BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

BLM 6

Topak

TEOS SCADA Sistemine Balanmak

PC'nizin ana giri ekrannda oluturabileceiniz bir "TEOS" imgesini farenizin sol dmesini iki kez tklayarak "Teos Login" ekrannn karnza gelmesini salayabilirsiniz. Burada: Bal olarak almak istediiniz Server (Sunucu) makinenin ismini; Kullanc kimliinizi; Parolanz; TEOS'un hangi modunda alacanz

girerek TEOS ile almaya balayabilirsiniz. Sunucu ve Kullanc kimlikleri sistemin kurulu aamasnda veya daha sonra Sistem Ynetmeni tarafndan TEOS'a tantlm olmaldrlar ve size kullanmak istediiniz ana program iin kullanma yetkisi verilmi olmaldr. NEML NOT :TEOS ' u ilk kullannzda, programa ancak sunucu ismi (server name) LOCAL, kullanc ismi (user name) User, ve ifre (password) blm bo olarak girebilirsiniz.

PROJE YNETCS
TEOS'a Tasarmc (Designer) olarak log-on olduunuzda karnza proje ynetimi ile ilgili ereve gelecektir. Deiik bir ekranda iken Proje Yneticisine gemek iin "Designer" erevesinin "View" ksmndan "Project Manager" seilir. Proje Yneticisi erevesindeki seenekler yardm ile Tasarmc olarak yapabileceklerinizi yle sralayabiliriz:

75

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Sistem levleri: Grafiksel Saha Tasarm (Forms) Program Yazma (Scripts) Alarm Tanmlama (Alarms) Reete Tanmlama (Receipts) Trend Tanmlama (Trends) Rapor Oluturma (Tanmlama) ve altrma (Reports) Kullanc Tanmlama ve Yetkilendirme (Users) Sunucu Tanmlama (Servers) Bilgi Kaydedici (Logger)

Topak

Deikenler (Variables): Birikim Yerleri Tanmlama (Accumulators) Zamanlayc/Sayc Tanmlama (Timers/Counters) Sabitler Tanmlama (Constants)

Kontrol Cihazlar (Drivers): TEOS' un bilgi al verii yapabildii deiik tiplerdeki tm cihazlar ve bunlar iin iletiim protokollar bu ksmda TEOS'a tanmlanr.Bu ksmda pek ok sayda ve deiik tiplerde cihazlar ve protokollar yer ald iin bunlar kullanc klavuzunda ayr bir blm olarak yer alacaktr.

ekil: Proje Yneticisi (Project Designer) ekranna gemek iin "Project Manager" seilir.

76

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

ekil : Proje Tasarm fonksiyonlar ekran Proje Yneticisi penceresinin st ksmndaki alm penceresinden "System" seildiinde pencerenin altnda klasr ayra etiketleri eklinde Sistem Fonksiyonlar seenekleri ald grlr. Alm penceresinden "Variables" seildiinde ise Sistem Deikenlerini tanmlama seenekleri alacaktr. Alm penceresindeki dier seenekler ise TEOS'un haberleebildii cihazlara zel tanmlamalarn yaplabildii seenekleri karnza getirecektir ki bunlar "TEOS'un haberleebildii cihazlar ve ilgili Protokollar" blmnde ayrntl olarak aklanmtr.

MENLER
TEOS temel olarak iki ayr mende incelenebilir. Designer Men Run Time Men

DESGNER MEN
TEOS'a DESIGNER modunda girildiinde, kullancya alet kutusunun st ksmnda yaz olarak sunulan kontrol seenekleridir. Bunlardan bazlar alet kutusunun alt ksmnda dme halindede kullancya sunulmutur. File Edit View

77

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Options Help

Topak

: Yardm balklarna yada TEOS bilgi penceresine ulam iin kullanlr.

File

New Form: Projeye yeni ve bo bir form ekler. edeerdir.

eklindeki dmeye basmakla

Open Project: Daha nceden yaplm ve kaydedilmi baka bir TEOS projesini amak iin kullanlr. edeerdir. eklindeki dmeye yada klavyedeki F3 tuuna basmakla

Save Project: Yaplm yada halen yaplmakta olan projenin son halini kaydetmek iin kullanlr. edeerdir. eklindeki dmeye yada klavyedeki F2 tuuna basmakla

Print : Project Manager penceresinin iindeki listeyi printer a gnderir. Run/Stop: zerinde allan projeyi SERVER modunda altrr. dmeye yada klavyedeki F9 tuuna basmakla edeerdir. eklindeki

78

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Compile: zerinde allan projenin altrlmadan derlenmesini salar. Klavyede Ctrl ve F9 tularna ayn anda basmakla edeerdir. Exit : TEOS'un DESIGNER modundan kmak iin kullanlr. Klavyede Alt ve X tularna ayn anda basmakla edeerdir.

EDT
TASARIM FORMU AKTF SE

Undo: En son yaplan ilemi iptal etmek iin kullanlr. Klavyede Ctrl ve Z tularna ayn anda basmakla edeerdir. Cut: Tasarm srasnda seili konumda olan nesne yada nesneleri bulunduu konumdan siler ve baka bir konuma tanp yaptrlmak zere hafzaya alr. Klavyede Shift ve Del, yada Ctrl ve X tularna ayn anda basmakla edeerdir. Copy: Seili konumda olan nesne yada nesneleri baka bir konumda ayn nesne yada nesnelerden tekrar yaratmak iin hafzaya alr. Klavyede Shift ve Ins, yada Ctrl ve C tularna ayn anda basmakla edeerdir. Paste: Cut yada Copy ilemi ile hafzada tutulan nesneyada nesneleri ekranda aktif olan pencereye yaptrmaya yarar. Klavyede Shift ve Ins, yada Ctrl ve V tularna ayn anda basmakla edeerdir. Delete: Seili konumda olan nesne yada nesneleri silmek iin kullanlr. Klavyede Ctrl ve Del tularna ayn anda basmakla edeerdir.

79

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

SelectAll: Aktif penceredeki tm nesneleri saili hale getirmek iin ullanlr. Klavyede Ctrl ve A tularna ayn anda basmakla edeerdir. Align To Grid: Aktif pencerede seili olan nesne yada nesneleri form zerindeki gridlere hizalamak iin kullanlr. Bring To Front: Seili konumda olan nesne yada nesnelerin, seili olmayan nesne yada nesnelerin nnde grnmesini salar. Send To Back: Seili konumda olan nesne yada nesnelerin, seili olmayan nesne yada nesnelerin arkasnda grnmesini salar. Save As Text: Aktif formu, zerindeki nesneler ve nesnelerin tm zellikleri ile birlikte, baka bir formda ayn ekilde kullanmak zere TEOS'a zg bir dosya halinde kaydeder. Load From Text: Save As Text komutuyla kaydedilmi bir formun kayt dosyasn aktif form zerine amak iin kullanlr. Dosyann ald form zerinde yaplm dzenlemeler varsa, bu dzenlemeler tamamen silinecektir. Lock Controls: Form zerinde bulunan nesnelerin mouse tarafnda hareket ettirilmemesi iin kullanlr.

PROJECT MANAGER AKTF SE

Insert : Aktif tabda (Alarm, script, Users v.s.) yeni bir tanmlama yapmak iin kullanlr. Tanmlama yapmaya uygun bir pencere aar. Klavyede Insert tuuna basmakla edeerdir.

80

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Copy : Aktif tabda daha nceden eklenmi tanmlardan, seili olann zelliklerini ieren bir tanmlama penceresi aar. Eer alan pencere onaylanrsa daha nce yaplm tanmn aynsndan bir tane daha tanmlanm olur. Klavyede Shift ve Insert tularna ayn anda basmakla edeerdir. Modify: Aktif tabda daha nceden eklenmi tanmlardan, seili olan tanmn penceresini, tanmn zelliklerini yeniden dzenlemek iin aar. Kalvyede F2 tuuna basmakla edeerdir. Delete: Aktif tabda daha nceden eklenmi tanmlardan, seili olan silmek iin kullanlr. Klavyede Ctrl ve Delete tularna ayn anda basmakla edeerdir. Recover: Aktif tabdan, daha nce silinmi bir tanm geri almak iin kullanlr. Import: Aktif taba harici bir dosya iindeki tanmlar almak iin kullanlr. Import edilecek dosyann format CSV olmaldr. Dikkatli olunmas gereken nokta, dosya import edilmeden nce tabda yaplm olan tm tanmlarn projeden tamamen silineceidir. Bu koulda silinen tanmlar recover edilemez. Export: Aktif tabda yaplm tanmlamalar CSV formatnda bir dosya olarak kaydetmeye yarar. Device Configuration: Herhangi bir driver aktifken, driver konfigrasyonu yapmak iin kullanlr. Aadaki pencereyi aar. Detaylar

81

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Bu pencerede; Enabled: Seili durumdaki driverin aktif olmasn salar. Bu seenek iaretli deilse driver almayacak ve drivere bal cihazlarla bilgi alverii yaplmayacaktr. Timeout: Driverin bal olduu cihaza soru sorma araldr. Milisaniye cinsinden deer verilir. Delay : Driverin bal olduu cihazdan bilgi geldikten sonra tekrar ne zaman soru sorulacann belirlendii seenektir. Milisaniye cinsinden deer verilir. Use Modem : Driverin modem zerinden cihaza balanmasn salar. Saha tarafndaki cihazn balant portu RS232 olmal yada RS232 ye evrilmeli ve oda bu porttan bir modeme bal olmaldr. Aada resmi grlen settings penceresinde :

Phone Number: Telefon numaras iin kullanlr. Retry Count : Eer aranan telefon megulse ka kere tekrar arama yapacann belirtilmesi iin kullanlr. Wait : Aranan telefonun megul olmas durumunda yaplan tekrar aramalar arasndaki bekleme sresini ayarlamak iin kullanlr. Saniye cinsinden deer verilir. Init String : Bilgisayarn modemi, bir santral araclyla telefon hattna balanyorsa, hangi numarayla santralden hat alndn ayarlamak iin kullanlr. Comm Port : Driverin kullanaca iletiim portunu semek iin kullanlr. Baud Rate : Driverin haberleme hzn semek iin kullanlr. Data Bit Parity Stop Bit : Driverin DataBit ayarn yapmak iin kullanlr. : Driverin parity sini ayarlamak iin kullanlr. : Driverin Stop Bit ayarn yapmak iin kullanlr.

82

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Sort By : Aktif tabda yaplm olan tanmlarn sralama eklini semek iin kullanlr. Seildiinde, alt seenek olarak aktif tabdaki stun balklarn alr ve bu balklardan herhangi birine gre sralama yaplmasn salar.

VEW

Project Manager: Project Manager penceresini aar. Object Inspector: Object Inspector penceresini aar. Klavyede F11 tuuna basmakla edeerdir. Alingment Palette: Alingment Palette penceresini aar. Speed Bar & Component Palette: Kontrol panelinin grntsn deitirir. Kontrol paneli, Speed Bar seili deilken;

Component panel seili deilken;

Speed Bar ve Component Palette seili deilken;

eklinde grnr. 83

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

TEOS'a Tasarmc (Designer) olarak log-on olduunuzda karnza proje ynetimi ile ilgili ereve gelecektir. Deiik bir ekranda iken Proje Yneticisine gemek iin "Designer" erevesinin "View" ksmndan "Project Manager" seilir. Proje Yneticisi erevesindeki seenekler yardm ile Tasarmc olarak yapabileceklerinizi yle sralayabiliriz: Sistem levleri: Grafiksel Saha Tasarm (Forms) Program Yazma (Scripts) Alarm Tanmlama (Alarms) Reete Tanmlama (Receipts) Trend Tanmlama (Trends) Rapor Oluturma (Tanmlama) ve altrma (Reports) Kullanc Tanmlama ve Yetkilendirme (Users) Sunucu Tanmlama (Servers) Bilgi Kaydedici (Logger)

Deikenler (Variables): Birikim Yerleri Tanmlama (Accumulators) Zamanlayc/Sayc Tanmlama (Timers/Counters) Sabitler Tanmlama (Constants)

PROJE YNETCS
TEOS'a Tasarmc (Designer) olarak log-on olduunuzda karnza proje ynetimi ile ilgili ereve gelecektir. Deiik bir ekranda iken Proje Yneticisine gemek iin "Designer" erevesinin "View" ksmndan "Project Manager" seilir. Proje Yneticisi erevesindeki seenekler yardm ile Tasarmc olarak yapabileceklerinizi yle sralayabiliriz: Sistem levleri: Grafiksel Saha Tasarm (Forms) Program Yazma (Scripts) Alarm Tanmlama (Alarms) Reete Tanmlama (Receipts) Trend Tanmlama (Trends) Rapor Oluturma (Tanmlama) ve altrma (Reports) Kullanc Tanmlama ve Yetkilendirme (Users) Sunucu Tanmlama (Servers) Bilgi Kaydedici (Logger)

84

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Deikenler (Variables): Birikim Yerleri Tanmlama (Accumulators) Zamanlayc/Sayc Tanmlama (Timers/Counters) Sabitler Tanmlama (Constants)

Topak

ekil: Proje Yneticisi (Project Designer) ekranna gemek iin "Project Manager" seilir.

ekil : Proje Tasarm fonksiyonlar ekran Proje Yneticisi penceresinin st ksmndaki alm penceresinden "System" seildiinde pencerenin altnda klasr ayra etiketleri eklinde Sistem Fonksiyonlar seenekleri ald grlr. Alm penceresinden "Variables" seildiinde ise Sistem Deikenlerini tanmlama seenekleri alacaktr. Alm penceresindeki dier seenekler ise TEOS'un haberleebildii cihazlara zel tanmlamalarn yaplabildii seenekleri karnza getirecektir ki bunlar "TEOS'un haberleebildii cihazlar ve ilgili Protokollar" blmnde ayrntl olarak aklanmtr.

85

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

NESNE ZELLKLER PENCERES

TEOS'un "Object inspector" , uygulamalar altran kod ile uygulamalarn grsellii arasndaki kprdr. Object Inspector, form zerine konan nesnelerin (componentlerin) veya formun kendisinin "properties" zelliklerinin dzenlenmesini salar. "properties" bir componentin grnmn ve nasl davranacan belirleyen zelliklerdir. "Object Inspector" n st blmndeki alm listesi o an aktif durumdaki formun zerinde bulunan tm nesnelerin zelliklerine ulam salar.

Grafiksel saha tasarm srasnda gerek zerinde tasarm yaplacak olan pencerenin gerekse bu pencere zerine yerletirilecek nesnelerin renk, konum, ykseklik, yaz yazma gibi zelliklerini tanmlamak ve eer nesneye daha ncebir tanmlanan bir kontrol noktas ilikilendirilecekse bunun salanmas iin tasarmcnn srekli bavurduu bir penceredir. Form zerinde hangi nesne seilirse buna ait "object inspector" penceresi hemen ekrann sanda alr ve gerekli dzenlemeler burada yaplmaldr.

ALNGMENT PALETTE

zerindeki seenekler sayesinde, form zerinde seilmi olan birden fazla nesneyi birbirlerine gre hizalamak yada belli bir aralkta eit olarak dizmek iin kullanlr. 86

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

OPTONS

Environment: Tasarm srasnda yada alma zamannda (RunTime) istenen yada istenmeyen baz zellikleri ayarlamak iin kullanlr. Detaylar DDE Configuration:

DDE Enabled: aretlendiinde, TEOS'un DDE (Dynamic Data Exchange) Server olarak almas salanr. Bylece TEOS kendinden baka bir programa sahadan ald bilgileri gnderebilir. Bu bilgileri baka programda grebilmek iin her programda, o programa zel bir sorgulama satr kullanlr. Excel iin kullanlan satr aadaki gibidir; =TEOS32|Server ad.Driver ad!Register ad Update Interval: TEOS'un okuyucu programa bilgi gnderme araln tanmlamak iin kullanlr. Milisaniye cinsinden rakam yazlr. Port Device Configure :

zel bir kart araclyla saha kontrol yapmak iin kullanlr.

87

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

RUNTME MENS

TEOS'a SERVER yada MONITOR modunda girildiinde, kullancya ekrann st ksmnda yaz olarak sunulan kontrol seenekleridir. DESIGNER modunda tasarm yaplrken, Options/Environment seeneinde alan pencereden Toolbar seenei iaretlenerek baz men seeneklerinin aadaki resimde grld gibi dme halinde kullanlmas yada yine Options/Environment seeneinde alan pencereden Fullscreen seenei iaretlenerek SERVER yada MONITOR modunda alrken mennn tamamen kaybolmas salanabilir.

WNDOWS

Sayfalar arasnda gei iin kullanlr. Sayfa adlarnn yanlarnda bulunan ve klavyedeki tular iaret eden F1, F2 vs tulara basmakla burdan seim yapmak edeerdir. Sayfalar arasnda gei, toolbar seenei aksa sayfa iin) yada tuuna (bir sonraki tuuna (bir nceki sayfa iin) basmaklada gerekletirilebilir.

ALARM

Alarm Window: Daha nce olumu ve halen arzas giderilmemi alarmlarn grlebilecei pencereyi aar. Bu Pencerede ;

88

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Print : Bu pencerede grlen bilgileri yazcdan almak iin kullanlr. Clear : Bu pencerede grld halde arzas giderilmi olan alarm bilgisini temizlemek iin kullanlr. Eer grnen alarmlardan arzas giderilm,i olan yoksa hibir ilem yapmayacaktr. ACK : Yeni bir alarm geldiinde bu pencere yeni gelen alarmda gsterecek ekilde ekranda grnecektir. Bu tu gelen alarm penceresinin grldn onaylamak iin kullanlr. Alarmn grld onaylanmadan bu pencereyi kapatmak mmkn deildir. Close : Pencereyi kapatmak iin kullanlr. Bu pencere sahadan gelen bir alarm nedeniyle otomatik olarak aldysa, bu dmeye ilk bas ACK anlamna gelir. Yani pencere ilk basta kapanmaz. Eer pencere menuden manuel olarak aldysa pencereyi kapatmak iin bir kere basmak yeterlidir. Alarm Log : Olumu tm alarmlarn (Alarm Window penceresinde var olsun yada olmasn) enm sras, tarih, saat ve aklamasyla birlikte tutulduu dosyay grntlemek iin kullanlr.

89

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Bu pencerede; Print : Grntlenen dosyann yazcdan ktsn almak iin kullanlr.

Topak

Clear : Dosya ieriini temizlemek iin kullanlr. ifreye baldr. Tasarm srasnda tanmlanan "Exit Password" burdada geerlidir. ifre verilmeden kullanlamaz. Save As: Grntlenen dosyay, istenen bir yere text dosyas olarak kaydetmek iin kullanlr. Close : Bu pencereyi kapatmak iin kullanlr.

REPORT
Tasarm srasnda tanmlanan raporlarn alnmas iin kullanlr.

Tanlanm rapor isimlerinden herhangi biri seildiinde ekrana balang ve biti aralklarn belirlemek iin kullanlan bir pencere kar.

Bu pencerede tarih alanlarnn yanondaki kk dmelere basldnda ortaya kan takvimden kolay seim yaplabilir.

90

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

stenen zaman aral tanmlanp OK tuuna basldnda TEOS raporu oluturmaya balar. Bu oluturma sresi istenen raporun byklne gre birka saniyeden birka dakikaya kadar deiebilir. Rapor hazrlandnda ekrana aadaki gibi bir pencere kacaktr.

Bu pencerede ; Print : Grnen raporun yazcdan alnabilmesi iin kullanlr.

91

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Send To File: Grnen raporu TEOS32 dizininin altna Excel dosyas olarak (CSV formatnda) kaydetmek iin kullanlr.

TRENDS

Daha nce tasarm modunda tanmlanan trend dosyalarnn grntlenmesini salamak amacyla kullanlr. Bu pencerede ; Load : Daha nceden tanmlanm ve kaydedilmi kullanc tanml trend dosyalarnn grntlenmesi iin kullanlr. Save : Bu pencere aracl ile tanmlanan trend dosyalarnn kaydedilmesi iin kullanlr. Print : zlenmekte olan trend dosyasnn yazcdan alnmas iin kullanlr. Remove: Tanml trend dosyasnn kaytlar arasndan silinmesi iin kullanlr. Edit : Tanml trend dosyasnn tanm zerinde diiklik yapmak iin kullanlr.

Add : Yeni bir kullanc tanml trend yaratmak iin kullanlr. Bu tua basldnda alan pencereden yeni trend izleme tanm yaplr.

92

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Bu pencerede ; Description : Yeni tanm iin kullanlacak ad belirlemek iin kullanlr.

Topak

Grid : Tanmlanm ternd izleme penceresinde zgara izgilerinin durumunu belirlemek iin kullanlr. Seenek olarak, Vertical (yatay), horizontal (dikey) ve both (yatay ve dikey) zgara izgileri grntlenebilir. Fixed Scale : Grafik ekranda dikey scalann maximum ve minimum sabit deerlerini vermek iin kullanlr. Bu ilem, hemen altnda bulunan kutucuklara istenen deerleri yazarak gerekletirilir. Bu seenek iaretli deilse grafik sahadan gelen deerin minimum ve maximum deerlerini alp kendini ona gre otomatik olarak ayarlar. Multi Scale : Grafik penceresi iin birden fazla trend dosyas ayn anda izlenmek i,in seilirse, bu seenek btn scala seeneklerinde tm grafiklerin grnmesini salar. Border Color: Grafik penceresinin ereve rengini belirlemek iin kullanlr. Graph Color : Grafik penceresinin zemin rengini belirlemek iin kullanlr. Number Fmt: Grafik deerlerinin saya formatn belirlemek iin kullanlr. Font : Grafik deerlerinin font seimi iin kullanlr. Registers: zlenmek istenen trend dosyalarnn seilmesi iin kullanlr. Ayn anda alt trend dosyas ayn grafik penceresinde izlenebilir.

USERS

alma srasnda kullanc deitirmeye yarar. Sadece kullanc ad ve ifresi deitirilebilir.

93

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

LOGVEWER

EOS'ta oluan durumlar (Login, Logout, deer deitirmeler, kontrol dmelerine baslmas vs.) kaydededen dosyalarn izlenmesi iin kullanlr. Bu pencerede; File :

Open : TEOS32'nin otomatik olarak kaydettii yada daha sonrada kaydedilmi dosyalarn almas iin kullanlr. Save As: Search yaplarak oluturulmu yeni dosyalarn kaydedilmesi iin kullanlr. Print: zlenmekte olan bilgilerin yazcdan alnabilmesi iin kullanlr. Exit: LogViewer penceresini kapatmak iin kullanlr.

94

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Search:

Topak

EOS32.log dosyasndan belli bilgileri aramak iin kullanlr. Arama yukardaki pencerede grlen alanlardan en az bir tanesi doldurularak yaplr. Sonular yeni bir log dosyas penceresinde grnr. Bu dosya yeni bir isimle kaydedilebilir. Window: LogViewer penceresinde stste olumu pencerelerin dzenlenmesi iin kullanlr.

SSTEM LEVLER
Formlar (Forms) Scriptler (Scripts) Alarmlar (Alarms) Reeteler (Receipts) Trendler (Trends) Raporlar (Reports) Kullanclar (Users) Sunucular (Servers)

95

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL FORMLAR (FORMS) FORM NEDR?

Topak

TEOS'ta tasarlanmas istenilen saha tanmlanrken formlar kullanlr. Kurulacak saha ekrann st ksmnda alan pencerede bulunan "Canl Nesneler" kullanlarak tasarlanr. Her bir saha bir form olarak ekranda grntlenir. Grsel (visual) programlama dillerine ok benzeyen bir ortamda ta ve brak mant ile formlar tasarlanr. Proje yneticisi penceresinde iken "forms" seenei seilirse TEOS'ta o ana kadar tanmlanm olan tm formlarn listesi ekranda grntlenir.

Yeni bir form yaratmak: Designer (Tasarmc) erevesinde iken "File"dan "New Form" seilerek veya yanda grlen dmeye baslarak saha tasarm yaplacak olan panel alr ve istendii kadar bytlr. stenirse panelin rengi ayarlanr veya tabana bir resim kopyalanr. Designer (Tasarmc) erevesinde yer alan canl nesneler kullanlarak bu panel zerine istenilen nesneler yerletirilir. Panelin rengini deitirmek veya tabana herhangi bir resim koymak, panel zerine yerletirilecek nesnelerin rengini ayarlamak veya zerlerine resim veya metin kopyalamak gibi dzenlemeler "Object Inspector" (Nesne zelliklerini Dzenleme) penceresinden yaplr. Bu tr dzenlemeler iin detayl aklamalar "Nesne zelliklerini Dzenleme" (Object Inspector) blmnde bulabilirsiniz.

96

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Yeni bir grafiksel saha tasarm yapabilmek iin yukardaki ekilde grld gibi bo panelinizi atnzda panelin hemen solunda alan "Object Inspector" (Nesne zelliklerini Dzenleme) penceresindeki ilgili alanlarla oynayarak bu panel ile ilgili zellikleri ayarlayabilirsiniz. rnein ilk aldnda sistem tarafndan "New Form" (Yeni Form) ad verilen bu panelin ismini "Object Inspector" penceresinin "Caption" alanndaki "(New Form)" yerine panele vereceiniz yeni ismi girerek, taban rengini ise "Color" (Renk) alanndaki alml listeden istediiniz rengi seerek yapabilirsiniz. Mevcut bir Form zerinde Deiiklik Yapmak : Daha nce tasarm yaplm olan bir ekran grnm zerinde deiiklik yaplmak istendiinde Mevcut Formlar Listesi'nden o ekran grnm ile ilgili Form iaretlenip imle ilgili satr zerinde iken sol fare tuu iki kez tklanarak formun almas salanm olur. Eer bu grntleri elde edemiyorsanz, grnm (view) seeneinden gereken pencereleri aabilirsiniz. stenirse formun tm ekran kaplamas salanabilir, ancak panelin bykln, tasarm yaplrken Designer penceresinde yer alan canl nesnelere ve nesne zelliklerini dzenleyebilmek iin "Object Inspector"a (Nesne zellikleri Dzenleme Penceresi'ne) ihtiya duyulduu iin ekrana bu pencereler de sacak ekilde ayarlamakta yarar vardr.

97

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Form tabanna resim yerletirmek : Form tabanna istediimiz resmi yerletirebiliriz. Bunu yapabilmek iin Form seili durumda iken forma ait "object inspector" penceresindeki picture zelliine ift tklama yaplr ve istenilen resim buradan seilir. Bu ilem tamamlandktan sonra belirlenen resim Form'un tabannda grntlenir. Formun rengini deitirmek : Formun rengini deitirmek iin forma ait "object inspector" penceresinde 'color' zelliine ift tklama yaplr, istenen renk belirlenip ilem gerekletirilir. Formun son halini saklamak (kaydetmek) : Yeni tasarlanan veya zerinde deiiklik yaplan bir grafiksel ekran grnmn kaydetmek iin Tasarmc (Designer) penceresinin sol st kesinde yer alan "Dosya" (File) altndan "Dosyay Kaydet" (Save File) tklanr. Mevcut bir formu baka bir forma kopyalamak : Daha nce tasarm yaplm olan bir grafiksel saha grnm paneli zerindeki nesnelerin tamam veya istenen blmleri kopyalanarak baka saha grnmlerini kolayca oluturmak mmkndr. Ayrca bir formu iindeki nesnelerle birlikte bir dosyaya kaydetmek te mmkndr. Bunun iin tasarlanan formun herhangi bo bir yerinde mouse un sa tuuna bir kere baslp, kan menden Tekst olarak Kaydet (Save As Text) yazs seilir. Kopyalama yaparken izlenmesi gereken admlar: 1.Yeni grafiksel saha tasarm yapmak iin gerekli olan bo panel (form) alr. 2.Eer tm panel kopyalnmak isteniyorsa kopyalanacak olan formda iken Designer (Tasarmc) penceresinin st ksmnda yer alan seeneklerden "Edit" (Dzenle) altndan "Select All" (Hepsini Se) seilir. Eer panelin belli bir blm kopyalanmak isteniyorsa, kopyalanacak blm bir dikdrtgen ierisine alnacak ekilde imle bu dikdtgenin bir kesinde iken sol fare dmesi baslr ve imle dikdrtgenin dier diagonal kesine gelene kadar basl tutulur. Bu durumda dikdrtgen ierisine den nesneler (ksmi olsa bile) kopyalanmak zere iaretlenmi olur. 3.Yine "Edit" altndan "Copy" (Kopyala) iaretlenir. 4.Yeni panele geilerek "Edit" altndan "Paste" (Yaptr) seilir. 5.Kopyalama gereklemitir. Yeni panel zerinde istenmeyen nesneler varsa bu nesneler tek tek iaretlenerek, klavyenin "Delete" (Sil) tuu yardm ile silinebilir. Bunlarn dnda TEOS tm Windows fonksiyonlarn destekledii iin, kopyalama, yaptrma v.s. ilemler iin standart Windows ksayol tular kullanlabilir. (Kopyalama iin Ctrl+C, yaptrmak iin Ctrl+V gibi.) Mevcut bir Formu sistemden silmek : Form Listesinden silinecek olan forma ait satr iaretlenerek ayn pencerenin st ksmnda yer alan "Remove" (Sil) dmesine baslr. aretlenmi olan formun yanllkla silinmemesi iin sistem sizden onay bekler. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

98

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Tasarlanan Formu alr durumda grmek : Bir grafiksel saha tasarm tamamlandnda veya zerinde herhangi bir deiiklik yapldnda tasarm veya deiiklikle ilgili herhangi bir problem olup olmadn grmek iin, "Designer" (Tasarmc) penceresinin solunda yer alan "Run" (altr) dmesi tklanr. Bu durumda ilgili form (Grafiksel Saha Tasarm) derlenmi olacaktr. Formun almasnda herhangi bir problem varsa tasarmda yaplan hatalarla ilgili mesajlar karnza gelecektir. Gerekli dzenlemeler yaplp hatalar giderildikten sonra tekrar "Run" (altr) dmesi baslarak tasarlanm olan form altrlarak son hali grlebilir. RNEK BR SAHA TASARIMI Aada, nceden tanmlanan ve 2 kazanda kmr akn kontrol eden bir sistem iin tasarlanan formun alr durumdaki grnts verilmitir. Grlen nesneler ara ubuunda bulunan nesnelerden yararlanlarak tasarlanmtr.

Formlarla ilemler yaplrken Alet Kutusu (Canl Nesneler) ve Nesne zellikleri Penceresi' nden ska faydalanlarak tasarm yaplmaktadr.

99

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Alet Kutusu (Canl Nesneler)

Topak

TEOS'un Designer (Tasarm Arac) modlne girildiinde ekrann st ksmnda yer alan "Designer" balkl pencerede grafik iziminde kullanlan (tank, boru, ayar dmeleri, trend penceresi, motor, vana, pompa, balant hatlar gibi ) eitli aralar yer almaktadr. Yeni bir panel veya dosya ama, mevcut bir panel veya dosyay silme, program altrma gibi fonksiyonlara ulamak iin hazrlanm olan simgeler de bu erevede yer alr.

SSTEM FONKSYON DMELER : Daha nce kaydedilen Teos Dosyalarn amak iin kullanlr. Yaplan deiiklerin kaydedilmesi iin kullanlr. Daha nceden kaydedilen Teos dosyalarn eklemek iin kullanlr. Seilen Formu sistemden silmek iin kullanlr. Program altrmak iin kullanlr. Sisteme bo bir form eklemek iin kullanlr. TASARIM CANLI NESNELER

LedDisplay Meter mMeter Tank3d Pipe

100

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Medit Aedit Mlabel Alabel Mimage Mobilimage Mshape History Mbutton Mspeedbutton Mradiobutton Mcheckbox Mpanel Groupbox Mscrollbar Motor Tristate mListBox mComboBox TmText mScrollBox mPlayer mOleContainer Label Edit

Topak

101

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL pEdit Scale mClock mBitmap

Topak

Leddisplay
Nesne zellikleri (Properties) Kendisine balanan registern deerini tanmlanan aralkta grafiksel olarak gsterir. Seviye gstergesi olarak kullanlr. HighHighValue, HighValue, LowValue ve LowLowValue zellikleri ayarlanabilir. LedType zellii ise yatay yada dikey konumda grnmesini salar. Reverse zellii Ture yaplrsa LedDisplay grsel olarak ters alr. Ayrca JumpPage zelliinede sahiptir. HighValue eren Nesneler Kullancy uyarmak amac ile belirlenen bir deer alnca gstergenin renk deitirmesi amacyla kullanlr. Bu deer HighHighValue deerinden kk olmaldr. LowValue eren Nesneler Kullancy uyarmak amac ile belirlenen bir deerin altna inilince gstergenin renk deitirmesi amacyla kullanlr. Bu deer LowLowValue deerinden byk olmaldr. LowLowValue eren Nesneler Kullancy uyarmak amac ile belirlenen bir deerin altna inilince gstergenin renk deitirmesi amacyla kullanlr. Bu deer MinValue deerinden byk, LowValue deerinden kk olmaldr. Genelde, register deeri Min. deerine yaklamak zereyken uyarma ilevi vardr.

102

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL LedType eren Nesneler Gstergenin eklini belirleyen zelliktir; LdVertical : LdHorizantal : HighHighValue eren Nesneler Dikey gsterge Yatay gsterge

Topak

Kullancy uyarmak amac ile belirlenen bir deer alnca gstergenin renk deitirmesi amacyla kullanlr. Bu deer MaxValue deerinden kk, "HighValue" deerinden byk olmaldr. Genelde, register deeri Max. deerine yaklamak zereyken uyarma ilevi vardr. JumpPage eren Nesneler Uygulamalar birden fazla formdan oluuyorsa formlar aras gidi-gelileri salamak amacyla kullanlr. rnein bir gsterge bir baka formdaki, 3. form rnein, elemanlarla iliki iersindeyse gsterge fare ile tklanld anda 3.forma ulamak iin sz konusu elemann JumpPage zellii 3 yaplmaldr. Meter Nesne zellikleri (Properties) Kendisine balanan registern deerini tanmlanan aralkta grafiksel olarak gsterir. LedDisp'ten sadece ekil olarak farkldr. Pasta dilimi eklinde gsterir. HighHighValue, HighValue, LowValue ve LowLowValue zellikleri ayarlanabilir. Reverse zellii Ture yaplrsa LedDisplay grsel olarak ters alr. Ayrca JumpPage zelliinede sahiptir. mMeter Nesne zellikleri (Properties) Kendisine balanan registern deerini tanmlanan aralkta grafiksel olarak gsterir. Meter ve LedDisplay' den daha fazla ayarlanabilir grsel ve yapsal zellie sahiptir. Tm alarm konumlarna (HHigh, High, Low ve LLow) ayr registerler, ayr renkler ve ayr deerler tanmlanabilir. Bu deikenlerele ilgili seviye deerleri

103

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

verilmeden skala zerinde renklendirme yaplamaz. nemli ve farkl zelliklerinden bazlar aada sralanmtr. - Divisor (Scala blme says) - EndAngle (Scala biti as) - NeedleColor (Gsterge ubuunun rengi) - NeedleLenght (Gsterge ubuunun uzunluu) - NeedleWidth (Gsterge ubuunun kalnl) - OffsetX (Scala ve gsterge ubuunun balang yeri) - OffsetY (Scala ve gsterge ubuunun balang yeri) - Position (Gsterge ubuunun balang deeri) - Radius (Scala nn ap) - StartAngle (Scalann balang as) HHigh eren Nesneler mMeter nesnesine HighHigh seviyesinin verilmesini salar. High eren Nesneler mMeter nesnesine High seviyesinin verilmesini salar. Low eren Nesneler mMeter nesnesine Low seviyesinin verilmesini salar. LLow eren Nesneler mMeter nesnesine LowLow seviyesinin verilmesini salar. Divisor eren Nesneler Nesnenin lme aralklarn belirler.

104

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL EndAngle eren Nesneler Nesnenin gsterge sonunun dikeyle olan asn belirler. EndAngle eren Nesneler Nesnenin gsterge sonunun dikeyle olan asn belirler. NeedleColor eren Nesneler Nesnenin gsterge rengini belirler. NeedleLenght eren Nesneler Nesnenin gsterge uzunluunu belirler. NeedleLenght eren Nesneler Nesnenin gsterge uzunluunu belirler. OffsetX eren Nesneler lme balang deerinin yatay dzlemde yerini belirler. OffsetY eren Nesneler lme balang deerinin dey dzlemde yerini belirler. Position eren Nesneler

Topak

105

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

TriState nesnesinin form zerinde yatay yada dikey grnmesini salamaya yarar. Radius eren Nesneler Nesnenin skala apn belirler. StartAngle eren Nesneler Nesnenin gsterge balangcnn dikeyle olan asn belirler.

TANK3D
Nesne zellikleri (Properties) 3 Boyutlu tank ve boru ekilleri izmek iin kullanlr. Balang ve sonlandrma a ayarlar (TopCurve , BottomCurve) merkezden alarak yaylr. Bu nedenle tank izimleri iin daha uygundur. Intencity zellii nesneye metal grnts vermek iin kullanlr. Deeri arttka nesnenin metalik grnts kaybolur. Ayrca JumpPage zelliinede sahiptir. TopCurve eren Nesneler Tank ve boru nesnelerinin alt ve st kenarlarnn girilen a deeri yardmyla istenilen eime sahip olmasn salayan zellik. BottomCurve eren Nesneler Tank ve Pipe nesnelerinde alt kenarnn girilen eim deeri yardmyla istenilen eime sahip olmasn salayan zellik. zellii tayan iki nesnede ayr ayr sonular verir. Tank iin a deeri eklin ortasndan balar. Pipe nesnesi iin alt kenar yada st kenardan balar.

106

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL BottomCurve eren Nesneler

Topak

Tank ve Pipe nesnelerinde alt kenarnn girilen eim deeri yardmyla istenilen eime sahip olmasn salayan zellik. zellii tayan iki nesnede ayr ayr sonular verir. Tank iin a deeri eklin ortasndan balar. Pipe nesnesi iin alt kenar yada st kenardan balar. Intencity eren Nesneler Tank3D ve Pipe nesnelerinin grselliinin ayarlanmasn salar. JumpPage eren Nesneler Uygulamalar birden fazla formdan oluuyorsa formlar aras gidi-gelileri salamak amacyla kullanlr. rnein bir gsterge bir baka formdaki, 3. form rnein, elemanlarla iliki iersindeyse gsterge fare ile tklanld anda 3.forma ulamak iin sz konusu elemann JumpPage zellii 3 yaplmaldr. Pipe Nesne zellikleri (Properties) 3 Boyutlu tank ve boru ekilleri izmek iin kullanlr. Tank3D' den fark balang ve sonlandrma alarnn (TopCurve , BottomCurve) nesnenin kenarndan balamasdr. Bu tasarm srasnda boru birleim noktalarnn tam 90 derece olmasn salar. Bu yzden boru izimleri iin daha uygundur. Intencity zellii nesneye metal grnts vermek iin kullanlr. Deeri arttka nesnenin metalik grnts kaybolur. Ayrca JumpPage zelliinede sahiptir. Medit Nesne zellikleri (Properties) "Register"a balandrlarak, registern saysal deerini okumak ve gerektiinde registera bir deer atamak iin kullanlr. alma srasnda saysal deerler girilebilir. LimitHigh ve LimitLow deerleri gsterebilecei yada deer olarak alma srasnda girilebilecek deerleri snrlandrmak iin kullanlr. DisplayFormat zellii saysal yada karaktersel formatlar tanmlamak iin uygundur. rnein " 0 m/Sn " format tanmlandnda " m/Sn" format deimez, sadece saysal ksm deiecektir.

107

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Aedit Nesne zellikleri (Properties)

Topak

"Register"a balandrlarak, registern saysal deerini okumak ve gerektiinde registera bir deer assign etmek iin kullanlr. Medit'ten farkl olarak snr deerleri tanmlandnda(ValueH, ValueHH, ValueL, ValueLL), tanmlanan deerlere ve bu deerlere gre tanmlanan renklere( ColorH, ColorHH, ColorL, ColorLL) gre yanp snerek kullancy uyarr. alma srasnda saysal deerler girilebilir. Uyarc olabilmesi iin Blink zelliinin True olmas arttr. LimitHigh ve LimitLow deerleri gsterebilecei yada deer olarak alma srasnda girilebilecek deerleri snrlandrmak iin kullanlr. DisplayFormat zellii saysal yada karaktersel formatlar tanmlamak iin uygundur. rnein " 0 m/Sn " format tanmlandnda " m/Sn" format deimez, sadece saysal ksm deiecektir. Mlabel Nesne zellikleri (Properties) "Register"a balandrlarak,registern saysal deerini okumak iin kullanlr. Medit ve Aedit'ten farkl olarak registera bir deer gnderme ilevi yoktur. ColorReg zellii alma annda renginin deitirilebilmesini salar. DisplayFormat zellii saysal yada karaktersel formatlar tanmlamak iin uygundur. rnein " 0 m/Sn " format tanmlandnda " m/Sn" format deimez, sadece saysal ksm deiecektir. Ayrca JumpPage zelliide vardr. Alabel Nesne zellikleri (Properties) "Register"a balandrlarak, registern saysal deerini okumak iin kullanlr. mEdit ve aEdit nesnelerinden farkl olarak registera bir deer gnderme ilevi yoktur. mLabel'den farkl olarak snr deerleri tanmlandnda(ValueH, ValueHH, ValueL, ValueLL), tanmlanan deerlere ve bu deerlere gre tanmlanan renklere(ColorH, ColorHH, ColorL, ColorLL) gre yanp snerek kullancy uyarr. alma srasnda saysal deerler girilemez. ColorReg zellii alma annda renginin deitirilebilmesini salar. DisplayFormat zellii saysal yada karaktersel formatlar tanmlamak iin uygundur. rnein " 0 m/Sn " format tanmlandnda " m/Sn" format deimez, sadece saysal ksm deiecektir. Ayrca JumpPage zelliide vardr. Uyarc olabilmesi iin Blink zelliinin True olmas arttr.

108

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Mimage Nesne zellikleri (Properties)

Topak

Form zerinde sabit bir resim veya bir registera balanma yoluyla, deien register deerleriyle birlikte deien resimler elde etmek iin kullanlr. Picture ve Picture0..4 zelliklerine register deerleriyle birlikte deiebilen 5 adet resim balanabilir. Register deerine gre istenen resmi aktif (grnr) hale getirir. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin resimli dme olarak kullanlabilir. AutoSize zellii nesnenin otomatik olarak yklenen resmin boyuna gelmesini, Stretch zellii ise tam tersine otomatik olarak yklenen resmin nesnenin formdaki boyuna uymasn salar. zerine tklandnda baka sayfalara link olmasn salayan JumpPage zellii vardr. MobilImage Nesne zellikleri (Properties) Mobilimage ile, istenen bir imaj bir register ile ilikilendirilerek deien register deerleri (RegLeft, RegTop) yardmyla form zerinde hareketli hale getirilir ve saha simlasyonu forma canl olarak aktarlabilir. RegHeight ve RegWidth zellikleri nesnenin boyunun ve geniliinin alma annda deitirilebilmesini salar. Picture ve Picture0..4 zelliklerine register deerleriyle birlikte deiebilen 5 adet resim balanabilir. Register deerine gre istenen resmi aktif (grnr) hale getirir. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin resimli dme olarak kullanlabilir. AutoSize zellii nesnenin otomatik olarak yklenen resmin boyuna gelmesini, Stretch zellii ise tam tersine otomatik olarak yklenen resmin nesnenin formdaki boyuna uymasn salar. zerine tklandnda baka sayfalara link olmasn salayan JumpPage zellii vardr. mShape Nesne zellikleri (Properties) Kare, dikdrtgen, elips gibi ekiller oluturmak iin kullanlr. Oluturulan ekiller eitli dolgu tipleriyle desteklenebilir. (Shape, Pen, Brush) BlinkReg registeriyle alma annda yanp snmesi, ShapeReg registeriyle alma annda eklinin deitirilmesi salanr. Brush zelliinin Color seenei dolgu renginin, Style seenei ise tarama eklinin seilmesini salar. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin resimli dme olarak kullanlabilir.

109

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL History Nesne zellikleri (Properties)

Topak

Trend izleme ekrannda izlenen grafiklerin zaman iindeki deiimlerini takip iin zaman eksenini oluturur. Register1..6 zelliklerine alt adet birbirinden bamsz trend balanabilir. FixedScale zellii true yaplrsa FixedMin ve FixedMax zellikleri ayarlanarak sabit llendirme yaplabilir. Ekran zerinde mouse ile seilen blm bytlerek daha detayl inceleme yaplabilir. Sa st kesindeki back tuuna baslarak daha byk bir zaman aral incelenebilir. BevelInner zellii i panelin grnt zelliini, BevelOuter zellii d erevenin grnt zelliini ayarlar. BevelWidth erevenin yksekliini, BorderWidth ise erevenin geniliini ayarlamak iin kullanlr. GraphColor grafik ekrann zemin rengini belirler. stenirse grafik ekranda lek izgileri oluturulabilir. Bunun iin Gridline zellii yatay izgiler iin cgHorizontal, dikey izgiler iin cgVertical, her ikiside isteniyorsa cgBoth olarak seilmelidir. Eer History nesnesi bir panele yerletirilmi ve paneldede scrollbar kullanlyor ise, scrollbar kaydrldnda History nesnesinin kaymamas iin Locked zellii True yaplmaldr. History nesnesine birden fazla register balandnda ayn anda btn deerleri grebilmek iin MultiScale zellii True yaplmaldr. Bu ilem yaplmazsa farkl snr deerleri olan grafikler ayn anda grafikte grlemez. Mbutton Nesne zellikleri (Properties) Hazrlanan uygulamalarda saha ierisindeki kontrol noktalarnn (start/stop) gibi, almas iin pulse reten ve anahtar grevi gren button. ButtonFunc zellii ayarlanarak butonun her basldnda yada basl tutulduunda yapaca iler tanmlanabilir. bfUp, butona her basldnda bal olduu registerin deerini "1" arttrmak, devaml basl tutulduunda ise srekli olarak birer birer arttrmak, bfDown butona her basldnda bal olduu registerin deerini "1" eksiltmek, devaml basl tutulduunda ise srekli olarak birer birer eksiltmek, bfNone ise butona her basldnda bal olduu registerin deerini "1" yapmak, brakldnda "0" yapmak iin kullanlr. ok kullanlan butonlar iin, devaml seili konumda kalmas isteniyorsa Default seenei True yaplmaldr. MspeedButton Nesne zellikleri (Properties) Speedbutton gruplandrlm kontrol birimleri oluturmak iin kullanlr. rnein; Manual/Auto durumlar gibi, bir kontrol birimi ayn anda hem Auto hem de Manual

110

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

pozisyonda olamayaca iin speedbutton ile oluturulan bir kontrol iftinde Auto dmesi basl iken Manual dmesi otomatik olarak pasif duruma geer. Birbiriyle ilgisi olan tm speedbuttonlarn ayn GroupIndex numarasna sahip olmalar gerekir. zerine BMP formatnda resim koyulabilir. Normal koullarda gruplandrlm SpeedButton larn bir tanesinin mutlak olarak basl konumda olmas gerekir. AllowAllUp seenei True yaplrsa bu zorunluluk ortadan kalkar. Hepside yukar konumda olabilir. Ancak yinede sadece bir tanesi basl olabilir. Balang annda bir grup iinde hangi dmenin basl olabilecei Down zellii ile ayarlanr. Bir grup iinde sadece bir tane butonun Down zellii True olabilir. Layout zellii SpeedButton zerine bir yaz yazlrsa bu yaznn buton zerinde nerede duracan belirten zelliktir. Nesne zerine konacak resmin nesne kenarna uzakl Margin zelliiyle ayarlanabilir. Nesne zerine ka adet resim konabilecei NumGlyphs zelliiyle belirlenebilir. zerine konacak resim ise Picture zelliine tantlr. zerine yazlan yazyla resim arasndaki boluk Spacing zellii kullanlarak belirlenir. Mradiobutton Nesne zellikleri (Properties) Kullancya Evet/Hayr ya da Doru/Yanl seenekleri sunmak iin kullanlr. Form zerindeki radiobutton dmelerinden sadece biri seili durumda bulunabilir. Ayn anda birden fazla seimin yaplamayaca durumlarda kontrol amal kullanlr. Ayn form zerinde birden fazla grup bulundurulmas gerekirse, gruplar mPanel nesneleri zerinde oluturulabilir. Balangta otomatik olarak seili olmasn Checked zelliini ayarlayarak salayabilirsiniz. Mpanel Nesne zellikleri (Properties) Form ierisinde gruplanmak istenen kontrol noktalarnn veya saha elemanlarnn gruplandrlmas iin kullanlr. Ayn panel zerindeki elemanlar bir grup gibi dnlr. rnein bir panel zerindeki Radiobuttonlardan sadece biri seilebilir ama bu panel dndaki dier Radiobuttonlar bu olaydan etkilenmez ve onlarn almas panel zerindeki componentlerden bamszdr. BevelInner zellii i panelin grnt zelliini, BevelOuter zellii d erevenin grnt zelliini ayarlar. BevelWidth erevenin yksekliini, BorderWidth ise erevenin geniliini ayarlamak iin kullanlr. Eer mPanel nesnesi baka bir panele yerletirilmi ve paneldede scrollbar kullanlyor ise, scrollbar kaydrldnda mPanel nesnesinin kaymamas iin Locked zellii True yaplmaldr. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin dme olarak kullanlabilir. GroupBox Nesne zellikleri (Properties)

111

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Panel ve ScrollBox nesneleri ile yaklak ayn ileve sahip olmakla beraber, kadar detayl deildir.Bir grup oluturmas istenen componentleri, rnein radiobutton veya checkbox componentlerini gruplamak iin kullanlr. Mpanel Nesne zellikleri (Properties) Form ierisinde gruplanmak istenen kontrol noktalarnn veya saha elemanlarnn gruplandrlmas iin kullanlr. Ayn panel zerindeki elemanlar bir grup gibi dnlr. rnein bir panel zerindeki Radiobuttonlardan sadece biri seilebilir ama bu panel dndaki dier Radiobuttonlar bu olaydan etkilenmez ve onlarn almas panel zerindeki componentlerden bamszdr. BevelInner zellii i panelin grnt zelliini, BevelOuter zellii d erevenin grnt zelliini ayarlar. BevelWidth erevenin yksekliini, BorderWidth ise erevenin geniliini ayarlamak iin kullanlr. Eer mPanel nesnesi baka bir panele yerletirilmi ve paneldede scrollbar kullanlyor ise, scrollbar kaydrldnda mPanel nesnesinin kaymamas iin Locked zellii True yaplmaldr. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin dme olarak kullanlabilir. GroupBox Nesne zellikleri (Properties) Panel ve ScrollBox nesneleri ile yaklak ayn ileve sahip olmakla beraber, kadar detayl deildir.Bir grup oluturmas istenen componentleri, rnein radiobutton veya checkbox componentlerini gruplamak iin kullanlr. MscrollBar Nesne zellikleri (Properties) Scrollbar componenti, bir formun veya form zerinde bir panelin zerindeki componentlerden o an iin grnm dnda kalanlara ulam iin yada hz, seviye gibi ayarlanabilir deerler iin ayar ubuu oluturmakta kullanlr. Max ve Min zelliklerinde ayarlayabilecei deer tanmlanr. Deer deitirme aralklar LargeChange ve SmallChange zellikleriyle ayarlanabilir. Her ikisininde varsaylan deeri "1" dir. Kind zelliinden yatay (sbHorizontal) yada dikey (sbVertical) durmas salanabilir. Balang an deeri Position zelliinden ayarlanabilir.

112

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Motor Nesne zellikleri (Properties)

Topak

Denetleyici gzetim yaplacak sahada bulunan motor ve vana gibi elemanlarn gstermek iin kullanlr. Daha ok bir resim nesnesini andrr. Resim nesnesinden kontrol edebildii registerler asndan ayrlr. RunStop ve Error registerler araclyla bir motorun olas davranlar iin kolaylkla kullanlabilir. Motor nesnesi iin bir baka ayrntda, ayn tarzda alan motor yada vana gibi nesneler iin kopyalama kolayl salamasdr. Ayn tarzda alan birden fazla kontrol edilmesi gereken nesne olduunda, resimleri yklenmi fakat registerleri balanmam bir motor objesinden her kontrol edilecek nesne iin form zerinde bir kopya yaratlr. Bunun sonucunda yaratlan kopyalara resim yklenmedii halde (bu zm projenin bykln azaltr) kopya motor nesnelerininde resimler yklenmi gibi alt grlr. Tek ayrnt ayn gruptaki tm motor nesnelerinin ayn Tag numarasna sahip olmas gerekliliidir. Her durum iin ( Picture, PictureRun, PictureError) gereken resimler ayr ayr yklenmelidir. JumpPage zellii kullanlarak form zerinde dier formlara gitmek iin dme olarak kullanlabilir. Tristate Nesne zellikleri (Properties) Uygulamalarda kontrol eleman olarak 3-Durumlu dme yaratmak iin kullanlr. Her pozisyon iin ayr bir resim gereklidir. Her bir durum iin ayr bir registere sahiptir. Negative, Positive ve Manuel. Negative registeri PictureNeg resmi iin, Positive registeri PicturePos resmi iin ve Manuel registeri de PictureStop resmi iin anlamldr. mListBox Nesne zellikleri (Properties) ok sayda seenek iinden seim yaplmas gerektiinde, mRadioButton yada mCheckBox nesnelerinin yerine kullanlr. MultiSelect zellii True yapldnda, birden ok seenek ayn anda seilebilir. Bu zellii mCheckBox nesnesine benzer. MultiSelect zellii False yapldnda ise sadece bir seenek iaretlenebilir. Bu zellii ise mRadioButton nesnesine benzemesini salar. inde kullanlacak deikenler Items zellii kullanlarak girilir. Listeye girilen deikenler Sorted zellii kullanlarak otomatik olarak sralanabilir. Style zellii listeye girilen deikenlerin liste iinde grn eklini belirler. Eer seenek says ok fazlaysa Colums zelliinde belirtildii kadar seenekleri yanyana sralayabilir. Eer ListBox ta grnen son seenek tam olarak grnmyorsa IntegralHeight zellii True yaplarak ListBox un kendisini otomatik olarak ayarlamas ve seenei yarm gstermemesi salanabilir.

113

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL mComboBox Nesne zellikleri (Properties)

Topak

Alabilir liste kutusu denilebilir. Ancak mListBox gibi oklu seimlere cevap vermez. Sadece bir seenek iaretlenebilir. Style zellii ayarlanarak eitli ekillerde kullanlabilir. inde kullanlacak deikenler Items zellii kullanlarak girilir. Listeye girilen deikenler Sorted zellii kullanlarak otomatik olarak sralanabilir. alma annda girilebilecek deiken uzunluu MaxLenght zellii ayarlanarak snrlanabilir. Eer bu zellie "0" deeri verilirse snrsz uzunlukta giri yaplabilir. alma annda alan pencerede en fazla ka adet seenek grlebilecei DropDownCount zelliinde belirtilir. Standart olarak "8" belirlidir. TmText Nesne zellikleri (Properties) Normal grnts bir Label gibi isede aslnda bir tr ComboBox tr.tems zelliinde eklenen deikenleri srayla gsterebilir. ColorReg zellii ile zemin rengini deitirebilir.FileName zelliinde belirtilecek bir dosyadan srasyla deikenleri okuyup yine srasyla gsterebilir.Eer file name zelliinde bir dosya ad verilmise Items zelliinde deiken tanmlanm bile olsa bu deikenler kullanlmayacak, FileName zelliinde belirten dosyann iindeki deikenler okunacaktr.LogChanges zellii True yaplrsa, TmText nesnesiyle ilgili yaplan ilemler Logger da tutulur.Toggle zellii, runtime srasnda TmText nesnesinin zerine tklandnda ieriindeki deikenleri srasyla gstermesini salar. mScrollBox Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde ayn Panelde olduu gibi gruplandrlm nesneler yaratmak iin kullanlr. Nesne zerinde otomatik olarak oluan scrollbarlar yardmyla, ana form zerinde ayr bir form varm grnm elde edilebilir. mPlayer Nesne zellikleri (Properties) Ses, hareketli grntler gibi multimedia dosyalarnn form zerinde kullanlabilmesini salar. Kullanlmak zere alt adet dosya FileName zelliklerine yklenebilir. Eer AutoPlay zellii True seilirse mPlayer nesnesinin olduu form ekrana gelir gelmez mPlayer almaya balar. Eer bu zellik False ise MCI zelliklerine gerekli registerleri balamak gerekir.

114

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Bu zellikler ;

Topak

MCIControl: mPlayer nesnesini altrmak yada durdurmak iin; MCILenght: mPlayer nesnesinin kulland dosyann bykln grmek iin; MCIPosition: mPlayer nesnesinin kulland dosyann neresinde olduunu grmek iin; MCISelect:mPlayer nesnesine tantlan dosyalardan hangisinin kullanlacan belirlemek iin kullanlr. mPlayer nesnesinin kontrol registerini belirlemeye yarar. mPlayer nesnesinin uzunluk registerini belirlemeye yarar. mPlayer nesnesinin pozisyon registerini belirlemeye yarar. mPlayer nesnesinin dosya seme registerini belirlemeye yarar. mOleContainer Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde dier Windows uygulamalarnn kullanlabilmesini salar. ObjDoc zelliinde belirtilen program form zerinden altrabilir. AllowInPlace seenei "True" ise, mOleContainer, bal olduu program form zerinde kendine ayrlan pencere ierisinde altrr. Seenek "False" olduunda, Windows ta tanmlanm bir ksayol tuu gibi davranarak baland program aar. AutoActivate zellii mOleContainer'in nasl aktif olacan belirler. Manuel, program iinden kontrol, GetFocus, tab tuuyla zerine gelindiinde, DoubleClick, mouse la zerine ift tklandnda mOleContainer i aktif hale getirir. AutoVerbMenu seeneine verilen deer "True" ise mOleContainer nesnesinde form aktifken mouse un sa tuuyla menu kartma zelllii ekler. CopyOnSave seeneine verilen deer "True" ise, mOleContainer zerinde altrlan programn verilerini saklar. Iconic zellii mOleContainer nesnesi iinde altrlacak programn grnm eklini belirler. "True" deeri verilirse, iinde altrlan program pencerede icon olarak grlr. SizeMode zellii de ilgili programn mOleContainer penceresi iinde boyutlandrma eklini belirler. Label Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde bir etiket yaratmak iinm kullanlr. Bilgi girii yaplamaz ve herhangi bir register balanamaz. Dier label nesnelerinden fark Transparent zelliinin olmasdr. Bu zellik etikette sadece yaznn grnmesini, etiket alannn dier ksmlarnn renksiz olmasn salar.

115

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Edit Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde deer girilebilir bir pencere yaratmak iin kullanlr. pEdit Nesne zellikleri (Properties)

Topak

Form zerinde deer girilebilir bir pencere yaratmak iin kullanlr. Edit ten fark girilen deeri form kapanp tekrar alsa bile sanki bir registere balym gibi saklamasdr. Scale Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde aralklar ayarlanabilir bir skala oluturur. Justify zellii skalada yazlarn hangi tarafta yazlacan, Step zellii ise scaladaki adm araln belirler. l deerinin balang ve biti deerleri ise Min ve Max zelliklerinden belirlenebilir. mClock Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde belirlenen formatta saat yada tarih gstermek iin kullanlr. Format yaps, DisplayFormat zelliinden tarih iin DD.MM.YYYY, saat iin HH:MM:SS yada bunlara uygun ekilde ayarlanabilir. Ayrca bir Register zellii bulunduu iin zaman bilgisayarn dnda bir yerdende alabilir. mBitmap Nesne zellikleri (Properties) Form zerinde resim gstermek iin kullanlr. Dier resim nesnelerinden fark CurrentColor zelliinde belirtilen rengin gsterilen resimdeki siyah blgelerin yerine gelmesidir. CurrentColor zellii bir registere balanarak alma anndada deitirilebilir.

116