19.

ULUSAL FZK OLMPYATI KNC AAMA(2011)/KURAMSAL SINAV

1

TRKYE BLMSEL VE TEKNOLOJK ARATIRMA KURUMU
B L M N S A N I D E S T E K L E M E D A R E B A K A N L I I
19. ULUSAL FZK OLMPYATI KNC AAMA SINAVI
KURAMSAL SINAV
3 Aralk 2011 ANKARA, Sre: 5 saat
1. Krclk indisi n
1
olan ortamdaki P noktasndaki bir noktasal
cisminden optik eksenden h kadar yukarda bulunan M noktasna
gelen k n burada krclk indisi n
2
olan ortamna
gemektedir. Bylece Q noktasnda sanal bir grnt
olumaktadr. PM nnn optik eksenle yapt a o, QM
dorultusunun optik eksenle yapt a ise | olsun. Cisim ve
grnt uzaklklarna sras ile s ve

, krclk indislerinin
oranna ise (n
2
/n
1
) = n diyelim.

a) (h/s) orannn ihmal edilemeyecek kadar byk olmas
durumunda

ifadesini; s, n ve (h/s) cinsinden bulunuz.

b) Bu ifadenin h0 limitindeki halini bulunuz. Buna

diyelim.

c) h/s <<1 olmas durumunda, binom yaklam kullanarak (a) kknda bulduunuz

ifadesinin yaklak halini

bulunuz. Buna

diyelim.

olduunu gsteriniz.

terimi fiziksel olarak ne ifade etmektedir

aklaynz?


2. ok sayda sarmdan olumu m ktleli, homojen bir yay przsz yatay dzlemde
gerilmemi durumda iken L uzunluuna sahiptir. Yay A noktasndan aslarak dey
konuma getirildiinde kendi arlnn etkisi ile uzunluu
4
5L
L = ' olur. Daha sonra
yayn serbest ucunu iinde su bulunan kaba daldrdmzda yayn su iinde kalan
ksmnn uzunluu
2L
3
olur.

a) Yay sabitinin g m, ve L cinsinden ifadesini bulunuz.

b) Yay dey konumda iken su iinde bulunan
3
2L
uzunluklu ksmn, yay gerilmemi durumda iken(yani yay yatay
durumda iken) uzunluu ka L olur?

n
1
o
n
2

h
s

|
M
O
P
Q


2L/3
A

19. ULUSAL FZK OLMPYATI KNC AAMA(2011)/KURAMSAL SINAV



2

c) Yayn serbest ucunu iinde su bulunan kaba daldrdktan sonra yayn toplam uzunluunu (yayn su iinde kalan
3
2L

uzunluklu ksm ile su dnda kalan ksmnn toplam) L cinsinden bulunuz. Suyun younluu
0
, yay malzemesinin
younluu
0
17
50
= dr.


3. Ktleleri m
1
ve m
2
, ykleri q
1
ve q
2
olan iki noktasal paracn t=0 annda
aralarndaki uzaklk, x
2
(t=0)-x
1
(t=0)=L olarak verilmitir. Balangta paracklar
hareketsiz durumdadrlar. Her hangi bir anda paracklarn arasndaki uzakl
x
2
(t)-x
1
(t)=x(t) ile gsterelim ve

diye bir parametre tarif edelim. Burada

G evrensel ekim sabiti,

ise boluun dielektrik sabitidir.

a) Bu iki parack arasndaki uzakln zamana gre deiimini ifade eden diferansiyel denklemi G, , x, L ve m
T
=
m
1
+m
2
cinsinden bulunuz.

b) nn fiziksel olarak anlam nedir? Hareketi; nn alabilecei deerlere bal olarak ve yklerin ayn ya da ters
iaretli olmasna gre irdeleyeniz.

c) Eer (a) kknda bulduunuz denklem t iin zlrse, xL ve <1 iin ktleler aras uzaklk x olduunda
balangtan beri geri geen zaman iin;

] elde edilir.
Bu durumda ktleler aras uzakln balang deerinin yarsna inmesi iin geen sre, ktlelerin arpmalar iin
gerekli olan srenin yzde kadr?

4. Homojen Q ykne sahip d yarapl yaltkan bir kre yerekimsiz ortamda
hareket etmeyecek ve dnmeyecek ekilde sabitlenmitir. Ktlesi m olan noktasal bir
q yk ise bu kreye yaltkan, ktlesiz, r uzunluundaki bir iple balanmtr.
a) Noktasal ykn denge konumu etrafnda yapaca kk titreimlerin asal
frekans nedir?

b) Noktasal ykn denge konumu ile krenin merkezinden geen eksen etrafnda yapabilecei dairesel hareketin asal
hzn ipin, krenin ap dorultusu ile yapt ann fonksiyonu olarak bulunuz.





m
1
, q
1


m
2
, q
2

x
1
x
2

d
r
m
q
Q
Q
a
b


19. ULUSAL FZK OLMPYATI KNC AAMA(2011)/KURAMSAL SINAV



3

5. Sabit bir I akm geen ince, sonsuz uzun dorusal telin manyetik alannda
bulunan mktleli, 0 > q ykl rlativistik olmayan bir parack 0 = t annda
telden
0
l uzaklnda olup
0
v

hzna sahiptir. Hz vektr ve sonsuz dorusal tel

ayn dzlemde bulunmakta olup 0 = t annda hz vektrnn tel dorusu ile
oluturduu a
0
u dr. Bu parack hareketi sresince ekil dzleminde
bulunmaktadr.

a) Paracn hareket yrngesini kabaca iziniz.
b) Parack ile tel arasndaki mesafenin maksimum ve minimum deerlerini
0
, I , m, q ,
0
l ,
0
v ve
0
u cinsinden
bulunuz.

6. Homojen, m ktleli, k yay sabitine sahip, gerilmemi uzunluu D olan bir yay, ember olacak ekilde kvrlmakta ve
iki ucu birbirine balanmaktadr. Yayn kendi yarap rdir ve r <<D dir.

a) Yayn, ember eklini bozmadan titreim hareketi yapt gzlenmektedir. Yani sadece emberin apnn bykl
deimektedir. Bu titreimlerin frekansn bulunuz.

b) Yay, direnci ihmal edilebilecek iletken bir maddeden yaplmtr. Bu durumda yay, ayn zamanda ideal bir
indktanstr. Yaydaki toplam sarm says Ndir. Ve emberin bulunduu dzleme dik dorultuda homojen bir B manyetik
alan uygulanmaktadr. Yayn bu durumda da embersel ekli bozulmadan kk genlikli titreim yapt gzlenmektedir.
Yay sabiti ky ihmal ederek, bu titreim hareketi iin etkin yay sabitini(k) ; N, D, B, m ve fiziksel sabitler cinsinden
belirleyiniz.

c) (b) kkndaki durumda, manyetik alan aniden 1,5B iddetine kartlrsa sistemin yapaca titreimin genlii ne olur?

d) Yay direnci nemsenmeyecek bir maddeden deil de, toplam direnci R olan bir maddeden yaplmsa (b) kknda
bahsi geen titreimlerin frekans ne olur?

7. Carnot evrimiyle alan bir s makinesinde izotermal srelerin scaklklar
1
T ve
2
T dir (
2 1
T T > ).
1
T scaklndaki izotermal sre gerekleirken s makinesi K T 1000
1
= scaklnda bir scak kaynakla(scak depoyla)
termal temas haline getirilir ve makinedeki gazla scak kaynak arasndaki s al-verii dorudan ve ani olarak gerekleir.
2
T scaklndaki izotermal sre gerekletiinde ise s makinesi K T 250
3
= scaklnda bir souk kaynak(depo) ile
termal temas haline getirilir. Bu durumda makinedeki gazla souk depo arasndaki s al-verii ise s iletimi yoluyla
gerekleir ve souk depoya birim zamanda aktarlan s miktar ( )
3 2
T T Q = eklinde ifade edilir. Burada
K kW 2 = dir.
1
T ve
2
T scaklklarna sahip izotermal srelerinin devam etme srelerinin ayn olduunu, Carnot
makinesindeki adyabatik srelerin devam etme srelerinin ise ihmal edilebilecek kadar kk olduunu varsayarak
aadakileri bulunuz.

a) K T 350
2
= durumu iin s makinesinin gc katr?

b)
2
T scaklnn hangi deerinde s makinesinin gc maksimum olur ve s makinesinin bu maksimum gc katr?

I
u
0
l
0

q

19. ULUSAL FZK OLMPYATI KNC AAMA(2011)/KURAMSAL SINAV



4

8. Yaadklar ar souk ortamlarda penguenler
uzuvlarndan kaybettikleri sy azaltmak iin kan
dolam hzlarn ayarlayabilirler. Penguenlerin bu
mekanizmasnn ekildeki gibi basit bir modelle
inceleyebiliriz. Modelde T
1
ve T
2
scaklndaki
ortamlarn scaklklar sabit olup T
1
> T
2
dir. BU iki
ortam aralarndaki L uzunluunda ve S kesit alanna
sahip iki kanaldan oluan sistemde v hz ile akan sv
sayesinde s alveriinde bulunmaktadrlar. Akan
svnn birim hacimdeki s sas cdir. Sv her iki ortamdan da o ortamn scaklnda kmakta ve yol boyunca dier
boruda akan svyla s alveriinde bulunmaktadr. Bu s alverii birim yol uzunluunda derece bana k Joule olarak
verilmektedir. Bu s iletim katsays borularn birbirleri ile temasna ve fiziksel zelliklerine baldr. Borunun, iinde
akan svnn her kesitte ayn scaklkta olduunu varsayabileceimiz kadar dar olduunu kabul edelim.

a) Modele gre iki ortam arasnda birim zamanda akan s miktar nedir?

b) Kanallar arasnda s alverii olmad durumda iki ortam arasnda birim zamanda akan s miktar ne olur?
Cevabnz (a) kk ile karlatrnz.



L
v
T
1

T
2

k