir trl kapattramyorum, nk byle bir alkanlk yok. Ama okuluna baktmda duvarlarda evre ile ilgili ok gzel sloganlar gryorum. Ama bir trl iselletiremiyoruz ya da kafamzda byle bir ey olumuyor. Bu tabii birok farkl sebepten olabilir. imdi biz kendimize belediyelerde bu ii nasl artrabiliriz diye soralm. Bu aslnda bir ynetiim meselesi, enerji meselesi de bir ynetiim meselesi. Bu ie biraz ucundan bulatk, nk dnyadaki enerji gelirleriyle

uraan bir Revenue International diye bir kurum var, TESEV bunun Trkiyedeki temsilcisi. Trkiyenin boru hatlarndan ne kadar para kazandn renmeye altk ancak renemedik. Pek ok eyin gizli olduu, aslnda gizli deil de aklama ihtiyac duyulmad grlyor. Herhalde kimse bu ile ilgilenmiyor. Burada ok deerli sivil toplum temsilcileri var ve pek ok baarl rnek var: anakkale, Yalova, Bursa, Eskiehir, Antalya, vs. Fakat bunlarn daha ok bireysel giriimler olduklar, rgtl almalar olmadklar gzleniyor. Yerelde birtakm sivil toplum kurulular ok idealist eyler dnyorlar ancak Trkiye apnda konumuzla ilgilenen TEMA gibi prestijli bir sivil toplum kuruluu yok. Ulusal apta bir sivil toplum nderlii olmad iin konu kamuoyunda ok fazla yer bulmuyor. Daha ziyade ekonomik ya da finans tartmalar erevesinde ele alnyor. Halbuki yaam biimimizin bir paras olmal. Marmara Belediyeler Birlii 1975 ylnda kuruldu. ki kurulu sebebi vard. Bir tanesi Marmara Denizinin kirlenmesine kar ne yapacaz idi. kincisi ise evre meselesini acaba halka ve belediyelere nasl anlatabiliriz idi. 1975te ilk tercihli yollar, yaya yollar zmitte, Ankarada ve stanbulda yapld. Bu meseleler gndeme gelmeye balad, pek ok toplantya pek ok belediye bakan katld. 1996 ylnda ICLEInin Avrupadaki toplantlarna Bursa Belediyesi ile birlikte gittik. Hatta o zamanki Bursa belediye bakan ICLEI ynetim kurulundayd ancak bunun Trkiyede ok ciddi bir yansmas olmad. Bir belediye bakan geliyor, yerine bir bakas geliyor ve yeni gelen enerji konusuyla ilgilenmiyor, nk toplum da bu ie ilgi gstermiyor. Trkiye Belediyeler Birlii yasa ile kurulduu iin son derece gl, ciddi kaynaklar var, iyi de bir rgtlenmesi var. Ama onun rgtlenmesine baktmz zaman, bir evre komisyonu

Trkiye'de Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

olmasna ramen enerji meselesi ok gndemde deil. Bu temel algdan geliyor: enerji devletin ve merkezi hkmetin ii olarak grlyor. Oysaki bugn burada Heinrich Bll Stiftungun yapt almann benzerini bizim belediyeler de yapabilir. Temel bilgileri ieren brorler ya da afiler hazrlayp insanlara datlabilir ancak bunlar yaplmyor. Bunun en iyi adresi Trkiye Belediyeler Birliidir. Trkiye Belediyeler Birlii iinde bu tip almalarn yaplmas gerekiyor.

politikalar belirlenmi gibi grnyor ancak bunlar hayata geirmek gerekiyor. Burada drtl hatta beli bir yapya ihtiya olduunu dnyorum; merkezi hkmet, yerel ynetim, sivil toplum, niversiteler ve zel sektr. Bunlarla birlikte bir hareket yaratmak gerektiini dnyorum. Trkiye Belediyeler Birlii bunu yaratabilmek iin ok uygun bir adres gibi grnyor. nceki sunumlarda da grdk, belediyeler evlerinde s yaltm yapmak isteyenlere dk faizle kredi salyor. Son zamanlarda bu konuda baz rneklerimiz var, il zel idareleri birok kredi vermeye balad. Bu arada ller Bankas belediyeyi finanse eden bir kamu kurumu olarak btn belediyelerin finansman ilerini salamaktadr. ller Bankas byle bir fonu belediyeler araclyla databilir ve mantolama dediimiz s yaltm meselesini hzlandrabilir. Belediyeler iin bunun ucunda biraz tevik olursa iyi olacaktr, yani zel sektr de bu konuda daha tevik edici bir rol oynayabilir. Trkiye mutlaka Avrupa Birlii ile ilikilerini gelitirmek bakmndan evre konusuna eilmelidir. Yaknda Trkiye Belediyeler Birlii tarafndan yaynlanacak kitabmda da belirttiim gibi Trkiye evre konusunda Avrupa Birliinin pek ok isteini kt zerinde yerine getirmi gibi gzkyor. 80in zerinde ynetmelik karlm durumda, tzkler hazrlanyor, bu tr almalar yaplyor ancak btn bunlar sistemli bir ekilde yaplmyor.

Karde Kentler
kincisi; Trkiyenin uluslararas deneyimden yararlanmas iin baka bir aracmz daha var, ileri Bakanlnn bilgilerine gre Trkiyede 700 tane belediyenin Avrupann ve dnyann pek ok kentinde karde kenti var. Ama bu karde ehirler sadece turistik bir meseleymi gibi alglanyor, ehirler arasnda ciddi bir bilgi alverii salanmyor. Burada merkezi hkmete bir grev dyor. Bunu toplumun gndemine oturtmas gerekiyor, bunun iin de babakann pozisyonunu ok nemli buluyorum. Arkasnda ciddi bir halk destei var ve de bykehir belediyelerinin hemen hemen tamam kendi partisinde. Babakan enerji konusunda nclk yapabilir. Haydi, ocuklar okula! kampanyas gibi bir eyin balatlmas lazm ki belediyeler de bunu ciddiye alp eitli almalar yapsnlar. Buraya gelmeden nce belediyelere baktm, internette grebildiim kadaryla ulusal apta iki tane belgemiz var: bir tanesi 20102015 arasnda btnleik kentsel geliim stratejisi (bknz. ehircilik ve evre Bakanl internet sitesi). kincisi iklim deiiklii konusunda, 20112015 arasn kapsayan son derece yeni bir belge. Bu belgelerde ulusal

10

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Karde kentten yola karak iyi bir rnek

Burada bir de iyi rnekten bahsetmek istiyorum. sve Belediyeler Birlii Trkiyede TUSENET isimli iki senelik bir program yrtt. Trkiyeden 23 belediye bu projeye katld, TESEV olarak bu projeyi deerlendirdiimizde ok baarl sonular verdiini grdk. Bu projenin iinde enerji verimlilii de vard, toplantmzda bulunan iki ehir Mula ve Antalya da bu projenin iindeydi. Antalya Belediyesi bir birim kurdu, Mula Belediyesi de kendi binasn gne enerjisi ile stmaya balad. Deiiklikler olmaya balad ve eitli birimler kurmaya baladlar. Avrupa Birliinin pek ok konuda fonu var, bu fonlarla birok proje yaplyor, biz de birok proje yapyoruz. sve Belediyeler Birliinin projesi karde kent meselesini kullandklar iin ok baarl olmu. Yani Trkiyede pilot seilen 23 belediye iin svete bir tane ortak bulmular, o belediyeler bakanlar ve st dzey yneticileriyle buraya gelmiler ve buradaki belediyelerle ok sk bir alma yapmlar. Biz de 8 milyon Euroluk bir proje yrttk, proje gn meydana getirdii sorunlarn drt byk ehirde nasl nlenebilecei zerineydi. Elimizden geleni de yaptk, ama belediyeler az nce belirttiim rakamlara bile bakmadlar. Projeyi onlarn politikalarna katkda bulunacak bir veri btn olarak kullanmadlar. Bu undan ileri geliyor, Avrupa Birlii fonlar irketler eliyle kullanlyor. imdi Trkiyede bir belediyeye bir irket geldii zaman para kazanacak bundan nasl olsa diyor, irketin ii gibi bakyor. Halbuki Avrupa Birliinin amac Trkiyedeki belediyelerin kapasitesinin arttrlmas, ancak bu kapasite bir trl artmyor. Yine Avrupa Birlii fonlarnda kullanlabilen ok etkin bir mekanizma var, twinning-kardelik meselesi. Avrupa Birlii koullarnda twinning yerel ynetimler iinde yaplabilir olduu halde Trkiyede yerel ynetimler twinning kuramyorlar. Bakanlklar kurabiliyor, twinning

kurulan bakanlklarda da ok olumlu sonular alnd. Trkiye Saytay ngiltere Saytay ile ok faydal bir alma yapt ve ok yeni teknikler renildi. Avrupa Birliinin zellikle kapasite gelitirme gibi konularda sistemini deitirmesi ve Trkiyedeki belediyelerin karde ehirler rneklerine bakmas lazm. Dier yandan belediyelerde de o kadar grev deiiklii oluyor ki kurumsallama olamyor, bilgi biriktirilmiyor ve kurumsal hafza olumuyor. Bir de ie demokratik bakmyoruz. sve projesinin en byk eksiklii uydu: Belediye meclisleri iin iinde deildi, halkn setii belediye meclisi ve kent konseyleri iin iinde deildi. Sadece belediyeler ve brokratlar arasnda bir deneyim paylam gerekletirildi. Tm bunlara ramen proje ok baarl oldu ve imdi sve Belediyeler Birlii projenin ikinci blmn yapacak. Murat Snmez, Orta Dou Teknik niversitesi: Fikret Beyin altn izdii en nemli husus belediyelerin enerji verimlilii konusunda kurumsal olarak iin iine ciddi bir ekilde girmemeleri, girememeleri idi. Belediyeleri kurumsal bir ekilde yani bakanlara bal olmayan srdrlebilir bir ekilde enerji verimlilii konularnda iin iinde olmaya zorlayacak bir yap olmas gerekiyor. Bunu salayacak olan da kanunlar ve ynetmelikler. Kanun ve ynetmeliklerde, belediyeler kanununda belediyelere bu konuda grevler verilmeli, net tanmlar yaplmal. Byle bir alma yaplsa, bu kanunun hazrl safhasnda belediyeler niversitelerle birlikte yakn bir ibirlii iinde olabilir. Byle bir altayda kanun hazrlayclara ne gibi nerilerimiz olabilir? Dn aklmza yle fikirler gelmiti. rnein ruhsat verme aamasnda belediyeler enerji belgesi alamayacak binalara ruhsat vermeyebilir, ehir planlamasnda eer yollar

Trkiye'de Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

11

en ksa zamanda trafik kargaasn hafifletmiyorsa ehrin o ksmda bymesine izin verilmemesi gibi. Bu tip kanunlar kacak veya kanun maddesi eklenecek olsa ne yapabiliriz? Arif Knar: Fikret Beyin anlattklarndan ve bizim dnk toplantnn sonularndan benim de vardm bir nokta var. Belediyelerde ok ilgin uygulamalar yaplm. Burada olmayan 5-10 belediye daha var, yani toplam 20 belediye. Trkiyede srdrlebilir yeil belediyecilie adm atan, bu konuda uygulamalar yapan ve burada farkna vardmz belediyelerle bir srdrlebilir belediyeler birlii oluturulabilir. Trkiye Belediyeler Birlii daha genel konularla ilgilendii iin bu konuya belki ilgi gsteremeyebilir. Dolaysyla daha kk lekte alan, hedefi ve faaliyet alan belli olan ve karde ehirleri de yeil belediyelerden seilecek bir birlik nasl oluturulabilir? Bunun nderliini belediyeler mi yapar? Belediyeler Birlii mi yapar? Buradan kabilecek en olumlu sonucun bu olacan dnyorum, bu konudaki tavsiyelerinizi merak ediyorum. Frat ra, Dicle niversitesi: Enerji ihtiyacn karlamak iin u anda Trkiyedeki Krt corafyasnda Ilsu Baraj dahil 10 civar irili ufakl barajlar yaplmakta. Bu barajlarn acaba gerekten Trkiyenin enerji ihtiyacn karlamak iin mi yoksa snr gvenlii hattn oluturmak iin mi yaplp yaplmadn merak ediyorum. Fikret Bey bu konuda brokratlk yapt iin soruyorum. kinci sorum ise bu barajlarn yapm iin belediyelerden veya konuyla ilgili meslek odalarndan, elektrik mhendisleri odas veya makine mhendisleri odasndan barajlarn verimlilii ile

ilgili bir gr alnm m acaba? Gr alnmsa acaba bu grler dikkate alnm mdr? Marko Savic, Center for Monitoring and Evaluation, Srbistan: Trkiye ve Srbistanda enerji meselesinin durumu birbirine ok benziyor. Burada bulunan belediyeler iin son derece yararl bilgiler paylatnz, keke daha fazla belediye bu konferansta olabilseydi. Umarm belediyelere bu tip almalar erevesinde eitim konusunda destek vermeye devam edersiniz. TEMA Vakfndan bir katlmc: Bir kere Trkiye enerji verimlilii konusuna gelimi lkeler gibi ok eskiden giremedi maalesef. Ama bugn itibariyle Trkiyenin nemli bir mesafe kat ettiini syleyebiliriz. Trkiyede u anda TEMA gibi byk bir enerji verimlilii derneimiz var, bu derneimiz 2009 ylnda kuruldu. Kamu, zel sektr, sivil toplum rgtleri, niversiteler ve i evresinin destei ile kurulan bir dernek ve Trkiye apnda tekilatlanan bir dernek. Bizim sadece Bursada yaptmz almalara rnek vermek gerekirse; geen yl btn kamu yneticilerini ve st dzey yneticileri toplayp Bursa iin enerji verimlilii stratejileri program dzenledik. Bunu her yl tekrarlayarak gelimeleri takip etmeyi planlyoruz. Bunun haricinde sanayi ve eitim evrelerinin de bilgilendirilmesi konusunda almalarmz var, tahmin ediyorum birok katlmclar sokaklarda reklam panolarnda bu konu ile ilgili ilanlar sk sk gryorlar. Bunun haricinde Trkiye enerji verimlilii meclisimiz var. Bu meclisin bakan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakandr, genel sekreteri ise Enerji Verimlilii Derneidir. Dolaysyla enerji verimlilii ile

12

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

ilgili politikalar buralarda oluturulur, hazrlanr ve ilgili kurumlar tarafndan karlmas salanr. rnein geen yln Temmuz aynda Yeil Ekonomiye Gei adl bir rapor hazrladk. Trkiyenin enerji verimliliine bak asn ve gelecekteki perspektifini aklayan bir rapordu. Bu yl ierisinde yaptmz toplantlar neticesinde nmzdeki yln Eyll aynda uluslararas katlml bir Yeil Ekonomi zirvesi gerekletirmeyi planlyoruz. Dnyada enerji verimlilii, srdrlebilirlik konular ok deerlendiriliyor, konuuluyor ama insanlar yeil ekonomi zerine eilmiyorlar. Sadece Latin lkelerinde bu konular n planda tutuluyor. Biz bu konuyu Avrupaya ve bu taraflara ekmek iin bu zirveyi uluslararas katlmla yapmay planlyoruz. Dolaysyla biz ge baladk ama epey bir mesafe kat ettik, onu sylemek istiyorum. Dier bir konu da srdrlebilirliin ierisinde enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji konusu ok nemli bir yer tutuyor, tabii Trkiyede u anda bir deiim dnemi yaanyor. Birok merkezi kararlar yerele aktarlmaya allyor, bazen de aktarlamyor. Tabii merkezden bu gc almak kolay deil, bununla ilgili almalarda biz sivil toplum rgtlerine ok rol dyor. Biz zorlamadka merkezin bu yetkileri yerele brakmaya pek niyeti yok. Fikret Toksz: Byle bir hedef iin yeni bir belediyeler birlii kurmak ne kadar ie yarar diye sorarak sze balamak istiyorum, nk bunun bir rnei var. Tarihi Kentler Birlii kurduk. Trkiyede en baarl ekilde yryen birliklerden bir tanesidir. Ben de onun kurucularndanm ve danma kurulu yesiyim. Ama orada kendisini bu ie adam birtakm insanlar var. Bata Prof. Dr. Metin Szen olmak zere kendisini bu ie vermi insanlar var, byle bir ey gerekiyor.

Bu olmad takdirde zaten ok sayda belediyeler birlii var, belediyelerden bunlara para isteniyor, imdi belediyeler kalknma ajanslarna para dyor. Belediyeler belediye birliklerine para dyor, blgesel belediye birliklerine para dyor, bu belediyelerin bu kadar kayna yok. Dolaysyla bir sre sonra bu ilgi azalyor. Onun yerine parasz olan gl bir tekilat olarak mesela bu enerji verimlilii dernei ok iyi bir giriim. Trkiye Belediyeler Birlii ile byle bir ey yapp, oray ikna etmek lazm. Orada byle bir birim kurmak ve bunun Trkiye iinde eitimlerini yapmak lazm. Trkiye Belediyeler Birlii Konrad Adenauer Stiftung ile de pek ok eitim yapyor. Bu konuda dnyadaki, Avrupadaki gelimeleri de rahatlkla getirebilirler. TESEV olarak yerel ynetimler konusunda ok ciddi almalar yapyoruz. u anda da yeni anayasada yerel ynetimler ile ilgili nasl maddeler yer almal sorusu zerinde alyoruz. Ben tabii bu merkezi yapnn byle kald srece belediyelerin bu ie ok fazla adapte olabileceklerini sanmyorum ama belediyeler de kendilerine verilmi sorumluluklar tam yerine getirmiyorlar. lle de kanun karmak gerekmiyor, kanun karsanz da pek uygulanmyor. Byle bir sorun da var. rnein Mallorcada (spanya) gittiim bir toplantda belediyelerin uygulad bir ey grdm. Belediyeler turizm iletme belgesi alm yldzl, be yldzl otellere veya lokantalara ayrca bir belge veriyor. Burada elektrik tasarrufu veya geri dnm yaplmaktadr diye bir belge veriyor. Turistler ve zellikle yeil konulara duyarl Alman turistler o lokantalarda yemek yiyor, o otellerde kalyorlar. Bunun biraz da gnll olarak gelitirilmesi lazm. Bunu mesela Antalya Belediyesi ya da Akdeniz Belediyeler Birlii kolaylkla yapabilir. Bu bir zendirmedir. Arkadamzn barajlar konusundaki yorumuna gelince bu biraz abartl bir yorum, barajlar Trkiyede her eyden nce enerji iin yaplyor, ikincisi

Trkiye'de Yerel Ynetimler ve Enerji Verimlilii

13

sulama iin yaplyor. Bunun yan karsamalar da olabilir yani snr gvenlii salyor olabilir ama srf bunun iin baraj yapldn hi dnmyorum, bu rasyonel bir dnce deil. Trkiyede pek ok irrasyonel iler yaplyor ama bu konuda yle irrasyonel davranldn dnmyorum. Burada btn mesele politikaclarn daha byk hizmetler verme isteinden kaynaklanyor, byk projeler yapma isteinden kaynaklanyor. Bu sorun Trkiyeyle de snrl deil. Btn dnyada byle bir eilim var, politikaclar byk projelerle anlmak istiyorlar. Bu ayrca sadece bu hkmete mahsus bir eilim deil, bundan nceki hkmetlerde de bunun birok rneini grdk. Dolaysyla bu konuyu baka eylerle kartrmamalyz. Enerjiye tabii ki ihtiyacmz var, barajlar da yaplacak ama yaplrken asgari duyarlln gsterilmesi gerekiyor, onun bile gsterilmediini dnyorum. Enerji Verimlilii Derneinin kurulmasn ok nemli bir adm olarak gryorum, baarlar diliyorum ama tek bana kalmamal. Ayrca bu dernein bakannn bakan olmas bence yanl, bakann daha sivil bir kii olmas gerekir. Orada bakann nitelii ne olursa olsun brokrasi olduu mddete yannda biri evet efendim dedike onu kendi ynne doru gtrecektir, bu kanlmazdr. Srbistandan gelen arkadamn dediine katlyorum, belediyelerin eitilmesi gerekiyor, bunu da ancak Trkiye Belediyeler Birlii iyi biimde yapabilir.

14

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

Jana Drapalova

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

15

Brno
Brno 29 idari blgeye-blge belediyelerine ayrlr. Halk 4 ylda bir Brno Bykehir Belediye Meclisi ve bal olduu blge belediye Meclisine seime gitmektedir. Bykehir Belediye meclisi banda Meclis bakan, Blge Belediyesi banda Blge belediye bakan bulunmaktadr. Bykehir Belediyesi ve Blge belediyelerinin yetkileri Brno ehri Status ile dzenlenmitir.

Brno Novy Liskovec

BrnoNovy Liskovec, 11.000 nfuslu, Brnonun batsnda bulunan bir blge belediyesidir. Mstakil evlerin olduu yere 1980-1983 yllar aras 1.000 dairelik bir site inaat edilmi ve 1990-1995 yllar arasnda da, panel duvarl 2.500 daire daha yaplmtr.

16

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Dairenin sahibi belediyedir

1.000 daire belediyeye aitter, dier dairelerin sahipleri kooperatif ya da kiilerdir. ki resmi bina, iki ilkretim okulu, ocuk yuvas ve bir belediye binas belediyenin maldr. Belediye snrlar iinde bulunan yerleim yerlerinin geliim stratejisi belediyenin yetkisindedir.

.C.nde konut fonu

.C.nde konut fonu 1950-1990 yllar arasnda ina edilen duvar paneli binalarn pay Konut toplam says ek Cumhuriyeti Brno Novy Liskovec 3 900000 165000 3900 Duvar paneli binalarda daire says 1165000 65000 3500 (% 90)

Duvar paneli binalarn inaat sorunlar: pencerelerin dk kalitesi, duvarlarn d ksmnda kt s teknik zellikleri, asgari veya minimum seviyede bakm (asansr, elektik donatm) Devlet politikas 2000 ylna kadar herhangi bir sistem yoktu mal sahipleri iin en byk problem maddi yetersizlik, bu yzden sadece ksmen ve arza durumunda bakm gerekleiyordu.

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

17

Kapsaml yaklam
.C.de uygulanan genel standartlarn ve kapsaml modernletirmenin karlatrlmas Teknik nlemler: at ve bodrum kat dahil d cephe mantolama (izolasyon kalnl 16-18 cm), pencere ve i tesisatn yenilenmesi, elektrik tesisat, havalandrma tesisat, yeni daire gvdesi, yeni ak veya kapal balkonlar, asansrlerin yenilenmesi, stma sistemi ve scak su sisteminin modernlemesi. Yeniliki yaklam -s kprlerinin ortadan kaldrlmas ve yaplan iin kalitesine nem verilmesi. Organize nlemler: Enerji ynetiminin getirilmesi Konut kiraclar iin eitim program Binalarn modernizasyonu, konut kiraclar dairelerin iinde iken gerekletibu, koordinasyon asndan zor bir durumdu.

18

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

lk aamann sonular:2001 2006 yllar aras 10 apartman binasnda 386 daire

Toplam maliyet: 6,5 milyon EURO ( 1 daire 17000 EURO) Finansal model: Blgenin kendi kayna (kira kayna) Brno Byk ehir Belediyesinden hibe (zelletirme kayna) Brno Byk ehir Belediyesinden bor (dner sermaye fonu) Ticari kredi ( 15 yl geri deme) 0.5 milyon EURO 2.5 milyon EURO 1.5 milyon EURO 2.5 milyon EURO

Kiradan toplanan para gelecekte borcun denmesine ve blgenin konut fonuna yeterli seviyede parann akmasn salar. Istma tasarrufu sayesinde, kira art olduu halde, kiraclarn konut maliyetindeki art, asgari seviyededir.

lk aamada mantolama programndan geen apartmanlarn enerji tasarrufu.

CO2 tasarrufu Istma iin % 70 orannda tasarruf salanm Su stmasnda % 34 Bir daire iin senede 30 GJ, ylda toplam 11 MG, yllk tasarruf 1100t CO2 2006 ylnda s fiyatnda ortalama yllk tasarruf bir kirac aile iin 500 EURO.

2007-2011 yllar aras yeniden canlandrlmann ikinci etab gerekleti.

1990-1993 yllar aras ina edilen panel duvarl apartmanlarda 450 daire modernlemiti. zolasyon kalnl 20 cm, kat cam pencereler taklmt. Toplam maliyet: 4,3 milyon EURO (10.000 EURO daire bana)

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

19

20

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

21

22

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Novy Liskovec Belediyesi, ek Cumhuriyeti

23

24

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Binalarda Termo-Rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi

Bilal Duman

(Sivas Belediyesi)

Binalarda Termo-Rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi

25

26

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Binalarda Termo-Rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi

27

28

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Binalarda Termo-Rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi

29

30

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Binalarda Termo-Rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi

31

32

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

Haluk Sevinli
(Eskiehir Tepeba Belediyesi)

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

33

34

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

35

36

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

37

38

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

39

40

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

41

42

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

Muhammet Garip
(stanbul Bykehir Belediyesi-BB)

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

43

44

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

45

46

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

47

48

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

stanbul Bykehir Belediyesi Enerji Politikalar ve Projeleri

49

50

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Avrupann Enerji ve klim Hedefleri iin Yerel Sorumluluk

Kristina Dely
(Covenant of Mayors-COMO)

Avrupa'nn Enerji ve klim Hedefleri iin Yerel Sorumluluk

51

52

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Avrupa'nn Enerji ve klim Hedefleri iin Yerel Sorumluluk

53

54

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Avrupa'nn Enerji ve klim Hedefleri iin Yerel Sorumluluk

55

56

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Belediye Bakanlar Szlemesi: Bir Baar yks

Kristina Dely
(Covenant of Mayors-COMO)

Belediye Bakanlar Szlemesi: Bir Baar yks

57

58

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Belediye Bakanlar Szlemesi: Bir Baar yks

59

60

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Enerji Verimliliinde Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

Ian Shearer
(ICLEI)

Enerji Verimliliinde Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

61

62

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Enerji Verimliliinde Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

63

64

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Enerji Verimliliinde Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

65

66

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Enerji Verimliliinde Belediyelerin ve Sivil Toplumun Rol Nedir?

67

68

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

69

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

ayr yuvarlak masa toplantmz oldu: 1. Finans ve Enerji Verimlilii (moderatr: Dr. Pnar zuyar) 2. rnek Uygulamalar, Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler (moderatr: Arif Knar) 3. STKlar ve Yerel Ynetimler: Baar Hikayeleri (moderatr: Martin Mikeska)

Finans konusuna bakarken iin btnne bakmak gerektiini grdk; yani neyi neden yapyoruz onu karmamak gerekli. O ideali koyduktan, nemini anladktan sonra da nasl uygulayabileceimizi anlamalyz. Edindiimiz bilgilerden bazlar yleydi: 2012 ylnda yaynlanm olan uluslararas bir rapora gre Hane iindeki enerji yoksunluk iin dnyada artk iki temel gsterge kullanlyor. Bunlardan biri elektrik enerjisine eriilebilirlik, ikincisi de piirme iinde geleneksel ekilde biyoyakt kullanm. Elektrik enerjisine eriilebilirlik oranlar ok artc boyutta: 2011 ylnn sonundayz ve gnmzde % 85i krsal alanda olmak zere hala 1.4 milyar insann elektrik enerjisine eriimi yok. Bu da dnyann geneliyle ilgili bize ok ciddi bir eyler sylyor: enerji verimlilii ya da enerji eriimini konumadan nce bu 1.4 milyar aklda tutmak gerekiyor. Hepimiz binyl kalknma hedeflerini biliyoruz, ilk hedefi al ve ar al engellemek. Srdrlebilir kalknma artk genel kabulyle kalknma, refah ve enerjiye eriilebilirlik olarak tanmlanyor. Aslnda bunlarn birbiriyle ok i ie gemi olduklar grlyor. Keza enerji verimlilii iklim deiiklii konusuyla da birebir ilgili, nk enerji verimlilii hepinizin bildii zere enerji verimliliini artrabilirsek karbondioksit ve sera gaz salmlar azalyor. Bylelikle iklim deiikliini en azndan biraz yavalatma ansmz oluyor. Birlemi Milletler Kalknma Programnn ilgin bir programndan bahsedildi. Bu byk lekli program Trkiyenin dk emisyonlu ve iklime direnli kalknmasnn desteklenmesi program. Bu programn balklarna baktnz zaman bunlardan bir tanesi enerji verimliliidir. Birlemi Milletler enerji verimliliini Trkiyede n plana karmak iin zaten bir giriimde bulunmu durumda. Fon anlamnda Birlemi Milletlerin Kresel evre Fonunun (GEF) Kk

1. Finans ve Enerji Verimlilii

Raportr: Dr. Pnar zuyar Oturumumuz olduka ilgin ve gerekli bir konuya eildi, nk ad stnde enerji verimlilii iin ucunda finansman olmadan hibir ie yaramayacak. Bu iin hem teknolojisi gerekli, hem de teknolojiyi saladktan sonra pratikte uygulamalar nasl oluyor, o teknolojiyi nasl uygulama aamasna getirebiliyoruz, btn bunlara bakmalyz. Uygulamay yapabilmek iin de tabii ki bir fon kayna gerekli. Konumaclarmz ayr kurulutand. Birlemi Milletlerden iki konumacmz vard: Birlemi Milletler evre Program Finans Giriimi alt programndan Ivo Mulder, yine Birlemi Milletler Kalknma Programndan Alper Acar. Finans konusunu finans kurulular perspektifinden bize anlatan Melih adrc da KfWden geliyor.

70

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Destek Program, SGP diye bir program var. Yine Birlemi Milletler Kalknma Programnn pazar dnm almalar var. nk enerji verimlilii malum bankadan aldnz krediyi kullanmakta ve geri demekle bitmiyor, pazarn ciddi anlamda dnmesi iin gerekli ekipman ve hizmeti de bulabilmelisiniz. Bunlar desteklemek asndan Birlemi Milletler Kalknma Programnda tane alt proje yer alyor ki alt proje diye bakmayn bunlar 5 ila 25 milyon dolarlk projeler, yani byk lekli projeler. Bunlardan bir tanesi enerji verimlilii iin elektrikli ev aletlerinin pazara dnm market projesi; bir dieri ise sanayide enerji verimliliinin artrlmas projesi ve ncs de Trkiyede binalarda enerji verimliliinin artrlmas projesi - ki bunlar zaten enerji verimliliinin malum tane aya. Birlemi Milletler Kalknma Program politik stratejisi zerinde de almalar yapyor. klim deiiklii uluslararas eylem plannn altnda enerji, enerji verimlilii, binalar, sanayi ve ulamdaki enerji verimlilii bunlarn hepsi isimlendirilip hepsi tartlm ve ama olarak belirlenmi olan konular. Birlemi Milletler evre Program da (UNEP) enerji verimliliinin neminin farknda ve bu konuda alyor. Birlemi Milletler evre Program Finans Giriimi (UNEPFI) nemli bir giriim. UNEP-FI kresel finans kurulular ile ok eitli ortakl ngryor. Amac finansal performansn evresel ve sosyal etkilerini anlamak ve de yeni uygulamalar tevik etmek. Bunun iin UNEP-FI ile byk finans kurulular arasnda bir mutabakata varlyor. Byk finans kurulular inisiyatif gsteriyorlar bu konuda almak iin. Halihazrda 2-3 tane uluslararas finans kuruluu bu giriimin iinde aktif olarak yer almakta ve eitli uygulamalar yapmakta. tane temel konular var: Bunlardan biri tabii ki srdrlebilir kalknma ve onunla ilgili ilkeler, bir dieri evre metni, ncs halkn bilgilendirilmesi ve

iletiim konusu. Pratikte neler yapyorlar diye baktnz zaman pratikte zaten birok bilgilendirme yapyorlar, onun yannda Dnya Bankasyla zellikle IFC ile Uluslararas Finans Kurumuyla ok yakn iliki iindeler ve ortak baz almalar var. Proje finansmanlarnda yeni prensipler gelitirilmi durumda. Ekvator prensipleri, Trkiyede de uygulanmaya balad ve 10 milyon dolardan byk projeler iin artk ok detayl evre almalar yaplyor, bunlara genel olarak Ekvator Prensipleri deniliyor. Bunu daha imdiden pazarn % 80ini aan sayda finans kuruluu sahiplenmi ve uyguluyor durumda. Yalnz unutmamak gerekir ki, Trkiyede Ekvator Prensipleri her ne kadar uygulanmaya balasa da 2012 yl itibariyle yeni kurallar gelecek. Kurumsal olarak baktnzda da ESRA (Environmental and Social Risk Analysis) diye bir uygulama var, Trkesi evresel ve sosyal risk analizi, bu proje finansmanndan biraz daha farkl. Fakat her ikisinde de bu ok uluslu finans kurumlaryla anlama iindeler ve bunu da ok zorluyorlar. Oturumumuzda ayrca okuluslu finans kurulularnn bak asnn ne olduunu da renmeye altk. KfWden Melih Bey bize bunu anlatt. Bildiiniz zere okuluslu finans kurulular bankalara kredi salayan kurulular, bu anlamda onlarn yeri ve nemi apayr. Ele aldklar baz riskler var ve baz eylerin dzelmesi gerekiyor. KfWden bahsetmek gerekirse, KFW enerji verimlilii konusunda ciddi olarak alan bir kurulu ve sadece 2010 ylnda toplam 25.3 milyar Euroluk bir kredilendirmeleri olmu. Bunun karlnda 6.6 milyon ton karbon salmnn engellenmesi edeer bulunmu. 6.6 milyon ton ok byk bir rakam. Trkiye dahil olmak zere Gneydou Avrupada zel olarak alyorlar. Almanya rakamlarna bakarsanz yine 2010 ylnda Almanyada hem sanayi hem de binalara ynelik

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

71

almalar yapmlar. Srf bina rneini verirsem sadece 2010 yl iin 950 bin evin enerji verimlilii kredilerinden faydalanmas salanm. Bunlar Trkiyenin zerinde durmas gereken noktalar. Tartma sonucunda kan konular iki ayr gruba ayrdk: riskler ve tehditler, yani nmzdeki engellerin tespit edilmesi ve sonra da beklentiler ve tavsiyeler. Riskler ve tehditleri eitli seviyelerde dnmek gerekir. Hem finans kurulular asndan hem de belediye, hkmet vs. asndan, yani herkesi ilgilendiren riskler ve tehditler bunlar. Bir yksek enerji younluu sorunu var. Hzl byme yznden Trkiye gibi lkelerde enerji gvenlii sorunlar sz konusu. Bunlarn hepsi enerji verimliliine negatif olarak etki eden faktrler. Enerji denetilerinin azl, mevcut enerji denetilerinin yetersizlii ve kalitesizlii sorunu. nk bildiiniz zere u anda enerji denetileri ksa bir kurs grerek almaya balyorlar. deal olarak bunu yksek lisans programna evirmek, eitim anlamnda biraz daha detaylandrlmak gerekiyor. Baka bir risk olarak, banka fonlar mevduat fonlar olduu iin yksek maliyet getiriyor, bunun gerek maliyet % 18 gibi bir yllk faiz oran var banka fonlarnda. Bir ekilde bunun tketiciye yansmas % 12, ama hala tevik etmek anlamnda bu rakam ok yksek. Uluslararas finans kurulular Trkiyedeki bankalarla alrken bankalarn risklerini tadklar iin farkl uygulamalar yapmalar gerekiyor ve bu da ister istemez son kullancya, son tketiciye yansyor. Beklenti anlamnda beni artan ve houma giden u oldu: Tartma saatimizde daha ok pozitif konutuk, neler yapabiliriz sorusu zerinde daha fazla duruldu. Demin dediim gibi enerji denetilerinden balarsak, enerji denetileri ksa kurslar yerine biraz daha uzun programlar

almal. Teknik kadrolarn iyi yetimi olmas enerji verimlilii konusunda ok nemli. niversitelerde yeni blmler almas gerekir, tabii yeni blmlere kamunun destei olmas gerekir. Enerji verimliliinin altn izmeye ilkretimden balanmas gerekiyor denildi, bunun tm yaam iinde olmas gerekiyor. Finansman tarafna daha detayl baktmz zaman ncelikle enerji verimlilii danman firmalar imdiye kadar daha ok ynetici eitimleri ile uratlar, daha fazla ett almalarnn yaplmasn tevik etmek gerekiyor. Hatta performans szlemeleri daha nemli hale getirilmeli. Bankalar olarak baktmz zaman bankalar aras standardizasyonun art olduu defalarca vurguland. Vergiler konusunda bir drme gerektiini konutuk. Hkmet iin iine giriyor ister istemez, yani KDV rneinden tutun da srf banka kredilerinin zerinden alnan vergiler % 15e yakn. Yani enerji verimlilii konusunda kredi almak istiyorsanz % 15e yakn bir vergi vermek zorundasnz, bunun azaltlmas art. Yurtd kaynakl fonlar Trkiyeye geliyor doru ama bu fonlar arlkl olarak u anda KOBlere datlyor. KOBlerden te bireysel tketicilere ynelik programlarn, alt programlarn oluturulmas daha fazla gerekli. Tevik ve finans olarak biliyorsunuz verimlilik artrc projeler ve gnll anlamalar var, burada st limit 100 bin lira. 100 bin lira ok az bir st limit, bunun artrlmas gerekli. Binalarn da bu proje grubuna dahil edilmesi art, nk u an sadece sanayi iin geerli. Trkiyede genel anlamda strateji belirlemek iin ilk olarak mevcut durumun tam olarak belirlenmesi, onun zerine senaryo almalar yaplmas ve senaryo almalarndan ok detayl yol haritalarnn kartlmas gerekiyor. Avrupa Birliinde mesela bu tarz almalar var. Zaten var olan baka uygulamalar da inceleyerek hangisi Trkiyeye uygun, hangisi deil bunun ele alnp baklmas gerekli. Enteresan bir rnek verildi,

72

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

verimliliin ucuz olabilecei kavram yerletirilmeli. Bunun iin de bir rnek u: Avrupada Trkiyede retilen beyaz eya konusunda genel bir izlenim var, hem ok kaliteliler hem de fiyatlar uygun deniyor. Bunu dier sektrlere de tamak gerekli. Tevik salanmasn konutuk, daha detayl konulara da girdik. Belediyelerin iin iine girmesi gerektii, belediyelerin toplad p vergisi gibi vergilerin dorudan belediyeye dn olan fon kaynaklarnn bir ksmnn karbon salm ile ilgili projelerde kullanlmas gerektiini konutuk. Hepimiz biliyoruz, Trkiyenin toplam enerji harcamasnn % 30u binalara gidiyor. Belki bu ilk bata konutuumuz stratejiyi konuurken harcama younluuna gre yapmal, yani ona gre belirlemeliyiz. Belki de en nemlilerinden bir tanesi en bata bu sektrler aras iletiim salanmas gerekiyor, bu baka konularda da bir ihtiya olarak ortaya kyor. Finanslar teknik adamlarla konumal, keza toplum bilimcilerle konumal, vs. Bir arada konuulmas iin bu iletiim iinde belli bir terminolojinin oturtulmas gerekir, nk baktnz zaman terminoloji bile daha tam oturtulmu deil bu konuda. Yeni ve eski binalardaki yaptrmlarn farkl olmas gerektiini konutuk. nk yeni binalarda mevzuata uygun olarak baz zorunluluklar hzl bir ekilde getirebilirsiniz, tabii arkasndan denetim art. Sadece mevzuatn olmas yeterli deil. Ama eski binalarda bu hak biraz daha snrl, yani eski binalar birden bire deitirme ansnz yok; o da ancak tevikle olabilir diye konutuk, daha fazla bilinlendirme ve daha fazla tevikle.

2. rnek Uygulamalar, Yerel Eylem Planlar, Strateji ve Yntemler

Raportr: Arif Knar ncelikle ksa bir tespitle szme balamak istiyorum. Biz yllardr enerji verimlilii konusunda ok konutuk, ok oturduk bu masalarda ama ben giderek Trkiyede enerji verimlilii, binalarda ve sanayide enerji verimlilii, yerel ynetimlerde enerji verimlilii, yerel ynetimlerde finans modeli gibi iyi rnekler ve de zmlere eilen daha zm odakl toplantlar olduunu gryorum. kinci oturuma katlmayanlar ok ey kardlar. Ben de onlara kardklarnn bir ksmn anlatmaya alacam. Hem Brno Belediyesinden Jana Drapalova hem de Trkiyeden ok sayda (hepsi zaten bir elin parmaklar kadar olan) belediye u ana kadar neler yaptn ve Trkiyenin gerek durumunu bizlere anlatt. Brno Belediyesinin tm belediyelere k tutacak ciddi almalar var ve kendi iinde finans modellerini de gelitirmi. Birka tane ok arpc rnek vard: Mesela 20012006 yllar arasnda meclisler karar alp bir takm iyiletirme almalar konusunda uygulama yapmlar. 10 apartman binasnda (toplam 386 dairede), maliyet 6,5 milyon Euro, bir daire bana 17 bin Euro dm ve finans modeli olarak da bir kere blgenin kendi kayna kira. Orada belediyeler konutlar kiralyorlar, binalar belediyeye ait. ehir belediyesinin program zelletirme kaynandan, ehir belediyesinin bor sermaye fonu ve bir takm enerji performans kontrat dediimiz ya da bankalar, finansal kurulular dediimiz finans kurulularndan alnan paralarla 15 yl demeli ciddi bir iyiletirme yapmlar. Sadece enerji verimlilii deil, binalarn yenilenmesi dahil. Ciddi anlamda

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

73

hem kiralar drlm, nk enerji giderleri dt iin hem de yaklak kiradaki bir ailenin ortalama yllk s fiyatndaki tasarruf miktar 500 Euro. Bunlar lmler ve belediyenin web sayfasna btn bu yaplanlarn lm sonularn enerji verimlilik ana temas altnda izlenmesini salamlar ki bence ok nemli bir deneyim bu proje. Onun dnda Sivas Belediyesi ve Eskiehir Tepeba Belediyesi iki gzel sunum yapt. Bu sunumlar Trkiyedeki mevcut durumun analizi asndan nemli. Sivas Belediyesi bir Avrupa Birlii projesi yapm; oradaki doalgaz tketiminin kontrol edilmesi ve izlenmesi salanm. Enerji verimlilii ile ilgili bu projenin stanbul Belediyesi gibi paydalar var, tam ad Termo-rehabilitasyon iin Gaz Tketiminin ncelenmesi. Bu proje ile ok ciddi bir gelime salanm ve ilk defa bir belediyemiz bir envanter karm oldu. Yani oradaki yakt tketimleri, enerji tketimleri, daha ok yakt s anlamnda, elektrik ok fazla yok. Bylelikle sabahki Belediye Bakanlar Szlemesine (Covenant of Mayors, COMO) yelik iin hazrlklar yaplabilir. Hedefiniz % 25ti 2020 ylna kadar, hem enerji hem karbon azaltma hedefini salamanz iin bir kere ynetiminizdeki verileri ve yaplar ncelikle hazrlayp mevcut durumu bir saptayp ondan sonra gereklilikleri belirlemeniz lazm. Bu adan mesela Sivas Belediyesi bir adm ne gemi, nk byle bir almay yapm bulunuyor. Bunun arkasndan Eskiehir Tepeba Belediyesi ncelikle terzi kendi skn dikmeli diyerek kendi bnyesinde enerji verimlilii enerji analizleri yaptrarak kendisi btn yerel ynetime ve kendi blgesindeki halka rnek olarak byle bir almay balatt. Arkasndan bundan sonra yapaca yeni binalarda performans ynetmelii art daha da tesinde sertifika alabilecek yeil bina sertifikas gibi almalar yapld. Byle bir bilinle bina projesine balad,

yani bundan sonra yaplacak binalarda rnek olma amacyla byle bir projeye balad ve ilerliyor. Bunlar tabii ufak gibi grnen yerel kk rnekler ama bence kamuya nclk ve rnekleme asndan ok nemli rneklerdi. Onun dnda gndemimizde olmamakla beraber oturumumuza dier belediyelerden nemli katklar geldi. Toplantda yaklak 10 belediyenin temsilcisi bulunuyordu. Hepsi de enerji verimlilii, yenilenebilir enerji ve evreyle ilikili birok alma yapm. Trkiyede dnn 400 belediye var, enerji konusunda alanlarn says da 15 belediyeyi gemez ve bu belediyelerin 10u buradayd. Bu toplantnn nemi burada ortaya kyor ve giderek daha somut eyler yaplmas iin de ok gzel bir ortam yaratlm oldu. Dier belediyeler de ok deerli almalar yapmlar, Trkiyede neler yapldn bilmemiz asndan en azndan birer cmleyle gemek istiyorum. rnein Sivas Belediyesi enerji verimlilii ile ilgili 3 bin kiinin katld bir panel dzenlemi. Sivasn nfusunu bilmiyorum ama neredeyse Sivasn btn kamu grevlilerini, ilgili kiileri, bina sahiplerini, enerji ile ilgili herkesi bir araya getiren bir toplant olmu. Bunun Trkiyede pek rnei yok, nk biz birok panelde 5-10 kiiyle ayn tartmalar yayoruz, byle bir katlmc saysna ulalm olmas ok gzel. Onun dnda benim de uzun sredir almalarn takip ettiim Nilfer Belediyesi ok ciddi iler yapt. Belediye apnda hem ynetmeliklerde, hem meclislerde hem de uygulamalarda geerli olan yamur sularnn toplanmas, atlarda panellerin hem gne kondktr hem de baz yerlerde parklarda aydnlatmalarn yaplmas kararlar. Baz parklara rzgar tribn ile enerjinin salanmas, bisiklet yolunun 15 km gibi ciddi bir rakama ulamas, Trkiyede byle bir rakam henz yok. Buna benzer belediye ve meclisin ald kararlarla yaylan ve genileyen ok ciddi almalar

74

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

yaplm. Diyarbakr Belediyesi de gne evinden de bahsettikleri ksa bir sunum yapt. Gne evi dnda ok ciddi baka bir alma balatlm. Gne evinin rneklenmesiyle birlikte renciler ve ev kadnlar arasnda enerji verimlilii bilinci yaratma projesi balatlm. Yanlmyorsam 37 bin renci bu gne evi ve enerji verimlilii ile ilgili almann iinden bilgilenip gemi. anakkale Belediyesi (bunu teyit etmemiz lazm) meclis kararyla evre vergisinin bir ksmndan muafiyet salam, yenilenebilir enerji ve enerji verimlilii almalar olan binalarda enerji performansna uyan binalarda byle bir meclis karar alnm. Bunlar ok nemli gelimeler. Tepeba Belediyesi dnda bir de Eskiehir Bykehir Belediyesi vard. Onlar da biliyorsunuz Covenant of Mayorsa imza attlar. Temiz hava eylem plan hazrlamlar ve tramvay hatlaryla ok ciddi bir oranda karbon salmn azaltan baka projelere imza atmlar. stanbul Bykehir Belediyesinin ok ciddi almalar var, onlar yarn Muhammet Bey aktaracak. Buna benzer Kocaeli Kent Konseyinde Salkl Kentler Birliine yelik karar alnm ve bu konuda almalar balam. Bunlara benzer daha birok rnek bulunuyor ancak bunlar o belediyeler iinde enerjiyle zel olarak ilgilenen, bu konuda bilgi ve merak olan bireylerin inisiyatifinden douyor. Yani toplumsal veya btn belediyelere sirayet eden ya da Trkiyenin tmn kapsayan bir ey deil. Bu nedenle tartma ksmnda da ben konu balklar olarak birka konu ortaya attm. Bunlardan biri srdrlebilir belediyeler birlii oluturabilir miyiz sorusu. u ana kadar bildiimiz birok belediyeler birlii var, byk belediyeler birlii var, Marmara var, kendi iinde kentsel belediyeler birlii, benim bildiim jeotermal kullanan belediyeler birlii gibi birka eit var. Belki burada

bulunan 810 belediyenin iletiimlerinin glendirilmesi, bir a (network) oluturulmas gerekiyor. Bu bir tartma konusu olabilir. nk unu grdk ki birok belediyenin dier belediyelerin almalarndan haberi yok, ilk defa burada farkl almalar seslendirildi. Aslnda ok rahatlkla yaplabilecek almalar var, ancak yntem bilinmedii iin yaplamyor. Bilgi ve deneyim paylam salanmas adna byle bir a kurulmasn temenni ederim. Bu fikir olumlu karland ama ok detaylandramadk. Byle bir yap oluursa srdrlebilir enerji eylem plannn nasl hazrlanaca, COMOya nasl ye olunaca gibi birok konuda bilgi paylalabilir. Bu srelerden gemi belediyeler dierlerine nclk yapabilir ve destek olabilir. Birtakm sorunlar da tarttk, metodoloji ve mekanizma eksiklii ortaya kt. Birok yasamz var, birok ynetmelik var, yerel ynetim var, bir sr kredi var, finans kurulular, bankalar, uygulayc firmalar iin iinde, ilgi de var aslnda. Teknik altyap yeterli deil dendi, denetilere deinildi, fakat sorun o da deil. Aslnda gerekli her unsur elimizin altnda, ancak etkili bir mekanizma ve metot oluturulmad iin sorun yaanyor. Eer biz doru bir model ve mekanizma gelitirebilirsek btn bu sorunlarn stesinden gelinebilir. Her belediye, her birim ya da her ehir ya da her kurum, kurulu kendince birtakm iler yapmaya alp sonra vazgeiyor. Enerji verimlilii merkezi ya da enerji verimlilii ajans gibi bir modele ihtiya var, btn dnyada bildiim kadaryla byle eyler var, sanyorum bir tek Trkiyede byle bir yap yok. Bizim yapmamz gereken sorumlu kurum ve kurulular (zel ve kamu olmak zere) bir araya getirip btn lkenin mevcut kaynaklarna, parasal ve insan kaynana bakmak. Yurtdndan gelen ok ciddi destekler var, u anda Trkiye 2 milyon dolarlk bir enerji verimlilii kredisi bekliyor, verilmek

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

75

zere yle ya da byle. Bunlarn birou kullanlamyor ya da yanl kullanlyor ya da birou enerji verimlilii adna kullanlamayabiliyor. Bunlar var, fakat dediim gibi bunlarn modellemesi ve bunun nasl verilecei konusunda skntlar var. Dolaysyla bir model eksiklii var ama zaman yetmedii iin burada ok fazla tartamadk. Sonunda btn tartmalar mevzuatn ksmen uygulanp ksmen uygulanmamas, parasal kaynaklarn olmay gibi konularda tkanyor. Bunlarn zm iin daha tepeden, btn kurumlarn dnda hem kamu hem zel alandaki bilen ve mekanizmalar retecek, karar alacak devletin de yer ald bir yap gerekiyor. Bunun rnekleri ok, byle bir model olabilir mi diye bunu tartmaya altk bir miktar. Onun dnda bina enerji performans ynetmeliinin ksa da olsa bahsi geti, TS 825in uygulanp uygulanmamas konusundaki skntlar konuuldu. Bunun bir ksmnn zm var, bir ksmnn u anda henz yok gibi. Ben mmknse kalan vaktimizde sizi buradan olumlu ve somut bir ey ksn diye srdrlebilir belediyeler birlii oluturulabilir mi, buradan bir rnek kabilir mi, adm atlabilir mi konular zerine dnmeye davet ediyorum. kincisi bu model-mekanizma konusu, bir enerji verimlilii ajans ya da merkezi olabilir mi? Bunu sivil toplum kurulular yava yava kamuda da dile getirmeye balad. Dnyada ok baarl rnekleri var, Trkiyede bunlar yok ve baarszz. Acaba baka bir model eksikliimiz mi var? nk ynetmeliklerimiz var, mevzuatlarmz var, Avrupadan direktifler var, teorik dzeyde her ey zaten var ama pratikte uygulama yok. Bilginin sahaya akmas, uygulamaya dnmesi gerekiyor.

3. STKlar ve Yerel Ynetimler: Baar Hikayeleri

Raportr: Martin Mikeska Konumaclar bize kendi blgelerindeki baar hikayelerini anlattlar. ki rnek vard. Bunlardan birincisi 240 kiinin yaad ok kk bir kasaba, ikincisi ise bunun neredeyse bin kat byklkte olan Almanyadaki bir baka blge. Burada bu rnekleri dinlerken genel olarak iklim deiiklii ve eer harekete gemezsek nihayetindeki maliyetinden ve de ekonomik faydalarn yeni i alanlar yaratmaktaki ve baml yaam biimini azaltmaktaki faydalarndan bahsettik. lk rneimiz Bavyera blgesinden. 2.000 kiinin yaad Puccheim kasabas, buras ve burada blge temsilcileri tarafndan kurulmu bir rgt var, sivil toplum rgtleri, iadamlar ve eitli sektrlerden rgtlerin destekledii bir kurulu. Buradaki fikir Yerel Gndem 21 etrafnda geliiyor. Gne ve termal tesislerin kurulmas konusunda bir dnce ile balyor. 2030 yl itibariyle enerji tketimini % 50 azaltmak amac tayor. 2000 ylnda almaya balyorlar, bu amac elde etmek iinde 30 yllk bir sreleri var. Bu amaca ulaabilmek iin farkndalk yaratma, farkl rgt fonlarndan istifade etme, okullarda retmenlerle faaliyetler yrtme, proje ile ilgili bir halkla ilikiler ve bilgilendirme projesi yrtme gibi iler yaplyor. Burada zellikle ilgin olan konu u: Fotovoltaik tesislerde zellikle vatandalarn sahibiyetine bal olarak alan ve fotovoltaik kullanm ile enerji sistemlerinin nasl yaratlabilecei ve bunlarn nasl verimli ve retici ekilde kullanlabilecei planlanyor. Dier bir rnek ise, Veronica isimli bir sivil toplum rgt. Yerel politikaclarn sivil toplum rgtleri ile nasl birlikte altna, ilgin evre projelerine nasl yatrm

76

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

yaptklarna ve de bu kanalla turistleri nasl bu blgeye ektiklerini grdk. 270 kiinin yaad bir yerde bu tr bir baary elde etmek ok nemli. Ksaca kullanlan teknolojilerden bahsetmek istiyorum. lk olarak biyolojik ileme fabrikalarnn, biyolojik artma fabrikalarn kurulmas ve daha sonra da dile getireceim gibi benim amdan gerekten ilgin olan konu u; neredeyse genel olarak tm kyde scak sudan faydalanarak enerjinin retiliyor olmas. Biyoktle araclyla ve uluslararas para ve ayrca yerel ve o blgeye ait parann kullanm ile bunun elde ediliyor olmas. Yine gne kolektrlerinin kullanlyor ve bunlar ailelerin kullanmna alyor. Biyoktle tesislerinin araclyla elektrik retiliyor ve btn kasabay aydnlatacak etkin bir aydnlanma salanyor. Ayrca bir bina yaklak 25-50 kii kapasiteli bir konferans merkezi olarak kuruluyor. Daha da nemlisi bu bina blgedeki pasif standartlarda ina edilen ilk bina, btn lke geneline bakldnda esiz bir rnek ve teknolojilerin nasl kullanlabileceinin, farkl binalarn yaplarnn nasl entegre edilebileceini gsteren bir rnek. Yerel ekonominin organik elma retimi ile desteklenmesi ve yakn bir gemite meyve suyunun, elma suyunun retiminin yaplmas ve bunun btn lke genelindeki pazarlarda sata sunulmas da ve yine kltrel bazl projelerin yaplmas en nemli zellikleri. imdi sonulara bakalm: eer hesaplama yapacak olursanz karbondioksit emisyonlarnn salmlarnn bir nceki duruma nazaran % 50 azaldn grebiliyorsunuz ki bu gerekten mkemmel bir sonu. Rakamlar sorduumda Yvonna bana yle syledi, ekonomik adan 100 verimli kii varken 16 yeni i alan alarak % 16 daha fazla kiinin ie alnmas, istihdam edilmesi salanm durumda. Youn bir ekilde tarttmz konulardan birisi de yeil teknolojiler, rnein rzgar enerjisinden faydalanlmas

ya da verimsiz olan kombine s g sistemlerinin, enerji sistemlerinin eski komnist lkelerde kullanm idi. Tartmalara sivil toplum rgtleri ile yine farkl alardan baktk ve ilgin olan nokta uydu: sivil toplum rgtleri arasndaki dayanma. Bu u anlama geliyor; sivil toplum rgtleri daha fazla tecrbelendike ya da farkl lkelerde bile olsa daha az bilgili olanlar eittike bu konu zerinde daha fazla hakimiyet elde ediyorlar. nemli bir noktann zerinde duruldu, bunu dile getirmek istiyorum. Sivil toplum rgtlerinin kendi ilerine kapanmalarnn nne gemek ve aalk hissinin nne gemek iin daha fazla dar almalar konusu. Genel olarak bir toparlamak gerekirse nemli konu vard: ulusal destek mekanizmas olmadan enerji verimlilii ile ilgili bir miktar gelime sz konusu olsa da tam anlamyla bir gelime yakalanamayacaktr. Ama paydalar her zaman bunun bir paras olacaktr, bu da beraberinde her zaman ilerici politikaclarn, i adamlarnn ve yerel toplumlarn ibirlii iinde olmasn gerektiren bir konudur.

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

77

78

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Konumaclar

Konumaclar

79

Konumaclar
Fikret Toksz
Fikret Toksz (Program Direktr) lisans derecesini Ankara niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesi Kamu Ynetimi Blmnde, yksek lisans eitimini Manchester niversitesi Kamu Ynetimi Blmnde tamamlad. 1992-2002 yllar arasnda Marmara ve Boazlar Belediyeler Birlii (MABBB) Genel Sekreterlii grevini yrten Toksz, bu grevinden nce 1978-1980 yllar arasnda Yerel Ynetim Bakanlnda Mstear Yardmcl; 1989-1992 yllar arasnda da Uluslararas Yerel Ynetimler Birlii (IULAEMME) Badanmanl grevlerinde bulundu. Fikret Toksz, halen TESEVde yi Ynetiim Program Direktr olarak almaktadr. ftoksoz@tesev.org.tr

2002de Brno-Novy Lskovec semtinin belediye bakanlna seildi. 2006 ve 2010da Brno-Novy Lskovec semtinin belediye bakanlna tekrar seildi ve Brno ehir Konseyi yeliine seildi. 2002-2004 yllar arasnda Drapalova AB 6. ereve Program kapsamnda Etkileim Networking Projesinde (kentlerdeki imar projelerinin verimli etkileimli ynetimi) grev ald. Belediye Bakanlar Szlemesinde (COMO) Brno ehrinin iletiim ana katlma srecine nclk etti.

Bilal Duman
1981 ylnda Sivasn arkla ilesinde dodu. lk ve orta renimini Sivasta tamamladktan sonra Seluk niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi ehir ve Blge Planlama Blmnden 2004 ylnda ehir Plancs olarak mezun oldu. 2005 ylnda Sivas Belediyesi mar Mdrlnde ehir Plancs olarak greve balad.2006-2007 yllarnda Bayndrlk ve skan Bakanl Yap leri Genel Mdrl Yap Denetim Daire Bakanlna ehir plancs olarak atand. eitli illerde yap denetim uygulamalaryla ilgili denetim faaliyetlerinde bulundu. 2007 ylnda ileri Bakanl ve Japonya uluslararas birlii Ajans (JKA) tarafndan dzenlenen Afet Zararlarn Azaltma Eitimi ald. 2008-2009 yllar arasnda stanbul Bykehir, Sivas ve Paris Belediyeleri tarafndan ortaklaa yrtlen Thermo-rehabilitation in Residential Buildings of ISTANBUL and SIVAS adl projede planlama ve altyap uzman olarak grev ald. 2007 ylnda Sivas Belediyesine tayin oldu. 2009 ylnda mar ve ehircilik Mdrl grevine atand. ngilizce bilen Bilal Duman, evli ve bir ocuk babasdr.

Jana Drapalova
Jana Drapalova 1991den beri ek Doa Koruma Derneinde (STK) blgesel projeler yneticisi olarak almaktadr. 1994te Yeil Parti listesinden bamsz aday olarak Brno Parlamentosu ehir Konseyine seildi. Kent mar ve evre Sorunlar Danma Komitesi ve Belediye Yatrmlar Deerlendirme Komitesi yesidir. ehir ve blgelerin stratejik planlama srecinde ve srdrlebilir kalknma ilkelerinin belediye seviyesinde uygulanmasnda grev almtr. 1998te Yeil Parti listesinden bamsz aday olarak Brno Parlamentosuna seildi. evre Sorunlar Danma Komitesi Bakan ve uzun vadeli stratejik planlamann koordinasyonundan sorumlu cra Komitesinin bakandr.

80

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Haluk Sevinli
Eskiehir doumlu olan Haluk Sevinli 1993 ylnda T Makina Fakltesi Makina Blmnden mezun olmutur. Halen Eskiehir Tepeba Belediyesi mar ve ehircilik Mdrlnde makina mhendisi olarak grev yapmaktadr. Ayn zamanda Tepeba Belediyesi bina enerji yneticisidir. Mekanik tesisat uzmanlk belgesine sahip olup gemi yllarda pek ok mekanik tesisat projesi hazrlam, otomasyon, makine tasarm, biliim sektrlerinde proje yneticisi ve uygulamac olarak grev almtr. Halen belediye hizmet binas ve bal dier binalarn enerji verimliliklerinin artrlmas projelerini ynetmektedir. MMO, T Mezunlar Dernei yesi olup yaynlanm 2 kitab vardr.

Kristina Dely
Kristina Dely, Belediye Bakanlar Szlemesi Ofisini (COMO) kurulduu tarih olan Ocak 2009dan beri ynetmektedir. nde gelen be Avrupal yerel ynetim kuruluundan oluan ofis Belediye Bakanlar Szlemesi (www.eumayors.eu) erevesindeki almalarn koordinasyonunu yrtr. Avrupa Komisyonunun balca giriimi olan bu szlemeye taraf olan 3 bine yakn yerel ynetim karbon dioksit salmlarn 2020 ylna kadar en az % 20 orannda azaltmay taahht etmilerdir. Kristina daha nce 30 lkeden bin yerel ynetimi temsil eden bir Avrupa kuruluu olan Avrupa Enerji Kentlerinin (www. energy-cities.eu) bandayd. Kristina, Budapete niversitesi ile Ecole de Management de Lyondan ekonomi ve evre ynetimi dallarnda lisansst diploma sahibidir. Belediye Bakanlar Birlii (www.eumayors.eu) kentler ve iklim deiikliiyle ilgilenen balca Avrupa giriimidir. 2008 ylnda Avrupa Komisyonu Enerji Genel Direktrl tarafndan balatlan giriime bugn karbon dioksit salmlarn azaltmada AB enerji politikasndaki hedeflerin de tesine gemeye sz veren 3 bine yakn Avrupal yerel ynetim katlm bulunuyor. Belediye Bakanlar Szlemesine katlan belediyelerin szlemeyi imzaladklar tarihten itibaren bir yl iinde bir Srdrlebilir Enerji Eylem Plan sunmalar ve akabinde enerjiyi daha temiz retip daha verimli kullanarak taahhtlerini yerine getirmeleri bekleniyor.

Muhammet Garip
Muhammet Garip, 1972de Adanada dodu. Yldz Teknik niversitesi-Elektrik Mhendislii Blmnden 1994 ylnda mezun olan Garip, 1997 ylnda yksek lisans, 2002 ylnda ise doktorasn tamamlad. lgi alanlar arasnda kent aydnlatmas, yenilenebilir enerji, enerji tasarrufu ve elektrikli src sistemleri gibi konular bulunmaktadr. Srasyla; Yldz Teknik niversitesi, stanbul Ulam A.., stanbul Enerji San. ve Tic. A..de grev alm olan Garip halen stanbul Bykehir Belediyesi ehir Aydnlatma ve Enerji Mdrln srdrmekte ve Yldz Teknik niversitesi Mekatronik Mhendislii blmnde Yardmc Doent Doktor olarak grev yapmaktadr. Doktor Garipin ulusal ve uluslararas bir ok dergide yazlar yaynlanmtr.

Konumaclar

81

Ian Shearer
(FIPENZ), ICLEI Avrupa klim ve Hava Ekibi Teknik Proje Grevlisi Ian Shearer son iki yldr ICLEI Avrupa - klim Korumac Kentler kampanyas erevesinde Avrupa genelinde yerel ynetimlere teknik yardmdan sorumlu olan deneyimli bir enerji mhendisidir. Belediye Bakanlar Szlemesi kampanyas kapsamnda ehir ve kasabalara teknik yardm salamakta ve Sustainable NOW, LAKs, Energy-for-Mayors, ve Covenant CapaCITY gibi ICLEI Avrupa projelerinde yer alan kentlerin eitim ve kapasite arttrma almalarnda grev yapmaktadr. Protokoller, aralar ve metodolojilerin oluturulmas; ve enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji projelerinin gelitirilmesi ve uygulanmasna teknik destek salanmas gibi almalar yoluyla sera gaz envanterlerinin ve belediyelerin eylem planlarnn hazrlanmas konusunda uzmanlamtr. Ian son on yl boyunca Yeni Zelandada enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji danman ve teknik program grevlisi olarak ICLEI Okyanusyann klim Korumac Kentler kampanyasnda faaliyet gsteren Yeni Zelanda yerel ynetimleri ve toplum gruplarna hizmet etmitir. Daha nce elektrik mhendisi olarak elektrik datm ebekeleri (termal ve jeotermal elektrik santrallar) ve sanayi kurulularnn byk aptaki tesisat sistemlerinin (kazanlar, trbinler, su artma, kompresrler, yangn alarmlar) tasarm ve yapmnda alt. Yeni Zelanda Rzgar Enerjisi Birlii ve Yeni Zelanda Fotovoltaik Enerji Birlii gibi endstriyel yenilenebilir enerji rgtlerinin kuruluunda rol ald ve bunlar ynetti. Ian Yeni Zelandada srdrlebilir enerji mhendislii sektrne yapt katklardan dolay dllendirilen Yeni

Zelanda Profesyonel Mhendisler Enstitsne yedir. Avrupada ise ECEEE (Ekonomide Enerji Verimlilii in Avrupa Konseyi) yesidir. Enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji konularyla ilgilenen eitli sektr derneklerinde ynetim kurulu yelii yapm ve uzun yllar boyunca Yeni Zelandadaki teknik mhendislik becerileri akreditasyon kurumu olan EARBn ynetim kurulu bakanln yrtmtr. Yeni Zelanda Rzgar Enerjisi Birlii ve Srdrlebilir Enerji Forumunun daimi yesidir.

Dr. Pnar Gkin zuyar

stanbul Teknik niversitesi evre Mhendislii Blmnden 1992 ylnda mezun oldu, ardndan Boazii niversitesi evre Bilimleri Enstitsnden yksek lisans ve doktora derecelerini ald. Kat Atklardan Enerji retmenin Termodinamik Analizi konulu doktorasn Almanyada, TBTAK ve ForschungZentrum Jlich ortak bursuyla tamamlad. Trkiye ve Dubai (BAE)de enerji, evre ve sektr bazl almalar yrten eitli mhendislik ve danmanlk irketlerinde zellikle i gelitirme alannda yneticilik yapt. 20 yllk proje deneyimine sahip olan zuyar, zellikle irket birleme ve iktisaplarnda (M&A) ve sfrdan yatrm projelerinde uluslararas finansman iin gerekli olan Dnya Bankas Standartlarna gre evre, Salk ve Gvenlik Denetimleri konusunda kapsaml bir uzmanlk kazand. Ayrca, 1994-2000 yllar arasnda Tketiciyi Koruma Dernei iin Uluslararas likiler Koordinatrl de dhil olmak zere gnll ilerde alt ve Trkiyedeki ilk Avrupa Birlii MEDA projelerinden birinin alnmasnda nemli rol oynad.

82

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Nisan 2009da, IBS Aratrma ve Danmanlk irketindeki Genel Mdrlk grevinden ayrlarak Ozyegin niversitesi Enerji, evre ve Ekonomi Merkezine geti ve Direktr Yardmcs olarak almaya balad. Devam eden aratrma almalar srdrlebilirlik teriminin yeni tanm ve saysal srdrlebilirlik ilkelerinin pratie uyarlanmas zerinedir. Ayrca, ehirler iin sfr kentsel ilkelerin gelitirilmesi ve eitimi konusunda aktif olarak almaktadr. Dr. zuyar, AB Karadeniz Snrlar tesi birlii Program tarafndan finanse edilen Karadeniz Havzasnda evre Koruma ve Srdrlebilir Kalknma iin Endstriyel Simbiyoz A Symnet projesinde IPA Proje Koordinatr olarak grev yapmaktadr.

1986 ylnda meydana gelen ernobil Santral kazasndan beri, nkleer kart hareketin iinde yer almaktadr. Bina Enerji Yneticisi Sertifikasna sahiptir. EMO, TTMD, EYDER, ETBK, THD, ODT MEZUNLAR Dernei vb. birok STKde yer almaktadr

Martin Mikeska
Martin Mikeska u anda Brnoda (ek Cumhuriyeti) bulunan Hnuti Duha (Friends of the Earth) adl evre rgtnde Enerji Programnn banda yer almaktadr. evre konusunda ulusal mevzuatn gelitirilmesi konusunda almakta ve programa uzman destei salamaktadr. Mikeska ayn zamanda Center for Progressive Technologiesin bir yesi olarak enerji verimlilii zerine eitimler vermektedir. Daha nce Agree.nette yenilebilir enerji uluslar aras koordinatr olarak almtr. Tomas Vanicky ile birlikte Strengthening Energy Efficiency Capacities and Networks of Civil Society Organizations and Municipalities in Bosnia and Herzegovina, Czech Republic, Serbia and Turkey projesi kapsamnda 2010-2011 boyunca Trkiye, Bosna Hersek ve Srbistanda enerji verimlilii konusunda dzenlenen kapasite gelitirme programlarn yrtmtr.

Arif Knar
1988-1989 ylnda ODTden Elektrik-Elektronik Mhendisi olarak mezun olmutur. Halen kurucu orta olduu EDSM Enerji Firmasnda Genel Mdr ve ODT Mimarlk Aratrma Tasarm Proje Uygulama Merkezi (MATPUM)un da Enerji ve evre Danmanln grevlerini yrtmektedir. Birok sanayi ve bina enerji etdn yrtm ve halen yrtmektedir. Elektrik Mhendislii, 3E, Yeni Enerji, Yeil Bina ve BEST Bina Teknolojileri Dergisi yayn kurulu ve danman yesidir. Nkleer enerji, enerji verimlilii, yenilenebilir enerji ve evre konularnda; 2 kitab, 3 bror, 100 den fazla gazete ve dergide makalesi yaynlanmtr. ABD, in, Almanya, spanya, talya, Belika, Yunanistan ve Kbrsta Yenilenebilir enerji, nkleer enerji, enerji verimlilii, yeil bina altaylarna katlmtr.

Konumaclar

83

Notlar

84

Belediyeler, rnek Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii

Bu yayn Avrupa Birliinin destei ile oluturulmutur.