BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

BLM 7

Topak

NESNE ZELLKLER PENCERES

TEOS'un "Object inspector" , uygulamalar altran kod ile uygulamalarn grsellii arasndaki kprdr.mObject Inspector, form zerine konan nesnelerin (componentlerin) veya formun kendisinin "properties" zelliklerinin dzenlenmesini salar. "properties" bir componentin grnmn ve nasl davranacan belirleyen zelliklerdir. "Object Inspector" n st blmndeki alm listesi o an aktif durumdaki formun zerinde bulunan tm nesnelerin zelliklerine ulam salar.

Grafiksel saha tasarm srasnda gerek zerinde tasarm yaplacak olan pencerenin gerekse bu pencere zerine yerletirilecek nesnelerin renk, konum, ykseklik, yaz yazma gibi zelliklerini tanmlamak ve eer nesneye daha ncebir tanmlanan bir kontrol noktas ilikilendirilecekse bunun salanmas iin tasarmcnn srekli bavurduu bir penceredir. Form zerinde hangi nesne seilirse buna ait "object inspector" penceresi hemen ekrann sanda alr ve gerekli dzenlemeler burada yaplmaldr.

SCRPT
Script Yazma Temelleri Kontrol ve Dng lemleri Aritmetik lemler Fonksiyonlar Prosedrler

117

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

SCRIPT NEDR ? Scriptler TEOS a logon olunduu anda otomatik olarak almaya balayan program paracklardr. Bu program paracklar Designer modunda kullanma yetkisine sahip olan ahslar tarafndan, zel olarak tanmlanan ve komutlar Delphi ' ye ok benzeyen bir ortamda yazlr. Proje Yneticisi penceresinde iken Scripts seeneini seerseniz TEOS ' ta o ana kadar yazlan scriptlerin isim listesi karnza gelecektir.

Mevcut bir programda ( script ) degiiklik yapmak Yeni bir program ( script ) yazmak Program derleme Program altrma Program silme

Mevcut script ' te deiiklik yapmak: Bu listede yer alan bir program zerinde deiiklik yaplacaksa programn isminin zerine ift tklama yaplr ve var olan script ekranda grntlenir. Program deitirilmi haliyle kaydetmek iin OK, kaydetmeden kmak iin CANCEL tuuna baslr. Yeni bir script yazmak: Yeni bir script yazacaksanz klavyenizdeki insert tuuna basmanz halinde karnza scripti gireceiniz bo bir pencere alacaktr. Description alanna scripte vereceiniz isim girilmelidir. Script ekrannn boyu isteinize gre ayarlanabilir. Program derleme: Kodlamanz veya deiikliiniz bittikten sonra ayn pencerenin st ksmnda yeralan menden COMPILE seenei seilirse yazlan kod parac derlenmi olur ve eer hata varsa hatann nerede olduu ve eidi ekrana gelen kutuda grntlenir. Hata yoksa programn ka satr olduu 'compiled succesfully' mesaj ile birlikte gelir. Program altrma: Program hatasz olarak derlendikten mensndeki RUN komutu ile altrlp sonucu gzlemlenebilir. sonra Program

118

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Program silme: Programda istenen satrlar silmek iin Edit mensndeki select ile seim yaplr ve delete komutu ile yok edilir. Silinme esnasnda sizden onay istenecektir.Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir. SCRIPT RNE: #define yeni, [.accumulators.top] var sayi,i:number; begin sayi:=0; for i:=-1 to 100 do begin sayi:=sayi+1; if (sayi>50) then begin yeni:=-yeni+1; end else begin yeni:=-yeni-1; end; end; while true do begin [.accumulators.top]:=[.accumulators.top]+1; delay 100; end; end. SCRIPT YAZMA TEMELLER NELERDR ? TEOS ' un grevini yerine getirebilmesi iin Scriptler den yararlanlr. Scriptler yazlrken daha nceden belirlenen ve tanmlanm olan bir pencere ekrana gelir ve gerekli kodlar scripte isim verilerek bu alana girilir. Compile edilir varsa hatalar giderilir ve altrlrlar.

119

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Genel Script Yaps Deiken Tanmlama ve Eriim Kontrol ve Dng lemleri Aritmetik lemler Mantksal lemler Dier lemler Genel script yaps Buraya program yazlrken zel bir syntax a gre giri yaplmaldr. Programn genel yaps aada grlebilir. "Var" ksm deiken tanmlama iin kullanlan bir alandr. Temel olarak her program parac begin/end. Blounun iine yazlr. var ----------- deiken ------------------------- tanmlamalar ---------begin ------------- program -------------------------- satrlar -------------end. rnek : var x:number; y:number; begin y:=x+2; end.

120

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Deiken tanmlama ve eriim

Topak

Script yazarken temel olarak daha nceden TEOS ierisinde tanmlanan deikenlerden yaralanlr. Sistem ierisinde Akmlatr olarak tanmlanan ve Object Inspector penceresinde bir registere balanan bu deikenlere [.accumulators.tanmlanan_degiken_ismi] eklinde bir ifadeyle eriilir. #define ifade1, [.accumlators.deiken_ismi] ifadesi yazlrsa [.accumlators.degiken_ismi] yerine ifade1 deikeni kullanlr. rnek: #define seviye,[.accumulators.seviye] Program ierisinde yardmc deiken kullanmn salamak iin iki veri tipi tanmlanabilir. Bunlar aadaki ekilde tanmlanabilir. var saysal_deiken:number ; karaktersel_deiken:string ; Var olan bir scripti sistemden silme : Var olan bir script iptal edilmek istendiinde Script mensnde silinecek alarm seilir ve kontrol paneldeki Edit mensnden "Delete" seilir. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

ALARMLAR (ALARMS)
ALARM NEDR ? TEOS'ta tanmlanm olan kontrol noktalar iin, kullanc isterse baz kstlar koyabilir ve zaman iinde bu kstlarn almas veya belli koullarn olumas gibi durumlarda sistemin operatr annda uyarmas amac ile eitli grnmlerde ekrana gelen Alarm Ekranlar tasarlanabilir. Proje Yneticisi mensnden "Alarms" sayfas seilirse TEOS iinde tanmlanan alarmlar gsteren ve yeni alarmlar tanmlanmasn salayan ekran alr.

121

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Yeni Alarm Tanmlama : Yeni bir alarm tanmlamak iin klavyede "Insert" tuuna baslrsa Alarm Tanmlama Penceresi bo olarak ekrana gelir. Var olan bir alarm sistemden silme : Var olan bir alarm iptal edilmek istendiinde Alarmlar mensnde silinecek alarm seilir ve kontrol paneldeki Edit mensnden "Delete" seilir. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir. Alarm Deiiklii : Daha nceden tanmlanan bir alarm art zerinde deiiklik yapmak iin istenilen alarm listeden seilir. Seilen alarm " Modify" (Deiiklik) modunda ekrana gelir.

Bu pencere yardmyla daha nce tanmlanm bulunan bir alarm zerinde, snr deiiklii,mesaj deiiklii veya yeni artlar ekleme (and deyimi yardmyla) gibi deiiklikler yaplabilir.

122

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL ALARM TANIMLAMA PENCERES VE ZELLKLER :

Topak

Description (Aklama): Alanna yeni tanmlanacak olan Alarm'a verilecek isim girilir. Condition (Alarm Koulu): Alarm oluma artlarn kontrol edecek deikenler, sabitler veya alarm artlarnn snr deerleri 1.ve 3. alana girilir ya da fare bu alanlar zerindeyken ift tklama yoluyla Data Points Dialog formuna erierek sisteme tanmlanm kontrol noktalar veya veri tipleri kullanlr. 2.alana tklanldnda ise kontrol artlarn oluturacak operandlar seilir. 4. alanda da "And"(ve) "Or"(veya) deyimleriyle alarm oluturacak dier artlar girilir. Message (Mesaj): Alarm olutuu anda verilecek mesaj bu satrda belirtilir. Veri Noktalar Dialog Formu Burada balant yaplacak noktann zelliklerine gre karlatrma iin alnacak veri belirlenir. Daha nceden tanmlanan tipler ve isimler arasndan ilgili olan seilir.

123

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Kontrol fadeleri stenen alarm koullarnn salanabilmesi iin aada verilen kontrol ifadelerinden birinin seilimesi durmunda ilgili ifade bu alanda grntlenir. Bunlar bilinen matematiksel karlatrma simgeleridir.

ALARM RNE : Daha nceden tanmlanan alarm koullar olutuunda aadaki ekilde bir rnek ekran kts elde edilir. Pencere ierisindeki "print" dmesine baslrsa yazcdan kt alnr.

REETELER (RECEPTS)
REETE NEDR ? ki yada daha fazla register sonucunun, tek bir ilemi etkiledii durumlar iin kullanlan tanmlara verilen isimdir. rnein ila yapmnda kullanlacak malzemelerin karm oranlarn reete olarak tanmlayarak, karm TEOS' un kontrol etmesini salamak mmkndr. la yapm rneinden yola karsak; 1.la hammaddelerinin; madde a : %80 madde b : %10 madde c : %10 2.la hammaddelerinin madde a : %70 madde b : %25 madde c : %5 olduunu farzedelim. 124

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Bu verilere gre variable olarak madde a iin "madde_a", madde b iin "madde_b" madde c iin "madde_c", bu maddelerin karm oranlar iin "karisim" deikenlerini tanmlamak gereklidir. Bu tanmlar yapabilmek iin Project Manager penceresinden Variable, bu penceredende Accumulator tab' seilir.

"INSERT" tuuna baslarak deiken tanmlama penceresi alr. lk satra madde_a yazlr ve OK tuuna baslr. Bylece bu deiken tanmlanm olur. Kalan deiken iinde ayn ilem tekrarlanr. Daha sonra TEOS'un SYSTEM blm, ordanda RECEIPTS tab' seilir ve INSERT tuuna baslarak tanmlanmak istenen reetenin bilgilerinin girilecei ekran alr.

"Description" penceresine tanmlanacak reetenin ad yazlr ( Bu rnek iin 1.Ilac ). Condition satrnn ilk stununa ift tklanarak, kan deiken eriim ekranndan "karisim" deikeni seilir. kinci, nc ve drdnc stunlar bu karmn ne kadar olacan belirlemeye yneliktir. Bu durumda 1.la reetesinin yazl hali aadaki gibi olacaktr.

125

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

2.la reetesi ise aadaki gibi yazlm olmaldr.

Her bir reeteyi ayr ayr hazrlayarak OK butonuna bastmzda, bu reeteler birer deiken olarak programa yerlemi olur. Hazrlanm reeteleri kullanmak iin aadaki gibi bir form hazrladmz farzedersek, form zerindeki butonlarn ilgili registerlerine deiken eriim penceresinden 1.Ilac ve 2.Ilac deikenleri tanmlanr.

126

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Hazrlanacak karm miktar penceresine "karisim" registeri balanr. Madde a penceresine madde_a, madde b penceresine madde_b, madde c penceresine madde_c registerleri balanr. Program altrldnda, hazrlanacak karm miktar penceresine 100 deerini girip 1.Ilac dmesine basarsak deerler otomatik olarak hesaplanacak ve gerekli pencerelerde gsterilecektir. Ayn ilemler 2.Ilac dmesi iinde geerlidir

Var olan bir reeteyi sistemden silme : Var olan bir reete iptal edilmek istendiinde Reete mensnde silinecek alarm seilir ve kontrol paneldeki Edit mensnden "Delete" seilir. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

TRENDLER (TRENDS)
TREND NEDR ? Sahann grafiksel grnm zerinde veya ayr bir ekran olarak eitli kontrol noktalar iin, bu noktalardan gelen verilerin trend olarak izlenmesi, veya bu noktalarda oluan bilgiler istatistiksel amal dosyalara kaydedilip ileriki bir zaman kesitinde istenilen zaman aral iin istatistiksel trendlerin grntlenmesi ve/veya raporlanmas salanabilir. Proje Yneticisi erevesinde iken "Trends" seeneini seerseniz TEOS'ta o ana kadar tanmlanm olan Trend dosyalarnn isim listesi karnza gelir.

127

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Daha nce tanmlanm olan bir Trend tanm zerinde deiiklik yapmak : Trendler listesinde yer alan bir trend dosyas tanmlamasnda deiiklik yapmak istenildiinde, imle ilgili satr alarmn zerinde iken farenin sol tuuna iki kez tklaynca ilgili trendin tanmlama penceresi Deiiklik (Modify) modunda karnza gelir. Trend tanmn ve dosyasn sistemden silme : Mevcut bir Trend tanmn sistemden silmek iin Trendler listesinden bu alarm'a ait satr iaretlenip ve "Designer" (Tasarmc) penceresinin st ksmnda yer alan seeneklerden "Delete" (Sil) seilmelidir. Bir Trendin yanllkla silinmesinin nne gemek iin sistem sizden silme onay isteyecektir. Yeni bir Trend tanmlamak :Yeni bir trend dosyas tanmlamak iin klavyenin "insert" tuuna baslnca Trend tanmlama penceresi "Ekle" (insert) modunda bo olarak karnza gelir.

128

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL TREND TANIMLAMA PENCERES :

Topak

Description (Aklama) alanna yeni tanmlanacak olan Trend dosyasna verilecek isim (kod) girilir. Bu alan deitirilebilir bir alandr. Yani daha nce tanmlanm olan bir Trend dosyasna baka bir isim verilebilir (ismi deitirilebilir). Ancak bu Trend dosyas ile ilikilendirilmi olan program ve nesnelerde de bu isim deiikliinin yaplmasna dikkat etmek gerekir. Period alanna bu trend dosyasna kaydedilecek olan bilginin ka saniye aralklarla alnmas gerektii yani bu trend bilgisinin ilikilendirildii cihaza ka saniye aralklarla bilgi almak iin bavurulaca girilir. Day Limit (Sre) tanmlanan Trend dosyasna kaydedilen verilerin geriye doru ka gn sre ile sistemde muhafaza edilecei bilgisi girilir. Bu kadar gnden daha eski olan veriler sistem tarafndan otomatik olarak dosyadan silineceklerdir. Calculation alanna Period alannda verilen zaman zarfnda ilgili kontrol noktasnda olumu olan deerlerden Son deer (Last value), Minimum deer (Min of values), Maksimum deer (Max of values) veya Ortalama deer (Average of values) gibi deerlerden hangisinin ekilip kaydedilecei girilir veya imle bu alan zerinde iken sol fare tuuna basarak alan listedeki deerlerden biri seilir. Data Path (Veri Yolu) alannda, oluturulacak Trend Dosyasnn hangi ktphanede yaratlaca (Veri Yolu) belirtilir. Registers alanna sisteme tanmlanm olan deiken veya sabitlerin kodlar girilir; veya imle bu alan zerinde iken farenin sol tuu iki kez tklanarak Data Points Dialog (Veri Noktalar Diyalog) penceresine erierek sisteme tanmlanm olan kontrol noktalarndan veya veri tiplerinden trend bilgisi kaydedilecek olan nokta veya veri tipi seilir.

Data Points Dialog (Veri Noktalar Diyalog) penceresi Pencerenin sa-alt kesinde renkli bir kutu bulunmaktadr. mle bu kutu zerine getirilip sol fare dmesi iki kez tklandnda renk seenekleri kutusu alr. 129

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Tanmlanan bu trend bilgisi grafiksel olarak izlenmek istendiinde bu trendin ekranda hangi renkte grnmesi isteniyorsa renk seenekleri kutusundan o renk seilir. Yeni oluturulan veya deitirilen Trend dosyas bilgisinin kaydedilmesi iin "OK" dmesine, kaydetmekten vazgemek iin ise "Cancel" dmesine baslr.Trend dosyas tanmlama ile ilgili "Yardm" bilgilerini grmek iin "Help" dmesine baslmaldr. TREND VERSN GRAFKSEL OLARAK ZLEME Trend verisini grafiksel olarak penceresinden 'history' nesnesi "Register" zelliine tklannca Stununda bulunan "Trends" e ekrana gelir veilgili olan seilir. grafiksel olarak gsterir. izleyebilmek iin Form zerine "Alet Kutusu" konur. Buna ait object inspector penceresindeki alan veri noktalar dialog penceresinde 2. ift tklannca daha nceden tanmlanan trendler Bu ilemden sonra "history " nesnesi bu trendi

ALIIR DURUMDA TREND ZLEME

TEOS alrken ana penceredeki "trends" seenei seilirse ekrana trendleri izlemek iin "User Trends" adnda yeni bir pencere alr. Gerekli ilemler burada yaplr. Yeni bir tanmlama iin "add", tanmlanan bir trendi silmek iin "remove", buradan kmak iin "close" dmesine tklama yaplr. Aadaki ekran grnts "add" (ekle) komutu seildikten sonra alnmtr. Yeni bir trend eklendikten sonra bunun "edit" edilip zelliklerinin belirlenmesi gerekir. "Edit" dmesine basldktan sonra ekrana "options" isimli bir pencere gelir. Gerekli zellikler belirlenmelidir.

130

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Description (tanmlama) : Bu alana trendi aklayan yada tanmlayan bir metin girilir. Grid : X ve Y koordinat eksenlerinin taranmas iin kullanlr. "horizontal" deeri yatay olarak tarar, "vertical deeri dey olarak tarar. Eer "both" ifadesi seilirse her iki durumdada tarama yaplr. Tarama olmamas iin "none" deeri seilmelidir. Fixed Scale (sabit lekli) : Gsterimlerin belirlenen aralkta olmas isteniyorsa ilgili onay kutucuu iaretlenir. Bu kutucuk iaretlenince fixed max araln tepe deeri iin ve fixed min Araln taban deeri girilmesi iin 2 alan alr. Buralara istenilen deerler girilir. Multi Scale (ok lekli) : Ayn anda gsterilecek birden fazla trend varsa herbirinin kendi snrlar ierisinde gsterilmesi iin bu kutucuk iaretlenir. Autoscroll : Yeni veriler geldike saa kayma ileminin otomatik olarak ayarlanabilmesi iin bu kutucuk iaretlenmelidir. Border Color (snr rengi): User Trends penceresindeki grafik penceresinin erevesinin renginin ne olaca burada belirlenir. "..." ile belirlenen kutucua baslnca alan pencereden istenen renk seilir ve seili olan renk yandaki kutucukta gsterilir. Graph Color (grafik rengi) : Grafik alannn arkaplan renginin belirlenmesi iindir. "..." ile belirtilen kutucua tklama yaplarak renk seilir ve bu kutucuun yannda gsterilir.

131

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Number Fmt (say format ) : X ve Y koordinatlarndaki saylarn hangi ekilde gsterileceini belirlemek iin bu kutucuk doldurulur. 0.00 ekilndeki bir ifade tam ksmdan sonra 2 basamak ondalk olacan belirtir. Font : Buraya tklannca alan diyalog kutusundan yazlarn tipi, bykl, rengi belirlenir. Registers : "..." ile tanmlanan kutucuklara tklannca "veri noktalar diyalog" penceresinden gsterilecek register seilir. Maximim 6 tane register deeri atanabilir. RNEK BR TREND GRNTS :

RAPORLAR (REPORTS)
RAPOR NEDR ? Teos' un yapabildii ana ilemlerden biriside cihazlardan gelen verilerin belirli bir ekilde dzenlenerek kullancya sunulabilmesidir. Sunum daha nceden belirlenen bir ekilde ve kullancnn setii tarzda olur. Kullanc gelen verileri istedii ekilde tanmlayarak, istedii verilere ulaabilir. Bunu gerekletirebilmek iin Proje Yneticisi penceresinde Reports mens seilmelidir. Bu ilem yaplnca TEOS ' ta o ana kadar tanmlanm raporlarn isim listesi karnza gelir. lem yaplacak rapor mouse yardm ile seilir.

132

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Yeni bir rapor tanmlama : Yeni bir rapor tanmlamak iin Proje Yneticisinde iken Reports seildikten sonra 'insert' tuuna baslmas gerekir. Ekrana Reports-insert ad altnda yani bir pencere gelir ve raporlarla ilgili tm tanmlamalar burada yaplr. Mevcut raporda deiiklik : Daha nceden tanmlanm bir rapor zerinde deiiklik yapmak iin, imle bu raporun zerinde iken farenin sol tuuna iki kez tklannca ilgili rapor tanmlama penceresi deiiklik (modify) modunda karnza gelir. Gerekli deiiklikler yaplr. Mevcut raporu silmek: Var olan bir raporu silebilmek iin ilgili rapor seili durumda iken 'edit' mensnden 'delete' seenei seilmelidir. Bu durumda sizden silme ilemi iin onay istenir. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

RAPOR TANIMLAMA PENCERES VE ZELLKLER Rapor tanmlanrken yada deitirilirken aadaki bilgi alanlar istenen rapora uygun olarak doldurulmaldr. Description (aklama): Yaratlacak rapora verilecek isim bu blgeye girilir. Daha nceden tanmlanan bir raporun ismi deitirilebilir. Print to file (dosyaya yazdr): Veriler dosyaya yazlacaksa bu checkbox iaretlenir. Ve yannda alan blgeye dosyann ismi girilmelidir. Graphic Display (grafiksel grnm): Veriler ekranda grafik olarak gsterilecekse bu checkbox iaretlenir. Bu kutu isaretlenirse fixed size kutusu ve eer iaretlenirse min ve max value olarak iki kutu alr. Buralara veriler hangi aralkta yorumlanacaksa o deerler yazlr. Eer print to file seili durumda ise bu alan ekranda gzkmez. 133

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Vertical Line (dikey satr): Bu iaret kutucuu iaretlenirse veriler tablo seklinde grntlenirken stunlar arasna izgi koyulur. Horizontal Line (yatay satr) : Bu iaret kutusu iaretlenirse veriler tablo eklinde grntlenirken satrlar arasna izgi koyulur. Font Size (karakter bykl): Verilerde kullanlacak karakterlerin bykl iin deer girilir. Auto (otomatik raporlama): Eer bu checkbox iaretlenirse yannda iki tane saat ve dakikann girilecei iki alan alr. Buraya girilen sre kadar zaman aralklaryla raporlar otomatik olarak grntlenir. Eer bu blm iaretlenmezse raporun sadece kullanc tarafndan altrlmas durumunda retilecei belirtilmi olur. Caption (balk ad): Bu alana ekranda grntlenecek her bir stuna verilecek isim girilir. Type (bilgi tipi): Bu blme tklama yaplnca daha nceden tanmlanan alr bir liste kutusu ekrana gelir ve uygun tip bunlar arasndan seilir. Register value(bellek alan deeri), date(tarih), time(saat), register name(bellek alan ismi), function(fonksiyon) ve counter(saya) tiplerinden biri seilmelidir. Width (genilik): Grntlenecek verinin karaktersel boyu belirlenir. Saysal bir deer girilmelidir. Format : Grntlenecek veri zaman tipinde ise HH:MM ( hour/minute) biiminde girilebilir.Saysal bir verinin formatn belirlerken ise ###0.00 eklinde bir biim uygundur. Tam ksm iin 4 basamak, ondalk ksm iin ise 2 hane ayrlr. Ayn mantkla deiik kombinasyonlar oluturulabilir. Extension : Verinin tipi time (zaman) ise buraya girilen saysal deer kadar zaman aralklarnda veriyi alarak gsterir. Eer verinin tipi Register Value (bellek alan deeri) ise buraya tklannca ekrana dialog kutusunda hangi veri olduu seilir ve extension n direk olarak ayarlar. Counter (saya) tipide ise buraya girilecek saysal deer sayacn kaar kaar artacan beliritir. ALIMA ESNASINDA RAPOR ALIMI Eer rapor tanmlama penceresinde 'auto' seenei iaretlenmi ve yanna hangi aralklarla rapor alnaca belirtilmise bu srenin dolmas sonucunda TEOS un alma ekrannda yeni bir pencere alarak bu veriler grntlenir. Auto seenei iaretlenmemise raporlarn grntlenmesi iin kullanc istedii zaman 'Reports' mens altndan hangi raporu grecekse onun adn seer ve yeni bir pencere alarak veriler ekrana gelir. Bu verilerin printer dan dkm iin kullanc bu ekrandaki 'PRINT' dmesine basmaldr

134

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL RAPOR TANIMLAMA RNE

Topak

Aada daha nceden tanmlanan bir report rnei grlebilir. Burada grntlenecek veriler grafik olarak fixed size zellii ile birlikte ve 0-100 aralnda izilerek gsterilir.

TANIMLANAN RAPOR IKTI RNE Yukarda tanmlanan 'vardiya sonu' isimli raporun rnek ekran kts aada verilmitir. Bu ekrana ulamak iin TEOS runtime modunda alrken "Alarm" mensnden daha nce tanmlanan ilgili rapor seilir.

135

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

KULLANICILAR (USERS)
KULLANICI NEDR ? Proje yneticisi erevesinde iken Users (kullanclar) seenei yardm ile TEOS sistemi kullanclarnn sisteme tantlmas, yetkilerinin dzenlenmesi ve sistemden silinmesi ilemleri gerekletirilebilir. 'Designer' (tasarmc) yetkisine sahip kullanclarn eriebilecei ve kullanabilecei bu seenek seildiinde o ana kadar tanmlanm olan kullanclarn listesi karmza gelir.

Yeni bir kullanc tanmlamak: Sisteme yeni bir kullanc tantmak iin "proje yneticisi" penceresinden "Users" seili durumda iken "insert" tuuna baslrsa bo bir Yetki Dzenleme Penceresi alr ve ilgili yerler doldurulur. Var olan kullancda deiiklik : Sisteme tanml olan bir kullancnn yetkilerinin tekrar dzenlenmesi isteniyorsa, kullanc listesinden bu kullancya ait satr iaretlenerek imle bu satrn zerinde iken iki kere tklama yaplnca Users (kullanc) tanmlama penceresi alacaktr. Kullanc yetkilendirme ilgili kullancya bir parola (password) vermek yada vermemekle olur. Eer ilgili parola alan bo braklrsa bu kullancnn o modle erime yetkisi yoktur. Aada grlen "Yetki dzenleme penceresi" doldurulmaldr. Kullancy sistemden silmek : Sistemde tanml olan bir kullancya ait kaydn silinmesi iin, kullanclar listesinden ilgili satr seilip, designer penceresinin 'edit' mensnden 'delete' seenei seilmelidir. Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

136

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

YETK DZENLEME PENCERES Description ( Kullanc Kodu ) : Bu alan kullancya verilen isim girilir. Bu alan deitirilebilir bir alandr. Daha nce den girilen bir kullanc ismi deitirilebilir. Monitor ( Gzetleme / zleme parolas ) : Bu alana kullancya TEOS Scada Sisteminin Gzetleme ( monitoring ) modl kullabnma yetkisi verilecekse bir parola girilir. Kulalnc bu parola ile sisteme log-on olduunda tasarm(designer) veya hizmet sunma (server) ilemlerini yapamaz. Server ( Hizmet Sunucu ): Kullancya bu modl kullanma yetkisi verilecekse bu alana bir parola girilir. Sisteme log-on olunduunda designer ilemini yapamaz. Operatr statsndeki bu kullancnn gzetleme yetkisine ilave olarak Gzetleme ekranndaki Grafiksel saha grnm zerindeki baz deerleri deitirebilme ve baz kontrol noktalarna komutlar gnderebilme imkan vardr. Designer ( Tasarmc ) : Kullancya bu modln kullanlma yetkisi verilecekse bu alana ilgili bir parola girilir. Bu durumdaki kullanc tm TEOS modllerine mdahale edebilir.

SUNUCULAR (SERVERS)
SUNUCU NEDR ? TEOS Scada Sisteminin konfigrasyonunda Denetleyici Gzetim ve Veri Toplama yaplan sahadaki kontrol noktalarnn dalmna, okluuna ve/veya bu noktalardan veri toplama sklna gre bir veya birden fazla Hizmet Sunucu (Server) istasyonu kurmak gerekebilir. Genelde bu istasyonlar sadece sahadan veri toplama ve saha denetimi amac ile kullanlr ve bu ilevlerin herhangi bir kesintiye uramamas iin bu Server'larn hafzalar baka programlarla megul edilmez.

137

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

steniyorsa bu Server'larn yanna Yedekleme amac ile birer Server daha kurulabilir (Redundant Server). Deiik noktalardan veri toplayan Server'lar arasnda Saha letiim A (Field Communication Network) veya Yerel letiim A zerinden veri paylam salanabilir. Gzetleme, Tasarm, Raporlama gibi nemli dier ilevler ise, Yerel letiim A (Local Area Network) zerinden bu Server'larn veri tabanlarna erien dier izleme ve/veya raporlama istasyonlar kurularak yaplabilir. Program yneticisi penceresinden "server" seilirse o ana kadar tanmlanan sunucularn listesi karnza gelir. Yeni bir sunucu tanmlamak : Proje Yneticisinde iken "Server" seildikten sonra insert tuuna baslmas gerekr. Ekrana "Server insert" ad altnda yani bir pencere gelir ve sunucularla ilgili tm tanmlamalar burada yaplr. Daha nceden tanmlanm bir sunucu zerinde deiiklik yapmak: imle bu sunucunun zerinde iken farenin sol tuuna iki kez tklannca ilgili "server tanmlama penceresi" deiiklik (modify) modunda karnza gelir. Gerekli deiiklikler yaplr. Mevcut bir Sunucu tanmn sistemden silmek : Sunucular listesinden bu sunucuya ait satr iaretlenip ve "Designer" (Tasarmc) penceresinin st ksmnda yer alan seeneklerden "Delete" (Sil) seilmelidir. Bir sunucunun yanllkla silinmesinin nne gemek iin sistem sizden silme onay isteyecektir.Silme ilemi iin ksayol tular "Ctrl"+"Delete" tir.

SUNUCU TANIMLAMA PENCERES Description (Server Ad) alanna Sunucuya verilen isim girilir. Bu alan deitirilebilir bir alandr. Yani sistemde tanml olan bir Server'a deiik bir isim verilebilir. Ancak bu durumda bu Server'a erien tm dier makinelerde ve programlarda ayn dzenlemenin yaplmasna dikkat etmek gerekir. Machine Name (letiim A) alanna bu Server'n hangi iletiim a zerinde yerald bilgisi girilir.

138

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Enabled (Aktif) iaret kutusu iaretli olduu durumda bu Server aktif durumdadr. Yani bu Server'a ayn iletiim an paylaan dier makineler tarafndan eriilebilir. TEOS'a yeni tantlan veya tanmnda deiiklik yaplan bir Server bilgilerinin sisteme kaydedilmesi iin "OK" dmesine, kaydetmekten vazgemek iin ise "Cancel" dmesine baslr. Server tanmlama hakknda aklamalara bakmak iin "Help" dmesi kullanlr. DEKEN LEMLER VE SABTLERN TANIMLANMASI Proje Yneticisi penceresinin st ksmndaki alm "Variables" seildiinde pencerenin altnda klasr ayra etiketleri eklinde sistem deikenlerini tanmlama seenekleri alacaktr.Bu seenekler kullanlarak Akmlatrler (Birikim Yerleri), Zamanlayclar/Sayclar (Timers/Counters) ve Sabitler (Constants) tanmlamak mmkndr.

ekil :Proje Yneticisi penceresinden Deikenleri (Variables) tanmlama ZAMANLAYICILAR (TMERS / COUNTERS) Proje Yneticisi penceresinde iken sistem deikenlerinden Zamanlayclar/Sayclar (Timers/Counters) seildiinde karnza o ana kadar sisteme tanmlanm olan Zamanlayclar ve Sayclarn isimleri gelecektir.

139

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

ekil :Zamanlayclar/Sayclar (Timers/Counters) tanmlar listesi Sistem deikenlerinden Zamanlayclar/Sayclar (Timers/Counters) listesinde yer alan bir Zamanlayc/Sayc iin tanmlanm olan bilgiler deitirilmek isteniyorsa ilgili satr iaretlenip imle ilgili satr zerinde iken farenin sol dmesi iki kez tklanr. Bu durumda karnza Zamanlayc/Sayc (Timer/Counter) tanmlama penceresi Deiiklik (Modify) modunda gelecektir.

ekil: Zamanlayc/Sayc (Timer/Counter) tanmlama penceresi Sisteme yeni bir Zamanlayc/Sayc tanmlamak istendiinde ise klavyenin "insert" tuuna basmak gerekir. Bu durumda Zamanlayc/Sayc (Timer/Counter) tanmlama penceresi karnza "insert" (yeni giri) modunda ve bo olarak gelecektir. Zamanlayc/Sayc tanmlama penceresinde: Description (Aklama) alanna Zamanlayc/Sayc'nn ismi girilir. Bu alan deitirilebilir bir alandr. Yani bu isim istendiinde bir baka isme deitirilebilir. Function (Fonksiyon) alanna girilen bilginin bir Zamanlayc (Timer) veya bir Sayc (Counter) bilgisi olduunu bildiren ve alml listeden seerek koyabileceiniz "Timer" veya "Counter" yazs girilen alandr.

140

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Preset Value (lk Deeri) alanna Zamanlayc/Sayc'nn almas istenilen balang deeri girilir. Deiiklik yaplan veya yeni tanmlanan Zamanlayc/Sayc bilgisinin kaydedilmesi iin pencerenin alt ksmnda yer alan "OK" dmesine, kaydedilmeyecekse "Cancel" dmesine baslr. Daha nce sisteme tanmlanm olan bir Zamanlayc/Sayc kaydnn silinmesi iin Zamanlayc/Sayc tanmlar listesinden, silinecek olan Zamanlayc/Sayc kayd iaretlenip Designer (Tasarmc) penceresinin st ksmnda yer alan seeneklerden "Edit" altndan "Delete" (Sil) seilir. SABTLER (CONSTANTS) Proje Yneticisi penceresinde iken sistem deikenlerinden Sabitler (Constants) seildiinde karnza o ana kadar sisteme tanmlanm olan Sabitlerin (Constants) isimleri listesi ve bunlar iin tanmlanm olan Sabit Deer bilgileri listesi gelecektir.

ekil: Sabitler (Constants) tanmlamalar listesi Sabitler listesinde yer alan bir Sabit iin tanmlanm olan bilgiler deitirilmek isteniyorsa ilgili satr iaretlenip imle ilgili satr zerinde iken farenin sol dmesi iki kez tklanr. Bu durumda karnza Sabit bilgileri penceresi Deiiklik (Modify) modunda gelecektir.

141

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

ekil: Sabit (Constant) tanmlama penceresi Sisteme yeni bir sabit tanmlamak istendiinde ise klavyenin "insert" tuuna basmak gerekir. Bu durumda Sabit (Constant) bilgileri penceresi karnza "insert" (yeni giri) modunda ve bo olarak gelecektir. Sabit (Constant) tanmlama penceresinde: Description (Aklama) alanna Sabit'in ismi girilir. Bu alan deitirilebilir bir alandr. Yani bu isim istendiinde bir baka isme deitirilebilir. Constant Value (Sabit Deeri) alanna tanmlanan sabitinb deeri girilir.

Deiiklik yaplan veya yeni tanmlanan sabit bilgisinin kaydedilmesi iin pencerenin alt ksmnda yer alan "OK" dmesine, kaydedilmeyecekse "Cancel" dmesine baslr. Sabit bilgileri girii ile ilgili yardm bilgisi almak iin ise "Help" dmesine baslr. Daha nce sisteme tanmlanm olan bir Sabit kaydnn silinmesi iin Sabit tanmlar listesinden, silinecek olan Sabit kayd iaretlenip Designer (Tasarmc) penceresinin st ksmnda yer alan seeneklerden "Edit" altndan "Delete" (Sil) seilir.

142

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

Siemens S5 Driver

Project Manager penceresinde Siemens S5 driver seildikten sonra, Insert tuuna basarak tanmlama penceresi ekrana getirilir. Bu ekranda; Tag Name: Balanlan registerin proje iinde kullanlacak ismi. Device ID: Birden fazla EMSBus cihaz ayn anda kullanlacaksa, hangi Tag Name ile hangi cihaza ulalacan belirlemek iin verilecek numara. (EMSBus Cihaznn kendi ayarlarnda tanmlanm olan ID numaras kullanlacaktr.) Adress: Cihazdan alnacak bilginin cihaz iindeki adresi. Data Type: Cihazdan alnan veri tipini semek iin kullanlan alr seenek kutusu.(Boolean, Ubyte, Uinteger, Integer, Long, Single seeneklerinden biri seilir.) Time Slice: Tanmlanan dier registerlere gre ileme sokulma sresini belirten rakam. Scaling: Gelen bilginin formatnda deiiklik yapmak iin kullanlan blm. Min - Max: Gelen bilginin minimum ve maximum deerlerinin yazld blmler.

143

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

Topak

To Min - Max: Gelen bilginin Min - Max deerleriyle orantlanaca yeni Min - Max deerlerinin yazld blmler. Conversation: Gelen bilginin ktan nce grecei ilem. Linear: Gelen bilginin hibir ileme sokulmadan kmasn salayan seenek. Square Root: Gelen bilginin karekkn alarak ka gnderilmesini iin kullanlan seenek. DeadBand: Gelen bilginin, belirli bir band aralnda deitii zaman knda deimesini salayan blm. (rnein ilk gelen bilgi "8" ise ve DeadBand deeri 3 verilmise yeni gelen deer "11" yada zeri olmadka k deeri "8" olarak kalacaktr.) bilgileri doldurularak TEOS iin bir register retilir.

Siemens S7 MPI Driver

Project Manager penceresinde Siemens S7 MPI driver seildikten sonra, Insert tuuna basarak tanmlama penceresi ekrana getirilir. Bu ekranda; 144

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL Tag Name: Balanlan registerin proje iinde kullanlacak ismi.

Topak

Device ID: Birden fazla EMSBus cihaz ayn anda kullanlacaksa, hangi Tag Name ile hangi cihaza ulalacan belirlemek iin verilecek numara. (EMSBus Cihaznn kendi ayarlarnda tanmlanm olan ID numaras kullanlacaktr.) Adress: Cihazdan alnacak bilginin cihaz iindeki adresi. Data Type : Cihazdan alnan veri tipini semek iin kullanlan alr seenek kutusu.(Boolean, Ubyte, Uinteger, Integer, Long, Single seeneklerinden biri seilir.) Time Slice: Tanmlanan dier registerlere gre ileme sokulma sresini belirten rakam. Scaling: Gelen bilginin formatnda deiiklik yapmak iin kullanlan blm. Min - Max: Gelen bilginin minimum ve maximum deerlerinin yazld blmler. To Min - Max: Gelen bilginin Min - Max deerleriyle orantlanaca yeni Min - Max deerlerinin yazld blmler. Conversation: Gelen bilginin ktan nce grecei ilem. Linear: Gelen bilginin hibir ileme sokulmadan kmasn salayan seenek. Square Root: Gelen bilginin karekkn alarak ka gnderilmesini iin kullanlan seenek. DeadBand: Gelen bilginin, belirli bir band aralnda deitii zaman knda deimesini salayan blm. (rnein ilk gelen bilgi "8" ise ve DeadBand deeri 3 verilmise yeni gelen deer "11" yada zeri olmadka k deeri "8" olarak kalacaktr.) bilgileri doldurularak TEOS iin bir register retilir.

145