Trong Gọng Kềm Lịch Sử

Bi Dim & David Chano
Trong Gng Km Lch S
1 of 404
Trong Gng Km Lch S

i im & avid hano han ng dch
Dn Li Ngi Dch Li M u 1 Gng Km Lch S 2 u u i 3 Cc Hi B Mt 4 ng i Vit 5 Cch Mng ng Tm 6 Anh, Tu V Php 7 Khng B 8 Trong Vng Trn Trnh 9 Gii Php Bo i 10 Ma Ngh Alpine 11 Lp Trng Ngoan C ca Php 12 S La Chn ca Cu Hong 13 ng Dim v Cc nh Phn i Lp 14 o Chnh 15 Tnh Hnh Sau o Chnh 16 Chnh Quyn Tng Khnh 17 S Can ip ca Hoa K 18 Bc S ut v Cc Tng Lnh 19 Con ng Dn n Hin Php 20 Bc Hai 21 i S Ti Hoa nh n 22 Hin Php Dn Ch 23 Khung Cnh Hu Trng 24 Nhng Cuc Bu C Nm 1967 25 ay i Bu Khng Kh 26 Tt Mu n 27 Khi u m Phn 28 V Anna Chennault 29 Tng ng Mi, Chnh Sch Mi 30 Ko Di i Gian
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
1 of 404
Trong Gng Km Lch S
2 of 404
31 32 33 34 35 36
nh Mt i Gian Cuc Bu C n Phng Hai Mn Kt Cuc Hip nh Ba L Nhng Vic Cui Cng Li Hu Lun
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
2 of 404
Trong Gng Km Lch S
3 of 404
n
uccess counted swee y ose who ne'er succeed o comprehend a near equires sore need. ot one of a e purple o ho took e lag today an te e denition o clear of iory s he defeed -dyingn whose forbidden ear e dnt rains of triumph ur agonized and clear! mily ickinson, 1858
t n sng ngt ngo chin ng h nhim mu i k l vn n sau iu c am vi diu, u cn vt tn cng au. chng uc k h , gi c in uc cp i nh ngha r rng minh t o quang chin ng rng ngi. i ch k ong bi sp la irn nghe m hng tuyt i cm on, bng trong ni ti t n hu tt cng hin ng han ng, 1988
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
3 of 404
Trong Gng Km Lch S
4 of 404
Li Ngi Dch
c nhiu quyn sch vit v Vit Nam trong nhng nm va qua, trong s
ny, khng t din t tng tn nhng cnh tng i bi ca ch c, nhng cuc tranh chp ngm ngm trong chnh ph hay trn bn m phn. Tt c u vit v nhng vic tht gn, tht cn, hoc t nm 19601975, hoc t nhng nm sau. Mi quyn u ni ln cng v ca ngi vit hay v mt giai on c th ca lch s. Nhng quyn Trong Gng Km Lch S, nguyn tc In e Jaws Of Hiory ca ng Bi Dim v David Chano c l m nh ngi c su xa hn tt c. Ch ni ring v chiu di, tc gi i ngc sut t thi Php uc qua thi k Bo i, ng Dim cho n nhng ngy cht khi Min Nam Vit Nam sp v cp n nhng nhn vt chm, ni trong chnh trng t lc phi thai nh nhng hc sinh trng ng Long cng Ban Ging Hun cho n nhng snh ng quyn lc Hoa nh n. Trong sut 343 trang sch, ng Bi Dim, nguyn i S Vit Nam ti Hoa nh n, con rut hc gi Bi u in v chu rut s gia Trn Trng Kim thut li cuc i ca mnh cng nh cuc i ca nhng ngi cng la tui trong mt th kha oi om ca lch s. T ngy bit nhn xt cho n lc thc s b ct ri khi t nc, cuc i tc gi c m ra gn nh trn vn trong 36 chng sch: ng m, i n, hng , p rng o hnh Tt c nhng danh t ni v nhng cm quan cng nh cc bin c qu kh u nm gn trong gng km lch s, mt bu khng kh khc nghit, mang tnh cht nh mnh (Hiorical Determinism) chng khc no bu khng kh ca Chin Tranh v Ha Bnh, kit tc ca Leo Toloy. Quyn sch d nng phn chnh tr nhng mang y tnh cht vn chng trong li vit. C l li vit l do n lc c em cm quan ca ring ngi k (hoc th h ngi k nh minh xc trong li m u) n vi ngi c nn mc d quyn sch c vit t li nhn ch quan, chnh cm quan ca ngi k mang li tnh cht vn chng trong li din t. Trong ci th xit cht ca lch s th mt c nhn du c vng vy cch no cng khng th thot ra khi bc km ta. Mt c nhn du cng v no, du phn u th no cng khng th chuyn lay c ton cc din. Nhng ci bung, bt mt t th no khng cn thuc phm tr ca tm vi bin con ngi thnh mt con c trong b my to ln ca lch s. C nhng lc lch s thot thai, thnh mt qui vt khng l ui bt nhng ngi trong cuc mt cch nghit ng. Lch s khng cho php nhng ngi trong cuc gi phn lo li. Khi bnh xe lch s chuyn hng nhng ngi trong cuc thng
Phan L Dng dch Trong Gng Km Lch S 4 of 404
Trong Gng Km Lch S
5 of 404
phi sng s v lch s khng cn ng v pha h. Trong cn lon , lch s trong mt pht giy no , bng cch ny hay cch khc, tr nn mt con vt khng l dn h v ng ct. Du mun, u khng, bt thnh lnh nhng mng c cao xa, tuyt vi bng chuyn thnh nhng tm ti bt buc. Nhng cn phong ba ca lch s dn dn m ngi nghit ng vo mt h thm khng cng ca tuyt vng. Trong cn phn n in cung, lch s dm nt mi chng ngi vt. Danh d hoc lng tm. Tm hn hay th xc. Tt c u b nghin nt v gng km lch s. Gia pht thng hoa cung di, lch s chng cn nh n lun l. Lch s hon ton thot khi phm vi ca l tr. Nhng vt hn ca nhng con ngi b nghin nt i khi tn mt dn i qua nhng ting th di bi phn, nhng cn dt trin min, nhng i khi nhng vt hn , nhng gc khc lit nht bng c ng, pht ra thnh nhng ting ku bi thm. Ting ku ca lch s. Nhng vt hn im t lch s, khng phi bng nhng vng min ca chin thng, khng phi bng nhng n sng khng ngng ca danh d, m l im t bng nhng ging mu, nhng git nc mt, nhng cc nhc ca nhng hn xanh cc cn khng ai nhc n trong cc on ng lch s. K t thi khi lch s pht sinh cho n hin ti, c l lc no ngi ta cng ch nhn v ho quang ca nhng lc chin thng. Ngi ta thng qun s phn ca nhng k km may mn hn, s phn ca nhng vt hn. Nhng c mt lc no , nhng vt hn bng ta ra nhng hp lc l k, bng nhin ng nh, thing ling trong bn cht chn tht c hu. Khi nhng ting ngi ca chin thng tr thnh mt th ing rng bp bng v ngha, ngi ta bng pht hin ra rng nhng vin xanh gp phn khng km vo vic to dng lch s. Lch s chi b vinh quang i vi nhng vt hn, nhng nhng vt hn im t cho lch s. Nhng vt hn, nhng ci nhn t nhng t th thm khc nht, chng nhng ch im t m ha thn trong lch s. Chnh nhng vt hn l m hng r rt nht, l hnh nh sinh ng nht ca lch s. Nhng vt hn l lch s. 13 nm qua, lch s vn tip tc bng nhng k hoch nm nm, by nm, bng nhng tri hc tp cng khp cc min xa xi ho lnh bn nh, bng nhng hng ngi l lt theo nhau tn c, bng nhng a b ln ln hon ton ng ngc, bng nhng ngi ln qut qu kinh hong hng m. Cn, Mt, Xo Tr, Bt Cn Nhn Tnh, M Qung, Hp Hi, U M, tt c ch l nhng tn gi khc nhau ca nhng con ngi l ng v pha h thm ca trn chy. Lch s theo st h m nh. bt c t th no h cng nhn thy gng km ca lch s ang khp li v h phi u bun nhn chu nhng kip sng ca mt vt hn. m nh ca lch s l m nh ca i sng. Chng nhng v mt mt m l v mi mt.
Trong Gng Km Lch S
6 of 404
Khng phi ch l mt lc m l mi pht, mi giy. Tm hn, th xc, suy t, ni tm, ngoi cnh. S phn ca nhng vt hn l s phn ca nhng phn khch truyn kip lun lun phi trn trnh mt s tht hon ton bt cng. 13 nm qua lch s vn theo st nhng k sng st, vn toan tnh nghin nt s phn ca nhng k bt hnh. Bn nh k thng cuc nht thi vn v vi, t son im phn cho uc i ng a un. Bn ngoi, tng lot hi k ca Neil Sheehan, ca Frank Snepp, ca David Halberam, ca Khp gia hai gng km ny l nhng vt hn, nhng ngi khn kh trong cuc ngn i im lng hoc vn thm su trong im lng ca bt cng. Hnh nh chng c g ng nh. Hnh nh chng c g cao p. Hnh nh tt c ch l nhng th on thn su ca nhng ngi lnh o m qung v uy quyn, mt hn nhn tm. Hnh nh Chng c g ng cn bit thm. Chng c g cn hc hi. Tt c u ch l li lm v tt c u l nhng vic qua, s qua hoc nn cho qua. c ln ngi ta tin rng s tht chc chn phi nm trong nhng quyn sch vit di dng dc, ht trch nhim v pha nhng vt hn ang cm lng. Nhng ngi ta qu hp tp, v nhng vt hn ln ting. Ting ni thng kh ca nhng nn nhn mt i i tm l tng. Ting ni ca ti cc phi m c pht ra t tim thc v tai nn xy ra chp chng y lui vo k c tm mc quan trng ca nhng tai ng ln trc. Cu chuyn bt u bng mt ngi trng v ngi k vn l mt hc sinh. Cu chuyn ko di, v l nh nhng cuc chin tranh di n gn nh bt tn. Cu chuyn l chuyn ca mt ng thy i rung b, tiu dit ngay chnh m hc tr ca mnh. Cu chuyn l chuyn ca mt nhm bn b, st cnh bn nhau nhng bc thp t nht sinh bng ra tay tn st ln nhau. Cu chuyn l chuyn ca mt bu khng kh yn lng thi min trong lp hc khi hc sinh ngi lng nghe nhng bi ging ly k dn d bin chuyn thnh mt bu khng kh e da ca nhng cuc mt tch m trong mi hc sinh quen vi thi quen a y s bng sng. Cu chuyn l cu chuyn lan man t bui giao thi ca ch phong kin cho n lc bc sang ch quc gia dn ch. Mi vt u xoay chuyn v xoay chuyn vi mt tc bng hong, kinh d. Tt c nhng quan nim v cuc i, v chnh tr, v lun l v v nhng iu c bn nht u bin i. Tit tho ca nhng nh Nho b qut ng v nhng s la o ca Realpolitik. Nhng quan nim Lo, Trang khch quan, trung dung b y vt i v nhng ting vng thi thc t th gii bn ngoi. Nhng ting ku gi ca lun l b x ng nho bi nhng vn ng kho lo bo ng ha tnh cm ca nhng k qu lu phi chu bt cng. Nhng cn sng to thnh do nhng s xung t kch lit ca suy t v hin trng loan ra cng khp t H Ni cho n tn nhng vng rng r hoang s nh Bi ng. Khung cnh c bin dn, bin dn t nhng bi hc lch s ca Napoleon, t nhng nh nhng vt vt ca quc Php khi chnh quyn thc dn ang ng nho cho n
Trong Gng Km Lch S
7 of 404
nhng ng nghch khip hi ca vic Hoa K can thip. Cu chuyn tht di l v cu chuyn ca mt th h, nhng cu chuyn khng th k mt lc m phi chuyn thnh hi. Mi hi m ra v ri t t khp li. Khng phi khng cn g k m l v cu chuyn phi khp li nhng ch cho nhng hi k tip. m kch to ln nht, m nh nht c a ln u v ri mn nh to tt c khp dn, khp dn, i su vo k c ca ngi k v li t t m ra ni kt im u vi im cui, t thu u thi cho n nhng s kin sau cng v ri hnh nh c hon ton hp nht, hon ton quyn li vi nhau nh mt bc tranh v i v bi thm. Cu chuyn t nhp, t nhp nh nhp iu ca tm hn, ca con tim. Cu chuyn v qua v li nh mt th tun hon ca i sng. Chuyn k nh m nh ca mt bc tranh truyn thn khi ra khi tm mt th li m ba ca mt ci g t on. c xong c l khng th nh c chuyn c k t on no v tt c u ni lin nh mt vng trn khp kn. C l nhp iu tun hon ca ngi k chng t ngi k b m nh v nhp iu tun hon ca s bt cng. C l ngi k mong mi tm kim mt s tun hon ca lch s trong sut cuc i. Cuc i ngi k lun lun phi ng vo nghch cnh, phi tm nhng g khng hin hu. Ngi k i tm o nh trong sut cuc i v d nhin o nh , nu hin hu cng khng thc s nm trong tm tay ngi k. C th lch s s n cng ngi k trong tng lai, nhng lch s khng cng ngi k trong sut cuc i. C th lch s s tun hon, nhng chu k tun hon di qu, di hn tm vi ca th h ngi k. Cu chuyn ca ngi k l cu chuyn ca mt k i tm v tm sut mt cuc i. Mc tiu ca cuc tm kim c th l o nh nhng chnh s i tm to nn ngha. Trong sut cuc i ngi k, dng nh mi bc i l mi bc gp rt khng th tr v. Mi iu trng thy l mi iu m nh khng qun. Nhng ch i qua bng thnh lnh mt i: h khng cn na b chnh dn lng t chy trong mt cuc chin tranh tiu , di s ch huy ca guyn ip. Nhng ngi va mi trng thy t nhin vnh vin chng bao gi cn c gp: t khi chng ti hai bn ln ranh gii hp it khng ai c qu quyt c ngy gp li nh mnh khng b qua cho gia nh chng ti cng nh khng h b qua cho bao nhiu nhng gia nh ngi khc. Cuc i ngi k l mt cuc i lun b x y, dn p. Khi th ngc mn Lo Kay, lc th lnh nh trn ging sng y. c lt qua cc vng lng xm, tm s ca ti cng cay ng nh ma ng bn ngoi i ngi ang am gia trong mt cuc chin m chnh ti cng rt mun c gp phn. hng 'h' p ti e su un vad i l k phn bi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
7 of 404
Trong Gng Km Lch S
8 of 404
Trong khi vt qua tt c cc on ng tc gi khng qun m vn nh. Nh k. T chic my bay P38 nm 1945 cho n cuc tuyn n t hnh Vit Nam Capitol Hill. T th gii tao nh tru tng ca nhng cn am m ton hc cho n nhng xc cht i dc theo hai bn va h H Ni nm 4445. T nhng m c ngy th ca nhng thiu nin bn la tri bp bng m tng v nhng lun lu truyn thng lch s ca dn tc cho n nhng cay ng khi hoi bo dn ch cui cng sp . Trong cuc chia ct cui cng , ngi k khng cn dnh lin c vi t nc. t nc trong cn dy cht x tan tnh hoi bo ca cuc i ngi k. Nh nhng vng tun hon bt buc, nhng ging ngi li x, dy xo ln nhau, chng khc no nhng ging ngi tn c x y nhau ra khi H Ni trong cuc chin tranh chng Php, nhng ln ny ngi k khng cn l ngi trong cuc. Vn nhng qun l ni tip theo nhau xa tn trn bn nhng ngi k chuyn thnh mt k bng quan bt lc ngi lm trc mn nh truyn hnh. Ngi k vn xem, nhng xem phng v tch ri, xem s tht ang ln khun thnh nhng mn bi kch. V ln ny, cng chng khc g nhng ln trc y, ngi k li b ht vo nhng t th bng quan bt buc. C cu chuyn l cu chuyn ca cht chc. Ci cht ca tng ngi nh ci cht ca Phc, ca ng V Chu, ca Trng T Anh. Ci cht ca tng on ngi nh nhng t bn b ngi k thi nhau ng gc dc sng Hng Bc Vit. Ci cht ca cc lng mc, qun l nh Ph L. Ci cht ca nhng c m, hoi bo trong tm hn cc chnh khch quc gia nh Bc S ut. Cuc i ca ngi k dng nh cuc i ca mt chng nhn nhn qu hng qua cn hp hi. Nhng ging ngi xui Nam, nhng ngi cng th h, dng nh tt c u cht, ch cn li mt nhn chng khc khoi vi thi gian di dng dc Ngi K. Cu chuyn p mt ni bun trin min v l cu chuyn cht chc ca mt th h. Nhng ngi k lun lun tin tng tng lai. Cng nh nhng vng tun hon hon chuyn trc mt, ngi k ch, mt tm trng nhng khi bit rng vic ch khng nm trong tm vi th ngi ngi k li chp nhn. V l ngi k tin rng vic ch s xy ra trong tng lai. Cng nh ngi k khng nm r c nhng nh mnh trong qu kh, ngi k khng th cm chc trong tay vic xy ra trong tng lai. Trong gng km lch s, mu v nc mt ca mt th h ra thnh mt thin bi kch di trin min sut mt ging i v ngi k k li bng tm thc tng cuc sng ca nhng vt hn m chnh bn thn mnh chng kin. ua cu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
8 of 404
Trong Gng Km Lch S
9 of 404
chuyn ca ngi k, nhng vt hn qun qui, di ng trong kh au ca h thm im lng, nhng ngi k khng h qun h. Tt c nhng g mt, qua, khut su trong m ca thi gian u cn sng, mc du ch cn sng trong k c v ngi k vch dn k c ca mnh a ra nhng ming ha thch cc cn trong tm tng. Trong th kp c lit ca lch s nhng vt hn t t hin r, ch i, ch tm, ch thm qung, ch en i, nhng tt c u hin din. V nhng vt hn ng mi mi im t cho lch s. Falls Church, Virginia, 1987. han ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
9 of 404
Trong Gng Km Lch S
10 of 404
Li Ni u
Ti vit quyn sch ny v cm thy c trch nhim vi mt bn phn, bn

phn chng nhng i vi hng trm ngn ngi hy sinh trn con ng u tranh ginh c lp v t do cho Vit Nam, m cn l bn phn i vi hng triu ngi khc, qun cng nh dn, nhng ngi tng phi chu ng nhng ni khn kh, cc nhc ca mt cuc chin tranh di dng dc m nay vn phi trn trc, thng kh v nhng hu qu khc lit ca s thm bi. Ngy trc, ngha trang qun i nm ngoi thnh Si Gn l ni an ngh ca hng ngn chin s Vit Nam. Khng kh thing ling ni ang b hy dit. Tuy nhin c mt s hy dit khc cn trm trng hn. S hy dit ca qun lng. Nu nhng hy sinh v thng kh ca tt c nhng ngi m v Vit Nam nh mt quc gia hon ton thot khi ch thng tr ca c thc dn ln cng sn phi tr thnh nhng vt bi m ca lch s th qu tht khng c g tn khc hn. Vinh danh nhng nn nhn chin cuc Vit Nam, ti xin c php ng li tri n hng ngn chin hu ngi Hoa K, ngi c, ngi i Hn, v nhng chin hu nm xung trn ng ng tranh u cho Vit Nam. Quyn sch ny l mt phn ca cu chuyn Vit Nam v cc cuc u tranh ginh ch quyn, c lp v t do. Tuy c cuc sng ln suy ngh ca ring bn thn khin ti cm thy bi ri khi phi chn cch vit qua li nhn ch quan, ti vn thy rng i sng ca mnh chng qua ch l mt phn ca nhng ngi Vit Nam bnh thng khc trong cng th h. V vy, cu chuyn c sinh ng hn, ti xin c php mi c gi cng chng ti sng li nhng bin c qua bng con mt ca chnh nhng ngi trong cuc. Khi vit, ti cng hy vng s ng gp c phn no vo nhng cng cuc tm ti truy nguyn nhng nguyn nhn dn n cuc chin Vit Nam. Tm hiu v cuc chin Vit Nam lc no cng l mt cng vic kho cu kh khn y chng gai, trc tr. Nhng kh khn phn nhiu thng l do quan nim sai lm ca c hai pha M, Vit. Ti cng mong quyn sch s din t r rt hn nhng bi hc ng nh trong giai on bi thm nhng cng khng km phn anh dng ny. V th, trong phn kt ti khng ngn ngi rt ra nhng kt lun bng vo s suy din ch quan ca chnh ti v s tht, v nhng n lc dung ha v nhng gii php cho tng lai. Sau y ti xin ng li tri n ng Peter Braerup, ch bt bo e Wilson
Trong Gng Km Lch S 10 of 404
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
11 of 404
uarterly, v ng Philip N. Marcus, cu vin trng vin Gio Dc S V khch l v gip ti t bc u khi ti bt tay vo vic vit. nh tht cm t hai ngi bn c cng lm vic Vit Nam vi ti l ng Ogden Williams v ng George McArthur. ng Ogden Williams gip ti lc ti tho nhng bn nhp u v xp t quyn sch. ng George McArthur cho ti rt nhiu kin ph bnh xy dng v tm tt. Xin ng li tri n b Muriel Nellis, chuyn vin c ng v qung b vn chng cho ti nhng kin ngh nghip ng gi. Ti cng xin cm t cc bn ngi Hoa K, nht l ng William P. Bundy, ngi cho ti ton quyn x dng tt c nhng ti liu cha xut bn ring ca ng v chin tranh Vit Nam. Xin c bit tri n ng David Chano, vi s gip tn tnh trong cng vic tm ti, vit lch v chn la nhng bn tho. Sau cng, ti xin thnh tht cm n cc vin Earhart Foundation, e SmithRichardson Foundation, e Initute for Education Aairs, e Woodrow Wilson International Center for Scholars, v e American Enterprise Initute. Nu khng nh cc vin k trn gip th qu tht ti chng bao gi ngh n vic hon thnh quyn sch. Nh vy, c nhiu ngi gip ti trn phng din vit lch, nhng nhng trch nhim do nhng kt lun v phn xt trong tt c nhng trang sch ny hon ton thuc phn ti nhn lnh. i im
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
11 of 404
Trong Gng Km Lch S
12 of 404
Chng 1 Gng Km Lch S
Mt ging ni yu t, gic d xuyn qua nhng ting u giy in m:

ng im, ob haplen y, ob haplen. i ang gi t ng ng. Ging ni lp i lp li tn ngi gi, nhng cn ng say vi va xong v nhng vin thuc cho cn cm cm khc lit vn lm ti m m v ngi ang gi. ob haplen y, ng im. i va mi t i n v. n b ng ang cn gp ng gp. rt hoang mang v ang mun bit r tin tc ca pha oa . hnh ph i n ct hn mi lin lc i d lun bn ngoi. hng ai bit ng iu hoc i s raham artin suy ngh no. i ngi u hoang mang. h cn ng. ng phi v i n cho mi ngi bit r s t. ng phi v ngay! u c ti bt u tnh to hn. Ging ni y v thc gic ca ngi gi khin ti tp trung c t tng phn no. y l ln u tin ti nhn c tin trc tip ca Si Gn. Khi k gi Shaplen gc in thoi, ti hon ton tnh to. Ti tin l nhn nh ca ng ta hon ton chun xc. Ngi k gi lo thnh chuyn tng trnh cc mc Vin ng ca bo New Yorker l ngi hiu bit v c nhn nh chnh xc. ng khng phi l ngi hp tp, hay bi thm ha vn . Nu khng phi v tnh trng bt buc th chc chn ng khng gi ti. Ti vn cn nghe m hng gp gp, gic d trong ging ng ta. Tuy 2 gi sng Hoa nh n m khi tr v ging ti vn khng ti no chp c mt. t ra th trong sut tun va qua, ti suy ngh rt nhiu v vn cn phi tr v Vit Nam. Ti cn ang phn vn khng bit c nn v hay khng th t nhin b cm nng. Trong khi th Si Gn nhng cn hong ht li bng ra tht bt ng. Nhng cn hong ht khin qun i Vit Nam mt tinh thn v tr thnh hn lon. Vo gi pht ny th chng ai c th on c liu Si Gn cn c th ng vng c bao lu na. u c ti li min man ngh v vn cn phi tr v Vit Nam. Ti t hi phi chng tr v lc ny khng cn kp na? Vit Cng n st Si Gn v hn nhin l ti on trc c s phn ca mnh nu chng may b lt vo tay i phng. Ba tun trc, ng iu gi ti sang th Hoa K, ni ti tr ng sut t nm 1967 ti nm 1972 khi phc v vi chc v i s Vit Nam. K t nm 1973, khi ti bt u lm i S Lu ng th Hoa nh n cng l mt trong nhng ni ti thng xuyn lui ti. Ln ny chuyn i ca ti nhm mc ch thuyt phc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
12 of 404
Trong Gng Km Lch S
13 of 404
quc hi Hoa K thng qua s tin vin tr khn cp 700 triu la ang b tr hon. S tin vin tr s c dng vo vic mua thm n dc v tip liu cho qun i Vit Nam. Lc ny, trc cn thc ca nhng s on Bc qun trn vo Min Nam vi tc mi thnh ph mt ngy, qun i Vit Nam ang hoang mang v thiu thn qun c. Nhng gi l 14 thng 4. Ti chng cn g lm Hoa nh n. vo giy pht khn cp, khi Vit Nam ang trong vng him ha gian nguy, nhng n lc ca ti t trc n nay gn nh hon ton v dng. Ti ku gi n gn nh tt c bn b v ng nghip c ca ti nh h gip m vn tht bi. Tuy ti phc v Hoa K trong sut 7 nm m nhng s lin h ca ti vi Hoa K trong qu kh vn chng gip ti thuyt phc c quc hi Hoa K thng qua o lut vin tr khn cp cho Vit Nam. Vo lc ny, nhng bin chuyn Vit Nam ang dn dp trong giai on cht. n lc ti phi v. M ti, 90 tui vn Si Gn cng ngi ch rut. Ti phi c a hai ngi cng i. Hn na, ngoi vic phi tr v Vit Nam gp gia nh, ti cng mun v cn c thy Vit Nam ln cui. ba mi nm qua, cuc sng ca ti cng nh cuc sng ca bao nhiu ngi khc i i vi s thng trm ca chnh trng Vit Nam ni chung, hoc ca Si Gn ni ring. Trong sut ba mi nm , c l khng lc no l lc ti khng tham gia vo cc hot ng chnh tr. Trong tt c mi giai on, nu ti khng trc tip tham gia cng tc vi chnh ph th cng l tham gia vo nhng on th i lp chng li chnh ph. Lc ny tuy Si Gn ang lc nguy kch, nhng ti cho rng Si Gn vn l ch ca ti. No ai bit trc c, c th ti vn cn cu g c phn no nh li Shaplen. V d rng chng gip g c th v vn hn l y lm mt ng i s lc loi ca mt quc gia ang hp hi, nm bp d Hoa nh n xem tin tc v giai on kt thc nc mnh. Hm sau ti vn gi hn n tra qun Empress vi ng Ted Shackley, Trng phng Tnh Bo Vin ng ca CIA. Shackley va mi t Vit Nam tr v sau mt s v c bit di ch th ca Tng ng Ford. V ngh rng Trng Phng Shackley c nhiu tin tc nn ti mun gp ng tm hiu thm v tnh hnh Vit Nam trc khi v. Li Shackley y v m m. Si Gn ang nguy v ngy cng nguy hn. ng iu hon ton c th, v chng cn sng sut i ph vi tnh hnh. Trong cuc gp g va qua vi Trng Phng Shackley v ng Federick Weyand, T lnh qun lc Hoa K Vit Nam, ng iu khng cn tm tr phn tch hoc m lun na. ng iu ang chi vi v tm mc ln lao ca s v.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
13 of 404
Trong Gng Km Lch S
14 of 404
Sng hm sau, ti chun b v Si Gn v nh rng trn ng i s gh Hng Kng ni chuyn vi k gi Shaplen. Ti chia tay nh ti v ba con phi trng Washington 's National. Cc con ti lc vn cn nh: Lu, 24; Giao, 20; v Hn, mi tm tui, hy cn qu b cha hiu r c s tnh nhng c l khn cm thy nhng s khc bit trong ln a tin ny. Nh ti tuy lo nhng cng nh mi ln, c gng trn tnh chng khi bn tm. Mc d nh ti bit rng chuyn v Vit Nam ca ti v cng nguy him, nhng nh ti cng hiu nu khng tr li Vit Nam ln ny th ti s phi hi hn sut i. Chuyn bay phn lc Pan Am tin dn v hng Ty trong khi ti chp chn, kit lc c v tinh thn ln th xc, ch nh l m rng chuyn bay c gh San Francisco v Honolulu. Hai mi bn gi sau ti xung my bay ti phi trng Kai Tak Hng Kng ri lp tc n thng ni Shaplen c ng. Khi ti n ni th tri v chiu. m , ti ngi n khuya nghe k chuyn hn mang Vit Nam. i n chng ai bit r tnh hnh, nht l v nh ca oa . nh trng t l khn trng. uy vy mi ngi vn c bm vo nhng o tng v vic oa s vin tr hoc s c mt ii hp ung a no . eo li k gi Shaplen th c n c hng triu tin n. Ngi ta tin rng Hoa K khng th khoanh tay ng nhn mt ng minh trong sut hai mi nm gc ng trc mi di ca Cng qun ang c tp on S Vit ng sau lm hu thun. C l Hoa K s c cch g ri. Cc i B52 ang c lnh bay n p tan cc s on Bc un ang hnh qun vo Nam mt cch l liu. y un Lc Chin Hoa K ang sa son b vo vng ng bng Cu Long bo v nhng khu vc sn xut la go chnh cn thit cho nn kinh t ca Vit Nam. Ngoi Trng Kissinger ang m phn v vic phn chia lnh th, c thuyt phc cng sn nhng nhng tnh chnh i li nhng vin tr kinh t khng l. y mi ch l mt trong vi cu chuyn n i, nhng tin n khng nhng lm mt tinh thn dn chng m cn lm lung lc c tinh thn chnh ph trong lc chnh quyn tr nn m qung, t lit v bm vu vo o nh. Shaplen kt lun: cn phi bit s t, v ng phi v. Ti tr li: t l: i i oa , trn chin ny coi nh kt liu. Shaplen nhn ti chm chm, bung ging: u vy ng phi ni r cho h bit. Hm sau, 17 thng 41975, ti c mt trn chuyn bay Air France v Si Gn. My bay p xung Tn Sn Nht vo khong bn gi tra. Khung cnh yn tnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
14 of 404
Trong Gng Km Lch S
15 of 404
nht thi ca phi trng lm ti ngc nhin. Khi nghe li tng thut ca Shaplen ti ch n trc nhng khung cnh hon ton hn lon. Ti nhn quanh v ri bt cht nhn thy mt m ng ang xoay quanh ch khu vc cm ca phi o, ch i nhng chuyn bay c nght ngi sp sa ra i. Khung cnh bn ngoi phi trng cn khc thng hn. ng ri phi trng tht vng. Trong khi th tt c nhng con ng dn n phi trng xe c li tng hng nghn. Dng nh c Si Gn ang di tn ra sn bay. Xe c sp hng nh tht nt. Hng on xe ni ui theo nhau chm chp nhch dn v hng phi trng. Si Gn, triu chng c nht chng t dn chng bit v nhng cn sng gi sp n ch l nhng ting x xo bn tn cc m ng t hp trn ng ph. V cng thng, u lo hin r trn tng khun mt. Mi sinh hot n o hng ngy mt. Trn tt c mi khun mt dng nh ch c nhng nt cng quyt, qu cm ca nhng ngi c qu nhiu vic cn lm trong mt thi gian gp rt. Hm , tin tc loan bo rng Vit Cng chim c Phan Rang v ch cn cch Si Gn khong hn 300 cy s. Ti tr v cn nh thu ng Nguyn Hu gp m v ch ti. Khi thy ti v, m v ch ti ht sc vui mng. Cn khng hong ngy cng tng khin c hai phi lo u khc khoi khng bit phi lm g. Sau khi cho hi v trn an gia nh rng ti s c cch lo toan mi chuyn, ti gi in thoi vo Ph Tng ng xin gp ng iu. Chnh vn phng Ph Tng ng lc by gi l i T V Vn Cm tr li rng ng s lp tc cho tng thng bit ti Si Gn v s gi li cho ti ngay. Vi pht sau, ng Cm gi ti nhn li li ng iu: ng ng rt bn rn v ang dao ng v mt han ang. ng ng nhn rng xin ng i s gp ng trc ri ng ng s tip ng i s sau. Li nhn tin cho thy r rng tnh trng ang khn trng n no. Chnh ng iu gi ti lm i din Hoa K. Lc ny ti va tr li v ng nhin ti l ngun tin c nht m ng iu mong mi. ng thng mi khi ti i cng du tr v th ng iu vn thng gp ti ngay. Vy m ln ny, trong lc tnh hnh ang khn cp th thay v gp ti, ng iu li mun ti gp th tng Nguyn B Cn, mt ngi m t trc ti nay ng vn c xem thng. Ti nh li li Shackley v li Shaplen: ng iu ang chi i, ang mt ht sng sut. ng iu (V lun c i s Graham Martin) ang ct t ht mi lin lc v khng tip ai c. Ti t hi: y ai, l ngi ng ra iu hnh mi chuyn? Ln hp cui gia ti vi ng iu trc khi ti ln ng sang Hoa K l vo khong trung tun thng ba. K t ngy cho ti nay th thi gian mi ch ba
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
16 of 404
tun. Nu so snh khung cnh ca Si Gn vo lc ti mi va tr v v khung cnh ca Si Gn ba tun v trc th c l chng ai c th tin c mc dn dp ca cc bin c xy ra Si Gn. ***** Ngy 11 thng 3 nm 1975 c l chnh l thi im khi u ca giai on kt thc, tuy rng bin c nh du giai on ny vn cha ly g lm r rng hoc m nt. Hm , Ban M ut bt thn b ba s on Bc un nh chim. t ra Ban M ut ch c bo v rt s si. Tuy Vit Cng chim c Ban M ut ri m Si Gn vn cha c cn hong ht no r rt. Ban M ut l mt tn tht ng k nhng khng phi l mt mt mt c tnh cch sinh t. c ln Vit Nam phn cng ti chim nhng thnh ph ln hn nh Hu hi Tt Mu n nm 1968, Qung Tr hi ma h la 1972. Khi Ban M ut tht th th ti va t Tn Li tr v sau mt chuyn cng du Ngoi Giao. y l mt trong nhng chuyn cng du nm trong hnh trnh i s Lu ng ca Vit Nam. Chc v i s lu ng l mt chc v ngoi giao nhm mc ch biu dng hnh nh Vit Nam, ni kt cc mi bang giao v tm vin tr ng Nam , n, Php hoc bt k ni no c th ng h cho Vit Nam. Vo ngy 15 thng 3 ng iu ng mi ti vo chun b cho mt chuyn cng du Hoa K k tip. Ln ny th chuyn cng du ca ti khn thit hn v Ban M ut tht th v cuc tn cng ca Bc un ang lan rng khp ni. Ti c mi cng tc vi chnh quyn ng K vo nm 1965, ngay sau khi lm ng L Vn Phng cho bc s Phan Huy ut, v th tng dn s cui cng ca Vit Nam. Khi ng K ng li mi ti tham gia chnh ph. Ti suy ngh rt nhiu. Chnh bn thn ti cng rt nghi ng s thc tm ca cc tng lnh khi h mi ti cng tc. Kinh nghim chnh tr ca ti l kinh nghim chnh tr ca mt ngi phc v trong mt chnh ph dn s c quan nim chnh tr khc hn vi quan nim ca mt chnh ph qun nhn. V chnh chnh ph li va mi sp . c ra th ngay sau khi chnh ph dn s ca ng ut sp ti kt lun ngay rng: n lc ti nn cho s nghip chnh tr ca ti li vo qu kh. Lc , ti khng h ngh g v vic tham gia hoc cng tc vi chnh quyn mi. Ngc li, ti ch mong c tr li sng mc cuc sng bnh thng v lm ch nhim kim ch bt t Saigon Po. Nhng chnh bc s ut l ngi thc dc ti nhn li. Hn na, ti cng bit rng i vi mt chnh ph qun nhn th vn cn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
16 of 404
Trong Gng Km Lch S
17 of 404
phi gi mt i biu dn s trong chnh quyn l mt vic ti cn, nht l khi Vit Nam ang phi giao dch vi Hoa K. Trong s giao dch , ti cho rng chnh ph Vit Nam cn c s ng gp ca tt c cc thnh phn quc gia. Trc y, khi cn phc v trong chnh ph ca bc s ut, v l nhn vin ng gia lin lc ni cc ca bc s ut v Hoa K nn du mun, du khng ti phi gi mi giao ho vi cc nhn vin ngoi giao Hoa K, chng hn nh i s Maxwell Taylor v ph i s Alexis Johnson. Bi vy cc tng lnh thy rng kinh nghim giao dch ca ti c th gip h phn no khi h phi hp tc vi Hoa K. Vic cc tng lnh quyt nh mi ti tham gia cng tc vi chnh ph l mt bng chng cho thy rng ti tht s c dp pht biu kin trong chnh quyn mi. V li, ti c th t chc bt c lc no. Ti nhn li mt phn v tin tng rng cho d c tham gia chnh ph, ti vn c quyn pht biu kin ca ti mt cch t do hoc t chc bt k lc no ti mun. Hn na, nu khng ra cng tc, ti kh th trnh ting rng ti t quyn li v ting tm ca c nhn ln trn quyn li ca t nc. Ni cho cng th tuy ti nhn li cng tc vi chnh ph iuK, nhng nhng lin h gia ti, ng iu v ng K vn cha bao gi vt qu nhng khun kh giao thip bnh thng tr thnh thn mt. Khi nhn li s lin h gia ti v ng iu trong qu kh ti vn nhiu ln thc mc chng hiu ti sao s lin h khc thng gia ti v ng iu li c th tip tc lu di n th? nhiu nm qua ti lin tc ch trch chnh quyn ng iu v ring ng iu th c ting l ngi khng thch nghe ch trch, nht l khi nhng ch trch ca ti li ton nhm vo nhng vn ng iu khng h nhng b ai bao gi. Chng hn nh nhng ch trch v vn on kt cc tng lp quc dn. Trong cc cuc bn lun vi ng iu ti vn thng ni rng ng iu cn phi ci t chnh ph loi tr bt nhng nhn vin bt ti v thiu kh nng. Ti a kin rng ng iu cn phi mi nhng i biu t khp c cc tng lp quc dn, k c nhng i biu ca cc nhm i lp th mi c th pht huy c ht tim nng ca quc gia v i chi hu hiu c vi cng sn. t s th ng iu cng khng hn hon ton m qung v nhng nhc im ca chnh ph. Sau nhng bui hp v v v dai dng ca chnh ph m ng tham d, ni tht vng ca ng thng bng ra. Mi khi nhng cuc hp kt thc, ng iu vn thng cau c: nh coi ! t chng ra lm sao c! Nhng lc l nhng lc ti a li ch trch: h ti ni i tng ng, tng ng cn ay i chnh ph. Nhng khi cuc bn ci tin ti ch gng hn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
17 of 404
Trong Gng Km Lch S
18 of 404
th phn ng c hu ca ng iu li y nh c. coi, ti s suy ngh li. Kt cc s tr hon v bn tnh lng l c hu ca ng vn thng. Mc d hiu tng tn tm mc cp thit ca vic phi ci t, ng iu vn ri vo tnh trng mi mi i ch, mi mi nghi ng ri chng bao gi c hnh ng no thit thc c. Ngy 153, ng iu lm vo tnh th chnh tr nan gii. Vo lc ny, khi Bc qun ang pht ng tn cng gia tng ngy cng ro rit th vn vin tr cho qun i Vit Nam tr thnh v cng cp thit. Lc ng iu cho vi ti cng chnh l lc ti d nh s dng tt c quyn lc lm p lc vi ng iu. Vo ngy 15374, trc khi n gp ng iu, ti ni rng: hc chn ti s n gp tng ng, nhng ti yu cu c php mang hai ngi na i cng: u goi rng rn n , nguyn l mt trong nhng bn n ca ti v ng rn uc u, h ch ng in on ao ng. C hai u l nhng chnh tr gia tho vt v u khng phi l nhn vin ca chnh ph Vit Nam lc . Khi yu cu c mang hai ngi ny i cng, kin ca ti v vn cn phi on kt tt c cc thnh phn quc gia trong mi tng lp quc dn tr nn qu r. Lc Chnh vn phng Ph Tng ng gi ti nhn rng tng thng vui lng gp c ba, ti bit mnh ang ng v th phi lm p lc ht sc. Ti d nh ht sc nhn mnh s quan trng ca kin d lun Hoa K. Ti mun ni r nh hng ca d lun i vi quc hi Hoa K v vn vin tr cho Vit Nam. ua nhng bui thuyt trnh ca ti v nhiu nhn vin khc, ng iu bit t nhiu nm trc rng Hoa K ng b coi l mt lnh t qun phit v c ti. t s th mt trong nhng tht vng ln nht ca ti l vic ti chng th gii thch cho ng iu hiu r ni nhng bt li do n tng xu xa ny gy ra. Trong cc cuc thuyt trnh, lc no ng iu cng coi thng nhng d lun ca Hoa K. Lc no ng cng quyt on rng nhng li ch trch ca d lun Hoa K chng qua ch l nhng vn b i phng v hon ton cn c. Nhng lc ti thng cc lc ln ting rng: u tng ng cn cn vin tr ca h tng ng phi coi trng kin ca h. h khi no tng ng khng cn h na lc tng ng mi c quyn xem kin ca h l vt i. Lc ny th tt nhin l chnh ph Vit Nam ang cn vin tr. t th Ban M ut l mt thc y cp thit. C thm hai ngi bn l c v ng Bu tng cng bn cnh, ti dnh gn ht 5 ting ng h nhn mnh tm mc cp thit ca vic phi lp mt chnh ph hon ton c tnh cch i din cho mi tng lp dn chng. ngay c gi pht , nu ng iu chu ci t chnh ph th s thay i ny vn c th khin quc hi Hoa K thay i kin v vn vin tr cho Vit Nam. V cho d s ci t ca ng iu c khng thay i c kin ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
19 of 404
quc hi Hoa K th t ra th s thay i ny cng s c v c tinh thn quc dn trong vic chng li Cng sn. Cuc bn ci ca ti vi ng iu cng thng n v sau c li n i (nh li tng thut sau ny ca nhn vin CIA Frank Snepp) l ti yu cu ng iu t chc. S tht khng ng hn. Mc d ti cha h i hi ng iu t chc nhng ngoi chuyn ny ra c l ti lm tt c mi vic c th lm cng v ti. Cho n lc m ng iu vn khng chu nghe ti. Mc d ng ng vi chng ti l cn c s thay i trong gung my chnh quyn. Mc d ng yu cu chng ti a ra nhng phng php c tin hnh. Ti bit ng vn ngm ngm tm cch tr hon, ha hn nh nhng ln trc y v vn chng h c ch nh no r rt. Ngay c khi cng ng ng iu vn chng t l con ngi m qung v quyn th, khng cn kh nng hiu r nhu cu thit yu ca quc dn v nhng nhu cu thit yu ca ng minh, mc d y l mt ng minh c lin quan n s sinh tn ca chnh chnh quyn ng iu. Ngy 223 ti n Hoa nh n va lc thnh ph bt u rng r sinh ng trong bui chm xun. Tuy vy, nhng n Azalea, n Dogwood v n Anh o vn chng lm gim bt c ni lo u tru nng tim ti. Khi gh qua Ba L ti nghe v cuc trit thoi cao nguyn. ay v c gng cng c cc i qun Ban M ut sau khi Ban M ut tht th th ng iu li h lnh rt lui v m bin. V nhng i l chnh b ct ngang, qun i Vit Nam b buc phi dng nhng con l ph him hc trong chuyn trit thoi. Gia rng gi cao nguyn, nhng ton qun trit thoi b chia ct v tiu dit. Lc ny qun i Bc Vit ang tn cng c i l dc theo b bin, c lp nhng thnh ph chnh nh Hu v Nng. Mt chin thng xong xnh, a phng bng nhin lan rng thnh mt bin c sc gy hong ht trong qun i. m kch din ra Vit Nam khin 700 triu la tr cp, nguyn l mc tiu cho chuyn i ca ti thnh mt th vin tr khn cp lin h n s sinh tn ca Vit Nam. Nhng tin trnh tun t v sau cho thy mn u ca tn thm kch kt liu Vit Nam ang c vn dn ln trong cc snh ng quc hi Hoa K. Nhng kinh nghim thm nin trong ngnh khin ti thuc nm lng tt c cc phng thc vn ng quc hi. Ti bit r c chi tit trong tng giai on. u tin th ti phi theo di tt c nhng cuc hp Ta Bch c, Hi ng An Ninh uc Gia, B Ngoi Giao v Ng Gic i. Khi nhng cuc hp kt thc, ti s phi hp ring vi k gi v vn Vit Nam v tm cch thuyt phc quc hi. Cui cng, khi bit r lp trng ca cc dn biu v ng Ngh S ti mi chun b sn sng i ph. ng th ti c vn ng nng cao tinh thn nhng ngi c cm tnh vi mnh v ln ting ku gi nhng ngi ch trch hy
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
20 of 404
suy ngh li. Ti n Hoa nh n c mt ngy th Hu, kinh thnh i ni c knh b ct t. Hng trm ngn dn tn c x v pha Nam dc theo nhng con ng chy st bin v Nng c trn mi di Bc Vit. Hoa nh n, quc hi Hoa K lc ang ngh nhm 10 ngy. Ngoi Trng Kissinger ln ng m phn ngoi giao Trung ng v tng thng Gerald Ford ang ngh mt Vail, Colorado. Cng trong hm ti n gp ng Philip Habib, Ph T Ngoi Trng Hoa K c Trch Vin ng S V. Ti bit ng Philip ngt mt thp nin, t khi ng cn l c vn B Trng Si Gn nm 1965. ng Habib va l mt nh ngoi giao thng thn, chuyn nghip li va l ngi bc trc, can m v thnh tht i khi n tn nhn. Va gp ti, ng Habib i thng vo vn : c ny ng ng ord ang b o ut v uyn n hin ranh tri cht v hon ton bt lc i khng bit ng ng phi lm no c vt ra khi ng km ta ca quc hi hng phi rng tm cch trnh by quc hi c y r tnh trng khn cp ca it am Tuy ng Habib c v bc trc v bi quan, nhng nhn xt ca ng vn cha thm thp vo u so vi nhng nhn xt ca ngh s George Aiken. ng George Aiken l ngh s ca tiu bang Vermont v cng l ng giy lin lc cht ch gia ti v quc hi. Tuy l mt ngh s ca ng Cng Ha, ngh s Aiken cng l bn thn ca lnh t a s ng Vin Mike Manseld. ng Ngh S Manseld vn ni ting l mt ngh s phn chin. ng thng th nhng nhn xt v th ng quc hi ca ngh s Aiken lc no cng rt sc bn. Khi ti n gp ng ta vn phng ring, ng nhn nh rng: nh rt l m m. Lc tm n cc ngh s khc ti c cm gic l ngay c bn b cng c trnh gp ti. Nu b buc phi nhn thng mt ti th h cng ch nhn vi v min cng, kh khn. Ngy 303, Nng, mt th x nm khong non 200 cy s v pha Nam ca Hu v l mt thnh ph ln hng th hai ca Min Nam b mt lc lng 35 ngn qun Bc Vit tin chim. m mn nh truyn hnh y nhng cnh tng hi hng: Ph n v tr em b dy xo trong m ng hn lon. Dn, qun p ln nhau c vt ra khi vng vy khng l ang tht dn ly thnh ph. Mt triu dn tn c trn ngp ng ph dn v Nam. Lc ny ng lin lc gia ta i s Hoa nh n v Si Gn b ct t hon ton. Chng ti khng cn lin lc c vi ng iu na. Mc d gi lin tip hng lot in tn, chng ti vn khng nhn c tr li. Dng nh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
20 of 404
Trong Gng Km Lch S
21 of 404
c mt bc mn v hnh chp xung, ct la Si Gn vi th gii bn ngoi, vi nhng ngi nh chng ti. Hng m chng ti ngi lm trc my truyn hnh bng hong nhn nhng thnh ph, qun l theo nhau ln lt b xo tn trn bn Vit Nam. Mi ngy ng Trn Kim Phng, ngi thay th ti gi chc v i s Vit Nam Hoa K t nm 1972, v ti u phc ha thi khc cho nhng cuc in m, nhng bui hp, lm i lm li nhng bc m cng ngy c hai cng tin l hon ton v hiu. V khi ngy tt, c hai u ph phc v kit sc, khng nh ni ly mt iu v nhng vic lm. mi ngn dm xa, t nc ang cht dn v chng ti hon ton bt lc. Cui thng 3, mt tia hy vng bng lo ln khi tng thng Ford thnh lnh gi i mt phi on chuyn vin sang Vit Nam lng nh tnh hnh. Nhng ngi c gi i bao gm T Lnh qun s Frederick Weyand, Trng Phng Tnh Bo Vin ng Ted Shackley v Ph T B Trng uc Phng c Trch un Nhu Erich von Marbot. Nhng nhn vin ny c phi sang Vit Nam c th ch thn th st tnh hnh v chuyn li ngh vin tr nu y qu l vn cp thit. Ngy 94 ti n gp T Lnh Weyand ngay khi ng va tr li. Mc du bi quan, tng Weyand vn cho rng qun i Vit Nam hy cn c hi tp trung chnh n, kt hp v chng . Nu vin tr hy cn kp thi, ng ta hon ton ng vic quc hi ha tc chp thun vin tr. Vo lc ny tt c cc lc lng Cng Sn Bc Vit c trang b vi khi lng chin c khng l ca Nga v Tu ang tri rng dn ra, tin theo i hnh hng di dc theo mi ng ng. Trong sut cuc chin cha lc no nhng ton qun Cng Sn li hnh qun l liu v c th d b my bay tiu dit bng lc ny. Ti Xun Lc, vng ai t v pha ngoi ca Si Gn, s on 18 ca Vit Nam ang chng tr d di cc cuc tn cng ngy cng tng ca cng sn. Lc ny, ch cn cc lc lng khng qun Hoa K can thip Mt gii php can thip m c tng thng Nixon ln ng Kissinger cam oan thi hnh hi nm 1973 cng ph tan cc lc lng Cng Sn Bc Vit ang cng khai hnh qun v lm gim hiu nng ca qun i cng sn trong nhiu nm k tip. Ri t , nu c tip t qun nhu v qun c y v c y lo tinh thn, qun i Vit Nam s c th ti chim nhng vng mt. Ngay c khi tm ti bao trm, ng Phng v ti vn cm thy iu ny. C hai chng ti u bit rng thi c hon ton ty thuc vo ln hp sp ti. Tuy th, quc hi Hoa K lc ny li l mt quc hi chn chng vi chin tranh, mt mi v vin tr cho mt ng minh ang b rt nhiu dn biu xem l mt chnh ph ca nhng thnh phn bt ti v tham nhng. Sau nhiu nm Hoa K m hi v nc mt vo Vit Nam, gi y chnh nhng Dn Biu v ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
22 of 404
Ngh S ca Hoa K s phi i n quyt nh cui cng. Kinh nghim thc t ngh nghip buc ti phi hiu rng quc hi M nht nh s phi quyt nh bng quan nim ca ngi M. Trong quyt nh sp ti v vic liu c nn vin tr cho Vit Nam lc ny hay khng, quc hi Hoa K s phi quyt nh mt trng hp tht l kh khn. Nhng dn biu b buc phi cn o nhng l l v uy tn cng nh v tr chin lc ca Hoa K nh i vi tin ca v xng mu m Hoa K vo Vit Nam trn hai mi nm. Vo gi pht th quc hi Hoa K l lun rng, nu h c gia tng vin tr cho Vit Nam i chng na th vn vn ch l tm ko di cn hp hi, thng kh ca Vit Nam m thi. Cc Dn Biu, ng Ngh S Hoa K quyt nh rng quc hi cn phi a ra mt gii php thit thc v ri kt lun: Nu cng lm th cng nh phi kt thc mt chng s Hoa K. Tt c kinh nghim chnh trng dy ti chng nhng phi ch n quyt nh sp ti ca quc hi Hoa K m cn phi hiu r l do ca quyt nh nhn thy quan nim ca nhng ngi to ra lut php Hoa K. Bi th nn ti c gng hiu r nhng l do nh hng n quyt nh sp ti ca h. Nhng trong tn cng tm khm ti bit rng cu hi quan trng nht lin quan n vn vin tr tht s chng lin quan g n uy tn Hoa K hay s xng ng ca cc lnh t Vit Nam. Cu hi quan trng nht l cu hi v cuc sng ca 20 triu nhn dn Vit Nam. Sau khi quc hi quyt nh v vn vin tr th cuc sng ca 20 triu ngi dn Vit Nam, ca con h v chu h ri s ra sao? y mi l cu hi quan trng nht. Nhng cu hi ny khng phi l mt trong nhng yu t chnh a n quyt nh cui cng ca quc hi M. V l ti khng th chu ng c nhng ni ut c nn khi Vit Nam phi chp nhn mt bn n bt cng nh bn n m quc hi Hoa K quyt nh. cn nh ring ti Hoa nh n ti khng th cm c nc mt. Tia hy vng ph du v vn Hoa K s vin tr cho Vit Nam tt pht sau khi chuyn cng du do T Lnh qun s Weyand dn u kt thc vo ngy 114. Hai ngy sau khi T Lnh Weyand tr li Hoa K th o lut chp thun vin tr b ph quyt. Nhng ngi thc t nhn nh rng n lc th d c ph quyt hay khng vic cng qu tr. Nhng i vi ng Phng v ti th quyt nh ph quyt chnh l mt con du ph phng cng khai chp nhn vic Hoa K b ri ng minh. Nhng ngi ang chin u anh dng Xun Lc v hng triu ngi tn c vo Min Nam vn khng h hay bit uc Hi Hoa K tuyn b bn n khai t Vit Nam Capitol Hill vo ngy 1141975. K t khi tng thng Johnson cn ng nhim ti gi chc v i s. Ti cng l ngi lin lc chnh gia chnh quyn Si Gn v Hoa nh n. Sau 5
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
23 of 404
nm tri qua cc hi ngh thng nh, qua Tt Mu n, qua cc trn nh phi hp qun i ca Hoa K v Vit Nam Cam Bt, qua trn tp kch ma xun cho ti thng 4 1975, cng vic ca ti lc no cng i i vi nhng cng tc c lin quan n quc gia. Nhng sau o lut khai t Vit Nam cui cng Hoa nh n th vai tr ca ti k nh chm dt. Chng cn lin lc c vi chnh ph, chng cn vic g lm trong cc snh ng quyn lc Hoa K, ti tr li vi gia nh cn nh ngoi Hoa nh n cng nh ti v cc con dn mt vo my truyn hnh, trc nhng tn thm kch thi min trn mn nh. Bng nhin ti nh li mt ma ngh ngn ngi khong mt nm v trc, khi c gia nh ti c dp quy qun bi bin Nha Trang bn con nc trong xanh mu lc bic v nhng b ct mn long lanh. Ln , khi nhn bi bin du dng phi mnh trn nng ti ngh rng bt k v l do g nu mnh giang sn gm vc ny mt i th nim au qu v cng tn. Nhng k c xa xm khc t dng t a v nh mt cun phim quay chm. Ti thy mnh ng trong rung la gn cn nh lc u thi Min Bc vo nhng nm u ca thp nin 1940, chm ch nhn theo chic my bay P38 hai ui ca Hoa K di bom vo nhng vng Nht chim ng gn H Ni. Ln c l l ln u tin ti mc kch Hoa K can thip vo Vit Nam. Lc ny, ti li l chng nhn ng ngoi mc kch mn kt liu ca s can thip ti mc kch ln u. Du mun du khng, cuc i ti cng ni lin vo vi nhng chui bin c chp chng chuyn hng qu hng t im ban u n im hin ti.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
23 of 404
Trong Gng Km Lch S
24 of 404
Chng 2 u u i
ng thn ti tn tc l Bi K. ng vn va l hc gi, va l mt nh nho

phng khong, phng khong n chng coi g l quan trng c. i vi ng c th tri c sp cng chng thnh vn . Sng trong truyn thng nho s Vit Nam, ng chn mt bt hiu ni ln ni lng mnh: u in, c ngha l lo tri , nhng thng th c hiu theo ngha bng: chng ch g n chuyn tri . ng thn ti vn thng ni: hng k lc no cng tm lo u mi chuyn l nhng k di. Trong mt bi th nhiu ngi bit n ng vit rng: o nh ai cng l ngc t o tri nghing, lo t chng chnh o chim bay lc t nhm cnh o c li xa ghnh l nc o huyn ai lo c em gang y nh cuc i cao dy! Khi cn tr ng thn ti khc t lm quan vi triu nh di chnh quyn thc dn. ng sang Ba L gp c Phan Chu Trinh v nhng lnh t quc gia thi . Nhng sau hai nm, thay v lm cch mng, ng li tr v Vit Nam m trng dy hc. c ln ng bo ti: hng lnh t quc gia u c l tng tt, nhng hoi bo ca h u c t vo chiu hng ng. ha ng v cng hng i h. Nhng mc du ng cng chung suy ngh vi nhng ngi quc gia, mc du ng ght Ty, bn tnh khch quan c hu ngn ng hnh ng. Tnh khch quan l tnh nt chung n su thnh ci r trong gia nh ti t lu. ng C ti vn l quan trong triu. c ln ng c mi chn ly mt cnh hoa trong vn ng Uyn v sau c vua ban cho mt cnh hoa chn tc li bng vng dng nh biu tng chc tc. Mc d vy, khi Php vo Vit Nam ng b triu nh v lng dy hc. ng nht quyt khng chu bt tay vi Php. ng ni ti cng th, tuy u tin s l mt bng cp cao nht ca nho s thi by gi, ng cng noi theo ng c, mt lng t chi hm tc triu nh. Nh th, trc i ng thn ti c nhiu khun mu chnh ng c th noi theo khi ng chi b bng lc ca Php trong chnh quyn thuc a ra i tm gp nhng lnh t quc gia Php. nh hng t nhng t tin lu i v t ng thn khin quan nim ca ti
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
24 of 404
Trong Gng Km Lch S
25 of 404
i vi nhng ngi lm vic vi Php tr thnh nh kin. Ti cng thm nhun truyn thng khch quan ca gia nh, mt khng kh chn chng vi thi cuc, mt v th xa ri vi nhng tm b nht thi ca th gian. nh rng nu sng th ai cng phi phc v i sng. Chuyn ny khng ai c th chi ci. Nhng nu vn phc v va qu phin toi li va i hi nhng i chc kh khn th sao li khng v lng dy hc, vit vn, lm th mn ly t tng Lo, Trang, xem thng th s nh chuyn chim bao thot bin? Nhng mc d tha hng truyn thng khch quan ca ng thn, ti cng bit t ngy cn rt b rng mnh khng th sng cuc i hc gi thanh m. Ti cng khng th sng mt cuc i cng chc nguyn l con ng c nht cn li dnh cho nhng ngi nh ti. gii Vit Nam vo nhng thp nin 1920, 1930 qu nh. Ti mun bay nhy, vt ra ngoi th gii . Lun lun u c ti m tng chuyn i xa, n nhng ch l, tm hiu v th gii rng ln bn ngoi. Mc d lng ham mun ch mi phi thai, cha c th, ngh vin du dnh lin vi ti t thu u thi cho n khi mi ln. Ti cng bt u c khi nim m m rng con ng dn n gic m hon ton ph thuc vo vic hc. Mc d mi dy lin lc cha hin r, ti bit chc rng nh trng s cho ti nhng kh nng cn thit. Ch cn ti c gng. tiu hc ti gi ng vai tr con em ca nhng nh nho. Ti hc xong tiu hc nm 13 tui v ri vo trung hc trng ng Long, mt trung hc t thc ng thn ti gp phn xy dng v cng l ni ng ging dy. Khi mi vo trng ng Long, ti cha bit r rng a s nhng hc sinh trong trng cng ang m v mt th gii t do bn ngoi khc hn vi th gii g b ca x hi Vit Nam di thi thc dn Ty nh ti. Ch khc l nu c m ca ti ch l nhng c m phiu lu ngoi quc ngon mc th c m ca nhng hc sinh khc l v nhng vn bao qut c th thay i ngay ng hng chnh tr v x hi ca quc gia lc . t s th vo nm 1936, khi ti ghi tn nhp hc, trng ng Long si sc vi nhng ch chng thc dn v nhng cuc tranh ci v nhng chiu hng tng lai ca x hi Vit Nam. Gio S gm nhng ngi nh ng Phan anh, sau ny l sng lp vin ca ng x hi. ng ng i Mai, sau ny l B Trng B Gio Dc. ng Hong Minh Gim, sau ny l B Trng B Ngoi Giao min Bc. ng Trn Vn Tuyn, sau ny l mt trong nhng chnh khch i lp trong chnh quyn Min Nam. Gia nhng nhn vt ng nh ny, c bit nht l mt nh gio nh con, y nhit tm, dy chng ti mn S K ng V Nguyn Gip. Mc d chuyn ng Gip tr nn nhn vt lch s nh bi Php in Bin Ph v ng u trc tip vi M hy cn l chuyn v sau, nhng lc ny v i tng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
26 of 404
tng lai l ngi hon ton b m hoc v ting gi ma m ca cch mng v u tranh. Tuy trng n nh r rng l chng trnh s phi bt u t nm 1789 cho ti khong gia th k th 19 m phng php ca ng Gip li hon ton khc hn. Ngay bui u tin ng Gip bc qua, bc li trc bng en v minh nh: t ra c rt nhiu sch vit v nhng vn trong giai on ny. u mun bit tng tn cc anh ch c t tm hiu. i ch i vo chi tit v hai vn chnh: uc cch mng hp v apoleon. Cch dy ca ng Gip c bit cho n ni 45 nm sau m ti vn cn nh r cch trnh by cng cc ti ng a ra: Chi tit din t nhng cnh sa a ca Marie Antoinette; quan nim v nhn qu, cng bng ca x hi; Cng X Ba L; v s phn ca Danton cng Robeierre. Trong khi ging bi ng Gip t ra ht sc ngng m nhng lnh t cch mng. ng ging s khng phi ch bng ging n thun ca mt s gia m bng nhng cung cch thit tha ca mt ngi nhit tm bnh vc cch mng. Nhng bi ging ca ng Gip v Napoleon cn ly k hn na. ng trc bng en ng bc i bc li theo tng li ging tng tn v cc chin dch do Napoleon ra Tng trn nh, ngay c nhng trn ng tht nh m ng vn ging gii cc k cn k ton th mi bin chuyn dn n cc chin thut v chin lc cui cng. ng Gip nh nh in tt c. ng hc s cho n ni s bin thnh mt phn ca chnh con ngi ng. Tt c cc vn dnh dng n s i vi ng u phi khc trit, rnh mch. ng Gip nu r ti sao i v binh li bt buc phi ng v tr ny vo thi im , ti sao qun i triu nh Php li chn ng giy pht chn tn cng. ng cht tin, cht li, m chm trong suy tng, thi min lp hc bng nhng chi tit ca s. S kch ng ca ng Gip c tc dng lan truyn, c lp thng ngi im lng nh t trong gi ging. ng phc Danton v Robeierre. ng ngng m Napoleon. Nhng bi ging ca ng v Napoleon c lan man dng nh chng bao gi dt. Song song vi mn s ca ng Gip, ng Phan anh, mt t tng gia c khuynh hng X Hi, l ngi dy chng ti vn chng Php. Trng khng h cp g n vn chng Vit Nam m tht s cng chng hc sinh no chuyn ny. Tuy u c cc gio s lc no cng y p t tng quc gia m h c ni n vn gio dc th ngn ng chnh ca chng ti l ting Php v t tin chng ti ch thc l ngi Gaulois. Tuy th, khi 16 tui ti bit v nhng t tng chnh tr ang lun lu, vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
26 of 404
Trong Gng Km Lch S
27 of 404
chuyn ngm ngm di b mt phng lng ca i sng hc ng. nh thong sau mi bui hc ti vn c gh li nh ng Gip. Trong th vin ring ca ng c quyn T Bn Lun ca Marx, v nhiu quyn khc ni v X Hi Ch Ngha vit bng ting Php m ng Gip thng khuyn ti nn c. Ngoi ra, ti cn bit thm v cc tin tc khc qua ngi bn km ton cho ti. ua ngi bn ny ti c c c nhng t tp ch c nhiu tranh nh chp Nga. Trong tt c nhng ngi i trc, ti gn gi ng Trn Vn Tuyn hn c. ng Tuyn vn l ngi c t tng c lp. ng vn thng bo ti: c ngy tnh bt buc phi ay i v chnh chng s l nhng ngi ay i i . Tuy sng ngay gia bu khng kh ca nhng ngi khng Php, ng thn ti vn mang t tng khch quan. Mc d bn thn ng t chi khng theo Php v quan nim r rng rng phi c s i mi, bn tnh trm lng, t khch ng khin ng phn khng mt cch nh nhng hn. ng lun lun ng h nhng gio vin tr bng nhng li khuyn v tinh thn thn hu. ng i x vi h cng nh i x vi nhng nhn vt quc gia ng gp trc y. Vic h kt hp, gy nh hng v bt u pht ng u tranh l vic ng hon ton tn ng. ng khng t mnh dn thn vo vic chng qua l v thm nhun t tng khch quan. Lc ny ng c ti v ng ch ti l s gia Trn Trng Kim ang ch tm vo vic bt u son b Vit Nam S Lc. Lm vic cng nhau mi ngy, c hai thng tranh lun, bn ci si ni trong nh v nhng vn lin quan n S K, Vn Chng v Trit Hc. Tuy h cng yu nc vi tt c lng nhit thnh nh nhng ngi khc cng thi nhng h li quan nim rng s trng ca mnh nm trong phm vi gio dc v hc ng. H cng cho rng vn xy dng li Vit Nam l mt vn bao gm c vn ha ln chnh tr. gi ca h hon ton vo vic vit lch v ging gii cho nhng hc sinh cng nh cc hc gi khc. Mt trong nhng ti m h bn n lun l vn Pht v Lo Gio. Tuy khng bit l nguyn t hn hp no l nguyn t chnh to ra con ngi ti, ti bit chc rng phn ln nguyn t pht xut t c gia nh ln hc ng. Ti b nhng l tng cung nhit ca cc gio s nh hng rt nhiu. a s gio s lc ny u cho rng lc ny l lc mi ngi phi tranh u gii phng Vit Nam thot khi ch h ca bn thc dn Php hng hch v dnh li ch quyn. Du vy, nhng khun mu Marxi do ng Gip cng ngi bn km ton a ra tht s chng c g th v hoc li cun. C th ti tht s b nhng suy ngh ca ng thn v ch nh hng rng cuc sng ch c ngha khi ngi ta thc s bc ra khi np sng hng ngy v thc s trnh khi c nhng phin toi ca ci th gian. Cch mng d nhin l mt gii php khc bit
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
28 of 404
hi xa vi s suy tng ca c ng thn ln ng ch ti. Du sao lng khao kht tht s ca ti lc by gi l do vng tng thi thc t th gii bn ngoi ch hon ton khng phi l do nhng li ku gi t cc th gii m bc, thanh cao ca nhng hc gi. Khi mi ln, u c ti thng hng v pha nhng chn tri xa l v v hng nhng con ngi ti cha bao gi gp. Lc by gi tuy hy cn ang Trung Hc m ti m c bo ch ngoi quc. Ti c bo Php tht tng tn, b m nh v nhng tin tc ca cuc chin tranh Nht ang reo rc Trung Hoa. Hnh nh cng nhng bi tng thut t Nam Kinh lm ti bng hong. Cm gic ght thng ln ln v s kinh hong c bm rit mi. Mt mt s sch lc no cng ni n chuyn phi cao cnh gic i vi nhng thn tnh Vit Nam ca ngi Tu, nhng mt khc, v ang hc hi thm ting Hn t mt ng thy trong mi k h, ti cm thy gn gi vi c vn v truyn thng lun l vn d l mt phn nh hng ln rng ca Trung Hoa i vi Vit Nam. Tuy c th c ln nhng ngi Trung Hoa l k th trong lch s nhng nhng nn nhn ang b Nht tn st lc ny u l nhng ngi ti cha h bit n bao gi. Vo nm 1939 th mi ngi u bit rng chin tranh khng ch gii hn trong phm vi Trung Hoa. hi chng chng hon ton phng v? y l nhan mt cun phim Php v chin ly Maginot thi thc hng lot cu hi v kh nng ng u ca Php vi c. Mm mng chin tranh u Chu thc y d di nhng n lc bnh trng tinh thn quc gia ti Vit Nam. Nhng cuc tho lun v vic chng Php bt u lan rng trn mt mc t do hon ton khc hn trc y. Khng kh cc khun vin hc ng trn y nhng tin n v cc hi kn v vic h ang tuyn m nhng thanh nin nhit thnh yu nc, sn sng hy sinh v t quc. Chng ai bit r hnh tung ca cc hi b mt ra sao. Vic lin lc vi h l mt vic hon ton b mt. Tuy vy, s hin din ca cc hi b mt ny l mt s tht hin nhin. Khi chin tranh u Chu bng n vo nm 1939, ti cng cc bn b khc u cha chan hy vng. Tt c u cm thy nhng nn tng h ca thc dn Php ti Vit Nam ang rung chuyn di chn. Chng bao lu sau, cn rng ng tr thnh trn a chn kinh hong. Php, mt nc khng l, y quyn uy khng ch Vit Nam bng quyn lc t by lu nay bt thn ng gc trc qun i c vo ngy 25 thng 7, 1940 sau mt cuc chin ngn ngi, vn vn trong vng su tun. gii ca chng ti bng thay i hn. h chng ti l th h th ba trong sut ba th h nhn c vm tri v tr l Php. Ting Php, vn ha Php, b my thc dn l bch cng ca Php. Bng nhin mt th gii khc rng ln hn thnh lnh xen thng vo tm nhn chng ti. V chng ti phi t m mt, lng tai ghi nhn nhng ln sng tn hiu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
29 of 404
t bn ngoi c th lm sng t c ngha ca tnh th lc ny.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
29 of 404
Trong Gng Km Lch S
30 of 404
Chng 3 Nhng T Chc Chnh Tr B Mt
Chng ti chng cn i lu. Ngay sau khi Php u hng c qun i Nht
bt u i hi chnh quyn thc dn Php phi nhng quyn kim sot min bin gii Vit Nam v Trung Hoa. Lc ny, v thiu phng tin chng tr li Nht, Ton quyn Php c tm cch tr hon v cm chn Nht cng lu cng tt. Sau ba thng i ch, khi chn tr tr hon, ko di thi gian ca Php, Nht h lnh biu dng hai lc lng qun s ni r thc tm vi Php. Sau hai cuc tn cng ca Nht, mt vo Lng Sn v mt vo Hi Phng, Ton quyn Php tuyn b u hng. Php vn c quyn tip tc cng vic ni tr nhng Nht c quyn lp n v mang qun vo Vit Nam. Mc du chnh quyn thc dn Php vn tip tc cai qun nh th hy cn tip tc i i vi nh n a ti Vit Nam, lc ny chng ai c th lm ng trc s hin din ca Nht. un Nht t dng tri, ung dung t tung, t tc trc i mt cm hn ca Php. V phi chu ng nhiu nhc nh vi cc quan thy Php, y l ln u tin chng ti thy rng vic gt b chnh quyn Php khng cn l mt cng vic m h, xa xm na. Nhng hi kn bt u mc ra nh nm, vn b mt hoc ngy trang nh nhng Hi ao hoc Hi Du Ngon. Mt trong nhng hng ng mnh m nht l hng ng Cng Sn, lc ny chnh thc hot ng vi chiu bi ii hng t c. Cng Sn thit lp nhng cn c m h gi l hin hu nhng vng ni non him tr Cao Bng v Lng Sn. ng V Nguyn Gip khng cn dy hc na. Ngi ta n rng ng vo bng t chc cc hot ng du kch. Cc ng phi chnh tr khc cng ln lt xut hin, trong s c Vit Nam uc Dn ng c t chc theo chiu hng ca Trung Hoa uc Dn ng. Chnh Vit Nam uc Dn ng t chc cuc khi ngha chng Php trong thp nin trc. Sau ln cn qut d man khi cuc khi ngha tht bi c nhiu ng vin trn sang Trung Hoa. Mt s ng vin khc li lui vo vng b mt. Lc ny li c tin VNQD ang hot ng tr li v nhng ng vin lc trc chy qua Vn Nam ang dn xp xin Tng Gii ch ym tr. Nhng ng phi quc gia nh Hi Phc uc v mt s nhng nhm nh khc hot ng di tn i Vit cng ang thnh hnh. Cng theo li n th mt s nhm nh ca i Vit c lin kt vi Nht. Mc d khng ai bit r ng li hot ng hoc tn tui ca nhng ngi lnh t cc ng phi, chng ti vn m chm trong hi hp. Tt c u cm thy n lc quc gia c th i hi v tranh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
30 of 404
Trong Gng Km Lch S
31 of 404
u cho t do. Ai cng mun ng gp mt phn vo vic. Khi cc ng phi ang trit cng c lc lng th Nht cng bt u khuy ng. Nht vn d l ngi u tin ng ra nh ui dn da trng, dnh li ch quyn vi khu hiu i ng cho nhng vng Nht ang chim ng. Ti Vit Nam ng li ca Nht cng khng ly g lm l liu. t ra l cng khng c g qu khch vo lc ban u. Vo thi gian ny Nht gi rt nhiu sinh vin v chuyn vin vn ha Nht n H Ni lp Hi i Hu, dy ting Nht min ph, lp Hi o Lun v giao ho cng tt c cc tng lp tr thc Vit Nam. Chnh quyn Php cay c ng ngoi, bt lc trc nhng hot ng ca Nht, nhng Nht chng lm g qu ng. V li d mt thm Php c mun can thip cng khng sc. un i Nht dng mnh li v cng k lut. Lt Php i vi Nht c l l mt vic rt d dng. Trong lc lnh Php tht chng b lm tr ci cho dn chng. Vo thi gian ny, v c cc ng phi chnh tr ln Nht u ly sinh vin lm mc tiu hot ng nn mi trng sinh vin bng thnh lnh b ng phi chia ct. V bt c sinh vin no cng c th l ngi ca cc ng chnh tr v cc ng phi li tranh chp vi nhau nn tt c sinh vin cm thy nguy him cn k. a s sinh vin u c quan st, nhn nh xem c ai theo di hnh ng ca mnh khng. Lc ny ti thng xuyn tr ng nh ng ch ti, ni ng c ti v ng ch ti ang hp sc vit s. Ti thng n cm cng c ng c ln ng ch. Trong ba cm ti c ba chng ti thng bn lun v hnh ng ca Nht. eo ng c v ng ch ti th ngi Nht khng h tht tm mun gip ngi Vit. Hnh vi tn c ca Nht c cc bo ch Php ng ti tht chi tit. Hn na mt v Kempeitai ca Nht kht ting l tn c. Ngi Nht vn c tinh thn k lut cao. Khi h bc chn vo vic g th rt t khi chu lm vic na vi. ng c v ng ch ti cho rng hp tc vi Nht lc ny hy cn sm qu. C th lin kt vi Nht vo lc ny vn cn qu sm nhng y qu l vic chng ng ng. Vo mt bui sng t dng c mt sinh vin ng tui ngi Nht tn Yamaguchi n nh xin c php ni chuyn vi ng ch ti. Yamaguchi din t rt lu lot bng ting Php rng ng ang nghin cu s Vit Nam v n tm ng ch ti thnh cu gip . Yamaguchi cho bit ng ang tm hiu v mt giai on c bit trong triu i Nh Nguyn. T Yamaguchi thng xuyn lui ti. Ngoi mt th ng n phng vn ng ch ti v s nhng thc s ca ng l g th chng ai trong chng ti c r. C th ng ta ch mun gi mi giao ho vi ng ch ti. Tuy chng lm cch no
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
31 of 404
Trong Gng Km Lch S
32 of 404
r c ca Yamaguchi, chng ti bit r l ng n vi nh khc. Bt k nh ring ca Yamaguchi l g, chng ti vn bit rng nh chc chn chng lin quan g n cc triu i Nh Nguyn. Trong khi Yamaguchi cng xut hin ti nhiu ni khc. Dng nh ng c mt khp mi ni. ng hot ng, t chc cc bui hp ln, nh, ng vin bn b v sinh vin n tham d cc bui thuyt trnh. ng lin lc vi cc gio s, ni v tnh huynh gia nhng ngi , v vic gip ln nhau dnh li ch quyn. ng cng nhc nh, h ho gi , t v c cao vai tr ca Nht trong cc phong tro gip , giao ho vi ngi Vit. Tt c nhng iu ng ni u khng c g nng bng, si sc hoc in hnh c th. Ch c nhng li ha hn xa xi. Chng hn nh Nht v Vit Nam c cng chung l tng. Nht l ngi ng tin cy. V gp ng nhiu ln ti nh ng ch ti nn c l ti bit ng r hn nhng sinh vin khc. C ln Yamaguchi gin tip cho ti bit rng ng l ng vin ca ng Hc Long, mt tng phi c tm hot ng khp Chu tng gip Tn Dt Tin lt ch Mn anh. eo li n th ng Hc Long tng c nh hng ngm trong khp Chu. Ti cng chng bit liu c nn tin hay khng. Lc ny qu tht chng ti khng bit phi i x vi Ngi Nht cch no. Chng ti ch bit rng h hot ng rt mnh m, h bn ci rt nhiu, h c v ng n, tht tnh v khng h ha hn iu g c. Tuy rng ang vo tui 17 v rt am m nhng vic mo him no nhit, ti vn c khng chnh tr xen vo nhng chuyn phi lm ang trn ngp, ch i trc mt. Cng vic ca nhng hc sinh sp sa tt nghip trung hc nh ti l phi chim cho c mnh bng t ti. y l mnh bng hc vn m hc sinh c cp sau khi vt qua mt k thi vt v bao gm tt c cc mn. Khng c bng t ti th cuc i hc sinh k nh vt b. Mnh bng l bc tin dn n i hc v nhng g cao xa hn bn trn. Ti hc ngy, hc m trong sut na nm u ca nm 1941 chun b cho k thi thng 7. Khi c tin ti u ngay k thi u tin, nh ti m tic n khao qu lng Ph L. Ti tht s bc vo i sng ca mt thanh nin trn ng trng thnh. Bc th nh l phi quyt nh hc ngnh g i Hc H Ni, mt ngi trng i hc c nht Php dng ln cho c ton ci ng Dng. Ti loi b ngay d nh hc Lut v cho rng trng ch vo nhng c hi cho php mt ngi Vit Nam c quyn thc thi lut php di chnh quyn Php ch l vic ho huyn. Ha may ch cn ngnh Y Khoa. V t m mun tm xem mnh c hp vi ngnh Y hay khng, ti tm n bui hng dn sinh vin Y Khoa. Chng hiu ngi xp t chng trnh hng dn l ai m li c th tn nhn n th! Nhm chng ti gm 15 ngi hi tiu chun
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
33 of 404
kh nng theo hc Y Khoa c hng dn vo nhng khung cnh khip m nht bnh vin Bch Mai. u tin chng ti phi mc kch mt s bnh nhn ang rn r v au. Sau li phi xem cnh mt s khc ang ku go thm thit. Chng ti cn phi xem c cnh bnh nhn ang qun qui trong nhng vng bng. V chng th chu ng ni nhng iu trng thy, song song vi Lut, Y Khoa cng b ti gt pht sang bn. Cui cng, ti quyt nh hc ton. Ti thch ton t lu. Hn na, ngnh ny va khin ti trnh c ting cng tc vi thc dn li va khin ti thot c cnh b buc phi mc kch nhng cnh au kh ca ngi khc. Sau khi quyt nh, ti c nhn vo mt lp ton cao cp cng 14 sinh vin Php v hai sinh vin Vit Nam khc. V chng trnh ton l chng trnh cp tc nn chng ti phi n lp 40 gi mi tun. i gi dnh cho bi tp cn nhiu hn vy. Chng trnh ton chim ht tt c thi gi. Ti chng cn thi gi lm bt c chuyn g khc. gii chnh tr mi y dy thu ht li tan dn. Trong nhng lp ton chuyn ngnh ch c ton, ton v ton ton Ti m ton v : m nhng phc tp huyn diu ca phng trnh, nhng an thanh tao nh ca cc phng thc tru tng. gii ton hc l mt th gii thanh tnh c th tm thu hon ton suy t v nng lc ca ti. Trong sut mt nm, tuy vn cn theo di tin tc chin s v bit thm rng vn mnh ca Nht ty thuc hon ton vo kh nng oanh tc ca khng lc ca ng minh qua bu tri Vit Nam, ti chng cn bit c iu g hn vy. Phi c M bt u xut hin trn nhng mc tiu Vit Nam. Chic u tin ti thy l mt chic chin u c P38 ln vng qua bu tri xanh l, tn cng vo n tri Nht gn ch trm ha xa qu ti l Ph L. Khi chin tranh lan trn rng hn n vng t chnh Chu th my bay n ngy cng nhiu. Ti quen vi ting r ca my bay oanh tc, vi ting xe cu thng chy vt qua ng ch nn nhn vo nh thng. Tuy th nhng bin c ny tan ngay trong giy lt v cn am m ton hc li tr v a ti i su vo th gii tru tng bn trong. Sau kha ton, cc sinh vin Php tr li Php tip tc theo hc cc i hc danh ting khc, cn ti v cc sinh vin Vit Nam v gia nh khng sc ti tr cho i ngoi quc v v lc cha c chng trnh hc bng nn li tr li vi chng trnh ton ph thng i Hc H Ni. Chng bao lu sau ti chuyn t nh ng thn n ng Dng Hc X cch bnh vin Bch Mai khong gn cy s. Vic ti chuyn nh lc ny khng hn ch
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
33 of 404
Trong Gng Km Lch S
34 of 404
gin d nh vic n thun thay i ch . Tnh hnh chnh tr hn lon ti tm b qua lc trc khng h suy gim. Ngc li, nu Trung Hc ti ch bit v cc ng phi b mt qua li n i hoc qua tai ngi th hai chng hn nh anh ngi mi gia nhp; cha ngi mi b bt v l ng vin th hin ti, mi khong mt nm sau thi k k trn, cc ng phi thc s gy c c sc mnh ln uy tn vt xa lc trc. ng Dng Hc X y nhng sinh vin Vit Minh, i Vit hoc VNQD. Chuyn bn ci chnh tr v tuyn m ng vin xy ra hng ngy ngay pha sau b mt ca Tng Hi Sinh Vin. y l mt hi gm cc thnh phn t rt nhiu cc tng lp c qu kh khc bit nhng thy u c t tng quc gia. y cng chnh l Tng Hi m ti tham gia t lc u tin. V bit rng nhn vin v nhng k sch ng cho Php ang khp mi ni nn Tng Hi Sinh Vin hnh ng rt cn trng. Hi vin trnh ng u trc tip bng cch t chc nhng cuc i chi ngoi mt c v hn nhin nhng tht s l khch ng lng yu nc. Nhng cuc p xe hng tun lun lun c lin quan h trng n lch s v tinh thn yu nc ngm ngm. Chng ti i thm n Hng, n th Hai B Trng v cc lng tm ca nhng anh hng, lit s tng nh ui, p tan gic ngoi xm. Nhng trng hp v thi khc i khi c phn l liu nhng chnh quyn Php khng th lm cch no ngn cn c nhng cuc du ngon c trt t nh vy. Chng ti cng ngi quanh la hng, bn bc v cch Hai B Trng lt quyn cai tr ca Trung Hoa vo th k u tin, v Trn Hng o p tan qun Mng C 1200 nm sau . Sau cng chng ti ca ht vang rng: y anh em i! ng ln p li sng ni ng lng cng i, hy sinh tic g n sng Nhng cuc hp ny gy xc ng su xa trong lng tt c chng ti. Nhn n Hng m xa trong nh m chng ti cm thy mnh chnh l mt phn ca mt ging lin tc lun lu, ni tip truyn thng Vit Nam. Hai B Trng, Trn Hng o, L Li Tt c u v y, t tu trong giy pht ny chng kin t nc li mt ln na vng ln tranh u cho t do. Huyn nhim thay, s vic ny ang din ra ngay trong th h chng ti. i c ca chng ti n. ua nh la bp bng, nhng khun mt lung linh, chp chn nhy ma. Mt giy pht thanh cao, thing ling khi tt c u ng lng lin kt, tranh u cho c lp v sn sng hy sinh khng h ngh n bn thn, khng h do d. Mt pht giy hn nhin nht. C l y l pht giy sau cng trc khi hai khi Cng Sn v uc Gia bt u m cuc tng tn st hi ln nhau.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
34 of 404
Trong Gng Km Lch S
35 of 404
Tuy ngoi x hi, tt c sinh vin u t v on kt, khi i su vo lnh vc chnh tr ca tng sinh vin th s tht li hon ton khc hn. Khi sinh vin ln ln tn ra khi mi a chng ti t tch ra, chia nhau i theo nhng li hn h ca ng v vic p li nhng nguyn vng chng ti cng nhau p . Vo nm 1943 th ch c mt s rt nh c c t khi nim m m v nhng khc bit gia cc ng hoc c th nhn nh chn thc c th no l ng phi. Mi ng u tuyn b tranh u cho t do. l . Ch Trng X Hi ca VNQD th no chng ai c r. C l chng c sinh vin no c th ct ngha c rnh rt nhng khc bit ni bt ca i Vit v Vit Minh. Chng hn nh lc ny tt c u khng bit Vit Minh l do Cng Sn cm u. Hn na, cha ai nghe ni n tn H Ch Minh bao gi. V thiu hiu bit v cc ng phi cc sinh vin thng cho l mi ng u nh nhau c. D nhin tt c u nhn nh c rng c mt s ng ng theo Trung Hoa trong khi mt s ng khc ng theo Nht, nhng mc ch chung ca mi ng u chng c g khc hn l i hi c Lp. Kt cc l gia nhp vo cc ng phi hon ton l thuc vo s mc ni tnh c ca bn b hoc ngi thn. Ngi ta gia nhp v rng mt ngi bn hay ngi thn gia nhp ri. Khi mt ngi trong gia nh h hng l ng vin ca ng i Vit, VNQD hoc Vit Minh th nhng ngi cn li trong gia nh c khuynh hng chnh tr thng gia nhp theo. V ng thn v ng ch chng ng theo ng phi no, ti gia nhp ng i Vit l do li gii thiu ca mt ngi bn l ng ng Vn Sung. Mt trong nhng l do khc khin ti gia nhp i Vit l v a s cc sinh vin lc ny u gia nhp i Vit. Khi ti thc s gia nhp l khong nm 1944. Trong sut cuc chin ti theo di st tng trn nh i Bnh Dng, c tin tc qua t bo vit bng ting Php H Ni l t La Volont Indochinoise. Sut thi gian vo khong 1942, Php ly lm thch th tng thut lin tc vic Nht tht trn. Lc ny tt c u cho rng chin tranh sp kt liu. Bt k kt cuc ra sao tt c u cm thy n lc cng nhau gp sc. S ngi gia nhp nhy vt. Ngay c nhng ngi ang phn vn cng xin gia nhp. Trong ngy u gia nhp ng i Vit ng ng Vn Sung dn ti qua mt khu dn c bnh dn tr ng n mt cn nh cng bnh dn khng km. Khi vo trong ti c gp ngi tuyn th ti vo ng. Chnh ng ta cng l thng cp ca ti v sau. Ngi tuyn th ti trng cng cht phc chng khc no khu c ng ca ng. Khi nhn nh r rt mi vic ti cm thy hi kh chu. Ti thc chng th ng rng mnh li c th i tuyn th trung thnh vi mt ng phi m
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
36 of 404
h trc mt mt ngi chn cht, gin d, nh ngi tuyn th ti vo ng lc ny. Kh chu hn na l bn trn ch bn th tuyn th c dn mt bc bn vi hai ch I VIT. Tm bn ny chng nhng ch bao gm Vit Nam thi m cn bao gm c ton ci ng Dng v rt nhiu phn khc ca ng Nam . Hng khi trn bn th ta ra lm cho quang cnh c v m phn tn ngng. Trc ngn nn ngi tuyn th ti vo ng i Vit t mt khu sng en. Ngi tuyn th ti bt u: hu sng ny l biu tng cho k lut ca ng. nh phi trung nh i ng v t quc. u anh phn mt trong hai ng ta kh nhn v pha khu sng gt nh. Bui tuyn th tht nghim trang, nhng ring ti li chng xem mi s nghim trang n th. Khng kh c v m mu th k th 19 qua mang y tnh cht b mt lng mn. Tuy vy ti vn gi tay tuyn th, ha s trung thnh. Vi hnh ng t nguyn ny ti bc vo th gii ca nhng ngi Vit Nam c t tng quc gia. gii ny cng ti trong sut 40 nm di cho ti ngy nay.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
36 of 404
Trong Gng Km Lch S
37 of 404
Chng 4 ng i Vit
Sau khi tuyn th vo ng ti c gii thiu vi hai ng vin i Vit khc

hp thnh mt tiu t. Ngoi mt, ti ch c bit nhng bn cng t v thng cp ca ng qua b danh ca h m thi. Ti chn tn Kim cho chnh mnh, Kim l tn mt thiu n n xin ti dy km ton khi ti cn nh ng ch. C c n ci tht duyn dng. Lc ny chng hiu sao khi chn b danh t nhin ti li ngh n tn c. Khi tiu t c thit lp, chng ti hi hp thng xuyn, khng bao gi hai ln cng mt ch. V tiu t chng ti thuc thnh phn tr c ca i Vit, cng vic chnh ca chng ti l tuyn m ng vin. Chng ti t luyn mnh thnh nhng nhn vin tuyn m chnh cho ng v lun lun tm cch thun li tuyn thm nhng ngi mi. Chng ti c tm cch khu gi, thc y lng yu nc ca h, lm h mang mc cm ti li v vic phi lm g cho t nc. Nhng nhm i Vit cn li th c phn cng lo vic an ninh, tin tc v ti chnh. Gi y lng yu nc khng cn tru tng nh lc vi Tng Hi Sinh Vin na m chuyn thnh mt phong tro cch mng. Vic b cnh st Php bt l chuyn bnh thng, thnh thong li c ngi mt tch thnh lnh. ng th khng th no ni c s mt tch l do Php hoc cc hi khc tiu dit. Tnh cch b mt v hnh ng ca chng ti lm gia tng bu khng kh him nguy v e da. Hung him bng nhin m nh i sng. Ti bt u mang mt khu sng t va vn vo chic ti nh sau lng. ng i Vit ti gia nhp gm nhiu nhm i Vit lin lc tht lng lo vi nhau v vi c VNQD. Mt trong nhng nhm i Vit nh l nhm i Vit uc X, mt nhm c lin h mt thit vi Nht. Mt nhm i Vit khc l i Vit Dn Chnh li hot ng theo ng vi chiu hng cch mng Tam Dn ca Tn Dt Tin. Nhm i Vit ny v vy gn gi nht vi VNQD. Mc d cha lin lc c vi chi nhnh chnh ca uc Dn ng Trung Hoa nhm ny vn t xng l i Vit uc Dn ng v cng chnh l nhm i Vit m ti gia nhp trc bn th vi khu sng ngn. Nhng cng lnh dn ch v tinh thn quc gia cung nhit ca i Vit uc Dn ng thu ht c mt th h sinh vin Vit Nam. Ri thay, ngoi vic cam kt rng ch trng ca ng c khuynh hng Dn Tc Sinh Tn, i Vit uc Dn ng ch c mt khi nim m h v nhng hot ng thc tin
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
37 of 404
Trong Gng Km Lch S
38 of 404
trn cc lnh vc x hi v kinh t. Xut x ca ng i Vit uc Dn thc s l do nhit tm tranh u cho c Lp, do nhng tnh cm cung nhit c tinh thn tranh u m hun c tch t sut 60 nm di chnh quyn thc dn. Nhng cm xc mnh lit ngm ngm gi ang tin n giai on n bng. S hin hu ca ng l mt biu tng din t tinh thn cng quyt chng thc dn. L do hin hu ca ng l s i hi t do. Bi th cho nn ng khng c thi gi hoc tm tr nhn xa hn nhng mc ch ch cht lc . iu lp trng chnh tr l mt nhc im m i Vit uc Dn ng v nhiu ng phi khc cng c chung, ngoi tr mt ng duy nht l ng Vit Minh. Vn c nhng thnh phn Cng Sn nng ct, tho vt v y nhit tm ra cng t chc, ng Vit Minh c nhng u im m nhng ng phi quc gia hon ton khng c. Mt trong nhng u im ti quan trng ca Vit Minh l nhng kinh nghim lo luyn v chin thut v chin lc ca chin tranh phe phi. Khong gia thp nin 1940, ng H Ch Minh l nhn vin ca ng Cng Sn th gii trn mt phn t th k. ng gp phn thit lp ng Cng Sn Php v theo hc ti ng Phng u Tranh Hc Vin Stalin. Ngoi ra ng cn l mt trong nhng ng vin ca ng Nng Dn uc T (Peasant 's International) cng hot ng vi v lnh t kht ting Michael Borodin trong s mng gip cch mng Trung Hoa. Khi ng i Vit v cc ng phi khc hy cn trong thi k phi thai th ng H Ch Minh hiu r tng tn c v l li cch mng ln cch tiu dit cc ng phi chnh tr i lp khc. Cho n khi cc nhn vt tm ting nh ng V Nguyn Gip, ng L c , ng Phm Vn ng v L Dun cng v hp tc th ng Vit Minh lin kt to thnh th rng ca nghin nt cc ng phi quc gia khc yu th hn. Chng r trong lc cc lnh t i Vit c hnh dung c r rt nhng th lc khng khip ca cc lc lng i nghch hay khng, ring phn ti v cc bn b vn hon ton khng h my may hay bit. Vo cui nm 1944, u nm 1945, ti cm thy vai tr ca mnh trong tiu t tht qu hn hp. Khi nhn thy kh nng mnh c sc lm nhiu hn nhng cng vic c y thc, ti bt u tm cch gp ng Trng T Anh, lnh t ng i Vit, ngi m chng ti vn gi l ng C Phng. Lc u cng vic hon ton tht bi. Ngi lin lc c nht gia ti v ng c tr hon bo rng chuyn khng th lm ngay c v khuyn rng nu mun gp ng Trng T Anh th ti phi kin nhn hn. Vic chng th vt qua c ng dy lin lc c nht tin xa hn khin ti v cng tht vng. Ti t
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
38 of 404
Trong Gng Km Lch S
39 of 404
thy mnh khng th chu c ng li p buc kht khe ca ng v cng cha hiu r ri y nhng cm tng kh chu lc ny s nh hng n mi lin h gia ti v ng nng n n mc no. May thay ch mt thi gian ngn sau ti li tnh c c gp ng Trng T Anh. Cuc gp g gia ti v ng Trng T Anh dn n nhng lin h mt thit gia ti cng ng Anh v nhng xung t chnh tr v ng li ca ng v lc sau ny. Cuc gp g xy ra trong mt cuc hp ca ng i Vit ti nh mt ngi bn cng lp. Chuyn ti khng bit ngi bn cng lp cng l ng vin i Vit chng qua cng l mt chuyn bnh thng lc by gi. Tuy vy, trong lc n hp ti nhn ra vi ngi bn c mt ti cng l ng vin i Vit. Mi ngi hnh nh ang tu quanh mt ngi trung nin u hi pha trong mt cn phng ng. Khi khng nhn ra c ngi trung nin u hi l ai, ti hi Phc. Phc th tho: l ng rng nh. Va nghe xong ti vi bt Phc gii thiu. Phc t chi trong kinh ngc: hng c u!!! h vy khng ng i ng l ca ng. nh phi ng qua trng nhm. Tuy vy, ti ht sc ni n. Ti ch c hi ny t lu. Hin ang c dp may, i no ti b l? Sau cng, phn th bi ri, phn th v cng chng cn cch no khc, Phc ng . ng Trng T Anh l ngi rt d di v ng mn. Dng nh ng khng h bn tm cht no v vic gii thiu bt ng. ng mm ci thn thin ri nhn ti vi i mt sng long lanh gn nh thu ht. ng khuyn ti nn b th gi tm hiu nguyn tc ca ng c th bit r ng li ca ng i vi quc gia. Ti tr li ngay rng y ng l vic ti ang thc mc mun tm hiu thm v qu tht ti hon ton cha c cn bn vng chc v ng li v quan nim ca ng. ng Trng T Anh va ngc u v pha ca ch Phc i ra ngoi va tip li ti rng: nh c hc hi anh hc m. hc l mt l uyt gia ng n. Ti ly lm ngc nhin: hc? uy hc qu l mt ngi bn ti bit t lu nhng lm sao ti c hc hc m v ng li ca ng c? hi cn l bn cng lp hc lc no cng ua ti v rit v gn nh v tt c mi mn khc!!! Khng r s bo dn hay cu ph bnh th ngy ca ti khin ng Anh bt ci. Chng ti ni chuyn lu hn v t lu sau ng Anh t mun gp ring ti. Khi ra v ti cm thy c th hon ton tin tng ng Trng T Anh. Hn na ti bit mnh gy c n tng tt vi ng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
39 of 404
Trong Gng Km Lch S
40 of 404
Trong ln gp sau , ng Anh bo rng c rt nhiu vic c th giao ph cho ti nhng vic quan trng nht hin thi l dng ti gy mi lin lc gia ng v ng ch ti l hc gi Trn Trng Kim. Tuy ng ch ti ch l mt s gia, tc phm ca ng chuyn ng thnh mt nhn vt quan trng trng vic nhn nh li nn vn ha Vit Nam. Vn l ngi ni ting, c nhiu ngi knh n, li khng hon ton ng v bt c phe phi no nn du mun du khng ng ch ti cng tr nn mt nhn vt ca d lun. Hn na, lc ny ng cn c a s qun chng ng h nn d gia nhp ng no ng cng mang li cho ng rt nhiu uy tn. ng Trng T Anh cho rng c l phng php hay nht l ti gn gi vi ng ch ti, cho ng ch ti bit r rng ti gia nhp i Vit uc Dn ng v ri t tm cch thun li bin mnh thnh mt ng dy lin lc b mt gia i Vit v ng ch ti. Mc du ng ch ti vn chm ch vit sch, cuc sng ca ng thc s thay i rt nhiu vo nm va qua. Nhng bin chuyn chnh tr dn dp y ng phn no ra khi t th khch quan trong vn tranh u cho c lp. Lc ny ng khch sinh vin Yamaguchi n thm ving ng ch ti thng xuyn hn bao gi ht. Hn na, c mt thm Php cng gim st cn mt ni c ng v cc hnh ng ca ng ch ti. Tuy bit rnh rt mi chuyn m vo mt hm n chi ti vn bng hong khi c b m cho bit tin ch ti khng cn nh na. h phi ln ng i xa, m ti tip tc cho thm tin v mt v hp rnh rp v ln ng i ingapore cng ng amaguchi ri. Vo ma h nm 1944, qun ng minh rm r ko qua Php. Khong thng 8, ngy 23, h chc thng tuyn phng sng Seine. Hai ngy sau tng Jacques Philippe Leclerc v qun Php di quyn ch huy ca ng gii phng Ba L thot ch bn nm h ca c. Vic chnh ph Vichy Php sp khin tnh hnh phc tp ni a ng Dng suy yu hn mt tng, nht l khi qun Nht t l l vi nhng iu kin kht khe phi gi vi chnh quyn thuc a Php trc y. c li n i rng Nht ang mu m lt Php. Do khi c tin Nht o chnh chng ai ly lm ngc nhin. Vo tra ngy 9, thng 3 nm 1945. ti nhn c tin t b m rng Yamaguchi mi ti cng n cm ti ti nh b ta. Nhng ti , khi ti n th khng h thy bng Yamaguchi. Ngi i mt cht, lc tri va xm xm ti bng c ting sng n t nhng khu ph k cn. Ri bt thn Yamaguchi tng ca vo nh, ko tay ti vo mt gc phng. hng ti ang tn cng hp, Yamaguchi ni, cuc tn cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
40 of 404
Trong Gng Km Lch S
41 of 404
bt u ri. nh phi gip ti. in anh n trng cng ti. c nhiu tn t. i mun ni cho cc anh em sinh vin c r rng chng ti cn h gip , nht l nhng sinh vin y khoa. in anh gip dm cho. Va khn khon c thc, Yamaguchi va bt u ko ti v pha ca ra vo. Tuy vy ti khng h cm thy nng lng nh Yamaguchi. Ti khng mun nhng sinh vin khc ngh rng ti l ngi hp tc vi Nht. Bi th ti g tay Yamaguchi, xoay ngi i din vi ng trong t th sa son tranh lun v tnh th hin thi Nhng ti chng cn c hi na! h qu! Yamaguchi ni n, t khng cn i gi tranh lun na m. nh t tnh khng hiu sao? hng ti tn cng ri. hng phi ch c ngi hp ng tn khng i m cn nhiu ng dn khc na! in anh gip dm ngay cho! eo li ng ta th tht chng cn g la chn. Ti vn cn na tnh na m th Yamaguchi y ti vo xe chy vng vo qua ng ph y la n. Ti cng chng hiu chng ti n c ng Dng Hc X bng cch no. Khi n ni, tuy c gii thiu Yamaguchi cng nhng sinh vin ang tm hiu tin tc quanh , ti vn c trnh xa ng ta. Nhiu sinh vin bit s qua v Yamaguchi. ng theo hc nhiu nm ti i hc v hot ng rt tch cc trong vic ni kt tnh hu ngh VitNht. Do , ti ni vi mi ngi rng ti cng nh nhng sinh vin khc, bit Yamaguchi v hin ng ta ang ng li xin gip . Ngay sau khi ti gii thiu, Yamaguchi c mt bi din vn ngn v m li nh sinh vin sn sc nhng ngi ang gp hon nn hoc b thng do sng ng lon lc ang bao trm thnh ph. Ni xong ng ta ln ng. Khi ting sng gn k, chng ti cng nhau bn bc v nhng chuyn phi lm. Nh ti tin on, c nhiu hc sinh ngh l ti cng hot ng vi Yamaguchi. H mun bit r ng ta yu cu g. Ti bo vi h rng ti cng ch bit Yamaguchi nh nhng sinh vin khc m thi. Tt c chng ti u mun trnh ting hp tc vi Nht nhng nhng ting sng bn ngoi cho thy rng chc chn s c tn tht ln v pha dn s. Chng ti chng th khoanh tay khng gip . Sau cng tt c quyt nh gi t th trung lp. Sinh vin y khoa s chia ton ra ng ph, nhng tt c u eo bng thp t cu thng r rt. Chng ti s ht sc gip nn nhn nhng tt c cng c trnh cng t lin lc vi ngi Nht cng tt. t s th nhng d on v chuyn nh nhau hn lon v tn tht nng n
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
41 of 404
Trong Gng Km Lch S
42 of 404
ch l chuyn lo xa. un Nht t chc nh chim thin ngh cho n ni ch mi rng ng H Ni hon ton ngng hn ting sng. un Php b dit sch vo lc rng ngy. Lnh Nht thay th Php i tun khp cc no ng ph. Sau hn su mi nm h, ch thng tr ca Php bng dng b lt . Khi ngi Nht nm quyn th cu hi ch yu l: H s lm g? ua sut thi gian chim ng h trnh n khng ni r ch trng, khng ha hn, hon ton np mnh sau s iu khin ca nhng ngi lai lch b n v khn kho li dng thi c nh Yamaguchi. Lc ny chng ti thy r l Nht ch nm quyn tm thi m thi. Cc lc lng khng khip ca Hoa K i Bnh Dng ang tin dn vo qun o Nht v chng trnh i ng ang cht dn. Bi th d Nht c an bi Vit Nam bng cch no i na th c hi lch s cng n. Bu khng kh hi hp bao trm khp c khun vin i hc. Lng yu nc cha chan pha ln vi nhng nim tin vo vai tr sinh vin trong x hi tng lai khin tt c u ho hc. Gn nh tt c u tin rng d g i na th vai tr ca sinh vin chc chn s l nhng vai tr ln rng v phn nh r rt c vai tr nhng bng hoa ca t nc. Tt c nhng xc cm nn t nhiu nm qua bng c dp bng ra thnh nhng hot ng cung lon. Tng Hi Sinh Vin c thit lp. Bo ch sinh vin cng nhng bui cho mng tung h thng nht ny ra khp ni. Nhng phong tro yu nc ngm ngm b cnh st Php ngn chn trc y thnh lnh bc pht. Tuy cha c g bo ng xy ra, cha c ai t v ra mt chng i Nht nhng mi ngi u c cm gic l tng lai nm trn trong tay. Chng bao lu sau, tt c nhng cm xc cung nhit c chuyn dn thnh nhng d nh chun b cho ngy Gi T Hng Vng. L Gi T Hng Vng lc no cng l mt trong nhng dp t lng yu nc. Trc y v s tinh thn yu nc s chuyn thnh bo ng, chnh quyn Php cm nhng bui l ln c tnh cch cng ng. Lc ny, v cha c lnh chnh thc cm t hp cng ng trc tip t Nht, Tng Hi sinh vin n nc t chc nhng bui gp g. Ti ng Dng Hc X, nhng sinh vin kin trc dng i k nim khng l tng nh T Hng Vng. Tng Hi Sinh Vin gi ngi n tng vng trong thnh ph nhc nh v ku gi mi ngi cng n tham gia ngy Gi T. Bui sng hm Gi T khong t xung quanh i k nim bt u dy c nhng ngi n d. Hnh nh tt c dn chng H Ni u t tu . Mi gia nh mang mt ming bnh chng n t chn i th T. Cng lc s lng ngi n cng tng, chen chc nhau vy quanh i k nim. Bnh cht ng thnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
42 of 404
Trong Gng Km Lch S
43 of 404
ni, mi lc mi cao thm. C c hng lot din vn, mi bi u khng nh rng tt c u l ngi Vit Nam, tt c u cng chung t quc v mi ngi u phi hy sinh v li ch quc gia. C l ch nhng ngi sinh trng trong mt nc thuc a v tng b ngi ngoi quc n p d man mi c th hiu c cm gic ca nhng giy pht . Sau mi bi din vn m ng li h to: it am mun nm! it am mun nm! Trong cng khp m ng, c n ng ln ph n u trn y cm xc. Chng mt ai n qun Nht lng vng vng ngoi, ang chp hnh tt c. Chng mt ai cn tm tr cho ngi Nht hoc bt c chuyn g khc. u c chng ti ch c mt ngh: T quc Vit Nam. Khi din vn b mc, tt c m ng xung ng ph H Ni, pht c v tung h: c p! c p! un Nht vn ng im lm dc theo hai bn ng. Mt h lnh lng khi m ng tung h i qua. Chng bn no t v th nghch. Sau cng m ng r dn thnh nhng m nh, tn ra trn ng v, mt mi v nhng vui mng, khch ng trong ngy. Vi ngy sau, Yamaguchi li xin gp ti. ng ta cho bit l ch ti t Singapore tr v. Vua Bo i mi ng ch ti ng ra lp chnh ph mi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
43 of 404
Trong Gng Km Lch S
44 of 404
Chng 5 Cch Mng ng 8
Hong Bo i l ng vua cui cng ca triu Nguyn. ng l ng vua tr

v di thi Php thuc, nhng trn thc t vai tr ca ng chng qua ch l mt vai tr nghi l. K t nm 1932, ng ch nm quyn hnh trn giy t m thi. Con ngi ca ng rt phc tp. Va thng minh, tinh t li va th ng, ham sn bn, m nh bi v thch gn gi n b. Mc d cm thy r rng trch nhim ca mnh i vi nn c lp Vit Nam, ng vn ch tranh u bng mt thi tht nhu nhc v bt nht. T khi ln ngi, ng Bo i nhiu ln thc y Php ci cch tin n mt chnh quyn quc gia. Tuy vy ng vn lun trng trnh v khng can m gi vng lp trng ca mnh. Hin thi, v Nht c thc, ng tuyn b Vit Nam hon ton c lp v ang xoay s tin hnh vic to dng mt chnh ph quc gia. Mi ngi u ngc nhin khi ng Bo i c hc gi Trn Trng Kim ra lm th tng. S ngc nhin chnh l v ng b qua mt chnh tr gia thc tin khc st cnh vi ngi Nht t nhiu nm v trc l ng Ng nh Dim, ngi sau ny l tng thng u tin ca nn Nht Cng Ha. Lc ny, a s nhng ngi hiu r tnh hnh u cho rng nu Nht o chnh Php chc chn ng Dim s l ngi ng ra nm chnh quyn. Chng mt ai nghi ng g v chuyn ng Dim ang nng lng ch i bin c o chnh ca Nht. Tuy vy, v l do ring Nht quyt nh gt b ng Dim. Bin chuyn Bo i c c Trn Trng Kim n va lc cc ng phi quc gia ang sa son m cuc tranh quyn t. Vit Minh cng c c nhng cn c du kch Vit Bc. ng Trng T Anh thit lp cn c Bc Giang v anh Ha. Khi tin tc v vic c c truyn ra, ti nhn c lnh trnh din cn c anh Ha, nhng lc ny ng Trng T Anh li c lnh mun ti n Hu, ni chnh quyn ca ng ch ti sp c thit lp. Hu ti va phi theo di chnh quyn mi, li va phi ng ra lm ng dy lin lc gia ng ch ti v ng Trng T Anh. T nhin th gii ca ti tr nn ln rng. Mi y ti ch l mt sinh vin ngnh ton, c hot ng chnh tr nhng chc chn khng phi l mt trong nhng nhn vt quan trng. Bng nhin gi y ti tr thnh mt yu nhn ca chnh quyn Vit Nam vi mt cng tc r rt. Ti t hi, chng hiu y l s tht? Hay s tht ch l hnh nh mt Bi Dim thc th ang hin din u y
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
44 of 404
Trong Gng Km Lch S
45 of 404
mm ci v s thay i chnh tr n ng ny? Chnh cm gic ny ri y cn n vi ti qua rt nhiu ln khc v sau. Cuc vin du xung Hu tht l sn tc gy: Ba ngy, c l ng hn l ba m, lc cc qua nhng con l nh hp trn chic xe but chy than c k nh ci by chut. Lc ny Nh Chin cn ang tip din, v nhng cn c ca Nht Vit Nam vn b ng minh di bom nn oanh tc c ca Hoa K bin i l dn n Hu thnh mt t l trong lc ban ngy. Bi th chng ti ch i c t hong hn cho ti khi rng ng. Ti khng hiu l i m trn mt chic xe nh vy th c g khc bit vi nhng nguy him ban ngy khi M di bom? Tuy vy, tri hn vi s d liu ca ti, sau ba ngy chic xe cc cch n Hu an ton. Xe vt qua ging sng Hng yu kiu ri cho chng ti xung mt trm xe but tnh l. Trm xe but khng phi l ch c nht c v tnh l Hu. So snh vi H Ni, thnh ph Hu c v yn lng, u trm. Nhng n i lng tm tao nh ca th k 19 bao quanh khng kh tnh mch ca Hu, ni hong thit triu. y cng l ni thc dn dng nhng dinh th uy nghi dnh ring cho nhng nhn vt cao cp. Nhng dinh th ny gi l ni c ng ca chnh quyn mi. Qung gi ln vai ti bc v m cu Trng Tin tm ng ti ni c ng. Va i u ti va vang ln m hng ca hai ch c Lp. T quc tht s t do t ra lc ti tin l vy. Ti ang ng vo ni chnh quyn mi c c t do sut t hi nm 1884 cho n nay. Khi n ni, ti hnh din ni cng hai ngi gc ca: i l i im, chu ng, xin php c gp ng. Nghe xong mt ngi chy vo thng bo ri li tr ra ngay dn li cho ti. Bc vo pha trong ti sng s v v p trc mt. Nhng hng hin di trang tr tao nh, nhng bc tam cp bng long, nhng trn nh trm tr. Ti ang ng ngng v v xa hoa dim l th ng ch ti n sau lng nh nh: y im, chu hy xem k i hiu v sao hp lc no cng c bm vo uc a it am. Ung tr xong, ng ch ti ng mi ti li. Ti cng chng ly g lm ngc nhin. T trc ti nay, ng vn thch ni chuyn vi ti v lc no ng cng coi ti l mt a chu cng. nh thong ti vn chi nh ng ngoi H Ni. Hn na, ti bit rng v him mun con trai, v chng ng vn coi ti nh con rut. V th, ti thay i qun o, sa son lun trong dinh th. Sau khi mi chuyn lt vt hon ton n nh, c Kim k v chuyn c. Chuyn cng lm c ngc nhin khng km g nhng ngi khc. Lin ngay
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
45 of 404
Trong Gng Km Lch S
46 of 404
trc khi lt Php, Nht mang c Kim t Singapore v Si Gn. Ti Si Gn, Nht gi c mt cn nh ring ch i bin chuyn. ng Ng nh Dim cng Si Gn vo thi gian ny v cng lin lc thng xuyn vi ngi Nht trong nim hy vng rng bin chuyn s a thi c n vi ng. Ngy n bng mt ngi Nht mi c Kim n ni chuyn vi Ban am Mu ca h ti vn phng trung ng. Khi n ni h bo rng vua Bo i yu cu c gp c Kim v c Kim nn v Hu cng sm cng tt. H chng h cp bt c iu g c lin quan n chnh quyn mi v ch ni vn tt vi c Kim rng Bo i yu cu c gp. Khi tin c chuyn xong th c Kim ra v, suy ngh xem xt v li nhn. Lc bc qua hnh lang, c Kim thnh lnh gp ng Dim, mt chnh khch ang nn nng i ch nhng tin tc ca Nht. y c Kim t vn phng bc ra, ng Dim chy vi li hi thm ngay: tin g khng? tin g khng? Chnh ng Dim cng chng bit g hn c Kim. Tra hm sau c Kim n Hu, lng nghe li ng Bo i mi c ra gi chc th tng v thit lp chnh ph. Nghe xong c Kim hi ngay. i sao ngi li chn ti m khng chn ng g nh im? ng Bo i tr li rng: v ti c lin lc i ng im gn hn tun nay, nhng ngi ht ni i ti rng h khng bit ng u. in nhin l ng im ang trn trnh v ti chng ch lu hn c. Cu chuyn theo c Kim k th qu l Nht gi c hai, c c Kim ln ng Dim trong sut thi gian h tm hiu tnh hnh, tin vic khi cn. Du rng vo lc tui hy cn nh nh thi , ti khm phc nhng cch h vn ng kho lo li dng c chnh quyn thc dn Php ln chnh quyn Vit Nam. Ti cng chng hiu ti sao, nhng r rt l Nht cho rng tnh th Vit Nam lc ny phi cn mt hc gi trm lng nh ng ch ti lm th tng hn l mt chnh tr gia c nhiu ch nh ng Ng nh Dim. Kt qu l c Trn Trng Kim ang dinh th Hu trong khi ng Dim vn Si Gn, hon ton m tt v tnh hnh chnh tr. C Kim vn cn b nhng khuynh hng t chc theo li c ngy xa nh hng rt nhiu. Khi tm ngi ra phc v, c mi nhng ngi va xut sc v hc vn, va chnh trc thanh lim v cng lm vic. C coi y l nhng c tnh tin quyt, bt buc phi c nhng ngi phc v t nc. Khi nhn li bng con mt hin thi th qu tht lc lon ly by gi cha chc phi l lc ca nhng c tnh nh vy. Khuynh hng chnh tr ca c Kim phn nh r rt qua cch c mi nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
46 of 404
Trong Gng Km Lch S
47 of 404
nhn vin vo chnh ph. Tt c nhng ngi c mi u l nhng phn t u t nht. H l nhng tinh hoa ca x hi Vit Nam. Trong s B Trng, c vi ngi l gio s c ca ti. Chng hn nh B Trng B Gio Dc Hong Xun Hn l thy dy ti ton. B Trng B anh Nin Phan Anh l thy dy ti vn chng Php. V chnh quyn va c thit lp nn cc B Trng cng gia nh u cng trong dinh th v ang c gng tm ni tr ng. Mi ngi cng sng chung vi nhau to ra mt bu khng kh ln ln na i gia nh, na khun vin i hc. Khi n ti, tt c t t quanh chic bn ln phng n, chuyn chnh tr bn ci si ni. Tuy th, hu ht cc nhn vin trong c chnh ph u thiu kinh nghim chnh tr thc tin. Khi gii quyt cc vn chnh tr, h thng gii quyt da vo cc quan nim l thuyt. H sn sng tn thnh cc gii php c ra, min l nhng gii php c v hp lun l. Cc nhn vin chnh ph lc ny thng cho rng mt khi h suy ngh thu o vn th mi vic cn li u ty thuc vo nhng sc lnh ca chnh ph a ra. H ngh l ch cn ra lnh l lnh ca h s t nhin hon thnh. Tuy phn ng cc nhn vin trong chnh ph u gii quyt cc kh khn da trn nhng quan nim l thuyt, chng mt ai trong h l b nhn. Mc du quyn lc ang thc s trong tay Nht, h cha h suy ngh n bt c iu g vi phm n bn phn hoc lng tm. Nhng tuy khng h nghe lnh, h cng chng h bit r thu o tnh hnh chnh tr v qun s ang gy sng gi chung quanh. Chng hn nh vic chnh ph khng c ly mt i biu H Ni. Chnh ph phi nh vo in tn lin lc. H chng bit t g v ngi M, trong khi th ng H ang c ht sc d d Hoa K. eo ti nh th hnh nh cc B Trng cha bao gi ni g n chuyn ng H Ch Minh hoc Vit Minh. C l h ang sng trong mt khong trng. Hoc c l v theo khun mu ca cc triu nh c khi trc, h t cho mnh l trung tm ca v tr v vn vt u quay quanh h. Ngay c n ngi Nht, m ti ngh l h phi hiu hn c, h cng chng bit r nh ca ngi Nht. Dng nh h cng chng lo lng my v vn ngi Nht sp sa tht bi. Ti cn nh vo mt bui ti c cuc bn ci si ng v vn Nam B. Lc Nam B cn c gi l CochinChine. Ngi Nht lc ny ang chng i vic tr li ch quyn cho Vit Nam. Trong khi bn lun tm cch ly li Nam B, ng ch ti cho bit c tho lun vn ny vi i s Nht l ng Yokahama. ng ch ti cho bit i s Yokahama ha s xin ch th ca chnh ph Nht v ha s ht mnh. Nh vy vn tm coi l c gii quyt. Trong khi i s Nht ang c ht mnh th chnh ph Vit Nam lc ny cho rng chng cn vic g cn lm thm na.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
47 of 404
Trong Gng Km Lch S
48 of 404
y l ln u tin c Kim v cc B Trng mi bt tay vo vic thit lp chnh ph. V khng c nhng khun mu kinh nghim noi theo h phi t t chc cc c quan qun s quc gia, t ci t gio dc v t thit lp gn nh ton b cc c quan cn thit cho mt chnh ph mi. H c nhn nh ln hi nhng kh khn chnh v c tm cch gii ta. H cho rng s hin din ca h trong chnh quyn l v bn phn. H sn sng t b mi s khi c l do chnh ng. Ti Hu khong 2 thng, quan st cc B Trng, nghe h k chuyn v i tham quan thnh ph cho ti khi ti hon ton quen thuc vi tt c nhng di tch lch s. V sau khi xem ht nhng cnh Hu th t dng ti li thy nh H Ni. May thay, ng ch ti li va c mt i biu i din cho chnh ph H Ni. (Ngi i din l Khm sai Phan K Toi, mt v quan gi m c ng thn v ng ch ti u bit.) Ti mng khng th t khi ng Toi ng li mi ti cng v H Ni. Ti s l ngi lin lc bn chnh thc gia v i biu mi ca H Ni v chnh ph. Ti bit r cng vic ca mt ngi a tin chng ly g lm nng nhc. Ti tng lm ngi a tin ring cho ng Trng T Anh v ng ch ti sut 2 thng m cha tng a tin g cho c hai bn. Tuy vy ti cn c l do v H Ni. L do ny hon ton tt p. Ngc hn vi Hu, H Ni vo cui thng 7 nm 1945 ang xn xao, v c tin tc, tin n ln nhng vn ng ngm. Mt iu ai cng r l ngy tn ca quc Nht gn k. Trong khi ng ch ti ngh rng cn c nhiu thi gi thit lp chnh quyn v xp t mi vic ng hong vi Nht th nhng ngi khc ang c cng c mt ch ng vng vng c th mu m sa son trc cho giai on sp ti. V n H Ni, ti lin lc ngay vi ng Trng T Anh. ng Anh bo rng lc lng i Vit thit lp cn c hon ton vng chc, nhng thay v n mt trong nhng ni cn c, ti nn li vi ng ti H Ni. ng cho rng ti H Ni ti c th lm cc cng tc chnh tr hu hiu hn. Cng gn ng Trng T Anh ti li cng khm phc ti tho vt ca ng. iu k b v ng Trng T Anh l chng mt ai bit chnh xc ng qu qun t u hoc qu kh ra sao, nhng ng c v l ngi c bn lnh. Pha sau nhng cung cch trm tnh v nghim ngh b ngoi, ng Trng T Anh l mt ngi va thng minh li va c lng tin v bin vo kh nng ca mnh trong vic xy dng tng lai cho t nc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
48 of 404
Trong Gng Km Lch S
49 of 404
Vo thng 7, ng Anh li gi ti v nh ng ch ti Hu. Nhim v ca ti l phi trnh by ng ch ti r l ng phi tin vo s hu thun ca i Vit nu c chuyn g trc trc. V vy ti li vt nguy him tr v H Ni bng ng l dc ven bin vo ban m. Nu so vi chuyn i ln trc, khi ti n Hu ln u th lc ny M di bom thng xuyn hn. Mi y B Trng Y T trong chnh ph t nn trn ng vo H Ni. Hu tnh hnh thay i rt nhiu. Ti c ni chuyn vi ng ch ti v nhng li dn d ca ng Trng T Anh, nhng hnh nh tm t ca ng hy cn nhng vn no khc. eo ti thy th c l ng khng mng g n chuyn tranh chp quyn lc trong tng lai. Ngc li, ng nghe v Vit Minh v ang t hi xem tht s h c phi l nhm ngi lnh o hu hiu nht cho quc gia vo nhng ngy kh khn sp ti hay khng? ng bo ti rng hnh nh ng Vit Minh c Hoa K ng h. u ng nh vy t, ng ni tip vui lng nhng quyn cho h. L tt nhin l ng ch ti nghe c nhng li tuyn truyn ca Vit Minh v nhng lin h gia h v Hoa K. ng H ang li dng s lin lc gia ng v mt i nhn vin ca Vn Phng Hot V Chin Lc (tin thn ca Cc Tnh Bo Trung ng Hoa K) nhy d xung khu vc ca Vit Minh vo thng trc y, thuyt phc c bn ln th rng ng c Hoa K hu thun. R rng l Hoa K c mt ting ni rng ln nh hng n tng lai Vit Nam. Khng phi ch ring ng ch ti m gn nh tt c cc lnh t khc cng u tin rng bt k nhn vt no c Hoa K hu thun cng s l ngi tt nht nn ng vo cng v hng dn quc gia sau thi lon lc. Tuy cc lnh t khc khng hn cng c t tng Khng gio nh ng ch ti nhng vn cho rng tt c u cng t quyn li quc gia ln trn tt c v du sao h cng l ngi Vit. Vo ngy mng 6 thng 8 nm 1945, ti vn Hu khi Hoa K di qu bom nguyn t u tin Hiroshima v ba ngy sau, mt tri khc Nagasaki. Tin tc tng thut cho bit hng trm ngn ngi cht ngay ti trn. Mt tun sau th c tin Nht u hng ng minh. Hu tnh hnh chng nhng cc k si sc, m cn ri ren m mt. V cha sa son k lng nm quyn, khi nh mnh x ng Nht, chnh quyn ca ng ch ti hon ton b ng, khng bit phi hnh ng ra sao. Ngc li, ng H Ch Minh vo lc c ch trng r rt trong vn tin ln nm ly chnh quyn. Ch trong vng vi ngy, c Kim phi ng u vi ci m, theo nh s lp lim kho lo ca Vit Minh th l mt s ri. Khi Nht hon ton u hng, H Ni tr nn n o v biu tnh v hi hp
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
49 of 404
Trong Gng Km Lch S
50 of 404
ca cc m ng do Vit Minh t chc. Mi ngi u v th t nhng vng ln cn, ko v hoan h c lp. Trong tnh cnh Nht chng ang ri ren, Php ang vng mt v cha c s hin din ca qun ng minh, H Ni thc s l mt khong trng chnh tr. Khm sai Phan K Toi, i biu cho chnh quyn Trn Trng Kim nhn m ng vi i mt h ri nghe theo li con trai l mt ngi vn theo Vit Minh t trc tuyn b t chc. Lc ny nhng tiu t ca i Vit v Vit Nam uc Dn ng vn cn thiu t chc, khng sc chng li nhng i tuyn truyn c v trang, nhng Hi ng Cch Mng v hng trm cn b chnh tr m Vit Minh a ra tranh th cm tnh ca dn chng. Ngy 17 thng 8, mt m ng t tp ti Nh Ht Ln H Ni c v chnh quyn Trn Trng Kim. Nhng nhng ngi t chc biu tnh hon ton bt lc khi cc i v trang ca Vit Minh ng ra chim ly din n. Nhng ton v trang tung c Vit Minh, h ho o chnh ph b nhn v ng thi ku gi mi ngi ng ln chng li cc lc lng htt. Vo ngy 18, Vit Minh mang thm ng vin vo thnh ph. Khi chng cn ai chng i Vit Minh pht ng chin dch tuyn truyn ti a ku gi dn chng. Cc ng vin Vit Minh c hng dn, li dng trit nhng cm tnh pht xut t nhit tm ca ton dn. Gia ting reo h khp cc no ng, nhng ngi c din vn tuyn b chnh ph Trn Trng Kim l nhng ngi ni gio. H ku gi lin tc rng chnh Vit Minh mi l i biu chn chnh ca quc gia ginh li c chnh quyn t tay qun PhtXt Nht, ch c chnh quyn Vit Minh mi c Hoa K ng h. Tnh hnh cng thng gn n n tung. Vo ngy 19, m ng t hp ti cng trng Ba nh, ri din hnh n ch c ng ca cc cng chc chnh ph gn ch Ph i Biu, ni lm vic ca i biu c gi t chc. Chiu , Nht ha khng can thip v nhng ngi lnh t v thnh c lnh gii tn. Lc ny li c tin rng ng Bo i nhn c in tn yu cu thoi v. Vo ngy 19, c Trn Trng Kim t chc th tng. Mi u, khi nghe tin cc bin c H Ni, c Kim c cm gic vui bun ln ln. C bun v tnh trng ca mnh sau cuc o chnh ca Vit Minh, nht l khi c vui lng giao li chnh quyn trong mt khun kh hp php, th t. Tuy vy, c khng mun lm iu g hi n s gip ca Hoa K i vi Vit Nam, v ng tin rng Vit Minh tht s c Hoa K ng h. C khng h bit t g v nhng hoch nh p t thc h cch mng ln lao ca Vit Minh. iu c khng bit cng l iu m hu ht nhng ngi Vit Nam din hnh di l c Vit Nam qua ng ph H Ni cng chng h hay bit. Tuy th sau khi c Kim quyt nh th tt c nhng cm gic vui bun ln ln
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
51 of 404
u hon ton bin mt. C ni vi ti rng: i ch hon ton vui mng nh xa, s c ngi khc phi gnh trch nhim. t l nh nhng cng. i ln ng. Vi ngy sau ng ch ti cng mt s B Trng khc cng v mt lng nh c nh V D xem xt tnh hnh. Ti cng i cng. Lc ny, quyn hn chnh ph b hy b hon ton. Ngoi i Vit v Vit Nam uc Dn ng, chng cn th lc no khc c th ng u vi ng Vit Minh ca ng H Ch Minh. Ngy 21 thng 8, ti H Ni, tng lot hi tho do Vit Minh cm u a ra nhng gii php i hi ng Bo i phi thoi v. Li i hi quan trng nht n t Tng Hi Sinh Vin lc ny ang chu nhiu nh hng ca nhng phn t thn Vit Minh. Mt phn l v mun t li ch ca ton th quc dn ln trn ht, v mt phn khc cng l v chng cn cch no khc hn, Bo i nh in tr li rng ng ang sa son t chc. Vo ngy 26 thng 8, khi mt phi on Vit Minh n Hu th Bo i chnh thc t chc ni in vua ngay gia c . ng tuyn b rng: lm dn mt nc t do cn hn lm vua mt nc n l. Ba ngy sau chnh ph lm thi ca Vit Nam Dn Ch Cng Ho ra i. nh phn chnh ph lm thi bao gm nhiu cn b nng ct ca Vit Minh, nhiu B Trng c qu kh Cng Sn cha l r v mt s cc ng vin ca nhng ng khc. Hin nhin lc ny cc lnh t Vit Minh ang c li dng cm xc ca ton dn trong ngy thng nht, nhng nhng hot ng ca h V D vn khin ti cm thy kh chu v cng. Tt c lng xm lc by gi u c y Ban Nhn Dn dn dt. y Ban Nhn Dn c thc hi hp lin min v nh trng ku gi mi ngi gip chnh quyn mi. Ti cm thy kh chu v ging ku gi c v bt buc v nhng cuc biu tnh thng c tnh cch li dng tnh cm ca ngi trong lng. Vo ngy 2 thng 9, ng H c bn Tuyn Ngn c Lp ti H Ni. Tuy c n xem dn lng t hp, ca ht, ti chng h c cm tnh nng nn i vi chnh ph lm thi cng nhng y Ban Nhn Dn do chnh ph lm thi ra. Lc ny ti bng cm thy rng dng nh c hi ngn nm thc s vut mt v cng ngay trong lc ny ti m h cm thy c im g en ti ang ging mc trn khng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
51 of 404
Trong Gng Km Lch S
52 of 404
Chng 6 Anh, Tu, v Php
Vi ngy sau ng ch ti cho php ti v H Ni. Lc ti n ni th tnh hnh

chnh tr bin thnh rc ri, phc tp. Mc du th chin th II chm dt, lc ny vn cn mt lc lng qun i Nht rt hng hu ng Vit Nam. un i ng minh ch nh Anh uc ng ra tc v kh Nht v gi gn an ninh cng cng Min Nam Vit Nam. Min Bc nhng cng vic gii gii tng t c giao cho Trung Hoa. i vi ti v cc ng vin khc trong ng i Vit th y chnh l lc cng c, t chc, d on v sa son cho mt tng lai m ai cng phi thy l y sng gi. Cc ng phi quc gia thy rng h phi ra mt chin lc chung, i ph vi chin lc ca Vit Minh. Lc ny Vit Minh bit vn ng kho lo nm chnh quyn. Nhng ngay trc khi cc bui tho lun bt u th c tin n l qun Anh cho php mt o qun Php b vo Si Gn. Khong gia thng 9 c nhng trn ng xy ra gia Php v Vit Nam. Php ng vi c Vit Minh ln cc ng phi uc Gia. Trong khi th qun Trung Hoa sp ko sang H Ni. Tnh hnh phc tp ca th gii sau th chin th hai khin cc ng phi quc gia vo th tn thi lng nan. Lc ny qun i ng minh bao gm Hoa K, Anh uc v Php nh bi qun i Pht Xt ca c, v Nht. H ang c nhng quc gia khc chng hn nh Trung Hoa sang Vit Nam gii gii qun i Nht. V Php l ng minh ca Anh v Hoa K trong th chin th II nn cc phn t quc gia Vit Nam s rng Hoa K v Anh s ng h hoc nhm mt lm l cho chnh quyn thc dn ca Php c t do hot ng Vit Nam. Tuy th, khi c tin rng qun i Tu s sang Vit Nam gii gii qun i Nht th cc phn t quc gia li lo rng Tu s li dng c hi ny em qun sang chim ng Vit Nam. l cn cha ni n vn cc ng phi quc gia cn phi phng Vit Minh. Ch mi sau hai tun nm chnh quyn, Vit Minh phi ng vin ku gi tt c cng gip . Trong hon cnh lnh o cha hon ton vng chi v ng thi bt buc phi ng u vi Nht, Tu, Php v Anh uc, ng H Ch Minh n lc ku gi tt c cc ng minh v c gi lng dn mt mc cc cao. Nhng cuc hi hp chng i lm ng ph H Ni si sc. nh rng biu tnh chng Php l mt cch pht tit nhng cm hn su xa, nhng ng H c khch ng dn chng di mi hnh thc. Nhng vn ng ca ng H bt chp c mc tiu, ch ct sao to c c hi vn ng dn chng cng on kt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
52 of 404
Trong Gng Km Lch S
53 of 404
cho mt l tng chung. c c mt cuc biu tnh chng li lnh t c ti Francisco Franco ca Ty Ban Nha, mc du trong c trm ngn ngi Vit cha chc c ly mt ngi nghe n tn nhn vt ny bao gi. Trong khi tt c Php, Trung Hoa, Nht v Anh uc u b Vit Nam nghi ng th ch c mt quc gia c hoan nghnh l Hoa K. Cm tnh nng nhit ca dn chng Vit Nam i vi ngi Hoa K lc ny pht xut l do mt tia hy vng mong manh rng: May ra ngi M c th vn hi c tnh th. K t khong mt nm v trc, mi cm tnh u tin ca Vit Nam i vi Hoa K bt u t lc c tin n rng tng thng Roosevelt ng h vic t Vit Nam di s qun tr ca mt y ban ca Lin Hip uc tin dn ti c lp. uan nim ca Tng ng Roosevelt truyn i tht mau l qua cc tng lp tr thc, chnh khch v li mt n tng su xa. Trong khi Php v Tu ang tranh dnh nh hng Vit Nam, ch c Hoa K l mt th lc c th can thip. Sau Nh Chin, Hoa K xut hin nh mt cng quc giu mnh, c th gii xem l mt nc yu chung t do v khng ng h ch thc dn. Chng ti khng hiu ti sao Hoa K li cho Php v Tu vo Vit Nam. Nhng chnh Hoa K li cng c i biu ring ca h Vit Nam. V vy s hin din ca h mang li nim hy vng ln lao l Hoa K c ch n vn Vit Nam. V mt khi h n vn th h c th b li ko vo cuc. Tuy y qu l mt ngun hy vng v cn c nhng tin n lc ny vn c v thc t thu ht nhng k ang c bm vo hy vng. u tnh chnh ti cng khng hiu r liu ng H v nhng ng ch ca ng c tht s cho rng h c th cng tc vi M hay khng, nhng chc chn l lc ng H rt mun cng tc vi M thay v vi Tu hoc Php. V chng, nu Vit Minh khng th cng tc vi Hoa K th t ra ng H cng c th dng s hin din ca M gy uy tn trong nc. L tt nhin l c quan tuyn truyn ca Vit Minh li dng ti a tt c nhng thin cm phi on M dnh cho h. Hai v s quan M c nhiu ngi bit n l iu T Archimedes Patti v Tng Phillip Gallagher lc ny chng nhng c ton th dn chng H Ni ngng m m cn c chnh quyn ng H tng bc khng tic li. Oi m thay, trong mt thnh ph y dy nhng bch chng v khu hiu chng quc, hnh nh chic xe dp ca iu T Patti cm ngn c M thng xuyn c nhng m ngi ngng m hoan h. Dn chng H Ni ch mun gp v chim ngng hai v i biu Hoa K. Nhng cn b tuyn truyn cho Vit Minh lc tuyn truyn rng ng H v V Nguyn Gip ang iu nh vi ngi M, ct c chnh ph M chnh thc cng nhn. Hi Hu Ngh VitM c thit lp v nhiu bui tip tn ca Hi Hu Ngh bin thnh nhng dp tung h hai ng Patti v Gallagher. Ti vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
54 of 404
cn nh nhng l c , trng v xanh dng lm mn cho snh ng ca Hi Hu Ngh. Hy vng ta ra qua cc bui hp ch nh s hin din ca hai v s quan Hoa K. Trong b ng phc c hai trng tht p trai v lch s. Mi ngi, trong s c c ti u n nc n bt tay. Trong nhng bui hp lun lun c nhng cuc m thoi vy quanh vn thit lp mt y Ban un Tr cho Vit Nam. Mc du c iu T Patti ln tng Gallagher u chng ni g thit thc, chuyn vn khng thnh vn . Ch cn s hin din ca h cng mi ngi ln tinh thn. Trong nhng ngy ny, Vit Nam tht chng khc no mt c gi qu ma b nhng ngi ch gian c, bt cn lin tc h hip. Php, Nht v Tu u ngc i c ta. Ri trong lc ang au kh tuyt vng, bng mt hong t ho hoa v p trai hin ra. i vi Vit Nam th Hoa K qu l mt ting st i tnh. Chng may, tnh yu ny li khng bao gi c n p. Mc d thiu t Patti rt ngng m cc lnh t Vit Minh, v mc du nhng lnh t ny c khoa trng s ch tm ca Hoa K, r rng s mc ni vi Hoa K vn hon ton chng i n u. V l do ny hay l do khc, Hoa nh n khoanh tay nht nh khng lm bt c iu g c th thay i cc bin c ang ngy cng bin ha v phc tp ti Vit Nam. ng H Ch Minh v V Nguyn Gip ch phi bn tm ng u vi Tu v Php, trong khi cc ng phi cn li phi lo u v nhng toan tnh ca c Php, ln Tu v Vit Minh. Vo cui thng 9, qun i Trung Hoa ko vo H Ni. Trng h tht l th thm bnh hon, rch ri v i km v thiu n. Nu qun Nht trng gn gng, sch s bao nhiu th qun i Tu trng cng ging mt i qun n cp by nhiu. Lc no nhng binh s Tu cng sn sng v vp k t c nhng th vt vnh nht tr i. Chng bao lu sau, ng nh mi ngi tin liu, qun i Tu a vo Vit Nam nh th mt by chu chu i v n cp bt k th g h. un Tu n t, lm gia tng nn i honh hnh min Bc k t nm trc. Nn Nht tch thu la go cng thm vi nhng v mt ma lin tip khin nn i honh hnh d di nhng vng ng bng Bc Vit. Vo ma thu nm 1945, nn i tr thnh trm trng. H Ni, nng dn t nhng vng mt ma lang thang khp cc no ng ph. Xc ngi cht i nm y dy hai bn va h v cc ng t. Ti ng Dng Hc X, chng ti chia thnh tng ton ra thnh ph mi sng ph gip dn dp nhng xc cht cn st li t ngy hm trc. Tuy honh hnh khp mi ni khc lit l th m nn i vn chng h lm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
54 of 404
Trong Gng Km Lch S
55 of 404
gim bt cc hot ng chnh tr cht no. Mi ngy Vit Minh vn dc trng ku gi hi hp v chuyn ny hay chuyn khc. Khi ngn kh hon ton kit qu, Vit Minh t chc chin dch Tun L Vng, thc dc mi ngi ng gp nhn, trang sc v vng cho nh nc. Ch mt thi gian ngn ngay sau khi Tun L Vng pht ng, ng H Ch Minh xoa du tng L Hn ca Tu bng cch biu v tng nghin thuc phin ny mt b ng iu vng. S tin cn li Vit Minh dng mua sng ng. Song song vi vic xoa du qun i Trung Hoa, ng H tip tc n lc h ho dn chng gip Vit Minh. i vi ng H v V Nguyn Gip th sinh vin ng vo thnh phn u tin. C hai u dnh thi gi thm ving ng Dng Hc X vn ng ly lng sinh vin. Mt bui ti, khong u thng 101945, ti gp ng V Nguyn Gip khi ng vo khun vin ni chuyn v cch mng v cc bin c thng tm. V bit chuyn Vit Minh lt lng i vi chnh quyn Trn Trng Kim v cn nh nhng y Ban Nhn Dn thn V D, ti khng h tm lng nghe. Mc du vy, ti rt hn hoan khi gp li ng Gip. Sau khi ng Gip ni chuyn, ti c n cho hi. Chng ti cha h gp nhau nm nm qua k t ngy ng Gip b lp vo bng. Sau khng bao lu, chnh ng H li ch thn n thm ng Dng Hc X. y l ln u m cng l ln cui ti gp ng H. Cng nh ng Gip, ng H n ng Dng Hc X v cc sinh vin khng hon ton ng h vic Vit Minh cp chnh quyn. Trong s ngi hoan nghnh ng H d nhin cng c vi lnh t sinh vin vn l ng vin Vit Minh. Tuy vy cng c rt nhiu sinh vin khc khng tn thnh hn nhng ch trng cng hnh ng ca ng H. Khi ng H n thm ng Dng Hc X th hnh trnh thm ving ca ng c gh ngang nhiu ta nh, k c ta nh ni tr. Mt hc sinh cng mt dy hnh lang vi ti, ti cn nh tn l Hoan, l ngi khng c cm tnh vi ng phi ng H, c tm lm nhc ng H. Ti c nh mi cu chuyn kh qun. Khi ng H va bc vo cn ni tr ca chng ti th Hoan vo phng tm. V khi v ch tch ca nn dn ch mi bc vo hnh lang th ca phng tm bng sch m. Hoan ng ngay ch ca, ngi hon ton trn trung v t nhp. Gi v va xu h, va ngc nhin Hoan lm nh bi ri, xoay qua xoay li, c gng va p im mt cch th kch va xin li. Nhng Hoan hon ton tht bi. ng H nhn thng vo Hoan ci tm tm: c ch lc no cng a ct c! Ti cng ng , ch cch ng H vi bc, quan st tht k lng. Trc mt ti, ng H, v ch tch ca mt nc khng h c v gi di cht no. Sau , ng n tn tng phng, t gii thiu, bt tay mi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
56 of 404
ngi bng c ch thn mt quen thuc. Gp ai ng cng c vi cu chuyn hi thm. Chng c chuyn no c bit hoc ng nh c. Nhng ti c cm tng l ng l mt ngi ng kch c ti. u thc ng l mt chnh tr gia v c bit hm y ng ng kch rt gii. Vo khong thng 11, chng bao lu sau khi qun Tu ko n, ti t gi bn b H Ni v ngc ln mn Bc v pha Lo Kay gia nhp tri hun luyn qun s ca i Vit. Vic m ti phi hon li trc y khi ti vo Hu. Lc ny, khi nhn thy cng b Vit Minh e da, cc ng phi quc gia bt u bit u lng cng c lc lng. i Vit v Vit Nam uc Dn ng cng lin kt qun s v thit lp trng hun luyn qun s chung ti Chapa Lo Kay. L lng thay, nhng hun luyn vin qun s li l ngi Nht. B qun i Trung Hoa tc v kh, c vi qun nhn Nht n lm vic cho cc ng phi quc gia. Khi i h mang theo c v kh. Tt c nhng v kh dng Lo Kay u l ca Nht. y l mt trong nhng lc m ti phi gt pht mi s tht s khp mnh vo qun k ca Nht. Nhng s quan Nht trng coi vic t chc tri u mc ng phc Nht, nhng khng hiu v l do g ly tn hon ton Vit Nam. (Khng c s quan Nht no ni c ting Vit. Mi mnh lnh u c truyn qua thng dch vin.) V i T ch huy ngi Nht c b danh l Hng. ng ta ng li cho 300 sinh vin qun s nh sau: hng ti n y gip ngi it cc anh tr nh nhng ngi lnh o nc it. uy rng chng ti mt tt c, chng ti s hun luyn cc anh. au khi tt nghip kha hun luyn cc anh s tr nh nhng s o it am. Cuc hun luyn v s o bt u vo ngy hm sau. K t sng , chng ti b gi dy bng ting ci x tai xuyn qua khng kh ni rng lnh lo. Trn thao trng chng ti ng nghim, chm ch nhn l c hai mu trng, xanh ca VNQD c ko ln cao. Sau , quay v hng mt tri ang ln, chng ti ci u thm n li nhng iu tm nim i vi quc gia. Mc nim xong, chng ti ro rit tp luyn th dc trong na gi, bt u mt ngy di din hnh, tp luyn x dng v kh ri cui cng hc tp chin thut v chin lc. Chng trnh tp luyn ko di su thng. Khi chng trnh tp luyn hon thnh i Vit v VNQD s c mt nhm cn b thit lp v du dt qun i chung cho c hai ng. Tuy vy, chng c bao nhiu ngi trong chng ti hc ht c chng trnh hun luyn. Bin c khng cho php nhng ngi quc gia c thi gian rnh ri o luyn nhng ngi lnh o cn thit.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
56 of 404
Trong Gng Km Lch S
57 of 404
Ring ti phi v li H Ni vo thng hai nm y, ngay sau Tt Nguyn n. ng Trng T Anh gi ti v giao ph mt nhim v c bit trc khi v H Ni. Ti on c rng th no vic cng s lin quan n ch ti. u nhin nhng tin on ca ti hon ton ng hn. Khong ba, bn tun sau khi t chc, ch ti tr v cn nh trc kia ti H Ni. Mc du k t khi t chc, ch ti cha h tham gia chnh tr mt cch l liu, nhng v l cu Tng nn ng tr thnh hp lc ca phong tro chng cng. V pha Vit Minh th v ang cn c s hp tc ca cc phn t quc gia trong giai on nn h nhm mt lm ng v cha c hnh ng g i ph vi ng ch ti. ng ch ti lc ny thay i nhiu v v phng din chnh tr c l bt u hiu cng sn r hn lc trc. Khong thng 7, c lc ng ngh rng Vit Minh c th gip c nhiu vo vic ly li c lp cho t nc. ng tm, ng t chc sau cuc ni dy chp nhong ca Vit Minh. Ri n thng chn th gn nh vo mt tnh trng khng cn o vng g v Vit Minh na. ng dn dn n nhng li thuyt phc ca ng Trng T Anh, nht l v vn phi gy mt lc lng i ph vi Vit Minh Cng Sn. ng lng nghe k lng d tnh i lp Vit Minh ca ng Trng T Anh. Nht l khi ng Anh cp n vn phi mn thm th lc hu thun t bn ngoi. Chin lc ca ng Trng T Anh lc c th gm trong hai im c bn. Mt mt trong nc, ng v cc ng minh bn trong VNQD s n lc thit lp mt h thng qun s vng mnh (Nh tri hun luyn qun s Lo Kay). Cn ngoi nc th ng c gng tm thm s ng h t pha bn ngoi. Vic ny ng ch ti c th gip sc. V tng ng u chnh ph, ng ch ti c nhiu nhn vt quc t bit n. ng li cn c ting l ngi lim khit. Nhng li im va k s khin ng ch ti tr thnh mt nhn vt c th ng ra ku gi ng minh nc ngoi ng h. V hiu r c nhng mnh kho cch mng ca ng H, ng ch ti cm thy lnh t i Vit c th l mt ng minh ng tin cy. V cng v vy, ng Trng T Anh gi ti v nh ti tm ng a ng ch ti sang Hng Kng. Trong khi th ng Bo i cng tri qua mt giai on trng thnh chnh tr tng ng. Chnh ng Bo i cng t chc v p lc ca Vit Minh, t b ngi vua tr thnh mt thng dn. Cu tuyn b: l dn mt nc t do cn hn lm vua mt nc n l. l mt hnh ng cao thng v ng nh. Lin ngay sau khi ng Bo i t chc ng H chng t kinh nghim lo luyn chnh tr bng cch ch thn mi ng Bo i v H Ni lm c vn ti cao cho chnh quyn Vit Minh. Khi mi c vn Vnh y v cng hp tc, ng H li dng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
58 of 404
c trit tt c nhng g m ng c th li dng. Khi mi ng Bo i chng nhng mang li cho ng H hnh nh tt p ca mt lnh t khng mang tm him khch m cn khin cho dn chng tin tng rng chnh quyn ca ng c Cu Hong ng h. Nhng c l quan trng hn c l mt khi ng Bo i chp thun v cng th vic gim st v qun c Cu Hong tr nn d dng nh tr bn tay. Mt khi v H Ni chc chn Cu Hong khng cn c hi y thc quyn hnh cho bt k ng phi no khc. Khi v H Ni ng Bo i c cc lnh t Vit Minh tip i thp phn knh trng. Tuy th s knh trng vn chng th lm cho ng Bo i qun c rng ng b Vit Minh li dng. Khong u nm 1946, ng Bo i dn dn tm cch ct t mi lin lc vi Vit Minh v ang c tm mt li thot thn. Ngay trong lc ny ng H cng c v chp thun s ra i ca Cu Hong. C l mt phn l do Cu Hong ng ht vai tr chnh l Hp c Ha chnh ph Vit Minh. Chng hiu ng H suy ngh th no m li cho ng Bo i c c hi dn u mt phi on i biu n Trung Hoa. C th ng H ngh rng ng Bo i s li Trng Khnh, (lc by gi l th Trung Hoa.) Mt khi ng Bo i li th ng H chng cn phi lo toan g na. Khi c li n v vic ng Bo i sp sang Trung Hoa th ng Trng T Anh quyt nh n lc thi c chn mi a ng ch ti sang Trung Hoa. y l nhim v ti c ng Anh giao ph khi ng cho lnh vi ti t trn Chapa tr v. Mc du ng ch ti cha b Vit Minh e da, cuc chin tranh ngm ngm gia Vit Minh v cc ng phi quc gia tr thnh nhng cuc tn st. Vo khong cui nm, Vit Minh t chc m st nhiu ngi mang khuynh hng chnh tr i lp. Trong s nhng ngi i lp b Vit Minh m st lc ny c lnh t Hunh Ph S ca Ha Ho Min Nam; lnh t T Cng Sn T u u, ng Ng nh Khi, anh ca tng thng Ng nh Dim v hc gi Phm Qunh, ng ca Triu nh c. Trong s nhng bn thn ca ti nhiu ngi cng ln lt mt tch. un Trng ng v ng V Chu trng thuc b Vit Minh bt ri sau bit v m tn. Nhiu ngi bn ca ti trng i hc, trong c hai anh em l ng Vn Bt v ng Vn Nghin v nhiu ngi khc b bn gc Yn Bi. Ngi bn gii thiu ti vi ng Trng T Anh l Phc cng b h st ti H Ni. Hng lot ng vin i Vit ln lt b tn st. Mt i khi cn tm c thi th. Phn nhiu hon ton mt tch. Trong khi khng b b mt lan rng th ng H vn lin tip thng tho mm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
58 of 404
Trong Gng Km Lch S
59 of 404
do vi Php v Tu. nhiu thng qua ton b Min Nam m chm trong chin tranh du kch. un i Anh vi qun s nh nhen chim ng trong nc cho Php mang qun i vo Vit Nam. Lc ny c rt nhiu thnh ph v cc tnh ln nm trong tay Php, trong khi cc lc lng chng c Vit Nam b y lui v cc min ng bng v cc cn c him tr. phn na min Bc Vit Nam, 200,000 qun Trung Hoa ang chim ng ngn chn mu toan tr li ca Php. Nhng vo khong cui thng hai, c tin rng i biu ca Php v Tu ang m phn vic cho php Php tr li min Bc i li vic Php s hy b cc iu khon nhng b Tu trc chin tranh. ng H hiu rng tnh th s bt buc ng phi trc tip ng u vi Php. un i chim ng Trung Hoa gp phn tip tr ng H, cho Vit Minh gn 6 thng cng c lc lng. S hin din ca qun i Trung Hoa buc Php khng th vo Min Bc y l mt vic m ti Min Nam ngi Anh tht bi hon ton. Nhng thc s th s lin h gia ng H v ngi Tu chng khc no con dao hai li. Ni chung th v Vit Nam tng b Tu h sut 1000 nm nn nhng mu ti hu ca Tu khng th che mt c bt c ngi Vit Nam no. V ni ring th v nhng qun i Tu sang gii gii Nht l qun i ca Tng Gii ch nn h cp dng vin tr v khch l nhng i th ca ng H nh VNQD v i Vit. Kt qu l vo thng 2 nm 1946, ng H m cuc m phn vi i biu Jean Sainteny ca Php. V pha nhng ngi quc gia, mc du khng my ai hiu tng tn nhng chi tit ca vn nhng tt c u bit m phn hin ang tin hnh. Tt c u cm phn ng H v vic m phn v ng cm thy cc k phn khch khi bit Php s li mt ln na quay li Vit Nam. Tuy cc ng phi quc gia khng th trch mc vic Tu rt qun, vic rt qun ca Tu vo gia lc cc ng quc gia hy cn ang cng c lc lng lm tt c rng ng. Nguyn khi qun i Tu ng H Ni gii gii Nht th c Vit Minh ln Php u phi e d s hin din ca h. Lc ny, khi qun i Tu rt i th hng ro chng v hnh bng bi rt i v cc ng quc gia bng nhin thy h phi trc din vi cc lc lng ca Vit Minh v Php. Khong thng 6, ng H v Sainteny cng k mt tha c. Trong bn ha c k kt, Php cng nhn Vit Nam l mt nc t do c lp nm trong khi lin hip hp i li, Vit Nam ng cho ngi Php chim ng c s hin din qun s ti mt vi ni trong vng 5 nm. Mi ngi u bit lp lun ca ng H v Vit Minh v vic k kt tha c l ngi ct y 5 nm cn hn n ct u 1000 nm. Tuy vy, trong mi tng lp, vic Vit Minh cho php Php tr li vn gy ra n tng su xa. Hai tun sau khi k kt, lc ti ang ban cng nh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
60 of 404
thng Ph Don ti H Ni vi mt nhm bn l bc s, trong s c mt vi ngi l ng vin i Vit, th ngay pha di 15 ngn qun Php ang din hnh di s thng lnh ca tng Jacques Philippe Leclerc. Nhn h, bn ti cm thy cay ng dng tro. Quang cnh chng khc no Vit Nam ang tr li thi k n l. Hai bn ng cc Php kiu ng ti H Ni ng tung h. Trn ban cng chng ti c gng gt nhng git l cm phn v ti nhc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
60 of 404
Trong Gng Km Lch S
61 of 404
Chng 7 Khng B
Khi qun Php vo Vit Nam th qun i chim ng ca Tu ang rt lui.

Tt c nhng quang cnh n o, hn n cho ti mt c hi thun tin a ng ch ti ln ng vn ng nc ngoi theo k hoch ca ng Trng T Anh. u tin ti lin lc vi ngi ca VNQD v nh dng ng dy mc ni sang Tu ca h. ua h ti sp xp ng ch ti c th i bng ng hng khng. Khi mi s xong, ti cng ng ch ti v nh ch tin. Nhng mt tun, ri 10 ngy ni tip tri qua m vn khng thy ng tnh g. Sau , chng ti quyt nh khng th i lu hn c na v c th s b cng an Vit Minh pht gic. V vy, ti quyt nh th lin lc trc tip vi ngi Tu. Trong khi Tu ng qun c nhiu thiu ph Vit Nam nh hn vi cc s quan Tu. Ti c quen mt thiu ph lp gia nh vi mt v tng Tu v b ta ha s c dng nh hng ring xin giy thng hnh cho ng ch ti. Mi vic u tin hnh nh d liu. Vo mt hm hn trc, mt chic xe Citroen ngng ngay trc cng nh ng ch ti. Pha trong l ti x, vin tng Tu v mt v bc s nguyn l ngi ca ng i Vit c phi i cng vi ng ch ti. Chng ti nht hai ci va li vo sau xe ri ngi cht trong xe bt u mt chuyn hnh trnh di n bin gii Tu. Pha ngoi H Ni, lnh Tu t hp thnh hng cht c ng ph ang lch thch mang trn lng no l g, ni v nhng vt dng lnh knh khc. Nhng ton qun Tu rt lui v Trung Hoa em theo gn nh tt c mi th h v vt c t H Ni. Gia m ng n o, v trt t chng ai n chic xe Citroen en ca chng ti. Vo lc chng vng chng ti n Lng Sn. Ti , ti t gi ng ch ti v ha s c tm ch sp t gia nh c th cng ng xum hp ti Hng Kng, ni ng d nh ng ra vn ng. Sau ti tr li H Ni bng xe but, tm cch c a m ti v gia nh ca con gi m ti ra khi nc. Giao thng lc ny ngy cng kh khn. Mc d Vit Minh ang giai on m phn ha bnh vi Php, h vn n lc tn st cc phe phi quc gia. Khong thng t v thng nm, mc khng b nhy vt. Nhng cn c quc gia vng mnh dc sng Hng u chun b phng th chng li cc cuc cn qut ca Vit Minh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
61 of 404
Trong Gng Km Lch S
62 of 404
Trong tnh trng cuc chin gia Vit Minh v uc Gia sp sa bng n, chuyn a gia nh ng ch ti ra nc ngoi tr thnh thp phn cp bch. a hip ha bnh ngn ngi vi Php ng H c mt pht giy thnh thi tiu dit trit nhng ng phi i lp, lm ch tnh hnh trong nc. Vo thng 4, cuc m phn gia Php v Vit Minh bt u i vo ng tht bi. Mt vin chc cao cp ca Php l y s c George ierry d' Argenlieu c v c mun gi Min Nam Vit Nam lm thuc a. ng ta t chi vic nh ngha c th hin trng Vit Nam nh mt quc gia t do. Sau cuc m phn Lt, ng H hiu r l Php chng h c chp hnh nghim chnh nhng iu khon m ng v Sainteny cng tha thun trong cuc thng tho. Tuy vy, vo thng 5 ng vn ln ng i Php bt u mt cuc m phn ko di lin tip nm thng. ng H hy vng rng khi ch thn n Php ng s ku gi c nhng ngi Php ri Vit Nam gp phn ng h. Mt khc, ng c gng ko di thi gi. Hu ht cc thnh phn lnh o u cng i vi ng H ngoi tr ng V Nguyn Gip. Khi ng H Php th chnh ng Gip l ngi ng u vi nhng vn lin quan ti cc lc lng i lp. Phng php ca ng V Nguyn Gip tht l tn bo. ng cho lnh cc lc lng Vit Minh tp kch thng vo cn c ca cc ng quc gia cc vng sng Hng. Cng lc nhng cng an Vit Minh khc tht cht mng li phng v H Ni v Hi Phng. Nhng phn t quc gia b buc phi lui vo vng b mt hoc phi c tm cch trn trnh thot khi mng li Vit Minh. Nhiu ng vin quc gia b bt v cm t, nhiu ngi khc mt tch. Cn kinh hong bao trm cc ng phi khi chin dch khng b ca ng Gip mang mt tm vc khng l so vi cc chin dch tiu tr l t gia cc ng phi trc y. Trong khi ng H v cc B Trng trong chnh quyn thc dn Php thong th du nhau trong iu Minuet Fontainebleau trn sn m phn theo mt nhp iu nh ngy cng b tc th ti Vit Nam hng ngn phn t quc gia m thm ng gc. S phn ca ti may mn hn nhng ngi b h st. Trn bn Hi Phng, ti b mt lin lc c vi mt ngi thuyn trng ca mt chuyn tu ch hng y in. Ti dng c ting Anh ln ting Php thuyt phc ng ta. Cui cng, ng ta cho ti mang c gia nh b c n Hng Kng khng h hi han, khng h khai bo, khng c giy thng hnh H c tin l i. Tin bc c dng i li mt ch trng trn bong v chng ti c quyn dng mt tm mi bt che ma trnh nng. Chuyn tu hng lt ra khi Hi Phng gia lc trng trn ang gia . Cha
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
62 of 404
Trong Gng Km Lch S
63 of 404
bao gi i tu, ti c cm gic y l ln u tin mnh mi lm mt chuyn du ngon thn k v m mng. Tuy vy, va qua khi trm gc bn, ti say sng ngt ng. Trn bin Nam Hi, nh sng quang ng ca vng trng bng dng tan bin ri mt cn bo theo st chng ti trn c cuc hnh trnh. V phi trnh nhng qu mn gi ngm cn st li sau Nh Chin, chuyn tu hng buc phi i v hng Phi Lut Tn thay v n thng Hng Kng. Chuyn i ng nh ch ba ngy bng ko di thnh mt hnh trnh gian kh di sut 7 ngy trn bin. Cui cng khi tu cp bn, ti vui mng chng khc no bt c vng. Khi thu phng ng cho gia nh ngi m, con gi v ngi con r ng ch ti mt khch sn ti Hng Kng, ti bt u t mnh i tm ng ch ti v ng Bo i. V khng gi lin lc m li cng chng tnh ton g trc nn phi rt lu sau ti mi bit r c rng h khng phi Hng Kng m tht s ang Trng Khnh, kinh ca Tng Gii ch. Lc ny, vic thiu lin lc ch l chuyn thng thng. Hng Kng tr thnh mt trung tm t tp ca nhng phn t quc gia, nhng ngi thot ra t Min Bc, ni Vit Minh ang lm ch tnh hnh. Tuy rng nhng phn t quc gia c mun lp mt trung tm hot ng ngoi quc, h vn cha h c c t chc no hon ton hiu lc. y l mt im khi u tht bt li. V phn m ti th tht vng ch. Khi mt tun l qua m khng c tin tc g v ng ch ti, chng ti ch cn mt t tin v cng khng quen bit ai c th xin gip . Ti ni vi m ti rng ch hay nht l m hy gi ht ch tin cn li trong khi chu quay v i tm cch kim m tin. hc chng cn bao lu na ch s tr li. hu tin mi chuyn ri s u vo y. Chuyn v cng ch hn chuyn i cht nh. Khi cn lnh nh gia bin, ti t th s chng bao gi t chn ln tu bin ln th hai na. Khi tu p bn Hi Phng, ti ln qua cc trm gc tun tiu ri ln v H Ni gp ng Trng T Anh. Ti tng trnh vic thiu t chc Hng Kng v nhn mnh vic cn phi thit lp mt ng dy tip t thng xuyn. Nhng vic khn cp hin thi l phi c tin bc chu cp cho m v ch ti. ng Trng T Anh gii quyt vn ny bng cch gii thiu ti vi ng dy hot ng lm bc gi ca i Vit. Nh vo ng giy ny, i Vit cung cp c mt phn ti chnh cho cc hot ng ca ng. Nhng ng tin lm gi tuy cha hon ton ging ht nhng cng c th bn r li cho nhng ngi c c th trng trong chn ch en. Mt t giy bc gi 100 ng c th nh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
63 of 404
Trong Gng Km Lch S
64 of 404
i ly c khong 60 ng tin tht. Tm thi th tin tr cp cho m v ch ti s c trch ra t s tin ny. Ti s phi t mnh n ly bc gi, t mnh em i bn li v tm cch mang tin sang Hng Kng. Chng my chc ti tr nn lanh li v cch i chc trong ngh. Ti v mt ng vin khc cng ti mt a im c ng Anh cho sn. Nhng khi nhn thy xp bc gi ti kinh hi rng ri. Xp bc hon ton mi toanh, trng tht le lot. n mt a b cng phi nhn ra l xp bc gi va mi in xong. Khng c cch no ti c th bn c d l bn cho nhng ngi ch en d di nht. Tra , ti v ngi bn i cng b ra rt nhiu thi gi c lm cho xp giy bc trng ging tht hn. Chng ti l lun rng vn chnh l v trng n mi qu v ri kt lun phi lm th no cho n c bt i. Cui cng chng ti ngh ra c cch tri nhng tm giy bc ra sn ri dng go ch ln nh ch giy nhm, bin nhng tm giy bc thnh c k, ging tht hn. Vic lm bc gi ca chng ti k ra cng khng n ni t. Khi giy bc c ch xong, nhng t hai chc trng gn nh tht. Tuy vy, nhng t 100, d rng qua nhng con mt khng lnh ngh nh chng ti vn chng trng ging tht t no. Cui cng, chng ti bn s tin 20 ng v thu li c 80 phn trm tng s gi, trong khi t cho l may mn i c ch giy bc 100 ng ly li c 50 phn trm tng s. Ti thnh cng hn trong vn thit lp ng dy tip t n Hng Kng qua mt hng du lch i Lan c cc chi nhnh khp mi min. Chng bao lu sau, khi xp t xong vic chuyn tin, ti li c lnh ca ng Trng T Anh t chc mt cuc a ngi khc sang Hng Kng. Ln ny chuyn i c t chc cho T Lnh Tam un nh o, ngi cm u on qun xu s ca i Vit v VNQD dc theo sng Hng. V khng sc chng tr vi ng V Nguyn Gip, khi lc lng tan r, ng o c di v mt ch n np an ton c th cng c lc lng. Ln ny rnh rt v chuyn a ngi, ti thu xp tht chu o cho chuyn i ca ng o bt u t Hi Phng. Nhng chuyn ny v nm mi v say sng trn bin, ti khng i cng ng o na. H 1946 l mt trong nhng ma h khn kh ca cc ng phi quc gia. Tuy ti Ba L, cc cuc m phn ca ng H hon ton b tc, nhng Vit Nam ngi thay th ng H l ng V Nguyn Gip thnh cng rc r trong vic tiu dit cc lc lng i khng. Trn chin trng cc lc lng quc gia b ng Gip p tan hoc b ng n p phi rt lui vo nhng min rng ni. thnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
64 of 404
Trong Gng Km Lch S
65 of 404
ph nhng i cng an Vit Minh khin i sng trn trnh tr thnh vn phn kh khn. Ti cha bao gi ng cng mt ch hai m lin tc. Lc no ti cng phi cn trng xem xt ng tnh ca mi ngi, mi vt. Ti quen thuc vi cm gic a tay s vo bng sng pha sau. Cuc sng ca ng Trng T Anh cng vy. ng b truy n gt gao v cng phi n np mi m mt ch hon ton khc bit. Mi cuc hp lc ny gn nh ch vi mt hai ngi. ua nhng cuc gp g v nhng ln gn gi trong sut ma h, ti ngy cng thn thit v knh trng ng Trng T Anh. Vo khong u thng 9, s tht bi ca cuc m phn gia ng H v Php ti Fontainebleau qu r rng. Kt cc, ng H v Ngoi Trng Php Marius Moutet k kt mt ngh nh gi l tm c. Lc ny vic bt ng kin gia Php v Vit Minh r rnh rnh. Bn tm c k kt gia hai bn chng qua ch l mt tha hip c ra ko di thi gian trc khi ng lc chin tranh c pht ng ton . eo nhng li n i c thu dt thnh lch s v sau th khi k tn vo tha hip ng H ni rng ng ang t tay k kt bn n t hnh ca chnh ng. Nu ng H tht s bnh lun nh vy th y li l mt bin c in hnh khc chng t ti lo li con thuyn chnh tr ca ng hn l s lo lng ca ng. t s th ngay c khi tha hip c k kt, ng H cng chng thy cn phi vi v quay v H Ni. ay v i ng hng khng, ng H li tr v trn chuyn tu Php trong mt hnh trnh thong th t Toulon n Hi Phng, ko di hn mt thng rng. y khng phi l hnh ng ca mt v nguyn th ang b lng tng v p lc ca nhng nhn vin cp di. c ra th lc no ng H cng lm ch c tnh hnh. Tuy rng mc ch th nht ca ng H i hi Php phi k kt mt tha hip cng nhn Vit Nam c lp khng mang li kt qu thit thc, mc ch quan trng th hai Tm cch ha hon ng Gip rnh tay tiu dit cc lc lng quc gia i khng v cng c cc lc lng Vit Minh lm ch tnh hnh Min Bc thnh cng m mn. Tuy khng h c bit r tng tn cc din bin Fontainebleau, ti c mc kch Vit Minh tiu dit cc ng phi quc gia bng con mt ca mt nn nhn. Vo ma thu nm 1946, khi Vit Minh chun b ro rit bt u cuc chin chng Php th nhng ng vin i Vit cn sng st nh chng ti hon ton khng dm l mt. y qu l mt thi gian bi ri v tuyt vng cho tt c. V p lc mnh ca cng an Vit Minh, chng ti khng thi gi t chc nhng bui hp an ton c th lin lc vi nhau hu hiu hn. ng li hot ng ca ng bng chc tr nn nhng cuc m ngi. Tng s cn li l bao nhiu? Bao
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
66 of 404
nhiu ngi cn sng? Bao nhiu ngi cn sng nhng khng dm l mt? Nhng ng dy no hy cn hot ng trong cc tnh l? Trong khi ng H vng mt, ng Gip lm vic tht k lng. ng tn lc to thanh cc lc lng qun s kt hp ca i Vit v VNQD v thit lp mt h thng an ton khp ni trong phm vi Bc Vit. Ngay c trc khi chin tranh ginh c lp bt u, Bc Vit c chuyn thnh mt mng li cng an v cng hu hiu. Gia tnh th khn cng, ng Trng T Anh c gng khng l s tht vng ang ngy cng tro dng. t nht l ngoi mt ng ta vn t ra rt bnh tnh, gn nh qu bnh tnh ng thng gi kn nhng d nh ca mnh. Tuy n bc ng cng, chng ti vn tin tng rng ng s c cch kt hp chng ti li vi nhau v cng c ng c th hot ng li nh xa. Mt trong nhng gii php lc ny l c gng cng c lc lng Min Nam khi lc lng Vit Minh cha hon ton lm ch tnh hnh. Gii php th hai l tm thi chuyn cc hot ng ra ngoi quc, ti mt chi nhnh nh ca ng Hng Kng ni ng ch ti ang vn ng. c ln ng Trng T Anh hi ti liu c th v Hng Kng gip sc hay khng, nhng ti vn c tr hon. ng ch ti c hai ngi khc ang cng l ng ng Vn Sung, ngi gii thiu ti vo i Vit khi trc v thy hc c ca ti l ng Trn Vn Tuyn. Ti cho rng s hin din ca mnh ch thm tha thi. Mc d lc ny p lc ti H Ni ang nng n, ti vn khng bit mnh phi nn ri ng Trng T Anh lm g. Vo mt ngy u thng 121946, cng nh nhng ln hp trc y, ti n gp ng Trng T Anh m mi khng thy bng dng ng u. c vi ln nh vy trc y nhng ln no cng c tin nhn li. Ln ny hon ton chng c g c. Ti i sut ba ting, cng i cng st rut, s rng s lt vo tay cng an Vit Minh. Hm sau, mt ngi bn ni vi ti rng chnh anh ta cng c hn vi ng Anh v cng chng thy bng dng ng Anh u c. ng Trng T Anh hon ton tuyt tch. Tuy vy c l mi ngi u bit r s mnh ng s ra sao mt khi ng b lt vo tay Vit Minh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
66 of 404
Trong Gng Km Lch S
67 of 404
Chng 8 Trong Vng Trn Trnh
Ci cht ca ng Trng T Anh l mt nht ging kinh hong. C l ti nn

ni l vic ng mt tch th ng hn v khng c bng chng g hin nhin chng t rng ng cht. Ti cng nhng ng vin khc c nui hy vng l ng vn cn sng v ang trn trnh u . Nhng sau nhiu tun nui hy vng, tt c nhng o nh dn dn tiu tan. Lc ny rt nhiu bn b ca ti b m st, mt s ti sng Hng, mt s ti H Ni. Nhng ngi cn li u trn sang Trung Hoa, sang Hng Kng nh ng ch ti hoc lui vo vng n np. Ti sng cuc i trn lnh rt t lin lc vi th gii bn ngoi, khng bn b, khng gia nh v t hn na l bp bnh v hon ton v nh. Lc ny ti l mt linh hn hon ton lc lng. Ti n tm vi mt ngi bn cng ng ngoi ngoi thnh H Ni v t khi bc ra khi ca. C hai ba ng vin i Vit khc cng v ch bin thnh mt ni t hp nho nh ca ng. Tt c u cm thy g b tm thn. Chng c g lm, chng ti ngi quanh bn lun sung nhng chuyn phi lm trong tng lai. Chng c ngi no trong chng ti c c mt ng hng gi l ng n. Khi nhn li th c v nh tt c u cc k kinh hi. nh thong mt hoc hai chng ti li ln ra khi nh mua thc n hoc thm ving cc ng ch khc cng ang trong tnh trng trn trnh. Nhng phn ln chng ti u yn lng i ch. Khung cnh t tng khin ngh ca chng ti cng ngy cng thm g b. Ri mt hm, bng dng ti v mt ngi bn quyt nh p tan khng kh nhm chn bng cch i thm mt ngi em h ca anh ta mt khu lng nh ngoi . Cuc hnh trnh c th c vi nguy him nhng c hai chng ti u dy kinh nghim trnh tun tiu v thng tho cch thc vt qua cc trm gc. Lc ny khung cnh t tng kh chu nh hng n tm thn v khin chng ti tr nn mt phn t k m th. Hm y l mt ngy p tri. Ch cn ra ngoi thi cng lm ti sng khoi. Ti nh c em h ngi bn, chng ti dng tr, ni chuyn v i do vi nhau trong vn. y qu tht l mt pht ngh ngi m c hai chng ti u cng trng i. Tuy th chuyn v li khng hon ton m xui nh d liu. Trn ng quay v ti , chng ti phi ngng nhiu trm kim sot. Ln no nhng i t v ph cng u cho chng ti qua sau khi xem xt giy t. Tuy nhin trm cui, mt thiu nin t v nhn thy c iu g kh nghi trong giy
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
67 of 404
Trong Gng Km Lch S
68 of 404
t v c hai chng ti u b iu v mt ch n a phng gn . Ngi bn i cng ti gi v gin d tt . Anh qut to ln cho mi ngi xung quanh cng nghe rng chnh anh l mt thm phn n t Vinh. Ti l ngi ph t anh ta. Ti sao chnh quyn a phng li c th bt chng ti? V khng th chng minh c li khai v cng s trch nhim khi nghe ngi bn ti e da khng cht du dim, sau cng chnh quyn a phng quyt nh cho chng ti i. Va v n nh chng ti vi v vt hnh trang v trn ngay sang nh mt ng vin i Vit khc. Sng sau chng ti nghe rng cng an n truy n ch chng ti . Bit chc rng mnh b truy n, ti cng ngi bn chia tay. Ti bt u i t ch ny qua ch khc trn trnh trong nhng cn phng cht hp hoc nhng ch ti tm, cng vi h hng hoc bn b. ng vo lc ti ang b truy n gt gao th chin tranh bng n. Vo ma thu 1946, khi m phn tht bi tnh hnh cng thng Vit Nam gia tng. Hng lot bin ng Hi Phng dn n nhng cuc ng gia qun i Php v Vit Minh vo ngy 23 thng 10 trong khi my bay Php th bom thnh ph v mt chin hm Php u ngay ti bn quay sng bn thng vo cc lng xm chung quanh. Vo ngy 1912, ng H ln ting ku gi: i ng bo, ng thc dc, y ng ln! hng hy sinh tt c ch khng chu mt t quc! Gn nh ton th dn chng Vit Nam hng ng p li. Mu thun thay, vo lc ng H ku gi th nhng ngi ng ra hng ng vic chng Php trc y b Vit Minh tiu dit gn nh trn b. Trong s nhng ngi khng th ng ln chin u cho t nc nh li ng H ku gi l nhng ng vin i Vit v VNQD b ng V Nguyn Gip truy n tn st dc theo sng Hng hoc b cng an Vit Minh rung b H Ni v Hi Phng. Tin tc ca cuc chin tranh Php Vit n vi ti bng mt ting n long tri m ti tng lm l ting st. Ti ang cng bn b t hp ngi quanh chic bn bn trong mt cn nh chng ti cng trn v ang sa son n t m th bng c mt ting n rung chuyn mt t lm ngn n le ln ri pht tt. Phi khong mt pht sau chng ti mi on ra l ting n ph hy trm in v mt pht sau na hiu rng chin tranh thc s bt u. Cuc chin tranh gia Php v Vit Minh lc ny cho ti c hi thot khi tm mng rung b ca Vit Minh tn v qu theo hng chc ngn ngi tn c. Khi chin tranh chuyn thnh khc lit th dn chng H Ni ta ra thnh mt ging tn c ko nhau ra khi thnh ph. Tng on ngi ko l trong nh m, b li H Ni nh mt vng en thm pha sau hon ton mt hn nh n. Bu khng kh s hi, nghi ng ta ra m nh m ng. nh thong li c ting th tho it ian, it ian, (nhng ngi Vit Nam phn bi hoc tip tay dn ng cho Php.)
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
69 of 404
Gia ng tn c, ti gp c mt ngi bn. Hai chng ti cng quyt nh i chung mc d cha bit r l phi i u. Tuy ti rt mun v Ph L, ch gia nh ti ang cn tr ng, nhng ti bit r l ti ang b Vit Minh truy n v nu v nh chc chn s b bt. V khng bit phi v u, chng ti c lang thang t lng ny qua lng khc i theo tng ging ngi di tn. Sau cng khi cn ht c tin, ti i chic o s mi d ly tin i ngang qua sng v mua c hai c khoai cng ngi bn chia nhau n ti. Chng ti cng chng bit ba cm ln ti l vo lc no. Tri m trn sng tht l lng l v m m. y l m u tin trong nhng chui ngy ti chung sng vi ngi bn. Ti vn sng nh th nhiu m v sau v sau ny khi chia tay bn, ti sng nh th mt mnh. Con lnh nh trn sng y l mt loi thng thng dng chuyn ch, chuyn vn trn sng ngi Bc Phn. di khong 6 thc, phn gia c che mi n s, pha di l hnh khch co ro, ngi st vo nhau gi ly hi m mc du h l nhng k l nhau hon ton. Khi lt dn qua lng xm, tm s ca ti cng cay ng nh ma ng gi lnh bn ngoi. Ngi Vit Nam vo lc ny ang anh dng chin u chng Php trong mt cuc chin m chnh ti vn khao kht c gp phn. Nhng h p ti phi ng ngoi. Chnh Vit Minh l nhng ngi tn st bn b ti v buc ti phi xui v Nam thay v c quyn ng vo cng v chin u nh ti vn hng p . Cn tht vng c ngu nghin lm ti lm lc bt rt gn nh khng chu ni. Ti li suy ngh v nhng ngi xung quanh, ngi ny ang tr v cng gia nh, ngi kia sp v ch c tip tc bun bn. C l chng c ai l ngi phi m thm chu ng kh s nh ti. T nhin ti nh li cun phim Je Suis un vad (K b Tm N) ca Paul Muni. Ti cm thy mnh cng c n v ang b truy n chng khc no nhn vt ca Paul Muni. Lc ny c l ch c nhng thanh nin sng qua cnh ti mi c th cm thy ht c nhng cm gic ma mai ca mt ngi phi ng nhn l tng ca mnh ang tri xa dn m vn nh thc th v tnh th cm on. Gia nhng ngi tn c trn v gia nhng lng hai bn b sng ch chng ti ngng cn s hi Vit Gian ngy cng lan trn. Lc ny T V a Phng ang khp mi ni v bt tt c nhng ngi b tnh nghi. Gi mt tm gng con cng b bt v tm gng c th dng ra hiu cho my bay. Mc qun o mu , trng v xanh (mu quc k Php) chc chn l du hiu chng t ngi mc c cm tnh vi thc dn Php. Nhng ngi b bt b tra hi khng ngng v gc gc qu kh k tra hi bit r ch thc h l ai. Ti sng trong
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
70 of 404
nhng cn s hi chp chng, lo rng mnh s b bt v s b tra hi cho n khi l r tng tch. Lm lc trong cn dn vt, ti t hi: hi chng ti l k phn quc? C ln u ch khong mt kilmt trong phm vi Ph L. Ti cm thy va thng kh, va gin d li va c n. C l nhng cm gic ny pht xut mt phn cng l v ti c ht sc nn nhng quyn r ngt ngo ang thc y ti ri thuyn tr li vi gia nh bt chp hu hon. Mc du vy, ti vn c tip tc xui n bn Gin Khut. Khi tu ang u bn, ti cht nh rng ti c mt ngi bn hc c. u anh ta Gin Khut. Lc ny qua khi khu vc chin tranh. Hn na, ti cn sch tin v cng chng cn g c th nh i. Tnh cnh gian nan lc ny khin ti quyt nh liu vo lng xem th ha may c th tm gp c ngi bn hoc gia nh anh ta hay khng? Chng bao lu sau ti tm ra ch ngi bn cn ang c ng. Gia nh anh ta vn giu c trong lng, lm ch mt cn nh ln v giao ho mt thit vi chnh quyn Vit Minh a phng. Nh vy l tm yn cho ti. Ti li Gin Khut khong mt thng. Mc du Php bt u t H Ni nh ta ra, dn qun i v trang th s ca ng Gip v pha trc v qun Php ang t t lm ch tnh hnh. Khi qun Php vo gn n lng, ti thy rng n lc phi i. Ti mn tin anh bn ri tip tc theo dc trn sng y. Mc ch ca ti l ti Bi ng, trn bin gii Lo, ni ti c mt vi ngi b con, h hng xa cng l nhng ngi ng h i Vit. Ti d nh v tm thi n nu mt thi gian. Ngy ni tip m, ti xui v hng Nam, tr li nhng ngy lnh lo v c n tng vnh vin b c sau thng va qua. Nhiu ngy sau ti n Pht Dim l ni trung tm cng gio Bc Vit v cng l mt a phng khng my c cm tnh vi cng sn. Ti Pht Dim mng li Vit Minh tha tht trng thy. Ti th pho nh nhm. t bao lu nay ti mi li c dp b hn c vic phi nm np t phng v, canh chng. T Pht Dim ti i anh Ha bng xe . Chic xe ln ny cng l loi xe T chy bng than ti c dp i t H Ni vo Hu khi trc. Xe ch chng ti i qua nhng vng ng bng phng lng. Lng mc v rung la l ra qua nhng cnh ca s en nh nh ca xe hng. Gia phong cnh phng lng, du hiu m m duy nht chng t t nc ang c chin tranh l cnh thnh thong li c nhng nhm nng dn t tp, din hnh xa xa di bng c Vit Minh. Khi qua anh Ha, vng ng bng chuyn thnh i v chng bao lu sau nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
70 of 404
Trong Gng Km Lch S
71 of 404
ngn i xoai xoi bng ni lin thnh nhng ni non cao nguyn ranh gii Lo. Bi ng, ti tm n nh nhng ngi h hng. Khi n ni c ngi anh h ln gia nh ng u ngc nhin v cho n ti nng hu. Chin tranh cha lan trn n ngi lng ho lnh ny. Ngi lng nm tri dc theo min i tha tht dn c, mi nh cch nhau khong ba, bn kilmt. Nng dn trng khoai lang, khoai m v nui ln, nui g. nhng vng bin gii quanh y, cc gia nh phn ng sng cuc sng t tc. Khung cnh i sng i vi hon cnh ti tht l thun li. Sng vi ng anh h, ti c th va bit r tnh hnh lng xm li va trnh c nhng cp mt t m. Ti sng cng phng vi hai ngi con ca ngi anh, ry rung trng khoai v c sch vo nhng lc rnh ri. Trong khung cnh i sng ca gia nh ng anh h, ti c dp quan st cch Vit Minh lm ch Bi ng. Ti phi ngc nhin trc ti t chc ca Vit Minh d l ngay nhng vng xa xi ho lnh nh vng ny. Lng c mt y Ban Hnh Chnh khng chin mi thit lp iu ng. y Ban gi vic hi hp, ging gii tin tc v tuyn truyn. Ngoi ra y Ban cn gi trch nhim trng coi cc vn kim sot chng hn nh tm hiu i sng trong lng xem ai i u, ngi no ang lin lc vi ngi no hoc gia nh no c khuynh hng chnh tr ra sao. i vi nhng ngi nh anh h ti l nhng ngi ng h mt ng phi khc th y Ban theo di k lng. Lu lu li c ngi t y Ban n nh gh m. C mi ln nghe ting cn b, cn b t di ng vng ln l ti li ln ra vn n np cho n khi h v. ng th h ngi hng gi, ung tr, thm hi anh ti v vic con ci, h hng trong vng. H hi anh ti ngh th no v chin tranh. Nhng ngi gh thm chng c v g th nghch r rt trong khi ni chuyn. Ngc li, anh ti cng gi mi giao ho vi cn b. Nhng pha sau b mt ca tnh xm ging, y Ban Nhn Dn ang c kim sot i sng ring t ca nhng gia nh vng Bi ng. Ti n np trong lng t thng 21946 cho n thng 11947, gn mt nm b buc phi t tng nhn c. Lc ny ti cha bit r tng lai ri s ra sao. Ti cng khng hiu r liu c cn lin lc c vi i Vit hay khng hoc liu i Vit c tht s cn hay hon ton cht hn. Vic ng Trng T Anh mt tch khin i Vit kit qu v chnh ti cng mt lin lc vi ng qu lu. Lc ny ti thy mnh nhng tay qu su vo cc hot ng chnh tr. Nhng vi nhng t tng quc gia v chng i Vit Minh nh ti th lm g cn c tng lai chnh tr? Hoc ni rng ra th lm g cn c bt c loi tng lai no khc? Tnh c ti tm c quyn e Razor 's Edge (Li Dao Co) ca Somerset Maugham. Cho n by gi ti cng khng hiu ti sao li c mt quyn sch nh quyn e
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
72 of 404
Razor 's Edge mt vng nh vng Bi ng vo lc . Chuyn vit v mt thanh nin M i tm chn l. Hnh trnh dn thnh nin ny i qua c, Php, Hy Lp v sau cng n n truy nguyn ngha ca nhng b n tim tng trong s sinh v s dit. Sau cng, on cui cu chuyn, nhn vt chnh tm c nhng yn tnh cn thit cho ni tm, nu khng mun ni l cu tr li cho mc ch truy nguyn ban u. Ti c i c li quyn Li Dao Co trong n bn ting Php tm c lc ny v thng cm tt cng nhng suy t ca nhn vt chnh. C th hnh trnh ca ti cha hn ng l i tm chn l. C l ti vn ang ln m c tm ly vai tr ch thc ca mnh trong cng cuc gii phng t nc. Nhng d sao i na th y l vn l mt chuyn hnh trnh v nh v ti vn cha h tm c gii php. Vo nm 1947 cuc chin vo v th dng co. Cc lc lng Php vn chim ng ti cc thnh ph trong khi qun Vit Minh dn v pha ng bng. Ti lin lc bng th c vi ng thn, lc ny ang l mt nhn vt ph trch v vn vn ha cho chnh quyn Vit Minh ti hu 3 thuc vng Ph L. ng thn ti vit rng ng s lo liu cho ti tr v bnh an min l ti tm cch phng s tt cho quc gia. Nhng tranh chp gia Vit Minh v uc Gia lc ny tm yn. Ti di i Yn M, mt tnh nh gn Trung Tm Cng Gio ca Pht Dim. Ti y ti m mt lp hc t nho nh dy ton va kim sng. Ri c tin ng thn cho bit ti c th hp thc ha tnh trng hin thi. eo ng thn th ti ch cn tham gia vo y Ban Khng Chin ca Vit Minh ti a phng. y Ban ny ang ch tip nhn ti. y c l l mt cch la chn hp l nht. Gia nhp y Ban s cho ti uy tn thot khi mng li cng an v c thi gi d hi, tm cch lin lc li vi bn c. ng thn ti hoch nh mi s rt chu o. Chng bao lu sau ti c gii thiu vi Vit Minh ti Yn M l con trai ca nh nho Bi K, mt hc gi trng tui ang phc v trong y Ban Hnh Chnh Khng Chin Lin Khu 3. Ti cng chng r liu nhng ngi trong ban vn ha a phng c bit r lai lch qu kh ca ti hay khng. Nhng d c bit hoc c nghi ng th hin nhin l h vn chu ng ti. Khi lm cc cng tc trong y Ban Khng Chin Vit Minh, trch nhim ca ti c lin quan n nhng vn hoch nh nhng chng trnh gii tr, nhng chng trnh tng thut thi s v nhng chng trnh tuyn truyn. Ti i quanh lng xm cng vi mt s cn b c din vn, t chc trin lm v c ng nhng bi ht yu nc. Chng ti trin lm hnh nh nhng cuc chin ang tip din, hnh nh nhng vng gii phng ang tin trin. Chng ti tng thut
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
73 of 404
nhng trn nh, nhng pht trin kinh t mi nht v tho lun vic c ang anh dng dn dt quc gia tin n c p. Nhng ngay c nhng khi ang tuyn truyn cho Vit Minh, ti vn c tm cch thot thn. Ti thy r mnh ang hon ton gi di, ba t v t kt lun rng mnh chng th c nhm mt ma may nh th mi. Cch Yn M khong hn 10 cy s, Pht Dim c v l ni ti c c hi tt nht lin lc vi nhng phn t quc gia chng Cng khc. Dn c Pht Dim gm khong 30,000 ngi, phn ng l Cng Gio. Bn trong Pht Dim ton l Nh , nhng trng hc a phng v cc lp hc o. Ngoi ra cn khong 100,000 ngi cng gio khc sng bao quanh Pht Dim. Mc c ng ng o ca cc tn cng gio ti Pht Dim bin ni ny thnh ch t hp cng gio ng o nht trong ton th lnh th quc gia. Ngi lnh o Pht Dim l c Gim Mc L Hu T, mt ngi ni ting chng cng. nh hng v quyn lc ca c Gim Mc T i vi Pht Dim v nhng vng ln cn c coi nh ti thng. Vit Minh c thi ha hon vi c Gim Mc T trnh nhng s ng trc tip. Nhng d di ca Vit Minh khin Pht Dim ngm ngm c c quyn lc gn nh t tr. Ti hay lui ti Pht Dim tm kim bn b trong cc ng quc gia v tm hiu tin tc v nhng tnh hnh chin s. u tin th khu Cng Gio c v l mt ni l lng y nhng thy o mc o the en, qun trng cng nhng nh tu mc o dng. Nhng sau khi n Pht Dim vi ln, cm gic l tan ln v ti bt u suy ngh v vic nh c ti y thay v sng vi nhng gi di ma may Yn M. Ti cho rng nu lin lc c ng ch th cuc sng Pht Dim chc chn s thoi mi v ti s thot c cnh lc no cng phi canh chng cng an Vit Minh. Tuy th khi nhiu ln n Pht Dim m khng h lin lc c vi bn b c ti li bt u tht vng. Ngy kia, khi lang thang trn ng ph ch, ti bng thy mt thiu n ng sau quy hng bn cc vt dng linh tinh trng rt quen thuc. Hi thm ti bit c y l em ca ngi thiu n m sau ny l nh ti. Ri ti cn c bit thm rng v hon cnh chin tranh xua ui, nn c ton th gia nh c cng ri H Ni xui v Pht Dim sinh sng. C gia nh c lc ny ang cn c ng Pht Dim. eo nh ti nh th b c nhc tng lai ca ti khng thch ti lm. B cho l ti mo him nhiu qu v c v l ngi thch phiu lu. Nhng chuyn ny chng h lm ti gim bt hn hoan. Ch t lu sau ti lm quen tr li vi gia nh b nhc tng lai.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
73 of 404
Trong Gng Km Lch S
74 of 404
T , bt k lc no c dp rnh ri ti cng i b gn 20 cy s ti Pht Dim. Khi gn gi hn vi khu cng gio ti bt u tm c nhng ng giy lin lc mong mi. Lc gp c hai ngi bn thn nht i hc lc ny cng ang trn trnh nh ti v ng tan r ti ht sc vui mng. Gp c ti h cng vui mng khng km. Chnh h cng tng sng cuc i bp bnh v nh chng khc g ti khi b Vit Minh rung b. Tm c hai ngi bn ti thu xp ri ngay Yn M v trn v Pht Dim. Ha hp vi ngi Pht Dim cng khng ly g lm kh khn. Trong khu cng gio tt c tu s, cc v thy v hc sinh mc o nh dng hoc nhng ng phc tng t u c i x nh huynh trong tinh thn tn gio. Ti cng mnh mc o di v qun trng chuyn vo nh ni cc bn ti ang sng cng cc thy o v ha hp c ngay. Mt trong nhng nhm chnh tr trong khu l mt nhm thuc nh hng ca ng Ng nh Dim. ng Dim l mt ngi cng gio v l mt chnh tr gia c nhiu tham vng. ng cng chnh l ngi m ng ch ti ngh ng Bo i nn tuyn lm th tng nm 1945. Anh ng Dim l gim mc a phn Vnh Long v chnh bn thn ng Dim cng sng mt cuc i kham kh. (Nhiu nm sau ng Dim n mt tu vin M sng cuc i Nh Tu v lm bn vi c Hng Y vng New York l Hng Y Spellman.) t lu sau, ti v hai ngi bn l L Quang Lut v Nghim Xun Hng bt u hi hp vi nhng ngi ng h ng Dim. Chng ti bt u tho lun vic t hp thnh mt mt trn quc gia. C ba chng ti u mt lin lc vi ng i Vit kh lu v ang nng lng tip tc cng vic. Tt c u khng mun khoanh tay nhn Vit Minh lm ch tnh th. Lc ny Pht Dim c rt nhiu ngi chng i Vit Minh v chng ti cho rng phi tm cch hng dn nhng khuynh hng ny. Cng vic u tin ca chng ti l tuyn m v hun luyn cn b. Nh c nhng ngi theo ng Dim ng h, chng ti thu ht c khong 15 n 20 thy o v hc sinh ri bt u m lp hun luyn cho h. Chng trnh ca chng ti bao gm c l thuyt ln thc hnh ca vic cn thit phi chng li ch ngha cng sn. C hai ng Lut v ng Hng u ra cng t ht tm tr vo vic ging dy. Trong lc ging, chnh chng ti cng c sc vn dng lun l c th to ra nhng nguyn tc cn bn c th dng lm cng lnh cho mt ch ngha quc gia. Chng nhng chng ti ch chng i nhng p t quyn lc sai lm ca ch ngha cng sn ti Vit Nam m chng ti cn a ra c nhng khuyt im
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
74 of 404
Trong Gng Km Lch S
75 of 404
ca cc chnh sch kinh t v chnh tr ca Cng Sn khi em p dng vo mt nc nh v cha pht trin hon ton nh Vit Nam. Trong khi th ch ngha t bn li thiu nhng n np lun l cn bn thit yu cn phi c trong x hi Vit Nam. Tuy c gng tt m c ba chng ti vn cm thy hnh nh gii php kin ton lc no cng ch va khi tm tay. Khi chn bn lun chnh tr, chng ti bn lun vn chng v khi chn bn lun vn chng chng ti li c th hoc ngm to cho tt c cng nghe vo nhng gi rnh ri. i gian cn li ch va cho chng ti c thi gi ging dy cc lp. Cng vic ging dy kch thch thn tr v i hi suy t rt nhiu nn chng ti c cm gic l mnh chng bao gi cn ng. nh thong, khi rnh ri ti li xung thm gia nh b nhc. Lc ny ti l mt thanh nin va bn bu vi cng vic, va bn bu vi nhng tnh cm yu ng ln u. y qu l mt thi gian ng nh ca tui tr. Rt t ngi cng gio trong lp hoc nhng ngi cng gio giao tip vi chng ti bit r ti l khng phi l ngi o cng gio. y ti mc o di the en, phn ng nhng hc vin u cho rng ti l mt v thy o v chc chn l mt ngi sp sa c phong lm linh mc. H gi ti l y gi v c ln xin ti cu nguyn trong mt bui l hnh xc. V chng nh g ngoi cu y ha c nghe nhiu ln trong cc bui cu kinh, ti ing ngi v s. Sut bui cu nguyn hm ti a bng mt ging c kinh na m h, th tho na lng bng khng thnh ch ch c nhng cu y ha nhng on cui cng th va to li va r. Vo cui nm 1948, tin tc lan truyn qua Pht Dim rng Php tuyn b s tha nhn Vit Nam c lp nhng khng chp thun vic cng sn cm u. Chi tit hn na th Php mun ng Bo i tip tc nm quyn v hnh nh yu cu ng Bo i ng ra thit lp chnh ph mi. Tin tc cn ni rng ng Bo i nhn li. ng Bo i khng ng h Vit Minh nhng cng tuyn b rng ng ch chu ng ra lp chnh ph nu Php thc s trao tr c lp cho Vit Nam. Trong khi nhng tin tc khc cng lan truyn khp ni. ng ch ti cng t Hng Kng v li Vit Nam v ang Si Gn ni Php hy cn chim ng. ng Ng nh Dim cng Si Gn nhng vn cn thn trnh xa nhng g Php ch trng, t nht l ng ang c trnh xa nhng iu Php ch trng vo lc ny. Sau hai nm chin tranh dng co m vn cha c gii php qun s tha ng lc ny Php ang c tm mt gii php chnh tr khc. Nhng h s chu nhng b n mc no?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
76 of 404
Trong khung cnh tng i yn tnh ca khu cng gio, Hng, Lut v ti u chm ch lng nghe tnh hnh. Chng ti c thng minh hiu rng d nh t chc mt phng tro chnh tr do chnh chng ti pht ng chng qua ch l mt chuyn thiu thc t pht xut phn nhiu do tht vng thc y. Tuy chng ti chng th t mnh a ra gii php cho cc phn t quc gia nhng c th nhng d nh ca ng Bo i s lm c chuyn . Mc du t trc n nay, ng Bo i cha h c hnh ng no chng t ng c nng lc hoc quyt tm v hn ng qu khng phi l mt chnh khch qu quyt, nhng ng vn c mi ngi ng h. Vic ng thoi v chng t rng t ra ng cng c th t quyn li ca quc gia ln trn quyn li c nhn. Tt c u cn nh cu tuyn b th lm cng dn ca mt quc gia t do cn hn lm vua mt nc n l. Lc ny mt vi ngi trong nhm chng ti tr v H Ni, Hi Phng tm hiu tin tc. H gi i biu n c Si Gn v n c ch ng Ng nh Dim tham kho nhng nhn xt ca ng v tnh hnh lc ny. t ra vn nan gii nht ca nhng phn t quc gia, nhng ngi ng h ng Dim, nhng ng vin i Vit v nhng ng vin VNQD l cn phi tm ngi lnh o. Chng ti bit rng mnh ang b t vo mt tnh th kh x. Mt mt chng ti mun c lp cho quc gia; y vn l mc ch ca tt c mi hnh ng. Mt khc chng ti li s rng ri y mnh s b c lp trong cuc chin chng Php. Tt c nhng phn t quc gia u bit r rng nu Vit Minh lm ch tnh hnh th sau khi c lp cng sn s dit tr h u tin. Bt k h bt ng kin ra sao, tt c cc phn t quc gia u cng ng quan im trn vn ny. Tt c u mc kch r rng cc th on ca Vit Minh chng hn nh nhng y Ban Nhn Dn, nhng b my cng an, nhng i m st v nhng rung b, p t tha mn tham vng nm trn quyn hnh ca h trc y. Mt khi Vit Minh lm ch tnh hnh th chng bao gi h li cc phn t quc gia sng st. Trong tnh th ny chng ti c th min cng chp thun gii php Bo i. Tuy rng hp tc vi Php d l bng cch no cng lm chng ti gh s nhng nu chp nhn a tng lai quc gia v s mnh ca tt c vo tay nhng nhn vt nh ng H v V Nguyn Gip th s th cng chng khc nhau bao nhiu. Trong rt nhiu thng c Hng, Lut ln ti u phn vn, bi ri khng hiu phi nn theo gii php no. Chng ti ht tm tr vo nhng ting r r ca chic radio c l c gng tm hiu tin tc. Chng ti nghe rng Php tuyn b r rng, ha s nhn nhn c lp ca Vit Nam. y l mt iu m h cha bao gi cp n khi m phn vi Vit Minh. Sau cng chng ti cho rng chng th tin
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
76 of 404
Trong Gng Km Lch S
77 of 404
c li tng thut ca nhng ngi khc v kt lun t mnh phi tm hiu r rt mi chuyn trc khi c th quyt nh bt c iu g. T mnh tm hiu tin tc c ngha l phi vt ra khi vng Vit Minh chim ng. Nhng ti quyt nh phi gp ng thn trc . Vo ma xun nm 1949, c gia nh ti gm ng thn, m ti v cc anh ch u chung sng mt ngi lng nh gn Ph L. Ph L khng cn na. Ngi lng b chnh dn lng thiu hy sau mt cuc chin tranh tiu th khng chin. Lc ny ng thn ti c nhiu ngi bit n trong khu Vit Minh. Anh ti ln hn ti 7 tui ang l gio s vn chng cng lm vic vi Vit Minh. Tuy th chnh tr cha phi l mt vn nh hng n sinh hot v i sng tnh cm trong gia nh chng ti. Khong cui thng 4 ti ln ra khi khu Cng Gio trn mt chic thuyn con i ngc dng v Ph L. Ti li nh ba ngy quy qun bn gia nh. Ni hn hoan ch b mt i phn no khi chng ti bit rng ri y chin tranh s li chia ct chng ti v thi gian chia ct ln ti c th cn lu hn na. Ti trnh by vi ng thn nhng l do ti cn v H Ni v ni thm rng ti ang sa son v H Ni, khng hiu ng c ngh sao? Ti bo rng ti khng th li bn cnh gia nh gi di rng mnh ang nhit tm ng h mt cuc cch mng m trong tm ti hon ton chng i. Khi nghe ni n cnh chia ct gia nh th ng c ti cng bn khon bt rt chng khc g ti. Mt khi chng ti hai bn ca ln ranh gii Php Vit Minh th chng ai cn c th c quyt c ngy gp li. Tuy vy, ng thn hiu v hon ton thng cm cho ti. ay v cn ngn ng tin ti trn qung ng u ca chuyn i thuyn tr v Pht Dim. ng ct c ko di cuc a tin cng lu cng tt. Khi chia tay gi t ng thn ti bn sng y th c ti ln ng thn u c cm gic rng y l ln cht. au bun thay v ri y cm gic ny li chuyn dn thnh s thc. Nhng bin c ct la qu hng chng h b qua hon cnh ca chng ti cng nh chng h b qua cho bao nhiu trm ngn gia nh Vit Nam khc. Sau khi chia tay ng thn, ti tr li khu cng gio cng Hng v Lut hoch nh chng trnh hot ng. T Pht Dim chng ti s phi tm ng vt qua mt khu vc b bin ni Vit Minh canh gc k lng ri i thuyn ti Hi Phng. V khu vc ny nm di s kim sot ca Vit Minh, chng ti quyt nh s i ring r. Chng ti c i thnh nhng nhm tht nh trnh b pht gic. Hn na, chng ti cn chia nhau tn ra khi b bt cng mt lc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
77 of 404
Trong Gng Km Lch S
78 of 404
n u thng 5 th ti phin ti ln ng. Trong mt m ma m u, ti i theo mt cn b cng gio mang sng Sten i v m b bin. Trong bng ti dy c, ti khng nhn thy g. Bng ngi dn ng dng bc chm ch nghe ngng. Ri khng h ra hiu cho ti, anh thnh lnh nhy vt v pha b bin. Trong bng ti ti nghe ging anh ta trm v tht sc: hn danh phong tro quc gia it am, ti ku gi cc anh gip . Mt giy sau ti n cnh anh cng ph y mt chic thuyn chi do hai ngi thuyn chi y v s st ang iu khin. Di tri ma tm t, chng ti phi mt ba gi n ni mt chic thuyn con ang u ngoi khi ch i. Ngay c sau khi ln thuyn ti vn chng th gt b c nhng m nh khn kh tri qua khi lnh nh trn bin vo ln trc y. Sau mt ngy u tng i m du, cn s hi li chuyn thnh s tht. Ma lm chic thuyn con trng trnh v bin ng d di, x nhng con sng cao p b vo bong. Vo ngy th hai, ct bum chnh b sng nh gy v thuyn c lnh nh t tri dt vo b. Trn thuyn hnh khch hon ton no ng. Tt c hnh khch u s tu s tri quanh v lt vo khu vc tun tiu ca Vit Minh. Nhng sau i thy th trn thuyn c gng dng tm mt ct bum nh hn v li a thuyn mt ln na hng ra bin. Nh vo bum ph, ba ngy sau chng ti n Hi Phng. Lc thuyn cp bn ni vui mng thot him bng nhin tt ngm khi ti cht nh rng mnh ang ng trong mt vng lnh th do chnh Php kim sot. y qu l mt cm gic kh chu v t.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
78 of 404
Trong Gng Km Lch S
79 of 404
Chng 9 Gii Php Bo i
Khi tu cp bn Hi Phng v thuyn i vo vng kim sot ca Php, cnh st

gi ti li tra vn. Cuc tra vn ch rt qua loa. Ti vn n t Pht Dim, trn mt chic thuyn ch y nhng ngi cng gio tn c nn cnh st tin ti khng phi l Vit Minh. Mc d vy, ng lc iu tra nhng cnh st Vit Nam ang lm vic cho ngi Php bt u lm ti cm thy kh chu. Nhn nhng s quan Php i quanh trm cnh st ra lnh cho mi ngi ti khng nn ni cm gin. u l mt s nhc nh kh tng! Trc mt ti gung my thc dn mc nhin honh hnh, nh th cha tng c ngy c lp trc y bao gi. Lc ny v mi t Pht Dim trn vo, khi chng kin nhng iu ang xy ra trc mt, ti t hi: hi chng t gi tr i mnh s phi chp nhn nhng iu trng y? Khung cnh trc mt cn khin ti phn vn t hi chng hiu quyt nh ri Pht Dim ca chng ti c ng hay khng? Sau nhiu ngy chu ng thng kh vi nhng cnh kh chu Hi Phng ti ri Hi Phng v H Ni. May mn thay ti H Ni nhng iu ti trng thy li hon ton khc hn. Ti c gp ng Phan Huy ut gn nh lp tc. ng ut l v bc s lm ng L Vn Phng trong chnh ph ca ch ti lc trc. Lc ny tuy vn ang bn bu v ngh nghip ng vn theo st tnh hnh chnh tr. Sau khi ni chuyn vi ng ut c giy lt th ng th thc vi ti rng chnh ng cng l cm tnh vin ca ng i Vit. ng hin chnh n li tuy rng khng hn thc s nh ngy xa na. Lc ny vn cha ai c kh nng chn chnh li gung my ca ng hoc thay th c ng Trng T Anh. Mc d vy, lc ny mt ch trng khc ang c nhiu ngi ng h l ch trng ha hp nhng nguyn tc Dn Tc Sinh Tn ca i Vit vi nhng nguyn tc dn ch. Ch trng ny ang thu ht c nhiu ngi khc, trong s c c nhng ngi tng tri v c quan nim chnh tr sc bn chng hn nh bc s ut. Khi bt u gp nhng ngi mi trong ng i Vit, ti thy rng h t c khuynh hng cch mng so vi nhng sinh vin vn l thnh phn nng ct ca ng trc y trong nhng ngy ng hy cn toan tnh ng u vi Php bng bo lc. Nhng ng vin i Vit ti gp lc ny u ln tui v c v nghim trang hn cc ng vin sinh vin khi trc. Trng h c v ging nhng nh nho trong ni cc ca ch ti hn l nhng ngi mang sng vn ng hng say, nhit tm lm vic di s lnh o ca ng Trng T Anh. Tuy vy, nhng ng vin c ca i Vit cng cha hon ton mt hn. Vo ma thu nm 1949 c rt nhiu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
79 of 404
Trong Gng Km Lch S
80 of 404
ng vin sng st t Trung Hoa hoc nhng ni n np xa xm tr v H Ni. H cng b nhng tin tc v vic Gii Php Bo i c th dnh li c lp thu ht chng khc g ti. V cng nh ti, h hy vng c th tm c mt li thot cho h ni ring v cho c t quc ni chung. Bc s ut cho ti bit rng ch ti t Hng Kng v Si Gn tr li nhng lc ny ng ang Nam Vang, th ca Cam Bt. Ln cui ti gp ch ti l ln gp cch y ba nm v trc bin gii Trung Hoa, khi ti thu xp cho ng thot khi Vit Minh. V lc ny hy cn cha lm g nn ti rt mun gp ng. ua nhiu nm chung sng, nhng lin h tnh cm ca hai chng ti tin n mc gn nh cha con. Lc ny, ti cm thy chuyn gp ng tht cn thit. Ti mun bit r nhng vic xy ra sau khi chng ti chia tay. Hn na, ti mun nghe ng nhn xt nhng bin chuyn lc ny. Ti cng mun tm hiu xem ng nh s lm g. V th ti mn tin ca mt s bn b sa son cho chuyn hnh trnh sang Cam Bt. Ti bt u bay t H Ni vo Si Gn ri t p mt chuyn bay khc trn chic Dakota c l ca hng Air France n thng Nam Vang. Nam Vang l mt ch yn tnh nht trong tt c cc ch m ti tng i qua. y l mt ch l tng cho nhng ngi mun tm yn tnh. Ch ti chn Nam Vang chnh v l do ny. Nam Vang chng ai c th quy ri ng trong khi ng ang cn ngh ngi v lng nh tnh hnh Vit Nam. Lc n ni, ti n ngay cn nh nh ch ti mn ngoi . Bui sng sau khi im tm bng su ring, chng ti cng nhau tn b trong bu khng kh m p v nhn tn ca Nam Vang, n bn ging M Kng rng ln ang lng l chy qua th . Ti cng ch ti ngi trn b sng k cho nhau nghe chuyn t ba nm v trc. Ti k chuyn ng Trng T Anh, chuyn nhng cng vic ti lm vi Vit Minh v nhng d nh ring trong vic t chc mt phong tro ti Pht Dim trong khi ch ti k li nhng kh khn m ng phi tri qua Trung Hoa. Ch ti cho bit rng ng phi khn kh Hng Kng. ng dy tip t ca ti ch hot ng chp chn lc c lc khng n khi ng Trng T Anh mt tch th c ng dy ny cng b ct t hon ton. Ch ti hon ton kit qu ti chnh. i lc ng Bo i c gip ng, nhng nhiu khi chnh ng Bo i cng khng c tin. Cui cng khi r rng rng Trung Hoa chng lm c g, ng ch ti li v Si Gn sng chung vi gia nh. Nhng Si Gn ngi Php nht nh khng ng yn. H thc y lm p lc buc ng gi mt vai tr chnh tr. Tuy bit r thi ca ng i vi chnh quyn thc dn, Php vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
81 of 404
cho rng nu c th thuyt phc c ng ng h Gii Php Bo i th gii php ny chc chn s c nhiu hy vng thnh cng. V Php nht nh khng ng yn, ng phi tm cch ln trnh sang Cam Bt. ng c v bi quan khi nhn tnh hnh lc v thy r c nhng li im ca Vit Minh ln nhng nhc im ca cc ng phi quc gia. ng tin rng Gii Php Bo i kh c th thnh cng. Nu tht s tha thun gia ng Bo i v Php c th xy ra th ng cho rng vic cng l vic hy cn xa. V quan nim nh vy nn ch ti khng t ht tin tng vo gii php Bo i. Mc du ng quan im vi ch ti, ti vn bc b nhng nhn xt bi quan ca ng. Cng ngy ti cng tin rng ch c hai cch la chn: Mt l b tt c, hai l hy vng Gii Php Bo i thnh cng. Sau hai tun bn ci nhng chuyn ny vi ch ti Nam Vang, ti bay v H Ni ch xem din bin v mong mi rng s nhng b ca Php v vn c lp s vo mt mc cc phn t quc gia c th c l do ng h ng Bo i. ua nm 1948, ng Bo i v Php trn tha thun. Vo thng 6, h k kt mt tha hip gi l tha hip Vnh H Long. Trong tha hip ny Php thc s ng long trng nhn nhn it am c lp. y l im then cht v cng chnh l im m ti cng nh nhiu ngi khc cng mong mi. Trc y, cha bao gi Php chnh thc t hai ch c lp vo bt c mt ti liu no. Chng hn nh hip nh gia ng H v Sainteny vo nm 1946, khi Php khng chu k kt, cp n Vit Nam nh mt quc gia t do nm trong khi in ip hp. Lc ny chng ti b ra rt nhiu th gi c xem xt v bn lun thu o v nhng ngha ca bn tha hip. Vic Php tuyn b long trng nhn nhn Vit Nam c lp khin a s cc thnh phn quc gia cho rng ng Bo i dnh c bng m phn nhng iu m Vit Minh vn cha ot c trong sut c hai nm chin tranh, tuy rng y mi ch l trn giy t. Chng c ngy mt r rng rng ng Bo i thc s t c vi thng li cn bn. Ch c mt im bt li duy nht ca s tha thun gia ng Bo i v Php l: Nam phn, lc by gi cn gi l CochinChine vn l thuc vo Php, cho n khi Hi ng a Phng ca Nam Phn chnh thc b phiu chp thun vic st nhp Nam Phn vo lnh th Vit Nam. V v a s nhn vin ca Hi ng a Phng ca Nam Phn u l nhng ngi thn Php, th thc bu c ch l mt th tc mang v hnh thc v qui tc m thi. Tuy Php gy p lc bt ng Bo i phi v Vit Nam, (Trong khi m phn ng Bo i vn Php) ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
81 of 404
Trong Gng Km Lch S
82 of 404
Bo i vn nht nh i ch cho n khi Hi ng a Phng chnh thc b phiu st nhp CochinChine vo lnh th Vit Nam. Sau cng Hi ng a Phng b phiu vo thng chp. ng Bo i ch chu tr li chc v uc Trng sau khi ng k kt tha hip lyse chnh thc cng nhn Vit Nam hp nht. Sau khi tr li lm uc Trng, ng Bo i tr v Vit Nam vo thng ging nm 1949 thit lp mt chnh ph vi nhim v l m phn vi Php thc hin nhng iu k kt. Khong mt thi gian ngn sau , ng Bo i tr v Lt. T Lt ng Bo i gi th cho tt c cc thnh phn quc gia mi h cng v Lt tham kho kin. Hng ng li mi ca ng Bo i, ti cng bc s Phan Huy ut v ngi bn gii thiu ti vo i Vit khi trc l bc s ng Vn Sung cng ri H Ni bay v Lt. Vo bui sng ngy hn, c ba chng ti cng n bit in. Khi n ni chng ti c dn vo phng khch ch cuc hp. Mc du c ln cng sng vi ch ti Hu vo khi ng Bo i cn hong cung, ti vn cha c dp chnh thc gp g ng Bo i v cng rt t m khng hiu ng ta thc s ra sao. Lc chng ti bc vo cn phng by bin trang nh th ng Bo i cng va t mt phng khc bc ra. ng ta mc u phc trng. Ngay t lc ng Bo i bc vo, ti ch n phong cch nhn nh ca ng. ng c v thn thin, ha nh v v cng thong th trong cu chuyn. ng khng h b qua nhng cu cho hi thng thng tin vo vn chnh. Trong khi th chng ti li ht sc nng lng, khng bit phi lm th no tm hiu ngay v nhng iu k kt gia ng v ngi Php. Chng nhng vy, chng ti cn mun bit r thm ng ang ch i chng ti nhng g? Cui cng vic g phi n n. ng Bo i i vo vn . ng ni: hng dnh c phn no c lp. uy ti cha i hi hp phi chp nhn tt c nhng iu ti mun, nhng t ra chng cng c mt ci khun. hng c mt chnh ph it am. t bc ny d nhin vn vn cn ty uc vo h nhiu v h phi c hin nhng iu k kt, nhng mt phn ca vn cng ty uc vo chng na c ng ngh l cc ng c gip ti nh lp chnh ph c khng? y chnh l cu hi chng ti t hi nhiu ln, nhng ng Bo i cng khng i hi chng ti phi tr li ngay. ng tip li rng: hng s lin lc i nhau sau v vn ny. ng Bo i cng khng qun gi li hi thm ch ti.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
82 of 404
Trong Gng Km Lch S
83 of 404
ng cn dn thm rng h bo i c im l ln ny chng phi n trng nu khng li s b la nh ln trc y. Ti bit ng Bo i ang ni n vn Vit Minh cp chnh quyn, khi ng v tnh b d chnh thc cng nhn Vit Minh trong vai tr n i ao ca ng H trc y. C l ng mun m ch rng chng phi ch ring ng m cn rt nhiu cc ng vin quc gia khc cng cng ng cnh ng. Sau ng gin tip ngh rng v cng b sa by Vit Minh lc trc, ng v cc phn t quc gia lc ny nn cng nhau hp tc. Cm tng ca ti lc by gi l: ng vua ny c v h hng i vic quc gia, nhng lp lun ca ng cng khng phi l lp lun ca ngi khng hiu bit i cuc v nhn tnh i. Mc du qua ln gp g u tin ng Bo i c v d di v thn thin, trong cc cuc ni chuyn v sau ng c v cng quyt hn. ng Bo i ni vi chng ti rng t ra, chnh l v nhng ngi nh cc ng v bn b cc ng m ti quyt nh cng hp iu nh. ic cc ng mun ti iu nh l vic r rnh rnh. i ti lm xong vic cc ng phi gip ti. rng ti cha hon ton i hi c tt c mi iu nh mun nhng ti cng lm c mt phn! u cc ng khng chu gip ti ti phi lm g by gi? y qu l mt vn nan gii chng nhng ch cho chng ti m cn cho c nhng ngi quc gia khc c ng Bo i mi ti Lt. Chng ti tht l ngn ngi vi nhng li ha mong manh ca Php. Tt c u bit r ngi Php s lm tt c mi vic trong phm vi quyn lc ca h tr hon, ko di th gi hoc chi b tha hip nu tnh th cho php. Nu Php tro tr hn nhin tt c nhng ngi cng tc lc ny s b coi l tay sai ca Php. Mt khc, Anh uc v Hoa K chnh thc cng nhn chnh quyn Bo i v chng ti bit chc rng t nht Hoa K cng l mt trong nhng quc gia s ng ra buc Php phi t t tr li ch quyn cho Vit Nam. Lc ny Hoa K m ta i s Si Gn v ang c mt i s phc v Vit Nam. D nhin Hoa K khng ng h Php. Hn na, v Hoa K chnh l ngun ti tr cho qun i Php, ting ni ca h s c rt nhiu nh hng. Chng ti cho rng Hoa K lc no cng ng h vic Php tr ch quyn cho Vit Nam v lun tin tng vo nhng hu thun ng h ca Hoa K. Chng nhng vy chng ti cn tin rng s d Hoa K t chi khng chu can thip vo nm 1945 ch v lc h cha c quan h ngoi giao chnh thc vi Vit Nam. Lc ny, v quan h ngoi giao c thit lp, h khng nh rng h ng h vic trao tr li c lp cho Vit Nam. Hn na, ng Bo i cng ang d nh iu nh vi Php, nu chng ti khng chu nhng tay vo vic th cn ai na? L no chng ti c th khng b lng tm cn rt v khoanh tay ch i ngi Php dng ci khay c Lp ln cho chng ti? l cha ni n vic nu chp nhn vic hp tc vo lc ny, chng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
84 of 404
ti cn c th i hi thm v sau. Chnh ph tng lai c th lm p lc bt Php nhng li quyn lnh o ca cc lc lng qun s Vit Nam trong qun i Php. Khi , chng ti s c th c mt th ng vng vng m phn vi Vit Minh. Chng ti cng tin rng n ngy Php phi ri Vit Nam. y l mt iu khin chng ti bt i phn no ngn ngi khi phi chp nhn Gii Php Bo i. Cui cng khi xem xt r tnh hnh, chng ti ngh rng, mt bn l Php, mt bn l Cng Sn Vit Minh th Gii Php Bo i l c hi c nht cn li. Chng ti cng kt lun rng lc ny l lc phi ng ra chu ng tt c nguy him ca mt thi hp tc vi ngi Php. Tuy quyt nh liu, chng ti vn hnh ng v cng cn trng. Sau nhiu ngy bn lun ti v ng Sung ni vi ng Bo i rng: hng ti ng h vic nh lp chnh ph v bc s ut s i din chng ti am gia chnh ph. Mc d c ba chng ti u ng v vic cn hp tc, bc s ut vn cm thy kh chu chng khc g chng ti khi phi chp nhn mt chnh sch hp tc vi ngi Php. Khi bt tay vo vic tt c chng ti u hiu r nhng nguy him ang ch i chng ti. C ba chng ti u bit mnh ang mang nhng gnh nng trn vai v s kh trnh c nhng ting tm v sau ny. y l mt tn thm kch cho nhng phn t quc gia. ang gia lc c nc u chng i vic hp tc vi ngi ngoi quc m chnh chng ti li phi ra mt hp tc vi Php. y cng chng phi l tn thm kch duy nht trong cuc i hot ng ca nhng phn t quc gia lc ny. Ri y, trong nhng th kh x h li dn d b dn vo th phi cng tc vi ngi Ngoi uc thm mt ln na. Nhng chng ti bit qu r cng sn v mt khi bit r v h th hn nhin chng ti chng cn ng chn la. y qu l mt tn thm kch bt buc v khng cn li thot. Trong tt c nhng nhn vt quc gia c ting thi by gi ch c ng Ng nh Dim l ngi duy nht vn gi khong cch vi chnh ph Bo i. C th v hiu tnh th r hn chng ti nn sau vi ln gp g ng Bo i, ng Dim ri Vit Nam v i Hoa K vn ng. y l mt cuc vn ng gip ng rt nhiu sau ny. Ch c mt bin c c th khin Gii Php Bo i gt hi c a s ng h v ng thi mang li ch phn u cho cc phn t quc gia l: c Lp tht s. Nu Php c th b buc phi nhng quyn lp tc th tnh hnh Vit Nam c th s thay i khc hn. Nu chng ti c th buc c Php giao tr c lp tht s th
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
84 of 404
Trong Gng Km Lch S
85 of 404
nhng phn t quc gia nh chng ti thnh cng v t c bng m phn t Php nhng g Vit Minh vn cha th ot c sau bn nm eo ui bng chin tranh v xng mu. Hin nhin, Php s ch chuyn giao chnh quyn khi h khng cn chu ni p lc lin kt ca c ng Bo i, ln Hoa K. Tuy th, khi xem xt k tnh hnh, chng ti nhn ra c mt cch b gy th kha ca Php l ng Bo i lm p lc vi h. ay v xin x, Cu Hong c th lp tc i hi nhng iu Php ha v dn chnh quyn thc dn vo th nguy him. Lc ny c hai l do khin Php phi cn c mt chnh ph nh Gii Php Bo i ra. nht, h cn chnh ph Bo i thay th chnh quyn Vit Minh. hai, h cn chnh ph Bo i thuyt phc Hoa K rng h thc tm mun trao tr c lp cho Vit Nam. Php c tnh li dng ng Bo i th chng c l do g khin ng Bo i phi ngi yn m khng li dng h. Nu Php c th to ra c mt uc Trng vi b mt uy quyn th ti sao ng Bo i li khng th lm p lc bng cch tuyn b t chc nu nhng yu cu ca ng khng c tho mn? y qu l mt gii php hp dn v c hiu lc. Nu ng Bo i c th lm ln chuyn th Php s phi nhng b hoc Php s phi b tt c nhng cng trnh u t vo mt gii php quc gia. Chng nhng vy, nu khng nhng b, Php cn l c d tm dng chiu bi c lp che mt Hoa K. D nhin mu cht ca mi s hon ton ph thuc vo ng Bo i. Cu hong c chu ng vai tr ny hay khng? Cng bn ci th ti, ng Sung v bc s ut li cng c v gii php ny. Cui cng chnh ti c y nhim a kin n Bo i. Nhng trc khi n gp ng Bo i ti mun gp ch ti, lc ny va t Cam Bt tr v Si Gn. Ti ni vi ng ch ti rng: t ra, ai cng iu kin nhn. i cng s lm vo tnh trng mt ting tm khi phi hp tc i hp. gay trong lc ny ng o i li ung dung t nhn c, ch lo sn bn v b n, b kia. c no ng cng ch lo vic vui . c ny bn b ang nh chu ti c tnh ng . h ngh sao? Ch ti vn cha b hn nhng nhn xt bi quan, hay ni ng hn th l cha b hn nhng nhn xt thc t. ng mm ci nhn ti ri kin nhn tr li: im , chu vn khng hiu ng o i. ng o i l mt ng vua ch no phi l mt con ngi cch mng? b ng c nui nng tr nh mt ngi khng bao gi c ch trng hnh ng. cuc i ng l vy hng bao
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
85 of 404
Trong Gng Km Lch S
86 of 404
gi c quyt tm hnh ng. hu khng ay i ng c u! Li ch ti chng khc no mt go nc lnh tt thng vo mt. Ti bit l ng ch ti hiu rt r v ng Bo i v ch ti d nhin c l do chnh ng nghi ng. Tuy th ti quyt nh th. Phi sau mt thng xp t ti mi c th gp ring ng Bo i. Mt hm, khi ti ang Lt ngi i in thoi th bng c mt ty vin qun s ca ng Bo i gh vo ch ti ang tr ng bo rng: c gi s i sn vo ngy mai v c mun ng cng i. Sng sau, ti i theo on ty tng ca ng Bo i i v m nhng khu rng cao nguyn. sn bn l mt am m ca ng Bo i. vng cao nguyn c nhng ch n np c ngy trang bng cy bao quanh, chnh l nhng ch ng Bo i cng on ty tng ngi c ngy tri, i con mi xut hin. Tri quanh chu vi hai hoc ba kilmt, nhng ngi ng cc b lc trong khu vc xung quanh bt u nh trng ui dn nhng con th hoang v m gia, ni cu hong ang ch i v mong rng s c cp xut hin. Khi ting trng hai bn khp dn vo ti cng ch i mt ch gn ng Bo i. Mc d nhng ngi i sn lc ny u th th ng nhm m ti vn ngc v pha ng Bo i c suy ngh tm cch gp ring ng ta. Tuy c nhiu pha no ng trong ngy nhng ngy ng Bo i vn khng sn c g. Khi t sn kt thc mi ngi li quay v ni n np. Lc tr li ti thy ng Bo i ang ngi mt mnh ngoi hin ung nc. Mc du bit rng tnh th lc ny bt li v cuc sn khng kt qu trong ngy, ti thy rng ch c c hi duy nht ny thi v thu ht can m bc ngay n ch ng Bo i. Ti chuyn gu mt lc ri i thng vo vn rng: a gi, ti mi t i n n y hm qua. i phi a i ngi rng c nhiu ngi an phin v vn ngi hp khng chu gi li. u chng c c khng hnh ng ri y tnh s kh khn cng. ng Bo i tr li lp tc khng cht do d rng: rong vic chnh tr chng phi kin nhn. R rng l chnh ng cng suy ngh v vn cn i ph cho thch nghi. C th ng cng on ra mc ch chnh ca ti khi n y l g. Sau mt lc im lng Bo i li ni tip: , ti cng y rng ngi hp khng c i nghim chnh mi vic nhng ti ch c mt mnh eo ng oa s hnh ng ra sao? Ti tr li rng: a gi, bc s ut vn lin lc i h nhng vn cha c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
86 of 404
Trong Gng Km Lch S
87 of 404
iu g r rt. , ti cng ngh vy, ng Bo i tip li. Ti a y: hng m a ngi, chng s phi b y ch i bao lu na? i cng khng r, ng Bo i tr li, l tt hn l ng nn gp ti khong vi ng sau. hng s bn lun m vo lc . Lc ny ti thy chng th y cuc i thoi i xa thm. C bn lun th no th mi s cng ch n th. Nhng nghi ng ca ch ti qu nhin khng h sai trch. Ti tr v Si Gn lng tht vng su xa v bit r rng chng ti b dn vo ng b khng cn li thot. Vi ngy sau tin tc lm r hn mi s. Tin n bn trong chnh ph Bo i cho bit Php chuyn mt s tin khng l vo trng mc ca ng Bo i Ngoi uc. Vi ngy sau na mt tp ch Cng Sn ng ti tin n v vic Php chuyn tin. Cu chuyn gn nh r rnh rnh. Tin tc xc nhn ton th chin lc ca Php i vi Vit Nam lc ny. R rng l Php khng chp nhn vic trao tr ch quyn cho Vit Nam. Trn lnh vc chnh tr th h ngn chn, tr hon cc cuc tranh u. V phng din c nhn th h n lc lm mi chuyn xoa du cc i hi ca ng Bo i. Nhc im trng trnh ca ng Bo i khin Php c th li dng ng tht hu hiu. Khn ngoan nh ng Bo i m cng khng thot khi n php ca Php. Lc , vo lc 27 tui, ti li hc hi c thm mt bi hc na. Trong cuc i chnh tr ca ring ti, tuy mt khun mu r rt ang dn d ln khun thnh m nt m ti vn cha h hay bit. Ti bit r ng Trng T Anh l ngi ti c th v cng lm vic nhng s nghip ca ng b Vit Minh ct t. Trong mt thi gian ngn, ti cng tin ng Bo i c th ngoi ln hng lnh t Vit Nam, nhng sau khi gp ng trong cuc sn bn, nhng hy vng ca ti cng bin thnh ho huyn. T nay cho n sut hai mi lm nm sau, ti tng lm vic vi nhiu nh lnh o Vit Nam v vn lun lun mt chng h tm thy mt ngi p ng ng nguyn vng quc gia. May thay, vo nm 1950 ti khng h thy trc nh vy. Cng nh ti cha h bit rng cuc tm ti ca chnh ti cng nh nhiu nhn vt quc gia khc ch l nhng cuc tm ti do nh mnh nghit ng x y.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
87 of 404
Trong Gng Km Lch S
88 of 404
Chng 10 Ma Ngh Alpine
K t nm 1951, cuc sng tng lai ca ti vn hon ton bp bnh. Tuy

bit ng Bo i l ngi th ng, ti vn gt b nhng suy ngh bi quan ca ng ch ti v nhng quan nim khch quan ca ng thn lao ht mnh vo cc hot ng chnh tr. u tin chng ti n lc hot ng thit lp mt t chc chnh tr mi. Tuy lc ny phn ln tinh thn v nhit tm ca i Vit phc hi nhng dng nh gung my iu hnh cht hn. Chng ti c kt hp tm cch chn chnh li nhng t chc ca ng i Vit min Bc trc kia. N lc ca chng ti a n vic thit lp mt mt trn quc gia dn ch ly tn l uc Gia Bnh Dn. T bo ca mt trn lc ny l t uc Dn do ti lm ch bt. i vi ti y qu l giai on bn rn v k. Ti phi tm ngi cng tc cho t bo, phi vit bi bnh lun, phi trng coi vic xut bn, phi sp xp nhng cuc hi hp, bn lun, v phi trng coi n c vic qung co. T bo l c quan ngn lun ca ng. Ti hnh din v c dp c ng vo v tr bnh vc ng li ca ng, chng li ch ngha cng sn v c v nhng cuc tranh u i hi Php phi giao tr c lp. Tuy thnh thong chnh ph cng c buc chng ti phi dng nhng danh t nh nhng hn nhng chng hiu sao phn nhiu nhng cuc kim duyt ca chnh ph li chng bao gi ng g n vic chng ti lc no cng i hi t do lp tc. Trong khi t bo xut bn nhng mc bnh lun v i hi d di vic trao tr c lp, ti cn c c hi mc kch nhng th on chnh tr ca ng Bo i. Ngay lc ti ang loay hoay xoay s cho t uc Dn th ng Bo i cng ang m thm vn ng i c lp. Tuy ti nhn thy nhng khuyt im ca ng Bo i qua nhng ln gp trc, y mi l lc ti bt u nhn chn c kh nng ca ng. Cch vn ng ca ng Bo i cho thy ng chng nhng l mt ng vua Chu hiu bit chnh tr thu trit m cn c ti iu ng ngi khc rt t nhin. Lc ny ng Bo i ang tn dng s trng ca mnh ng u vi Php. Kh nng thin ph ca ng l ti vn ng chnh quyn, hoc c l ng hn l ti vn ng cc t chc ca chnh quyn. Cch vn ng ca ng phn ln da trn nhng nhn xt chnh tr sc bn cng nhng nhn xt tinh t ca bn thn ng. Bt k lc no ng Bo i cng c th nhn r ch xc c tm mc gii hn ca vic thc y Php. ng l quc trng do ng c quyn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
88 of 404
Trong Gng Km Lch S
89 of 404
la chn th tng. eo quan nim ca ng Bo i th cch chn th tng phi n khp vi cc giai on m phn. Ni chung th cch vn ng ca ng Bo i l tm mi cch gia tng p lc vi Php. Trong giai on u, ng Bo i mun chn mt th tng c th hp tc gn gi vi Php. Nhim v ca v th tng u tin l thit lp nhng quan h hp tc gia Php v chnh quyn Vit Nam sao cho tt c mi vic u hng theo mun ca ng. Sau giai on m phn th hai li phi cn nhng thay i khc trong chnh ph. Chng hn nh khi m phn nhng vn kh khn nh vn c lp th phi c nhng th tng cng rn, cng quyt. Mt khc, nu cn phi rt lui i chin thut th li phi tm nhng th tng mm do, uyn chuyn cho ph hp hn vi chin thut. Cng quan st cch ng Bo i chn th tng, ti li cng tin chc ng son sn danh sch ca mt s th tng nhm a ra ng lc nhng nhn vt c th p ng c nhng i hi ca ng nhng giai on sau. Chng nhng th, ng Bo i li cn chn th tng da trn mt nguyn tc khc na: ng thng sp xp Ni Cc cc th tng khng th dng uy quyn bn thn ch ng c Ni Cc. Ngoi th tng, lc no ng Bo i cng c t thm mt nhn vt quc gia khc c c thc quyn ln c t ch trong chnh ph. Nhn vt ny s hot ng cho hai mc ch: nht, v c c t ch ng ta kh th nhm mt tun theo mi mnh lnh ca th tng. hai, v c thc ti, ng ta c th tip tc iu hnh chnh ph mi khi th tng b thay i v nh th s gi cho cc chnh sch ca chnh ph c lin tc. Mi ln ng Bo i thay i chnh quyn l mi ln cc ng phi quc gia li bn ci si sc. Nhng cu hi chnh thng l: iu c nn eo v i chnh quyn mi hay khng? iu chnh ph mi c c s cho h hp tc khng, hay hp tc s ch lm h hao uy tn ca ng? iu c nn ngi vo am gia trong mi chnh ph khng? iu ng o i ang c d nh g khi ay i chnh tr trong ln ny? Nhng bt k h quyt nh ra sao th cc ng vin vn c b thay i lin lin trong chnh ph Bo i. Trong nhng chnh khch quc gia b thay i lc by gi c c Bc S ut v ng Trn Vn Tuyn l gio s dy ti trc y. Trong chnh quyn u tin ca ng Bo i th Bc s ut, ngi ni bt nht trong nhm chng ti, c c lm B Trng B Gio Dc. Trong chnh ph th hai, ng li c c lm Tng Trng uc Phng. C l v vn chnh cn m phn ln ny l vn phi c mt qun i Vit Nam hon ton khng ph thuc qun i Php nn cng v ca Bc S ut tht l quan trng. Vn m phn ln ny qu l nan gii. Mt mt th ngi Php bit r chnh ph Min Nam cn phi c mt qun i ring. Mt khc, h li tin rng nu Vit Nam c qun i
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
90 of 404
ring th chnh qun i Vit Nam s l mt mi e da i vi chnh quyn thc dn Php. V pha Vit Nam th ng nhin chnh ph Bo i c ht sc lm p lc c th t thit lp qun i ring. Gia lc m phn PhpVit ang dng co th mt bin c khc li ko ti ra hn bn ngoi nhng hot ng chnh tr Vit Nam. ***** Khong mt nm v trc, ti thnh hn vi ngi thiu n ti gp trc y khi ti cn nh ng ch v ri li c dp gp vo lc sau ny Pht Dim. Khi ti v H Ni th gia nh c cng chuyn t khu cng gio Pht Dim v H Ni. H Ni chng ti li tip tc gp g tuy rng c hai chng ti vn cha h ngh g n vn thnh hn. Ngy n, bng nhin chng r v l do g, ng ch ti bng hi ring ti rng: i n iu n no cha? ng mun bit xem ai l ngi ti ngh c th l nh ti sau ny? Mi u ti tr li rng: ha c ai c, nhng ch vi ngy sau ng ch ti li nhc i nhc li vn . Tuy ti cha r ng ch ti suy ngh ra sao nhng nhng iu ng ni n bt u lm ti ch . Ti cho rng c th c vn g v bit u n lc ti nn suy ngh n chuyn lp gia nh? Du g i na ti cng 28 tui v nu i sng ti cha hon ton bnh thng hn th t ra ti cng chng cn phi trn trnh nhng ni ho lnh hoc lc no cng phi lm lm th th vi khu sng lc st lng na. Cui cng ti th thc rng ti c ngh n mt ngi l c Kim Ngc, mt thiu n ti gp nhiu nm trc y. Nu ti c lp gia nh th c ta s l ngi ti chn. Khi nghe tin ch ti v cng hn hoan. ng c quen vi gia nh c v hon ton ng s la chn ca ti. Trc khi ti bit r mi s c ti ln ng qua nh c Kim Ngc chnh thc dm hi. t lu sau, ch ti sp xp v gi kn mi s. Nu bit r cu chuyn tht thc y ng ch ti ch n vic hn nhn ca ti c l ti cn ngc nhin hn. Cng nh nhiu ngi Vit Nam khc, ng ch ti cng n vn s mnh. Ngy n c ng thy tng ni danh gh thm nh ng ch ti. Hm ti c n nh ng chi nhng khng h bit thy tng xem xt k mt ti. Khi xem tng ti xong, ng c thy vi iu khc thng v c k li cho ch ti nghe. Nh tng s bo vi ch ti rng cuc sng mai hu ca ti s y trc tr v nguy him. C th ti s khng sng qu mt nm na. Ch cn mt cch l lp gia nh cho ti. Nu lp gia nh th ng s mnh ca nh ti s quyn vo ng s mnh ca ti khin n phi chuyn hng i v nh vy ti s thot khi chuyn d. Ngay ngy hm sau ch ti bt u hi ti v chuyn lp gia nh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
91 of 404
Khng hiu li tin on ca ng thy tng s c tht s ng hay khng nhng t nht chuyn thnh hn ca chng ti vo lc tht l may mn. Chng bao lu sau khi chng ti thnh hn, ti nhn c li nhn ca ng thn rng m v ch ti ang t vng Vit Minh tn c ln H Ni. ng thn ti mun bit liu ti c th n hai ngi c khng? M ti dng nh m chng s hi kinh nin v ting bom rn khi Php di bom ro rit xung khu Vit Minh. V vy ng thn sp xp chuyn m ti v H Ni. ng hi liu ti c sc lo ni cho m v ch ti hay khng? Ti th ngay li rng ng nn hai ngi qua ngay. Nh th gia nh chng ti mi hai ngi bng bin ra thnh bn. Mt nm sau, vo thng 51952, nh ti h sinh con gi u lng l Ngc Lu. Tuy vic sinh n rt bnh thng v a b tht l khe mnh, chng bao lu sau bng nh ti nhim chng ho lao. Lc ny, tuy bc s ut bc su vo chnh trng nhiu nm, ng vn l bc s gia nh ca chng ti. Sau khi xem xt kt qu cc cuc th nghim v chp hnh quang tuyn X, bc s ut bo rng bnh nh ti c th d dng bin thnh nh ao p nh. V thiu thn dng c, chng lao cp tnh khng th cha tr ti Vit Nam. ng khuyn rng nu ti ngh n nh ti th nn qua Php tm bc s chuyn khoa iu tr ngay. Li bc s ut lm c hai chng ti dao ng d di. T hn na, bc s ut cn nhn mnh rng chng ti khng nn mang theo con. Nh ti khng th t tay sn sc a b c. Sau nhiu phen khc lc, bn ci chng ti nh chu. Con chng ti l Lu phi li vi m, ch ti cng vi ch v m ti tm thi trng coi. Sau khi quyt nh, chng ti bt u sp xp cuc hnh trnh. Ch ti gip mt t tin, ti bn chic ng h vng ca mnh, mn thm tin bn b v xoay s tm giy thng hnh. Chng ti ra i tht gp trn chic Skymaer ca hng Air France v ba ngy sau th n Php. Cui cng ti tha mng i xa ca bui u thi tuy rng tnh cnh lc ny tht khng ng hn nh nhng c m phiu lu ti vn hng c ao khi trc. Du sao i na th ma thu 1952 Ba L i vi ti vn l mt iu hon ton mi m. Mt mt, v thm nhun vn ha Php, ti cm thy khung cnh Ba L tht l quen thuc. Mt khc, th y qu l ln u ti thc s Ba L. Ti nhn quanh thp Eiel sng sng, i l Champs lyse v bo tng vin Louvre. Ti quan st Ba L vi mt cm gic va l va quen chng khc no mt ngi gn gi vi vn ha Php nhng li ang nhn vo th qua con mt ca mt ngi dn qu.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
91 of 404
Trong Gng Km Lch S
92 of 404
Ngay sau khi n, ti vo mt khch sn hng xong gn Mont Parnasse v lin lc vi mt ngi anh h l mt bc s c ng ti Ba L rt nhiu nm. Ngi anh h ti t chn bnh cho nh ti v sau sp xp cho nh ti n gp bc s chuyn khoa. V bc s ny tin hnh p phi. Trong khi gii phu, bung phi yu c chch thuc m. Gii phu xong, bc s ngh ngh nh ti n iu dng bnh x Chamonix. Ch bnh x ni v bc s gii thiu l mt bnh x khng nhng ch nhn bnh nhn m cn nhn c gia nh bnh nhn na. Ch trong mt thi gian ngn, c hai chng ti u nhp vin. Nh ti nhp vin nh mt bnh nhn ang cn iu dng bnh phi v ti nhp vin nh ngi i theo sn sc. Khung cnh bnh x c thit lp ct gip bnh nhn gim thiu cc hot ng hng ngy cng t cng tt. Khng kh trong bnh x lc no cng yn lng. Ti i quanh khu ni non hng v, quan st ngn Mont Blanc sng sng vn cao. Tt c tin tc u b ct t. gii bn ngoi bng cht chm vo qun lng. Vit Nam mi ang si sc v nhng hot ng chnh tr nng bng v cc cuc ng d di li xa dn. Chng cn vic g lm, ti quyt nh i hc ton li. Trng i hc Grenoble ch xa khong mt ting ri ng h v ban gio s ti nhn dy mt lp t hc. Sinh vin ch cn thnh thong gh vo trng v c mt trong cc k thi l . Ti theo hc v li mt ln na a mnh vo th gii tru tng ca ton hc. n i v khung cnh yn tnh ca Chamonix khin ti cm thy d dng, thoi mi hn. Ti bnh x, chng ti gp mt i v chng khc cng ti trong mt hon cnh tng t. Ngi v ang iu dng bnh lao c ngi chng l gio s dy Anh Vn ti i Hc Berne sn sc. Chng bao lu sau, ti cng nh ti tr thnh bn thn vi v chng gio s Jacques Savarit. ng Savarit ng dy thm Anh Vn cho ti. Trc y ti hc Anh Vn Trung Hc nhng rt t khi dng ti. Lc ny gp dp rnh ri, khi v chng ti nm tm nng, ht th khng kh trong lnh ca ni, ti cng ng Savarit i b v tro nhng ngn ni quanh. Chng ti ni ting Anh trong sut cuc i. Khi dy Anh Vn cho ti, ng Savarit i hi ti phi ni ting Anh tht ng. i vi ng, Anh Vn c ngha l ting Anh ca nhng khun mu thun ty ch khng phi l mt th m oa . ng va c sa ging cho ti, va bo ti: nh phi ni ting nh cho ng. Ti cng vit nhng bi lun ngn cho ng. u tin l nhng bi lun v tnh th Vit Nam l mt vn ng ta hon ton
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
92 of 404
Trong Gng Km Lch S
93 of 404
m tt, ri n nhng bi lun v Somerset Maugham v cui cng l nhng mn kch c nh Hamlet v MacBeth m ng ta bt ti phi c. Ti c gng n lc, vt xa nhng mu cu khun thc a y ilor rich trong quyn Assimil m ti hc khi cn cp sch n trng ngy trc. Sau khong 3, 4 thng bnh x, ti cng nh ti chuyn ti mt ch cho mn phng mt cn nh k cn. V nh ti khng th lm bt c vic g ngoi tr ngh ngi, ti tr thnh ngi n ng ni tr, nu nng, qut dn, git d v i ch. Cuc sng tht l phng lng. Tr mt vi chuyn i Grenoble hc ton, chng ti ngay cn phng mn, nhn tuyt ri vo u mng mt thng 11 (c hai chng ti u cha h thy tuyt ri bao gi) v hon ton ngc nhin khi ma ng n mang theo tng t tuyt cht ng dn d cao n ngang tn ca s. Du hon ton cch bit, ti vn khng mt hn lin lc vi Vit Nam. Vo u ma ng, ti gi lin lc vi ch ti hng tun. eo nhng bc th nhn c ti chc chng c bin c g quan trng. t ra l chng c chuyn g quan trng qua nhng l th ch ti gi cho ti. Phn nhiu ch ti vit trn an rng chng c vn g ng lo, ri nhc nh chng ti phi li cho thi gian tnh dng nh ti c th hon ton bnh phc. Vo ma thu 1953, nh ti ang trn bnh phc trng thy. Khi chn bnh khng thy g, khong u thng 5 nh ti theo ti i Grenoble, ni ti n thi ln thi cui. V ch n cm tr c mt lt th ti nhn c in tn ca bc s ut Vit Nam. Bc in cho hay Bo i li va mi thay i chnh ph v bc s ut li c c lm Tng Trng uc Phng. Hin nhin l giai on m phn quan trng bt u. Bc s ut hi ti liu c th v c khng? Ti suy ngh sut m. Nu nh ti thy cn phi lu hn ti s phi quyt nh mt vn tht kh khn. Mc du ch ti vn qu quyt u u rng khng c chuyn g quan trng, chc chn din bin Vit Nam n hi quyt lit. Bc s ut khng bao gi nh in tn nu khng phi vy. Nhng lm sao ti c th v c khi nh ti vn cn cn ti li? ng ra, ti khng cn kh tm suy ngh sut m. Sng sau, khi ung C Ph nh ti bng nhn ti ni rng nh ti bit ti ang rt mong mi mun v. Nghe nh ti ni, ti bit l nh ti quyt nh cng v vi ti. Ti ht sc vui mng v qun hn c chuyn cn phi ly chng ch ton cho lp hc ti c gng eo ui sut nm. Chng ti tr li ch n cm tr v tr v cn gc mn sa son hnh l cho cuc hnh trnh. Vi ngy sau, chng ti dnh c v trn chic Skymaer quen thuc cho chuyn bay 3 ngy v Si Gn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
93 of 404
Trong Gng Km Lch S
94 of 404
Chng 11 Lp Trng Ngoan C Ca Php
Khi t Php tr v, ti li mt ln na tr li vi nhng khung cnh chnh tr

ang bin i Vit Nam. Cm gic b ng ca ti khi v Vit Nam ln ny tht chng khc no cm gic b ng khi ti t Vit Nam sang Php lc trc. Ngy v Si Gn ti c c lm am Mu Ph cho B uc Phng ca ng ut. Lc ny, vi t cch B Trng uc Phng, bc s ut ang l mt trong nhng nhn vt chnh trong chnh quyn Vit Nam. Tnh hnh cho thy nhng nhn nh ca ng v vn liu ngi Php c tht tm m phn hay khng hon ton chun xc. Vn nh bao gi, nhng cuc m phn qun s lun chim phn ch yu. Cu hi chnh bao xung quanh vn liu Php c th nhng b cho chnh ph Vit Nam thit lp mt qun i ring bit hay khng? Nu c, tt c nhng vn khc s c gii quyt d dng. ng ut lp ra mt phi on nh do ti v i t L Vn Kim cm u thng thuyt vi Php v vn qun s. (ng Kim v sau l tng v cng chnh l mt trong ba v tng thm nin o chnh lt ng Dim vo nm 1963.) Vo thng 9 nm 1953, chng ti bt u chnh thc thng tho vn thit lp nhng n v c lp Vit Nam dn dn tr thnh mt qun i ring bit ca Vit Nam v sau ny. Ngi i din thng tho cho Php lc l t lnh Henre Navarre. Trc khi cng t lnh Navarre thng tho, chng ti t rt nhiu hy vng vo cuc m phn, nhng cng ngy nhng phc tp kh khn li tr ra cng nhiu. Tuy Php long trng tuyn b rng h s thng tho mt cch nghim chnh, m h vn phn vn cn nhc khi phi quyt nh mt vn quan trng nh vn qun s. Trong trng hp ny, vn chi tit l vic hun luyn v ch huy cc lc lng cp tiu on Vit Nam. Cui cng cn cn thng li ng v chng ti: Chng ti c php trc tip ch huy cc tiu on nhng ngi Php vn i quyn ch huy tt c ton th qun i. Tuy rng y l giai on Php ang phi i ph vi nhng kh khn ca ni b sau Nh Chin v ch thc dn mt gn ht nh hng Php vn c bm vo nhng mnh vn uy quyn cn st li. Mc d chin tranh gia Vit Minh v Php gn ngy kt thc m Php vn cn bn lun rt nhiu. Chng hn nh Php vn a ra gii php ca mt nc Vit Nam c lp nm trong khi lin hip hp, tuy rng chng ai hiu ch xc ngha ca Khi Lin Hip ny l g. Trong giai on m phn ca nm 1954, chnh quyn Php phm phi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
95 of 404
nhiu li lm ng tic. H khng h c rt lui hoc nhng quyn cho cc phn t quc gia v h cng cha h nh ngha r rt vai tr hoc quyn hn ca cc phn t quc gia ng ra tham gia vo chnh ph Bo i. V chng bao gi oi hoi n vic nh ngha r rng vn , chnh quyn Php khin cc phn t quc gia nghi ng s thc tm ca h. Trong khi Php t mun a Vit Nam vo khi Lin Hip Php th ti v cc bn b khc li nht nh bc b kin . Cuc m phn ca chng ti vi Php trong nm 1954 tht l chn nn. Chng ti nhn r c s ngoan c ca Php qua thi ca Navarre. Nu ng trn quan im quc t m lun th lc ny Php nn giao tr li c lp cho cc quc gia nm trong khi thc dn v nhiu l do. nht, nu Php khng phi lo lng v vn thc dn th h c th dn ht tt c cc n lc vo vic i ph vi cc kh khn ni b ca chnh nc Php sau Nh Chin. hai, nu Php t giao tr li c lp cho cc quc gia trong khi thc dn th h c th gy dng c nhng mi quan h ngoi giao tt p v bo tn c uy tn trn trng ngoi giao quc t. V ring i vi nhng quc gia trong nm trong khi thc dn b tr chng hn nh Vit Nam th hn vic Php giao tr li c lp l mt c hi cho php cc thnh phn quc gia c th ng gp mt cch thit thc vo vic xy dng t nc. Tuy th, thay v giao tr c lp li cho Vit Nam th Php li chn gii php bt buc Vit Nam phi nm trong khi Lin Hip Php. y qu l mt gii php thin cn v c hi cho c hai bn. Lc ny, v ang phi chng tr vi Vit Minh, chng ti cn c mt nn c lp thc th. Chng ti phi chng t rng chng ti chnh thc dnh c c lp c th ng u vi ng H mt cch hu hiu. Tuy vy, lp trng ngoan c ca Php dn cc phn t quc gia ca Vit Nam vo th yu v bt buc cc t lnh Php phi bm vu mt cch m qung vo nhng uy quyn cn st li. Dng nh Php ti mt v nhng n lc i hi bng bnh nht thi v bt chp tt c nhng hu hon to tt v sau. Cng vo thi gian ny, ng Bo i bt du lm p lc nng n hn vi Php i hi c lp cho Vit Nam v vi mc ch , ng ch trng t chc cuc Hi Ngh Ton uc. Trong cuc hp Hi Ngh Ton uc, ngoi tr nhng ngi Cng Sn, tt c cc i biu t nhng nhm chnh tr v tn gio quan trng trong nc u c mi tham d. ng Bo i t mun c Kim ch ta bui hp. ng cho rng nu c Kim ng cng v ch ta th c s c th dng cng v pht ng, nng cao tinh thn quc gia v khuyn khch, c ng c kin dn chng trong cuc tranh u dnh li c lp. Lc cuc hp m u, tt c u phn khi v lng nhit thnh tranh u i hi c lp ca cc thnh phn tham d. Vo lc phin hp gn kt thc cuc bn lun bao quanh vn Vit Nam gia nhp khi Lin Hip Php tr nn si sc. Nhng ngi chng i Gii Php Lin Hip yu cu ng Bo i phi i hi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
95 of 404
Trong Gng Km Lch S
96 of 404
trn vn ch quyn. H nht nh khng chp thun Vit Nam gia nhp vo khi Lin Hip Php d l di bt c hnh thc no. V cuc bn ci quyt lit din ra cng khai trc ton quc, nn d lun trong nc ch rt nhiu n cc im tho lun. Tuy vy, c l mt trong nhng yu t phc tp nht ca cuc tranh lun vt khi s ch ca ton th dn chng. Yu t l yu t Hoa K. Lc ny, v ti ang cng tc vi chnh ph nn theo lut l th ti khng c php trc tip tham gia hi ngh, nhng v c Kim cng l ngi nh nn ti vn ngm ngm iu hnh t chc gip c. Trong thi gian ny ti vn thng c s lin lc vi Hoa K qua nhng nhn vin ca ta i s Hoa K Si Gn v Hoa K lc ny bt u thc s n Hi Ngh Ton uc. Trong khi ti ang t chc gip c Kim v nhng cuc bn lun ti Hi Ngh Ton uc sp n hi kt thc, th bng nhin Gim c phng thng tin Hoa K (USIA) ti Si Gn l ng George Hellyer li mi ti n gp ng ta. Ti t tht, ng mun hi ti liu nhng ngi n d hi ngh ton quc suy ngh th no v gii php Khi Lin Hip Php? Ti trnh by thi v nhng cm xc cung nhit ca nhng thnh phn tham d Hi Ngh ri ni rng theo ti thy th a s nhng ngi n d Hi Ngh Ton uc u chng i gii php Khi Lin Hip Php. Sau khi nghe ti tng thut, ng Hellyer cho bit rng nu chng ti cn tm hiu thi ca Hoa K th ng c th dn xp cho chng ti n gp i s Donald Heath. V lc ny tt c u ang mun bit r thi ca Hoa K nn chng ti li hn gp nhau ti hm ti nh ng Heath. Sau khi ni chuyn vi ng Hellyer, ti vi tm bc s ut v c Kim c gng chun b cuc hp. Lc ny, cuc hp gia chng ti v i s Heath ch l mt cuc gp ring gia hai bn ch khng hn l mt cuc hp chnh thc gia hai chnh ph. Tuy th, tt c chng ti u bit r rng nhng iu ng tit l s l yu t quan trng c nh hng rt nhiu n cc quyt nh ca cc thnh phn quc gia trong tng lai. t lu, ng ut, c Kim, ti cng nhiu chnh tr gia khc u coi Hoa K nh mt ngun tip tr tinh thn v theo s tin tng ca chng ti th ng thi cng s l mt ngun cp dng vin tr trong tng lai. Tuy chng ti khng r chnh sch ca Hoa K ra sao nhng khuynh hng chng thc dn v yu chung dn ch ca Hoa K khin chng ti xem h l mt ng minh hin nhin trong cuc tranh u thit lp mt ng li r rt khc vi ng li ca thc dn Php v ng li ca cng sn Vit Nam. Bt k l ng hay sai, chng ti cng t mt nim hy vng ln lao vo s mc ni vi Hoa K. Tuy cha c Hoa K chnh thc khch l, nim hy vng ca chng ti manh nha qua nhng ln gp g vi phng thng tin USIA, v vi cc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
97 of 404
nhn vin to i s. Nhng bui tip tn, nhng cuc gp g ring v nhng ln thm ving x giao trong qu kh dn n nhiu cuc tip xc tt p gia cc nhn vin Hoa K v Vit Nam. Mc d cha c g l chnh thc trn giy t c, chng ti t nhn nhng cuc gp g, mc ni chng khc no mt chng c v thi ng h ca h. Khi nhn nh li vn bng nhng nhn xt hin thi th nhng cm gic m tng t to ca chng ti lc ny nu khng phi thc s pht sinh t nhng c ao, mong mi s tip tr p t lu th cng l sn phm ca s nhy cm c bit ca ngi Vit Nam khi ng u vi nhng ngh gin tip. u tnh, k t lc cho n by gi, chng ti vn cm thy rng chnh sch ca Hoa K, t ra l mt mc ti thiu no , nhm vo mc ch thuyt phc nhng phn t quc gia khin h tin rng Hoa K s ng h h trong vic tranh u dnh c lp. Tuy th, trn mt bnh din khc, nh ti tm ra ti ti nh i s Heath, chnh sch ca Hoa K hy cn rt nhiu kha cnh phc tp. C theo tnh hnh quc t m lun th Hoa K v Php vn l ng minh. Php l mt quc gia trong khi ng minh cng Hoa K nh bi c trong Nh Chin. V s lin kt ca khi ng minh vn cn mnh v Nh Chin cng ch mi va kt thc nn Hoa K vn c trnh y Php vo th b. Mt mt th Hoa K vn tuyn b rng h khng ng h ch thc dn, nhng mt khc th h li cn duy tr cc mi lin h Ngoi Giao vi Php v khi ng minh. V s lin h ca Hoa K i vi Php phc tp l th nn tt c chng ti u cha on trc c liu Hoa K c ng h cc phn t quc gia Vit Nam khi h lm p lc bt Php phi giao tr c lp cho Vit Nam hay khng? Lc ny, c Bc S ut, c Kim ln ti u kt lun rng cuc tip xc gia ng Hellyer v chng ti chnh l nhn mnh tm quan trng ca vn Lin Hip Php i vi Hoa K. Tm mc quan trng ca vn Lin Hip buc h phi khng nh nhng ng li c bn ca h v Vit Nam. Trong bui hp, i s Heath trnh by v cng minh bch nhng suy ngh kn o ca Hoa K bng nhng phng php ngoi giao ht sc kho lo. ng ni rng Hoa K ng h Vit Nam, ng h nhng tranh u dnh ch quyn ca Vit Nam, nhng ng thi Hoa K cng l ng minh ca Php. eo i s Heath th Hoa K mun s hp tc PhpVit phi l mt s hp tc tt p. ng cho rng nhng ngi chng i Gii Php Lin Hip i qu xa. ng tip tc ni thm rng mi lin h gia Hoa K v Php l mt " mi lin h a din. ng cp n vn ng minh u Chu v khuyn rng chng ti nn mm do hn l qu khch. Nhng tit l ca ng Heath lm chng ti v cng tht vng. Ti trnh by vi ng Heath rng chng ti kh th thc hin c nhng ch trng ca ng vo lc ny v rng cuc hp quc hi i n giai on cht. Khi cuc hp vi i s Heath kt thc, chng ti cm thy chn ngn n tt cng. Ti cn nh Bc S
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
98 of 404
ut hm h tc ti: y m lc u h khng chu ni ng. Mt gnh nng thc s ln tt c. Tt c chng ti u bit r tm quan trng qua nhng li pht biu ca ng Heath. Tm quan trng ca s tit l vt xa phm vi nh hp ca cuc bn lun v vn Lin Hip vi Php. Mc d cha tuyn b trc tip, khi ni n u Chu v mi lin h a din gia Hoa K v Php, i s Heath cp r rng n gii php ca ton Khi Lin Minh T V u Chu. Nu p lc ca Hoa K vi cc phn t quc gia v vn gia Php v Vit Nam qu c nh hng n s hp tc ca Php trong vic on kt lin minh th Hoa K nht nh s phi dng n p lc ny. Ni mt cch khc, th nhng vn sinh t ca chng ti chng qua ch l nhng vn tr gi ca Hoa K trong qu trnh thc thi chnh sch ton cu ca h. Vo ma thu nm 1953, vic phi i din trc tip vi thc t l mt bi hc hon ton bt ng cho chng ti. S lm lc chng qua l v chng ti t qu nng hy vng vo nhng chnh sch l tng m chng ti cho rng Hoa K s thc thi. y l mt bi hc m chng ti s cn phi hc li sau ny cng vi mt s mt mt ln lao hn gp bi. p lc ca Hoa K khin cc thnh vin n hp cuc Hi Ngh Ton uc vo ngy hm sau chp nhn mt gii php mm mng hn. ua th thc gi tay bu c, ti bit r rng ngoi ti, c Kim v bc s ut Hoa K cng gp ring nhiu ngi khc. Hoa K chn ng thi im quan trng tit l r thi ca h. Nhng iu Hoa K minh xc ngay trong thi im ny lm cc thnh vin trong bui hp mt hn tinh thn v tht vng su xa. Lc ny ai cng cho rng Hoa K c th hnh ng khc. Hoa K c th lm tng uy tn ca cc phn t quc gia cng nh buc Php phi nhng b thu hp nhng lp trng bng bnh bng cch ng h chnh ph Bo i. Nu m phn PhpVit khng t c nhng im kh quan ng k th rt t ngi Vit Nam chng cng dm nhn nh rng gii php Bo i kh th l mt gii php hu hiu m cc phn t quc gia c th dng i ph vi Cng Sn v ng H Ch Minh. Trong cuc m phn i hi c lp cho Vit Nam, s nhu nhc ca Bo i v s bng bnh ca Php ha hp to thnh mt s tht bi ko di tng bc. Vo nhng nm u ca thp nin 1950, cha kha ca cc din bin khc nm trong tay Hoa K. Tuy vy, chnh sch ca Hoa K, c lc cng nh v sau ny, u ng vai tr y mu thun, lc th lm cho mi ngi tin tng ri c lc li lm cho mi ngi phi tht vng hon ton. Ngay sau khi Hi Ngh Ton uc chm dt th ti li phi tr v Ba L tip tc tham gia nhng cuc m phn qun s. Vo mt ma thu m m, ti v i t L Vn Kim cng n Php thng tho vi nhng nhm tng Php gi nua lm cm qua nhng cuc bn ci dai dng nhm chn. Tri qua khng bit bao nhiu cuc tranh lun m hai bn vn cha i n mt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
99 of 404
mc tiu no ng k. Ri trong thng 111953, vo mt ngy rt mt, nhng cuc hp trin min dai dng ht nhin b ct t. Ti nhn c mt bc in t Si Gn bo tin c Kim t trn. C qua i bt ng v bnh tim. Cuc hp Hi Ngh ton quc si ni vi kt qu tht vng va qua l hot ng chnh tr cui cng ca c. Ti v Vit Nam va ng lc kp thi c mt trn chuyn bay a linh cu ng ch ti t Lt v H Ni lm quc tng. m tang c Kim c c hnh ti H Ni. eo sau cc v tng s v gia quyn, s ngi a tang t nh c ti ngha trang ko di na dm. Nhng ngi a tang n c iu lin tc trc ngi m cha lp v di vm tri h thp dn. Tt c nhng bi phng iu u cp n c Kim nh mt trit gia, s gia v mt ngi c lng i quc hn l mt chnh tr gia. Mi chuyn lin h n chnh quyn ngn ngi ca c dng nh bin thnh nhng bin c hon ton xa m trong qu kh khi c t trn. Nhng nhng tc phm ca c lc c xem l nhng tc phm hng u trong tng lp tr thc ca quc gia. S lin h gia ti v c Trn Trng Kim vt xa s lin h bnh thng ca ch chu. Chng ti chia x rt nhiu trong i sng k c v mt chnh tr cng nh v nhng ring t cuc i. rt nhiu nm, v hon cnh chin tranh, ti ngh v c nh ngi cha tinh thn gn gi ti cn nhiu hn l chnh ng thn sinh ra ti. mt mc no , c b nh hng ca ng c thn ti trong vn xem thng nhng thay i ca ci i tm b. Chnh nh hng ny khin c kh th tr thnh mt chnh khch vn ton. Trong tn cng thm tm, c l mt ngi ngay thng khun mu, cng quyt chi t nhng vic c cho l khng p ng vi bn phn ca c trong vic phng s quc gia. Vi s gia cho rng c khng nm gi quyn ch ng c vo lc u tin khi tip xc vi Nht ln lc v sau khi c tip xc vi ng i Vit. H cng ng v mt phng tin no . C khng phi l ngi lnh o cung nhit ca dn chng hay cc phong tro. Chnh bn thn c cng khng h ngh c l ngi nh vy. u im ca c nm ch khc, mt i sng thm kn bn trong, to thnh do nh hng su m bi truyn thng vn ha Vit Nam v mt tinh thn phc v t nc. C l c ng l mt nh nho kiu mu cui cng ca Vit Nam, mt mu ngi tng trng cho nhng gi tr c truyn p nht. Nhng din bin nm trong phn sau ca lch s chng t s thiu thn v hn ca nhng phm cht ny. Sau khi tang l xong xui, ti tr li BaL tip tc nhng cuc m phn v v vi cc tng Php. Mt ln na ti li phi t mnh ngi vo nhng chic bn di, nng n, bn ci hng gi v nhng vn tiu tit lm cm. Cng ngy cu chuyn cng bin thnh xa vi. uanh bn m phn ngi Php ang c km hm tinh thn quc gia ca Vit Nam trong khi 10,000 dm xa cng sn bt u
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
100 of 404
xit cht ngn dy thng lng ti in Bin Ph. S tht bi ca gii php Bo i a chng ti vo nhng cuc m phn mng lung, tru tng, trong khi thc t chnh tr v qun s hon ton nm ch khc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
100 of 404
Trong Gng Km Lch S
101 of 404
Chng 12 S La Chn ca Cu Hong
Vo u nm 1954, mc du cuc chin in Bin Ph ang trn bt li

cho Php, vn cha ai suy ngh g n vn tan r qun s ca Php (tht s th cha h c s tan r qun s no c, k c sau khi Php tht trn in Bin Ph.) Tuy vy, nhng hy vng thnh cng bng m phn gia Php v chnh ph Bo i tht s tiu tan. D lun bn bc v vic triu tp mt Hi Ngh uc T ti Geneva tho lun v vn ng Dng. Mt hi ngh nh vy s chnh thc nhn nhn rng tnh hnh ang i hi nhng gii php khc tng qut hn. Chng nhng vy, Hi Ngh cn nhn nhn hin trng Vit Nam tr thnh mt vn phc tp vt hn ra ngoi phm vi ca nhng cuc m phn gia Php vi ng Bo i hoc Php v Vit Minh. Khi hi ngh Geneva c chnh thc cng b vo thng 2, chng ti khng bit nn phn ng ra sao. Mt mt th kin thc t i v chnh tr quc t khin chng ti cm thy kh chu khi phi ng u vi mt din n ln rng. Mt khc, Hi Ngh Geneva s cho chng ti mt c hi tt thot khi vng km ta ca Php. Kinh nghim iu nh vo nm trc cho thy m phn vi Php l mt vic y tht vng v chn nn. Giai on va qua l mt giai on thp phn quan trng v theo ch quan ca chng ti th Php b l rt nhiu c hi. Nu chp nhn m phn ti Hi Ngh Geneva, chng ti s l nhng thnh vin chnh thc. Sau khi gii php Bo i tht bi, hi ngh Geneva c th s cho chng ti mt c hi khc. Chng ti c th c c hi to c mt chnh ph quc gia c c quc t cng nhn. V suy ngh nh t nn chng ti chp thun tham gia m phn Geneva. Cuc m phn ln ny Geneva a vn Vit Nam vo trng chnh tr quc t nn bn tha hip mi gia chng ti v Php bng tr thnh quan trng. Sau khi Php v Vit Nam ng tha thun tt c nhng chi tit v vn c lp th ng Bo i tr thnh quc trng chnh thc ng u chnh ph. Chng ti n m phn ti Geneva cng vi t cch ny. V l quc trng, ng Bo i khng t mnh ng ra iu nh. ng chn ng Nguyn uc nh, lc by gi ang l Ngoi Trng v tng l gio s dy lut php quc t i hc Ba L lm trng phi on. ng Bo i thit lp cn c thnh ph Evian, mt thnh ph gn bin gii Php. V y l mt thnh ph cng gn ni m phn, ng c th va quan st k lng cc th tc t lc ban u
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
101 of 404
Trong Gng Km Lch S
102 of 404
li va c th ng thi gp g cc i biu ca nhiu quc gia. Mt trong nhng nhn vt ni bt m ng Bo i tip xc ti y l tng Bedell Smith, i biu ca Hoa K. Tuy t trc ti nay ng Bo i vn chn cc th tng theo tng giai on, ln ny chnh ph mi phi c thit lp trn mt cn bn khc hn lc trc. Lc ny Vit Nam ang cn mt chnh ph quc gia thc th, khng nhng ch iu hnh nhng cng vic trong nc m cn chnh thc hot ng trong mi trng quc t. D l bng cch ny hay cch khc th sau Hi Ngh Geneva Vit Nam cng phi bc vo mt giai on chnh tr hon ton mi m. Vo thng 7, ng Bo i ri Evian v tr v Cannes, mt thnh ph pha Nam nc Php. eo li yu cu ca bc s ut, ti cng theo cu hong v c th cng ng tho lun nhng vn lin quan n chnh ph sau hi ngh. ng nhin ng Bo i bit rt r d nh ca ti v vic vn ng cho Bc S ut. ng ut hai ln lm B Trng uc Phng v tip xc nhiu vi cc gii Hoa K. Uy tn ca bc s ut cn quan trng hn na. V l mt nhn vt quc gia c ting, ng c th cng lm vic vi tt c cc phn t quc gia nm trong nhiu nhm khc bit cng lp mt chnh ph c tnh cch i din thc th. Trong thm tm ti cho rng bc s ut l mt ngi xng ng c th lm Tng c v ti ngh rng ti c nhiu phn c th thuyt phc c ng Bo i. u tin c Trn Vn cng n Cannes vn ng vi ti. C vn l mt ngi ha nh v v cng kin nhn. Trong giai on m phn gia Vit Nam v Php trc y, lc ti v i t Kim thng tho vic m phn qun s th c chnh l ngi tham gia cc cuc m phn chnh tr vi Php . Ch ni ni ring v tnh tnh, c cng kin nhn gp bi ti. Trong cc cuc m phn c nhn ni chu ng vic Php dng dng tr gi v phng din chnh tr c th gii quyt vn mt cch n ha. Ln ny c n Cannes gip sc v cho ti thm kin v vic thuyt phc ng Bo i. Mt hm, khi c v ti ang cng n tra, chng ti bng nhn thy mt ngi Vit Nam nh th bc vo qun n. C ko tay o ti, ni nh: nh coi ka, ng g nh uyn ka. hng bit anh lm g y vy? ng Luyn nguyn l em t ca ng Ng nh Dim v l ngi ti cha h gp g bao gi. Vic ng Luyn hin din Cannes vo lc ny hn khng phi l vic tnh c. Trong khi ti ngi ti bn ch i th c bc li ni chuyn cng ng Luyn v sau quay li gii thiu hai chng ti vi nhau. ng Luyn n Cannes hin nhin l c gng tm hiu cc k hoch ca ng Bo i v nu c th th thuyt phc ng Bo i c ng Dim lm th tng cho chnh ph k tip.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
102 of 404
Trong Gng Km Lch S
103 of 404
Ti bt u gp ng Luyn vo hai tun l sau . Tuy chng ti vn thng xuyn m lun, c hai u khng h cp n vn tranh ua gia ng Dim v bc s ut. Tt nhin trong thm tm ti vn ng h bc s ut. Nhng nu ti v ng Luyn ch tranh ci v vn ny th c hai u chng c li ch g. Do , thay v tranh lun v ng Dim v ng ut, chng ti dnh tt c thi gi bn bc k hoch on kt tt c cc phn t quc gia cng chng c vi cng sn Vit Minh. Ti thc s p nh ny k t nhng ngy cn Pht Dim. Bi vy, ti m u cu chuyn vi ng Luyn bng cch a ra kin t lu p : t ra, chng ta cn c mt s on kt gia cc phn t quc gia. Chng ta phi cng nhau tha thun, t nht l v nhng vn c bn trong nhng d nh ci cch v x hi v kinh t. Nu khng c mt chnh ph quc gia lin hip, chng ta s khng sc chng li k th chung. Vn quan trng nht i vi ti l vn on kt. Chng bao lu sau ti bit rng kin ca ng Luyn hon ton khc bit. Ln u tin, khi ti mang vn lin hip ra bn bc th ng c v th . i vi ng, nu ni v nhng ngi quc gia khc m ng khng h thp phm gi ca h qu l vic kh khn. ng gi h l e sont des inteeuels la noix, hng ngi tr c dng. i ca ng Luyn tht l cao ngo. Di mt ng ngoi tr gia nh cao qu ca nh Ng ra th tt c mi ngi khc u tm thng v ng khinh mit. y l mt c tnh m sau ny ti c dp bit r rng ng Luyn, ng Dim v ng Nhu u c c. Nhng bt k ng Luyn suy ngh th no, vn phi on kt cc thnh phn uc Gia l mt vn ti nht nh theo ui. Ti mc kch qu hiu r Vit Minh l nhng ngi i lp khip khng v tn khc n no. V tn mt chng kin c th on ca ng H v V Nguyn Gip ln nhng cch t chc kho lo ca h, ti chng cn nghi ng v kh nng, tinh thn phc v sc mnh v s tn c ca Vit Minh. Ti cng thy r s ng h ca dn chng i vi Vit Minh cc vng thn qu ni h nh ui Php rng r 8 nm va qua. Hn na, ti cn r c nhc im ca nhng ngi quc gia khi h b coi l nhng ngi hp tc vi thc dn, trong khi Vit Minh li c cho l nhng ngi hon ton yu nc ang hot ng chng ngoi xm. i vi ti th tng kt tt c cc yu t cho thy bt k kt cc ca hi ngh Geneva ng ng ra sao th c hi chng chi trng k vi Cng Sn ca chng ti vn cng v bt li. Ch c mt chnh ph lin hip, ku gi c s ng h t mi tng lp dn chng mi c th thnh cng. Bt ng kin gia nhng ngi quc gia l mt nhc im ln lao nh hng n vn sinh tn cu tt c.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
103 of 404
Trong Gng Km Lch S
104 of 404
y l nhng vn m bt c lc no c dp ti cng c mang ra bn lun cng ng Luyn. Dn d ng Luyn mm mng hn. Khi n giai on cht ca khong thi gian ti th chng ti cng ng v mt vi vn . Mc du gia hai chng ti vn cha ai cp n vn ngi no s l Tng, c hai u ng rng vic thit lp chnh ph on kt qu l vn cn thit. Chng ti cng ng v nhng nguyn tc c bn ca mt chng trnh x hi v kinh t m chnh ph on kt tng lai cn phi thc hin. Trc khi ti ri Php v Vit Nam, ng Luyn c a cho ti mt b th nim phong v cho ng Dim. B th ny, nu ti khng lm th l ni r vi ng Dim v nhng vn hai chng ti cng tho lun. Trong khi chng ti bn lun th c ti ln ng Luyn u c tip xc vi ng Bo i. Ti khng h bit ng Luyn thuyt phc ng Bo i ra sao, nhng c mt iu ti bit r l ng Luyn v ng Bo i l bn hc c. Hn na, c hai c v rt hp nhau. Ring phn ti th nhng cu chuyn gia ti v ng Bo i rt n gin v n ha. Vn tnh kn o do c t tnh nt bm sinh ln mi trng dy d, ti khng i thng vo vn v khng h ni r ti ng h Bc s ut. Hn na, ti bit s qua v cch suy ngh ca ng Bo i. Ti bit ng l ngi n trnh ti tnh nhng cch t vn trc tip. V vy, thay v t vn , ti c tm cch trnh by cho ng Bo i mt cch gin tip. Chng ti ni chuyn chung chung v tnh hnh Vit Nam sau hi ngh Geneva v bn bc liu xem ai s l ngi lnh o tt nht. eo nh ngi y ng im l ngi no? Ti hi. ng Bo i tr li, , ng im cng c l ngi lnh o. nh y ng im ra sao? eo anh ng im c c oa ng h khng? Ti a y: i sao chng khng tm hiu m t oa ? ng Bo i p li: ch, ti s lm vic , ti ang lm. ng c c gng tm cch cho ti bit r h ang suy ngh no chng? Nhng cuc bn lun ca chng ti i loi thng l nh vy D dm, gin tip. Ch mi n sau khi ng Bo i chn ng Ng nh Dim lm th tng ti mi thc s trc tip ng u cng ng. Nhng cuc tranh ci li khng phi v vn chn la. Tuy rt tht vng v s chn la ca ng Bo i, ti vn cha h c bt c thnh kin no v ng Dim. Hn na, ti cm thy mt phn hi lng v ng c vi ng Luyn v mt vi iu quan trng trong vn thnh lp
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
104 of 404
Trong Gng Km Lch S
105 of 404
mt chnh ph on kt. Lc , vic ng Bo i chn ng Dim lm Tng ch c ngha l nhng ngi cn li nh chng ti s phi c gng hn mi c th thc hin c nhng iu p . Bn thn ti, cng nh bn b v nhng phn t quc gia khc u khng h c cht nghi ng g v chuyn chng ti s hp tc vi chnh ph nu khng bng cch ny th cng bng cch khc. Chuyn tranh lun gia ti v ng Bo i l v mt vn khc hn. Sau khi ng Bo i chn Tng, ti c gh cho ng trc khi ln ng tr v Vit Nam v hi rng bao gi th ng nh tr v Vit Nam. ng Bo i tr li c v xa xm: hi ri rung oa vo nm 1948, ti ha rng s mang c lp v ng nht cho nhn dn. hng eo ti y dng nh t nc ang b chia i. (i ngh eneva lc tin hnh chia i hai min am c.) ngy no t nc cn b chia ct ngy ti vn cha ngh n chuyn tr li. Li tuyn b ca ng Bo i lm ti v cng kh chu. i vi ti, ng Bo i gi mt vai tr quan trng v cng v ca ng l mt cng v mi gii lm mi ni kt v dung ha cc on th chnh tr quc gia. Vai tr ca ng Bo i lc ny l mt vai tr thit yu trong vic thc y chnh quyn ng Dim n tip v hoan nghnh c nhng phn t quc gia khc. Nu ng Bo i khng chu v nc th chc chn tnh hnh ni b trong nc s c nhiu rc ri. Khng c ng, vai tr uyn c i ao bn trn dng phn xt, quyt nh nhng rc ri trong giai on sp ti s mt hn hiu lc. Ti ngh thm rng ng Bo i tht s l mt ngi li bing. ng ta ch mun Php khi phi ng u vi nhng vic kh khn. V ln ny l ln u tin ti t cho php mnh thng thn pht biu cm ngh ring t. a ngi, ti ni vi ng Bo i, ti xin c php ni ln ngh ring ca ti rng ngi ang c trnh trch nhim ca ngi. huyn ngi va ni chng qua ch l mt ci c m i. in li ngi nu ti qu nng li nhng nu ngi khng tr li by gi, ti tin rng ngi s chng bao gi tr li. Ti khng ng l nhng li ni liu ca ti trong mt lc bc tc v sau li c th tr thnh s tht. Nghe ti ni xong, ng Bo i quay mt qua hng khc v ri ngi th ngi trong im lng. Khong 2, 3 pht sau, ti ni tip p tan s im lng. u sao, ti cng hy ng l ngi s tr li. nh vy t ra ti cng cn c dp gp ngi. Quyt nh ca ng Bo i khi chn ng Ng nh Dim thay v chn bc s Phan Huy ut l mt trong nhng bin c ln lao trong lch s hin i Vit Nam. Tuy vo nm 1954 vn cha ai bit ng Dim v sau s l mt ngi lnh o c ti v k, vn cha ai bit sau ny nhng quan nim sai lch v quyn lc ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
105 of 404
Trong Gng Km Lch S
106 of 404
ng s l nguyn nhn chnh ph hy c chnh ph ln bn thn ng ta, nhng vo lc ny, nhng quan nim tng qut v chnh ph ca ng Dim v Bc S ut tht khc bit n gn nh khng c ly mt im chung. Yu t no khin ng Bo i quyt nh l chn ng Dim? y qu l mt cu hi hp dn ca lch s. Hn nhin chng ai nghi ng g v p lc t pha Hoa K. ng Dim tng sng Hoa K. Ti ni ny ng ng n lc to dng, ku gi s ng h ca nhiu ngh vin v mt nhm nh gm nhng nhn vt tm ting ca Hoa K, trong nhm ngi ng h ng c c c Hng Y Francis Spellman. i khinh mit ngi Php ca ng Dim cng gip ng mt phn trong vic vn ng ng h. Nhng du l nh hng ca Hoa K quan trng th no i na, ti vn cm thy ng Bo i cha lm iu g khc hn nhng tiu chun chn th tng ca ng t trc n nay: Dng mt ngi lnh o tm thi cho mt giai on nht nh. Ti bit ng Bo i vn xem mnh l mt cu hong, mt nhn vt c kinh nghim kho lo trong vic dng ngi cho ng vi thi c. Vn d sinh trng trong vn ha Php, ng Bo i bit tng tn v ngi Php. Tuy vy, ng hon ton m m v Hoa K. Lc ny, mc d n giai on ca ngi Hoa K, ng vn cha hon ton thy r vai tr ca h. Trong giai on ti tm ny, ng cn mt ngi hiu r v c th ng u vi Hoa K. eo ti th ng Bo i cho rng ng Ng nh Dim l ngi c th m ng vic ny v nh th ng Dim ch thc l nhn vt chnh ca giai on . Nhng din bin v sau cho thy vic ng Bo i c ng Dim lm th tng l vic o h chn chnh mnh. Tuy vy, chnh bn thn ng Bo i lc by gi cng cha h tm ng vc ng Dim. ng Bo i vn cho rng nu ng Dim l mt ngi phc v trong ni cc triu nh vo nhng nm u ca thp nin 1930 th theo cch c x vua ti ng Dim chng th no li ngh n vic lt ng. Tri li, ng Bo i li cho rng v tn th tng cng s ch ng mt vai tr tm thi v vai tr ny ri y s c ng thay th. y l vic ng Bo i lm nhiu ln. V chnh ti lc cng khng h bit g hn ng Bo i v ng Dim hoc nhng nh hng ca ng Dim trong chnh trng Min Nam v sau. Mt trong nhng vic c u tin ca ng Dim l c c Trn Vn lm Ngoi Trng. i vi ti vic ny chng t rng nhng im i cng trong chnh sch do ti v ng Luyn son tho khi trc ang c thi hnh. C vn c h hng thng gia vi ng Dim, (ng l ch ca em du ng Dim.) nhng c cng chnh l mt nhn vt trong nhm ca bc s ut. Ti cng mong gp ng Dim, chuyn cho ng l th ca ng Luyn v cng ng xem xt nhng im tha thun gia em ng v ti.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
107 of 404
Trc khi n gp ng Dim, ti cha h tm d on bt c iu g. Bn thn ti dnh cho v tn th tng rt nhiu knh trng v tin tng rng ng l mt chnh khch tht s c ti. Ti on rng trong cuc gp g c l ng Dim s bn lun chi tit v nhng vn m ti cng ng Luyn son tho c th tm nhng phng php on kt lc lng hu hiu nht. Nhng trong cuc gp g ngn ngi gia ti v ng Dim dinh Gia Long vo cui thng 7, nhng mong mi ngy th ca ti hon ton tiu tan. Lc va mi bc vo vn phng ca ng Dim, ti bit ng Dim khng h c nh cng ti bn lun hoc trao i t tng g c. Tuy ng vn i x vi ti ng theo l ca mt ngi khch, ng Dim chng cht du dim rng ng ang v cng bn rn. ng Ng nh Nhu l em v c vn chnh ca ng Dim ra vo lin lin, chc li ct t cu chuyn ca chng ti th tho bn bc vi ng Dim hoc lu ng v nhng giy t m ng cn k. Khi ti chuyn cho ng Dim l th ca ng Luyn, ng ch xem qua loa ri a ngay cho ng Nhu c vi c vng. Tuy th, c hai u khng mun tho lun g c. Khi ra v, ti nhn rng Ngoi Trng Trn Vn ang ch ti Geneva tip tc cc cuc m phn gia Vit Nam v Php nn ti hy vng cuc gp g ln sau c sp xp cng sm cng tt. Khong 3, 4 ngy sau, ti v i tin, nhng khi c tin th tin tc khng h ng g n vic gp g. Hn na, mt ty vin ca ng Dim cn nhn rng ti khng nn i Geneva m phi Si Gn ch thm ch th. Chuyn i u Chu ca ti v vy b hy b v ti tip tc li i ch. Chng bao lu sau, ti t nhn thy rng chng cn lnh g na. Chnh c hai, ng Dim v ng Nhu khng mun ti tr v Geneva, li cng chng mun bn bc g thm vi ti Si Gn. Vic nhng bin chuyn ny lm ti dao ng n th no thit tng l vic khng cn phi ni. Tuy rng ti rt bun b khi nhng vn ng ng h cho bc s ut tht bi, ti du dim tht vng bng cch np sau chic mt n hy vng rng chng ti du sao cng c th hp tc vi chnh quyn ng Dim. Lc ny, ngay n c o nh cng b tc i khin nhng nhc im ca bn thn ti bng nhin l r. Ti suy ngm v t thy rng tuy 31 tui m ti vn cn l ngi mi bt u bt tay vo ngh, ti hy cn qu chn cht v l tng. Trong th gii chnh tr, mi vic lun lun bin chuyn khc hn vi nhng iu ti suy on. Tuy rng lc ny mi ngi u thy r rng Min Nam cn phi thit lp mt chnh ph on kt v cn phi c nhng ci cch x hi cng nh kinh t ku gi dn chng ng h. Nhng nhng quan nim v mc tiu chnh tr v nhng tham vng c nhn ca nhng nhn vt lnh o l hai vn hon ton khc nhau. Ti bt u suy ngh rng c l vic phng s t nc ch l mt ngh thut i hi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
108 of 404
ngi tham gia phi vn ng bng cch ny hay cch khc chuyn dn kin vo u c ca nhng nhn vt do nh mnh sp xp gi phn quyn th. y l mt ngh thut m ti s c nhiu dp thc tp sau ny khi ng iu v ng K bc dn ln nhng nc thang uy quyn. Sau trn in Bin Ph th hip nh Geneva c k kt, Vit Nam chnh thc b chia lm hai phn, mt do Vit Minh lnh o, mt do Php cm u gi l quc gia Vit Nam di quyn Bo i. C l sau trn in Bin Ph th hu ht cc phn t quc gia u mang mt cm gic na vui mng, na n o, ngn ngi. y l mt trong nhng trn chin ng k m Php b bi trn hon ton v theo l th tt c nhng ngi tham gia vo cc phong tro chng Php phi ly lm hnh din. Tuy th cc phn t quc gia li bit r rng k thng cuc chnh l i th ca tt c. Nhng nu ch ni ring v vn t nc b phn i th vn phn cch hai min Nam Bc i vi nhng ngi quc gia l mt c hi nhiu hn l mt s mt mt. y l c hi Min Nam c th li dng thit lp mt chnh quyn khng cng sn c quc t ng h. Phn i t nc cho nhng phn t quc gia mt c hi m trc y khi Vit Minh nm quyn, h vn cha bao gi t c. Mc d vy, c hi ny vn hon ton ty thuc vo thin ch v ti lnh o ca ng Ng nh Dim. Bun thay, kinh nghim u tin ca ti vi ng Dim v ng Nhu li l mt kinh nghim in hnh th hin tt c nhng hnh ng hp tc gia h vi bt k ai m h cho l ngi ngoi. V ngi ngoi, ni tm li, l bt c ai khng thuc gia nh nh Ng. Sau mt thi gian, ti thy rng nhng phng php gia nh tr, loi tr tt c ngi ngoi c th hin r rng nht qua ng Nhu mc du chnh bn thn ng Dim cng khng h t bc b nhng ng li ny. Tt c nhng phn t quc gia c u c t lp u cm thy p lc ca mt s khinh mit nng n. V vy, vo nhng nm 1954, 1955, ng nh ng Dim phi c tm cch tn dng tt c nhng ng h ca cc phn t quc gia v gy thm thin cm th chnh ng v gia nh ng li tm cch gt b cc phn t quc gia v gy thm th nghch. i vi Min Nam Vit Nam th y l mt tn thm kch, mt c hi b lng ph hon ton v s tht bi ca cc thnh phn lnh o. Nu nhng nhc im bm sinh ca ng Bo i ph hy c hi thnh cng ca nhng phn t quc gia trong cng cuc chng Php th nhng li lm ca ng Dim v ng Nhu chn ng c hi xy p mt nn quc gia dn ch c th khng c hu hiu vi cc lc lng ca Cng Sn Vit Nam. Hu qu l Min Nam Vit Nam bt u khai nguyn mt giai on c ti ch c mi mt im son duy nht ng k l khuynh hng chng Cng. Ri y trong sut hai thp nin lch s dai dng, din bin ngy cng t r rng nu mun on kt tt c mi tng lp m li ch c mt yu t duy nht l khuynh hng chng Cng th t yu t ny khng th no hi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
109 of 404
tt c cc iu kin cn thit. K t khi ng Dim mi bt u nm quyn, Hoa K nhn thy rng nhng quan nim gia nh tr ca ng Dim l nguyn nhn chnh khin vic thit lp chnh quyn bin thnh phc tp. V vy, trong khi gip ng thit lp chnh quyn h lm p lc bt ng phi m rng chnh ph. ng Edward Lansdale, c vn ring ca ng Dim cn thn m rng lin lc vi cc nhn vt quc gia khc. C vn Lansdale v c s Joseph Collins, i biu c bit ca tng thng Eisenhower vn thnh thong lin lc vi Bc S ut. Ti cng thng c mt trong cc bui gp g. eo ti thy th c hai vin chc Hoa K u t v quan tm n nhng kin hoc li ph bnh ca chng ti. Mc d h cha h cp trc tip vi ng Dim, c hai vin chc Hoa K vn c gng tm cch bt ng Dim mang thm nhng i biu bn ngoi vo chnh ph. Vo nm 1956, c c vn Lansdale ln c s Collins u toan tnh ging ha nhng mu thun gia ng Dim v bc s ut. H c thuyt phc ng Dim b nhim bc s ut vo chc v B Trng uc Phng. Bc s ut tng lm B Trng uc Phng c hai nhim k di thi Bo i v tng t chc thit lp qun i Vit Nam chnh qui. ng l mt ngi c nhiu kinh nghim trong vic thit lp lc lng qun s. Vic b nhim bc s ut lm B Trng uc Phng l mt vic lng ton, va c th mang li nhng kinh nghim cn thit ang thiu thn trong chnh ph lc ny, li va c th khi u vic hn gn li s lin h gia ng Dim v nhng nhn vt quc gia khc. c lc c vn Lansdale vit cho ti rng mi vic u tin trin m xui eo nh chng ti hoch nh. Nhng cui cng, tt c nhng n lc ca c vn Lansdale v c s Collins u sp . Nu chng ti khng lm th s tht bi ca c hai u do p lc ca ng Ng nh Nhu. Nhng tht bi ln ny khin hy vng ca ring ti trong vic tham gia ng gp vo chnh quyn Min Nam hon ton cht hn. Ti c gng ngi yn i ch, mong mi cc din bin chuyn hng cho php ti ng gp mt phn no. Nhng quyt nh ca ng Dim v vic gt b bc s ut khin ti thy r rng nhng bin chuyn ti ang i ch thc s ch l o nh. Tuy ti tng cng tc vi chnh quyn nhiu nm, gi y s nghip chnh tr ca ti bng b ct t. Vic ny c ngha l ti phi tm cch mu sinh trong nhng mi trng hon ton khc hn mi trng chnh tr. Trong khi xoay s, c tm cch mu sinh, ti c dp quan st ng Ng nh Dim cng gia nh tm thu dn gung my chnh quyn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
109 of 404
Trong Gng Km Lch S
110 of 404
Chng 13 ng Dim v Cc nh Phn i Lp
Khi chnh quyn ng Dim thc s cng c chnh quyn th nhng phn t
quc gia nh chng ti bn ngoi thng vn tho lun vi nhau. Tt c u c tm cch m rng cc hot ng chnh tr, hoc tm cch thc y Hoa K lay chuyn ng Dim i vo mt khuynh hng no tt p hn. Chng ti tip xc vi cc nhn vin Hoa K v ngay c sau khi nhng c gng LansdaleCollins tht bi, nhng cuc tip xc gia nhng phn t quc gia Vit Nam v Hoa K vn lin tc ni tip. Chng ti hy vng c c mt quc hi t do, mt cuc tng tuyn c t do, hoc l nhng phng php khc cho php chng ti tha mn nhng mong mi xy dng v bo v t nc. Lc ny, tt c cc thnh phn quc gia ng ngoi chnh ph u b dn vo mt t th th ng bt c d. K t sau nh th chin, h l nhng ngi lc no cng p hoi bo xy dng c lp cho Vit Nam. Nhng gi y, khi t nc va mi dnh c phn no c lp th chnh chnh ph li ngn chn, khng cho h ng gp. Tuy tt c cc phn t quc gia u c gng thc hin nhng iu p , chng ti vn chng tm c k h no c. ng Dim lp tt c mi c hi trong khi ng Nhu thit lp mt gung my chnh tr c nhn nhm chnh thc gt b tt c nhng ngi c tinh thn t ch. Lc ny, ti tht s l mt k bng quan hn l mt ngi trong cuc. Ti chnh thc b loi khi chnh trng t thi gian ny cho n tn nm 1963. Bi th, ti c dp quan st giai on phi thai ca chnh quyn ng Dim qua i mt ca mt k tht vng ng ngoi. u tin th vn chng i chnh ph Ng nh Dim khi thy t nhm Bnh Xuyn v cc gio phi v trang ca Cao i, Ha Ho. Nhng nhm ny b lc lng ca ng Dim tn cng bp. Sau nhng i hi t tr ca h b tiu dit tn gc. Ti vn khng a nhng t chc vi lc lng qun s. i vi ti th vic cc lc lng qun s ring r ch trung thnh vi cp ch huy ca h khng phi l mt vic m chnh quyn c th chu ng c. Tuy vy, phng php n p ca ng Dim khin vn bin thnh phc tp. eo ti, th m phn v thuyt phc vn l mt gii php tt hn. Nu bit p dng m phn ng mc, chnh quyn s t c nhng tha thun tt p v thu ht c nhng nhm i lp vo gung my ca chnh ph. Khi c ngi ni vi ti rng phng php n p bng qun s ca ng Dim rt hu hiu th ti tr li rng: C th ng Dim thnh cng trong nht thi nhng ri y nhng phn khch ca cc on th b n p s khin cng cuc tranh u chng cng, mt cuc tranh u lu di
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
110 of 404
Trong Gng Km Lch S
111 of 404
v ng k nht, phi chu nhiu bt li ln lao. Vo ma h nm 1955, ng Dim quyt nh lt ng Bo i. ng Dim dng cuc trng cu dn thc thi nh. Mc ch chnh ca cuc trng cu dn l chuyn hng chnh tr Vit Nam t mt th ch qun ch sang mt th ch dn ch, nhng mt mc ch khc l lt ng Bo i. Lc , nhiu nhn vt quc gia cho l chnh ng Nhu hon ton ch ng. Chng ti nhn r ngi em ng Dim l mt con ngi tht s tm c. C th chnh ng Nhu thy r s e da ca ng Bo i hn l ng Dim. V rng d c ngh th no v Bo i i na th chnh bn thn ng Dim cng tng c ting l ngi tn trng o c c truyn. Nhng chnh ngi lin lc gia ng Dim v Hoa K l c vn Lansdale cng gp phn quan trng vo vic vn ng cho cuc trng cu dn . Lc ny, Hoa K cho rng cuc trng cu dn l mt vic tt yu (nh Lansdale tit l vi ti v sau) cng c nhng bc u tin ca chnh quyn dn ch Min Nam. Vo ngy 23 thng 10, sau cuc trng cu dn , 98.2% bu cho ng Dim v nn dn ch mi. Ch ring con s 98.2% cng khin ngi ta thy r dn chng Min Nam thc s b phiu ra sao. Trong nm u tin ca chnh quyn ng Dim cn mt bin c ln lao khc l mt chin dch c gi l hin ch ng. y l mt chin dch ton quc nhm tiu dit nhng thnh phn Vit Minh cn st li ti Min Nam sau hip nh Geneva. Tuy rng khi Vit Minh quay v Min Bc cng c lc lng, h qu c li nhng cn c ti Min Nam, nhng trong khi tiu dit cc cn c ny, ng Dim n p mt cch khng cn thit v gy ra nhng chng i ln lao. Chng nhng chin dch n p ro rit m ngay c cc th thc hnh ng ca cc chin dch t cng cng lm nhiu ngi chn ngn. p lc t cng a n nhiu trng hp hng xm v ngi quen b buc phi t co ln nhau. Khung cnh chng khc no nhng cnh tuyn truyn v khng b m cng sn pht ng trc y. Tuy chnh sch ca ng Dim l th m ng vn thnh cng rc r trong nhng nm u nhiu bc quan trng. ng p tan cc lc lng qun s ca cc on th i lp, lt c ng Bo i v gt b c tt c nhng ngi khng ng quan im ra ngoi chnh ph. Trong khi ng Nhu thit lp ng Cn Lao, mt ng phi chnh tr c quyn trong cc hot ng chnh tr v ch trung thnh vi chnh c nhn anh em nh h Ng m thi. Mc kch mi s qua i mt ca mt ngi ngoi cuc qu l mt kinh nghim c bit. eo ti thy th nhng chnh sch ca ng Dim lc ny ang chuyn t nc v mt hng c th a ti nhiu chia r trong hng ng quc gia. ay v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
112 of 404
on kt, mi bc ng i l mt bc a n chia r. ay v h tr ln nhau bng nhng lin h tng quan, mi chnh sch ng ra l mt chnh sch nhm chia ct mi on th. Vo lc ny, vic t to ra nhng k th bn trong l vic t to cho mnh nhc im, nht l vo khi nhng k th bn ngoi li hon ton hung him v tn c. Nhng chnh sch lin tc tip lin ca ng Dim ngy cng em li s tht vng cho nhng ngi b buc phi bng quan thc th nh chng ti, nhng ngi vn d ang cng v hnh ng bng b chuyn thnh nhng attenties nhng k chm chn i ch Mc d i ch c ti mc no th cng khng ai c r. Vo nm 1951, ti khng cn kh nng i ch. Lc ny, ti cng nh ti tiu ht khng cn ly mt xu dnh. D l bng cch ny hay cch khc, ti cng phi tm k mu sinh. Trong khi ti ln m tm vic th mt ngi bn ti ngh rng ti nn lm mt cun phim. eo ngi bn ny th mt cun phim v chin tranh mang ni dung thng ip chnh tr s c nhiu hy vng thnh cng, nht l khi cun phim c phm cht cao v l kt tinh ca mt n lc ng k. Phim nh Vit Nam lc cha t n mc hi tiu chun ca cc sn phm quc t. Nu c th ha hp c k thut tinh vi cng nhng nhiu din bin v mt cu chuyn tnh tit bit u chng ti c th to ra mt tc phm hp dn p ng ng vi th trng. Tt c mi kin u i i vi sng kin ca ngi bn, ri th nhng suy tng v cng vic lm phim khin ti thch th. Trc tin, hn nhin l ti phi tm cch xoay tin. Ti v cng ngc nhin khi thy mnh c th mn tin rt d dng t bn b v nhng ngi u t ring tin hnh cng vic lm phim. Khi nhn vo danh sch nhng ngi hu thun ng h, ti thy mnh dng nh mn c tin ca c na thnh ph Si Gn. N tin ca dn Vit Nam khng cng cha , v vng tin vo nhng kinh nghim k thut in nh hin i ca ngi Phi, ti cn mn thm mt o din v mt ton chuyn vin Phi Lut Tn lo liu v vn k thut. Hn na, khi mn cc chuyn vin Phi, chng ti c th lm mt n bn ng thi bng ting Phi v cun phim do s c mt th trng rng ri hn. Vic lm phim mt ht mt nm ri. Chng ti c qun i Min Nam hp tc trong vic dn cnh nhng cuc ng . Tuy rng phi i u vi nhng khn kh trong vic lm mt cun phim thng mi, cui cng chng ti vn cho rng mnh to nn mt sn phm c gi tr: Mt cun phim u tin ca Vit Nam qua k thut in nh hin i, tn k nht vo lc by gi. Cun phim mang nhan l: hng i un ng. Mc d c theo nhng hon cnh th s ca in nh thi by gi th phm cht ca cun phim rt cao,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
113 of 404
nhng vic mang cun phim vo th trng thng mi tht bi nng n. Do rt nhiu l do (c vi l do m cho n nay ti vn hon ton cha hiu r) n bn ting Phi khng h em li bt k li tc no c. Trong th trng Vit Nam th mc du cun phim c hoan nghnh nh l mt thnh cng, nhng s tin thu c th trng Vit Nam km xa s tin chi dng vo vic sn xut. Khi mi s u vo y, ti thy mnh li t qung vo ngi mt mn n cao n hng triu. y khng cn l lc th thch nhng c hi mi. V phi ng u vi mi n nn kh khn, c nh ti ln ti u phi i lm. Nh ti xoay s c chn ng bn thuc cho mt ca hiu thuc ty v ti tm c ch dy ton mt trng t thc Si Gn. Nhng kh s tinh thn tht mun vn kh nhc, nhng t ra chng ti cng c mt ngun ti chnh u n. Ln hi chng ti li tm ng thot ra khi y vc h su m ti t o cho gia nh. Vo cui thp nin 1950, v nhng chnh sch c ti v k ca ng Dim, gn nh tt c hot ng ca mi on th trong nc u c dnh dng n chnh tr. Ngay c ngi trng trung hc ti dy cng khng trnh khi ngoi l ny. Mi ngi trong ban ging hun, k t hiu trng tr i u chng i ch nu khng phng din ny th cng phng din khc. Hon ton do s tnh c, ti li ti dy ti mt ni vi ton nhng ngi chng i chnh ph. Mt trong nhng gio s m ti quen bit kh thn l ngi chng i ng Dim d di. Chnh anh t chc mt mng li bo ng rt hiu lc v tuyn m c nhiu ngi trong khp c Min Nam gia nhp. Tn anh l Phan Chu v anh ph trch dy mn Vn Chng. Tuy vy, ngh gio ch l mt lp mt n pha ngoi. Anh Phan Chu tr thnh mt nh cch mng m nhiu ngi trong cc on th chng i bit r. Anh ng u mt t chc hot ng Nha Trang. Anh rt cm hn ng Dim v c to mi c hi c th tn cng chnh quyn ng Dim v mi mt. u c anh Chu lc no cng y p nhng chuyn cch mng. Sau khi chng ti bit nhau, anh vn thnh thong gh vo ch ti vo ban m, i khi anh mang n mt bao y mn plaique. Mi ln anh n l mi ln nh ti kinh hi Cu chuyn ca anh Chu kt thc cng bt ng nh nhng cu chuyn tng t vo lc . Mt hm, chng ti khng thy anh n dy m cng khng thy anh nhn li. y l mt vic cha h xy ra bao gi. C ban ging hun u s xy ra chuyn g ri. T , chng ti chng cn nghe tin tc g v anh na. t lu sau, ngi ta pht hin chic xe ca anh b ri ti mt vng rung di min Lc Tnh. Dn d cnh st chm ngm ngm tha nhn rng chnh h th tiu anh Chu, mt li e da khng cht du dim vi nhng ngi i lp khc. i vi nhng ngi khng quen thuc vi tnh cnh Vit Nam lc ny th cu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
114 of 404
chuyn Phan Chu c v l mt hin tng l, nhng tht s th anh ta l mt trng hp in hnh cho mt lp ngi trong x hi Vit Nam lc by gi. Va l tr thc, cch mng, va hot ng bt hp php, li va yu nc, anh Chu chnh l mt ngi hin dng tm hn cho l tng v t nc. Trong mt giai on ha bnh no khc c l anh sng mt cuc sng tht bnh thng, nhng trong giai on hin ti tnh th ngn cn, khng cho php anh c sng bnh thng nh vy. S bt cng lm anh phn khch tt v v vy anh tn dng tt c kh nng vo nhng toan tnh lt ch ng Dim. Mc d mt phn i sng ca anh i sng ca mt nh gio lun lun vng mt gn b anh vi i sng ca x hi, cn phn khch chuyn anh thnh mt ngi yu nc mo him c th lm bt c chuyn g. Phan Chu l ngi c l tng hon ton trong sch, c th so snh vi nhng nhn vt ca Dooevski. Tuy trng hp ca anh c nhiu ngi bit nht, anh Phan Chu khng phi l mt ngi duy nht sng cuc i bo ng. Trong nhng ngy nhiu nhng lc , nhng ngi sng trong nhng tnh trng tng t y dy khp ni, trn ln ngay trong i sng hng ngy ca mi ngi. ***** Vo nm 1960, cc chnh sch ca ng Dim a t nc vo nhng kh khn m cc phn t quc gia tin on trc. Trong khi tuyn m cc nhn vin chnh ph th mt trong nhng iu kin tin quyt l ngi c tuyn phi trung thnh vi gia nh ng Dim. V th chnh quyn chuyn hng tr thnh mt chnh th gia nh tr. C hai gung my iu hnh dn s v qun s u b lng on v cc nn hi l, k v thiu kh nng. i sng kinh t ca t nc ngy cng t tp vo tay chn, bn b v nhng ngi ng h ng Dim. Tnh trng ny khi thm h su ngn cch gia hai tng lp kinh t ngho giu r rt. Tuy rng cc min qu chnh ph vn c ci cch nhng nhng ci cch lc chng hiu lc m cn b dn chng ght cay ght ng. Phong tro ci cch thng buc cc nng dn phi tp hp li thnh nhng ton t v thit lp hu r t. y l tn gi ca nhng khu vc nng thn an ton m nng dn b cng bch phi c ng. Trong khi , cnh st, cng an xut hin khp mi ni khin cho bu khng khi tr nn cng thng. Nh t lun y p ngi v nhng ngi i lp lc no cng b n p trit . vy, tnh trng li cn nghim trng hn. Chin tranh du kch do Vit Minh pht ng ngy cng lan rng v Cng Sn ang mn dp thuyt phc tt c cc nhm chng i. V khng cn cch no khc kh d c th nh hng n chnh sch ca chnh quyn vo thng 4 nm 1960, mt nhm nhng chnh khch quc gia c ting quyt nh cng t hp ku gi ng Dim. Bc S ut, c Trn Vn ( t
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
115 of 404
chc Ngoi Trng mt thi gian ngn sau khi c c), ng Trn Vn Tuyn, thy gio c ca ti v khong 20 ngi khc cng vit mt l th cho tng thng. Bc th c vit tht ha nh, v lit k tt c nhng nhn xt ca chng ti v tnh hnh quc gia lc ny, nhng sai lm trong ng hng ca chnh ph v sau cng ngh vi chnh quyn mt s bin php ci thin tnh hnh. Ti gp phn son tho l th. Mt trong nhng li ngh bt u nh sau: Tng thng nn m rng chnh ph, thc thi tinh thn dn ch, bo m mt s quyn cng dn cn bn, nhn nhn nhng thnh phn i lp, gip nhn dn mnh dn trnh by kin c th gii ta nhng phn nn, phn khch Mt khi ngi dn c hng nhng quyn li , h s t so snh i sng ca h vi i sng ca nhng ngi sng di ch Cng Sn Bc Vit. H s n lc bo v chnh ph Min Nam v h thy r rng h ang tranh u bo v cho mt chnh ph dn ch v cho nhng quyn li t do tht s ca h. L th c 18 nhn vt c ting trong nhm chng ti k v c gi ring cho ng Dim. kin ca tt c l c to ra mt bu khng kh c th cho h gp ring tng thng, to c hi i thoi gia chnh quyn v i lp. Tuy th, l th c gi i khng h c n mt li p ng. Mi vic din ra chng khc no chng ti cha tng gi l th i bao gi. Khi r rng ng Dim nht nh t chi, l th c chuyn n gii bo ch. Cu chuyn lp tc bin thnh si ng. Mt k gi ph trch tin tc chnh tr gi nhng ngi k kt l nhm Caravelle, tn ca mt khch sn ti Si Gn, ni nhng ngi k kt t hp. L th c gi l Bn Tuyn Ngn Caravelle. V nhng chnh khch k tn vo bn tuyn ngn u c uy tn, v v nhng ngh xy dng ca h li c trnh by rt n ha nn a s nhn dn u ng h h. ng Dim phn ng kch lit. Cng an rung b, cm t tt c, bt chp uy tn ca nhng ngi k vo bn ku gi. Ngay c c Trn Vn , ch ca b Nhu cng b cm t. Bc s ut phi trn trnh ti ni ti c ng hn mt tun l trc khi tnh hnh lng du ng c th v nh ring. V khng k tn vo bn ku gi nn ti trnh khi nhng rung b nht thi. Khi nhng chnh khch Min Nam cn ang b cm t th mt trong nhng nhn vt quc gia ln tui l nh vn ni ting Nguyn Tng Tam t vn, li mt l th ni rng ng khng th sng trong mt ch nh ch c ti ca Min Nam. Hnh ng ca ng lm chn ng ton quc. Khi m tng ng c hnh c hng ngn ngi theo sau tin a, t thng tic. L th Caravelle ch l mt trong nhng du hiu phn nh mt quan nim chung rng ch ng Dim ang n ngy suy sp. Trc y, khi nn Nht Cng Ha mi bt u di quyn ng Dim th phn ng dn chng u ng h
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
116 of 404
ng, nhng nhng chnh sch gia nh tr ca ng Dim khin nhng ngi ng h ng ngy cng t i. Cho ti khi cc chnh khch quc gia da ra bn ku gi th gn nh chng cn ai ng h chnh quyn ng Dim na. Lc ny phng tin ng k ca ng Dim ch cn l v lc n p m thi. ay v mang li s thng nht v tinh thn tranh u gi vng t nc, ng Dim v gia nh to ra nhng nhm chnh tr ch hot ng hai thi cc oan: Nu khng phi thc th tht vng th cng l ng u chng i. Ngoi hai mi trng va k dng nh khng h c bt c mi trng no khc c th gii ta c nhng hoi bo ca nhng ngi sng vo lc ny. Vo ngy 11 thng 11, nm 1960 nhiu n v d Si Gn t ng ra gii quyt vn . H bao vy anh em ng Dim Ph Tng ng v bt u ni chuyn vi ng Dim qua in thoi. Cng nh nhm Caravelle, h thc y ng Dim phi ci cch m rng chnh ph v thay i cc chnh sch. ng Dim ni chuyn vi nhng ngi ang lm o chnh hng gi qua in thoi. ng ng chu nhn nhn nhng s i hi ca h v cn bn lun c nhng chi tit v cch ci t chnh ph. Nhng nhng li l m phn di dng ch l mt chic by kho lo ca ng Dim nhm duy tr ha hon vi cc tng lnh v ko di thi gian cho nhng lc lng xa c thi gi ko v n p cc lc lng phn lon. Khi mi s qua, ng Dim pht l tt c nhng li ha. Mc du o chnh tht bi, nhng hu qu ti quan trng ca cuc o chnh qun s vn c nh hng quan trng n s tn ti ca chnh quyn ng Dim v ng Nhu. Cho d nhng ngi o chnh c t chc thiu kho lo n no i na th h cng bao vy c dinh tng thng sut 36 ting ng h. T nhin nhng ngi mu toan o chnh u thy c rng h c th thay i chnh ph d dng bng nhng n v nh ng thnh ph. V bit ng Dim khng bao gi chu ci t chnh ph, nhng ngi chng i nm trong cc on th dn s cng nh qun s bt u bn bc khng ngt v nhng cuc o chnh trong tng lai. Vo thng 10, 1960 th gn nh khp ni u bn lun vn o chnh. Cng va vn vo thi gian ny, nhng ngi trong nhm i lp bt u nghe d lun n i v mt t chc chng chnh ph gi l Mt Trn Gii Phng Min Nam. MTGP do ng Nguyn Hu l mt lut s Si Gn cm u. T chc ny qui t nhng ngi chng i ti Min Nam mun lt ng Dim. i vi nhng ngi tng trn chy t Min Bc Vit Nam th MTGP r rng l mt tc phm ca Cng Sn Bc Vit, mt gung my chnh tr nhm ku gi nhng ngi Min Nam cht phc ang chng i ng Dim tham gia vo mt t chc do ng Cng Sn iu ng v ngm ngm lnh o.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
116 of 404
Trong Gng Km Lch S
117 of 404
Mt Trn Gii Phng c tt c nhng nt chm ph huyn thoi do s t chc lo luyn ca ng H v ng Cng Sn Vit Nam. Bt k ai tng chng kin nhng k thut ny chc chn u kh th qun ni. Tt c nhng ngi di c t Min Bc u tri qua nhng kinh nghim au thng. V chnh bn thn qua nhiu mn iu ng khi cn ngoi Bc, chng ti nhn ra ngay bn cht v mc ch thc s ca MTGPMN. Ngay ch ci tn Mt Trn Gii Phng cng gi li qu r k c v nhng mt trn khc m ng H t chc trong thp nin 1940 thu ht cc phn t quc gia. Tuy vy, chng ti khng lm cch no thuyt phc c nhng bn b Min Nam tin theo. eo ti thy th nhng ngi Min Nam cha h bit r v c lai lch ng H ln nhng ch trng sch ng h ho c in ca Cng Sn vi chin thut ch ng tt c nhng ngi c b sch ng. H ch bit ng gp nhng tnh cm cung nhit ca mnh vo mt phong tro mi m, mt phong tro c ng sc mnh ca tp th chng li chnh quyn p bc ca ng Dim. Ri thay, nhng cuc tranh lun v MTGP li xy ra trong mt khung cnh nghi k gia hai min Nam, Bc. Mt mt th ngi Nam cho rng thi chng i MTGP ca ngi Bc khi xut t nhng bn tnh lun lun bi quan v a nghi bm sinh. Mt khc i vi ngi Bc th nhng ngi Nam li mt ln na t tt c hnh ng trn mt l tng hon ton ngy th. t ra, l do khin chng ti khng th thuyt phc c nhng ngi Min Nam cn vt xa hn nhng khc bit n thun ca v tr a l. Nhng bt k nguyn nhn kh khn thc s l g th cng phi mt mt thi gian kh lu nhng ngi Min Nam mi thy r c mi lin h gia MTGP v ng Cng Sn Vit Nam. Trong khi chng ti c gng thuyt phc ng Dim qua trung gian rng nhng chnh sch do ng ra khin nhng phn t quc gia khng ng vi ng phi chn nhng thi cc oan v nhiu ngi ang chn c nhng phng php chng i bt hp php. it tng cng khng cn ni thm rng, cng nh nhng ln trc, li cnh co ny vn chng h c ng Dim hng ng. Mt Trn Gii Phng chnh thc pht ng vo thng 12 nm 1960. Khong mt nm v trc, qun i Vit Minh xm nhp Min Nam, vt qua nhng vng Phi qun s v xui xung theo nhng ng mn m sau ny c gi l ng mn H Ch Minh. V l ngi ng ngoi, ti khng h bit r nhng chi tit v cc bin chuyn cng nh nhng tm mc quan trng thc s ca cc cuc chuyn qun. Ti ch bit rng khong cui nm 1960, u nm 1961, qun i du kch m nhng cuc tn cng trm trng vo i sng thn qu. Trc y, vic i li gia nhng vng thn qu tht l d dng. Vn chuyn vn t ch ny n ch khc khng h b nhng cuc tn cng e da. Nhng khong nm 1961,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
118 of 404
nhng cuc nh p v git mn l chuyn xy ra hng ngy. Nhng chuyn chuyn vn lc ny nu trnh c th tt, hoc nu cn kp bt buc phi i th cng phi xem xt rt l cn trng. Biu tnh din ra thng xuyn. khp mi ni bu khng kh u cng thng. Tuy rng bu khng kh Min Nam ngy cng cng thng v chnh ph ng Dim gn n ngy sp m chng hiu v l do g Hoa K vn chng h thay i chnh sch ngoi giao ca h. Tuy chng c r rnh rnh rng chnh quyn ng Dim khng c dn chng ng h m ta i s Hoa K tri qua ht i s Frederick Reinhardt, Elbridge Durbrow v ri Fredrick Nolting vn chu ng lm hu thun cho ng Dim. (Tuy rng i s Durbrow thnh thong cng c v kh chu v khng ng vi nhng chnh sch thiu thc t ca Hoa K lc ) Nu trc y, c vn Lansdale v nhng nhn vin cao cp Hoa K cng khai gi lin lc vi bc s ut v cc phn t quc gia khc th gi y Hoa K li trnh n tt c cc phn t quc gia. Lc ny ta i s Hoa K ch mun giao thip vi chnh ph hp php ca Vit Nam. H cho rng giao thip vi nhng ngi i lp Vit Nam lc ny khng tin. (Nguyn vn: not approprie, mt danh t ph thng ca gii Ngoi Giao Hoa K ti Vit Nam lc .) Hin nhin l mt v ca ng Dim lun lun trng chng k lng nhng lin lc gia bt k ngi no trong nhm chng ti vi ngi Hoa K. H canh gc, thm d ro rit quanh khu c ng ca bc s ut, khu c ng ca ng Trn Vn Tuyn v nhiu chnh khch khc. Chng ti c th hiu c hnh ng ca ng Dim nhng chng ti rt bc bi v vic Hoa K bung thng, i i cng vi chnh quyn Min Nam. Tt c chng ti u hiu r Hoa K ng h mt ch dn ch, ng h nhng ci cch v mt x hi, kinh t, qun s. Chng ti c th thng cm vi Hoa K vo nhng lc u tin khi h gip ng Dim l v h cha h bit r chnh sch ca ng ta. ua hnh ng ca hai ng Lansdale v Collins, chng ti cng bit s v nhng ch trng ca Hoa K. H c gng thc y ng Dim v vic m rng chnh ph. Nhng gi vic ng Dim khng khng nht nh theo ui nhng chnh sch gia nh tr, cng nh vic nhng phng php n p ca ng dn n nhng khng hong ni b trong nc v nhng kt qu yu km v qun s l vic r rnh rnh. vo tnh trng hin ti, chng ti khng th hiu c ti sao Hoa K li ng h anh em ng Dim m khng h ng g n nhng ngi cng chung l tng dn ch ang ngay st bn h. Lc , v cho n hin gi, ti vn ngh l Hoa K, ti thi im ny nn ni thng cho ng Dim r nhng s mong i ca h. V nu nhng iu ny khng c p ng, h nn rt ra ngay, cho d s rt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
119 of 404
lui c mang li t nhiu c hi thng li cho Cng Sn. Vic ng Dim tht bi khi iu hnh chnh quyn bng nhng phng php c ti l vic qu r rng. Chng ti khng ti no hiu c s v l khi Hoa K vn vui lng t nh hng v uy tn ca mnh ng h mt nhn vt nh ng Dim. Khi bn bc vi nhau chng ti cho rng ngi M lc ny qu tht m qung chng khc no con iu chui u trong ct. Mc du c sc mnh v bin, h vn b d vo nhng th th ng bt li cho chnh sch ca h. Nguyn do phn ut ca chng ti l do tnh cnh bt lc. Tt c chng ti u nhn thy nhng vic phi lm m khng c cch g xoay s c. Bin c Caravelle khin mi tng lp chng i phi chu ng nhng p lc n p nng n. Lc ny rt nhiu ngi b cm t v tt c nhng chng i v mt chnh tr hoc ngn lun u b km kp. Dn chng thn trng hn trong li n ting ni. Mi ngi u bit h ang b canh chng v hn na h cn bit mt v ca ng Dim c th ty suy din nhng hnh ng ca h. Bu khng kh cng thng khin chng ti bt u l lun rng nu mun lm thay i tnh th th chng ti chng cn cch no khc hn l phi dng nhng bin php qun s. Nhng ngh v mt cuc o chnh khc li bt u xm nhp bu khng kh chnh tr ca Vit Nam. Nhng ngi ang phc v trong qun i cng cm thy r iu ny v t h cng bn bc c th hnh ng kp thi khi c o chnh. y chnh l im khi u a n nhng mm mng chng i Pht Gio, v thc y tt c cc hot ng chng i chuyn thnh bo ng v chng li chnh quyn ng Dim.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
119 of 404
Trong Gng Km Lch S
120 of 404
Chng 14 o Chnh
Nhng cuc chng i ca Pht Gio khp ni ti Vit Nam vo thng 6 nm

1963 mt phn l do chnh sch c v thin lch ca ng Dim i vi cng gio. Gia nh ng Dim l mt gia nh cng gio, v trong thi gian c ng ti M, ng vo tu mt chng vin Hoa K. V th, ng cm thy d gn gi cng nh d tin tng nhng ngi theo o cng gio hn. Nu vic ch n thun c vy th li chng c g phc tp. t ra th chnh ng c, nguyn l anh c ng Dim l gim mc tnh Vnh Long v Tng gim mc ca Hu mi ng l ngi phi chu trch nhim v vic thc y khin cc on th Pht Gio ng ra chng i vo ma h nm 1963. V l ngi ln tui nht trong gia nh ng Dim nn ng c va c knh n rt mc li va c nh hng v cng ln lao i vi nhng cng chc cao cp chnh quyn trong c hai ngnh dn v qun s. Nhng ngi d theo o Pht hoc khng theo tn gio no cng u cm thy b buc phi tham gia cc l nghi cng nh chng t s n v in Cha Gio. Tri li, khi bn bc v vn Pht Gio th mi i hi, d ch l nhng i hi c bn nht cng khng h c ng c nhng b. Nhng hnh ng thin lch ca ng c v hnh chung lm tn thng n bu khng kh gia cc tn gio trong nc. Nu khng v nhng kiu ngo v thch thc ng u ca ng c, c l vn Pht Gio chng i khng xy ra. Tuy nhin, tnh hnh khin nhng din bin chuyn hng cho php bo ng c dp pht ng. Ngy 7 thng 5, L Pht n, cng l ngy m mn cho cuc bo ng. Ti Hu, mt trung tm Pht Gio ca Min Nam Vit Nam, ngy l thu ht hng trm ngn ngi n nghe cc v s ni danh thuyt php. Tuy vy, bu khng kh lc tht l cng thng v chnh quyn a phng cm khng cho php cc pht t treo c pht gio. Trong khi , ch mi c mt vi tun trc, cc on th cng gio c php t do treo c n mng k nim ln th 25 l th phong Tng Gim Mc ca ng c. S phn bit r rt gy cng phn cho cc on th pht gio. Mt m ng t tp trc i truyn thanh khi chnh quyn a phng ngn cm khng cho php pht thanh nhng bi thuyt php. Chng bao lu sau, qun i chnh ph n theo tng lot xe Jeep cng nhng xe v trang khc v bt u n p ro rit nhng ngi biu tnh. Trong cn hn lon c 8 nn nhn, k c mt s tr em thit mng. Ngy sau , bu khng kh bo ng do nhng cuc ng gia cnh st v nhng m biu tnh bao trm ly Hu. Cha
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
120 of 404
Trong Gng Km Lch S
121 of 404
T m bng bin thnh mt tin n c th, ni qun i bao vy nhng nh s v cc v lnh o tn gio. Trong khi nhng cuc ng Hu ang si sc th nhng lnh o tn gio Si Gn bt u pht ng chin dch thuyt php cng khai, thi thc biu tnh v xung ng ng h nhng on th pht gio Hu. Vo u thng 7, Si Gn lc no cng xn xao v nhng cuc biu tnh. Ngy 11, cuc din hnh Pht Gio bt u t cha n Quang bng ngng li ng L Vn Duyt gn ta i s Cam Bt. Mt v s ln tui l ng Ta ch Qung c bc ra khi m ng, ngi thp xung ng. ng xng khp ngi ri chm la t thiu. y l bin c u tin nh du s hy sinh ca Pht Gio. Hnh ng ca ng Ta Qung c lm dao ng tt c nhng ngi nghe tin hoc c xem nhng bc hnh chp li. Chnh hnh ng ny m mn cho giai on khc lit u tin ca cuc ng u gia chnh quyn v Pht Gio. Gia lc cc din bin xung ng ang o t th nhng cuc bn bc d dt v o chnh lc trc bng nhin lan trn v ngy cng si sc. Tin tc u tin v nhng k hoch o chnh m ti c bit l do tng L Vn Kim tit l. Ti bit tng Kim rt nhiu nm v b Kim vn l bn thn ca nh ti. Khi ng cn l i t, tng Kim cng ti lm vic trong phi on m phn hi 1953 v 1954. Tuy vy, v khng phi l ngi nnh ht ng Dim, lc no ng cng b gt ra ngoi. ng b chnh quyn ng Dim gt ra c l l do hoc c th chnh l v ng rt thnh tht v thng minh. Vo mt ngy u thng 7, vn nh mt trong nhng chuyn ving thm thng l, ti v nh ti n dng ba ti nh tng Kim. Tuy l ngi rt kn o m ti tng Kim vn c v u lo trng thy. Khi chng ti ang bn lun th, tng Kim bng nhn thng ti hi: nh im, anh hiu ngi oa r hn ti. nh c on l h ang suy ngh g v nhng bin c hin i chng? Nhng tng ngm ngm trong cu hi ca tng Kim lp tc lm ti sng st. Tuy d lun lc ang xn xao v hng trm tin n bao quanh, ch c mt iu mi ngi sn sng ng : Bt k t chc no toan tnh vic o chnh thc s cng u cn s hng ng ca Hoa K. Bi vy, theo l khn ngoan t nhin, bt c t chc no mu toan o chnh cng s phi thm d thi ca ta i s Hoa K trc tin. Trong tnh trng ny, cu hi n gin ca tng Kim chc chn phi i xa hn l ch nhm vo vic tha mn nhng s t m ngy th. Lc ny ti bt u t mnh d xt ng i nc bc. Ti vn c quen ng Rufus Phillips rt nhiu nm. Lc ny ng Phillips ang l Gim c Vin Tr M c trch Xy Dng Nng n v ang iu hnh nhng chnh sch xy dng nng thn ca chng trnh U.S. Operation Mission. ng n Vit Nam cng lc vi c vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
122 of 404
Edward Lansdale lc trc. V coi nhau nh bn, chng ti vn thng trao i kin v nhng vn thi s. Cu chuyn bn lun lc ny ca chng ti thng xoay quanh cc vn v Pht Gio, v tnh hnh nguy ngp nng thn v v thi ng ngnh bng bnh n gn nh t vn ca ng Dim. V ti bit ng Phillips khng ng h nhng ch trng ca Hoa K lc nn vic d hi ca ti d dng hn. ua ng Phillips, ti bit Hoa k lc ny ang phn vn v kh nng tn ti ca chnh quyn ng Dim. Hin nhin nhng chnh sch n p ca ng Dim gy ra rt nhiu im bt li. V lc ny, Hoa K vn ch trng khng can thip nn nhng chnh sch ca ng Dim lm gim uy tn ca Hoa K v Hoa K cm thy ch trng hp php ca h c phn khng n. Khi gp g tng Kim vo nhng tun l sau, ti hiu ngay l ng thuc vo nhm nhng ngi ang mu toan o chnh. Hn na, nhm ny cn cho rng n lc lt ng Dim. Cuc o chnh manh nha bt u mc d theo li tng Kim th t chc ca ng vn cha c k hoch no vng chc. H vn ang tm hiu thm v phn ng ca Hoa K nu c cuc o chnh v thi ca Hoa K i vi tnh trng Vit Nam sau cuc o chnh. Lc tng Kim bit rng ti tip xc vi gii bo ch v quen thuc nhiu vi cc k gi Hoa K. S ngi ti bit bao gm c k gi Neil Sheehan ca UPI, k gi Malcolm Browne ca Associated Press v k gi David Halberam ca New York Times. ua h, t nht ti c th d on c phn no bu khng kh Hoa nh n v t suy ra nhng suy ngh ca ta i s Hoa K. Lc u ti cho rng ta i s Hoa K vn cn ng h ng Dim v ti cn thn trnh xa cc nhn vin ta i s. Nhng vo ngy 20 thng 8 nm 1963 th c l tt c nhng s ng h ng Dim cn st li trong ta i s Hoa K cng u tiu tan. m , cnh st c bit tn cng vo cha X Li nm pha trong thnh ph Si Gn. Vn l ngi cha ln nht thnh ph, cha X Li l ni t hp ca cc u no chng i. Lc cnh st ca ng Nhu bt thn ba vy, phn ng nhng ngi lnh o chng i u cn t tp bn trong. Sau khi xt lu n cay, cnh st p vo cha v tn cng thng vo chnh in. Ti y, h thy khong 400 v s ang ngi tham thin bn cnh bc tng Pht khng l. St ngay pha trc bc tng Pht l v s tr tr trng tui ang nhm mt tham thin. Cnh st c bit bt ht nhng ngi ti . Trong nhng cuc rung b ng lot nhng ngi cha khc, ni cc pht t t hp, s ngi b bt ng n hng ngn. C l vn ly gin qun i ca ng Nhu trong hnh ng ny cn quan trng hn l vn ng c tnh khiu khch cc on th Pht Gio. Trong lc n p,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
123 of 404
cnh st mc ng phc qun i nhm mc ch ti nhng hnh vi n p cho qun i. Hnh ng ly gin ca ng Nhu khin nhng ngi mu o chnh gt pht ht nhng n o ngn ngi. Nhng k hoch cui cng c son tho v phi hp mt cch gin tip vi Hoa K. Vo lc ny th chnh bn thn nhng ngi Hoa K cng hon ton tht vng v cc chnh sch ca ng Dim. Vo thng 9, cuc x xt gia cnh st v cc nhm i lp din ra hng ngy ngoi ph. Nhng cuc biu tnh by t s phn khch trc y chuyn thnh nhng cuc bo ng o chnh ph. Pht Gio biu tnh, hc sinh xung ng v nhng v t thiu lin tc lm cho i sng hng ngy ca thnh ph tr thnh hn lon. Mt s ln d lun cho rng cch mng sp sa thnh hnh. Mt s khc li cho rng cch mng tht s pht ng v tnh hnh hn lon lc chnh l giai on pht ng bt u. C theo tnh hnh m ni th c l qu tht giai on u ca cuc cch mng thc s pht ng. Khi nhng k hoch tin trin r rt ti cho rng n lc tng Kim nn gp ng Rufe Phillips. Ti sp t cho cuc gp g tay ba ti nh tng Kim m trong tm lo lng khng cng. Ni c ng ca tng Kim nm ngay trung tm thnh ph. y l mt v tr nm gn nh st bn Ph Tng ng. C l v khng ng nhng t chc o chnh li sp t k hoch ngay st Ph Tng ng nn a s cnh st u chng g n nhng v tr gn Ph Tng ng. Ti cho rng ti v tr ny vic lc sot gim n mc ti thiu. Hn na, theo chng ti bit th tng Kim vn cn trong bng ti v cha h b ng vc g c. Mt khc, ti cng t bit ti l mt thnh vin in hnh ca cc on th chng i v v vy, cng vic sp xp i vi ti thp phn nguy him. Vo gi pht ny, ti bit mnh b theo di. Hm chng ti hn gp, c thnh ph u no ng v nhng v biu tnh. ng ph y nght ton nhng nh s chng i, hc sinh xung ng, cnh st n p v hng ngn ngi t tp ng coi. Ti n nh tng Kim mt gi trc gi hn trnh khi b pht gic i cng vi ng Phillips. Trn ng i ti cn thn xem xt k lng trnh khi b theo di. Khi ng Phillips n, chng ti bt u duyt li tnh hnh. Tng Kim trnh by nhng nhn xt ca ng v hi ng Phillips v thi ca ta i s. i vi c hai chng ti th ng Phillips khng phi l mi dy lin lc gia nhng ngi m mu o chnh v Hoa K. Chc chn l nhng lin h ca chng ti vi ng Phillips khc hn nhng mi lin h gia tng Trn Vn n v nhn vin tnh bo Lucien Conein, ngi ng ra lm lin lc gia tng n vi i s Henry Cabot Lodge. Tuy vy, ng Phillips vn l ngi cho chng ti bit tin tc v thi ca Hoa K. ua ng tin tc Hoa K phn nh r rt. Hn na, ng Phillips vn tnh thnh tht v li l bn ring
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
124 of 404
ca chng ti. C hai chng ti u bit ng rt thc lng v khng bao gi ngh rng ng c th phn chng ti. Sau khi ng Phillips ra v, ti i thm khong 15, 20 pht na ri i b ra khi nh tng Kim. Nhng iu ghi ch ti chp trong lc hp mt vn cn dn cht ti sau. Lc i ngang qua pha sau Ph Tng ng, khong 100 thc di ph, ti va dng li bt la mi ng iu ht th bng nghe ting gi git: y! Ti ing ngi. Hai ngi mt v mc thng phc ang bc nhanh li pha ti. i cht ri, h theo di ri! H bit tt c! Phi thu ht can m ti mi dm ngc ln nhn hai ngi lnh gc lc ny ang cha nhng iu thuc ch v pha chic bt la Zippo ti ang cm ng xin la. Lc h quay i ti vy chic taxi u tin chy qua, sm vt mnh vo gh sau, hon ton kit lc. Lc ny ti nhng tay rt su vo vic. ng Kim nh ti tip tc lng nh cc chnh sch khc ca Hoa K. Hn na, ng cn mun ti hoch nh nhng chnh sch ca chnh ph sau cuc o chnh. Lm th no thit lp chnh ph v nhng mc ch chnh ca chnh ph l g? Tuy ng vi tng Kim rng ti khng cn bit r tng tn chi tit k hoch o chnh, cch suy xt vn ca ng lm ti n v. Tng Kim suy lun rng nu sau khi lt chnh ph m cuc o chnh khng em li c u im no cho chnh quyn mi th cuc o chnh ch l mt cuc o chnh tht bi m thi. Trong chiu hng l tng th cuc o chnh ng Dim s cho php chng ti thit lp li t u mt chnh ph m quc gia mong mi sut chn nm trng. Nhng iu cn thit hin thi chng ly g lm b mt. Bc s ut, Cu Ngoi Trng Trn Vn , ng ng Vn Sung, v ti bt u bn lun v mt chnh ph quc gia hp php v on kt. y l mt h thng chnh ph dn ch c th thay th cho chnh quyn ca ng Dim. uan nim chnh tr ca ti rt l n gin. Ti tin l khng ai c th bt buc ngi khc phi nghe theo mnh. Khng hiu v do tnh tnh hay l do g khc m h c ai p buc ti, th ti li chng bao gi g n kin ca h. Chnh tnh nt ny l im u tin khin ti khng thch Cng Sn. Ti nhn chn rng sau lng ng H l nhng si cng km kp y Ban Nhn Dn v gng km thp ca V Nguyn Gip. Tnh nt ny cng khin ti khng th no cng hp tc lm vic vi ng Dim. i c ti ca ng Dim l mt thi ti khng th no chu c. C l khi b gt ra khi chnh trng ti suy t nhiu hn v tnh tnh bm sinh ca chnh bn thn ti v v nhng nh hng bt li ca nhng tnh nt i vi s nghip chnh tr. Nguyn tnh ti vn thch suy lun, thch thuyt phc v rt ght cng bc. Ti tin rng quan nim dn ch s cho php mi ngi c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
125 of 404
quyn t do pht biu kin v hin php s bo v nhng khuynh hng ny trn lnh vc chnh tr. T trc n nay ti vn ng h gii php on kt cc phn t quc gia v ti ngh rng nu s sinh tn ca Min Nam b e da th nhng ngi bit suy lun s thy phn ln h cng ng quan im v nhng im khc bit ca h chng qua ch l nhng im khc bit nh nhoi trong ni b. Ri thay, Bc S ut cng ti v nhng ngi khc khng thi gi son tho nhng k hoch c th v nu r ch trng trc trc thi gian o chnh. Khi k hoch o chnh tin hnh th nhng cuc hn gp gia ti v tng Kim tr thnh qu nguy him. Ti bt u lin lc vi ng bng mt th mt m ring do ti son tho ri chuyn cho v ng. y khng phi l mt phng php hu hiu c th dng phi hp cc hot ng mt cch hu hiu c. n cui thng 9 nm 1963, khi ti b buc phi lui vo vng trn trnh th ngay c s lin lc mong manh ny cng b ct t. Ti bit mnh b theo di t lu. Ti l ng vin ca ng i Vit, ti cng li l mt thnh vin ca nhm Caravelle, hn na ti li cn kt thn vi nhiu ngi Hoa K. Hin nhin l ch cn nhn vo nhng hot ng ca ti trong qu kh ti cng bit l i vi chnh quyn ti tr thnh mt nhn vt chnh cn c theo di. Nhng iu lm ti quan tm nht l nhng li bo trc ca ng Trn Kim Tuyn, lc ang l trng phng cnh st b mt trong chnh ph ng Dim. eo ng Tuyn th mc d hin thi ti ang c khoan dung, ti vn nn cn thn phng. ng Tuyn khng hn l bn nhng chng ti bit nhau t lu. ng l mt ngi Bc cng gio v cng chnh l mt trong nhng sinh vin Pht Dim n d kha hc ca chng ti trong thi gian ti vo Pht Dim trnh Vit Minh. ng Tuyn l mt trong nhng ngi u tin theo hc nhng kha hc m ti cng hai ngi bn ng vin quc gia t chc. Nhng vo thng 7, ng Tuyn khng cn gi chc v c. ng ln ng hnh nh nhn chc Tng Lnh S Min Nam Vit Nam ti Cairo. eo nhng li n trong d lun th c l v nghi ng ng Tuyn c dnh lu n mt m mu o chnh nn ng Dim v ng Nhu trc xut ng ra ngoi quc. Khi ng Tuyn khng cn gi chc v c, ti cm thy ti vo mt tnh trng ht sc nguy him. Nu ng Tuyn cn l trng phng th t nht l d c chuyn nguy him ti cng cn c bo trc. Nhng mc d ng Tuyn ln ng, khi vic xy n cng vn c ngi bo trc cho ti. Vo cui thng 9, mt ngi bn c mc ni vi c quan mt v cho bit rng vin trng phng mi ang sa son mt cun s en lit k danh sch nhng ngi chng i cn phi dit tr, trong s c tn ti. c tin, ti lp tc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
126 of 404
tm cch trn trnh. Ngi u tin m ti cu cu l ng Ogden Williams, lc , ang c ng mt cn gc thu pha i din ch ti. ng Williams ang lm vic cho chng trnh kinh t ca Hoa K. ng hiu r nhng vn cn thit i vi mt nc ang trn pht trin v ring bn thn ng cng rt trng ngi Vit. Hn na, nhng kin ca ng v chnh quyn ng Dim hon ton ging ti. Khi ti hi c v ngi ngng rng ng c th gip hay khng, ng Williams tr li ngay rng: nh c n i ti c m! Ti , ti ln ra khi ch c ng c vt qua ch ng Williams. Hnh nh ca ngi thy gio cch mng Phan Chu chp chn hin r trong u c, ti vn cn nh nhng ln anh Chu nh ti sut m v li suy ngh v s phn ca anh ta. Sng sm hm sau, ti nhn qua ca s t phng khch ca ng Williams vo lc nh ti i ch. Nh ti mang khng qung . y l du hiu m chng ti nh trc l khng c chuyn g l xy ra. Lin tc sut mt tun l ri sau, nh ti vn mang khn qung lc i ch. Trong khi th ng Williams i lm mi sng v tr li lc ban ti cho ti bit nhng tin tc mi nht v tnh hnh lc ny. Ti vn tip tc yn lng, nhng cn kch ng ban u tan i, chuyn dn thnh nhng ni chn chng ngu nghin v nhng trn bn chn, st rut. Sau 10 ngy, hai con gi ti, lc mt ln 8 v mt 12 tui cng n nh ng Williams bo tin. C hai tm ng n ni bng cch i vng, len li qua cc ng ngch v tro ln c nhng mi nh ln cn vo bng ng sau ni ti tr n. Nh ti nhn rng chng c g khc l v c l ti nn v nh th hn. Ti cng khng ham li lm bn vi nhng khong thi gian rng tuch trin min ti y. V vy, ti ti li ln ra ng sau, cn thn trnh khi nh n ng v tm li v nh. Ti trn trong cn gc mn t lc ny cho ti khi o chnh thc s vo khong hai tun l sau. Vo bui tra ngy 3110 nm 1963, lc 1:30 tng Kim v cc ng nghip l tng Trn Vn n v tng Dng Vn Minh m cuc tn cng. Ti nghe ting sng my v nhng ting gm r ca phi c. Ti cn nh l lc ti nhn v pha nh ti v th pho: ng ri! Ti bit chc rng o chnh s thnh cng v trong thm tm ti v cng kch ng. Ti cho rng lc ny chng ti s c mt c hi lm vic mt cch ng n. Khong 3:00 gi chiu, radio trn y tin tc. Dng nh tt c mi tng t nu khng gp phn th cng ng h nhit lit cho cuc o chnh. Ging ni ca nhiu tng oang oang trn i pht thanh. H o chnh em li t do cho t nc, mang quc gia ra khi tnh trng ngy cng bi t. H cng nhau hp thnh mt y ban qun s tm thi thay th chnh quyn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
127 of 404
Sng hm sau mi s hon ton kt thc. Ch c mt iu lm mi ngi dao ng l tin ng Dim v ng Nhu b h st v cha ai r vic xy ra th no. (eo tin n th h t u hng v sau b m st.) Tra hm sau, tng Kim gi in thoi ng li mi ti cng n cm ti. ng Kim cho bit phi c c gi i n bc s ut di vng lc tnh v chnh ng ut cng s n n cm ti vi chng ti. Sau ng Kim tip tc ni thm vi ti: nh y , mi vic gi tm xong. c ny chng bt y vo vic. hng c tip tc bn bc nhng k hoch chng bn bc trc y.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
127 of 404
Trong Gng Km Lch S
128 of 404
Chng 15 Tnh Hnh Sau o Chnh
Vo thi gian o chnh th ti ng ngoi chnh trng c 9 nm. Ti

mc kch ng Ng nh Dim cng gia nh git cht dn nhng hoi bo ca cc phn t quc gia v vic mang li on kt v dn ch cho Min Nam. Khi o chnh thnh cng ti cm thy hy vng trn tr. Ti ngh rng bit u nhng nm thng lng ph va qua vn cha lm tiu tan mi s. Lc ny chng ti vn c th bt u nhng k hoch d nh nh u nm 1954. Vic tng Kim tham kho chng ti mang li cho ti nhiu khch l. Nu chnh ph mi c thit lp th bc s ut v nhng phn t quc gia khc s c mt mi trng cn bn da vo m hot ng. Mc du chng ti cha c thi gi chnh thc sp t cc k hoch cho giai on sau o chnh, chng ti dnh nhiu thi gi suy ngh k lng v nhng vn ny. eo chng ti c bit th vo lc ny c l cha c ai thc s ch tm suy xt nhng k hoch tng t. Hn na, khi bc s ut cn l Tng Trng uc Phng, ti v tng Kim c tham d nhng bui m phn vi Php lyse. Lc , ti ca nhng cuc m phn vi Php cng l nhng vn thit lp chnh ph dn ch cho Vit Nam chng khc g lc ny. Ti tin rng tng Kim kh th qun c nhng ti m chng ti cng nhau bn bc trong cc cuc m phn khi trc. Khi n gp tng Kim vo bui n ti trong ngy o chnh ti m p rt nhiu hy vng. eo li tng Kim th my bay c bit c gi i Vnh Long n bc s ut. Ti ngh rng y l lc chng ti c th bt u ngh n nhng k hoch bn trc y. Tuy nhin, lc gp tng Kim th vic xy ra li khc hn nhng iu ti d nh trc. Ti hi ai l ngi m cc tng lnh ngh s ng vo cng v th tng? Tng Kim tr li rng cc tng nh c ng Nguyn Ngc ph tng thng di thi ng Dim lm ngi ng ra chp chng quyn hnh. Nghe xong ti khng khi sng s. Ti hi tng Kim: hng ang c mt c hi lch s. hng chng cn nhng ngi hon ton ph hp i tnh trng mi. i sao ng li c ngh n chuyn mang ng tr li? , tng Kim tr li, eo ti bit tng inh ngh. ng chc s phi nhn lnh. Cu tr li lm ti mt c bnh tnh. Ti ln ting vi tng Kim: Nu h o chnh ch mang nhng ngi trong nhm h vo th c cuc cch mng cn c ch li g ch? Tng Kim c gng khuyn ti bnh tnh. ng trnh by nhng vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
129 of 404
phc tp ca ni tnh hin ti v nhc thm rng chnh bc s ut cng s c mi vo lm B Trng Y T. Ti ni vi tng Kim rng y l chuyn khng tng: Mi ng ut vi kin thc v kinh nghim lm B Trng Y T th c khc g l nm cho ch mt khc xng tha? Ti cng ni thm rng chng cn phi bn lun g na. ng nhin ng ut s khc t khng cht n o. Tun l sau ti nhiu ln gp tng Kim. eo ti nhn nh th tng Kim quyt tm cng tc vi bc s ut, ti v nhng phn t quc gia khc cng thit lp gung my chnh tr. y l vic qu r rng, bt k cc tng t khc c d nh g khc. Ti cho rng nu chng ti khng th chnh thc tham d vo chnh ph th c th chng ti s tham d di nhiu hnh thc khc. Chng hn nh tham gia cc c quan nghin cu cc phng php thnh lp nhng c cu dn ch. Tuy rt tht vng v nhng quyt nh ca cc tng t, nht l v vn b ng hin l r rt trong cung cch ca h, ti vn cho rng vic son tho mt hin php mi l mt trong nhng bc ti quan trng ca ch mi. Ti ngh rng d c ng vc chnh quyn ti mc no i chng na th vic hoch nh hin php vn khng phi l vn chng ti c quyn la chn. K t , trong nhng bui gp g vi tng Kim, chng ti bn lun tm cch m rng chnh ph mi nhng ngi t mi pha tham gia chnh ph. Lc ny bn Hin Php thi ng Dim b ph b, hi ng tng lnh ang iu hnh chnh ph bng lut nh binh. Ti hiu rng cuc o chnh bt buc cc tng lnh phi tm dng th thc ny, v vic t chc bu c l vic khng th lm ngay v chng c nguyn tc no kh d c th p dng c tc thi. (T do bu c l vic cha tng c trong lch s Vit Nam t trc ti nay.) Tuy vy, ti ch trng rng phi c mt din n cho php mi ngi t do tranh lun v tt c cc vn v cng chnh ph th hin nhng quyt tm eo ui ng li dn ch. Nhng cuc tranh ci dn n vic thit lp Hi ng Nhn S bao gm vo khong 70 chnh tr gia danh ting trong gn nh mi on th quc gia. Gn nh tt c mi ngi trong nhm Caravelle cng nh nhng ngi Pht Gio, Cng Gio, Cao i, Ha Ho v nhng ngi m ng Dim n p u gia nhp. Mc d Hi ng Nhn S khng c quyn hnh g, nhng y l mt c quan c tnh cch dn ch nht t trc n nay Vit Nam. (ng nhin khi cn nhc n Min Bc.) Di chnh quyn ng Dim uc Hi tht s ch l b nhn. Hi ng Nhn S, ngc li, y nhng thnh vin bc trc, nhng ngi c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
129 of 404
Trong Gng Km Lch S
130 of 404
quan nim chnh tr hon ton khc bit. H khng h c cht n o v vic ph bnh chnh ph bng nhng li l thng thn nht. H cng c th tm n nhng c quan ngn lun v bo ch lc ny hot ng trn nhng din n c tm vc quc gia. Chng bao lu sau cc tng lnh hiu r vic gt b t tng ca h khng phi l mt vic d dng. Ring c nhn th ti rt hi lng v vic ng gp thit lp Hi ng Nhn S. i vi ti Hi ng Nhn S l mt phng tin ngn cn cc tng lnh khi lm dng quyn th. Tuy ti ht sc st sng lm mi vic bo v hi ng, nhng ti cng rt ngn ngi khi thu ht tt c s ch v pha ring mnh. Chnh bn thn ti vn l mt ngi Bc sng ti Min Nam v nhng ngi ti gn gi trong lnh vc chnh tr phn nhiu li l ngi Nam. Gia tng nhng ng chm ngm ngm gia Bc Nam l mt vic hon ton bt li. Nht l khi ti li ang c thit lp mt chnh ph lin hip. Sau cng ti quyt nh ng c chc ph tng th k Hi ng v cng lm vic vi ng Trn Vn Vn, mt ngi Min Nam gi chc Tng K. Nc c ny loi tr tt c nhng nghi ng v b cnh cc min. y l mt trong nhng ln ti thnh cng trong vic xa b nhng nghi k Bc Nam. Tuy th, v sau ny, nhng n lc ca ti khng phi lc no cng hon ton nh . Khi Hi ng bt u hot ng, ti vn thc y tng Kim v vic cn thit phi c nhng ngi t pha ngoi vo nhng chc v quan trng cng nh vic cn phi tin n mt chnh ph hp hin cng nhanh cng tt. Tuy cuc o chnh ng Dim mang li nhiu phn khi, nhng kh khn trong chnh ph vn cn y dy. Lc ny, cch hu hiu nht gii tn nhng kh khn l thit lp mt chnh ph dn s. t s th uy th ca cc tng t ang ngy cng gim dn v nhiu l do. nht: Vic git ng Dim v ng Nhu khin h phi gp nhiu iu bt li. Hai anh em ng Dim v ng Nhu cm u chnh ph sut 9 nm v b nhim rt nhiu chn tay ct cn vo chnh quyn. Vic m st hai ng to ra nhng chng i su xa v dai dng gia nhng ngi c v nhng ngi mi. Nhng s chng i ca cc nhn vin chnh quyn lm t lit mt phn gung my chnh ph trung ng v a phng. Lc ny, ngoi cc c quan qun s, dng nh ton th gung my chnh quyn u t lit. hai: Cuc o chnh v tnh gia tng cuc xung t tn gio. Cuc cch mng vn d khi u do thi n p Pht Gio. Hn na, v cc tng L Vn Kim v Trn Vn n u l nhng ngi theo pht gio, cuc cch mng c v l
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
130 of 404
Trong Gng Km Lch S
131 of 404
mt hnh ng gii cu cc pht t cng nh tr th s phn bit tn gio di chnh quyn ng Dim. Chuyn nhng ngi cng gio cm thy th nghch nhng v tng lnh cng l chuyn d hiu, nht l khi h mc kch s i i bt nhn ca nhng ngi ny i vi ng Dim v ng Nhu. Tuy vy, nhng kh khn cn bn l do t chnh cc v tng lnh m ra. Nhng qun nhn trong Hi ng tng lnh chng nhng khng c quan nim r rt v chnh ph hoc x hi, m cng chng h c nhng suy ngh thit thc v vic xy dng li quc gia. Khung cnh ca cc v tng lnh lc ny tht ng nh li tc ng: ng ng ng, h qu tht l nhng ngi cng chung ging nhng li chng cng gic m. V ngay c n nhng gic m ca h cng khng r rng c th. Kt qu l cc v tng t ng b mc gung my chnh quyn. Tng L Vn Kim lc no cng phn n v tnh trng bung li ca cc tng lnh. Vn d l mt ngi cng quyt v c kh nng; ng khng th chu c s li bing ca tng Dng Vn Minh. Tng Kim ni vi ti rng: Trong Hi ng c nhiu phe nhm qu m li thiu ng li tng qut cho nn vn cha c g ng gi l thnh qu. Lc ny, vic cn thit l phi tm nhng ngi ng ra lnh o. Mi vic u qua tng Minh, ngi t tay chn ca ring mnh vo nhng cng v ch cht. Tuy th, chnh cng Minh li khng h c mt cht kh nng no d l kh nng thc y nhng ngi do chnh ng a vo. Sau cng, v qu chn nn, tng Kim xin t b nhng trch nhim chnh tr c th tr v phc v qun i. Kt qu l vo gia thng ging ng c c lm Tng am Mu Trng un i. Khn thay, ngay c vic ny cng lm gia tng nhiu s ng vc. c vi ngi cho rng ng Kim ang c gng cng c quyn lc. Hn na, ch t lu sau , tng Trn in Khim, Tng am Mu Trng trc khi ng Kim nhm quyn, li cn to ra mt him khch lm vn cng thm phc tp. Mc du Hi ng Nhn S vn l mt im sng, nhng khung cnh t nc lc ny tht l tm ti v cho n cui nm 1963 th mi s r rng rng nhng tin trin trong giai on u ca cuc o chnh chng c g ng gi l cch mng. Tt c chng qua ch l vic giao chuyn quyn hnh m thi. Li thm mt c hi na b lng ph. y c l l c hi cui cng ca chng ti. Sau cuc o chnh, ba thng tri qua tay cc v tng t hng h nh nc. Lc ny, nhng hy vng ca cc phn t quc gia vo lc u o chnh mi thnh cng chuyn thnh nhng nghi ng, lnh m. Tun trng mt ca chnh ph mi tri qua tht l ngn ngi v cha ai tin on c t nc s phi chp nhn cuc lnh nh bung th trong bao lu na. S thiu sng kin ca gii lnh o trong ba thng cm quyn u tin mi ngi c linh cm rng him ha
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
132 of 404
sp xut hin. Vo ngy 30111964, tai ha m mn bng hnh ng ca tng Khnh. Sng sm hm , tng Nguyn Khnh v mt nhm tng lnh khc k c tng Trn in Khim, cu Tng am Mu Trng ng ra lm mt cuc chnh l lt nhm tng lnh o chnh ng Dim khng cn n mt pht sng. Tuy khng lm g hi n nhm tng lnh, sau khi chnh l ng Khnh cm t h ri t mnh ng ra nm quyn lnh o. Cuc chnh l ln ny thay th lut nh binh ca nhm tng lnh lc trc bng nhng hnh ng hi hc ca mt nhn vt hon ton thiu ng n. Nu cc tng t trc ng Khnh ch l nhng ngi thiu kin thc chnh tr v thiu tho vt th tng Khnh li chnh l mt ngi lnh o vi kh nng khng qu khun kh ca nhng vic toa rp. eo ti nhn xt th Tng Khnh l mt nhn vt len li vo cuc i chnh trng phc tp Min Nam vi nhng quan nim bp bnh lm b mt c t nc. Khi ng Khnh ra cm quyn, ti ngh c l n lc ti nn ri chnh trng tr li vi cuc sng bnh thng. Trong thi ng Dim, Si Gn c mt t bo Anh Ng l t Times of Vietnam. T Times c coi l c quan ngn lun ca chnh ph v thng xuyn ng nhng mc chi bi chng Hoa K. T bo ny lc trc vn c ng b Ng nh Nhu ng sau lm hu thun. Sau khi cc tng t o chnh, nhng vn phng ca nh xut bn b lc sot v t bo phi ng ca. Lc ny ti cm thy dng nh th trng Si Gn vn cn ch cho mt t bo Anh Ng. Ti c bit s v cng vic bo ch v c ln lm ch bt cho mt t bo H Ni nm 1951, v gom tin bt u mt t bo mi l t Saigon Po. Bt y xy dng mt t bo t pht ban u l mt vic v cng kh nhc. Vic thu ht tt c cng sc ca ti trong nhiu thng tri. May thay, y cng l mt s kh nhc ti chng n h. i gi ca ti c chia u vit bi bnh lun, chn cc tit mc, xem xt vn thng mi v trng coi c n vic sp ch. ng thng th khong 3 hoc 4 gi m mi ngy ti bt u duyt li ln cht t bo trc khi cho ln khun xut bn vo ngy hm sau, ri sau v nh vt ra ng vi mt gic ngn trc khi mt ngy mi bt u. Tuy li mt ln na ti xa ri chnh trng, ti vn cha b hn c mi hot ng chnh tr. C l ch ngoi tr vic b buc phi ngh mt bt c d nh ln a nh ti sang Php dng bnh lc trc th chng cn vic g khc c th khin ti t b c tt c nhng hot ng chnh tr. Chnh tr chnh l mch sng ca nhng ngi mang nghip ch bt hoc vit bnh lun nh ngh mi chn ca ti. C nghip in nh ngn ngi ca ti trc y cng c lin quan mt phn n
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
133 of 404
chnh tr trong phn ch . Ngay c khi ti i dy, th thi gian cng l vo gia lc nhng phong tro chng i ang hot ng mnh trong gii cc gio s v ri ngh gio ca ti cng b nhng bin c chnh tr lm cho khut lp mt i. Vo thi gian ny ti gia nhp chnh trng c 20 nm v c l chng cn bt c cch no c th lm ti dt b c nghip chnh tr. V ring phng din ny, cuc sng ca ti cng chng khc g cuc sng ca nhiu ngi Vit Nam khc. T khong gia thp nin 1940 v sau, lch s t nc khng h bt k ai an hng trng vn ha bnh hoc bt k gia nh no an nhin khng b ng chm. Tt c chng ti tr thnh nhng nn nhn chnh tr bng cch ny hay cch khc. C l vo lc ny, n tng cn ph hp vi hon cnh hn l vo nm 1964. Nu nhn li vi nhng bin c lch s tri qua, th chnh chnh quyn Nguyn Khnh xa tan nhng hoi bo ca cc phn t quc gia khi h c tm cch xy dng mt Min Nam Dn Ch mnh m c th ng u hu hiu vi Cng Sn. eo ti thy th cho n giai on ny c rt nhiu c hi c th cho php Vit Nam thit lp mt chnh ph dn ch nh nhng phn t quc gia tng c m. C hi u tin l nm 1948, khi Php a ra ii hp o i. C hi th hai l nm 1954, khi hip nh Geneva to thnh mt Min Nam Vit Nam c lp. C hi th ba l nm 1963, khi cc tng lnh o chnh ng Dim. Nhng trong c ba c hi va k, gii lnh o Min Nam ph hy tt c mi trin vng ca cc phn t quc gia v khng p ng c nguyn vng ca ngi dn Vit Nam. Nu n sng may mn n cho gii lnh o Min Bc bao nhiu th nghch cnh khin gii lnh o quc gia phi chu ng khn kh by nhiu. Khi suy lun da trn quan im ny th chnh ngi Vit Nam t chuc ly nhng khn kh cho cuc sng ca mnh. Chng c g kh hiu v nhng ngi nh Bo i, Ng nh Dim, Big Minh v Nguyn Khnh. iu kh hiu c chng l vo cu hi: Ti sao Hoa K khi u vo Vit Nam vi mc ch xy dng mt Min Nam Dn Ch v vng mnh m li c th khin Vit Nam i n nhng tht bi su xa n th? V rng mi c hi dnh cho nhng phn t quc gia cng l mt c hi dnh cho Hoa K. Nui dng thc dn ch ti Vit Nam khng phi ch l mt vn lin h n thun n Vit Nam, m cng l vn lin h n Hoa K. V vy, mt khi Vit Nam tht bi th Hoa K cng tht bi. Nu nhng tht bi ca Vit Nam l do thiu lnh o th nhng tht bi ca Hoa K, theo ti, l do thiu chnh sch. ua con mt nhng ngi Vit Nam th chnh sch ca Hoa K lc no cng y mu thun. Ni mt cch chi tit hn th Hoa K lc no cng i dy gia hai vn can thip v khng can thip. Chnh ph Hoa K dng nh vnh vin chng bao gi c th khng nh vn liu c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
134 of 404
nn can thip hay khng. Hu qu ca thi i dy l Hoa K a c mnh ln ng minh Vit Nam vo mt t th bt li hn c. Cuc o chnh ng Dim l mt phn tht bi in hnh m nh c Hoa nh n ln Si Gn. Cc tng lnh o chnh ng Dim c ht sc thn trng trnh cho cuc o chnh c v khng phi l do ngi t chc. Nhng d cc tng lnh c c gng n mc no i na th bin c o chnh vn kh th xy ra nu khng c s ng ca Hoa K. Trong nhiu thng trc khi h d nh o chnh, cc tng lnh ht sc thn trng d dn thi ca Hoa K. Cc tng t cn hoc t ra l cm thy cn c Hoa K ni r vi h rng d cho ng Dim c b lt , th Hoa K cng vn tip tc vin tr kinh t v qun s cho Vit Nam. Sau cng Hoa K bt n xanh cho h. Mi u l nhng du hiu ngm t Hoa nh n v ri r rng hn qua trung gian Lucien Conein, ngi ca CIA. Mc du nhng ngi m mu v Hoa K cn trng che du tt c mi vic, khi bin c o chnh xy ra, tt c nhng ngi Vit Nam c n vn chnh tr u nhn nh rng s dnh lu ca Hoa K l chuyn nghim nhin. Do vy, khi o chnh thnh cng v c Vit Nam u vui mng khi chnh ph ng Dim b lt th Hoa K c xem l ng minh ca dn ch. i vi Vit Nam, chuyn Hoa K can thip l chuyn hon ton c tnh cch t nhin. S can thip c ng h l v hnh ng ny i i vi mong mi chung ca dn chng. Cuc o chnh ca cc tng lnh l vic can thip trc tip u tin ca Hoa K vo ni b Vit Nam. Tuy vy, nh ti trnh by, chnh sch ca Hoa K nh hng n tnh hnh chnh tr Vit Nam qua rt nhiu nm. S can thip ca Hoa K bt u t khi Php cn h Vit Nam cho n khi ng Dim b lt . mi thi im, Hoa K u khng l r vai tr. Tuy th, tt c cc phn t quc gia Vit Nam u xem Hoa K l ng minh. K t ngy th chin th hai kt liu Hoa K gip , c vn v cng nhiu phen cn tr hnh ng ca cc phn t quc gia. Vo thi Bo i, Hoa K lin tip chi b mt gii php quc gia cng nh ng h tr chi ca Php khi Php c tr hon vic nhng quyn cho cc phn t quc gia v nh th Hoa K v tnh lm gim uy tn cc phn t quc gia rt nhiu. Trong thi ng Dim, Hoa K ng h nhn vt c ti ny sut mt thp nin cho ti khi ng Dim cng khai chng i vic m rng chnh ph. Hn na, khi chnh ph ng Dim ang ro rit n p cc phn t quc gia Hoa K cn dng chiu bi p hp ct t lin lc vi h. Nhng chnh sch ca Hoa K chng khc no nhng nht ging cp i c nhng khch l ln cc im ta
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
135 of 404
m cc phn t quc gia c th da vo hot ng. K t lc cho n nay, ti vn nhn xt rng chnh sch i dy ca Hoa K chng t h hon ton khng hiu r ch nh ca chnh mnh. Mt mt th thc t v sch lc ton cu i hi Hoa K phi ng h chnh sch thc dn ca Php v gip ng Dim cng c chnh quyn. Nhng mt khc, l tng li i hi Hoa K phi chng li thc dn v bi p cho mt nn quc gia dn ch. Gia hai sch lc phi chn, Hoa K dng nh khng th c quyt c rng h s phi i theo sch lc no. Ti t hi liu vo lc hoc v sau ny, Hoa K c th nhn thc c rng bt k chn la cch no th h cng vn phi can thip trc tip hay chng? Vn phi can thip l mt vn Hoa K kh th trnh khi! Sau th chin th hai, cng v ni bt ca Hoa K khin h nh hng trm trng n chnh tr ni b Vit Nam bt k h hnh ng ra sao. Chnh v l do ny nn trong giai on ng Dim nm quyn, khi Hoa K ct t lin lc vi chng ti di chiu bi hp php v khng can ip ti vn thy rng hnh ng ca h cng c phn ng. Ngoi cch bt mt khng can thip, Hoa K chng cn cch no khc trnh khi ng u vi vn Vit Nam. V bt c khi no nhng ngi c trch nhim trong chnh ph Hoa K cn tin rng s phn ca cc quc gia ty thuc ln nhau, bt c khi no h cn tin rng nhng quyn li quan trng ca Hoa K lun lun phi i i vi mt th gii qun bng n nh th lc d mun d khng, Hoa K vn phi vng mnh vo cuc. Mt khi chp nhn iu ny th iu quyt nh cn li l phi can thip nh th no. Cu hi chnh, v vy, chnh l: hi can ip nh no? Ch khng phi, iu c nn can ip hay khng? Mi cho n khi cc tng t o chnh, Hoa K vn gi vng ch trng khng can ip. Tuy vy, vo ma h 1963, ch trng khng can thip khin Min Nam ri vo tnh trng tai hi n ni dng nh Hoa K b buc phi i ngc li cc chnh sch v trc v trc tip can thip. Nhng d b buc phi can thip, Hoa K vn vo cuc y v ngn ngi, n o. Sau khi ng cho nhng ngi mu m o chnh bt tay vo vic, h coi nh vic can thip kt liu. Hoa K hnh ng nh th c ni ln tm t ngn ngi ca h rng: nh bt buc chng ti can ip, nhng chng ti s c gim iu mc can ip v nu cn chng ti sn sng chi b s can ip. Nhng vn can thip, tht chng khc no vn th thai. Mt khi th thai th d nhin chng th c vn th thai na chng. Khi Hoa K n lc gii hn cc hnh ng can thip th chnh ph Hoa K ni chung v ng Henry Cabot Lodge ni ring khng ch n vn lnh o sau khi ng Dim b
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
136 of 404
lt . H chng h ch tm n nhng vn kh khn ca tng lai. Hoa K quyt nh i nga m khng cn bit r con nga mi nh th no. Hu qu l mt nhm qun nhn ng ra o chnh v ri tip sau l mt nhn vt hi hc Nguyn Khnh ln thay. Cui cng chnh Hoa K phi lnh nhn mi hu qu ca cuc o chnh. Hu qu ny bao gm c nhng thnh cng ln nhng tht bi ca cc nhn vt thiu kh nng nm quyn ti Vit Nam. Cch vo cuc ca Hoa K tht l vng v v k. t ra nhng din bin k trn khng phi l nhng vn chng th trnh khi. Nu Hoa K c can m nu r l tng dn ch th nhng ngi c trch nhim trong chnh ph Hoa K c th s c nhng gii php khc. Hoa K c th dng thi gi tm hiu k xem mc ch thc s ca h i vi Vit Nam l g v tm nhng gii php thit thc chuyn Vit Nam v mt hng thun li hn thay v ch dng thi gi tranh lun v vn lm th no trc tip can thip vo Vit Nam m vn trnh c v l liu. Trong din bin o chnh, i s Lodge nh nhn vin Conein ca CIA chuyn li vi nhng ngi m mu o chnh rng Hoa K khng h toan tnh ngn cn cuc o chnh. Nhng ng Lodge cng c th ni khc. ng c th bn lun vi nhng ngi mu m qua nhng li kn o khc chng hn nh: c s, chng ti khng ng h ng im. hng ng h cc ng c t l mt gii php hon ho hn chng? hng ti khng mun bit r chi tit v vic o chnh ca cc ng. hng cc ng s lm g sau ? c ng ang bn lun v tng lai t nc cc ng. t nhin s vic cng c lin h n chng ti. Cc tng lnh khng phi l nhng ngi khng thng hiu vn . H s phi nghe theo gii php ha nh v trc tip ny. V rng h chng th la chn. Cho d lch s tri qua v chng ti ang nhn li vn , vic phn xt liu c nn o chnh ng Dim hay khng vn l vic kh ni. Tuy chng ai c th tin on c nhng din bin ti Vit Nam nu ng Dim v gia nh vn tip tc nm quyn, nhng bt k ai cng c th nhn nh rng nu khng n lc tin hnh nhng nhu cu thit thc ca Min Nam sau o chnh th nhng thnh cng ca cuc o chnh qu khng ng k. Khi nhm tng t nm quyn th li c mt s mu thun tng t ht nh trc y gia h v Hoa K. Mt mt, i s Lodge tip tc thi khng can thip khi cc tng lnh i t s vng v ny qua s vng v khc. Mt khc, tuy quyt khng can thip, Hoa K vn t v phn n v km nhn ni. H c cm gic nh mt ngi anh ln lc ng nhn em mnh hnh ng mt cch hon ton v trch nhim. Nhng tng lnh chng nhng khng c chnh sch v k hoch r rt m cn thiu c ngi lnh o ch cht. Vo thng 12 nm 1963, McNamara trong cn gin d bc vo
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
137 of 404
phng hp vi cc tng lnh o nhn quanh tng ngi v t cu hi: i trong nhm cc ng y l ngi lnh o? Cc tng t u ngm ming cm hn. Hnh ng ca McNammara biu hin r rt khuynh hng ca Hoa K l dng sc mnh p ch thay v gip cc ng minh bng nhng phng php tt p khc. khng chu a ra nhng ch trng hng dn r rt m li tc gin v tht vng v nhng hnh ng vng v v thiu k hoch ca gii lnh o Vit Nam, nhng ngi lp chnh sch Hoa K qu tht chi tr ph thy y b him. Nhng xung khc r rt ca Min Nam khi i i vi nhng ch trng tht m h ca Hoa K dn n cuc chnh l ca Nguyn Khnh . Mc du chnh bn thn i s Lodge khng h c dnh lu g n cuc o chnh, khi nhm tng lnh b lt , ng pht biu: l ot n! C th iu i s Lodge pht biu chng t ng cm thy ng vc, bt an khi phi gn lin uy tn ca Hoa K vo nhng nhn vt lnh o Min Nam. Nhng chng nhng i s Lodge m ngay c n ng Johnson cng cha h ch tm n vn tm ti nhng ngi lnh o. V chnh sch ca Hoa K lc no cng mong mi s n nh Vit Nam nn h sn lng chp nhn bt k ai trng c v ha hn. H chng cn oi hoi g ti vn phi ci cch bin chnh quyn Min Nam thnh mt chnh quyn m h thc s mun ng h. Li mt ln na h quyt nh i nga m cha h bit r tnh nt ca mt con nga l. Nhng hnh ng v ca Hoa K dn n hu qu l ngay t pht u, ng Khnh c tip n nh mt ngi hng c Hoa K ng h trit . chng t s ng h ca Hoa K vi v lnh t mi, Hoa K gi c B Trng uc Phng sang Vit Nam vn ng ng h ng Khnh. (Cch vn ng ny vn khng phi l mt sch lc t nhin i vi McNamara. C ln ng nm tay ng Khnh tung h: it am un m. Khn thay, ngi dy McNamara khu hiu tung h li qun khng dy ng phi t du nhn cho ng nn thay v tung h: it am un m, ng ta li h trch i thnh it am un m!) t ra, b mt mnh m ca tng Khnh ch c th che du c nhng nhc im to ln ca chnh ph Min Nam c nht thi. Nhng nhc im ca chnh quyn tng Khnh bao gm nhiu im. Nhc im th nht l chnh ph khng c mt chnh sch tng qut r rt. Nhc im th hai l chnh bn thn tng Khnh cng khng kh nng nhn thy tm mc cn thit ca vn ny. Khi McNamara gi tay cng Nguyn Khnh, mi ngi u thy r c Tng Trng Hoa K ln tng Khnh u khp cht nhng ngn tay xen k. Hnh nh ny c th c xem nh mt biu tng nh du mi lin h cht ch gia Hoa K v Vit Nam. Nhng nu qu nhng ngi c trch nhim
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
138 of 404
trong chnh ph Hoa K lc nhn nh c vn mt cch tng tn th h phi kt lun khc. H chng th kt lun rng ch cn hnh nh ca biu tng lin kt l gii ta mi kh khn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
138 of 404
Trong Gng Km Lch S
139 of 404
Chng 16 Chnh Quyn Tng Khnh
Vo ma xun nm 1964, tng Khnh vn cha h hon thnh c iu g

ng k. ng ch h ho nhng cu v ngha v mc ch ca mnh v thay i vng vng cc b trng, chng theo mt phng sch hoc th t no c. Mt trong nhng hnh ng khc ca ng l gii tn Hi ng Nhn S vo thng su. Mt hm, Hi trng Trn Vn Vn cng ti c triu vo gp ng Khnh nghe ng tuyn b: i ng hn c s chng c ch li g. i c nhng kin khc. Sau chng ti c mi ra. S vic gn nh th chng ti chnh thc c bo co rng chnh mnh cht. Mt trong nhng im sng sa hn l t Saigon Po i qua giai on lc c bp bnh ban u v chuyn thnh mt t bo kh vng. D rng am m bo ch vn cn, nhng ngy t bo i hi ti phi ch tm tht s i qua. Lc ny, gia nh chng ti gii quyt c nhng kh khn v vn ti chnh. Hn na, Si Gn cng chng c im hy vng no ng gi l sng sa trong tnh hnh chnh tr. Tnh trng tht l b tc v ti cho rng c l phi ri b quc gia, th u c mi c th ngh ngi v nhn nh c tnh hnh Vit Nam r hn qua mt lng knh khc. ua ng Barry Zorthian, ngi iu khin, hng dn cc dch v tin tc, ti bit rng thnh thong phng thng tin Hoa K USIS c mi ngi ngoi quc n ving thm Hoa K di mt chng trnh gi l Leadership Program. Ti hi kin ng Zorthian th xem mnh c th tiu chun c tuyn hay khng. ng Zorthian tr li rng chng c vn g kh khn c. Ti ch cn np n l xong. Mi vic c sp xp tht nhanh chng. Ch trong mt thi gian ngn sau , ti nhn c hai bc th, mt ca i s Lodge mi sang Hoa K v mt ca British Council mi sang thm Anh uc. Khi chng trnh hoch nh xut dng thnh tu, ti mi thc s nhn ra mnh nn nng n no. Ti cha h c dp du lch k t nm 1954, khi ti b buc phi hy b chuyn tr li y S v k t nm cho n nay cuc sng ca ti lc no cng y p nhng chuyn kh khn v nhng tht vng chnh tr. y s l chuyn du lch l th. Hn na, ti cn c th quan st tn mt t nc v cuc sng ca Hoa K. Nhn t mt kha cnh no th y l mt iu mong c ang bin thnh s
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
139 of 404
Trong Gng Km Lch S
140 of 404
thc. c s th chng phi ti mong c du lch Hoa K, nhng cuc sng v l tng ca ngi dn Hoa K xm chim tm hn ti t lu ri. T khi cn cp sch n trng ti say m c tiu s ca Tng ng Franklin Delano Roosevelt v nhng chnh sch ng ra bo v cc ng minh ca Hoa K trong Nh Chin. Tng thng John F. Kennedy cng l mt nhn vt khc khch l rt nhiu nhng iu ti p . Ti theo di cuc bu c khi ng ra ng c v rt ngng m bi din vn ng c trong bui l nhm chc. Trong bi din vn , Tng ng Kennedy tuyn b Hoa K s l mt quc gia mang bt c gnh nng no, tr bt c gi no bo v t do dn ch cu ni ti vn cn nh mi. Ti cho rng bi din vn nhm chc ca tng thng Kennedy l mt bi din vn din t trn vn c c vai tr qu cm ln l tng ca Hoa K. C l bi din vn ca tng thng Kennedy khch l nhng hoi bo ca tt c cc phn t quc gia nhng nc hy cn km pht trin v y e da vo thi . Bi th, tuy n tng tt p ca ti v Hoa K trong qu kh bt u b lu m khi ti mc kch nhng thc t chnh tr ti Vit Nam, ti vn b nhng l tng ca Hoa K thu ht. Ti hi hp mong mi cho n ni khi my bay bay qua California, v hng Cu Kim Sn, ti cm thy tht vng. Khi nhn xung thy nhng ngn i, nhng cnh ng v nhng thm c, ti nh thm: , dng nh cng chng c g khc, quang cnh ni chung cng khng ly g lm ly k cho lm. Ti Cu Kim Sn, ti lp tc thay i my bay v bay thng v Hoa nh n. Ti xin c i thm Ngha Trang uc Gia ti Arlington trc tin. Khi ng trc m c tng thng Kennedy trong ci nng ma h vng Hoa nh n ti cho rng ng chnh l ngi th hin nhng l tng sng sut v nhng khun mu o c ca Hoa K. Ngay khi , ti cng suy ngh v mt khun mt khc ca Hoa K, mt khun mt m ti mc kch qu nhiu ln ti qu nh. Trong nhng tun l sau ti li th , thm ving cc nh bo v bn b ti quen bit ti Vit Nam, ri mn xe cng vi mt ngi bn Vit Nam khc chu du bng ngang nc M. Ti c mi n d i hi ca ng Cng Ha ti Cow Palace Cu Kim Sn. y qu l mt c hi lng ton. Ti s c c hi va c xem xt, gn gi ton th nhn dn li va c chnh mt quan st nhng hot ng chnh tr ca Hoa K. Chng ti cng li chic Chevrolet mn i ngc ln pha Bc Hoa nh n, n thc Niagara ri quay ngang tr v hng Ty, trc ch Detroit, bng ngang nhng vng ng bng bt ngt. Nhng tia nng ngy h lp long trn nhng cnh ng to thnh nhng o nh trng chng khc no nc trn nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
141 of 404
mt ng tri nha. Hai bn l cnh nhng rung ng v la mch tri di tt tp n tn chn tri. Khung cnh tht l bao la. i tit vo thi gian ny v cng nng nc. Chng ti i sut c 12, 13 ngy ng, ch ngng li ngm cnh v tr ng qua m nhng khch sn nh b. Nhng vn thc phm cn quan trng hn l vn thi tit. V n lin tc ton Hamburger v Hotdog cc quy dc ng, bng c hai chng ti u cn co, qun tht. Chng ti t hi khng hiu lm cch no c th tm ly mt bt cm trong sut mt vng bao la, gn nh ch gm ton nhng khun mt M v thc phm M ny. Chng bao lu sau, chng ti tm ra mt cch hu hiu c th dng trong mi trng hp. Khng cn bit l ang u, h c bt u ngh ti l chng ti n ngay ch in thoi cng cng, lt nhng trang mu vng trong quyn in thoi nin gim ra tm cc qun n Tu. i khi ch c mt qun c nht vng k cn. Nhng gn nh lc no chng ti cng tm c mt ch trong vng. Tuy theo phng php thp ton ny m khi n pha Ty Denver chng ti vn gp kh khn. Vng ny vn l mt vng xa xi ho lnh. Quyn in thoi nin gim khng c tn cc qun n Tu m cng chng c bt k tn h ngi Tu no tr ng trong cc vng ln cn. Chng c h Tchang, khng c h Fong m cng khng c c h Lee. Mt ln, sau khi nhiu ngy vt v vi Hamburger, bt khoai ty v nc st, sau khi tht vng v quyn in thoi nin gim v ang li thi i b v khch sn bng chng ti trng thy mt ch b Tu chy ngang qua ng. Chng ti vi i theo cu b vo n mt tim git i. Khi nghe tnh cnh ca chng ti, cha m cu b lp tc lm ngay hai da cm chin v chng ti sung sng thng thc hng v thm ngon ca ba cm chin chng khc no hai k l ng bng v c mt th thc n him c. Chng ti n California trc tin qua ng Bakerseld ri i ngc b bin qua Carmel, Big Sur v n Cu Kim Sn va ng lc i Hi ng Cng Ha bt u. y chnh l ni ti hc hi nhng kinh nghim u tin v cc hot ng thc tin ca nn dn ch Hoa K. Nu bo rng qu trnh bu c ca Hoa K rt phc tp th y ch l ni mt cch nh nhng nht. Ngay chnh ti cng khng bit r mnh ang mong i g khi nhn nhng ng vin Cng Ha i quanh ang c ng c vin Barry Goldwater ra ng c tng thng. eo nh ti suy ngh th y chc hn phi l mt bui bu c tht nghim trng. Nhng s vic li hon ton khc hn. Ti v cng b ng gia cnh nhng m ng mang m, cm c, t hp cc snh ng Hoa K, c chc chc li cung nhit c v nhng thiu n nhy ma thot bin, thot hin chng hiu t u. Khi ti ni vi ngi hng dn vin rng dng nh khung cnh c v thiu nghim trang ng tr li rng khung cnh lc ny chng qua ch l nhng mn kch bao gm nhng phn bn ngoi c th trng thy c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
142 of 404
m thi. Nhng quyt nh thc th vo thi gian ny ang din ra sau nhng cnh ca ng kn v nhng vic tt nhin l ti chng th no xem c. Ti ri cuc hp thm nh rng cho d nhng ng vin Cng Ha c thc s chn ng c vin ca h bng cch no i na th nhng iu ti va c mc kch thy vn l nhng hot ng chnh tr rt l lng. Khi ti tr li Hoa nh n th tri vo thng 8. i truyn hnh v bo ch ang rm r v vic Bc Vit tn cng hai chin hm Maox v Turner Joy ti vnh Bc Vit. Lc ny quc hi ang vi v son tho mt ngh quyt gi l Ngh Quyt Vnh Bc Vit (Tonkin Resolution) v ang gia tng quyn hn chin tranh ng Dng cho Tng ng Lyndon Johnson. Ti lng nghe bi din thuyt ca Tng ng Johnson khi ng din t nhng bin c v trnh by vn cn thit phi tr a. Ti Cu Kim Sn ti cng lng nghe ng c vin Barry Goldwater tuyn b lp trng ca ng i vi Cng Sn. Ngay sau khi nghe xong bi din thuyt, ti gi mt mc tng thut v ta son t Saigon Po v t phong cho mnh chc phng vin c bit. Ti vit rng: ng nh ton oa , k c nhng ng vin n h ln nhng ng vin ng a u chp un mt chnh sch chng cng sn it am. Vo cui thng 8, ti ri Hoa K sang Anh uc lng tin tng mnh lit vo ngh quyt Vnh Bc Vit. (Ngh quyt Vnh Bc Vit thng qua H Vin vi trn vn s phiu v thng qua ng Vin ch vi vn vn 2 phiu bt ng kin.) R rng l chnh quyn Johnson quyt tm i su vo cuc. Hn na, v ring vn ny h cn c ng cng ha ng h. Khi ti n Lun n th British Council sp t sn mt chng trnh ving thm y cho ti. Tuy vy, ch sau mt hai ngy u ti cm thy rng nhng thi khc du lch sp sn trong thi kha biu c phn qu kht khe. Cm gic ny li cn c phn mnh m hn nht l khi ti va mi c php chu du t do Hoa K. Kt cc, ngi hng dn phi ni rng thi gian trong chng trnh sp ti c dp ving thm Anh uc nh mt du khch thc th. Nhng chng bao lu sau, khi ti mi Lun n va c 4 ngy, th c mt bc in tn khn ca t Saigon Po bo rng ti nn v Si Gn gp. T bo ng mt lot bi bnh lun ch trch chnh ph Nguyn Khnh. Nhng ngi vit khng h nh tay v tng Nguyn Khnh ang sa son ng ca ta bo. Lc tr li Vit Nam ti thy mnh ang nm trong th phi u tranh ton lc gi t Po khi b ng ca. ng Khnh khng cht ng h nhng bi bnh lun. Hn na, vic ng bit r ti suy ngh v ng ra sao li cn khin mi vic
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
142 of 404
Trong Gng Km Lch S
143 of 404
thm phn phc tp. Tuy ti c gng ht mnh m t bo vn phi tm thi nh bn. May thay lc ny ng Khnh ang ti tm mt mi v phi i ph vi nhng khng hong khc trong chnh quyn. Nu khng th c l ta son t Po phi ng ca vnh vin. Tuy chnh t Po ang gp kh khn d di, nhng nhng kh khn ca t Po vn ch l nhng cn gi so vi nhng cn lc xoy ang xoay chuyn lm hn lon Si Gn. Sut t thng 9 cho n thng 11 chnh ph tng Khnh theo nhau thay i vn vt trong khi biu tnh lm xo trn ng ph Si Gn mi ngy. Biu tnh ca gn nh tt c mi t chc thay nhau bng ra khp ni. Cng gio, Pht gio, Hc sinh, Ha Ho, Cao i, cc Hi Lao ng ng Khnh gy mi bt ha vi mi on th v tt c ang phn n i ng phi tha thun theo nhng iu h yu cu. Tnh cnh hn lon lc ny cn d di hn c tnh hnh nhng thng cui lc ng Dim cn ti chc. Tnh cnh xo trn ca Si Gn khin ng Khnh phi khn n, lc th ng phi trn trnh ng u vi nhm ny, khi th ng phi c gi vng lp trng vi nhm n. ng Khnh va phi ngn nga, phng Hoa K, li va phi c gng chng chi vi nhng mu m o chnh ang lm rung chuyn chnh quyn. Ton th Min Nam hu nh m chm trong khng hong &mash; Khng hong dn s, hn lon chnh tr v nguy him hn c l hn lon qun s. Trong thi gian ny cc lc lng cng sn li dng nhc im ca Si Gn tung ra nhng cuc tn cng n khp nhm mc ch lm ch lnh th, cng nh lm ch cc trung tm dn c v chia r t nc. Vo nm 1964, vn gt hi c mt s kt qu, du kch cng sn Min Nam li c tng cng thm bng qun i chnh qui Bc Vit xung theo nhng ng mn H Ch Minh c sa sang k t nm 1959. Ti nhiu vng, qun i Vit Nam Cng Ha ang anh dng chin u nhng nhng hn lon chnh tr v nhng ri ren cp ch huy bin nhng chin s thnh nhng ngi chin u trong nhng tnh cnh bp bnh kh khn. Lc ny nu qun i du kch Bc Vit bit li dng kh khn th c l cng sn c th lm o lon qun bng ca qun i Min Nam. Nhng mu thun xung khc ca tnh cnh tri ngc khin ti phi bng hong. Khi Hoa nh n va chun b sn sng nhp cuc th Si Gn li hon ton hn lon. Ngay khi tng thng Lyndon Johnson va quyt nh ng ra vn ng ng h Vit Nam th ng Nguyn Khnh li a chnh ph Vit Nam vo vng nh tr v hn lon.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
143 of 404
Trong Gng Km Lch S
144 of 404
Nhng mu thun lc ny hn chng phi hon ton do s tnh c. Nu Vit Nam khng kh nng iu ng chin cuc th d nhin Hoa K b buc phi hng ly gnh nng. Nhng nu nhn k nguyn nhn ca nhng bin chuyn tai hi lm xo trn Vit Nam, ti qui trch nhim mt phn v pha Hoa K. Nu nhn t mt phng din no th cng c th ni rng chnh Hoa K gy ra mi chuyn. K t khi h bt u can thip, Hoa K khng hon ton ng h nhng l tng dn ch. H cha bao gi t nng vn cn phi xy dng mt chnh ph on kt cc thnh phn quc gia Vit Nam. H cng chng ng h nhng mc tiu ca mt chnh th dn ch trn nhng phng din khc chng hn nh ci cch x hi, kinh t. Tri li, dng nh h ch vui lng ng h nhng nhn vt c ti v cc tng lnh i ly nhng n nh gi to nht thi. Hu qu l thay v a ra chnh sch gip Vit Nam t c nhng qun bng nh h mong mun, Hoa K li v tnh a ra nhng chnh sch khin chnh ph Vit Nam ngy cng chia r v yu ui thm. u trnh dn n s tht bi ca chnh ph Vit Nam ko di sut mt thp nin ng Dim c c vo nm 1954. Lc ny l ma thu 1964 nhng tnh hnh Vit Nam li vn vo mt trong nhng giai on ti t nht. Khung cnh ri ren v hn lon ti Vit Nam khin Hoa K tht vng. Ri th nhng nhn vin lnh o Hoa K bt u t cu hi: Liu c nn can thip hay khng? Mt trong nhng nguyn nhn chnh khin Hoa K phi t li cu hi v vn can thip l do Bc Vit tng cng p lc qun s, nhng mt l do khc su xa hn chnh l do chnh ph Si Gn lc ny hon ton ri ren. Mu thun thay, tnh trng hn lon ca Vit Nam pht sinh li chnh l do cc chnh sch ngoi giao ca Hoa K (hoc do s thiu thn cc chnh sch ngoi giao ca Hoa K.) Trong sut mt thp nin Hoa K ch ng h nhng nhn vt c ti v qun phit. H vui lng ng h bt k nhn vt no tnh c nm c chnh quyn i li nhng qun bng nht thi ti Vit Nam. Gi y chnh h phi gnh chu nhng hu qu ca vic nh i . Vo ma thu nm 1964 sau nhng cn bo lm xo trn ni b Vit Nam, nu qu c mt chiu hng no r rt th chiu hng chnh l s xut hin ca mt nhm tng t tr gi l Tng Tr. Trong nhm Tng Tr, ni bt nht l ng Nguyn Cao K, mt t lnh khng qun mi 35 tui. Nhng tng Nguyn Vn iu cng l mt nhn vt ni bt khc c cho l trm tnh v gi dn hn. V l ngi gn gi vi chnh tr nn cng nh cc bn khc ti cng c nghe v nhm cc tng tr. Tuy vy, ti khng h quen bit thn thit vi ring bt k ngi no trong nhm cc Tng Tr c. Nhm Tng Tr nguyn l mt lc lng mi xut hin. Tuy th, vo lc ny nhng th h tng t n anh nh tng Kim, tng Trn Vn n, tng Dng Vn Minh v nhng ngi khc lui dn vo pha sau, v ti nghe rng nhng tng tr ang lm p lc bt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
145 of 404
ng Khnh loi tr tt c nhng tng lnh gi a vo nhng lp lnh o c tnh cch i din cho th h mi ca h. Tuy nhng Tng Tr khng trc tip ng u vi tng Khnh, nhng s hin din ca h vn l mt trong nhng yu t chnh to nn kh khn cho chnh quyn tng Khnh. Vo thng 12, cc tng tr gy ra mt bin c trc tip lm tiu tan s nghip chnh tr ca tng Khnh. Bin c bt ngun t vn mt uy tn t lu qua cc hnh ng ty hng, khng th no tin liu trc c ca tng Khnh i vi Hoa K. Lc ny i s ca Hoa K ti Vit Nam l tng Maxwell Taylor. ng l i s n thay th i s Henry Cabot Lodge. i s Taylor nguyn l ngi lc no cng quan tm rt nhiu n vn cn phi thc y tng Khnh thit lp mt chnh ph dn s. Khi thc y trong mt thi gian rt lu m vn chng c tin trin no ng k, i s Taylor ngy cng nng ny v i hi lin tc. Cui cng, vo thng 9, ng ni thng vi tng Khnh rng Vit Nam cn phi son tho mt bn hin php lm cn bn php l cho vic iu hnh chnh ph. Cm thy cng ng, ng Khnh a ra mt hi ng m ng gi l ng Hi ng gm mt nhm nh bao gm nhng chnh khch gi nua c triu tp son tho mt bn hin php. Mt ng vin quc gia trng tui tham gia hot ng trong nhm Caravelle lc trc l ng Phan Khc Su c c lm quc trng. Chng bao lu sau, khi hi ng c thit lp, nhm tng t tr bt u lm p lc vi tng Khnh. H bt ng chnh thc ra lnh buc cc tng lnh ln tui hn ang lm h kh chu phi v hu. Tuy tng Khnh ng , theo th tc th mnh lnh phi c ng Phan Khc Su, nguyn l quc trng lc ny ph chun. Khn thay, ng Su li khc t, khng chu ph chun. V s rng ng Khnh cha hon ton lm ch c tnh hnh kh khn, i s Maxwell Taylor mi cc tng tr n dng ba ti t tht ca tng Wemoreland, t lnh iu hnh ton th lc lng Hoa K ti Vit Nam. Trong bui hp , i s Taylor c trnh by vi cc tng tr rng Hoa K s tm cch thuyt phc chnh ph Vit Nam tha mn nhng iu yu cu ca cc tng tr, nhng d sao i na th Vit Nam vn cn phi duy tr c mt mc n nh ti thiu no . Trc s hin din ca c tng Wemoreland v Ph i S Alexis Johnson, i s Taylor ngm ngm e da cc tng tr rng nu chnh ph Vit Nam khng hon ton n nh th Hoa K kh c th tip tc ng h Vit Nam. Nhng nhng li can gin trc ca i s Taylor hon ton v hiu. Hnh ng ngoan c ca ng Su khin nhng tng tr quyt nh thc thi mt gii
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
146 of 404
php quyt lit. Vo ngy 20 thng 12, h bt cc cc nhn vin ca ng Hi ng v p gii h cng mt s chnh khch dn s khc v giam lng Pleiku. c tin i s Taylor v cng phn n. ng triu tp ng K, ng iu v cc tng tr khc n ta i s than phin v vic lm lon. ng m u bui hp bng cch hi cc tng t c hiu ting Anh hay khng? (Trc y, t tht tng Wemoreland ng ni chuyn vi h bng ting Php.) Khi ng K chua cht tr li rng ting Anh ca h cng hiu, ng Taylor ni tip rng bui n ti ti nh tng Wemoreland khi trc thc l lng ph. (Sau ng K c ni li vi ti rng khi ng Taylor pht biu nh vy, ng v ng iu tng rng ng Taylor c ni rng h lng ph thc phm trong ba n ti .) i s Taylor than th: Hnh ng ca cc ng tht qu tm mc chu ng! Cc ng hy t xem cc ng gy ra nhng hn lon trong chnh ph nng n no? Trong cn gin d v tht vng i s Taylor nhiu ln ln ting. Chng bit i s Taylor hy vng gt hi c g sau khi than phin, nhng mt hu qu tc thi l hnh ng ca ng lm nhc ng K, ng iu v cc tng lnh khc cng hin din ni . Tng Nguyn Khnh lc ny ang ngp u vi nhng kh khn v phi i ph vi cc nhm qun nhn khc chp ngay ly c hi. Tng Khnh li dng ngay cch i x ca i s Taylor vi cc tng tr h ho cm tnh ca cc phn t quc gia. ng Khnh ra mt bo v cc tng tr. ng cng khai chng i vic Hoa K can thip vo ni b ca Vit Nam. ng i xa n mc ln ting i hi Hoa K phi triu hi i s Taylor v i s Taylor xen vo ni b ca Vit Nam. Khi nghe tin, i s Taylor, B Ngoi Giao Hoa K v Ta Bch c u vn gi lp trng c. Nhng iu ng Khnh pht biu cng khai vt sc tng tng ca h. Tuy vic ng Khnh thiu kh nng iu hnh cc chnh sch Vit Nam gi vng mi bang giao gia hai nc l mt vic bt li, vic ng tuyn b ln ny qu l vic h cha h ngh ti. Hoa K thng bo vi ng Khnh rng nu i s Taylor nht nh phi b triu hi th s ng h ca h cng lp tc chm dt. Bng vo thc t chnh tr th vic ny c ngha l chnh quyn Nguyn Khnh phi sp lp tc. Trong khi tn bi hi kch Nguyn Khnh tip din th mt cuc chin tranh khng khip ang lan dn ra khp c Vit Nam v cc lc lng Cng Sn cng ngy cng tr nn mt mi e da trm trng. Cho ti gia thng 2 nm 1965 m tng Khnh vn cha h b y khi cng v quyn hnh. Sau khi nhng c gng vn ng cm tnh ca cc tng tr tht bi hon ton, ng Khnh li mu toan c gng cng c quyn hnh thm mt ln cui. Vo ngy 14 thng 2, ng gii tn chnh ph ng thi v nh bc s ut
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
147 of 404
thnh lp mt chnh ph mi m trong ng s l ngi nm gi quyn hnh qun i. y l nc c cui cng ca ng Khnh. Nu ng ut c th thnh lp c mt chnh ph uy tn th c th chnh ph ny s gip ng Khnh thot khi nhng chng i ca Hoa K, ca Pht gio, Cng gio v nhng ngi Vit Nam khc ang h ho o ng ta. Nhng vo lc ny, nhng hnh ng ca ng Khnh qu tr. Mt ngy sau khi bc s ut nhm chc th tng th mt cuc o chnh qun s chng li tng Khnh c pht ng. Nhng n v do tng Lm Vn Pht v i t Phm Ngc o bao vy c t tht ng Khnh, nhng c quan tng hnh doanh, ln i pht thanh. Trong lc hn lon ng Khnh chy thot n c tng hnh doanh khng qun ca ng Nguyn Cao K v c ng K nhn li bo v. Di s ha gii ca Hoa K, ng K v nhng lnh t ni lon cng n gp g trong mt cuc hp mt. Sau cuc hp mt, tng Pht v i t o ng hy b cuc o chnh i li vic trc xut tng Khnh ra nc ngoi. Nhng iu kin m Hoa K ngh d nhin i vi ng K rt hp dn v nhng tng tr phc v di quyn ng lc ny ang l nhm qun nhn mnh m nht trong chnh quyn mi ca ng ut. V pha Hoa K th vic trc xut ng Khnh khin tt c hon ton nh nhm. Lc ny, i s Taylor v nhiu ngi khc, Vit cng nh M, u khng chu ni s hin din ca tng Khnh. Ngay bui sng hm o chnh y cng l ngy u tin m bc s ut lm th tng ng ut mi ti gp ng vn phng v c hai chng ti u b ra rt nhiu thi gi bn bc k hoch. Tra , ng ut c mi v tng hnh doanh khng qun gia nhp bui hp ang din ra bn trong. Khi ng tr li, vo lc khong 8 gi ti, th tin tc v vic ng Khnh c c i ngoi quc c loan ra. Ngy hm sau, tng Khnh n Ph Tng chnh thc t gi ng ut ng Khnh i hi mt nghi l tin bit. Bc s ut t chc nghi l nhng li t chi khng chu i cng tng Khnh xung pha trc vn phng th tng duyt hng lnh bng sng cho. Ti c lnh m ng vic ny thay ng. Sau khi xem xt, ti dn ng Khnh ln lu cho s bc s ut ri tr xung xem xt binh lnh ln cui. Lc nghi l hon tt, ng Khnh nhn ti ni: aintenant les carted c'e a o de jouer in i c c bi u hon ton ty ng sp xp. Cho n giy pht cht, ng Khnh vn xem chuyn iu hnh chnh ph nh mt tr chi. Ti ch trt bt c phn no cn gin ngn ngt lc ng Khnh xoay ngi i khut. Tuy vic ng Khnh ra i khin tt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
148 of 404
c nh nhm, vn cha ai dm qu quyt rng nhng kh khn do ng Khnh gy ra c th c gii quyt trong mt thi gian ngn ngi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
148 of 404
Trong Gng Km Lch S
149 of 404
Chng 17 S Can ip ca Hoa K
Bc s ut l mt chnh khch c kinh nghim chnh tr k cu, c ch quyt

tm, c nhng xt on su sc v nhng suy ngh mu mc, ng n. ng l tng l ng L Vn Phng Ph Tng trong chnh ph Trn Trng Kim v hai ln lm B Trng uc Phng. Nu Nguyn Khnh thiu lp trng v kinh nghim chnh tr bao nhiu th bc s ut li tho vt v vng chc by nhiu. Bc s ut c l l ngi c th m ng c trch nhim khi Nguyn Khnh b trc xut. Nhng d ng c kh nng my chng na th tnh hnh lc cng ht sc kh khn v kh nng ca ng cha chc lm thay i c tnh hnh. D nhin chnh bc s ut khng h cm thy iu ny. ng l mt chnh tr gia ht sc t tin. Trong sut nhng nm di dng dc, k c nhng nm b gt ra khi chnh trng, bc s ut vn khng h thi ch trong vic c gng tranh u c th phc v mt cng v no trong chnh quyn. Lc ny, c hi n ng nht nh khng chu b l. Hn na, ng tin rng ng c th cng c chnh ph v to c cho t nc mt s n nh cn thit cho vic kin to dn ch v c lp. Bc s ut nhn nh rng: Vn chnh l tm cch gii quyt ht nhng kh khn qun s, nht l vn ca cc tng tr. ng cho rng ng c th khc phc c h. Nhng ln ny nhng kh khn ang ch i bc s ut tht l khng khip. Nu vn bt u lm li t u l vic d dng vo nm 1954 v nm 1963 th vo nm 1965 cc bin c thay i hon ton khung cnh chnh tr ca t nc. C hi dung ha nhng khc bit gia cc on th tn gio v chnh tr bng mt chnh sch on kt trc y hon ton mt hn. t nc lc ny ang chm m trong tnh trng chia r v xo trn. Nhng t lnh cao cp ca qun i, nguyn l nhng nhn vin nhn lnh trc tip t chnh ph, gi y xem chnh trng nh mt vng chin a i hi nhng n lc u tranh chng khc no nhng u tranh ngoi chin trng. Lc ny, nhng tng t t chia b, kt phi chng i ln nhau. D h ng lng khinh mit nhng nhn vin dn s, chnh bn thn cc tng t cng nghi k ln nhau. Mt khc, chnh nhng nhn vin dn s cng khinh mit cc tng t v cc nhn vin qun i. Cng gio nghi ng pht gio. Pht gio nghi ng cng gio. Nhng ngi Min Nam khng cn tin tng nhng ngi min Bc ang chung sng vi h. C l t hn c l trong
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
149 of 404
Trong Gng Km Lch S
150 of 404
khong mt nm ri k t khi ng Dim b lt th kin thit lp mt chnh ph on kt cc tng lp quc gia b bi nh hon tan. Bc s ut bt tay vo vic gia bu khng kh chnh tr phc tp ca nm 1965 trong mt mi trng khng h c ly mt im sng no c th hy vng thnh cng. Tuy ng l mt nh chnh tr c nhiu kinh nghim, bc s ut vn khng c uy quyn g thit thc lm hu thun. V im ny, trng hp ca ng cng ging nh trng hp ca nhng phn t quc gia khc. Tt c u phi gnh chu nhng hu qu tai hi ca mt thp nin c ti Vit Nam. Trong sut thi gian ng Dim cm quyn, cha c bt k nhn vt quc gia no c c c hi cho php h ng gp hoc c ng dn chng ng h cho cc chng trnh ca h. c ra, v c trnh vic cc ng vin quc gia c th vn ng ng h, ng Dim ra lnh cm nhm hp ng phi. Cn cc tng lnh th d nhin chng bao gi li c my may suy ngh v nhng vn dn ch nh vy. Kt qu l mc d n lc nhng v khng c uy quyn thit thc hnh ng nn bc s ut vn khng gii quyt c kh khn. nh hng thc s ca ng ch hon ton nm trong phm vi kinh nghim v mt s ngi ng h ng. Trong s nhng ngi ng h ng, ti l ngi tng lm vic vi ng lu nht. V mi lin h cht ch t lu gia hai chng ti, ti sn lng ng gp mi ngh v kin ring ca ti vi bc s ut. Nhng vo ngy 14 thng 2, khi bc s ut ng li mi ti cng tc vi ng trong chnh ph m ng ang thnh lp, ti cm thy v cng ngn ngi. Ti thy r nhng yu ui thc th ca chnh quyn ng ut, nhng ti li b lng tm thc y v cho rng mnh nn n lc ht sc bt k thnh t hay khng. Bit r nhng ngh ca ti v nhng s kh khn v phc tp ca tnh hnh lc , bc s ut c thuyt phc ti. ng ut ni rng ng c nhiu kinh nghim v vic gii quyt cc vn kh khn trong qun i v ng hai ln lm B Trng uc Phng. Khi gii quyt xong cc kh khn trong qun i, ng s ng ra ng u vi nhng kh khn ang xu x cc on th tn gio v cc on th chnh tr. Hn na, chng ti cn c th son tho mt bn hin php phn nh nhng l tng m chng ti tng m p, hoi bo t lu. Tuy rng l lun ca bc s ut v cng hp dn, nhng linh tnh ca ti li hon ton khc hn. Mc du vy, khi ng ut i n mc tn cng, ti bit mnh chng cn ng chn la. ng ut than rng: o gi pht ny m anh cn b ti ? Ht phng la chn, ti nh chp nhn cng tc vi chnh ph ca bc s ut. Chiu theo chc v lc ny th ti l B Trng ti Ph Tng trong chnh ph ng ut.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
151 of 404
Chnh quyt nh tham gia chnh ph ca ti lc ny khin hng lot bin c dn dp y ti bc vo mt thp nin si ng nht trong i ti. y l mt giai on m ti phi tip xc vi nhng nhn vt trong c chnh trng Vit Nam ln chnh trng quc t. y cng l giai on ti c dp mc kch vn b phi Vit Nam, cng nh vn b phi trong nhng on th Hoa K phc v Vit Nam. Lc ti nhm chc th chnh ph ca bc s ut v cng bp bnh, khng cht hy vng c th thnh cng hoc trng tn lu di. Cng nhng ng nghip khc ti chia x mt cm gic quyt tm cn rng lm ht sc mnh. Lc ny, ti cha h on trc c rng ri y ti s c dp mc kch nhng bin c lch s to tt v bi thm ca Vit Nam v Hoa K. Ti cha h bit rng ti s c dp mc kch tn thm kch Vit NamHoa K, v mc kch gn nh trn vn t bui u, t lc hy vng cn manh nha, cho n tn nhng mn bi kch rng ri lc cui. Khi nhm chc ti cng cha bit trc c rng quyt nh mu cht nht, quyt nh ng c t vn nht c a ra Hoa nh n ri. Ti li cng khng bit trc rng sau ny, v ti l mi dy lin lc gia bc s ut vi ngi Hoa K, nn chnh ti li c mi vo chnh thc ha nhng quyt nh c Hoa nh n a ra t trc. i vi Hoa K th vn can thip vo Vit Nam c th c xem l bin c quan trng nht ca h sau Nh Chin. i vi Vit Nam th y qu l mt trong nhng bin c quan trng nht cho ton th Vit Nam. Tuy vn Hoa K can thip vo Vit Nam quan trng, ln lao l th m chnh sch li c thc thi trong mt khung cnh tht hn lon v vo gia lc c hai chnh ph gn nh hon ton khng hiu nhau. Khong thi gian gia thng 12 nm 1964 v thng 6 nm 1965 l mt giai on ca nhng quyt nh phc tp v kh hiu. Trong giai on ny, c Hoa K ln Vit Nam u quyt nh tha thun nhng chnh sch gn nh mu thun hn vi nhng mc tiu v li ch quc gia v uy tn cho c hai. V pha Hoa K, tuy c nhng bi hc kinh nghim rt ra t chin tranh i Hn, Hoa K vn quyt nh lao mnh vo chin tranh lc a Chu. V pha Vit Nam, mc d vic qun vo Min Nam hon ton i ngc nhng suy xt ca cc nh lnh o Vit Nam, v mc d mi ch thot ch 100 nm h ca ngi ngoi quc, m Vit Nam vn chp nhn mt quc gia ngoi quc qun trn ng ngay trn lnh th. Ti sao nhng quyt nh mu thun nh vy li c th xy ra? y l mt cu hi phc tp c th c tr li bng nhiu cch gii thch hp l khc nhau. Mt trong nhng li gii thch minh bch nht t pha Hoa K l nhng ti liu cha in ca ng William Bundy. ng Bundy nguyn l Ph T Ngoi Trng c Trch ng Nam v i Bnh Dng S V v cng chnh l ngi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
152 of 404
tham d vo tt c nhng cuc tho lun dn n nhng quyt nh can thip ca Hoa K vo cui nm 1964 c B Ngoi Giao Hoa K ln ta Bch c. Hn na, ng tham d phn ln cc cuc tho lun c t chc trong giai on Hoa K sp a ra quyt nh can thip. V pha Vit Nam, k t khi nhng cuc tn cng khng lc va mi bt u, nhn vt chnh l bc s ut v ti. ng ut khng h li bt c ti liu no ni v cc bin c can thip (Bc s ut cht trong nh t thnh ph H Ch Minh nm 1981.) Vo thi gian ny ti ang gi chc b trng ti ph th tng v cng l mi dy lin lc chnh ph ca bc s ut vi ta i s Hoa K. Nhng ti liu chnh thc dng gii thch nhng s kin sau y phn nhiu trch ra t nhng ti liu ca ng Bundy v ti liu ca ring ti tch tr t cc giy t in tn, nht k, ch thch cng nh t nhng ti liu ring do chnh ti thu thp. Nhng ti liu khc cng phn nhiu c trch t nhng ti liu c xut bn nh H S Ng Gic i (Pentagon Papers), ti liu ca Gareth Porter, hi k ca tng thng Lyndon Johnson, ca i s Maxwell Taylor v Ph i s Alexis Johnson v ca cc nhn vt khc ca Hoa K. m vo , ti phng vn hu ht nhng ngi Hoa K tham gia cng nh nhng ngi Vit Nam vo nhng cng v hiu bit trong qu kh. Nhng din bin lch s dn n vic Hoa K quyt nh can thip tng thut di y phn nh suy t ca c nhng ngi c trch nhim trong chnh ph Hoa K ln nhng nhn vin trong chnh ph Vit Nam. Khung cnh ton cuc c dng li bng nhiu ngun tin khc bit t nhiu kha cnh. Khi tng kt nhng khung cnh so le v nhn r c s thin cn ca cc chnh sch can thip, chng hn nh thi qu t tin ca Hoa K, nh tnh trng hiu lm gia hai chnh ph Hoa K v Vit Nam, hoc tnh cnh bt lc ca chnh ph Vit Nam, khung cnh c l kh th khin ngi quan st trnh khi sng s. Nu em so snh tm mc quan trng ca quyt nh can thip v cch thc Hoa K can thip th khung cnh qu l mt tn thm kch hi hng. Bin c nh du s can thip ca Hoa K Vit Nam bt u khi cc c vn Hoa K c gi sang gip qun i mi thnh hnh ca ng Dim vo nm 1954. Gia nm 1961 v nm 1964, s lng nhn vin ca Hoa K Vit Nam nhy vt t 900 ln n 23,000. Nhng mc du s gip c phn ng k, cc hun luyn vin v cc c vn Hoa K ch ng mt vai tr ging dy nh hp trong cc hot ng qun s ca Min Nam. V Hoa K ch ng vai c vn nn bt k lc no con s nhn vin ca Hoa K Vit Nam cng c th tng hoc gim. S hin din ca cc nhn vin Hoa K ch p ng n thun nhng i hi c vn v gip , hon ton khc hn vi nhng can thip qun s trc tip ca Hoa K v sau. Nu khng k nhng cuc oanh tc tr a ca Hoa K i vi H Ni sau bin c vnh Bc Vit th hnh ng can thip trc tip bng qun s ca Hoa K Vit
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
153 of 404
Nam bt u vo thng 2 nm 1965. Nu ch ni ring v cc k hoch qun s ca Hoa K th ngay c t trc nm 1964 Hoa K c sn nhng k hoch i ph vi trng hp leo thang chin tranh Vit Nam. Tuy th, nhng k hoch ca Hoa K li ch l nhng k hoch son sn phng nhng trng hp bt trc khn cp ch khng phi l nhng k hoch c son tho p dng ngay trong thc t nu chin cuc ko di. Trong khi Hoa K vn cha c lp trng r rt v vn liu c nn can thip bng qun s hay khng th Bc Vit li gia tng nhng cuc khng b Min Nam Vit Nam nhm thng vo cc nhn vin v qun i ca Hoa K. Trong mt cuc khng b khch sn Brink trong L Ging Sinh nm 1964, Vit Cng t cht n khin hai nhn vin ca Hoa K b thit mng v 58 nhn vin khc b thng. Ri vo thng 2, nm 1965 Vit Cng li t cht n mt tri lnh Hoa K l tri Holloway khin 8 binh s Hoa K b thit mng v 100 binh s khc b thng. Cuc khng b xy ra ngay gia lc c vn an ninh ca Hoa K l ng McGeorge Bundy ang Vit Nam quan st tnh hnh. tr a li nhng s khiu khch trng trn ca Vit Cng, Hoa K bt u pht ng chin dch oanh tc Rolling under . Chin dch ny chnh thc m mn s can thip bng qun s ca Hoa K Vit Nam. Lc bc s ut bc vo nhm chc th chin dch Rolling under ang trn pht ng. My bay ca Hoa K ang di bom vo nhng mc tiu ca Bc Vit nhng ng mn H Ch Minh chy dc theo bin gii Lo v Cam Bt t Bc vo Nam. Hoa K bt u pht ng chin dch oanh tc Rolling under vo khong thng 121965, khi chnh quyn Nguyn Khnh ang i vo giai on khng hong cui cng. Mc tiu chnh ca chin dch oanh tc l ct t nhng ng giao thng ca cng sn v tiu dit nhng cn c Bc Vit thit lp khi chuyn qun vo Min Nam Vit Nam. Vo lc ny, vn cha ai c th tin on c rng chin dch oanh tc chnh tht l bc u tin ca mt k hoch ang bin dn thnh k hoch can thip qun s ln lao ca Hoa K Vit Nam. Ring v phng din ngoi giao th nhng nhn vin B Ngoi Giao Hoa K cng tho lun vn dng khng lc ca Hoa K i ph vi Bc Vit t trc c khi c bin c vnh Bc Vit. Khi cn nhc nhng u v khuyt im ca k hoch can thip bng khng lc, nhng ngi trong nhm son tho chnh sch ca Hoa K vn phn vn chng hiu h c nn can thip hay khng? S d nhm son tho chnh sch ca Hoa K phn vn l v h vn cha cn nhc c nh hng ca nhng yu t phc tp khc trn trng chnh tr quc t. Nu ng trn phng din chin lc m lun th Vit Nam qu tht l mt s th thch ca chnh sch ngn chn th lc cng sn v bo v t do dn ch tt c cc quc gia trong khi ng minh trn th gii (containment policy). D nhin,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
154 of 404
khi Vit Nam khng th chng chi c vi Bc Vit m Hoa K vn mun chnh sch containment thnh cng th h phi can thip bng qun s Vit Nam. Mt khc, Hoa K vn s rng s can thip ca h c th b Nga v Tu cho rng h c mun khiu khch cc th lc cng sn. Ni r hn th h s rng s can thip ca h Vit Nam c th khin cuc chin Vit Nam bnh trng thnh mt cuc th chin. V thy r nhng yu t phc tp ca s can thip nn Hoa K mun gim thiu s can thip ca h n mc ti a. C l h cho rng gii php vn ton nht l gip chnh ph Vit Nam ci thin v cng c qun i Vit Nam Min Nam Vit Nam c th t i ph vi Bc Vit th h c th vn p dng c chnh sch containment m khng cn phi can thip bng qun s. Chnh v th nn lc no Hoa K cng mun tnh hnh chnh ph ca Vit Nam n nh h c th p dng c gii php can thip na vi nh mt gii php vn ton. Mc du trong nm 1964, nhm son tho k hoch do ng Bundy ng u c ra nhiu gii php khc nhau, cho ti h tun thng 11 nm 1964 vn cha h c gii php no ng c gi l quyt nh. Lc , i s Taylor Maxwell va t Si Gn tr v Hoa nh n. ng tr li thuyt trnh cho nhm son tho k hoch lm vic di quyn ng Bundy. Lc ny nhm son tho ang lm vic trong giai on cui v nhng gii php ca h sp c trnh ln tng thng. V i s Taylor va mi t Si Gn tr v v nhm son tho k hoch li ang vo giao on cht, tnh hnh khin i s Taylor ng vo cng v ch cht v ti thi im ny, quan nim ca ng tht v cng quan trng. Vo ngy 27 thng 11, bn bo co ca ng va thnh tht li va v cng bi quan. i s Taylor vit rng tnh trng xo trn Vit Nam c th c coi nh mt chng bnh kinh nin ca chnh ph. ng cho rng y l mt yu im trm trng. u chnh ph it am khng kh nng tip y i nhng n lc ca oa nhng n lc tip tr ca oa chng qua ch l nhng n lc ch, chng khc no nhng ngun nng lc c khin mt chic bnh xe quay trn, nhng li khng truyn i c sc mnh ca nhng ng quay. i s Taylor cho rng u mun c y tnh hnh bin chuyn phi it lp ngay mt chnh ph vng chi it am. Khi Ngoi Trng Dean Rusk trc tip hi phi theo phng php c th no chnh ph Vit Nam c th hot ng kh quan hn th i s Taylor tr li rng gii lnh o Vit Nam phi c loan bo nhng tin tc it c, h cn phi bit r gii php ca Hoa K cng vi nhng du hiu cho thy Hoa K sn sng ni chuyn nghim chnh v vn c s ng u i in c. (ng nhn mnh iu ny.) i s Taylor cho rng nhng tin tc thit thc c th khch
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
155 of 404
l chnh ph Vit Nam iu hnh hu hiu hn. Gia lc i s Taylor ang trnh by kin th B Trng uc Phng McNamara li nu cu hi: Nu ngay c khi nhng tin tc cn thit c loan bo ri m chnh quyn Si Gn vn khng thay i th liu Hoa K c lp lun oanh tc min Bc hay khng? Ri chnh ng McNamara tr li rng Hoa K s c lp lun oanh tc. i s Taylor cng ng vi ng McNamara v cho rng khi tnh th tuyt vng th nhng hnh ng mnh m c th s khin Vit Nam on kt li vi nhau. Khi rt ta t nhng kin pht biu trong cuc trao i gia hai ng McNamara v ng Taylor, ng William Bundy din t nhng hnh ng mnh m ku gi Vit Nam on kt c th v nh mt hin tng chm in. eo ng Taylor th kin v n lc cui cng cha tr bng phng php 'git dy,' tng t nh phng php git dy mt ng c cho n my c l mt gii php ch nghi. Bn ngy sau, vo ngy 1 thng 12, Tng ng Lyndon Johnson chnh thc chp nhn ngh ca nhm son tho chnh sch. Ch trng ca chnh sch mi i hi Hoa K phi gia tng p lc vi Bc Vit. Nu cn, cch gia tng p lc s bao gm c vic tn cng bng khng lc vo nhng cn c qun s quan trng ca Bc Vit. Nhng theo tng thng Johnson th trc tin i s Taylor nn c gng dng ht sc to s on kt gia nhng ngi quc gia Vit Nam. Tng thng Johnson nhn nh i s Taylor: u mun c i chnh sch oanh tc khng lc ng phi tm cch ni kt ton cc lnh t chnh tr hin i. y l nhng li nhn nh i s Taylor vn ghi nh khi tr v Si Gn, nhng ch mt thng sau ng gi mt bc in tn rt di v Hoa nh n, bo co rng nhng c gng ca ng hon ton tht bi. i s Taylor quay li Vit Nam thc thi ch nh ca tng thng Johnson vo gia lc chnh quyn tng Khnh ang trong tnh trng khng hong. Lc ny cc tng tr ang ni lon v v bt cc cc nhn vin ng Hi ng va xy ra. Tuy c ht sc hn gn v h ho on kt, nhng n lc ca i s Taylor vn hon ton v hiu. Vit Nam chng h c bt k nim no v vic cn phi on kt c. Tri li, thi mnh ai ny sng l r khp cc no ng Si Gn. i s Taylor cho rng Vit Nam c thi ny v h c mt cm gic chung rng t nc n hi b vn v Hoa K c l cng ch n khoanh tay ng nhn m thi. ng Bundy cn nh i s Taylor pht biu: c nhng ang uc mnh nht cng khng hiu lc. i y chng cn cch no khc hn l phi gii phu con bnh. Nhng suy lun ca i s Taylor khin ng Bundy nhn nh: u eo ch kin ca i s aylor c vn cng c tinh n ln vn cng c nhng hot ng chnh tr ca it am u l uc rt nhiu vo vic c i nhng chng trnh oanh tc khng lc. Vo ngy 1, thng 121964, ngoi nhng yu t va k, nhng yu t khc cn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
156 of 404
li c nh hng n vic tng thng Johnson chp thun quyt nh thc thi chng trnh oanh tc l: Vn cn phi tr a nhng cuc tn cng ca Vit Cng v th hin s quyt tm ca Hoa K, nht l vn cn phi gia tng p lc buc Bc Vit phi thu nh tm hot ng. Ti liu cho thy quyt nh oanh tc cng l thuc rt nhiu vo lp lun h hi tip sc ca i s Taylor vo cui thng 11, khi ng a kin ln u v ri sau vn tip tc gi vng quan im trong nhng bui thuyt trnh tng t k tip vo u thng ging. Tt c nhng bui thuyt trnh u nhn mnh vo vn cn phi c mt ng c cp thit thc y nhng ngi Vit Nam on kt li vi nhau. iu cui cng ng ch trong lp lun ca i s Taylor v vic ngh chng trnh oanh tc Bc Vit l: Tuy ng h chnh sch tn cng bng khng lc, i s Taylor chp thun mt phn cng l v y cn l mt phng sch gi cho Hoa K khi phi i su vo nhng vn qun s phc tp. Ph i S Alexis Johnson pht biu: t ra, v l nhng ngi lm vic ta i s, chng ti cn mong mi mt iu khc. hng ti hy ng rng chin dch oanh tc oing under s xoa du nhng yu cu, i hi cc lc lng b binh oa phi trc tip can ip. H ngh rng chng trnh oanh tc s khin nhng ngi hiu chin gim bt p lc i hi Hoa K phi qun. Vo thng 2, c i s Taylor ln cc ph t ca ng u b p lc v vn phi qun Hoa K vo Vit Nam. Tuy th, nhng suy ngh cn trng ca Hoa K li chng h i i vi bt k n lc no ca chnh quyn Vit Nam. V nm trong trng hung ca mt chnh ph y nhng ri ren trong ni b, ng Nguyn Khnh lm g cn c thi gi suy ngh v bin chuyn ca nhng chng trnh oanh tc. ng Khnh khng h vo cng v c th ng hoc chi t vo thi im ny, ng Khnh gn nh khng cn ni chuyn c vi i s Taylor. Hn na, cc tng lnh li suy ngh ngc hn vi kin ca i s Taylor. H khng h thy vic u lng on kt l cn thit. t ra, vo nhng ngy tn t ca chnh quyn Nguyn Khnh, cc tng lnh chia r chng phi do nhng nguyn nhn xut pht t thi mnh ai ny sng nh i s Taylor xt on m l do nhng mu thun v xung khc pht xut t nhng k v tham vng c nhn. i vi cc nhm qun nhn ang ch tm vo vic tranh quyn th chng trnh oanh tc ch l mt chuyn t nhin Hoa K phi lm v chng ai cn thc mc c. Do , n lc tip sc mnh m ca Hoa K vo lc ny l mt vic lm n phng, khng th no c th gi l quyt nh hn hp ca c hai chnh ph Hoa K v Vit Nam. Tuy quyt nh oanh tc nh hng n vn can thip trm trng l th m khi bt u nm quyn vo ngy 18 thng 21965, chnh ph Vit Nam vn chng duyt li tnh hnh. Ti tin chc rng ng Khnh cng chng quan tm g n vic
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
157 of 404
bo co vi bc s ut v nhng k hoch ca Hoa K. Ti cn nh mt cuc m thoi ngn ngi trong tun u lc ti bt u lm vic, khi bc s ut lu rng i s Taylor s gh qua tng trnh vi chng ti v nhng chng trnh oanh tc. Sau , c hai tun mt ln, i s Maxwell Taylor v ng Alexis Johnson li n ph th tng mang theo mt xp bn ch cho chng ti nhng mc tiu ang b oanh tc. Vai tr hot ng qun s n phng ca Hoa K c coi l chuyn t nhin cho n ni chnh ph Vit Nam khng thm a c vn vo chng trnh ngh s mi k hp hng tun. Vn can thip chng nhng khng nm trong chng trnh ngh s ca chnh ph Vit Nam m cng chng h c nhc nh g n trong bt k chng trnh ngh s hn hp MVit no ca ti v c vn ta i s Melvin Manfull. Lc ny, ti v ng Melvin Manfull l hai nhn vin cng nhn lnh trch nhim son tho cc chng trnh ngh s cho bc s ut, i s Taylor v cc ph t chnh ca h. Quyt nh v vic x dng khng lc Hoa K trn lnh th Vit Nam (khc vi quyt nh oanh tc) cng c tin hnh rp khun nh trng hp trc, khng h c s tha thun hoc tho lun c bit no trc vi chnh ph Vit Nam. c thi mt chnh sch c nh hng h trng n ton th dn chng m li khng cn m xa g n vn thng tho, nhn nh chung ca c hai chnh ph tht l mt vic ngoi mc tng tng. Tuy th, p lc ca tnh hnh khin nhng ngi lnh o ca c hai quc gia cng ng rng: c ra, vn vn cha nghim trng n mc cn phi tho lun vi chnh ph Si Gn ch ng ni ti vic phi liu xem mc cn thit thc s n no! Mt bn th cc nh chc trch qun s Hoa K, di p lc ca tnh hnh chin s, c l ngh rng vn khng quan trng v cha cn phi tho lun vi chnh ph Vit Nam. V mt bn th cn ang ln ngp, trn tr vi nhng vn cp bch, khng c thi gi m ngh qu xa n nhng vn phc tp. Lc ny, chnh ph Vit Nam ang xoay s khn n v thiu thn phng tin chnh n li cc hn lon di li t trc. T th ln hp, trn tr, c ngoi u ln khi mt nc khin Vit Nam phi cc t chc qun s t ng u vi chin cuc trong mi vn . D rng vic quyt nh dng cc lc lng khng qun Hoa K l mt vn ng lu tm, vic b ca Hi un Hoa K vo ngy 8 thng 31965 li cn ng ch tm hn. i vi Hoa K th quyt nh b hi qun l mt quyt nh nh du giai on khi u nhp cuc chin tranh lc a Chu. i vi dn chng Vit Nam th vn b cho thy qun i ngoi quc li chim ng Vit Nam thm mt ln na. Vo thi gian ny, mi lin h gia ti v bc s ut vt xa quan h n thun gia cp trn v cp di. Mi lm nm tnh ngha bin chng ti thnh thn thit gn nh anh em. Chng ti vn thng bn lun vi nhau v nhng vn khc mc, kh x. Ring v vn hin din ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
158 of 404
qun i ngoi quc Vit Nam th chng ti cng ng quan im t lu. Bt k tm mc cn thit v vn qun s c quan trng ti mc no, c hai chng ti u dt khot cho rng qun i ngoi quc nhp cuc l t chuc ly mt vn kh khn v t. Vo nm 1953, chng ti tng vo mt tnh trng ht sc kh x khi tham gia vo chnh quyn ca ng Bo i. Chnh kinh nghim ca nhng vic kh x khin chng ti phi ngn ngi. Chng ti s rng ri y nhng ngi khng trong tnh trng ca chng ti s li ri vo b my tuyn truyn ca cng sn kt n chng ti l b nhn. Nu b kt n b nhn chng nhng c nhn chng ti phi chu ng ch trch m c chnh ngha ca Min Nam Vit Nam cng v th m b suy tn. Chng ti cho rng ch c th Hoa K can thip bng qun s nu qu tht n ng cng v chng cn bin php no khc hn. Vo thng 3 nm 1965, tuy trong bng lo lng nhng ti vn ngh rng Hoa K c l s chnh thc yu cu chnh ph Vit Nam tha thun cho h qun vo Vit Nam. Lc ny, c th vic Hoa K yu cu qun l mt vic hp l v h c th xin chnh ph Vit Nam chnh thc cho php h bo v cc cn c ca Hoa K c thit lp pha bc b bin Nng. Tuy bit trc vn yu cu, nhng thi kha biu cht chng khin ti chng th dnh ht mi th gi m ngh ti chuyn ny. Ti ch t nh thm rng s c lc ti tm cch a vn ny vo chng trnh ngh s ca cc bui hp hn hp hng tun gia i s Taylor v bc s ut. Nh ti trnh by khi trc, phn ln cc chng trnh ngh s u do ti v ng Manfull son tho. Nhng bin c i ra ngoi s tin liu ca ti. Rng ngy mng 8 thng 3, ti bng nhn c in thoi ca bc s ut mi n nh ng lp tc v c vic cn. Khi ti n ni th ng Melvin Manfull c mt. Nh ngoi giao Hoa K trng c v bnh thn nhng bc s ut th c v cng thng trng thy. Cha mi ti ngi, bc s ut ni rng y un Lc Chin Hoa K b vo Nng. Tnh hnh i hi ti v ng Manfull phi vit mt bn bo co hn hp xc nhn l chnh ph Vit Nam ng cho php y un Lc Chin ca Hoa K b vo Vit Nam. Bc s ut nhn ti: in cng ngn cng tt. h m t s kin ri khng nh rng chng ng m i. V ti on trc vic tng Wemoreland s yu cu qun, nn nhng tin tc mi nht ny khng h lm ti ngc nhin, nhng khung cnh bt ng v thiu chun b lm ti bc mnh. Ti nm tay bc s ut, dn ng vo phng k cn, hi: vic g c bit xy ra m chng cha bit khng? i sao h li hnh ng bt ng nh vy?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
158 of 404
Trong Gng Km Lch S
159 of 404
Bc s ut c gi bnh tnh, nhng ging ng vn tht cng thng: nh i, h ang b vo b bin. ln b ri. nh hy o ngay bn ng co ri chng s bn lun chuyn ny sau! Trong vng na ting ng h, ti v ng Manfull son tho xong bn thng co hn hp thng bo vic hai tiu on y un Lc Chin Hoa K b i s a un ca chnh ph it am. Khi nh ngoi giao Hoa K va i khi, ti li tr li ngay vn v hi bc s ut. ng ut cho bit nhiu ngy trc y, ng v i s Taylor c trao i kin v vn cn phi gia tng vic phng th Vit Nam. Trong cuc trao i kin s khi, i s Taylor c cp n vn y un Lc Chin Hoa K b. eo li bc s ut th y ch mi l vn trao i kin tng qut. ng cng cho bit rng lc tho lun ng a kin rng ng rt ngn ngi nu ngi M phi trc tip can thip vo chin tranh Vit Nam. Trong cuc tho lun tuy bc s ut cha yu cu Hoa K qun nhng ng cng cha t chng i. Bc s ut cho bit i s Taylor ng i phn ln cc quan im ca ng. Khi ti hi ti sao chng ti li phi ng u vi mt bin chuyn t xut nh va ri th bc s ut tr li rng: i ngh chnh i s aylor cng phi ngc nhin. hi sng ng c vin l rng y chng qua ch l mt vn do tnh hnh cc cn c khng lc bt buc vo lc ny. Hm sau, cc t bo Si Gn ng ti nhng hnh nh khc hn nhng bin ng bt ng n vi chng ti ngy hm trc. Hnh nh cc binh s y un Lc Chin Hoa K c cc thiu n mc o di mang vng hoa n tip nng nhit c ng ngay trong nhng trang u. eo cc hnh nh ng ti th y c v l mt cuc n tip chnh thc v trng th. My ai bit r s tht n sau nhng vng tay cho n rng m v nhng khun mt hn h ti vui? eo ti liu ca ng Bundy, v hi k ca cc ng Alexis Johnson, Taylor v Wemoreland th chnh bn thn i s Taylor cng cng ngn ngi khi ng vic qun. Vo ngy 22 thng 21965, ng Taylor cng trnh by quan im d dt ca ng ut vi b ngoi giao. ng Bundy vit rng: i s aylor dt khot khc t vn oa qun. ng chng i tt c mi cuc qun bt k qun s v ch ng c mt lc lng an ninh [dng vo vic phng cc cn c hng c ng.] eo li tng thut ca ng Bundy th i s Taylor suy lun rt minh bch v nhng bt li gy ra khi qun i Hoa K nhp cuc. Tuy nhin, vo ngy 24 thng 2, ch 2 ngy sau, tng Wemoreland gi ring mt ngh v Hoa
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
159 of 404
Trong Gng Km Lch S
160 of 404
nh n i hi 2 tiu on thy qun lc chin phi b cp tc vo Nng bo v cc cn c khng lc. Tng Wemoreland cng nhn thm rng i s Taylor ng vi ng v vic ny. ngh ca tng Wemoreland c chuyn n B Tng am Mu ri B Tng am Mu li nhn c hi yu cu mt l on vin chinh gn 5000 binh s bao gm c pho binh v chin u c ym tr. eo li Ph i s Johnson th khi nghe tin c i s Taylor cng ng u kinh ngc. K hoch qun ca B Tng am Mu ln ny vt xa tm mc qun s cn thit v l iu h cha h tng n bao gi. H nht nh bc b ngh qun. m , mt gii php dung ha c thng qua. Trong gii php ny, c Ph i s Johnson ln i s Taylor u ng cho php 3500 y un Lc Chin c b vo Vit Nam. H quyt nh tht lng l v ch tha thun vi iu kin y l con s ti a. Hn na, h cn nhn mnh khi nhng i qun Vit Nam sc thay th th nhng i qun Hoa K phi rt lui ngay. Vo ngy 26 thng 2 B uc Phng chuyn li ngh ln tng thng trong mt ba n tra. Trong ba n tra, tng thng Johnson ng chp thun li yu cu. eo ng Bundy th vo lc ny chnh ph Hoa K cha h tham kho kin B Ngoi Giao. Din bin cho thy ngay trong ni b Hoa K c mt h ngn cch ln lao. Nhng c quan qun s khng h ngn ngi khi cn hnh ng ngc li vi quan nim ca cc c quan dn s hoc t lin lc vi tng thng. Vic b hin nhin l vic i s Taylor khng h hay bit. Cc nhn vin tham mu chng thm oi hoi g n vic thng bo trc vi ng. Khi vic qun xy ra bt ng, i s Taylor v cng phn n. Cuc ci v gia ng v tng Wemoreland gng cho n mc ng nhc nh tng Wemoreland v vn ai gi chc v quan trng hn ai. i s Taylor cn phn khch hn khi khm ph c rng lc qun, nhng i qun y un Lc Chin mang theo c xe tng, i pho lu ng v nhiu kh c nng khc m nu em dng vo vic phng cn c th qu l mt iu hon ton v l. C l i s Taylor cm thy mnh b qua mt. ng bc b gii php qun s, ri li gng go ng cho php mt tiu on y un Lc Chin phng v ng Nng vo lc u. Sau li cho php mt tiu on th hai vo bo v tiu on th nht. Ch mi thong mt ci m qun s hai tiu on ln n 3500. Chng nhng th, c i s Taylor ln Ph i s Alexis Johnson u cho l mnh hy cn may mn gii hn c con s qun nh nh vy. Ch vn vn hai ngy sau, tin tc v vic qun li lan ra khin cho cc ng nghip ca i s Taylor B Ngoi Giao khng ti no c thi gi hoc c hi xem xt li nhng ngh ca cc vin chc tham mu qun s. kt thc qu trnh, cc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
161 of 404
tham mu trng khng bo trc vi ng v vic b. Hn na, khi cc i binh thy qun lc chin b, h o t a vo chng khc no cuc b vo bi bin Iwo Jima hi Nh Chin thay v ch b mt cch kn o nh i s Taylor ngh. eo cc ti liu th d rng giai on no, i s Taylor cng rt ngn ngi khi phi Hoa K qun chnh thc tham d chin cuc. Tuy vy, kin ca ng b Hoa nh n bc b v cui cng, v khng cn ng chn la, i s Taylor nh phi min cng i theo. Vic i s Taylor t ngt thay i quan nim chnh l v kin ca ng b bc b. V cng v vy m ng phi yu cu bc s ut chp thun quyt nh ca Hoa K, trong khi trn thc t th quyt nh c chp hnh trc c lc ng bt u ng li yu cu. Hu qu tai hi ca nhng bin c bt ng ngy cng l r. Vn liu bc s ut c th tr hon hoc bc b c cuc qun hay khng li l mt vn khc. Bn thn bc s ut cng l ngi mi nm quyn v quyn lc ca ng cn ph thuc rt nhiu vo qun i. c s th tuy bc s ut cha chnh thc bc b vic qun m b t vo mt tnh trng ca s ri. i s Taylor trnh by thnh thc rng qun Hoa K s ch ng mt vai tr phng v hn hp. Hn na, vn ng qun chng qua ch l mt vn tm thi. Bc s ut ng tha thun vic qun t ra cng l ng tha thun vo giai on ny. C l bc s ut nn hnh ng khc, nhng nhn li tnh hnh lc , ti khng th t di mnh m bo rng nu bc s ut c hi th ti cho kin khc. Trong tnh cnh chnh ph mi lc va nm quyn v hy cn m h, hn nhin vic chng ti c th chng i khi Hoa K t hnh ng hn l mt vic khng h thc t. Tuy nhin mt khi quyt nh can thip c thc thi th nhng din bin tun t k tip ch l nhng bc c nh nm trong mt tin trnh bt buc. Vn can thip qun s v can thip chnh tr tht chng khc no vic th thai. Vn c ai na chng ch l mt vn lch lc v o tng. Ch mi hai tun sau khi 3500 y un Lc Chin b vo Nng th T Lnh qun i Harold K. Johnson gi li yu cu tng thng Johnson xin php cho thm ba s on bao gm hai s on Hoa K v mt s on i Hn vo Vit Nam tng vin. i s Taylor li bc b. Khi trt tha thun vic cho php y un Lc Chin B, i s Taylor b vin nh can thip ln rng ca Hoa K m nh dn vt v phi chu ng rt nhiu au kh. Tuy ti khng r ch thc bc s ut cng ng Taylor bn lun ra sao nhng bc s ut nhiu ln cho bit rng ng v i s Taylor cng ng quan im v vn phi gii hn vai tr ca y un Lc Chin Nng. i s Taylor tr li nhng yu cu ca tng Harold Johnson bng cch
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
162 of 404
nh in tn v Ta Bch c rng ng nht nh khng i xa hn con s y un ang ng Nng. Vo thng ba, khi c triu hi v Hoa nh n, ng vn khng khng, mt mc quyt nh gi vng lp trng. Hin nhin l lc ny i s Taylor anh tranh lun kch lit cng tng Wemoreland v cc nhn vin tham mu qun s v vn qun bnh trng cc lc lng qun s ca Hoa K Vit Nam. Tuy th, i s Taylor khng phi l ngi duy nht ra mt chng i. Gn nh tt c nhng nhn vin dn s Hoa nh n cng u chng i nh ng. Vo ngy 1, thng 4, trong mt cuc hp hi ng an ninh quc gia, tng thng Johnson cho c hai bn, cc c vn qun s cng nh cc c vn dn s mt phn nhng iu h i hi. ay v 2 s on nh nhng s quan tham mu yu cu, tng thng ch tha thun cho php hai tiu on y un Lc Chin c b vo Vit Nam m thi. eo ng Bundy th vic gii hn qun s l do i s Taylor cng nhiu nhn vin dn s khc ht lng can gin. Tuy th, i li vn ct gim qun s, nhng i qun Hoa K ng Nng li c php ni rng hot ng thay v ch c php phng v cn c nh ra lc u. Lc ny cc i qun c php ng mt vai tr ch ng hn trong cuc chin. Hn na, nhng i thy qun lc chin mi s c hai mi ngn nhn vin binh nhu v qun c i theo ym tr. y tuy l gii php dung ha nhng i s Taylor vn gi c th thng phong. t nht ng cng tr hon c phn no cc cuc qun khng l ca Hoa K vo Vit Nam. Trong tt c cc quyt nh k trn, quyt nh quan trng nht l quyt nh cho php cc i qun y un Lc Chin ni rng v bnh trng phm vi hot ng. Quyt nh ny khin quan nim phng v cn c, nguyn l yu t chnh ca cuc qun lc u chuyn thnh chin lc bao bc, mt chin thut cho php cc i qun y un Lc Chin c php chin u trong phm vi 80 cy s quanh cn c. Hn na, khi tnh hnh khn cp, cc i qun ca Hoa K cn c th chin u nu c li yu cu ca chnh ph Vit Nam. y l ln u tin cc lc lng Hoa K c php ng mt vai tr ch ng trn chin trng Vit Nam. Vo thng tun thng 4, i s Taylor tr li Si Gn yu cu bc s ut cng a un vi quyt nh ca Hi ng An Ninh uc Gia ca Hoa K v vic gia tng cc i qun tip t v tng cng trch nhim ca cc i qun Hoa K. u tin bc s ut cha hiu r c tnh hnh. Lc ny chng ti hon ton m tt v vic Hoa K sp mang thm 20,000 qun ym tr v sp bnh trng c qun s ln nhim v ca cc i qun Hoa K Ch mi hai tun l trc, chng ti ngc nhin v vic hai tiu on Hoa K b v bit rt r i s Taylor khng h hng ng vn qun, th m gi y chnh ng li a ra nhng chnh sch hon ton i ngc li vi nhng quan nim khi trc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
163 of 404
i s Taylor l ngi gi gin kinh nghim ngoi giao, nhng d nhin ng vn khng cho chng ti bit nhng mu thun a n gii php dung ha ca Hi ng An Ninh uc Gia Hoa K. Hn na, chnh chng ti cng chng bit y l gii php dung ha. Tt nhin i s Taylor kh th tit l rng: t ra, chng ti cng bi ri nh cc ng v vic lo liu cho tnh hnh c kh quan hn. hng ti cng chng bit nn lm g v cng ang bn ci si ni. y c l l gii php hon ho nht ca chng ti tuy rng ring ti vn khng ng h gii php ny. V va m tt v nhng qu trnh dn n k hoch ca Hoa K, li va chng bit g v nhng d nh, toan tnh thc tin ca gii php cui cng nn chng ti kh th lng nh ng mc hoc hp l c gi tr ca nhng k hoch do Hoa K a ra. Tuy vy, chng ti vn ngh rng c l Hoa K ang hnh ng theo mt k hoch kho lo kin ton no m h khng mun th l. Chng ti chng bit r chi tit vic Hoa K lng nh tnh hnh ra sao m cng chng r nhng nhm c vn xt on tm mc cn thit ca chng ti l th no mc d hn ai ht chng ti bit rt r nhng nhu cu ca chnh mnh. iu chng ti cn nht l n nh tnh hnh chnh tr ni b c th c c hi ng gp vo nhng c gng chin tranh. y l iu kin tin quyt cn bn dn n vic gii quyt nhng vn khc nh kinh t, chnh tr, x hi v qun s trong vic xy dng tng lai lu di ca t nc. Chng ti phi tm cch vt qua nhng vn ang e da bao trm ly tt c chng ti, chng hn nh nhng lng cng, hn lon ni b, do ng Ng nh Dim v cc tng t gy ra. D nhin chng ti rt cn nhng gip qun s. Nhng vo thng 3 v thng 4 nm 1965, cu hi liu Hoa K nn thc thi nhng chnh sch gip ra sao chnh l cu hi m chng ti vn cha th t mnh tr li. C ti ln bc s ut u khng ng vic phi M Ha chin tranh Vit Nam nhng vn phi lm th no c th x dng ng cch nhng n lc gip ca mt ng minh khng l l qu l vn m cho n lc ny chng ti mi bt u suy ngh. Vo gia lc ang suy xt vn th chng ti phi ng u vi nhng quyt nh chuyn qun o t ca Hoa k. Lc chng ti khng ti no hiu c trn vn mc ch thc th ca nhng yu cu do Hoa K a ra. Mc du tin tng v bin vo kh nng ca ng minh Hoa K, chng ti vn mun bit h ang suy ngh th no, nht l trong vic tm hiu cho r rng, mch lc nhng li yu cu qun n khp ra sao vi nhng k hoch ln lao ca ton cuc. Bc s ut cng kh tm khng km g i s Taylor v vic phi cng lc i ph vi c nhng ri ren ca vic qun ln nhng kh khn xut pht t vic Hoa K thiu thnh tht. Trong cn bi ri, ng nh ti tm hiu d nh ca Hoa K.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
163 of 404
Trong Gng Km Lch S
164 of 404
Lc ny tuy Vit Nam c i s Hoa K, i s li l tng Trn in Khim, ngi gip tng Khnh o chnh v cng chnh l ngi a ng Khnh sang Hoa K sau khi chnh quyn tng Khnh b lt . Tng Khim nguyn l mt nhn vt c nhiu th on nhng lc ng va mi ti Hoa K v li l mt qun nhn nn s hiu bit ca ng v chnh tr Hoa K tht l gii hn. Bi th, ti b buc phi tm hiu t nhng ngun tin pha trong Si Gn. Ti lin lc vi tt c. T cc nhn vin Ngoi Giao nh i s Taylor, ph i s Alexis Johnson, nhng bn b ang phc v trong cc chng trnh Hoa K cho n nhng ngun tin t pha bo ch, nht l nhng phng vin am hiu tnh hnh ca c hai pha M Vit chng hn nh phng vin Jerry Rose ca bo e Saturday Evening Po. Tuy vy ti vn thy mnh chng khc no mt con ch ngi y ging trong chuyn ng ngn, ch nhn thy mt phn phin din, nh b ca th gii bn ngoi v n ngay c nhng phn ny cng b mo m, thin lch. D sao i na th ngay khi ti cn ang d nh m cuc thm d rng ri th ta i s Hoa K ng mun chnh ph Vit Nam tr li v li yu cu b thm qun. Hu qu l vo ngy 6 thng 4 nm 1965, v chng cn lm cch no khc hn c, bc s ut b buc phi ng tha thun vic Hoa K qun thm v m rng tm hot ng ca cc i qun trn ng. Khi chnh ph hai bn ng tha thun th quyt nh ti quan trng c thng qua: un i Hoa K s ng mt vai tr c lp trong cuc chin Vit Nam. y chnh l quyt nh m ng William Bundy gi l mt bc ngot ca ton cuc. Trong ni b Hoa K th yu t chnh dn n quyt nh ny l do c tht vng ln bi ri. t vng v khng bit phi lm g v bi ri v chng th mc tnh hnh bp bnh nh hin ti. Lc ny Hoa K ang phi ng u vi nhng i hi phi c hnh ng thit thc v gii lnh o qun s Cc tng William Wemoreland, Harold Johnson v cc t lnh tham mu cho rng vn phi can thip qun s l vic d nhin. Ngc li, cc lnh o dn s li cho rng qun i Hoa K can thip khng phi l mt gii php ng gii quyt vn . Tuy th cc nh lnh o dn s li chng bit lm g hn l t nh thm phi canh chng ht sc thn trng khi cn th nh i nhng nguyn tc cn bn ban u m chn ly nhng gii php dung ha. Trong khi th chnh ph Vit Nam li l mt chnh ph mi va nm quyn, cha th cng c c ni b v chng th lm g khc hn l nhm mt i theo. Chnh ph Vit Nam l mt chnh ph thiu thn c t quyt tm cho n kh nng c th chu ng c p lc ca Hoa K. i vi Hoa K th vn cn phi c s hiu bit song phng c l l chuyn khng cn thit, trong khi i vi chng ti l nhng ng minh nh b th vic i hi phi c s thng cm v hiu bit song phng li l vic hon ton nm ngoi tm vi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
165 of 404
Nhng tin trnh ca cc k hoch do Hoa K t ra c ni tip theo nhau trong mt khung cnh gn nh p t, Ht anh c hng c, ri n ng hng , v ri cui cng rc ip an ip ng un . Ch khong chn thng sau, cc i qun y un Lc Chin ban u chuyn thnh mt qun i vi tng s 200,000 qun bao gm c cc binh lnh Hoa K ln nhng binh lnh t nhng ng minh khc. Tt c u n Vit Nam v nhng l do tng t nh nhng l do va k. Mc ch chnh ca quyt nh do tng thng Lyndon Johnson a ra vo ngy 1 thng 4 l tip tr qun nhu, kh c, gia tng qun s v phm vi hot ng ca nhng i qun y un Lc Chin ym tr Vit Nam. Nu y qu l mt gii php dung ha th cch gii quyt ny cng vn khng phi l mt gii php vnh cu. Vo ngy 11 thng 4, v khng bng lng vi li yu cu ca B Tng am Mu, tng Wemoreland in thoi cho y S c Ulysses Grant Sharp, Jr., tng t lnh ca hm i i Bnh Dng, ni rng ng vn cn thm t ra l mt lc lng vo c s on khng lc 173 ca qun i Hoa K lc . Sau nhng cuc bn bc gia nhng nhn vt lnh o qun s cao cp, vo ngy 14 thng 4, B Tng am Mu ra lnh cho s on khng lc 173 ng qun Vit Nam. Khi tr li Si Gn sau nhng cuc tranh ci quyt lit Hoa nh n, i s Taylor cho rng tng thng Johnson ng gim thiu v gii hn nhng can thip qun s. Tuy th, khi nhn thy r rng trong thc t vn li khc hn, i s Taylor cm thy v cng kh chu. Trong mt bc in gi n Ngoi Trng Dean Rusk tuy vi li l nh nhng, i s Taylor vn khng du ht c cm gic bc tc. ng in rng: n y, nhng hnh ng lin quan n vic qun khin ti c n tng v i nng ny ca mt vi c quan v vn cn phi qun vo it am. y qu l mt i t l kh hiu nh ng ca cc c quan ny hon ton tng phn i nhng chnh sch oa nh n ra [vo ngy 1 ng 4]. Hm sau, i s Taylor nhn c in tn tr li ca Ph T B Trng uc Phng John McNaughton. Li l ca bc in chng h lm ng suy gim phn n: ii lnh o ti cao tin rng tnh hnh in am it am ang n r. h tr cho nhng cuc tn cng in c, chng phi c mt hot ng no gip it am t c ng li. Ngoi nhng ngh khc bn in tn cn c km theo c nhng li ngh yu cu i s Taylor tha thun vic chuyn qun nhanh chng ca s on khng lc 173. Sau ny ph i S Alexis Johnson vit thm rng: hng ti hon ton ti tm mt mi v nhng h s ngh. uc qun t, gn nh mt con toang hoc khin nhng ngi 'chm chp' nh chng ti chng sa cha hoc ngn chn kp i.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
166 of 404
Vo ngy 17 thng 4, i ph vi nhng bin chuyn khng hon ton nh , i s Taylor gi mt bc th di cho c hai ng Dean Rusk B Ngoi Giao v ng McGeorge Bundy ta Bch c. Trong bc in tn, ng tng trnh nhng bin chuyn nhanh chng v phc tp ca tnh trng lc ny. Mt trong nhng vn ng Taylor cp n l vic bc s ut c th phn i vic ng qun. ng vit rng: ic minh xc tm mc cn it trong vn qun t cng quan trng. rc khi t vn ca chng ra i chnh ph it am, ti phi bit r rng vn l g v l do ra sao. ic uyt phc chnh ph it am a un cho php mt lc lng i qun s ln lao n ng ngay trong lnh it am nht nh s phi gp nhiu kh khn tr khi l do cn it tr nn r rng v minh bch. Nhng khc bit trong quan nim ca i s Taylor v b tham mu a n mt cuc hp cng thng vo ngy 19 thng 4 Honolulu. Cuc hp do B Trng uc Phng Robert McNamara ch ta v bao gm nhiu nhn vt lnh o nh i s Taylor, ng William Bundy v ng McNaughton. Sau hai ngy bn ci quyt lit, i s Taylor b thuyt phc ng theo kin chung v vic ngh gia tng qun s (ti 82,000) v v s tha thun ngh mt s qun khong 7250 binh s t mt m quc gia. eo ng Alexis Johnson th y l mt s ng min cng. Li thm mt ln na i s Taylor nhng b nhng kin ring ca ng i li mt gii php dung ha. eo nh s tha thun th nhng lc lng Hoa K khng c php t do tn cng v ch c th hot ng trong nhng vng ven bin quanh cn c. Lc ny theo ng Bundy th nhng qun nhn Hoa K tin rng vic gii hn tm hot ng ca cc i qun s c chp hnh nghim chnh. Nhng ng Bundy cng ni thm: hng gii hn bt buc qun i phi t khng ch cc hot ng c s khin nhng vin chc qun s phc v trong qun i [oa ] mang mt quan nim bi quan hn (v c tin hn) v nhng g c xy ra. i vi nhng ngi Vit Nam th thng 4 l thng ca nhng yu cu lin tip t pha Hoa K. eo nh ngh nh do Hi ng An Ninh uc Gia Hoa K a ra, bc s ut chp thun vic ng qun ca nhng tiu on y un Lc Chin v 20,000 qun tip tr. Mt tun l sau , d lun li n i v vic i hi cc ng minh khc phi thm qun tip tr. Trong khi i s Taylor n lc gii hn nhng k hoch ln lao ang l lt gi n t Hoa nh n th tm trng bc s ut ngy cng lo u. Cho ti lc ny, tuy vn v cng ngn ngi, ng vn b buc phi ng theo tnh th. eo ti thy th bc s ut cng bit r rng s can thip ca nhng i qun y un Lc Chin l mt s can thip ch c tnh cch tm thi. Tuy ch c rt t binh s Hoa K hin din Vit Nam vo lc ny, vic i hi gia tng thm qun lc hin nhin l vic sp n. Nhng ngoi cch tha thun ra chng ti cn c th phn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
167 of 404
ng bng cch no khc hn chng? Trc tin th cu tr li dng nh ph thuc vo vic lng nh tnh hnh qun s ca cc gii chc qun s Vit Nam. Nu vng ai phng v ca Vit Nam ang tan v v nhng cuc tn cng ca cng sn Bc Vit th hn nhin chng ti khng cn ng chn la. Mt khc, nu cc gii chc qun s ngh rng tnh th vn cn kh quan hn vy th chng ti s c c hi chng tr li p lc ca Hoa K mt cch hu hiu hn. Khi i s Taylor t Honolulu tr v Vit Nam th ti bt u tham kho kin ca cc tng lnh Vit Nam. Vo ngy 24 thng 4, i s Taylor tng thut cho bc s ut nhng kin chung rt ra t nhng cuc tranh ci Hawaii. Lc ny bc s ut hiu r s nghim trng ca nhng bin chuyn sp ti. t s th t nhiu tun trc y, ng dnh rt nhiu thi gi suy ngh. Khi i s Taylor n gp ng ut nng s qun Hoa K Vit Nam ln n 82,000, bc s ut tr li rng ng cn thi gi o lng nhng nh hng chnh tr v qun s nu Hoa K gia tng qun s Vit Nam. Ngay sau khi i s Taylor va i khi, ng ut chy ngay n vn phng ti. Lc gp ti, dng nh ng khng cn du c v ht hong. ng hi ngay nh th c trt c ni lo u vo cu hi: chuyn g ngoi chin trng m chng khng bit ri sao? Vo lc ny, bc s ut khng cn tm c bt c l do no khc gii thch li yu cu qun ca Hoa K vi qun s to ln nh vy vo Vit Nam. Nhng suy ngh ca ti cng chng ly g lm khc bc s ut. Mc d va mi hi hp vi cc s quan trc y my hm, hin nhin chng ti li phi tham kho vi h chi tit hn thm mt ln na trc khi c th quyt nh bt c chuyn g. Cui tun , ti v bc s ut lin bt u ngay nhng bui hp lin tc vi tt c cc v ch huy cao cp ca Vit Nam. Chng ti tham kho kin ca ring tng ngi v vic lng nh tnh hnh qun s v c cc giai on ngn hn cng nh di hn. Ngoi ra chng ti cn trnh by thm nhng nghi ng ca ring chng ti cng nh tham kho kin ca cc tng lnh v vn ny. V chnh quyn Vit Nam lc ny vn cha c c quan no c th v nh Hi ng An Ninh uc Gia xem xt nhng vn quan trng nn nhng nhng cuc tho lun ca chng ti khng mang tnh cch chnh thc. Nhng d sao i na th nhng quan nim ca chng ti vn phn nh trung thc kin chung ca cc chnh tr gia v cc t lnh Vit Nam lc ny. Tuy chng c g ng gi l th tc chnh thc v nhng cuc tham kho, c ti ln bc s ut u bit rng d c nhn tnh hnh bng mt nhn quan chnh tr hoc qun s i chng na th vic gt b nhng quan nim ca cc tng lnh vn khng phi l vic d dng. Hn na, chnh bn thn chng ti cng c nhng s ngn ngi ring i vi vn cho Hoa K qun vo Vit Nam. Vi t cch l B Trng Ph Tng, ti thng phi i
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
168 of 404
ph vi nhng v khiu ni v kin tng mi khi c nhng v rc ri hoc tai nn xe c lin quan n qun i Hoa K. V th, ti bit rt r nhng kh khn i i vi vn gia tng qun i Hoa K. Tm hiu bit ca ti bao gm t nhng v tai nn n gin nh nhng tai nn do xe nh binh cn ngi cho n nhng v vi phm lut l xy ra hng ngy. Hn na, t khi Php cn chim ng, ti tng phi i ph vi nhng kh khn cng lin quan n nhng vn tng t nh vn phn nn MVit lc ny. Trc y, trong nhng cuc m phn lyse vi Php vo u thp nin 1950, trch nhim ca ti lc l tm cch gii quyt nhng vn kh khn khi phi thit lp mt lc lng Vit Nam Php c th giao tr dn c lp. Nhng cuc tho lun lc cng l nhng phn nn PhpVit gn ging nh vn ca qun i Hoa K v Vit Nam lc ny. Mt khc, bc s ut vn va l B Trng uc Phng, va l thng cp ca ti lc trc nn cng nhy cm khng km g ti. eo s suy ngh ca chng ti th c l c hai chng ti u qu nhy cm, c th vic chng ti ro rit tham kho kin chng qua cng ch l do nhng kch ng ca s nhy cm m thi. Vic tm hiu nhng cu tr li ca cc gii chc qun s l vic m chng ti c th on trc c phn no. eo tnh hnh lc ny th nhng gii chc qun s nhn nh rng: Tuy nhng trn chin ln sp sa m mn, Vit Nam khng h vo bt k tnh cnh ngt ngho no ng k. Nhng nhng nhn nh ca h v tnh hnh lu di ca chin cuc li hon ton khc hn. Lc ny c nhng n v ca t nht l hai s on (s on 324 v 304) chnh qui Bc Vit ang tn cng ro rit vo Min Nam v mc xm nhp ang ngy cng tng. Hn na, v thiu thn nhn lc v thi gian hun luyn cc binh s, vic tng cng qun i chng li nhng lc lng mi ca Vit Cng l mt vic v cng kh khn. Sau khi thm nh tnh hnh cc tng lnh kt lun rng: Bt k s hin din ca nhng i qun Hoa K c to ra kh khn g i na th vic gia tng qun i Hoa K vn l mt li im ln lao i vi Vit Nam. L lng thay, phn ng ca cc chnh tr gia cng khng khc cc t lnh qun s l my. Mt vi ngi qu khch ly lm thch th v vin nh ca mt cuc chin tranh chng cng quc t. Vi ngi khc li d di b qua tt c nhng vn thuc mt tri ca cuc qun. Khi lng nh nhng vn kh khn bc s ut cho rng nhng s quan cao cp u chu nh hng ca cc c vn qun s Hoa K. V v vy nn nu kin ca h c trng hp vi kin chung ca cc vin chc qun s Hoa K th cng l mt vic d hiu. Chng khc g nhng ng nghip Hoa K, cc tng lnh Vit Nam cng ch quan st mi vic qua ng knh qun s hn hp. S hun luyn v kinh nghim qun s ngh nghip lm gim kh nng suy ngh ca h v nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
169 of 404
vn khc, chng hn nh nh hng x hi hoc tm l ca vic gia tng qun s Hoa K Vit Nam. Nhng nu ly tiu chun an ninh quc gia lm chun suy xt th vic bc b quan nim ca h l mt vic v cng kh khn. V nu ly nhng suy xt chnh tr lm chun th vic bc b nhng suy xt ca h li cn l vic vin vng hn na. Khi phi ng u vi quyt nh cui cng, bc s ut hon ton n c. V l th tng ca mt quc gia ang gia lc chin tranh, ng phi x dng uy quyn t mt ch ng mong manh v y e da. c lc bc s ut ni vi ti rng vo nhng giy pht him ha, ng ch cn bit trng ch vo lng tm cng nhng linh tnh chnh tr ca ring bn n ng. C th ng bc b nhng ngh ca Hoa K trn phng din l thuyt, nhng nhng thc t chnh trng khin ng chng th thot khi nhng p lc khng khip ca Hoa K y l mt iu m nhng gii chc qun s phc v di quyn ng cng cng ng quan im. nhng giai on cui, bc s ut thc s hnh ng theo linh tnh. ng vn m p hy vng rng ri y tnh hnh s kh quan hn v lc ng s c kh nng thay i. Lc , ng s c mt kh nng khc hn trng hp yu th lc ny. V suy ngh nh th nn vo ngy 28 thng 4, bc s ut thng bo vi i s Taylor rng Vit Nam tha thun li yu cu mi ca Hoa K. Nhng cnh ca ngn chn gi y c m rng. Cng bng m lun th ngay c cho n lc nhng gia tng qun s khi u, Tng ng Lyndon Johnson v chnh ph Hoa K vn mun m phn vi Bc Vit. Nhng i vi chnh quyn Vit Nam th vn bn bc nhng gii php ha bnh cng m mt chng km g nhng nh ca Hoa K v phng din qun s. Nu nhn t mt cng v nht nh no th quyt nh khng tham kho kin Vit Nam ca Hoa K chng qua cng d hiu. Nhng qu kh hn lon v nhng tng lai m mt ca Vit Nam khin chnh ph Si Gn chng th ng trn vai tr ca mt ng minh m Hoa K c th tham kho kin v phng din ngoi giao. Tuy rng nhng chnh sch ca Hoa K c lin h cht ch n vn sinh t ca Vit Nam m v hon ton m tt v mi vn , nn chnh quyn Vit Nam vn khng ng gp c g nhiu vo vic son tho nhng gii php chnh tr cng nh qun s. D nhin l chng ti vn thng bo v nhng tin trin ca cc gii php ha bnh ang din ra cng khai Hoa K. Chng hn nh tin tc v nhng bi din vn ca tng thng Johnson i hc John Hopkins vo ngy 7 thng 4, hoc nhng tin tc v quyt nh ngng di bom vo ngy 10 thng 5. Ngay c vo nhng lc sm hn, nh vo khong thng ba, ng Alexis Johnson cng thng bo cho Ngoi Trng Trn Vn v nhng d nh trong vic ku gi mt cuc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
170 of 404
hi ngh khc Geneva do Anh uc v Lin X ng ra lm ch ta. Nhng chng ti ch bit rt t v nhng vic b mt quan trng, chng hn nh nhng v thm d Bc Vit, nhng iu m Hoa K ngm a ra vi i s J. Blair Seaborn ca Gia N i, nguyn l nhn vin ca phi on kim sot quc t, hoc nhng tip xc ca Hoa K vi i s Trung Hoa Warsaw, v Mai Vn B, i din ca Bc Vit Ba L. Chng ti bit rng Hoa K vn cn c gng tm ti, d dm qua nhiu s mc ni khc nhau, nhng chng ti ch c th cho rng nhng mc ni b mt chng qua ch l mt trong nhng gii php vn ng thng thng m thi. Tuy chng ti chng nghi ng g Hoa K nhng vn thiu hiu bit dng nh lc no cng dn n s nghi k. Trong nhng din bin va k, mc cho Hoa K ht sc dng c nhng bin php cng khai ln cc bin php b mt, H Ni vn lnh lng ngonh mt. Rt cuc, v chng th nh hng g c H Ni nn d lun li tr v cc ti chnh tr hoc qun s ca chnh ph Si Gn. Vo ma thu 1965, khi Hoa K quyt nh M Ha Chin Tranh Vit Nam th h trc tip vo cuc bng cch p t chnh sch can thip di mt khung cnh t xut v cao ngo. Cch can thip khc thng ca h khi ngun mt cu chuyn lch s tht di v v cng quan trng. H vo cuc vi nhng mc tiu r rt: Gip ng minh v c gng nui dng, pht trin mt nn dn ch c lp Vit Nam. Gip Vit Nam n nh v cng c chng li cng sn. Nhng mt khi nhng chnh sch mang mc ch cao p ca h tht bi th hu qu di li nhng tn thng trm trng v vnh cu. Ti khng c kt n rng Hoa K phi mt mnh chu nhn tt c mi trch nhim v hu qu. ng ra th nhng ngi lnh o Vit Nam phi chu phn ln trch nhim. Ngoi nhng nhn vt lnh o ra, trch nhim tht bi c th c qui mt phn v nhng phn t quc gia chia r qu mc trong thi gian chin tranh. Hu qu ca s chia r khin cc on th quc gia suy nhc n h chng cn c th tip tc t v khi h b buc phi t mnh i ph vi cuc chin. Nhng qua sut 11 nm Hoa K can thip, nu ng trn phng din ngoi giao m lun th nhng chnh sch ca Hoa K qu gy ra rt nhiu hu qu ng tic. u tin, trong thi gian vo khong u thp nin 1950, th ngi Hoa K nht nh nhm mt khng can thip. H an nhin mc kch s phn thng trm ca c hai gii c ti dn cng nh qun s ca Vit Nam. Khi ng Dim nm quyn th ta i s Hoa K a ra nhng chiu bi hp php, cha hp i v c tnh mc nhng phn t quc gia t mnh xoay s trong khung cnh bt lc. Ri vo nm 1963, khi cc tng lnh o chnh ng Dim th Hoa K gn nh vn nhm mt lm ng v tuy chp thun vi ngh o chnh ca cc tng lnh, nhng nu cn, Hoa K vn vui lng chi b s can thip. Trong sut c mt thp nin dng nh h c tnh bng mt ng ngoi, hoc ch can thip
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
171 of 404
nh nhng cho c l. Cui cng, vo nm 1965, ngay gia khi Vit Nam ang gp nhng khng hong chnh tr v ang vo lc xo trn th h li quyt nh rng l lc h cn can thip trc tip. H o t qun. H ra sc thit lp cc cn c v t a ra nhng chin dch oanh tc. H hnh ng mt cch bt cht v n phng, khng thm m xa g n vic tham kho kin ca chnh ph Vit Nam. Nhng hnh ng quyt on v ch quan ca h khin h t dn mnh vo mt phng v b tc. Ri h t i n kt lun: Phi M Ha chin tranh Vit Nam. V khi chnh sch ca h tht bi th h li tho lui tht ph phng. H t tm ly nhng gii php ha bnh d dng cho h v b mc ng minh bt k ng minh ca h l quc gia no phi tip tc li chu trn. Vn tnh c hin din vo lc Hoa K c t trng ly trch nhim vo ngi, ti cng li tnh c hin din vo lc Hoa K c ci b nhng trch nhim h t trng vo khi trc. C l ngoi tr phng php can thip khc thng ny, Hoa K chng th cn bt c cch thc can thip no khc c th hy hoi ng minh khc lit hn!
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
171 of 404
Trong Gng Km Lch S
172 of 404
Chng 18 Bc S ut v Cc Tng Lnh
Vo ma xun 1965 tuy nhng bin chuyn chnh tr chuyn chin cuc
Vit Nam nguyn l mt cuc ni chin, thnh mt mu thun c tnh cch quc t, y vn khng phi l bin c c nht chim lnh tt c nhng ch ca bc s ut. Khi bc s ut bt u nhm chc th nh hng ca cc tng lnh v cc hi ng qun s hy cn rt mnh do ng ch trng rng phi n lc cm c vo lc ban u. ng c n nh tnh hnh qun s, c ng u vi nhng vn chia r ng phi Si Gn, c bt u nhng cuc ng c a phng v son tho hin php. Tuy bc s ut c chuyn nhng n lc u tin v nhng iu c bn trn, tnh hnh phc tp v hn lon ca chnh ph dn qun s lc ri ren n mc mi chuyn gn nh xy ra cng mt lc. Tm mc ln lao ca din bin vt khi c phm vi chin cuc ln phm vi ca nhng hot ng m Hoa K tnh ton lc . Nhng bin chuyn lc ny dp dn chng khc no nh tt c mi chuyn u xy ra cng mt lc. Bc s ut nhm chc c bn thng m ti vn c cm tng nh ng va mi nhm chc ch c vi ngy trc. C l ng Henry Kissinger din t ng ht tm trng chng ti khi ni rng chnh tr gia l nhng ngi lun lun b buc phi la chn vo nhng lc h khng nhng ch m tt v tng lai m cn m tt c v tnh trng hin ti na. Vo thi gian ny, gn nh ti cha bao gi c dp nhn nh cho r c nhng phng hng tng qut lm vic cho hu hiu. Gn nh ti chng bao gi c thi gi, d ch l nhng khong thi gi tht ngn cho php ti suy ngh thu o v cn nguyn ca nhng vn kh khn. Tuy tnh cnh ri ren, bn rn v kh nhc l th m bc s ut vn quyt tm gi vng nhng ch nh ban u. ng ut nhn nh rng vn kh khn chnh ca chnh ph trong thi gian ny l vn ca cc tng lnh tr. Nu ng c th thuyt phc cc tng tr ch tm vo tnh hnh chin cuc thay v chnh tr th ng cho rng tin c na bc. V nu ng c th h ho khin h lm hu thun th y qu l mt bc vn ton. Tuy th, vn i ph vi cc tng tr chng phi l ni lo u duy nht ca bc s ut. Ngoi vn ny ra ng cn phi tm cch xoa du nhng lc lng chnh tr ang hm he gt pht chnh ph ca ng ra ngoi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
172 of 404
Trong Gng Km Lch S
173 of 404
Khi ng u vi cc tng lnh, bc s ut c rt nhiu li im. Li im u tin ca bc s ut l uy tn ca chnh ng. V tng l B Trng uc Phng, ng gi c mi giao ho vi nhiu s quan ch cht v rt quen thuc vi nhng vn qun s kh khn. Nhng kinh nghim c bit v qun s ca bc s ut khin cc tng lnh coi ng khc hn cc thnh vin dn s khc. H xem ng l mt ngi ng tin cy v h sn lng cng tc. Li im th hai ca bc s ut l k t thng 2 nm 1965, i s Taylor v ng Alexis Johnson ni thng vi cc tng lnh rng cc tng lnh chng th va phc v qun i, va hot ng chnh tr c. H ch c th chn mt trong hai, nu h mun lm chnh khch th cng chng c g kh khn, ch cn h ci b qun phc v gia nhp hng ng ca nhng chnh khch l xong. Li im th ba v c l cng l li im quan trng nht ca bc s ut l vic cc tng lnh vn chng i ln nhau. Bt k h suy ngh v mt chnh ph dn s ra sao, cc tng lnh cng nht nh khng nhng nhm qun s khc nm c thc quyn. V mun trnh vn phi mt nhm qun s khc nm quyn, h ng bc s ut ng ra iu hnh mi chuyn. Vi ba li im va k, vo u thng 5 bc s ut cng ti hi hp vi nhng s quan cao cp thuyt phc h gii tn Hi ng un Lc. Hi ng un Lc nguyn l mt t chc m nhng qun nhn dng lm kh c nhm gy p lc t khi tng Nguyn Khnh nm quyn. Tuy gii tn Hi ng cha hn l chm dt hon ton nhng nh hng ca qun s vo chnh tr nhng vic ny cng c th xem l mt bc trong tin trnh . Khi ng u vi nhng kh khn trong cc on th dn s th bc s ut t thnh cng hn. C th v ng gii tn c Hi ng un Lc v thnh cng phn no khi gii quyt nhng kh khn qun s nn bc s ut tr nn lc quan v do thiu thn trng. Tuy chng ai ch trch bc s ut khi ng t trng tm vo vn qun s, nhng lc c vi ngi cho rng bc s ut c xem thng cc on th dn s i lp c nh hng ng k. H cho rng bc s ut cn phi ng Phan Khc Su nhiu hn. Trc y, ng Su chnh l v quc trng gi t chi khng chu k sc lnh chm dt nhim v mt vi v tng v v vy gp phn thc dc, y mnh cuc bt cc cc thnh vin ca ng Hi ng hi thng 11, 1964. Vo thng 5, ng Su gi nua vn l quc trng v vn kh tnh ging ht trc y. Khong cui thng 5, ng Su li bt u khi s mt cuc khng hong chnh ph th hai. Lc ny nn thiu go ang bt u honh hnh. Nn khan him go pht sinh l do Vit Cng lm gin on ng lin lc gia Si Gn v cc tnh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
174 of 404
Gi go ti th bng nhin nhy vt v nhiu ngy sau, chnh ph b buc phi can thip. Tuy th, trong sut mt tun v ri hai tun m chnh ph vn khng a ra c gii php no thit thc. Vo lc ny nhng ngi c trch nhim trc tip l Tng Trng Ni V v Tng Trng Kinh T vn chng h quan tm n bn phn ca mnh. Vo tun l th ba, tnh trng thiu kh nng ca h khin bc s ut v cng phn n khi ng li phi bt tay vo vic. Bc s ut hnh ng dt khot bng cch thay th mt lc hai B Trng. y l mt s chn la c tnh cch quyt nh nh hng n s sng cn ca chnh ph ca ng. Nhng khng may, trong nhng thng trc y, ng ut li cha c dp no xoa du cc chnh khch i lp khc. Nhng chnh khch i lp vi ng ut a s l nhng chnh khch ca cc phe nhm a phng, mt trong nhng ngi i lp nguy him nht l nhng chnh khch Min Nam. ng th nhng chnh khch ngi Nam vn cm thy rt kh chu khi phi nhng chnh khch ngi Bc nm quyn v lc no h cng c tm cch o ngc tnh hnh. Vic bc s ut yu cu hai b trng t chc em li cho h mt dp may him c v con ngi kh tnh ca ng Su khin h c c mt kh c tuyt vi. eo nguyn tc th sc lnh ch c hiu lc sau khi c ng Su k. Nhng lc ny, v ng ang c nhng on th gi am cng nhng on th cng gio ngm ngm khuyn khch nn ng Su li khng chu k. Chng bao lu sau hnh ng ca ng Su khin chnh ph ng ut sa vo mt cuc khng hong chnh tr khng c ng gii quyt. Khi chnh quyn b ri vo tnh th tin thi lng nan, bc s ut c xoay s gii quyt vn , nhng v khng c hin php nn ng chng th vn ng cch no khc hn. Cn ng Su th li mt mc khng khng nht nh khng chu k. Trc y ng chng Nguyn Khnh lay chuyn, lc ny ng Su cng nht nh chng ai lay chuyn. th, sau lng ng Su, nhng chnh khch Min Nam cn mn dp trit h bc s ut bng mi gi. ng ut phi tm n Ngoi Trng Trn Vn l mt ngi Nam nh ging ha. Tuy c c gng thuyt phc nhng v c tng sng ti Min Bc kh lu nn li b coi nh ngi thn Bc v nhng li c a ra hon ton b b ngoi tai. C l khi cuc khng hong tip din v tnh hnh chuyn thnh tn thi lng nan th vic cc tng lnh t bc vo gii quyt vn l vic kh th trnh khi. t ra th trong khi c gng xoay s tho g tnh hnh, bc s ut cng c ni chuyn vi vi tng t nhng ng vn khng thuyt phc c h ng h. Cc tng t lp lun rt r rng: y, cc ng xem, chng ti ri b chnh trng ri. y m mt khi chng ti i khi cc ng li khng iu hnh c mi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
175 of 404
chuyn. C th bc s ut cng c kh nng thuyt phc mt vi tng t v vn ng h cng v phe vi ng nhng sau lng cc tng t tr li cn cc tng t khc tr hn. H l nhng cp t y tham vng v nhng t lnh tr cha hon ton hi lng vi nhng chn tri nh hp ca mnh. i vi h th y qu l lc thi c hnh ng chn mi. Nhng tng t tr hn nhin l mt on th m cc tng lnh khc kh th b qua. Vo ngy 11 thng 6, trong mt bui hp ko di ti Ph Tng, tnh trng tn thi lng nan chm dt. khong 40, 50 cc tng lnh, ng Su, bc s ut v cc ph t u hin din ti cuc hp. Tt c chen chc trong mt cn phng nh hp Ph Tng. Tuy bc s ut vn c toan tnh thay i hai v B Trng vo lc cui, cc tng t i hi chnh ph phi gii quyt tnh trng kh x ngay ti phng hp. H tuyn b s khng khoanh tay nhn chnh ph b tc. Bit rng vic g phi n n, gia nhng li pht biu kin si ng, bc s ut tuyn b s t chc v gii tn chnh ph. Quyt nh t chc ca bc s ut buc ng Su cng phi t chc theo. Chnh trng lc ny c dn sch cho cc tng lnh v cc qun nhn bt u nhp cuc. Chng bao lu h thit lp hai y ban qun s: y Ban Lnh o uc Gia do tng Nguyn Vn iu lm ch tch v quc trng v y Ban Hnh Php Trung ng do tng Nguyn Cao K lm ch tch v Tng. y qu l mt mn kt thc cay ng cho cuc th nghim chnh ph dn s Min Nam Vit Nam. Ngay sau khi chnh ph sp , ng Alexis Johnson than rng ng tht cng t ng! Vo lc ny Hoa K t rt nhiu hy vng vo bc s ut. H bt u tin rng ng ut l ngi c kh nng n nh nhng kh khn chnh tr ti Vit Nam. Khi ng ut tht bi, Hoa K tht vng su xa. Ni tht vng ca h dng nh bao gm thm c cm gic kh chu khi h thy mnh hon ton bt lc. H ging nh nhng ngi phi ng ngoi nhn tn mt nhng vic ngang tai tri m chng th lm g khc hn. Lc ny h li phi ng u vi mt tng lp lnh o qun nhn mi. Trc y, khi tip xc vi cc tng tr, i s Taylor gp nhiu kh khn. Chnh ng Taylor cng cha bao gi ngh n vic phi ng u vi cc tng t tr khi h ng vo cng v lnh o quc gia. Trong hi k ng ghi li mt cch kh khan rng: [oa ] chng c l do g ng cho mng vic [ng ] nhm chc tng c. Nhng cho d l tng lai ang ch n nhng nhm ngi mi nhm chc c l g i na th lc ti cng sp sa kit sc. Ti tri qua sut bn thng khng hong v cng thng lin tc. Tuy lc ny, c th xc ln tm thn u kit qu, ti vn cm thy an i l trt c gnh nng. n lc ti cn mt thi gian ngh ngi di hn v xa ri mi chuyn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
175 of 404
Trong Gng Km Lch S
176 of 404
Nhn dp nin hc ca cc con ti sp ht, ti quyt nh cng ton th gia nh ra ngh ti bi bin Nha Trang. Lc nhn nhng b ct Nha Trang trng mn, ti thm ngh c l y cng l mt dp tt ngh ngi cng gia nh v tm thi qun i c chin tranh ln chnh tr. Khung cnh Nha Trang lc ny tht tuyt vi hn tt c. Bui sng chng ti th th bng qua con vnh dn n mt hn o ngoi khi, ni c ng ca nhng dn chi. Khi n ni, chng ti lang thang dc theo b bin, th b di nhng hng da ong a, nhn nhng ngi th chi i li vo lc rng ng khi mt tri nh ta ra nhng tia sng linh ng, lp long trn mt bin. Lc ny ti sng hon ton t do, chng khc no mt k ang thung dung an hng nhng v p tao nh ca t tri. Nim phn khi do dt dng cao n mc ti qun ht mi s v ch ngh n vic t chc li Ban iu Hnh ca t Saigon Po. Ti c t chc li t bo t hi thng 2, trc c khi bc s ut ng li mi ti vo lm vic vi chnh ph ca ng. Lc ny c l ti chng bao g c th ng l mnh s li c mi cng tc vi chnh quyn mi. Tuy th ch mt, hai ngy sau khi ang cng gia nh ngh mt ti Nha Trang, ti li nhn c li yu cu ca chnh quyn mi. y l li yu cu ca th tng mi l tng Nguyn Cao K, yu cu ti lp tc tr v th . V qu gn gi bc s ut gn gi n mc nhiu ngi cho rng ti vi ng chng khc g hnh vi bng nn vic ng K ng ra mi ti cng v lm vic l chuyn ti chng th no tin c. t s th ti v cng ng vc. Trong qu kh ti tng gp ng K v cng c tho lun i ln v cc vn qun s nhng mi lin h gia ti v ng K tht chng khc g mi lin h gia ti v ng nghip ca ng l ng Nguyn Vn iu; mt mi lin h tuy thn mt v ng n nhng vn chng th gi l gn gi. Hn na, theo nhng bin c va xy ra th s hin din ca ti i vi chnh ph lc ny c th coi nh mt bt li chnh tr r rt. nht, ti khng phi l ngi trong nhm qun nhn. hai, ti phc v trong mt chnh quyn dn s va mi sp . eo l, th ti nn c cho php chm vo qun lng trong cuc sng ca mt c nhn vi i sng an bnh. V vy, khi tr v Si Gn ti sng s khi nghe ng K ng li mi ti cng tc. ng ngh ti lm Ph T c Bit c trch cc vn k hoch c lin quan n ngoi vin. ng K ni chuyn vi bc s ut v theo li ng th chc chn bc s ut cng s lin lc vi ti v vic ny. ng K bn lun v tnh hnh chnh tr ang cng thng v nhn mnh vn cn tip tc gi vng mi giao ho vi Hoa K. y vn l vic m ti vn lm trc y. ng K cho bit ng mun ti
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
177 of 404
tip tc nhim v gi vng mi giao ho vi Hoa K. ng cng chng oi hoi hi xem ti c nhn li hay khng. Ti dng khong thi gian cn li trong ngy lin lc vi bn b trong chnh gii v bn bc vi bc s ut. ng nh ng K ni trc. Bc s ut khuyn ti nhn li. Cng nh ng K, bc s ut nu ra nhng vn cn thit trong vic gi vng lin lc vi Hoa K vng chng no tt chng . ng cho rng vic cc tng lnh t ra ch tm vo vn ny l mt iu kh quan. eo kin ring ng th: i vic s kh quan hn nu chng ti c eo di hnh ng ca cc tng lnh. Li pht biu ca bc s ut cho thy ng vn cha hon ton bung b tt c s nghip chnh tr. Tuy bc s ut cha h pht biu r rng, ti cng m h cm thy ng vn mun gi vng mi dy lin lc vi qun i. y chnh l mt trong nhng l do khin ng mun ti nhn li. Ti bit rng trong thm tm cc bin c lm ng cay ng. C l ng vn khng tht s mun ti hp tc vi chnh ph mi. Du sao i na th ng cng quyt nh t rt lui cho cc ng iu, K; ng cng t chc v gi c mi giao ho tt p vi c hai. Nu ng cn c bt k tia hy vng no v vn tr li chnh trng th tia hy vng cng ph thuc mt phn vo mi dy lin h gia ng v hai ng iu, K. Vo lc ny, kinh nghim cho thy rng chnh ph mi c th s khng ng vng c lu. V ai c th on trc c nhng vic xy ra v sau? Bc s ut ni thm: n na, sau khi gia nhp chnh ph, nu anh cm y khng phc v c vi ng sau lc no cn anh cng c t chc i l do sc khe. Tuy cho rng mnh hiu bc s ut, ti cng t suy xt k lng. Trc ht, ti v cng ngn ngi v vic phi ng ra hp tc cng vi cc tng lnh khng h c cht quan nim c bn th no l chnh ph. hai, ti bit rng d bc s ut c ni g i na th s kin ngi cng tc gn vi ng nht trong chnh ph c, nay li lm vic cng chnh quyn mi vn l mt vic kh th chp nhn. S vic ny s khin d lun hnh lang Si Gn bn bc ph bnh sut mt i v ti s phi chu ng rt nhiu iu ting v nhng li ni ra, ni vo ca cc gii chnh tr ti Si Gn. Mt khc, ti va mi ly li c phn no sc lc khi c ngh my ngy va qua Nha Trang. am gia chnh ph mi l mt kin v cng hp dn. Ti mi 42 tui, cn qu tr t nguyn rt lui vo bng ti ca qun lng. Sau khi trn trc thu m v vic la chn, sng hm sau ti n vn phng ng K chp nhn li mi hp tc. Nhng tun u lm vic vi ng K tht l kh chu. Tuy ng v tt c nhng ngi trong nhm ca ng u c i x thn thin vi ti, nhng vic ti l mt ngi ngoi, l mt k xm nhp vo vng thn hu ca h l vic r rnh rnh. Gia bu khng kh kh chu ny, ti c ch tm vo nhng trch nhim nm trong lnh vc ring ca cng vic, c son tho nhng vn c tnh cch cp thit trong lnh vc ngoi giao. Ti ch gp ng K khi c li
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
178 of 404
yu cu. Nhng tnh trng ny khng ko di c lu. Ti c mi hp tc chnh l v kinh nghim ngh nghip trong vic giao dch vi Hoa K. V quen thuc nn nhng nhn vin Hoa K vn mun tm hiu mi vic qua ti trong lc tnh hnh ang ln xn. Do , nhng vn ta i s Hoa K trnh by vi ti ton l nhng vn h trng cn c th tng lu tm. Mt khc, ng K cng cm thy thun tin khi dng ti lm mi dy lin lc d dm, tm hiu phn ng ca Hoa K i vi nhng chnh sch do ng ra. gia tnh th lc ny, v tn th tng vn d chng h quen thuc vi c nhng cch iu hnh chnh ph ln nhng phng php ngoi giao bt u tham kho kin ti. Khi vn hp tc khin chng ti gn gi nhau hn th vo nhng lc ti phi thuyt trnh, ng K thng mi ti cng n tra ti Ph Tng. t tri hn vi s d liu ca ti, ng K hiu vn rt nhanh v cng rt chu kh lng nghe. Mc d ng cha c kin thc chnh tr su sc v vn cha hn l mt chnh khch chng chc, ng K rt c duyn v c tnh chn tht t nhin bm sinh d gy thin cm. Tuy ng K c mt ci tt l hay pht biu u t v tuy li sng c bit ca ng hon ton i ngc vi quan nim ring ca ti v t cch ca mt nh chnh tr cm u chnh ph, ti vn cm thy ng K, d c tt bp chp v thiu thn trng, nhng ni chung th vn l ngi c tm a tt v tht th. Ti tng trnh vi ng K v nhng bin c ca vic Hoa K qun trong nhng thng v trc. Ti cng trnh by nhng quan nim ca bc s ut v vic qun ca Hoa K vo Vit Nam. Mt mt ng K t v nhn bit nhng nghi ng ca bc s ut. Mt khc, ng li b p lc nng n v nhng lot tn cng ca cc n v Bc Vit to ln vo thng 7 nm 1965 v nhng tn tht do cc v n bom gy ra, chng hn nh v n bom nh hng M Cnh trn bn Si Gn. ng K lp lun rng vic quan trng nht l vic n nh tnh hnh qun s v mt khi mun chu tt vic ny th chng ti phi cn nhng lc lng b binh ca Hoa K. Chng ti khng h bit rng ngay trc c khi thay i chnh ph, tng Wemoreland yu cu tip vin thm mt s qun vt xa con s m c hai chnh ph tha thun vo thng 4. Vn nh thng l, chng ti hon ton m tt v nhng cuc tranh lun Hoa nh n lc ny. Cuc bn ci chia lm ba phe gm nhng ngi ng h vic leo thang qun s nh B Trng McNamara, nhng ngi mun tip tc chnh sch trung dung v Trng Ngoi Giao George Ball. Tuy n c mt mnh, Trng George Ball l mt nhn vt c nh hng rt mnh. ng khi xng nhng cuc tho lun v vn cn phi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
179 of 404
gim dn nhng can thip qun s v t t rt ra khi Vit Nam. T trc ti nay, c chnh quyn ca ng iu, ng K ln chnh quyn ca bc s ut u cho rng Hoa K bit rt r nhng chnh sch ca h v ang hoch nh k hoch chu ton mc ch. D nhin y l mt quan nim hon ton sai lm. uan nim ny tr thnh yu t ni bt trong mi bang giao gia hai quc gia v dn d chuyn thnh mt yu t ch cht dn n nhng hu qu v cng tai hi i vi chin cuc. Trong khi , qun i Hoa K thc s thay i tt c b mt cuc chin Vit Nam. Trong nhng ngy cui thng 7, chng ti bit rng s on khng lc 173 ca Hoa K tn cng vo nhng cn c ca Vit Cng chin khu , mt vng rng ni rm rp pha Ty Bc, Si Gn. y l cuc tn cng u tin ca cc lc lng b binh Hoa K. Ngoi ra cn mt vn khc quan trng khng km l cuc tn cng c nhng phi on B52 ct cnh t Guam oanh tc trc dn ng. Nhng quyt nh quan trng v vic Hoa K qun trong nhiu thng trc gi y ang c thi hnh. Nu nhn t mt phng v no th nhng hot ng tn cng c v thiu phn hng khi. Nhng i qun Hoa K rt t khi c dp ng vi i phng. Hn na, v chin khu ch l ni dn c tha tht nn chng ai n nhng cuc oanh tc chin lc khng l. Tuy vy, mt khi bit v nhng hot ng ca Hoa K th tt c Min Nam u cm thy vng tm. Chin dch oanh tc cho thy ng minh Hoa K chnh thc tham d chin cuc v chng ti c th tin tng vo h. S vng tm lm tri tt c mi e d v vic cho php ngi Ngoi uc qun vo Vit Nam. Chin dch oanh tc ph tan nhng vin tng e da tht bi qun s do cc cuc tn cng ln rng v ro rit ca Bc Vit trc y. Mt khc, cc vn kh khn i i vi vic qun Hoa K bt u xut hin. Nhng tip t v vt dng l lt vo Vit Nam lm nghn cc h thng phn phi trong nc. Cng Si Gn y dy nhng tu i ch r hng trong khi cc thuyn trng xn xao tranh ci v quyn u tin. Nhng cng trnh xy ct v i dng nh mc ra khp ni i lin vi nhng kh khn khng th no trnh c chng hn nh vn kh khn lut php gia Hoa K v Vit Nam khi cng hp tc. Trong h tun thng 7, trong khung cnh nhng hot ng nhn nhp sa son cho chin tranh th c tin rng B Trng uc Phng McNamara s gh Si Gn vo ngy 16. chun b cho cuc thm ving, ng K nh ti son tho mt bn ghi ch bao gm nhng cu hi cn thit ng c th a ra khi gp B Trng McNamara. y l mt cng vic ti ch ht tm sc lm ngay. eo ti th B Trng McNamara l mt trong nhng ngi sao sng ca chnh ph Hoa
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
180 of 404
K. ng c l l c vn quan trng nht ca tng thng Johnson. Khi suy ngh n b trng McNamara v nhng n tng sp n ca ng v chng ti, ti cm thy hi cng thng. Chuyn thm ving ca b trng McNamara l mt dp quan trng ng K c th xem xt ton th chnh sch chin lc ca Hoa K i vi chin tranh Vit Nam. ng nhin chng ti bit r rng lc ny ang c gn 80,000 binh s Hoa K ng ti Vit Nam v t nht th Hoa K cng ang d dm th nghim cc chin thut tn cng. Nhng thc s mc ch qun s ca h l g? H mun chim c nhng g v h c th hi lng khi ot c nhng kt qu no? H toan tnh chin lc ra sao? Rt ta t nhng kinh nghim t thng 3 v thng 4 T cuc qun gia tng tip lin sau Ti son tho mt bn ghi ch cho ng K vo ngy 14, bao gm nhng cu hi v chnh sch nh sau: * Mc ch chung ca Hoa K v cuc chin l g: ng li qun s? c thc m phn? * Nu l c thc m phn th cng v v mc ch ca cuc m phn l g? * Nu mc ch l thng li qun s th thng li ny c nh ngha ra sao? Chnh thc bt Vit Cng u hng? Chnh thc bt Min Bc phi u hng? Tn cng chim Min Bc? Hay ch ngn chn nhng cuc xm lng ca Vit Cng v Min Bc? * Mc ch ca Hoa K v vn ch huy qun s hn hp hoc ch huy qun i hp nht l g? * Hoa K s bao nhiu qun vo Vit Nam? i hn chim ng l bao lu? Nhng cu hi trn v nhng cu hi khc lin quan n vn lin h ti nhng d nh ca Hoa K, nht l nhng d nh c nh hng n nhng bin chuyn kinh t v chnh tr Vit Nam ra sao c son tho nhm mc ch to dp cho ng K c th duyt xt mt cch tng qut tnh hnh chung vi v B Trng uc Phng Hoa K. Nu nhn bng quan im lch s th c l im ly k nht l chnh nhng cu hi m ti son tho cho ng K t din t r rt chiu hng chnh ca nhng n lc qun s lin hip. Vo ma h nm 1965, Vit Nam hon ton m tt v nhng chiu hng ny. Ti ngh ng K nn thc dc mnh m tm nhng cu tr li m ti cho l ti cn thit trong vic hoch nh ng hng cho nhng hot ng ca chng ti lc by gi. Trong chuyn ving thm, B Trng McNamara sang Si Gn cng ng Henry Cabot Lodge, v i s mi n thay th i s Taylor. Chng ti bit ng Lodge t khi ng bt u cm quyn ti Si Gn vo nm 19631964. B Trng McNamara cng tng n Vit Nam nm 1964 khi tng thng Johnson yu cu ng cng vn ng vi tng Khnh. Tuy vy, vo lc ny uy danh ca B Trng McNamara lng ly n gn nh khut lp c con ngi ng. ng ni ting l ngi thng minh xut chng vi mt b c gn nh b c ca my in ton v c xem l nhn vt c nh hng nht trong chnh quyn Hoa K. V vy, lc n vn phng ng K bn bc, ti ra cng chun b, tin liu rt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
181 of 404
nhiu. Khi cuc hp vi phi on Hoa K bt u, chng ti ngi thnh hai pha i din: Bn Hoa K l B Trng McNamara, Ph i s Alexis Johnson, ng Lodge v cc vin chc ph t khc. Pha Vit Nam l ng K, ng iu, ti v nhng t lnh qun s. Ti c xp ngi mt v tr thun li c th a nhng bn ghi ch cho ng K khi cuc hp tip din. Tuy va mi tri qua mt cuc hnh trnh di m tng trng McNamara dng nh vn v cng sng sut. Mi m mn ng chuyn trng tm cuc hp cuc hp v nhng iu chnh do ng son tho. Nhng lp lun ca tng trng McNamara va thn thin li va rt chnh xc. Khi cuc hp bt u ko di, ng lun lun ghi chp vo nhng t giy ghi ch vng nho nh. ng a ra hng lot cu hi v nhng con s, t chc, chnh tr, qun nhu, qun c nh th ng ang c thu thp d kin v yu t cho mt phng trnh ton hc khng l. Hin nhin v m chm trong nhng suy ngh ring t, b trng McNamara chng h g n nhng ngi xung quanh. eo ti thy th dng nh ng khng h cm thy cn phi lng nh nhn vt ang ngi i din thng vi ng l ng Nguyn Cao K. Ti t hi phi chng ng K i vi ng cng chng c g khc l? Khi cuc hp kt thc, tuy c cp i cng n cc k hoch phng v, xy dng nng thn, tuy c khng nh phn no rng Hoa K s tip tc gip , tng trng McNamara vn khng ng g n nhng cu hi ti ra cng son tho. C l ng K cn qu nht nht v thiu kinh nghim v cch a ra cu hi. eo nh din bin th c l b trng McNamara v phi on ca ng ch c mun thu thp d kin hn l trnh by r hn v nhng chnh sch v k hoch ca h. Sau bui hp, ti ngh rng ng K nn gp ring B Trng McNamara khung cnh ni chuyn c thun li hn. Tuy ng K c ngi li vi B Trng McNamara, nhng cu hi trong bn ghi ch ca ti vn chng c gii p no r rt c. Khi B Trng McNamara ri Vit Nam, chng ti gn nh chng bit g hn thm trc khi ng n. Tuy vy, sau ny chng ti c bit thm rng ngay khi ng cn Vit Nam, B Trng McNamara nhn c mt bc in tn do ph t ca ng l ng Cyrus Vance t Hoa nh n gi sang, bo rng Tng ng Johnson ng tha thun li yu cu ca tng Wemoreland v vn nng qun s ln n 125,000. Vo ngy 28 thng 7, trong mt cuc hp bo ti ta Bch c, Tng ng Hoa K thng bo quyt nh gia tng qun s Hoa K ti Vit Nam. V y cng l mt hnh thc thng bo chnh thc i vi chng ti.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
181 of 404
Trong Gng Km Lch S
182 of 404
Chng 19 Con ng Dn n Hin Php
Ngy 28 thng 7, tng thng Johnson m cuc hp bo. ng hai ngy sau th
B Tng am Mu yu cu qun vi s qun 193,300. Con s yu cu vt qu con s tng thng ng hi thng 4 gn 70,000. Chng bao lu sau, li yu cu ny li c chp thun. l qun o t nh thc tch t t thng 2 khng cn chuyn hng c na. K t lc ny, ti Hoa nh n, cuc xung t d di gia phe ch trng n ha v phe ch trng trc tip can thip bt u ng ng. Trong cuc xung t kin , nhng ngi ng h chnh sch ha hon, trung dung v tng bc n trng Hoa nh n hon ton rt vo th h phong. Khi nhn li vn lc th qu tht nhng quyt nh qun ca Hoa K cng khng ly g lm kh hiu. Vo thng 6, Hoa K bt u tht vng. H u t rt nhiu vo Vit Nam v vo ri khi nhng kh khn chnh tr va mi c gii quyt th nhng kh khn khc li bng ra. Chnh ph mi ca nhng ng r li xut hin. y l mt chnh ph ca nhng ngi khng c g bo m c. Sau ny, ng Bill Bundy nhn xt rng: nh t l en ti v m m. u vn [it am] lc ny n un ch l vn bo v mt ng minh m i, ti cam oan oa s rt lui v cho rng h ' chu ng ht sc ri.' Tuy th nhng cn nhc v vn chin lc loi b cch la chn ny. V sau Ph T B Trng uc Phng McNaughton c cho ti bit rng khi Hoa K quyt nh can thip vo Vit Nam th 90% ca quyt nh c t cn bn trn vn chin lc. Nu qu tht 90% ca quyt nh can thip c t trn vn chin lc ca Hoa K th r rng l chin cuc Vit Nam chuyn thnh mt vn ca ring Hoa K. Vo thng 7, chnh ph Si Gn ng mt vai tr gn nh th ng trong nhng bin ng qun ln lao. Hoa K mang qun t vo Vit Nam nh th vo ch khng ngi. (Vo lc sau ny ng Dean Rusk ni vi ti: chng ti mun lm iu g, chc chn chng ti s lm c iu !), v Vit Nam Hoa K mc nhin du dt khng mt li phn khng. n sau thng 7 nm 1965 th nhng cuc qun ca Hoa K t v nhanh chng n mc chng ai cn thi gi t vn hoc suy ngh su xa g thm. Cuc biu dng lc lng ca mt cng quc ln nht th gii qu l mt khung cnh c bit gy nhiu n tng cho ngi mc kch. Cnh tng qun
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
182 of 404
Trong Gng Km Lch S
183 of 404
khin Vit Nam hon ton vng tm. Mi vi tun trc y th cuc tn cng phi hp ca Vit Cng v qun i chnh qui Bc Vit vo lc giao ma Xun H vn cn e da. Nhng gi y, trc n tng ca cuc qun, nhng lo u bng nhin tan bin. Mt cm gic t tin mi m khc thng thnh lnh bng ra v ri t nc li chuyn mnh i ph vi nhng kh khn khi phi tip nhn cuc qun . Nhng tri lnh thit lp bng lu cho qun nhn Hoa K mc ra khp ni chng khc g nhng khu ph nh. Xung quanh nhng khu tri l nhng ngi Vit Nam trong gii kinh doanh v tiu thng cnh tranh ln nhau lp nhng dch v thng mi v li dng hng ngn c hi do tnh hnh a n. Cng trnh xy ct bng ra khp ni. Dng nh Hoa K mun lm tt c cng mt lc Nh kho, tri, ng, cu, bi p trc thng, hi cng, phi trng. H mun thay i c b mt Vit Nam. Cc cng ty thu khon Hoa K n Vit Nam gia lc qun i Hoa K qun tuyn m mt lc c hng ngn nhn cng, thu ht ht tt c nng lc ca gii lao ng. Xe c l lt nh tht nt trn ng ph, im trn ngp khp mi ni. Phi c vn ti v phn lc c chin u rm r p xung phi trng vi mt nhp inh tai nhc c. Mu thun thay, nu tt c nhng hot ng no nhit lm phn khi ton dn Si Gn th chnh nhng hnh ng ny cng l nhng hnh ng chuyn hng nhn ca h ra khi khung cnh chin cuc. Ngoi tr nhng ting phn lc ti phi trng Tn Sn Nht v nhng binh lnh mang ng phc xanh ngoi ng ph, khng cn du hiu no khc c th chng t rng Vit Nam ang gia lc chin tranh. Si Gn lc ny ging nh mt thnh ph ang trn ngp cc vt dng tr cp v ang mt phn ch ng. Nhng d trnh xy ct lin tc cn c tng cng thm bng nhng chuyn hng ha t, trong s c nhiu th m ngi dn Si Gn cha h thy qua bao gi. H nhn nhng kho hng PX khng l cha y nhng vt liu m h cha hiu c cch dng v ri t hi khng hiu y l nhng qun i th no m li c th ko theo nhng th xa hoa n vy? D nhin ngi dn vn c nhc nh v chin cuc Bng nhng bng co ph ng khung vin en ng ti thng xuyn trn bo ch v bng nhng m tang thnh thong li din hnh quanh co trn nhng no ng lu thng ca ph th. Nhng chng hiu bng cch no , ngi ta vn c cm tng rng chng c s lin h no gia nhng cuc ng d di nng thn v nhng i sng thnh vng ti th thnh th. Trong khung cnh , c l chnh ph Si Gn c hng li lc nhiu nht. C ng iu ln ng K u cm thy vng tm n sau tm khin chng ca Hoa K. Khi nhn thy tng lai trc mt, h cm thy phn khi v v cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
184 of 404
t tin. y l ln u tin h cm thy chnh ph ca h tht l vng chi. ng iu v ng K nguyn l nhng nhn vt lnh o ng trong mt chnh th bp bnh. Trong vng ch mi hai nm chnh th ny su ln thay i chnh ph. m gi y h li bin thnh nhng ngi lnh o gii ta c nhng kh khn qun s v c uy tn i vi quc t. Bng dng h tr nn c uy tn i vi quc dn, bng dng h tr thnh nhng ngi c th nhn thy tng lai Vit Nam qua nhng cuc vin tr binh nhu ca Hoa K. Nh vo nhng thi gian rnh tay hin ti, khi cc lc lng qun s ca Vit Cng ang b y lui, ng iu v ng K bt u bt tay vo mt chng trnh tng cng v ci t cc lc lng qun i Vit Nam. Nhng vin tr v kh c v ti chnh a n vic thit lp nhng trung tm o to khng l ti Nha Trang v Vng Tu. Nhng trung tm ny tuyn m hng ngn ngi hun luyn. un i Vit Nam bt u tin ti mt qun s gn bng qun s Bc Vit. Trong khi , Hoa K t m nhn ly tt c cc trch nhim iu hnh trn chin. H tun t qun v phi tr cc lc lng, tn cng vo cc lc lng chnh qui ca Cng Sn v dnh cho qun i Vit Nam nhim v bnh nh v xy dng li nng thn. Trong nhiu trn ng ln, cc lc lng Hoa K ct ta cc lc lng Vit Cng, buc i phng phi chuyn i chin lc v rt lui v quanh bin gii Cam Bt v nhng vng rng gi rm rp, him tr. Tng Wemoreland, tng t lnh chin trng Hoa K son tho mt chin thut gm ba im truy n, tiu tr ri qut sch, gi vng v cui cng l bnh nh nng n, nhm mc ch dnh cho qun i Si Gn c hi thit lp chnh quyn a phng cho nhng khu vc an ton. Nu ng trn quan im chin thut m lun th gn nh mi hot ng trong giai on u do nhng v t lnh cao cp Hoa K ch trng c th c coi l chin thng. H ng , gy thng vong v buc ch qun phi rt lui v cn c. Tuy nhin nhng thnh cng ny vn cha phi ton din. ng thng, nhng i qun chnh qui ca ch qun vn trnh n c nhng cuc ng v ngay c khi phi thc s ng , nhng i qun Bc Vit vn c mt kh nng ln trnh hu hiu. Hn na, v chnh sch ca Hoa K khng cho php qun i Hoa K hot ng ngoi ranh gii Vit Nam nn qun i ca tng Wemoreland b cm khng c php truy kch vo nhng cn c ca qun i Bc Vit ti Lo v Cam Bt. y l nhng ni cc i qun Bc Vit c th ngh ngi, t hp li v nhn thm tng cng t Min Bc. V vy, tnh cch lu ng v ha lc khng l ca qun i Hoa K cha bao gi nm phn quyt nh ch cht. V qun i Bc Vit vn c th vt khi tm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
185 of 404
pht hin, vn c th tn mc vo rng rm, vn cn c nhng cn c bt kh xm phm dc theo bin gii nn chnh h ch khng phi l nhng ngi Hoa K mi l nhng ngi c kh nng iu khin nhp v cng ca nhng cuc chin tranh. i vi Cng Sn th c bn o ng Dng u l chin trn, trong khi cc lc lng b binh Hoa K ch c php loay hoay trong phm vi Min Nam Vit Nam. Nhc im ln lao v t to ca Hoa K cho php k th gi th tin c chin lc. Nhn li 20 nm va qua, nhng chin lc gia Hoa K hin thi cho rng vo nm 1965 qun i Hoa K khng nn hng trm ngn qun vo Vit Nam chim ly chin trng. ay vo , theo nhng ngi nh i t Harry Summers, tc gi quyn hin c un (n tregy), mt tc phm c xem nh mt cng trnh nghin cu chin tranh th nhng lc lng Hoa K nn gii hn tm hot ng ca h trong phm vi gip Vit Nam trc ht trong vic n nh qun s v ri sau trong vic thit lp mt hng ro hu hiu ct t nhng cuc qun v kh c t Min Bc vo. Nhng cch lm vic quyt on ca Hoa K khin cc t lnh cao cp Vit Nam v cng hoi nghi. Nhng trn lnh vc ny, cng ht nh trn mt trn chnh tr, ngi Vit Nam hon ton chng lm g c, hoc ni ng hn th chng th lm g c. Ring v pha Vit Nam th tng Cao Vn Vin, Tng am Mu Trng, l mt trong nhng ngi c nht ng h vic cht t ng mn H Ch Minh. Vn l ngi c kinh nghim tham gia cc hot ng ti Lo trong chin tranh Php, ng hiu tng tn cc lc lng Cng Sn c th li dng nhng cn c a hu hiu n mc no. Sau cuc chin ti hi tng Vin ti sao nhng vin chc qun s Vit Nam khng y mnh quan im ca h vi Hoa K? Cu tr li ca ng phn nh r rt s suy ngh ca cc t lnh Vit Nam lc . Tng Vin tr li rng: hng ti khng sc mnh c t mnh qut sch cc cn c a v li ni ca chng ti d nhin chng h c cht nh hng no vo vic iu ng cc lc lng oa . vy, chng ti cn l uc nng n vo oa trn mi phng din. kin ca chng ti i i oa gn nh khng ng k. t ra th mc d cuc chin l cuc chin ca chnh chng ti v t nc l t nc ca chnh chng ti m khi t nc lm vo vng nguy him th chng ti ch c php ng mt vai tr th ng nh nhoi n ni ting ni ca chng ti hon ton v hiu lc. D nhin, mt trong nhng l do khin vn ny c th xy ra l do mc cm ca chng ti vi ng minh. Mt l do khc na l do chng ti tin tng vo Hoa K mt cch m qung. Lc no chng ti cng cho rng d chnh sch ca Hoa K c th no chng na th khi nhn t phng v ton
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
186 of 404
cuc, nhng k hoch thc thi nht nh cng s n khp kht khao. i vi chng ti th Hoa K nm gi nhng ti nguyn v uy quyn to ln n mc h c th lm bt c iu g h mun. Bt chp mi s, chng ti tin rng h s thnh cng. S tht th tuy chin thut ca tng Wemoreland c b hoi nghi, nhng chin thut vn mang li cht t thnh cng. C mi khi b buc phi ng trn, ch qun li b tn tht nng n v b buc phi tho lui. Din bin ny cho php chng ti c c nhng giy pht qu gi tng cng cc lc lng v m rng nh hng ca chnh ph Vit Nam vo nhng vng ngoi tm vi trc y. Tm mc hiu qu tuy khng ln lao nhng tht l u n. V khi tnh hnh qun s kh quan hn th tnh hnh chnh tr cng chuyn hng kh quan theo. ng vo gia lc tnh hnh kh quan v c mt vi thnh cng r rt th Tng ng Johnson quyt nh mi cc tng iu, K n tham d mt cuc hp thng nh Honolulu. y l cuc hp u tin gia nhng v lnh o Hoa K v Vit Nam. Lc cc c quan ngn lun v gii bo ch t v nghi ng thin ch ca chnh ph Hoa K. Nhiu c quan ngn lun Hoa K cho rng cuc hp thng nh ch l mt ngn n ca tng thng Johnson nhm nh lc hng v khin dn chng t ch tm n cuc hi tho sp c truyn hnh ca y Ban Ngoi Giao ng vin Hoa K. y Ban Ngoi Giao nguyn l mt y ban c tm nh hng rt rng ln do ng Ngh S phn chin William Fullbright lnh o. Nhng thng bo v cuc hp thng nh c chnh ph Johnson a ra ch vn vn mt tun trc khi bui hi tho bt u cho thy y l mt s ngu nhin ng ng. Nhng d l do ng lc no thc y i chng na th i vi chnh quyn Si Gn v nht l i vi hai ng iu, K c l thi im ca cuc hp thng nh chng th n vo mt thi im no khc tt hn c. Vo thng 2, nm 1966, ng Nguyn Vn iu v ng Nguyn Cao K ch mi nm quyn c 6 thng. Trc su thng ny vn cha ai bit r v h. H nguyn l nhng lnh o ca nhm Tng Tr v l nhng ngi ng gp mt phn vo vic y tng Nguyn Khnh ra khi chnh trng. Ri sau h li l ngi tha hng chnh quyn t chnh ph dn s ca bc s Phan Huy ut. Mc d ng iu v ng K c mt s uy tn qun s, nhng h vn cha chng t c kh nng lnh o chnh tr. Vy m ch mi sau na nm nm chnh quyn, h thnh cng ng k, nht l trong vic cng c vng mnh qun i v thit lp nhng chng trnh bnh nh nng thn. Hn na, vo lc ny tuy cc on th chnh tr v tn gio vn cha b hn nhng nh chng i nhng t ra h cng khng cn biu tnh ngoi ng ph hoc t chc bo ng chng chnh ph. i vi Vit Nam th y qu l mt thnh cng ng k. Kt qu l s nghip ca ng iu v ng K bng tin sang mt bc ngot mi. H l nhng tng lnh nh binh ang tr thnh nhng nhn vt lnh o chnh tr chnh thc. Bi vy,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
187 of 404
cuc hp thng nh i vi h tht s l mt bin c quan trng c bit. Cuc hp khin hai ng iu, K c c hi trc tip tm hiu mun ca Hoa K qua gii lnh o cao nht. y l mt c hi him hoi t trc n nay Vit Nam vn cha bao gi c c. Cuc hp thng nh khin cng v ca hai ng iu, K tr nn vng vng. Chnh cuc hp cng gp phn to nn hnh nh ca h nh nhng nhn vt lnh o ca t nc. D nhin, phn ng ca h i vi bin chuyn ny hon ton khc bit. Mc d t trc n nay, ng iu v ng K vn l hai ngi thng minh v xut sc nht trong nhm cc tng tr, h vn gn nh hai nhn vt khng c im g chung. Vo nm 1966 th ng iu, ngi Nam, mi c 42 tui v ng K, ngi Bc, mi c 35 tui. H khng phi l bn cng hc li cng chng phi l bn thn thit vi nhau. T nhn cch, tnh tnh cho n cch suy lun vn , h u hon ton khc bit. Nhng ngi Vit Nam thng kho nhau rng: Nu c th b hai ng iu, K vo ci ci m gi th c l cht hn hp ny s hon ho hn tnh tnh ring ca hai ngi cng li rt nhiu. V b buc phi u lng hp sc, chnh ph ca hai ng iu, K v cc tng t ng nghip thiu lut bu c m li cng chng c hin php. Trong chnh ph th ng K ng mt vai tr ni bt. ng l th tng, ngi ng u y Ban Hnh Php Trung ng v l ngi iu hnh cng vic hng ngy trong nc. Tuy vy, quyn lc tht s li thuc v mt nhm qun s gi l y Ban Lnh o uc Gia do ng iu lm ch tch. Vn l ngi trm lng v tng tri hn ng K, ng iu phc v lu nm hn v c nhiu kinh nghim chnh tr hn. V mc kch nhiu cuc thay i chnh ph, ng iu cm thy r rng hn ng K nhng nguy him ca mt cng v ni bt qu sm khi tnh hnh cha c hon ton n nh. Ngc li, ng K li thiu thn trng. ng khng cht e d khi thu ht tt c nhng s ch tm v pha mnh. Chng hn nh vic ng K i lm bng trc thng, mc d ch sng cch Ph Tng c 3 kilmt. Mi sng khi ng n th c Ph Tng u b chn ng v ting trc thng. n ni ng K lp tc ni chuyn ngay vi bt k nh bo no ang c mt ti , khng h sa son g trc. Trong khi ng K iu hnh chnh ph v c a s qun chng ch tm th ng iu li vn ng hu trng, cng c thc quyn v n lc c em nhng nh hng ca mnh vo vic hoch nh chnh sch. Vic lin minh gia ng iu v ng K hn ch l mt vic lin minh tm thi. Ngay t lc u, h xem nhau nh i th v lun lun vn ng tranh ot ngi th. Tuy vy, khi tranh ngi ot th, h cng ngm ngm ng rng ngy no chin cuc cn khc lit th ngy h cn cn phi cng nhau gi vng chnh ph. i vi c hai nhn vt va mi bc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
188 of 404
chn vo cng v lnh o th Honolulu l mt bin c trng i. Vo ngy nhn c giy mi, h huy ng ton th chnh quyn chun b cho cuc hp. B Tng am Mu c y nhim phn tch tnh hnh qun i v lit k nhng nhu cu cp thit cn vin tr. Tng Nguyn c ng, B Trng c trch xy dng nng thn, c lnh tho mt bn bo co tng tn v nhng chng trnh bnh nh nng thn. Ring ti phi lao mnh vo vic xp t ton th chng trnh. Kh khn hn na, ti cn c y nhim tho mt bn din vn chnh thc Tung K c ti hi ngh thng nh. Trong mt thi gian ngn ngi, v ang trong hon cnh phi xp t nhng vic cn phi lm khc th vic son din vn cho ng K qu l mt th thch ln lao. Tuy th, ti vn cho y l mt c hi. Lc ny, ti hon ton ha mnh vo lm vic vi mt chnh ph qun nhn. Trong nhng thng va qua, ti nhn thy ng iu v ng K c l l nhng ngi c thin ch. Tuy c k v theo ui nhng tham vng c nhn, h vn cha t n ni qun c chnh ph. Hn na, nh c Hoa K can thip, h ang thnh cng rc r. Lc ny, h ang li dng c hi. Nht l nhng c hi cng c qun i quc gia. Tuy nhin, mc d ang c nhiu li im, chnh ph vn thiu mt ng hng chnh tr r rt. H vn l nhng qun nhn cha h suy ngh su xa v cc vn chnh tr hoc x hi. Nhng theo ti thy th h cng rt ci m v t nht l mt mc no , h cng l nhng ngi cn c th sa i c. V v ring phng din ny th ng K c v d dng thay i hn ng iu. t s th ti m thm bt u lm nhng vic trong phm vi kh nng chuyn hng ch ca ng K vo nhng quan nim ci cch x hi, kinh t v nhng vn ca mt chnh ph hp hin. Ti c xoay chuyn s ch tm ca ng v nhng vn lin quan n hoi bo ca bc s ut v hoi bo ca nhng ngi trong nhm chng ti trong sut gn hai thp nin khi trc. Trong nhng bi din vn son tho cho ng K, ti nhn mnh nhng ch nh c mang li cng bng trong x hi, c to ra nhng c hi pht trin gio dc, kinh t, t do tn ngng v cc quyn li bt kh xm phm ca ngi dn. Ti cng mnh dn a ra vn cn phi chuyn hng chnh ph dn n mt chnh ph dn ch hp hin. ng vo cng v ca mt ngi son tho din vn, ti c khng che y nhng s tht c nghit rng ch Vit Nam lc ny l mt ch cha c gi l dn ch. Ti c khng ph nhn rng ci cch ang mt mc qu chm v nhng cn bnh qu kh qu gn nh nan y. Nhng theo nh mt trong nhng li vit ca bi din vn th tin quan trng hn c l: [hng ti ] c mt mc tiu xng ng tranh u khng nhng ch chng li ng n m cn pht trin mt quc gia yu chung t do c nhn v ang vo mt tnh trng ang cn phi ci tin.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
189 of 404
i vi ti th y khng phi ch l vn ngn t m chnh l nhng mc tiu thc th cn phi t c nu Vit Nam mun c nhng n lc on kt cn thit chng c li cuc tn st ca cc k th hung him gio iu. Phn ln kin ca ti vn cha c chuyn thnh nhng chng trnh c k hoch hn hi, nhng y chng qua ch v ng iu v ng K cng va mi bt u ch tm n cc vn m thi. L lng thay, ng K li c v hng ng nhng cuc tho lun v vn ci cch. C l mt mc no , ng b nhng quan nim dn ch nh hng. Tm mc nh hng c l va ng c th cp thng thn v t dn thn dn vo vic. Mi ln ng a vn ra trc cng lun l mi bc ng xa ri cng v c on v tin gn n nhng mc tiu dn ch hn. Nhng g ng a ra trc cng lun khng phi l nhng iu c th d dng rt li hoc c th d dng xem thng. Trong tnh trng va k, ti bt u tho bi din vn m ng K s c ti Honolulu. Mc d ng K rt ci m vi nhng quan nim cch mng x hi, c ti ln cc cng s vin ca ti u khng r ng s vui lng tranh u y mnh vic thc thi nhng quan nim n mc no vi cc tng tr. V chng nu Vit Nam cng khai ha s ci cch v cng khai a ra mt thi hn nht nh vi cc nh lnh o Hoa K ti cuc hp thng nh th hn nhin cc bin chuyn v sau khng d g thay i c. V trong tm suy ngh nh th nn ti tho mt bi din vn ht sc y v thit tha a vn ci cch i xa n mc tt cng ci m ca ng K. Trong nhng vn a ra, song song vi vn cn thit phi t c chin thng trong chin cuc ti cng cp n nhng l tng xy dng quc gia, thit lp hin php v quay v vi chnh ph dn s. Ti ha hp rt kho nhng iu ti mun ni v nhng iu ng K ngh l ng c th s theo. Bi din vn va a ra nhng khuynh hng mnh dn ca ng K, va nu ln tm mc cn thit ca nhng d nh c a ra. Trong khi ti cng trnh lin lc vi nhng ngi trong nhm ng iu, nhng ngi m ti bit s quan nim lch lc khi nhn thy nhng hot ng ca ti vo lc ny. N lc ca ti qu tht mong manh v . Trc y, ng iu nhiu ln xem xt cn thn nhng bi din vn ti son tho cho ng K. Vn l ngi thn trng, ng iu lc no cng trnh nhng vic ha hn. Trc y, trong nhng bi din vn ti son, ng khng hi lng vi rt nhiu on. ng thng, ph t ca ng gi ti bn lun nu khng v vn ny th cng v vn khc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
189 of 404
Trong Gng Km Lch S
190 of 404
H nu r c nhng thay i v nhng on cn phi ct b. Nhng lc nh vy ti thng tm n ng K, nh ng tho lun li vi ng iu chng ti c th gi c nhng im chnh. i khi ng K chp nhn, c lc ng chi t, v mt khi ng K khc t th ti nh phi nhng b. Phn ln nhng iu ti a ra u ty thuc vo nhng lin h phc tp gia ng K v ng iu, v th kt qu thng rt kh on. Nhng kt cc th trong bi trnh by Honolulu, nhng vn mu cht chng hn nh vn kinh t v vn cn phi c mt chnh ph dn s c gi li y nguyn. Ngoi nhng bn din vn, ti cn sa son thm mt bn ghi ch v lit k tt c nhng cu hi quan trng m ti ngh ng K nn a ra khi ni chuyn vi Tng ng Johnson. Tng t nh bn ghi ch ti vit cho chuyn thm ving B Trng McNamara trc y, bn ghi ch ti vit cho ng K li nhn mnh mt ln na vn chng ti cn phi hiu r nhng chin lc trng k cng nh phi hiu r nhng vn Hoa K cho l h trng. Ni chung th sau mt tun l tch cc chun b, ti cm thy hi lng v t tin rng nhng n lc ca chng ti s gip Vit Nam ng i tri chy trong cuc hp sp n ti Honolulu. Ti cng hi lng v hi hp v trong cuc hi tho chung bn lun v nhng din tin ca cuc hp thng nh , ta i s Hoa K khng lm p lc g mnh vi chng ti. Ti cho c hai ngi bn thn ti ta i s l ng Edward Lansdale v v c vn chnh tr mi l ng Philip Habib r v ni dung ca nhng bi din vn. Tuy c hai u rt hi lng v nhng ha hn d nh dn ch ca chng ti, h vn c v ch tm vo cc chng trnh bnh nh nng thn. H khuyn rng chng ti nn chun b k lng ng u vi cc c quan bo ch quc t ti cuc hp thng nh. Gim c phng thng tin Hoa K l ng Barry Zorthian b ra rt nhiu thi gi bn lun vi ti v cch chun b tr li nhng cu hi ca cc phng vin bo ch. ng nhn mnh s bo dn ca h khi sn tin v nhc nh chng ti phi chun b. Vn phi hi kin vi ton th cc c quan bo ch ti cuc hp thng nh l mt trong nhng iu lm ti hi hp. Ngoi nhng trng hp tip xc c nhn vi ring tng k gi, t trc ti nay ti cha h phi ng u vi cc k gi ca Hoa K. Ti vn cha tin tng hon ton vo kh nng Anh Ng ca mnh. Kh nng Anh Ng ca ng K li cn t hn. Ti nhc i nhc li ng K rng nu bt c khi no gp kh khn, ng nn hi ti c th nhy vo sa cha hoc b sung chi tit. Tuy th, ti bit ng K khng h s hi. Nht l i vi phng vin bo ch th lc no ng cng pht biu thng thng. Vo ngy 6 thng 2, chng ti ri sn bay Tn Sn Nht trn chic my bay c bit ca Tng ng Johnson. Tt c chng ti u cng na hi hp, na hy vng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
191 of 404
Cng i vi chng ti l i s Henry Cabot Lodge v nhng nhn vin ca ta i s. Chng ti cho y l mt cuc hi kin lch s. V l ngi mi bt tay vo vic, ti rt thn phc cch d liu k lng ca Hoa K. Ti cn hi hp hn khi xem bn lit k danh sch nhng nhn vt trong phi on Hoa K. Ngoi Tng ng Johnson, danh sch bao gm c Ngoi Trng Rusk, B Trng McNamara, cc ng Roow, Harriman, Wheeler v nhng nhn vt lng danh khc. y l mt cuc hi t ca gn ht nhng ngi m v sau k gi David Halberam gi l: Nhng nhn vt kit xut v lng danh nht (e Be and e Brighte). Khi c qua tn tui cc i biu Hoa K, bn thn ca ti l Ngoi Trng Trn vn na a na tht ni rng: i mnh l nhng m ngi t hon ang phiu lu vo vng t uiiver huyn oi y! n tng ca chng ti cn mnh hn khi my bay p xung phi trng qun s Honolulu. Ngay gia con ng tri nha mnh mng l mt khn i cho mng sng sng cm y quc k. Quang cnh pha hng cho thy v Tng ng Hoa K kh ngi to ln vt hn ln khi hai v tng Vit Nam ng cnh trng l l chng khc no biu tng r rt v vai tr thc th ca hai chnh ph. Nhng nu kh ngi ca tng thng Johnson vt kh bao nhiu th din vn cho mng ca ng li thn mt v hin ha by nhiu. Chng nhng ng ni v chin ng chng xm lc v ng cn ni n khc phc i km, bnh hon v t ng. ng cp n vn y t, gio dc, nng nghip v kinh t, v v mt cuc sng tt p hn cho mi ngi dn. Hn nhin y l mt bi din vn chnh tr, nhng nhng cm quan din t dng nh pht ra t y lng v li l bi din vn khch l tt c nhng ngi mang tm hoi bo vic to dng mt tng lai tt p cho Vit Nam sau chin cuc. c s th vo lc ny ti chng c bao nhiu thi gi suy ngh su thm. V l ngi gi vai tr phi hp phi on, ti phi xem xt k lng mi vn u vo y cho phin hp ngy hm sau. Tri mi va chm ti ti nhp bn cng nhng ng nghip ngi Hoa K cng son tho mt bn thng co chung nhm a ra khi cuc hp thng nh kt thc vo ngy hm sau. Bt c ai l ngi tham gia vo nhng cuc hp c tnh cht quc t cng u bit vic son tho l mt cng vic i hi rt nhiu cng phu v li ch mang li nhng kt qu tht nh nhoi. Tuy th y l vic nhng ngi t chc bt buc phi lm. Nht l v bn thng co phi c son ngay trc khi bui hp bt u, nhng v trc y ti cha bao gi c dp tham gia nhng cng vic son tho tng t nn lc ny chng nhng ti lao ht mnh vo cuc vi tt c nhit huyt m cn thc s tin tng rng ti qu ang ng gp vo vic to dng lch s. Khng c iu g trong bn tin c th khin ti suy ngh khc hn. Khi vic
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
192 of 404
hon tt th mt bn tho c gi l bn tuyn ngn Honolulu bao gm rt nhiu iu tng qut. Trong bn tuyn ngn Hoa K v Vit Nam cng cam kt s bo v it am chng xm lc, tranh u ci cch x hi, to dng mt chnh ph t do, c lp v xy dng ha bnh. i vi Vit Nam th vn kh nht l vn phi cam kt son o mt bn hin php dn ch vo nhng ng sp ti, a ra cho dn chng it am o lun v b tc ri hp c ha bn hin php bng phng php b phiu kn v it lp chnh ph dn ch qua c bu c. Vic phi mang bn son tho v cho ng iu v ng K k kt i vi ti qu l mt vic ngi ngng. Nhng pht biu hn hp MVit v vic bo v t nc thot khi ch xm lc v ngay c nhng ngh ci cch x hi c l cng chng gp kh khn g, nhng i hi ng iu v ng K phi cng khai ha hn son tho hin php v chun b bu c li l mt vn hon ton khc hn. Tuy th tht l ngc nhin v sung sng cho ti, vic li din ra khc hn nh ti d liu. C ng iu ln ng K u chng g n ni dung ca bn son tho mc d li l cc iu kin trong bn son tho tht l chi tit. H qu hn hoan v cc bin c trong ngy. Vic h ha r s ci t trn giy trng mc en trong mt ti liu quc t m chnh h khng th no t b c khin ti cm thy vui mng v hn. Cuc hp chnh thc m mn vo ngy k tip, trong mt hi trng ti ni t bn doanh T Lnh i Bnh Dng. Hai phi on tn ra quanh mt chic bn bu dc khng l, nhng i vi nhng ngi trong phng th r rng ch c mt nhn vt ng k. Tng thng Johnson hon ton ch ng bui hp. Phong thi lnh o r rt ca ng ni bt qua kh ngi to ln v s ch tm nht lot ca cc c vn ca ng. Mi ln ng nghing ngi v pha i din nhn mnh nhng iu mun ni l mi ln ng to ra nhng n tng kh qun cho nhng i biu Vit Nam. Tng thng Johnson ch tm lng nghe bi din vn ca ng K v ri li ch tm nghe tng ng trnh by cc chng trnh bnh nh nng thn. nh thong ng li ngt li tng ng a ra cu hi hoc ra lnh cho nhng ph t ngi pha sau. Nhng li ng ngh lun va mch lc li va i rt st vn . i khi cng c vi cu vn v. C lc ng ng mun xem a hn treo trn tng. y l mt thnh ng m c phi on u m m. Lc , v coi ti nh mt chuyn vin Anh ng nn nhiu ngi quay li hi ti rng: ng y ni ci g ? Nhng vic Tng ng Johnson dng ch th no din t t tng khng phi l vn chnh. i ton th bn thng co c trnh by qu r rng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
193 of 404
ng mun nhn thy nhng kt qu thc tin t c hai phi M Vit. ua thi qu quyt ca tng thng Johnson chng ai c th nhm ln nhng iu ng mong mi. V pha phi on Vit Nam th ng iu c l v l do g ring mun ng K ng vai tr lnh o nn pht biu rt t. ng Rusk cng ngi yn lng vi khun mt nghim trang nh Pht trong khi Tng Trng McNamara vn h hoy ghi chp trn nhng mnh giy vng nh bao gi. Khi chng ti ngh tra, tt c u cm thy mnh bt u mt hi ngh ht sc hng khi. Chiu , lc hai phi on chia thnh tng nhm tin hnh cng vic th ng iu v ng K n hp ring cng tng thng Johnson. eo ti nhn nh th dng nh v tng thng Hoa K va mi ti c c v ang ng trn nh cao uy quyn gn nh chng c im no ging vi hai v tng lnh Vit Nam ngoi tr mt im hin nhin l c ba u cng cam kt chng li mt k th chung. Tuy th, nhng ph hp c nhn khin c ba u mm ci ti vui, mn nguyn sau sut hai gi gp g. Nhng c ch tht tm v thn thin ca tng thng Johnson hon ton thuyt phc c hai nhn vt lnh o ca Vit Nam. ng gy c thin cm ca c ng iu ln ng K. C lc tng thng Johnson v ng K cng chu u bn nhng tch c ph nh th h l i bn thn t lu. Mc du cc vn ti cuc hp vn cha c duyt li k lng, tt c chng ti u cho y l mt cuc hp thnh cng. Bui hp Honolulu cho Tng ng Johnson c hi gp g cc t lnh qun s cng cc c vn cao cp ca ng v nhn mnh vi h v tm quan trng ca vn bnh nh nng thn. ng c dp gp g v thm nh cc tng t lnh o Vit Nam. ng cn c h ha s son tho hin php v tin hnh bu c. C l yu t quan trng nht l cuc hp Honolulu gip tng thng Johnson trnh c nhng li ch trch rng ng ch da vo bo lc qun s gii quyt vn . tr li cho nhng ch trch ca gii phn chin ln n ng da vo bo lc qun s gii quyt vn chnh tr, tng thng Johnson nhn mnh y t, gio dc, sch v, phn bn v in ha nhng vng thn qu. Cuc tho lun khng nh nhng cam kt xy dng nng thn v nhn nh li rng: Nu khng c nhng chng trnh hu hiu dn chng c th ng h th d c tt c sc mnh uy quyn trn th gii cng chng th no thnh cng. C ng iu ln ng K u hn hoan tt . H c chnh quyn Hoa K tn lc ng h. Hoa K chng nhng ch gip h bng vin tr qun s m cn gip c n vic cng c chnh ph ca Vit Nam. ng K vui mng vt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
193 of 404
Trong Gng Km Lch S
194 of 404
mc. ng lm bn c vi tng thng Hoa K v c gii bo ch trit ch . Ni vui mng do dt n ni ng K chng cn n chuyn t cu hi vi nhng ti ti son tho trong bn ghi ch. Khi ti hi ng v cc vn trong bn ghi ch th ng gt pht i rng: ng xem y, lo gi y t qu mc ri, lm sao m mnh cn nghi ng g lo c na? Mc d ng K cha hi n nhng vn ti lit k, ti cng vn cm thy c l do hi lng. Khng nhng bi din vn a ra buc cht chnh ph ca hai ng iu, K phi gi li ha thc hin nhng ci cch x hi nh ti mong mi m c tng thng Johnson cng c bit ch tm n ni dung ca bn trnh by. Khi gp ring ng K, ng ng li hi ng K cho bit r chi tit hn v cuc cch mng x hi m ng K cp n trong bi din vn. V bn din vn trng ng vi tng thng Johnson, ng K cn nhn ra rng thc s chnh ti l nhn vt chnh gip ng nng cao uy tn vi v tng thng Hoa K. T nay tr i, gia nhng nhm cng s ca ng K, ti khng cn l ngi ngoi na. Nhng bin chuyn kh quan khin ti cm thy lng lng trn ng tr li. Lc ny ti khng cn phi bn tm vi nhng ni lo lc no cng canh cnh v vic chnh ph Vit Nam c th li xo trn nh nhng nm 19631964 trc y. Sau cc cn bin ng ca nhng nm v trc, gi y ti tnh c bc vo mt khc giao lu ca lch s. y l mt thi im ht sc c bit v mc tiu ca Hoa K v nhng tin trnh ca mt nn dn ch ang c c hai dn tc ng h. Cui cng cc bin c chuyn theo khuynh hng qui t v n nh thay v suy sp v tan r.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
194 of 404
Trong Gng Km Lch S
195 of 404
Chng 20 Bc Hai
Vo lc hi ngh Honolulu kt thc, chng ti cn hn hoan hn v c bit

Tng ng Johnson s c Ph Tng ng Hubert Humphrey sang Vit Nam cng lc phi on Vit Nam tr v. Tuy Ph Tng ng Humphrey khng n d hi ngh Honolulu, Tng ng Johnson vn cho rng nu gi ng sang Vit Nam th Hoa K c th tip tc nng cao c tinh thn chnh ph Vit Nam. V vy Ph Tng ng Humphrey c y nhim sang Chu. ng d nh n Si Gn trc tin v sau s gh thm nhng nc ln cn. Tuy Vit Nam lc ny ang vo giai on chin tranh, v Ph Tng ng Hoa K vn nhn tnh hnh vi i mt kh quan. Chng nhng th, quan nim cp tin ca ng Humphrey li cn trng ng vi ch trng nhn mnh ci cch x hi, kinh t ca Tng ng Johnson. S hin din ca Ph Tng ng Hoa K trn chuyn bay tr v khin phi on chng ti v cng phn khi. Nhng tin tng khi xut t cuc hp thng nh li cng vng vng thm. Kh thay, c nhng uy tn ca cuc hp thng nh cng vn cha ng iu v ng K thot khi c tt c nhng khng hong ni b nhiu phen lt cc chnh quyn Vit Nam trc y. t nht th cng l mt ln na, nhng phong tro o chnh ca i sng chnh tr Vit Nam lc li khin hai tng lnh phi dng n p lc qun s. Vo thng 3 nm 1966, ch mi cha trn mt thng sau cuc hp Honolulu th nhng m mu o chnh li c pht ng. Ln ny mu toan o chnh li do cc on th Pht Gio. H hp tc cng vi mt t lnh qun i c nhiu th lc v tham vng ang trn qun on I gip gii Min Bc l tng Nguyn Chnh i. S tht th cuc ng ngm ngm t nhiu thng trc. Tng i l mt ngi ho ng tham gia rt nhiu v dy ng trong sut cuc i binh nghip, k c nhng v o chnh ln chng o chnh. ng chnh l mt trong nhng ngi cm u cuc o chnh ht ng Dim ln u vo nm 1960. Cuc o chnh u tin ca tng i m mn cho nhng tng o chnh v sau ny. Nm 1964, ng h tr Tng Nguyn Khnh trut ph nhng tng t lt ng Dim. Ri ng li lin kt vi nhm Tng Tr trc xut tng Khnh nm 1965. nh tch qu kh v oai quyn lnh cha Min Bc khin tng i t coi mnh tha kh nng iu hnh chnh ph. Hoc gi t nht ng cng cho rng nu em so snh vi ng iu v ng K th kh nng ca ng cng chng km g.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
195 of 404
Trong Gng Km Lch S
196 of 404
ca vng mt l Hu, nguyn l mt thnh ph thuc vng tng i cai qun v cng l ni lnh t Pht Gio ch Tr Quang cng cc lnh t Pht Gio khc c ng. Tuy k t khi ng iu v ng K nm quyn, cc phi on Pht Gio kh im lng, h vn cha thc s hi lng. V cc on th Pht Gio vn khng c ch ng no trong chnh ph nn gi y thi chng qun nhn ca h cn mnh lit hn. ng iu l ngi cng gio. ng K tuy l ngi Pht Gio nhng vn khng kin nhn xoa du nhng on th Pht Gio. Vo u thng 31966, hai nguyn nhn chnh gy ra cuc khng hong ni b ca Vit Nam l ni bt bnh ca Tng i v nhng tht vng chnh tr ca cc on th Pht Gio. Cuc khng hong bt u trong mt chuyn ng K n Hu. Khi ng K n Hu, mt lnh cha ti y quay li hi thuc h: , anh chng ny n lm g y vy? Trong cn phn n, ng K khng ch xem y l mt s nhc m c nhn. ng ln n hnh ng ca v t lnh min Trung l mt hnh ng thch thc chnh quyn. t nht th y cng l nguyn nhn ca mi vic hn lon vo lc ban u. Cng c th ng K c tnh tm dp ng u trc tip vi tng i gii quyt cho xong vn ca mt v tng hay la li m . D th no i na th khi quay v Si Gn, tt c nhng ngi trong gii lnh o Si Gn cng hoan nghnh vic ng K ng ra ng u trc tip vi tng i. Chnh nhng hnh ng ca ng K vi tng i khin cc on th Pht Gio Hu khi u nhng cuc biu tnh i hi chnh ph qun nhn phi t chc. y l nhng cuc biu tnh qui d do nhng m nh o chnh in cung thi thc. Vo ngy 26 thng 3 nm 1966, nhng chuyn xung t c nhn m u chuyn thnh mt cuc ni lon ton b min Trung. Nhng on biu tnh v cc chnh quyn a phng chim gi nhng i truyn thanh Hu v Nng. H tuyn b trung lp, khng v phe no c. Nu ng K khng gi i din n ha r vi nhng on th Pht Gio rng chnh quyn s t chc mt quc hi lp hin v s thit lp mt chnh ph dn s vo cui nm th c l c mt cuc ng qun s. Mc du ng K thnh cng trong vic xoa du ni lon, nhng cuc biu tnh cn st li vn ch bt dn mt mc rt chm. vy, vic i s Lodge ng h ng K lc cuc khng hong pht ng khin s phn n ca Pht Gio chuyn hng thng vo Hoa K. Vo ngy 4 thng 5, mn cui ca tn kch bt u do mt li tuyn b thiu cn nhc in hnh ca ng K. Khi c hi v th tc ca cuc hp quc hi m ng ha vi cc on th Pht Gio, ng K tr li rng: Tuy cuc hp s tin hnh nh ng ha, nhng chnh quyn s tip tc nm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
197 of 404
chnh quyn cho n khi hin php chnh thc c a ra. Trong khi cha ai bit r chi tit nhng iu ng K ha trc y th cc lnh t Pht Gio bng cng khai ln n ng K nut li ha. Nhng bin c xung ng li pht ng. Ln ny th x st qun s l vic kh th trnh khi. Nng, ng K l lng chuyn nhng tiu on y un Lc Chin n p. Sau nhiu ngy chin u, a s Pht T v nhng qun nhn chng i b bp. Tuy th, mt tnh trng nguy him din ra khi tng Lewis chng i cch dng Khng un oanh tc nhng ton ni lon. ng da s bn h nhng my bay n p nu ng K pht ng oanh tc. Cui cng ng K ng nhng b v ha s ch dng B Binh dp nhng cuc xung ng m thi. Sau mt tun l nghim trng, tnh hnh Nng tr li bnh thng. Mc du vy, Hu li l mt cu chuyn khc hn. Ti y nhng cuc ng vn tip tc dng cao khi mt nhm pht t xung ng thiu hy ta th vin vo ngy 26 thng 5 v ri thiu hy c ta lnh s Hoa K vo ngy 30 thng 5. Trc y c i lc nhng cuc biu tnh bt u vi nhng ging iu chng M nn vic hai ta Bininh ca Hoa K b thiu hy cng chng c g ngc nhin. Tuy sau bin c Nng nhng nhm xung ng khng cn hy vng g thnh cng, cho mi tn n thng 7, nhng si sc Hu mi tm n nh. Khi mi s qua th ngi gy ra mi s l tng i b buc phi ri khi Vit Nam, tng cng khng cn phi ni thm rng ng b trc xut sang Hoa K. Tuy cuc ni lon Hu qu c ko di vi nhiu cng khc nhau trong hn ba thng, nhng sau khi nhng bin ng ni lon qua th giai on c th gi nm na l giai on bo ng ca Vit Nam tht s kt liu. Trong sut ba nm k t sau khi ng Dim b o chnh th ni b Vit Nam cng ngy cng lng on. S suy sp ca chnh ph Vit Nam lc ny pht xut l do hu hon ca mt thp nin c ti v n p di li. Tuy vy, khi nhng giai on khng hong Pht Gio kt liu th mt giai on n nh m u v ko di cho n nhng ngy cui ca chnh quyn Si Gn vo thng 4 nm 1975. D nhin vo lc ny, cha ai bit r rng y l im khi u ca mt giai on mi. Ngc li tt c u cho rng y l mt giai on cn phi c gng n lc m khng c quyn i hi g tng lai. Cng vo thi gian ny, cc bin chuyn phc tp khc li xut pht ngoi chin trng. Lc ny, qun i Vit Nam c dp mc kch cch Hoa K iu hnh qun i. Chng hn g dn chng, cc qun nhn Vit Nam cng thy r nhng s lng qun nhu ang c chuyn vo phc v cc qun nhn Hoa K. H nhn thy nhng kho hng PX khng l vi hng dy l lng, nhm xoa du nhng ni
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
198 of 404
khn kh ca cc binh lnh vin chinh Hoa K ang 10,000 dm xa ri qu hng. Nhng qun nhn Vit Nam mc kch mt ging qun nhu v tn c chuyn ti cc i qun Hoa K. H bit Hoa K ang s dng nhng s lng mn v bom khng l. Chng nhng th, h cn bit Hoa K ang s dng mt cch ph phm. Cch ph phm n dc ca Hoa K gy cho h nhiu n tng c bit. Mt mt h ly lm tc gin, mt khc h li bt u tin rng y c th l mt phng php hu hiu dn n thng li. Ch t lu sau h quen ngay. Chnh thi quen ny l mt thi quen cht ngi v sau, khi Hoa K thnh lnh rt b vin tr. Hn na, khi qun i Hoa K ro rit pht ng chin thut truy kch v tiu tr (Search and Deroy Operation), h gy ra nhiu kh khn min qu. ng th nguyn tc ca qun i Hoa K l dng n dc gim iu tn t cho binh s. Mt trong nhng th d in hnh l tt c cc cuc hnh qun bt k ln nh, u c cc i pho binh hoc thy qun dng B52 hoc nhng loi ym tr tng t bn dn ng. Mt hu qu tai hi ca chin thut ny l yu t bt ng gn nh mt hn. Nhng cuc hnh qun ln thng ch ng vi mt vi ton bn t ca ch qun hoc tn cng vo nhng cn c a tn d cn st li. uan trng hn na l vn lng ph n dc cn gy ra tn tht ln lao cho dn qu v cc nng dn tr ng trong phm vi ca cc cuc hnh qun. nh rng trong bt k cuc chin no cng phi c nhng tn tht dn s nhng c l chin thut ca Hoa K lm tng thm tm mc thng vong. u tin th chin thut ca Tng Wemoreland l tm cch di chuyn lc lng v nhng vng cao nguyn ho lnh hoc dc theo bin gii Lo v Cam Bt. qun i Hoa K cng c son tho chi tit nhng lut l chin u (ROEs Regulation Of Engagement) cng chnh quyn Vit Nam c th gim thiu nhng tn tht ti vt v nhn mng cho dn chng. Tuy nhng n lc ca Tng Wemoreland cng c ch nhng trn thc t, vn p dng nhng nguyn tc c ra qu l nan gii. Vic phi truy kch ch qun ln trn trong cc lng mc khng phi l vic d dng. Mt trong nhng chin thut chnh ca qun i du kch l tr trn chung vo vi dn qu n np. Bit c tt thng xuyn di pho mi khi ng trn ca Hoa K, du kch Bc Vit c chuyn hng pho hoc oanh tc vo dn chng vn ng lng cm phn ca h i vi binh lnh Hoa K. vy, tuy trn mt th tc tt c nhng cuc oanh tc ca Hoa K u cn phi c cc chc trch a phng cho php m trn mt thc t vn li hon ton khc hn. Nhng nh chc trch qun s ca c Hoa K ln Vit Nam u t n cc ni dn chng a phng tr ng. Hu qu l nhng cuc di bom lch lc v khng phn bit gy ra v s thng tn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
199 of 404
ng tic. i vi mt cuc chin nh cuc chin Vit Nam, v khng phn bit r rng c ranh gii v hn na, v du kch Bc Vit li c tr trn vo vi thng dn nn nhng t lnh qun s kh th ngn nga nhng tn tht ng tic. Ti v nhiu ngi khc gp tng Wemoreland nhiu ln trnh by cc vn kh khn ca tnh hnh. Chng ti bit rng hu qu ca tn bi kch thng vong dn s tht v cng ln lao v nhng nh hng xu ang lan trn trong d lun th gii, nhng chng ti ang tham gia mt cuc chin m c chin a ln cng u do ch qun nh ot. Tnh cnh qu tht mu thun n kh tng: Tuy Vit Cng v Min Bc ang lnh o ci m h gi l Chin Tranh Nhn Dn, nhng khi chin cuc li ko dn chng vo vng mu la th mi trch nhim li b ht ln u Hoa K v Vit Nam Vit Nam. y l mt gnh nng m chng ti phi mang trong sut khong thi gian cn li ca chin cuc. Vo nm 1966 nhng tn tht dn s v nhng hy hoi min qu khin d lun th gii ngy cng chng i Hoa K. K t trc thng 7, ch c nhng ch trch nh nhng nhng trong thng 7, nhng cc ng minh u Chu bng nhin ch trch d di, nht l sau khi my bay Hoa K di bom tn cng vo nhng khu vc k ngh v cc khu vc xng gn H Ni v Hi Phng. tng Harold Wilson tuyn b: Ngi dn Anh uc khng ng h cc chin dch oanh tc v Tng ng Php Charles de Gaulle ln n nhng cuc di bom l mt cuc leo ang iu suy xt trong chin tranh it am. Ri y, trong nhiu nm ti, khi ti d lun bt u t cu hi ng, sai, khi cc cuc di bon v sau ny thng hng thng vo nhng vng ng dn c v khi dn chng b buc phi tn c trong nhng chuyn tn c y bi thm th th gii ln n gt gao hn. D nhin khi phi trc din vi nhng hu qu kinh hong v tnh cnh khn kh ca dn chng cc k gi kh th hiu rng chin thut v chin lc ca Cng Sn c t cn bn trn nhng l thuyt st mu ca bo ng cch mng. D nhin h chng th hiu c rng y l mt phng sch ch trng li dng yu t nhn s lm bn p tin n thng li chin cuc. Nu nhng phng vin v k gi khng nhn thy im ny th nhng c gi v khn thnh gi ca h cn m mt hn. Hu qu l gia nm 1966, nhng cuc tranh lun khc lit, v nhng ch trch c tnh cch o c mt chiu ca nhng ngi phn chin Hoa K bt u c ting vang. Trong nm 1966, nhng khuyt im in hnh ca chin cuc Vit Nam bt u l r. (Chng hn nh nhng tn tht ng tic xy ra khi Hoa K p dng chin thut truy kch v tiu dit, nhng ch trch ngy cng nhiu ca th gii khi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
200 of 404
Hoa K di bom vo nhng vng ng dn c). Tuy th, nu nhn t mt kha cnh khc th vn c nhng bin chuyn kh quan. nh rng lc ny qun i Hoa K vn cha tiu dit ht c Vit Cng nhng tnh hnh qun s tm c n nh v vo thng 7, khi khng hong Pht Gio kt liu, chnh ph Vit Nam c th tin hnh vic bu c quc hi lp hin nh ha vo lc trc. C l i vi cc quc gia c truyn thng dn ch t lu th bu c ch l mt vn ht sc n gin nhng i vi Vit Nam th y qu l mt nim hy cn rt mi m. V vy, vn u tin cn c tho lun l lm th no ph bin quan nim bu c v cho dn chng thy y l mt vn quan trng. vn ng bu c, chnh ph huy ng s ng gp ca cc nh vn ngh s Si Gn cng nh nhiu a phng khc. kin bu c c ph bin kho lo vo nhng bi ht c ng dn chng i bu. i truyn thanh lc no cng y nhng chng trnh nhc cng nhng chng trnh phc ha i cng nhng ch lin quan n vn bu c. Nhng on kch ngh v nhng gnh ht i khp cc vng qu, va dng kch, va lp nhng chng trnh vn ngh nhm c ng b phiu. eo ti th nhng n lc ny va vui li va c hiu qu. eo li ip khc ca mt bi ht m ai cng nghe i nghe li th: ng lai chng ty uc vo nn dn ch. Trong nhiu thng rng r li nhn nh bu c lan ra khp c Vit Nam. Vo lc cc chin dch vn ng bu c ang pht ng mnh lit th mt y Ban c bit lo vic son tho cc lut l bu c c la chn t nhiu on th chnh tr v tn gio khc bit. Chng bao lu sau, y Ban bt u tho lun d di v vn xc nh nhng tiu chun cho cc ng c vin. Tuy vn loi tr hon ton cc thnh phn Cng Sn l vn khng c g rc ri, nhng li c c nhng ng c vin c khuynh hng trung lp. Sau cng th cn cn ng v pha nhng ngi mang lp trng cng rn: Bt c ai cng khai ng h gii php in cng u khng tiu chun lm ng c vin. y l mt cch gii quyt vn tht n gin, nhng ti hon ton chng tm v tht ra cng chng c kh khn g nhiu lin quan n vn ny. y ch l mt quc hi tm thi c y nhim son tho hin php. Sau khi hin php hon tt, tt c quc hi lp hin s t ng gii tn. Cui cng nhng ng c vin t nguyn t tp thnh mt c tri on ng o. H bao gm lut s, gio s, nng gia, cc cu qun nhn, v cc nh bo cng vi nhng chnh tr gia v i biu ca cc on th tn gio. Ngy 11 thng 9 nm 1966 l ngy bu c uc Hi Lp Hin. Mc d Vit Cng e da s c bo ng v cc on th Pht Gio cnh co rng cuc bu c c th b ty chay, dn chng vn hng ng v cng nhit lit. H i l lt hng on n ni b phiu, phn ng u mc qun o thanh lch nh th qun o
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
201 of 404
dng vo mi dp hi h. Trong mt cuc bu c vi 630 ng c vin v 7 triu ngi ng k i bu, c hn 5 triu ngi b phiu v 117 ng c vin c c c tuyn lm i biu cho quc hi lp hin. Tuy vn c mt vi trng hp bt hp l nhng ni chung th cuc bu c vn l mt thnh cng ng k. i vi mt quc gia ang lc chin tranh v cha h c truyn thng bu c th y ng l mt bin c ln lao c nh hng quan trng n tng lai v sau. eo li mt ngi Hoa K bn ti th: uang cnh [ca ngi it am] vui v, hi h vng tin vo tng lai ta ra khp ni mang cho chng ti [nhng ngi oa ] rt nhiu hy ng. Quang cnh bu c cng khin ti v cng phn khi. Mt khi tin trnh dn ch bt u th ci tin thng mt ngy mt tng. Khi mi ngi bit h c th ng gp ting ni ca mnh vo chnh ph, khi h thy rng nhng chnh tr gia b buc phi ch tm n h th vic h t to mt gung my chnh quyn dn ch l vic khng th no trnh khi. Nhng nhu cu cn thit s khin qun chng ly kin chung lm khun mu p dng. Chnh tr s chuyn hng thnh nhng cuc tranh lun cng khai cng tm gii php thay v ch l nhng vn ng p dng bo lc v th on dng vo vic theo ui nhng tham vng c nhn. Cuc bu c l mt trong nhng bc khi u ca tin trnh dn ch . Tuy y ch l mt quc hi lp hin v chnh ph qun nhn vn gi quyn tha thun hoc bc b hin php vo lc cht, nhng ng iu v ng K khng d g bc b c cc tin trnh dn ch. Nhng tin trnh ny bt u v ri y chnh ph qun nhn s chng cn ng no chn la. ***** Vo ma thu nm 1966 Si Gn thc s tin c mt bc di. y l ln u tin trong rt nhiu nm t nc c c mt chnh ph hon ton khng phi lo lng s st v nhng cuc o chnh sp ti hoc v nhng cuc ni lon phe nhm. y l ln u tin t nc c c mt chnh ph c th hot ng bnh thng trong cng vic qun tr cng nh trong cng vic iu hnh chin cuc. Chng ti i qua giai on u ca nhng tin trnh nhm chuyn i chnh ph Vit Nam thnh mt chnh ph dn ch hp hin. ua nhiu nm c cc v tht vng, gi y nhng thnh qu dn ch c c Hoa nh n ln Si Gn nhit lit hoan nghnh. Tng ng Lyndon Johnson quyt nh li dng tnh th lm gim bt nh hng ca cc phong tro phn chin Hoa K v u Chu ang ngy cng gia tng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
201 of 404
Trong Gng Km Lch S
202 of 404
Trong nhng thng trc, nhng nh ngoi giao Hoa K thnh cng trong n lc to dng mt khi lin minh gm nhiu nc Chu v i Bnh Dng. Tt c cc quc gia trong khi lin minh ny u ng cng tham gia tip tr Vit Nam chung vi Hoa K. i Lan, Phi Lut Tn, Nam Hn, c v Tn Ty Lan gi c binh lnh hoc nhng n v tip tr gip Vit Nam. nh qu Ngoi Giao ca Hoa K n ng vo lc tinh thn dn chng Vit Nam ang phn khi. Nhng nim phn khi pht sinh l do nhng cuc bu c quc hi lp hin va xong. Tuy chin cuc vn cha hon ton n hi ng ng, Tng ng Johnson nhn thy y l mt c hi tt t cho th gii r Hoa K c ng minh trong cuc chin. Hn na, ng mun nhn mnh rng cng cuc bo v c lp ca Vit Nam ang mang li thnh qu v Hoa K khng phi l quc gia duy nht ng h Vit Nam. Trc s thc y ca tng thng Johnson, Tng ng Phi Lut Tn l Ferdinand Marcos ng ng ra t chc mt hi ngh thng nh Manila vo cui thng 10. Ti hu ht cc gii lnh o ca cc quc gia c gi binh s sang Vit Nam u c mi tham d. S thc, trong n lc gom gp thm vin tr, Tng ng Johnson cn sa son chng trnh thm ving cc quc gia ny. Do mt s tnh c, Manila li ri ng vo v tr trung tm ca cuc hnh trnh di 17 ngy m Tng ng Johnson d nh. Manila v vy tr thnh mt ni hi hp thun tin nht. Mc du cuc hi hp thng nh ca 7 quc gia Manila r rng l mt trong vn ng nm trong mt chnh sch thuyt phc dn chng ln lao hn ca Tng ng Johnson, i vi chng ti y cng l mt cng vic t n khng km phn quan trng v chng ti hoan nghnh c v ht mnh cho bui hp. V l mt quc gia ang b uy hip tm mc sinh t, Vit Nam cn c quc t cng nhn v bo m. Tnh trng n nh mi m Si Gn v nhng tin trin gn y v vn t do bu phiu khin chng ti cho rng lc ny ng l lc m mn giai on nng cao uy tn trn lnh vc ngoi giao cho chnh ph Vit Nam. Chng ti cng mun nhn mnh tnh cch quc t ca chin cuc Vit Nam. V b buc phi chp nhn cho cc n v ngi ngoi quc ng qun Vit Nam, chng ti cm thy rng mt lc lng quc t s c xem l t e da i vi ch quyn v t i ca chng ti hn l qun i ca ch mt quc gia. Chng ti nhn xt rng: Nu phi cho qun i ngoi quc ng qun Vit Nam th chnh ph Vit Nam vn c th gi c nhiu uy tn hn nu nhng lc lng trn ng l nhng lc lng quc t. nh rng d chn cch no th vn chn la ca chng ti chng qua cng ch l nhng s chn la bt c d, nhng gia hai iu bt buc phi chn chng ti cho rng cho php mt lc lng quc t ng qun Vit
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
203 of 404
Nam vn l mt iu d chp nhn hn. K t sau ngy hi ngh Honolulu tr i th cng ngy ti cng i su vo cc quyt nh ngoi giao. Vo thi gian ny ni cc li ci t v ti c b nhim lm Ph T Ngoi Trng kim Ph T c Bit ca Tng. Vic thay i l do nhng s xung t gia hai phe qun nhn v dn s trong chnh ph ca hai ng iuK. Mt trong nhng nhn vin dn s l Ngoi Trng Trn Vn ngi m lc no ti cng knh trng v coi nh bc n anh ca ti. C l mt ngi n ha v t ng vi nhng kin to bo ca gii qun nhn. Nhiu phn t trong gii qun nhn li cho l c n ha qu. Vo thng ba, nhn c dp ci t chnh ph, nhiu qun nhn khng a c vn ng thay th c. Tuy th, ng Phillip Habib (c vn B Trng ta i s Hoa K lc by gi) li rt trng c . Khi nghe d lun Si Gn n i v vic chnh ph d nh thay th c , ng Phillip Habib chy n vn phng ti tm hiu thm. Ti ni vi ng Phillip Habib rng ng K v nhng ngi trong nhm qun nhn c d hi ti xem ti c th thay th c khng nhng ti tr li l khng th c. Khi c hai chng ti bn lun chi tit thm th ng Habib li cn lo lng hn. C l ngi c cc gii ngoi giao knh trng v ti l mt ngi c ting hp tc chung vi Hoa K nhiu nm. Nu c hai chng ti u khng chu nhn trch nhim B Ngoi Giao th cn ai c th lm vic c? Bit u nhn vt mi chng l mt nhn vt hi tiu chun cn thit ca cc qun nhn nhng s khin ta i s Hoa K phi gp nhiu kh khn? ng Habib c v chng i vic ci cch. Cui cng th tt c nhng ngi tham gia xng ci cch u tha thun nh sau: ng vn l Ngoi Trng nhng ti s l Ph T Ngoi Trng c Trch nhng vn c bit. Tuy nhng tng lnh mang lp trng cng rn vn khng hon ton hi lng nhng v ta i s bng lng nn h vn phi gt u chp nhn. i vi ti th y l mt thng li ng k. Trong cuc tranh chp vi cc thnh phn qun nhn, ln ny ti gi thm c mt ng nghip cng ng quan im vi ti m li c tm hiu bit thu o v nhng chnh sch ngoi giao. nh hng ca ti trong vic thit lp chnh sch li gia tng thm. y qu l mt thng li qu gi trong nhng c gng tin dn n thit lp mt chnh ph hp hin. K t ngy sau cuc hp thng nh Honolulu tr i, ti lm vic B Ngoi Giao, c gng ci tin mi bang giao vi cc quc gia khc trong vng ng Nam v tm cch nng cao hnh nh Vit Nam trn th gii. V th, vic chun b cho cuc hp Manila li cht chng ln vai ti cng l chuyn t nhin.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
204 of 404
Ngoi mt th 4 vn chnh ca chng trnh ngh s Manila l: Nhn xt tng qut v tnh hnh chin s, duyt li nhng ngh ha bnh t trc ti nay, nhn nh nhng chin lc nhm kt thc chin cuc v son tho chng trnh an ninh cho cc vng. Nhng chng bao lu sau, khi sa son cho cuc hi ngh ti thy r rng nhng vn u tin ca 7 quc gia hon ton khc bit v nhng vn quan trng li qu nhiu, khng th sp xp tt c mi vn vo hai ngy hi ngh c. Nhng vn tic tng, nghi l, th tc hi hp v nhng th tc khc chon ht phn ln th gi. Khong thi gian cn st li ch va 7 quc gia c th by t tinh thn on kt. t s th ch ring s c mt ca 7 v nguyn th quc gia cng ngi li vi nhau cu xt cc vn kh khn cng khin cuc hp bin thnh quan trng. Cuc hp thng nh Manila cng chng khc g cc cuc hp thng nh nhng ln trc y, nhn vt ni bt nht vn l tng thng Johnson. ng bn lun hng say v chnh sch ca Hoa K Chu, v vn ku gi ha bnh v vic cn phi th hin quyt tm chng li s xm lng ca cng sn. Tng thng Johnson tuyn b: i i nhng ngi ng h t do, i i nhng ngi c trch nhim, i i nhng ngi c lng tm, ngoi cch phi ng ln chng li nhng hnh ng xm lc c l chng cn cch no khc. Tuy khng phi tt c cc v nguyn th quc gia u l nhng ngi c ti hng bin tri chy, nhng tt c u ng vi tng thng Johnson. Trong cuc hp v thng ch u bc Kittikachorn ca i Lan rt t khi ln ting. Tng thng Phc Chnh Hy ca Nam Hn li cn im lng hn na. Nhng c Tng c i Li Harold Holt ( Tng Harold Holt c ting l ngi ng h lp trng ca Tng ng Johnson.) ln Tng Tn Ty Lan Keith Holyoake u mnh dn pht biu kin rng hai quc gia c i Li v Tn Ty Lan s dc lng ng h. V phn Tng ng Ferdinand Marcos th vui mng trng thy trong vai tr ch ta. ng lng xng chy t v lnh o ny sang v lnh o khc, c lm cho s hin din ca mnh c mi ngi ch . Sau hai ngy hi hp, tt c nhng v nguyn th tham d u k kt vo mt bn tuyn ngn. C l c nhiu nhn vt phn chin cho rng bn tuyn ngn ch cha y nhng ngn t rng tuch v khim khuyt nhng cht liu thc tin, nhng ring chng ti vn ly lm hi lng, t nht th cng l hi lng do c nhng khng nh hu thun mi m ln nhng li ha rt lui ca Hoa K v cc lc lng ng minh mt khi Cng Sn Bc Vit chm dt xm lc. Tip theo nghi l k kt l mt cuc din hnh t khch sn Manila ti Ph Tng ng l Malacan Palace. y l mt nghi l long trng. Dn u l cc v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
205 of 404
quc trng i chung mt hng. Kh ngi ca Tng ng Johnson cao vt hn l l trong hng quc trng. Sau lng cc quc trng l cc B Trng v sau cht l nhng nhn vin ty tng ca cc phi on. Xung quanh l nhng m ng hoan h. Hng trm k gi, nhip nh gia ti lui nhn nhp bin on ngi thnh mt cuc din hnh ca 7 quc trng. Hin nhin pha Hoa K v cng hn hoan. t ra cng chng c v quc trng no t than phin v vic d lun quc t ch qu nhiu n h trong bui din hnh. Trong bui tic ti , gn nh tt c mi ngi u vui v ha mnh trong bu khng kh hi h thoi mi. Tuy th ring ti li hon ton khc hn. Ngy hm trc, nhng chuyn lng cng dai dng gia ti v nhng tng lnh Vit Nam din ra trong mt khung cnh cng thng khng my tt p. Chuyn xy ra khi ng iu, ng K v ti ang dng ba ti cng Tng Nguyn Hu C v tng Cao Vn Vin. Tng C, nguyn l mt trong nhng ngi c lp trng qun s cng rn trc y vn ng thay th c Trn Vn . Trong mt pht a ct ng C ni: n ny khi v i n chng phi ct gn i im mi c. Ti gin d tr li i khi rng: i ang lm vic cho quc gia, ti khng ch nghe nhng li ch trch li cho d rng nhng li ch trch ch l a ct. Nghe ti tr li, Tng am Mu Trng Cao Vn Vin na a na tht: hi ri, ng no m ng n anh ti dng ti nh b m n i. Tng C nhng b v ni nh rng y ch l chuyn ni gin cho vui. Tuy th, hnh ng ca Tng C vn khin ti cm thy bun b. Li ng a bn l mt du hiu r rt cho thy nhng p lc ca gii qun nhn m ti m h cm thy vo lc trc chng phi hon ton do o tng. Khi bui tic ti sp kt thc, tt c nhng ngi khc trong phi on Vit Nam cng cm thy cng thng chng km g ti nhng l do khin h cng thng li hon ton khc hn. Sng sm ngy , ng Phil Habib sang ch tr ng ca chng ti xin php c ni chuyn vi ring hai ng iu v K. ng Habib cho bit Tng ng Johnson quyt nh ch thn n thm cn c ca Hoa K vnh Cam Ranh ngay sau cuc hp. Nhng v l do an ninh, ng s khng gh Si Gn. Chng ti hiu nhng l do an ninh qu r: Ch ring nhng din bin khng b thng xuyn Si Gn cng l do khin Hoa K phi cao cnh gic. Tuy th, chng ti vn cm thy nhc nh v vic ny. Quyt nh bt ng ca Tng ng Johnson khin chng ti khng c c thi gi chun b cuc tip n cho ng nghi l tip tn. Bi vy, vo ngay c nhng khi bui tic ca tng thng Marcos ang n hi vui nhn nht, chng ti vn lo lng trin min v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
206 of 404
chuyn phi c gng tr v kp thi sp t nhng nghi l tip tn ti thiu cho Tng ng Johnson vo ngy hm sau. Mc du chng ti c gi th din m chuyn ving thm Cam Ranh ca Tng ng Johnson vn lm cho chng ti phi b mt. V Tng ng Hoa K c thi gi thm ving c 6 th Chu m li khng h bc chn n Si Gn, th ca mt ng minh ni hn 300,000 binh lnh Hoa K ang chin u. D nhin chng ti hiu rng lc ny ang gia lc chin tranh v Hoa K khng th bt k s h no c th nh hng n vic an nguy ca v Tng ng ca h. Nhng vic Hoa K cng khai ng vc kh nng bo v ca chng ti tht qu lm chng ti mt mt. Nhng ngi lnh o Vit Nam phi c gng m thm nut liu thuc ng. H vn khng h hay bit rng ri y trong nhng nm ti s cn c nhng liu thuc khc ng hn ang i ch h. y l mt phn ca ci gi Vit Nam phi tr cho s l thuc vt mc ca Vit Nam vo Hoa K. Tng ng Johnson n Cam Ranh vo ngy 26, thng 101966. ng ch gh y khong na ngy. Khi ni chuyn vi nhng binh lnh t hp hoan h ng, ng tuyn b: hng ti xin ha s khng bao gi cc anh, cc chin hu ca cc anh, 15 triu dn it am v hng trm triu ngi hu khc ang tin tng vo oa phi t ng. hng phi chng minh rng ngay ti ni ny ti in am it am xm lc ca cng sn chc chn khng nh tu.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
206 of 404
Trong Gng Km Lch S
207 of 404
Chng 21 i S ti Hoa nh n
Ti t Manila tr v l ngi v mt. Cn cm khc lit bt u t lc

Manila khin ti phi nm lit ging gn mt tun l. i gian tnh dng cho ti c hi suy ngh. Ti nhn ra rng mnh qu mt mi c v tinh thn ln th xc. Nhng xch mch ngm ngm gia ti vi nhng ngi trong gii qun nhn trong nhiu thng qua khin ti hao tn kh nhiu tinh thn. Trng hp tng C ni a v ti Manila chng qua ch l mt trong nhng triu chng r rt gn y nht m thi. S tht th nhiu tng lnh trong gii qun nhn ngy cng kh chu v nhng chnh sch ca th tng K, nht l vic ng K i mnh qu v nhanh qu vo con ng dn ch. Khi gt b ra ngoi chnh ph mt vi thnh phn tham nhng v bt ti, ng K v tnh to ra nhng chng i mnh lit. Kh th tn cng ng K trc tip, nhng qun nhn ht phn n vo ti v hn nhin ti l ngi ng sau ng K. ng K cng b nhng ngi Nam ch trch rng ng tin tng vo nhng ngi Bc K thi qu. Trong nhng cu chuyn ch trch, chnh ti cng li l mt th d in hnh. trnh ch trch, ng K c ci t chnh ph ca mnh. Tuy nhng thay i ca ng K hon ton khng nhm vo ti, nhng ch trch ngy cng tng vn khin ti phi bn tm t nhiu. Khi nhn li mi vic, ti thy t ra mnh cng t c mt phn cc mc tiu ban u. Ti hi lng mt phn v Vit Nam lc ny, giai on u ca vic thit lp mt chnh ph hp hin bt u v chng bao lu na, quc hi lp hin cng s hon thnh nhim v. Cng ngh, ti li cng thy rng n lc mnh nn rt lui. Quyt nh rt lui ca ti lc ny mt phn l do nhng bc dc v phi chu ng nhng ch trch hon ton v cn c. V li ti quan nim rng mnh phi bit lc no nn , nn i. Nu cn rt lui ti cho rng mnh nn t rt lui trc thay v i n lc thc s b ngi ta y ra ngoi. Sau khi hon ton bnh phc, ti n gp ng K bn v vn t chc. Khi ni chuyn vi ng K, ti ch ngh s qua rng c l y ng l lc ti nn rt lui. Ti ni vi ng K ti hiu rt r vic ng K ang phi chu rt nhiu ch trch ca c nhng ngi Nam ln ca cc tng lnh v vic c qu nhiu ngi Bc trong chnh ph. V ti chnh l mt trong nhng mc tiu chnh ca s ch
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
207 of 404
Trong Gng Km Lch S
208 of 404
trch, nu ti rt lui c th ng K s c nhiu c hi hn. Hn na, ng K lun lun c th tham kho kin ca ti t pha bn ngoi. Nghe ti trnh by xong ng K khng h pht biu kin. ng ch trm ngm mt lt, ri li tip tc vi nhng vn khc. Tuy th, ti bit mnh chn ng lc ng li. Lc ti a ra kin cng chnh l khi ng K ang suy ngh d di v vic ci t chnh ph ca ng. t lu sau, trong mt ln gp khc vi ng K, ti li tr li cu chuyn rt lui m ti bn vi ng khi trc. Ln ny th ng K pht biu rng nu cn rt lui, c l ti nn lm i s ch khng nn v hu. kin ca ng K lm ti v cng ngc nhin, nhng khi cn nhc k vn , ti cho rng y c l cng l mt kin hay. V lc trc, khi cn lm vic ngoi giao, ti vn thng n Tokyo, do tin n bt u lan trn rng ti c chn lm i s Nht. Nhng nhng tin n ny li tan bin ngay. t lu sau, ng K cho vi ti vo ni rng: u c phc v nc ngoi ng s l i s oa nh n ch khng phi okyo. ng th mi khi cn c i s sang bt k quc gia no khc, chnh ph Vit Nam cng phi thng bo cho chnh ph nc v i h chp thun. V vy, trc khi ti c th sang Hoa K, cc th tc ngoi giao ko di trong nhiu tun l. Tuy th, chng bao lu sau L Ging Sinh nm 1966, ti v gia nh c mt phi trng Tn Sn Nht bt u chng bay u tin ca chuyn hnh trnh sang Hoa K. Tuy mong c phc v Hoa nh n, ti vn lo u rng khng bit rng mnh c kh nng lm trn nhim v hay khng? Ti hy vng c nhm chc tht m thm nhng nhng hy vng ca ti tan bin ngay khi n Hoa nh n. Hnh trnh n Hoa nh n ca ti c loan bo m trn hai t New York Times v Washington Po. eo t Po th ti l mt trong nhng c vn quan trng nht ca Tng K; trong khi , t Times vit rng ti ng mt vai tr quan trng trong vic it lp c cc chnh sch v ni b cng nh v ngoi giao. Lc ny, bt k vn l g, h c dnh dng n Vit Nam u l tin tc, v vy, vic ti nhm chc tr thnh tin tc ng k. Hai mc bo khin d lun Hoa K ch n ti. V tr khc bit bt ng khin ti cm thy v cng b ng vo lc ban u. Hai ngy sau khi ti n ta Bch c trnh y nhim th th nghi l nhm chc i s bt u. Nu so snh vi nhng th tc l nghi ca cc nc khc, chng hn nh Anh uc th th tc l nghi ca Ta Bch c tuy khng c nhng chuyn xe nga ko i quanh nhng ni lch s nh Court of Saint James, nhng li c nhng nt uy nghi ca mt nn dn ch. Bn ngoi l y un Lc Chin dn hng ng cho, bn trong vn phng tng thng ngn la m p ta ra t
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
209 of 404
nhng chm ci cy i chi dng nh hon ton vi thi tit lnh lo v nhng khung cnh tuyt trng xa pha ngoi. Lc nhn quanh cn phng, bt cht u c ti le ln ngh rng c l mnh vt mt chng ng di lm k t khi xp hng ng i iu T Patti v Tng Gallagher H Ni hn hai chc nm v trc. Tng thng Johnson cho n ti tht nim n. Lc ny tuy khng phi l lc ni chuyn nhiu v cc vn quan trng m ng vn hi ti v tnh hnh Vit Nam nh th vn Vit Nam l vn m ng thng xuyn suy ngh. Sau vi pht ni chuyn ngn ngi, Tng ng Johnson gii thiu ti vi nhng k gi ca Ta Bch c. H l nhng ngi c y nhng cu hi chuyn nghip son tho k lng ang ch ti tr li. Mi giao thip gia ti v gii bo ch tip tc ny n v khong mt tun l ri sau ti c mi ni chuyn qua chng trnh Gp G vi Gii Bo Ch (Meet e Press). y l mt bin c ti ch i chng khc no mt con cu ang ch i ngy ln ng vo l st sinh. Tuy Vit Nam, ti c kinh nghim vi nhng phng vin ngoi quc nhng tnh th lc li khc hn. Lc ngi nm cng v ch cht l ti nhiu hn l h. Ln ny, nhng phng vin lng danh trong gii bo ch nh Lawrence Spivak, Max Frankel, Peter Lisagore, Carl Rowan, v Ron Nessen s lin tc phng vn ti trong sut na gi. Trc khi phng vn ti th mt phng vin c ting n ha l phng vin Spivak ni chuyn chi tit vi ti th xem liu trnh Anh Ng ca ti c vt qua nhng th thch ca cuc phng vn hay khng. Tuy th, cho n lc cu chuyn ca ng Spivak chm dt m c hai chng ti vn chng th quyt nh c r rng. Chng ti bn mi ng ng c Khi n ta i s n nu cn th s c ngi thng dch gip. ng ng c Khi l ngi sng Hoa K rt nhiu nm. ng chng nhng thng tho Anh Ng m cn c nhiu nhn xt rt tinh t v vn ha Hoa K. ng trnh by r rng nhng iu cn bn khi gp gii bo ch v nhn mnh nhng tm trng nghi ng, i nghch vn d l bn tnh ca a s phng vin Hoa K. Trong khi chng ti cng nhau sa son cho bui phng vn, ng Khi a ra nhng cu hi hc ba nht v tham nhng, v vic cc vin chc Vit Nam lc no cng lc quan qu mc, v tt hay tuyn b mnh dn ca ng K v v cc cuc thng thuyt ha bnh ng Khi a ra gn nh tt c cc cu hi c th a ra. Ti tr li bng cch i thng vo vn . Chng hn nh ti khng th no chi ci rng khng h c tham nhng Vit Nam. Vn tham nhng chng nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
210 of 404
y dy m cn l liu n mc ng xu h. Nhng ti c th gii thch ti sao tham nhng li honh hnh d di nh vy v a ra nhng chnh sch chng tham nhng chnh ph hin ang p dng. Khi chun b k cng cho cuc phng vn, ti cm thy an tm hn. Du sao ti cng trc tip ng u vi vn ny gn ba nm trng v c d kin tr li gn nh mi cu hi. Khi cuc phng vn chnh thc din ra ti c th t tr li, khng phi phin n ng Khi. Tuy ti cha h bit trc rng nhng cu tr li cho mt cuc phng vn truyn hnh lc no cng phi ngn, gn, vn ling Anh Ng ca ti vn cho php ti tr li rt tng tn nhng cu hi c a ra. Phi on phng vn hi nhng cu hi tht st vi vn , nhng h c khi no ti a li b tc cc kin pht biu th phng vin Spivak li ngt li tip tc a ra nhng cu hi khc. Sau hai ba ln lin tc nh vy, ti nhn ra rng mnh phi lao mnh vo th thch. Bt k trn thc t ni dung ca cc cu hi a ra phc tp n no, phi on phng vn vn yu cu ti tr li tht ngn v tht chi tit. H mun bit r v cc vn chng hn nh liu Si Gn c iu nh vi Mt Trn Gii Phng Min Nam hay khng? Ti tr li rng hng v MTGP tht s do H Ni cm u, v ri ti ni thm rng bt k lc no chng ti cng vui lng m phn vi Bc Vit. Nhng ngi phng vn li hi rng MTGP cng ang chin u, ti sao Vit Nam li chng th iu nh vi h. Lm sao ti c th gii thch ch mt i cu ngn ngi h c th hiu r c nhng kinh nghim bn thn ti tri qua khi phi i ph vi nhng t chc Vit Minh vo thi khng Php hoc trnh by tng tn c rng MTGP l mt t chc mi c thit lp vo nm 1960, trong ln hp hi ngh th ba ca ng H Ni, vo lc ng bt u khng nh r rt ch trng: Phi gii phng Min Nam v thng nht t nc bng v lc? Trc nhng khon thi gian gp rt, eo hp n gn nh chp mt, lm sao ti c th din gii mch lc c mi vn nh: MTGP l mt t chc do Bc Vit t chc H Ni v mi n nm 1959 t chc ny mi xm nhp vo Min Nam Vit Nam. K t nm 1964 ton th cc s on Bc Vit u hot ng ton lc. COSVN, mt t chc cm u cch mng MNVN chnh l mt chi nhnh do ng Cng Sn thit lp v lnh o. C Hoa nh n ln Si Gn u bit rt r nhng vn va k. (Sau nm 1975, chnh nhng thnh vin ca ng Cng Sn cng xc nhn nhng s kin trn trong cc ti liu chin tranh Vit Nam.) Nhng lm sao ti c th thuyt phc c cc phng vin khi h c nht nh khng khng cho rng tt c u ch l nhng chuyn ba t v cn c? Tuy phi i ph vi nhng cu hi hc ba trong mt thi gian cc k ngn ngi, khi cuc phng vn kt thc, ti vn cm thy hi lng. Ti cng rt ngc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
211 of 404
nhin v bu khng kh cng thng ca bui phng vn. Hin nhin s th cho thy ti vn cn phi hc hi rt nhiu, nht l v cung cch cn trng ca nhng phng vin Hoa K khi thu thp tin tc. Tuy th, ti vt qua c mi th thch. V sau, ti cn c bit rng tuy ngh nghip thng buc gii bo ch phi ng vo t th i nghch vi chnh quyn, rt nhiu k gi l nhng ngi ci m v v cng ng n. Trong nhng tun l u Hoa nh n, ti b ra rt nhiu th gi gi nhng c in thoi theo th tc ca gii ngoi giao. Ti cng bt u tip xc vi nhng nhn vt trong chnh ph Hoa K, nhng dn biu quc hi v cc ng Ngh S. Khong thi gian u, thi tit Hoa nh n chuyn tuyt. Hng v ma ng n vi gia nh chng ti bng nhng cm tuyt trng v nhng cn gi lnh trong mt khung cnh hon ton tri ngc vi bu khng kh nhit i ca Si Gn. Nu so snh thi tit v khung cnh i sng th i sng gia nh ti Hoa nh n cn khc bit vi Si Gn xa hn na. Ti Si Gn cuc chin l mt phn ca khung cnh i sng v v vy, tim thc ca nhng ngi sng Vit Nam quen vi vn chin cuc. Chng nhng th, ngay Si Gn, chin cuc li cn c v xa ri, gn nh ch l mt ci g vn cn xa. Nhng Hoa nh n l mt ni cch tm nguy him c 10,000 dm m k l thay, chin cuc li gn nh k st. Mi sng khi ti thc dy th t Times v t Po ng ti nhng tin tc v chin tranh Vit Nam tht chi tit; Sau khi c qua nhng tin tc tng trnh trn hai t bo, ti dng nhng khon thi gi cn li trong ngy i ph vi vn chin cuc v ri v m ti li theo di mn nh truyn hnh nghe thm tin tc. Lc ny ti cha bit rng mnh ang mc kch chin tranh Vit Nam qua mt nhn quan khc bit: Chin tranh Vit Nam qua mn nh Ti Vi. Lc ny ti cha h thy r nhng n tng ang n vo tim thc nhng khn thnh gi khi h theo di cuc chin Vit Nam qua d lun ca gii bo ch v qua mn nh truyn hnh. D nhin ti li cng cha th nhn nh c y chnh l mt trong nhng phng din khc bit ca chin cuc. Ti li cng cha th nhn nh c ri y chnh nhng hu qu pht xut t nhng hnh nh ti ang mc kch s dn d n mn s kin nhn ca dn chng Hoa K v tr thnh nguyn nhn chnh buc Hoa K phi chm dt can thip. Nhp cuc sng Hoa nh n cng hon ton khc bit. Trc y, khi cn Si Gn, v l c vn c bit ca ng K nn ti phi ng u vi nhng cuc khng hong ko di tng chng nh chng bao gi dt. Gn nh lc no cng c hng lot cc kh khn lun lun ch i ti, chng nhng th m kh khn cng l mt khng hong ng k i hi phi c lp tc gii quyt. Mc d
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
212 of 404
ti qu c i ph c vi nhng vn kh khn Si Gn, nhng ti vn phi xoay s tht khn kh. Trong khi th Hoa nh n ti thc dy mi sng, thong th c tht k t nht bo, ri mi bt tay vo vic sa son thi kha biu cho nhng cuc hp mt trong ngy. nh thong mi c mt vi bin chuyn bt ng v chng c g ng gi l khng hong. Cuc sng hng ngy ch l mt cuc sng bnh lng trt t chng khc no nhng t tuyt thnh thong vn ri m thm bn ngoi. Nu so snh i sng m Hoa nh n lc ny vi cuc sng ca ti trong nhng nm v trc Vit Nam, khi ti phi lm vic lin tc di p lc thng xuyn i ph vi nhng kh khn Si Gn th y qu l mt s thay i ng k. i vi ti th Hoa nh n qu thc l mt th thch ln lao. Ch ring mt vic tm hiu quc hi Hoa K cng l mt cng vic v cng phc tp v kh khn. H vin bao gm 435 dn biu. ng Vin bao gm 100 ng Ngh S cha k n hng trm nhng nhn vin ph t v hng chc nhng y ban, tiu ban. Ch ni vic tm cch ghi r danh sch v tm hiu v cc hot ng ca cc dn biu, ng Ngh S Hoa K cng chng khc no phi tm cch bng qua mt khu rng rm cha h c khai ph. Ti c may mn l c mt s ngi bn gip gii thiu vi nhng ngi cn phi quen bit th Hoa K. Sau khi n Hoa nh n c mt thi gian ngn th ti gp ng Ngh S Everett Dirksen, lnh t thiu s ca ng Vin. C l do mi ho cm c bit nn chng ti va gp nhau hp nhau ngay. ng Dirksen gii thch t m cho ti nhng l li lm vic v s quan trng ca tng nhn vt trong quc hi. Mt trong nhng vn ng dn ti phi lu l vic nn tm gp nhng nhn vt ng u cc y ban quan trng, chng hn nh y ban ngoi giao v y ban qun s. Chnh ng ch thn dn xp nhng cuc gp g lc u cho ti. Tuy nhng cuc gp g vo lc ban u tht l hu ch, lc ny ti vn cha h bit rng ri y nhiu cuc gp g s tr thnh nhng mi giao ho lu bn v ko di n c khi ti khng cn phc v Hoa nh n na. Mt cuc gp g in hnh bin thnh mi giao ho lu bn v sau l cuc gp g gia ti v thng ngh s George Aiken ca tiu bang Vermont. eo li b Aiken th ng ng c coi ti nh mt ngi em lun cn bao bc. Chng ti hay cng nhau ni chuyn, lc th trong vn phng ring ca ng, khi th ta i s mi ln ng b n dng ba ti vi chng ti. Vo nhng dp nh vy ng vn thng gip cho ti rt nhiu kin. V ng l bn thn ca ng Ngh S Mike Manseld, lnh t a s ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
213 of 404
ng Vin, nn ng Aiken thng ni r cho ti nghe nhng quan nim ca ng Manseld. ng cng thng chuyn nhng ngh ca ti cho ng Manseld v cc thng ngh s khc trong c hai ng dn ch v Cng Ha. ng Aiken l mt ngi dn vng New England cht phc, ng n v rt d dm. Nhng kin ca ng Ngh S Aiken lc no cng st vi thc t. ng nhc nh ti rt nhiu v vic phi sa son trc, phi bit r quan nim v khuynh hng ca cc dn biu hay thng ngh s trc khi n gp h. ng cho rng ti khng nn b thi gi ni chuyn vi nhng ngi c nh kin v cuc chin Vit Nam. ng Aiken cng khuyn ti khng nn qu lc quan trong vn nhn din ai l bn v phi lun lun c gng gi vng nhng mi giao ho gy dng c. C l i vi nhng nhn vt trong chnh gii Hoa nh n th tt c nhng iu ny ch l nhng nhn xt ti thiu, nhng i vi mt ngi cha h tip xc vi i sng truyn thng dn ch nh ti th y li l nhng iu tht mi l. Ti khng khi vi phn sng s khi nhn chn ra rng mnh ang tip xc trc tip vi mt x hi sng ng trong mt bu khng kh v l li dn ch. y l mt x hi va linh hot, v i, li va phc tp bi phn. Tt c nhng dn biu u l i biu ca nhng a phng bu cho h. Mi dn biu u c nhng kh khn ring. Phn nhiu thi ca h i vi vn Vit Nam ty thuc rt nhiu vo cc vn kh khn ca nhng a phng m h i din. H ch suy ngh v chin cuc Vit Nam mt cch gin tip v nhng cu hi chnh ca h thng l: Cuc chin Vit Nam c nh hng g n dn chng trong nhng tiu bang m h i din hay chng? y l mt iu rt l i vi ti. Ti thng ngh rng vn Vit Nam phi l vn chnh ca nhiu dn biu nhng vo nm 1967 th nhng nhn nh ca ti khng ng hn. Mt khm ph khc khng km phn ly k l tuy trong s nhng ngi ti tip xc c rt nhiu ngi ng nhng cng v cao m vn khng h c tm hiu bit bao qut nh ti lm tng. Trong cc cuc hp vi nhng dn biu Hoa K, nhiu ln ti ch tm sa son ch nghe nhng li ngh lun su sc ca h nhng ri li phi git tht ngi v nhng kin c a ra chng nhng tht ng nghch m cn phn nh r rt s thiu hiu bit ca nhng ngi pht biu. T hn na l nhng ngi pht biu li trnh by s ng ngch ca h tht cng khai v khng h c du dim. khng bit bao nhiu ln ti phi sng ngi v nhng cu hi vt ngoi sc tng tng. C l nu ng trn mt phng din no th vic cc dn biu, thng ngh s ch bit r v nhng tiu bang h i din v m tt v vn quc t ch l mt chuyn t nhin. Nhng vic phi tip xc vi nhng dn biu ch quan tm ti nhng vn a phng lc no cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
214 of 404
lm ti kh chu. Ti phi c gng sa i quan nim chp nhn rng trong s nhng ngi ang b phiu nh ot s phn Vit Nam li c c nhng k cha h bit rng Vit Nam c ln l thuc a Php. i vi ti th vn cn sa i thch ng vi nhng thc t loi ny l nhng bi hc v cng kh khn. Ti cng khng th hiu c nhng dn biu chng chin tranh mt cch trit nh cc ng Ngh S McGovern, Fullbright v Church. Mc d ng Aiken nhiu ln c gii thiu ti vi h, ti vn khng h c mun gp h bao gi. Khng phi ti ngn ngi v vic phi i ph vi nhng kin ca h m v ti cm thy cung cch ca h tht l cao ngo v thiu lch s. c vi dn biu chng i chin tranh nhng h vn l nhng ngi thnh tht v ng n. Chng hn nh ng Ngh S Manseld. Tuy l ngi phn i chin tranh, ng cng l ngi hiu bit l lun cng nh cn t v quan tm n nhng vn phc tp ca chin cuc v ng cng nhn nh r rng rng quyt nh chm dt chin tranh s l mt quyt nh quan trng c lin quan n vn nh ot s mnh ca hng chc triu gia nh Vit Nam. nh rng trong khi bn lun v vn liu c nn gip Vit Nam hay khng th nhng ngi nh ng Ngh S McGovern v Fullbright c quyn trnh by quan im ring, nhng thi v nhng lun iu lng m ca h i vi gii lnh o Vit Nam tht hon ton bt cng. ng Ngh S McGovern gi ng iu l vin tng am nhng v pht biu rng ng K khng xng ng lnh d ch l mt xu nh vin tr ca oa . Tuy chnh ti cng c nhng d dt ring i vi ng iu v ng K, nhng tht s th ng Ngh S McGovern bit g v nhng cuc u tranh cho dn ch Min Nam Vit Nam? T chic gh ng Vin, liu ng nh gi ng c bao nhiu n lc ca Min Nam Vit Nam? Phi chng ng ta khng hiu r c rng nu cn c c mt c hi cho Min Nam Vit Nam th c hi phi n t nhng c gng cng c cho nhng mm mng dn ch mong manh ang bt u c pht trin? Phi chng ng ta khng hiu r c rng t b Min Nam Vit Nam c ngha l chi b gi tr ca tt c nhng iu m ng ang quyt tm bo v? Nhng thay v c nghe nhng cuc bn ci tranh lun thm thy, nhng iu ti thy hon ton ch l nhng ngn t d di hi ht ca nhng nh lnh t khi h ng ha chin cuc Vit Nam vi trng hp gip hay ng h tng ny hay tng n. y l mt hnh ng t kiu, t i v ng thi cng l mt hnh ng lng m, s nhc Vit Nam. nhiu ln ti ln ting cng gii bo ch khi li lng m ca h c phn qu ng v c ln ti yu cu h phi xin li cng khai trc d lun. Mi lin h duy nht gia ti v nhng nhm phn chin cc oan ch c th.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
215 of 404
Cng lc ti bt u lm quen vi quc hi th ti c gng thit lp nhng mi lin lc vi chnh quyn. Mt trong nhng nh chc trch m ti thng xuyn gp g vo lc ny l ng William Bundy, ph t Ngoi Trng c trch Vin ng v i Bnh Dng S V. Chng ti bit nhau v cng lm vic nhiu hi ngh Vit M trc y. ng Bundy nguyn l mt trong nhng ngi thuc nhm thn cn ca tng thng Johnson, v vy ng c bit hu ht nhng chnh sch quan trng trong chnh ph Hoa K. Chng bao lu sau ng tr thnh ngun dy lin lc chnh gia ti v chnh quyn Hoa nh n. Hn na, ng cn l ngi cng lm vic vi ti hng ngy. Khi tr thnh thn thit vi ng Bundy, ti cm thy c th trnh by thnh tht vi ng nhng quan nim ca Vit Nam. Tuy l ngi c ting vn hoa, nhng ng Bundy vn thng trc tip trnh by quan nim ca Hoa K mt cch thc t ch khng cu n nhng th thc ngoi giao rm r thng lm lu m i chnh ca cc vn bn lun. Mi lin h gia ti v Ngoi Trng Dean Rusk th c v hnh thc hn, tuy vy nhng mi khi cn, ti vn thng c dp thng thn trao i kin vi ng. Ngoi Trng Rusk vn l ngi kin cng v t tin. ng cho rng Hoa K phi tip tc cng v ca mt ng minh lc no cng gi vng lp trng v li ha. ng Rusk quan nim Vit Nam l mt cuc th thch u tin vi nhng chnh sch i ngoi ca Hoa K. Con ngi ng Rusk lc no cng ht sc nghim trang v mang mt v cng quyt kh th lay chuyn. ng l hin thn ca Hoa K trong nhng cng quyt m thm, lun lun i st vi cc ch nh ngoi giao. n tng ban u ca ti v ng cn tr nn r rt hn khi ti thy ng ring trong mt th gii bit lp ca chnh mnh. Phng lm vic ca ng tng lu th 7 ca B Ngoi Giao c trang tr tht n gin v tot ra mt v nghim trang n gn nh ngt ngt. Hai ngi bn thn khc ti quen ta Bch c l ng Bill Jorden, ph t ca c vn an ninh quc gia Walt Roow v ng Robert Komer, ph t c bit ca tng thng v vn kinh t MNVN. ua hai nhn vt ny, ti c th cm thy gn nh trc tip p lc m v tng thng Hoa K phi chu ng khi ng c dung ha cc chnh sch tha mn c nhng nhu cu ca ng minh ln nhng i hi ca cc vn kh khn trong nc, nht l khi nhng d lun phn i ng ang o t ngy cng gt gao. Ti thng ni chuyn vi cc nhn vin Hoa K trong nhng bui n tra s qun Vit Nam. Bu khng kh thnh thi s qun thng cho php chng ti tr chuyn thoi mi v lu di hn. Khung cnh d chu v thc n ngon, khc hn vi khng kh cng thng ca nhng bui hp thng khin chng ti bn lun tht lng hn v nh vy ti c th hiu c rnh mch nhng suy t ca chnh ph Hoa nh n.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
216 of 404
C hai ng Komer v Jorden u l nhng nhn vt khc thng. ng Komer kh ngi cao v gy. Trong s tt c nhng ngi ti gp th ng c l l ngi hiu ng nht. ng cho rng bt k bi ton kh no cng u c mt p s tha ng. Nu p s cha c ch xc hon ton th chng qua ch l v n lc gii p cha c t ng mc. Lp lun ca ng khin ng c mnh danh l t b uc ang chy. Khi trnh by nhng quan tm ca ta Bch c trong vic nhn nh nhng vn phc tp nhiu mt ca chin cuc Vit Nam ng Komer suy din va mnh m li va lu lot. D nhin nhng quan tm ca Ta Bch c lun c ti gi thng v Si Gn bng in tn. So vi ng Komer th ng Jorden li l mt loi ngi khc hn. ng l ngi trm lng, khim tn v gn nh d dt. Tuy th, khi trnh by nhng hiu bit v ci nhn ca Hoa nh n th ng v cng tinh t. V xut thn t ngnh bo ch, ng Jorden hiu cn k nhng kh khn ca MNVN. ng gip ti trnh by nhng kh khn ca Si Gn cho ph hp vi nhng ni quan tm ca ta Bch c. y l mt s gip ln lao khi ti phi n lc chuyn v Si Gn nhng ngh ca ti. Nhn t mt phng din no th ng lm cho quan nim ca hai quc gia gn li vi nhau. Ti khng h ngc nhin khi ng Jorden iu nh thnh cng v vnh eo bin Panama (e Panama Canal) lc sau ny. ua ng Jorden ti gp ng Walt Roow ln u vn phng c vn an ninh quc gia. Lc ny vn phng c vn an ninh quc gia vn cn nm tng lu di ca ta Bch c. ng Roow cho ti vi mt n ci tht ti nh th ang n cho mt ngi bn ng nghip cng lm ngh gio s ang gh chi v bn lun nhng ti hc ng. t ra nhng cuc bn lun vi ng Roow lun lun c v l nhng cuc bn lun c tnh cch hc gi hn l nhng cuc bn lun ngoi giao. uan nim ca ng v nhng pht trin kinh t v chnh tr i vi nhng nc cn ang pht trin trng hp rt nhiu vi nhng quan nim ca ti. Tuy rng trong nhng quan nim ca ng thnh thong cng c mt vi im c v khng thch hp vi trng hp c bit ca chin cuc Vit Nam, nhng ng qu l mt ngi hiu bit uyn bc him c v th gii Cng Sn. Nhng ngi ch trch ng Roow cho rng ng l mt trong nhng nhn vt diu hu, lun lun sn sng ng h nhng bin php mnh. Chng hn nh ng cho rng Hoa K nn b vo Bc Vit. Ring v vn can thip vo Vit Nam th ng cho rng Hoa K cn can thip ng h cc quc gia nhc tiu va mi thot ch thc dn kin thit chnh tr v kinh t. i vi ti th l lun ca ng Roow d nhin khc nhng l lun ca chnh quyn Hoa K lc . Hoa K lc cho rng h cn can thip c th gi vng th qun bng chnh tr ton
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
217 of 404
cu v ngn chn s xm lc ca Cng Sn. Vo cui thng 2 nm 1967, gia lc ti ang c gng to dng nhng ngn dy lin lc Hoa nh n th Si Gn c lnh triu hi ti v tham kho kin. Cn c vo nhng mi lin lc gn gi gia ti cng chnh quyn Si Gn v tm mc quan trng ca yu t oa i vi nhng bin c ca Vit Nam th vic h triu hi ti v cng chng c g l l c: uc Hi Lp Hin son xong bn d tho hin php. Gi y n lc y Ban Lnh o uc Gia phi quyt nh chp nhn hoc ph b bn d tho hin php. Ni r hn th chnh ph qun nhn lc ny phi t bung b chnh quyn hoc chi b tt c nhng li ha hi ngh Honolulu lc trc. Cng mt lc vi nhng tin Si Gn v vic y Ban Lnh o uc Gia phi c quyt nh v bn d tho hin php th cng c tin l li s c mt hi ngh thng nh MVit na sp sa c triu tp.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
217 of 404
Trong Gng Km Lch S
218 of 404
Chng 22 Hin Php Dn Ch
Si Gn lc ny bn Hin Php c son tho xong. y l bn Hin

Php u tin, nh du nhng n lc dn ch u tin ca Vit Nam. uc Hi Lp Hin b ra rt nhiu thi gi son tho bn hin php. Nu nhn vo c phm vi lai lch ln rng ca cc thnh phn trong ban son tho ln thi gian h cng nhau tho lun trc khi a ra bn d tho hin php th c l ai cng c th thy rng bn d tho ca quc hi lp hin lc l qu l mt cng trnh ng k. Bn d tho Hin Php ngh mt chnh ph bao gm ba c quan chnh l Lp Php, Hnh Php v T Php. C quan Lp Php gm hai vin l ng Vin v H Vin. C quan Hnh Php gm Tng ng, Ph Tng ng v Tng. Nhn vo qu trnh chnh tr ca Vit Nam sut trong khong hai thp nin 19501960 th qu tht nt ni bt nht l o chnh v xo trn. Ht ch c ti ny cho n ch c ti khc thay phin nhau a ra nhng chnh sch chng c cn bn g nht nh. Ht ng Dim lt Bo i li n cc tng t o chnh ng Dim. Sau chnh cc tng t o chnh li b chnh l m ng cho mt chnh ph dn s u tin ch nm quyn c trong vng nm thng. Cui cng th chnh ph ca Min Nam Vit Nam li c nhng ngi qun nhn ng ra lnh o. Bn Hin Php lc ny c l phn nh r hn bao gi ht s quan tm ca nhng ngi son tho Hin Php i vi tnh trng xo trn ca Vit Nam trong qu kh. Gung my chnh ph do bn Hin Php ra cho thy nhng ngi son tho Hin Php suy ngh rt nhiu v vn cn phi tm cch ngn nga nhng trng hp c ti. Hin Php ngh mt gung my chnh ph bao gm Tng ng, Ph Tng ng, Tng v c quan Lp Php. Vo lc ny th cu hi chnh l: Liu nhng ngi trong chnh ph qun nhn c ng hay khng? y c l l l do h triu ti v tham kho kin. H mun bit r Hoa K suy ngh ra sao v vn Hin Php ca Vit Nam. t ra y l mt cu hi ti c th tr li ngay. Vic Hoa K quan nim ra sao i vi vn thnh lp mt chnh ph hp hin l mt vic ti r t lu. uan nim ny mi ngi cng thy r hi ngh Honolulu. Tuy th, trc gi khi hnh v li Vit Nam, ti vn n gp ng Walt Roow duyt li tnh hnh tng qut c Vit Nam ln Hoa K. ng Roow khng nh rng chnh ph Hoa K chc chn ng chp thun bn d tho Hin Php v vn cng b bn Hin Php qu l mt vn v cng quan trng i vi tng thng Johnson. ng Roow cho rng tng thng Johnson mong Vit Nam chp thun bn hin php v hai l do. nht, y l mt hnh ng chng t rng nhng qun nhn lnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
219 of 404
o Vit Nam l nhng ngi bit trng li ha. hai l ng c th dng thnh qu ny thuyt phc dn chng Hoa K rng vic Hoa K can thip l hon ton xc ng. K t nm 1967, Hoa K bt u gim dn nhng s ng h ca h i vi Vit Nam. Nguyn do ca vn gim thiu l v n lc can thip ca h chng mang li thnh qu no c th. Lc ny, tuy c khong 400,000 binh s Hoa K ng Vit Nam m vn cha ai nhn thy s thnh cng no r rt. V thiu nhng thnh qu trn lnh vc qun s nn Hoa K thy cn phi c nhng tin trin trn lnh vc chnh tr. Nhng tin trin ny c th cho php chnh ph Hoa K tuyn b rng: uy chng ti vn cha khng nh c nhng nh cng v mt qun s nhng vn c nhng tin trin kh quan trn nhng phng din khc. Nu mun c nhng thnh qu chnh tr Vit Nam th d nhin Hoa K phi y mnh vic chp thun hin php. Trc khi ti ln ng, ng Robert Komer cng tit l rng chnh vn ny khin chnh ph Hoa nh n ang d nh mt cuc hp thng nh khc. Ln ny th cuc hp c d tr Guam, mt hn o i Bnh Dng. Ti tr li Si Gn vo ngy 6 thng 31967, khi thnh ph ang trong bu khng kh lc quan. L do chnh ca s lc quan l do hai yu t: nht: Bt k cuc chin nghing nga ra sao th mi ngi vn c cm tng l cuc chin vn cn xa. Hai: Vit Nam vn c mt ng minh v i u lng gip sc. Tnh trng ny khin Bc Vit khng th no ot c thng li. Nhng nim lc quan ca Si Gn mt phn khc cng cn l v bn Hin Php lc ny c hon tt. y l mt cng vic chim lnh phn ln tm tr ca nhiu on th chnh tr trong sut na nm tri. Nhng lc ny, Hoa nh n nhng ngi ang ch trch chin cuc li gt b tt c nhng tin trin dn ch Si Gn sau cuc bu c. i vi h th nhng phong tro dn ch chng hn nh Bu c uc Hi Lp Hin, son tho hin php mi v nhng cuc bu c sau khi c hin php chng qua ch l nhng bc ha trang tr m Hoa K ang nng lng p im c gip Vit Nam th hin phn no b mt dn ch. t s th chnh quyn Johnson qu c li dng nhng n lc Vit Nam thuyt phc dn chng Hoa K ng h cho nhng chnh sch ca h, nhng chnh ngi dn Vit Nam cng c ch trng hn hoi v vn dn ch. y l vic kh th chi ci. Sau 100 nm chung ng vi ngi Php, ngi dn Vit b nh hng rt nhiu. Mt mt th h b tim nhim nhng nh hng xu ca ngi Php, chng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
219 of 404
Trong Gng Km Lch S
220 of 404
hn nh v vn b phi, nhng mt khc h cng thm nhun c nhng nh hng c li cho vn p dng dn ch. Mt trong nhng nh hng ng k l chnh tr nhim vo tp qun ca ngi dn Vit v nu mi trng cho php th chc chn quan nim dn ch s c dp pht trin Vit Nam. Nu ch ni ring v kh nng tip nhn nhng quan nim dn ch th ngi dn Vit qu hon ton khng khc g nhng dn tc khc. Khi c c hi tm hiu v p dng nhng quan nim dn ch, ngi dn Vit Nam s hc hi v cng nhanh chng. Hn na, mt khi tin trnh dn ch bt u th ci tin thng t pht xut mi ngy mt nhanh. Kt qu l Si Gn chng ai l ngi khng tranh lun v vn hin php. Nhng on th chnh tr bn ci si ni, nhng cc gii lnh o qun nhn li cn bn ci si ni hn v lc ny quyn quyt nh chp thun hay khng l trong tay h. y l lc cc tng lnh s phi chp nhn hoc bc b th thc dn ch ngay trc d lun trong nc v ngoi nc. D nhin cc tng lnh khng ly g lm vui v chp nhn bn hin php mi ny, nht l nhng v t lnh vng chim ng 4 qun khu. H s b mt mt rt nhiu quyn li. Nu chnh ph Vit Nam l mt chnh ph dn ch th nhng t lnh vng s phi ph thuc vo nhng ngi lnh o chnh tr. Hn na, i vi nhng ngi sp c bu ra, h hon ton khng c cht g nh hng. y l vn chnh m h quan tm. Nhng t lnh vng l lun rng h l nhng ngi ang iu ng chin cuc v h chng th hao tn thi gi i ph vi nhng s ri ren, bt trc ca mt chnh ph hp hin. H hon ton khng tin vo vic thnh lp mt chnh ph dn s. Va t chn v ti Si Gn ti b li cun vo nhng cuc tranh lun si ni trong c hai gii qun s ln dn s. Bt k ni no ti n, cu hi u tin vn l: gi oa phn ng ra sao v v ny? Lc no ti cng tr li: ng nhin oa hon ton ng h vic chp un bn hin php, nhng i i ti y khng phi l vn quan trng. n quan trng chnh l chng phi t hi xem liu hin php c cho chng m phn sc mnh no trong cng cuc tranh u chng cng hay khng? Cu tr li mnh dn ca ti l: . Ti dng ht c th gi vo vic gp kin vi cc ng iu, ng K v cc v tng lnh khc. Ti ni vi h rng chng ta phi hnh ng i i vi li ha trc kia Honolulu. Khng c l do g c th khin chng ta hnh ng tri nghch li vi li ni ca chnh mnh. Hn na, chng ta phi tin hnh mi vic cho k cng, minh bch cng sm cng tt.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
220 of 404
Trong Gng Km Lch S
221 of 404
Khi ni chuyn vi ng iu v ng K ti thy dng nh mnh ang y vo mt cnh ca h. Mc d ng iu v ng K cha quyt tm ng , ti cho rng h ngm ngm chp nhn kin hin php v bu c. Trc ht h hiu c t th ca Hoa K. H cng hiu c tm quan trng ca nhng li h pht biu trc y. hai l h cn bit rng Hin Php vn khng tc ot quyn lnh o ca h. Nht l khi chnh h s gi th thng phong trong vic iu hnh cc cuc bu c tng thng. V vy, vn i vi h hon ton khc hn i vi nhng v tng lnh khc. Chng c g ng chng i v hn na li c rt nhiu l do chnh ng h c thm uy tn khi tin n mt chnh th dn ch. eo cch nhn ca ti th r rng tt c mi yu t u l nhng yu t kh quan. Nu ng iu v ng K cng c nhiu l do ring chp thun Hin Php bao nhiu th vic chp thun li c trin vng cng nhiu by nhiu. Vn chnh l lm th no pht ng mi vic. Cui cng, vo ngy 10 thng 31967, ng iu v ng K triu tp mt bui hp chnh thc dinh c lp. Cuc hp bao gm tt c B Trng v cc T Lnh quan trng trong gii lnh o qun s. Sau khi tranh lun k lng v cp tt c mi kha cnh cng nh chi tit ca vn Hin Php, ng iu thc dc ti by t kin. Khi gii thiu ti, ng iu c thm nhc rng nhng iu ti sp trnh by s l kin ca Hoa K. ng gii thiu ti l: t nhn vt ca oa nh n. Ti trnh by kin ca ti mt cch ngn gn v nhc li rng ti ng h vic son tho bn hin php k t lc u. Sau ti ni thm: hng kinh nghim trn chnh trng quc t cho ti y chnh quyn it am phi t r quyt tm tin ti mt chnh dn ch hp hin. n na, nu khng chp un bn hin php cng chng cn gii php no khc hn. Khi ti dt li, cuc b phiu bt u. Tt c u ng lng chp thun bn hin php. Vi ngy sau, khi hin php c cng b, th ng Bill Bundy n Si Gn v thng bo rng Tng ng Johnson d nh mt cuc hp ng nh vo ngy 20 thng 31967 Guam. V quen vi nhng th tc t chc qua hai cuc hp thng nh Manila v Honolulu lc trc, ti li c c sp xp mi vic ln ny. Nh c cht kinh nghim nn cng vic sp xp ln ny khng cn hp tp v b ng nh nhng ln trc. Tuy vy, cng cuc sp xp li gp rc ri v mt bin chuyn bt ng Lin Hip uc vo ngy 14 thng 31967. Tng th k Lin Hip uc U ant l mt ngi phn chin. ng t c kinh nghim v nhng n php ca Bc Vit v tin tng tht th ngy rng H Ni s vui lng m phn Ha Bnh. Trc y ng gp cc i biu ca H Ni v sau
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
222 of 404
khi cng h tho lun cc vn m phn ha bnh, ng ant c gi mt bn vn th n cho ng Arthur Goldberg, i s Hoa K Lin Hip uc. Trong bn vn th , ng ant chnh thc ngh vic m phn nh chin v to dng ha bnh gia hai quc gia Hoa K v Bc Vit. Ni chung th Hoa K vn xem thng ng U ant v c v nghi ng cc ngh m phn ca ng, nhng vi bn tnh nghi k c hu ca ngi Vit Nam th s trng hp ngu nhin v thi im m ng U ant a ra cc ngh v thi im ca cuc hp thng nh Guam ng l do Hoa K ngm ngm xp t. Ti Vit Nam, tin n bt u vang ng rng cuc hp thng nh c dn xp y phn li v pha Hoa K v p buc Vit Nam vo th yu trong chin cuc. Hu qu l chng ti phi b ra rt nhiu thi gi tr li ng U ant v lm tt c nhng g chng ti c th lm nh tan d lun. Cuc hp thng nh Guam ln ny l ln hi kin th ba ca Hoa K v cc lnh t MNVN. Ln ny c hai phi on u c gng i thng vo vn . Tng ng Johnson vn i cng nhng nhn vt quan trng nh Ngoi Trng Rusk, B Trng McNamara, ng Walt Roow v nhng t lnh qun s ti cao khc. ng iu, ng K cng cng i vi cc B Trng cao cp ca Vit Nam. Cuc hp tin hnh vo ngy th hai, 20 thng 31967. Ngoi vic duyt li tng qut tnh hnh chin s, chng trnh ngh s cn bao gm c ba vn chnh: Nhng ngh m phn ha bnh ca Tng K U ant, nhng tin trin chnh tr Vit Nam v nhng n lc m phn ha bnh. Tuy th, khi mi ngi va an v th Tng ng Johnson li a thm mt vn na vo chng trnh ngh s. ng gii thiu hai nhn vt mi ca Hoa K l ng Ellsworth Bunker v ng Robert Komer. ng Ellsworth Bunker s l i s Vit Nam thay th i s Henry Cabot Lodge v ng Robert Komer s n Vit Nam iu hnh chng trnh xy dng nng thn trn c hai lnh vc qun v dn s. Chng ti bit v vic c t trc nhng gn nh tt c phi on Vit Nam u t m v ng i s mi. y ch l ni mt cch nh nht. thi im ny cng v i s chng nhng nh hng cc th thc iu ng chin cuc m cn nh hng c n tnh hnh ni b ca Vit Nam na. Nhng thng k tip s l nhng giai on chnh tr ti quan trng ca Vit Nam v cuc bu c tng thng Vit Nam c d nh vo ma thu nm . Gia lc ny bng nhin mt nhn vt hon ton mi l li bc vo chnh trng Vit Nam. ng Ellsworth Bunker ngi im ti bn, khng h pht biu g nhiu. Kh ngi ng dong dng cao v tuy nhiu tui m trng ng vn c v quc thc v r
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
222 of 404
Trong Gng Km Lch S
223 of 404
rng y p ngh lc. ng vn c v pha chng ti nh th mun thu gn tt c cc khun mt Vit Nam vo mt ci nhn. Phong thi nghim trang ca ng khin ngi i din phi c i phn d dt. Ch t lu nhng ngi Vit Nam gi ng l ng i nh. Lc , chng mt ai trong chng ti li c th ng rng ng Bunker li chnh l mt ngi bn ht sc thnh thc ca Vit Nam v sau ny. Khi phn gii thiu qua, hai phi on bt u chnh thc tho lun theo chng trnh ngh s. TT Johnson vn ch ta cuc hp nh thng l. Phong cch ca ng tht linh hot. Nu qu tht ng khng cn tin tng hon ton vo cc n lc can thip ca Hoa K Vit Nam th trong bui hp hm vn cha ai nhn thy c bt k c ch no ng ng. ng quay v hng cc c vn v ph t vy quanh, a ra nhng cu hi, hi su thm vo chi tit v ra lnh trong v vng vng ca mt v nguyn th hon ton t ch. Tuy ln ny ng khng cn dng nhng cu thnh ng kh hiu nh ln hp trc, TT Johnson vn i hi nhng thnh qu c th v cp tc. Ch c mt ngi duy nht dng nh khng b nhng cch trnh by c quyt ca Tng ng Johnson nh hng t no l B Trng McNamara. ng im lng mt cch v cng l k v qun c ghi chp vo nhng t giy ghi ch mu vng nho nh nh thng l. i trm t ca ng tht l kh hiu. c s th lc ti cng khng nhiu n thi trm t ca ng. Mi v sau ny chng ti mi bit v B Trng uc Phng nghi ng nhng n lc can thip ca Hoa K vo Vit Nam. Guam, c ng iu ln ng K u c v t tin v ha nhp d dng vi nhng ngi lnh o Hoa K hn bt k lc no trc y. H nm quyn trong sut hai nm tri v mt mc no trng thnh trong khi lm vic. Hn na, ch ng ca h li vng vng hn trc. D nhin l vng vng hn nhiu so vi lc cn Honolulu, khi h vn cn ang phi n lc t to uy tn ring. Hin gi, mi ch hn mt nm sau, h c th tuyn b rng mnh chu tt li ha khi cng b hin php v dn xp sa son cho cuc bu c ton quc. y l mt giy pht hnh din cho h ni ring v cho ton th Vit Nam ni chung. TT Johnson n nhn nhng thnh qu ca Vit Nam tht nng nhit. ng c v vn ch tm vo c hai phng din: V yu t nhn s cng nh v chnh tr ton cu. ng tht khc vi nhng ngi nh Ngoi Trng Rusk, B Trng McNamara. Nhng ngi ny ch ch tm n nhng sch lc ton cu hn l v bt c iu g khc. eo ti thy th c l trong thm tm tng thng Johnson, nhng vn c lin quan n yu t nhn s vn chim lnh phn ln.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
224 of 404
Honolulu ng tip xc vi ng iu v ng K mt i mt v kt cc quyt tm gip ngi Vit. C tnh ny bc l r rt cuc hp thng nh Guam khi quan h gia ng v hai ng iu, K ngy cng tin trin. C chnh c nhn ti cng c ln c tng thng Johnson ch tm. Mt ln, trong khi ang dng ba tra, ng hi ti c lin h g vi c s Bi Vin, mt c s c vua T c gi sang Hoa K vo thi gian Tng ng Ulysses S. Grant hay khng. u tin ti khng nhn r c l ng Johnson ang ni v ai nhng sau ba bn ln lp li, ti tr li rng gia ti v c s Bi Vin tht chng c lin h g c. c s Bi Vin c Tng ng Ulysses S. Grant tip n nhng khng c ng h. Ti cng ni thm rng ti l cht ni ca c s Bi D, cn c tn l Bi n Nin, cng l c s cng thi vi c s Bi Vin nhng li c c lm c s sang Trung Hoa vo thi . Tng thng Johnson c v tht vng nhng cng cp ngay trong bui hp rng chc chn ti s c nhiu may mn hn v c s khi trc. iu lm ti ch l vic Tng ng Johnson b thi gi cho lnh cc nhn vin thuc cp xem xt lai lch ca c n nhng nhn vin ph t ca ng iu v ng K thit lp nhng mi lin h c nhn. y l c tnh ni bt ca Tng ng Johnson. Khi bn lun vi ng, ti bit rng mnh ang bn lun vi mt ngi nhn vn t trn quan nim nhn s. Bt k ng thnh bi ra sao, lc no tng thng Johnson cng quan nim tht bi da trn phng din nhn s. D cho tm mc cn thit ca quyt nh thc s quan trng n mc no, ng vn b m nh nu nhng quyt nh ny a n hu qu au kh cho ngi khc. Khi hiu r c tnh ca Tng ng Johnson, ti cm thy c cm tnh vi ng. Ngay c sau khi ng ri Ta Bch c, ti vn gi mi giao ho vi ng. Trong sut cuc hp, ch c mt tin xu lm lch lc cc chnh sch xy dng nng thn l vn kh khn trong n lc kim sot min qu v ku gi nng dn hp tc vi chnh ph. Ti nhng vng min Trung, phn ut i vi chnh quyn Si Gn vn cn nhiu. V th Vit Cng tm c c hi li dng rt nhiu ni. Ti nhng min ny v vi ni khc Cng Sn c m rng nh hng v c nm phn ch ng, mc d mi ln chm mt, Vit Cng vn b p tan khng cn manh gip. Nhng tin trin v xy dng nng thn khng c kh quan cho lm v mt phn li lm dn n tnh trng ny l do nhng hnh ng sai lm ca qun i MNVN. Tuy qun s ca qun i Vit Nam tng cng rt nhiu vo nm trc y, vic hun luyn nhng tn binh vo qun i vn cha hon ton thnh cng. Mt yu t quan trng khc l do s phn nh trch nhim khng c r
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
225 of 404
rt gia qun i chnh qui v cc lc lng a phng qun, nht l gia cc n v Hoa K v cc n v Vit Nam. ng th qun i Vit Nam c lnh phi hp vi qun i Hoa K, nhng khi i vo chi tit th mi vic hon ton ln xn. eo ng Robert Komer th: [nh trng kh khn l] do hu qu ca s iu phi hp. ay v phi hp cc on li tranh chp nhng phng tin khan him cho ring t chc ca mnh. l ay v tm cch hp tc cc on li tm cch tranh chp, cn tr ln nhau. n tr ln nhau qu l cch din t xc thc tnh trng Vit Nam lc . Nhng cng chc Vit Nam cha hiu r nhim v ca mnh thng c thng cp cho lnh phi hp hot ng cng cc nhn vin Hoa K. Nhng phi hp vi nhng nhn vin Hoa K no? C qu nhiu cc c quan Hoa K cng hot ng min qu. MACV, USAID, JUSPAO, CIA, DIA. ch mi l danh sch s lc ca mt vi c quan. ng th cc hot ng c chng cht ln nhau v lp li y khun nhng hot ng trc. Ri th cc c quan b ra hu ht thi gi i ph vi nhau. Xy Dng Nng n l bn phn v trch nhim ca mi ngi, nhng rt cc chng phi l bn phn v trch nhim ca ai c. Cuc hp thng nh Guam ng u vi vn cn chn dy chuyn bng cch c ng Robert Komer iu hnh trng coi ton th mi n lc Xy Dng Nng n. ng v tng Nguyn c ng c giao ph nhim v xp t cho c qui c nhng chng trnh khc bit. Lc ny, chng trnh Xy Dng Nng n c son tho p dng ngay sau khi cuc bu c Tng ng ca Vit Nam chm dt. Chng trnh Xy Dng Nng n nhm mc ch to cho Vit Nam mt th ng trong tng lai c th t lc cnh sinh, khi cn n qun i Hoa K. V nu c cn th cng ch cn vin tr kinh t m thi. Trn phng din ny, cuc hp Guam khi u chnh sch it am a hin ranh, mt chnh sch m hai nm sau Tng ng Nixon s chnh thc p dng. Tuy th, vo thng 3 nm 1967, vn cha ai nghe g n danh t it am a hin ranh. Lc ny, tn ca cc chng trnh c lin quan n chin cuc vn l hin ranh n n (war of trition) hoc ia ng ui ng m. V vn cha ai bit r thi im kt thc ca chin cuc Vit Nam m chnh quyn Johnson li mun c thnh qu r rt nn Hoa K chuyn vin tr cho Vit Nam c v chnh tr, kinh t ln qun s. N lc vin tr ca Hoa K thay i l v h mun thy thnh qu mt cch r rt. Nu cha th c nhng thnh qu ng k v mt qun s th t ra chnh ph Hoa K cng mun thy rng s ng h ca h mang li thnh qu trn nhng lnh vc khc chng hn nh kinh t hoc chnh tr. Ni mt cch r hn th Hoa K bt u st rut.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
225 of 404
Trong Gng Km Lch S
226 of 404
Chng ti cng bn bc ring vi nhau v cc vn kh khn. Mc d cha c du hiu g r rt cho thy ri y Hoa K s rt lui, ti c khuyn nh c ng iu ln ng K v vic cn thit phi sa son trc tnh trng ni b ca Vit Nam phng b trng hp phi i ph vi s rt lui ca Hoa K. Nu bo rng y l nhng vn chim lnh u c chng ti khi n hp Guam th cng khng hon ton ng hn. Nhng suy ngh ca chng ti, hoc t ra l ca ring ti, hon ton c da trn nhng iu m ti cho l thn trng ti thiu v hu l. Sau cuc hp tt c u cho rng y l mt cuc hp vi kt qu kh quan, tuy rng nhn xt ny vn c v ng cho phi on Vit Nam hn l cho phi on Hoa K. Hoa K ha s tip tc vin tr v tham kho kin Vit Nam trong mi bin chuyn lin quan n nhng ngh m phn ha bnh ca Tng K Lin Hip uc U ant. Chng ti v cng hi lng khi thy Hoa K c nhn mnh cc chng trnh Xy Dng Nng n. Nu chng ti c lo lng th cng ch l lo lng cho nhng cuc bu c sp n ca Vit Nam m thi. Ti Vit Nam lc ny cuc bu c i n giai on tng tuyn c ton quc. Ch cn vn vn 5 thng trc khi cuc tng tuyn c bt u. y l ln u tin Vit Nam c t do bu c Tng ng. Khi cuc hp Guam kt thc, ng iu v ng K bt u sa son cc chin dch vn ng. V quen vi s hin din ca ti sau nhiu nm cng tc rng r, hai ng iu, K qun rng ti nay lm i s v khng cn l mt nhn vt trong chnh ph Si Gn na. H mi ti cng ln ng v nc. Vo lc , ti cng va nhn c mt li mi khc ca Tng ng Johnson. ng mun ti cng bay chung chuyn bay vi ng v Hoa nh n. y l mt c ch thn thin ca ng. Do vo ngy 213, ti chia tay cc bn b VN thp tng on ty tng ca TT Johnson trn chuyn bay ring ca ng ngc v hng ng. Chic phi c phn lc Air Force One c trang tr mt cch ht sc t m. Con du Tng ng dng nh c khc vo tt c mi vt, k c t khn tay, gt tn thuc cho n nhng b dao nh. Ti va an v trn chuyn bay th mt nhn vin n mi ti n khu dnh ring ca Tng ng cng ng xem phim. Ti n Cabin vo lc Tng ng Johnson ang nm di trn chic gh ngh cng vi cc ng Rusk, McNamara v Roow ngi quanh chic Sofa bao quanh. Ti ngi chung vo vi h v chng ti cng xem mt cun phim ti liu ngn. Cun phim trnh by vn Trung uc ang sa son tr thnh mt cng quc nguyn t, nhng ti thy mnh khng quan tm vo mn nh bng quan tm n nhng ngi ang ngi xem phim. Tng ng Johnson ngi xem tht trm t v pht biu rt t. Ti t hi khng hiu ng ang ngh g v on rng nu ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
227 of 404
ang suy t v yu t rung oa trong phng trnh chin cuc Vit Nam th c l ng cng khng xem nh Trung Hoa cho lm. Ti cng suy ngh v nhng gii hn Tng ng Johnson t t ra khi cho lnh pht ng chng trnh oanh tc Bc Vit. Gii hn chng trnh oanh tc c a ra chng qua cng ch trnh khiu khch Trung Hoa nhy vo cuc. Lc ny, cha mt ai trong chng ti c th on trc c rng ch vi nm sau, hai nc X Hi Ch Ngha ang m trong mt t th lin minh chnh h gi l i i ng li c th tr thnh th ch. Chn gi sau, my bay p xung cn c khng lc Andrew bn ngoi Hoa nh n. T ni ny, chng ti ln trc thng p xung bi c pha sau Ta Bch c. Ti ta i s, vo ngy hm sau, ng vi l thch lu li k nim ca ngi Hoa K, ti nhn c mt tm khung lng bn ghi rng ti cng Tng ng Johnson bay qua bin i Bnh Dng trn chuyn bay Air Force One.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
227 of 404
Trong Gng Km Lch S
228 of 404
Chng 23 Khung Cnh Hu Trng
Khung cnh yn tnh Hoa nh n vo cui thng 3 nm 1967 thc l

ph hp vi tm trng phn khi ca chng ti khi t Guam tr v. Hoa K lc ny nhng phong tro phn chin vn tip din v ngy cng lan rng, nht l cc khun vin i hc. Nhng ng Ngh S chng i chin tranh Vit Nam in hnh nht trong lc ny l nhng ng Ngh S ca ng dn ch nh cc ng Ngh S Morse, Church, McGovern v Fullbright. Tuy cc cuc chng i ang lan rng nhng trong cuc bu c quc hi Hoa K nm 1966 a s cc dn biu v thng ngh s ca ng Dn Ch vn thng c c H ln ng Vin v thi hn nhim k ca Tng ng Johnson hy cn di. Vo thi gian ny vn cha ng c vin no khc c uy tn c th ng ra tranh c vi Tng ng Johnson. Ring v vn ng h Vit Nam th tuy Hoa K khng cn ng h Vit Nam mnh m nh nhng lc trc y nhng tm mc ng h lc ny vn tng thng Johnson c th thuyt phc quc hi thm qun vo Vit Nam, ln ny vi con s 470,000. Nhng bn lng nh tnh hnh chnh tr ti gi v Si Gn vo lc ny bao gm tt c nhng iu ti tng kt sau nhng bui tho lun ca ti vi c gii bo ch ln chnh quyn Hoa K. Gn nh chng ngy no l ngy ti khng bn lun vi cc k gi k cu ca gii bo ch. Trong thi gian ny, ti tip xc vi cc k gi Joseph Kra v Murray Marder, k gi ca t Washington Po; Tom Wicker, Hedrick Smith v Neil Sheehan, k gi ca bo New York Times; Crosby Noyes, k gi ca Washington Star v anh em k gi Kalb, lc ang lm vic cho CBS. uan nim ca h phn nh mt phm tr kin chnh tr tht l bao qut. Nhng cuc gp g vi cc k gi tht l c ch. Trong s nhng k gi ti tip xc cng c vi ngi b ch trch rng h ch tm qu ng vo cc vn ca Hoa nh n v v vy nhng ci nhn ca h i khi thin cn, nhng phn nhiu th nhng nhn xt ca cc k gi vn tht l v gi i vi ti. D lun thng cho rng nu c ch n cc kin ca cc k gi th ngi nghe thng kh trnh khi b ch kin ca h nh hng. Chuyn tht khng hn l vy. nh rng cc k gi qu c ch kin, nhng ngi nghe vn c th phn tch vn trnh b cc ch kin nh hng. Hn na, nhng cu chuyn ca gii bo ch bit li thng l nhng tin tc t ngi bit n. nhiu ln nhng cu chuyn ca h khin ti phi suy ngh nhng vic ti cha h bit n, hoc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
229 of 404
phi duyt li nhng iu m ti cho l ng chc ri. i vi nhng k gi c thin kin hon ton lch lc vi cuc chin Vit Nam chng hn nh cc k gi Anthony Lewis v Mary McGrory th tuy ti vn nhn nh rng h cng l mt phn quan trng ca cuc sng chnh tr, nhng ti khng h thy c nhim v phi tip xc vi h bao gi. D nhin chng phi tt c cc phng vin bo ch u phi chng chin tranh, nhng a s h u l nhng ngi lc no cng nghi ng tt c nhng tin tc ca cc chnh ph bt k l chnh ph Hoa K hay chnh ph Vit Nam. Bn tnh a nghi thng khin h t nhn vn qua lng knh ring ca h v t b qua nhng iu h cho l khng i i vi nhng iu h thy. i khi h cn t xem mnh l nhng ngun tin tri cho cuc chin Vit Nam. Ti thng t hi chng hiu sao h li c th qu ch quan n mc nh vy? a s cc i s ngoi quc Hoa nh n rt t khi c tip xc vi Tng ng Hoa K. Nhng dp gp g nu c cng thng ch l vo khi c mt vi bui tic hng nm. Chnh ngay c trong nhng dp gp g ny, cuc tip xc cng khng vt qua khun kh ca nhng ci bt tay. Phn nhiu cc i s u lm vic thng xuyn vi cc nhn vin ph t Ngoi Trng. Tuy th, v chin cuc Vit Nam l mt vn trm trng nn trng hp ca ti li hon ton khc hn. Ti c dp bn lun vi Tng ng Johnson cuc hp thng nh, sau li c dp tip xc vi ng nhiu hn khi ti cng bay vi ng v Hoa nh n. Vo ngy 19 thng 4, mi ch vn vn bn tun sau hi ngh thng nh Guam, ti li c gp tng thng Johnson thm mt ln na. Ln ny ti c mi tham d cuc hp SEATO, mt cuc hp kn mi hu ht cc ngoi trng v i s ca c i Li, Tn Ty Lan, Hi uc, i Lan, Phi Lut Tn, Anh uc v Vit Nam. Cuc hp cm hn cc phng vin bo ch. Ti bit y ch l mt bui hp nng phn nghi l v ch nhm mc ch nhn mnh s quan tm ca Tng ng Johnson v cc vn Chu. V vy ti cho rng y l mt bui hp khng quan trng. Trong bui hp Ta Bch c hm , trng Tng ng Johnson hon ton phn khi. ng mi tr v sau chuyn du hnh Nam M. Chuyn i thoi mi mang li cho ng nhiu sinh lc. ng cp n nhng v tr quan trng trong chin lc ng Nam . Tuy tng thng Johnson cha i thng vo vn nhng hn nhin ng gin tip ni v Vit Nam. Cng vo chiu , ti sp xp mt bui hp khc s qun Vit Nam v cn phi quay v sa son. Lc ny ti ch mong cuc hp sm chm dt nn nhng li bnh lun tng qut ca Tng ng Johnson khin ti cm thy v cng st rut.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
229 of 404
Trong Gng Km Lch S
230 of 404
Bng nhin, khi cuc hp gn kt thc th li c mt ty vin n a cho ti mnh giy nh ni rng Tng ng c mun gp ti v Ngoi Trng Trn Vn ngay sau cuc hp. Trn ng n vn phng tng thng, c c ln ti u va b ng, va t m li va lo lng chng hiu c chuyn g. Chng ti on chc hn s phi c chuyn g khc thng! Khi c hi ti, ti than rng: ra y phi l cu hi ca ti mi ng! ng va t i n sang, ng c y chuyn g khc ng bn khng? li c bin chuyn g rc ri v v ng in ip uc ant na khng? Chng ti vo vn phng tng thng ng lc Tng ng Johnson ang m o cng Ngoi Trng Dean Rusk. Chng ti va vo th Ngoi Trng Rusk ko ngay ng v mt bn v Tng ng Johnson dn ti i v pha bn giy ca ng. ng qung vai ti chng khc no ang khuyn nh mt ngi bn thn. ng ci xung nh c gim bt phn no khong cch gia chiu cao vt kh ca ng v chiu cao ca ti ri ni nh rng ng c bo co v cuc bu c Tng ng ca Vit Nam v c v ng iu ln ng K. Tng ng Johnson phn trn: ng xem, d nhin ti no phi l ngi c quyn phn on liu xem ng iu hoc ng mi l ng c vin xng ng. eo ti c hai u xng ng, nhng xin ng nhn h rng d no i na, h phi c gng gi cho c s n nh chnh tr trong nc. n ny cng quan trng. S quan tm ca Tng ng Johnson v nhng vn tranh chp gia ng iu v ng K tht r rnh rnh. ng Gi (bit danh ca Tng ng Johnson) c qu nhiu gnh nng trn vai ri. m gi y ng li phi qung thm mt gnh nng na tuy vic hon ton khng phi do li ni ng. Ti cm thy cc k h thn khi Tng ng Johnson trnh by vn . Tuy vy ti cng ni rng ti hiu r nhng iu ng lo v s c ht sc chuyn li nhn ca ng v Si Gn. Trn ng quay v Ta i S, lc i xe chung vi c , chng ti li cng nhau bn lun. Ti hi c chng hiu tnh hnh Si Gn tht s gay n phi t vn nh Tng ng Johnson hay cha, c tr li rng theo c th cha. C cho bit rng Si Gn lc ny d lun n i rt nhiu v vn nhng tng lnh no s ra tranh c Tng ng. C th trong s cc tng lnh c ngi c hnh ng kh nghi khin cho Hoa K nghi rng s c o chnh. C cho rng cho d ng iu v ng K c tranh chp d di n no i na th c hai cng u hiu r nhng trch nhim ca mnh. Vn c o chnh Vit Nam tht kh th xy ra.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
230 of 404
Trong Gng Km Lch S
231 of 404
Nhng nhng nhn nh ca c vn chng lm ti an tm thm cht no. Ti bit Tng ng Johnson ch mang vn ra khi ng nhn c tin tc r rt qua nhng c quan ca Hoa K. Tuy th ngoi cch nhm mt chuyn tin v Si Gn chng ti chng cn bit lm g hn. Chng ti cng ng rng khi tr v Vit Nam, c s trnh by r rng tt c nhng iu Tng ng Johnson nhn nh. Mt khc, v nhng lin h gn gi gia ti v hai ngi lnh o ch cht ca Vit Nam, ti s c gng gp ring h tng trnh khi c dp tr v Si Gn. t lu sau, c tr li Si Gn. Hn nhin l nhng li tng trnh ca c c nh hng lp tc, v ngay sau khi c tr li ti c nhn c mt bc in tn ca Tng K mi ti v nc tham kho kin. Tuy th nhng v li mi n ngay gia lc ti ang d dang thit lp nhng mi lin lc Hoa nh n nn ti cha th lp tc tr v. Hn na, ti ngh rng li yu cu ca ng K cng khng ly g lm khn thit. V li, bit u c thi gian cho ng K v ng iu suy ngh li chng l mt kin hay? Trong khi , Tng Wemoreland n Hoa nh n tng trnh trc quc hi. Ti vin vo bin c ny li Hoa nh n lu hn. Ti ni vi Si Gn rng ti cn li quan st phn ng ca quc hi cng dn chng khi tng Wemoreland chnh thc trnh by cc bn bo co ca ng. Ti cng mun xem liu Ng Gic i s phn ng ra sao vi li yu cu qun tng vin mi y ca tng Wemoreland. Khi ti tr li Si Gn th tri vo cui thng nm. Lc ny mi ngi bit r rng c ng iu ln ng K u ng ra tranh c Tng ng. Lc ny ch cn mt thng na l ht hn bu c nn c cc chnh tr gia ln dn chng Vit Nam u ht sc ch tm vo cuc bu c. Ngoi hai ng iu, K, cn c nhiu chnh khch dn s khc tuyn b tranh c. Nu c ng iu ln ng K u tranh c, s phiu b chia r c th s a phn thng n cho mt ng c vin dn s. Lc ny, mi ngi quan tm n cuc bu c n gn nh chng ai n nhng bin chuyn qun s ang din ra ngoi chin trng. Dng nh chng ai bun n nhng cuc ng ang din ra dc theo sut mn bin gii min Trung. Hu ht khp mi ni, ti bn tn dng nh ch l nhng vn mu thun ca hai gii dnqun s. Trong s nhng chnh khch dn s ra tranh c c c cu quc trng Phan Khc Su v cu Tng Trn Vn Hng. Bc s ut khng ra tranh c; v l ngi Bc m li chng c th lc no lm hu thun nn ng cm thy mnh khng c c hi thng c. Tuy rng danh ting ca nhng chnh khch dn s ng ra tranh c vo lc ny b mt i phn no v nhng s xch mch v tht bi ca gii dn s trong qu kh, nhng nh hng ca h i vi nhng ngi i bu cha chc hon ton mt hn. Hn na, tuy t nc c c mt s s n nh tng i trong hai nm qua khi hai ng iu,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
232 of 404
ng K nm quyn nhng nhiu ngi vn cho rng khng nn bu mt v tng vo chc v Tng ng. V tuy gii qun nhn ang nm quyn iu ng cuc bu c nhng lc ny qun i li chia r v c hai ng iu, K cng u ra tranh c. Ti v Si Gn vo ng gia lc d lun ang si ni v vn bu c. Vo cui thng 5, nhng nhm ng h ng iu v nhng nhm ng h ng K bt u ng mt cch gay cn. Ngoi mt th uy tn ca ng iu vn km xa ng K. V l mt nhn vt tr tui, ng K c mt nhm tng t tr y nng lc ng h. Nhiu ngi trong nhm cc tng t tr cng l ngi Bc nh ng K. Hn na, v l Tng, ng K nm gn trong tay hu ht mi u dy uy quyn. Chng hn nh chnh ng l ngi iu hnh tt c cc c quan iu hnh B Ni V v B ng Tin, trng coi vic pht thanh, truyn hnh, iu hnh cc gung my cnh st, Cng An, cc lc lng qun i quanh thnh ph. ng K li cn l T Lnh Khng un ng u iu ng c ton b khng qun. Tri li, lc lng ca ng iu li gn nh chng c g c. ng t ra l mt nhn vt ng n, v cng t ch v i nghch gn nh hon ton vi c tnh hay chi tri v pht biu u t ca ng K. V ti l ngi Bc nn nhiu ngi cho rng ti ng v phe ng K. Chnh ng K li l ngi a ti vo chnh ph. Hn na, ti tng l ph t c bit ca ng K trong gn sut c hai nm va qua. i vi nhng d lun hnh lang ang si sc ca Si Gn th tuy l i s ca Vit Nam, ti chnh l mt ngi thn tn ca ring ng K. Nhng ngi n i cho rng ti tr v Si Gn lc ny khng nhm mc ch g hn l c vn v chuyn nhng li ng h ca Hoa nh n v cho ng K. Vit Nam tht khng th tin rng Hoa K li ng vo cng v trung lp trong cuc bu c Tng ng lc ny. H ngh rng Hoa K chc chn ang n lc vn ng ngm ngm sau hu trng ng h cho ng c vin ca ring h (Li c n ay ng ca CIA nhng vo v ny). S hin din ca ti Si Gn cho thy r rt ng c vin no c Hoa K ng h. Ring ti vn c gi nhng ngh c nhn cho ring chnh mnh. Vic ti qu tht mt phn no c hy vng ng K thng c tuy ng nhng hon ton l do nhng l do khc hn nhng l do m d lun buc cho ti. V c thi gian cng tc gn gi vi ng K trong nhng hot ng chnh quyn, ti tin rng ng K l ngi chu nghe li thuyt phc. ng K vn l mt nhn vt tr, ho ng, d mn v t kinh nghim v nhng hot ng ca chnh ph trn nhiu phng din, nhng ng cng hc hi rt nhanh v chu kh nghe nhng kin mi. Hn na ng li c c tnh can trng; ng c v c t phong ca mt ngi hng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
233 of 404
nh ng ta c cu: ic khng s sng. V mt phng din no th c l ng K qu l ngi ic khng s sng. ng c th chp nhn th thch m khng cn suy ngh nhiu v nhng hu qu ca s tht bi. Chnh ng K chp nhn nhng quan nim Hin Php v ci cch x hi trong nhng bi din vn c cuc hp ng nh ti Honolulu, trong khi ng iu li l ngi lun lun tr hon i sa i ht khon ny n khon khc. Trong hai ngi th ng iu l ngi kh i ph hn. ng iu l ngi a nghi v hay ngm ngm tnh ton. Rt t ngi c th tin tng hoc cng tc gn gi vi ng iu. Nu i s Bunker v tng Wemoreland cho rng nhng c tnh ca ng iu l nhng c tnh ca mt ngi t ch v bit suy xt th ti li cho rng nhng c tnh l nhng nhc im v thiu quyt on v do d. ng iu c th gt u khi trong bng ng ngh tri li. Tuy l ngi v cng kin nhn v chu kh, ng iu khng phi l mt ngi c tm mt rng ln, c th vt c ln trn nhng mu m ca mt ngi lm chnh tr tm thng tr thnh mt nhn vt ci th. Bm cht ca ng l thn trng. Lc no ng cng tm hiu mi kha cnh ca vn . Lc no ng cng l lun vi y mi chiu hng v lc no ng cng trnh n khi phi gii quyt trc tip cc vn . nh rng ng K c tt pht biu khng thn trng v hay hnh ng tht thng nhng nhng l do khin ti mong mi ng K thng cuc phn nhiu l do nhng nhn nh k trn. Tuy th, ngoi mt ti vn hon ton im lng, ng mi ngi bn ra tn vo tt c nhng iu h tm suy ngh. Khi v Si Gn, ti tng thut li vi ng K v cuc ni chuyn vi Tng ng Johnson v v tnh hnh Hoa nh n ni chung. Mt trong nhng iu ti cp l vn khuynh hng ng h ca ngi dn Hoa K bt u i xung. Ti tng thut li nhng cuc biu tnh, nhng cuc trng cu dn v nhng chng i ca cc sinh vin i hc Hoa K v nhng cuc thm d ca ti vi cc nhn vin ngoi giao. Ti cng trnh by tht r rng Hoa nh n ang lo nhng bin chuyn tranh c Vit Nam c th a n nhng din bin bt li khin qun i Vit Nam chia r v tr thnh hai nhm th nghch. Ti ng K dn ti n B T Lnh khng lc Bin Ha cng dng ba ti vi nhng nhn vt uy tn ang ng h ng. Nhng nhn vt B T Lnh ca ng K hm bao gm: Tng Nguyn c ng, B Trng c trch chng trnh Xy Dng Nng n; Tng Nguyn Bo Tr, B Trng ng Tin; v tng L Nguyn Khang, Tng T Lnh vng th Si Gn. Ti bit ng K nht quyt ng ra tranh c v i vi ng v nhng ngi ng h ng th vn chnh ch l lm sao cho ng iu phi b cuc.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
233 of 404
Trong Gng Km Lch S
234 of 404
Ti cng bit rng sau nhiu cuc tranh lun dng co gia hai phe, vi ngy trc y tng ng c ch nh ng ra lm p lc khin ng iu phi t mnh b cuc. Tng ng c ch nh lm i din v ng l mt trong nhng ngi c Hoa K ng h. Hn na, hai ng Lansdale v Bob Komer, li l ng nghip ca ng trong chng trnh xy dng nng thn. Li tng ng do s c ting vang hn c. vy, tng ng li cn c kh nng t vn mt cch ngn gn v trc tip. Bi vy tng ng n gp ng iu v lnh lng ni thng vi ng iu rng ngoi cch rt lui, ng iu qu khng cn cch no khc chn la. D nhin y l mt cuc ng gay cn. Nhng rt cc th bt chp nhng li l cc lc, r rt ca tng ng, ng iu tr li rng ng nht nh khng chu rt lui. K t lc , cc din thay i r rng thnh hai phe v chng ai trong nhm ng K bit phi hnh ng th no vi phe i nghch. y l l do chnh khin h phi tham kho kin ca ti. H khng trc tip nh ti lm s gi ging ha, nhng ng trn cng v ca mt i s va t Hoa nh n tr v, vic r rng l d sao i na th ti cng phi ti ni chuyn vi ng iu. Bit u ti li thuyt phc c ng trong cuc ni chuyn cng khng chng. Ngy 25 thng 51966, ch mi vi ngy sau , ti n gp ng iu ni bn giy ca ng B Tng am Mu. Lc ny, ng iu ang lm vic mt vn phng ring nh nhoi trng tht n c. a s ng nghip ca ng v phe vi ng K. Ti bo co li vi ng iu ht nh bo co vi ng K trc y. Ti thut li cuc ni chuyn gia ti v Tng ng Johnson v a ra nhn nh ca ti v quan nim ca Hoa nh n, nht l quan nim sau khi Tng Wemoreland bo co vi quc hi Hoa K vo cui thng 4. Chc chn ng iu bit r th no ti cng cp n nhng vn khc na nn khi ti va mi tng trnh chung chung mi vic xong th ng bt u ni v vic tranh c. ng iu ni rng ng suy ngh k cng mi vic v tham kho kin ca tt c bn b. ng quyt nh ng ra tranh c v nht nh khng chu t b nh. ng iu ni rng nh tranh c l vn cam go, nhng ng l ngi yu nc v ng c quyn ng ra tranh c cng nh bao nhiu ngi yu nc khc. ng nht quyt khng t b quyn tranh c. ng iu ni rng d ch c hai phiu bu cho ng l ca ng v b iu i chng na ng cng vn ng ra tranh c. ng quyt khng thay i kin. Khi vic r rng rng chng c g ni thm, ti ng dy kiu t. ng iu bt tay v ng li cm n ti n thm ng. ng ni thm: t nht anh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
234 of 404
Trong Gng Km Lch S
235 of 404
cng khng phi nh hai ng ng, ng r. y l li bnh lun khng my du dim ca ng iu i vi nhng ngi ng h ng K. Sau khi thy r c ng iu ln ng K u ng ra tranh c, ti nn li Si Gn thm vi ngy, c lin lc vi nhng on th chnh tr khc lng nh nh hng ca ton cuc tranh c. Tnh hnh chnh tr Si Gn lc ny tht l hn lon. y ch l mi ni mt cch nh nhng. Ngoi hai vin tng, cn c c thy 7 ng c vin dn s. Nhng ng c vin dn s lc ny cc k phn khi v nhng xch mch ca cc ng c vin qun nhn. H ang c ht sc ngi li vi nhau lm tng thm uy tn. c c ng c vin ra tranh c vi l phiu ha bnh, ng Trng nh Dzu vn ng vi nhng ch trng m h rng nu thng c ng s iu nh vi Vit Cng xy dng ha bnh. ng Dzu nguyn l mt nhn vt bng bnh, mt tay chy cht v l mt tay bun c tm nh hng rng cha h ng ra tranh c cho bt c chc v g trc y. Tuy khng phi l mt chnh khch chuyn nghip, ng Dzu chnh l mt nhn vt thi c nhn thy mt s phiu ha bnh ang ch i ng hay nhng ng c vin c v ha bnh khc. Lc ny ng K vn ng y mnh nhng hot ng tranh c s khi. (Mi n tn thng 7 cuc bu c chnh thc mi thc s bt u). Nhng chin dch vn ng ca ng K l do ng Nguyn Ngc Loan, Tng gim c cnh st ng ra iu hnh. bt c ni no cng c khu hiu ca ng K sn trn khp cc bc tng: hnh ph guyn ao l chnh ph ca ngi ngho. ng iu, tri li, vn m thm xa ri, lun lun i cng nhng c vn ring. Hnh nh ng iu ang ra cng i ch ng K phm phi mt li lm nng n no bng nhng hnh ng thiu suy ngh cch ny hay cch khc. Khi nhn thy r tnh hnh tranh chp trong gii qun s, ti bt u i gp thm cc chnh tr gia khc. Mt trong nhng kin ti c nghe khi n gp cc chnh tr gia trong chnh gii Si Gn l mt lin danh ca hai ng iu, K s l con ng chc chn dn n mt chnh ph vng vng. Bi th trc khi ln ng tr v Hoa nh n ti c n gp li ng K v hi thng thng rng liu ng K c th ng chung mt lin danh vi ng iu hay khng? ng K tr li rng khng, chc chn chuyn vn ng chung cng vi ng iu l chuyn khng bao gi c th xy ra. ng K cng nh ti nhn vi chnh ph Hoa K l ng bo m s khng c bt k chuyn xo trn no xy ra v cuc thay i t chnh quyn ny sang chnh quyn khc Vit Nam s hon ton m p. Ti tr v Hoa nh n, lng tin tng vo li ha thnh tht ca ng K. ng K ha s c ht sc gi ng c th thc bu c ln s on kt trong qun i. Tuy nhin, ti vn cha hon ton chc liu ng c cn gi c nhng nh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
236 of 404
ny khi phi thc s i ph vi ng iu vo ba thng sp ti hay khng? Kt cc ti ch bit chuyn li ha ca ng K n B Ngoi Giao v Ta Bch c. Mt khi Hoa K nhn c li nhn ca ng K th c l c Tng ng Johnson ln Ngoi Trng Dean Rusk u rt hi lng, nhng nu nhn vo nhng g mi xy ra Si Gn vo nhng thi gian gn nht, ti bit rng li ha ca ng K cha chc bo m c tnh trng n nh ca Si Gn trong giai on sp ti. V vy, lc ny ti ch cn bit hy vng hoc ni ng hn l ch cn bit nguyn cu cho mi vic c hon ton m p.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
236 of 404
Trong Gng Km Lch S
237 of 404
Chng 24 Cuc Bu C 1967
i vi gii bo ch Hoa K th thng 6 v thng 7, 1967 l nhng thng chin

cuc Vit Nam tng i trm lng. T trc n nay gn nh lc no tin tc trong cc trang u ca nhng t bo Hoa K cng l v cuc chin Vit Nam, nhng lc ny nhng tin tc ng trong trang nht li l nhng tin tc khc hn. Cc t bo Hoa K bt u ng tin tc v Six Day War (Su Ngy ng ) ca Trung ng v tin tc v mt cuc hp bt ng ca Tng ng Johnson vi Tng Nga Alexei Kosigin Glassboro, mt tnh thuc tiu bang New Jersey. K t lc ti bt u lm i s Hoa K cho n nay th c l y l khong thi gian nhn nht. lu lm ri ti mi li c dp c tm ngh v khng phi i ph vi nhng s kh khn thng xuyn. C l y l mt trong nhng c hi him hoi cho php ti c c cht t thi gi sinh hot bnh thng nh nhng i s ca cc quc gia khc. Gia nh ti di cn apartment cht chi v dn v mt cn nh nh pha sau cng vin Rock Creek ca Hoa nh n. Lc ny v nh ca c ch tip khch nn ti v nh ti bt u bt tay vo vic t chc nhng bui tip tn cn thit cho cng vic ngoi giao ca ti Hoa nh n. Chng ti thng t chc nhng bui n tra v n ti nho nh ta i s ri mi cc dn biu v ng Ngh S ca c hai ng Dn Ch v Cng Ha n tham d. Lc ny, Hoa nh n, cc dn biu vn tranh lun si sc v cuc chin Vit Nam. Mt s cc dn biu cho rng Hoa K nn ng h Vit Nam, nhng mt s khc li cho rng Hoa K khng nn ng h. Trong cc bui tip tn s qun Vit Nam, tuy cc dn biu vn cha nht lot cho rng Hoa K nn ng h Vit Nam, nhng nu ch ni ring v vn thc n Vit Nam th h li nht lot ng h. Chng bao lu sau chng ti nhn thy ngay rng tt c cc dn biu n s qun bt k l dn biu ca ng Dn Ch hay dn biu ca ng Cng Ha hnh nh cng u tn tnh chiu c cho cc mn n Vit Nam. Danh sch tip tn ca s qun Vit Nam lc ny bao gm ng Ngh S, dn biu, nhn vin ca cc y ban, phng vin bo ch, truyn thanh v nhng nhn vin trong B Ngoi Giao Hoa K. V quc hi Hoa K thng c nhng phin hp bt thng nn nhng dn biu v ng Ngh S Hoa K l nhng ngi n i tht thng nht. Ngoi nhng gi gic bt thng ca quc hi ra th thnh thong nhng bui tip tn ca chng ti cng b cc bin chuyn bt ng trn trng chnh tr quc t lm gin on, chng hn nh vo thng 8, nm 1968 khi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
237 of 404
Trong Gng Km Lch S
238 of 404
nghe rng Nga em xe tng vo Tip Khc n p nhng on th chng i, Tng Wemoreland v Trng Bill Bundy cng nhiu nhn vin iu hnh khc phi tr v ni h lm vic trc khi dng mn trng ming. Tuy vn tip tn s qun Vit Nam bao gm c x giao ln chnh tr, nhng thng th x giao vn chim phn nng hn. Nhng bui tip tn s qun Vit Nam l nhng dp cho php nhng nhn vin trong nhiu nhm khc bit hoc i lp trong chnh trng Hoa nh n c dp tip xc vi nhau. H thng n d cc bui tip tn s qun Vit Nam vi tinh thn thn hu hoc t ra th h cng cho nhau c gi ly mt mc lch s ti thiu. Trong cc cuc tip tn s qun, i khi cng c nhiu chuyn ng nh. Chng hn nh c mt m hai nhn vin Hoa K gc Irish l ng Tom Corcoran cng chi dng cm v ht chung mt bn dn ca Irish vi ng William Sullivan. Trong nhng lc nh vy, dng nh cc dn biu u tm r b c nhng m nh ca chin cuc Vit Nam v tt c u cm thy p lc thng xuyn dng nh mt hn. Lc ny, v ti va phi c mt nhng cuc tip tn do chnh ti t chc, li va phi c mt cc bui tip tn nhng ni khc khi cn nn cuc sng ca ti tr thnh v cng bn bu. Ti cm thy dng nh lc no mnh cng phi c gng ci duyn, hoc ni chuyn. Nhng y l mt cng vic cn thit. Ti bt u thy rng chnh nhng bui nhn m v chuyn phim thng xuyn vi cc nhn vin ngoi giao gip ch rt nhiu cho s hiu bit ca ti. Nu khng c nhng cuc gp g qua cc dp tip tn nh nhng dp tip tn s qun th c l chng ai c th hot ng mt cch c hiu qu trong chnh trng Hoa nh n c. Tuy ti c gng ht sc thu thp tin tc v tt c nhng mu tin d l tin ti chnh thc nhn c hoc tin ti nghe c qua cc cu chuyn, ti cng u vit c vo nhng bc in vn gi v Si Gn. Vy m i khi chnh quyn Vit Nam vn cha hon ton hi lng, nht l khi nhng u c giu tng tng ca MNVN phong phanh nhn thy mt vi im no , Hoa K c th p t nhng k hoch ca h vo Vit Nam v khng cn tham kho kin. Cuc hp thng nh ca Hoa K v Tng Nga Glassboro gp phn thc y nhng cm gic nghi ng ca Vit Nam. Tuy trong nhng bn bo co gi v ti ni r rng cuc hp thng nh ca Hoa K v Nga Glassboro ch tho lun nhng vn ton cu ca hai th lc siu cng m B Ngoi Giao Vit Nam vn i hi ti phi ni r nhng tin tc lin quan n Vit Nam. Sau ny ti c bit nhng yu cu k quc ca Vit Nam mt phn cng l do nhng bin chuyn chnh tr Si Gn. Trong giai on ny, cc cuc vn ng bu c Vit Nam ang tin n giai on cht. Ch cn mt tun na l ht hn ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
239 of 404
k ng c. Nhng ng c vin dn s ang c lng nh tnh hnh sau cuc hp thng nh Glassboro c th p dng vo cc cuc vn ng tranh c s khi v cuc bu c sp ti ca h. Cng lc , tin n v nhng xch mch gia hai ng iu, K ang ngy cng lan rng. Mt s d lun cho rng chng bao lu na s c o chnh, mt s khc li cho rng hai ng iu, K, chc chn s cng ng vo mt lin danh. Vo ngy 25 thng 71967 th cuc hp ca Tng ng Johnson v Tng Nga Kosygin kt thc. Lc ny ti ang c gng tr li nhng lot cu hi ca Si Gn v nhng k hoch ca Hoa K. Ti cn ang tm cch trn an d lun Si Gn th mt lot cu hi khc li cha thng vo ti, ln ny th t Hoa nh n. C Ta Bch c ln B Ngoi Giao Hoa K u nghe c nhng tin n v vic sp c o chnh Vit Nam. H hi ti nhng tin n ny c ng hay khng? Nhng tin n m Hoa K nghe c l nhng tin n pht xut khi qun i Si Gn bt u t chc mt bui hp cho tt c cc tng lnh cao cp ca qun i Vit Nam. Mc ch ca cuc hp ny l gii quyt n tha cho xong lun mt ln nhng xch mch gia ng iu v ng K. Ngi ng ra t chc cuc hp l Tng Cao Vn Vin, lc ang l Tng am Mu Trng kim B Trng uc Phng. Ti ni chuyn c vi ng K vo ng gia lc cuc hp tin hnh c mt ngy v cn ang c tip tc vo ngy th hai. ng K nhn c in thoi ca ti trc khi ng i d bui hp ngy hm . eo ban t chc d nh th cuc hp s ko di ba ngy. Khi ti ni vi ng K rng Hoa K ang nghi Vit Nam sp c o chnh th ng tr li rng chc chn s khng c o chnh. ng cn ni thm rng: un i vn tin tng vo ti. hng ti hon ton ch ng mi chuyn v ti vn tip tc vn ng tranh c. Ti ni chuyn vi ng K ngy 297, vo lc 8:00 gi ti, gi Hoa nh n (tc l khong 8:00 gi sng ngy 30 thng 7 Si Gn.) Sau khi trn an cc nhn vin ngoi giao v chnh ph Hoa K th ti sa son i ng. Tuy ti khng c bit chi tit v cuc hp ca Si Gn nhng thi qu quyt ca ng K khin ti ngh rng ng c v ht sc t tin. Ti cho rng c l ng K ang vt hn hn ng iu v s l ng c vin c nht ca qun i. Sng 30 ngy 7, mt ngi bn gi in thoi nh thc ti dy sm xem ngay tin tc. Ti bt ci TV nh t cnh u ging v nghe rng Si Gn c mt bin chuyn bt ng m ngi Php thng miu t l coup de thtre. Tin tc loan bo rng ng iu v ng K s cng ng chung vo mt lin danh. ng iu s l ng c vin tranh c chc v Tng ng v ng K s l ng c vin
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
240 of 404
tranh c chc v Ph Tng ng. V tip xc vi ng iu khi trc, ti chng ly g lm ngc nhin khi ng iu khng cc tng lnh thuyt phc ng phi lui bc. Nhng vic ng iu vn ng kho lo qua mt c ng K qu l mt thnh tch ng k. Ba ngy trc Si Gn nh in gi ti v tham kho kin, v th ti khng cn phi i lu tm hiu thm v nhng din bin ca cuc bu c Vit Nam. y l ln th ba ti tr li Si Gn trong vng su thng. (Ln th hai mi va cch khong hn thng), mi chuyn bay ko di 24 ting mt chiu. Hoa K vn thng dng danh t shuttle din t nhng chuyn bay lin tc rt ngn v khng d nh trc. Trn chuyn bay v Si Gn ln , ti t nh c l phi c thm mt nh ngha mi na cho danh t huttle mi din t ht ngha ca nhng chuyn bay va bt thng, va lin tc v li va di nh nhng chuyn bay ca ti vo lc ny. Trc y, khi cuc bu c tng thng ca Vit Nam cn cha bt u th c rt nhiu ngi trong c chnh trng Hoa K ln chnh trng Vit Nam cho rng ng K s l ng c vin c nht ca qun i. V khi lin danh iu, K xut hin th gn nh tt c u cng ngc nhin. Tuy th, khi ti tm ra cu gii p th s vic cng chng ly g lm kh hiu. eo tnh hnh ca cuc bu c m ni th lin danh iuK hn l mt lin danh c rt nhiu li im. nht: Trong nhng nm va qua hai v tng lnh mang li c phn no n nh cho Vit Nam v nu so vi nhng tnh trng xo trn hoc v chnh ph ca Min Nam Vit Nam trc y th chnh ph ca h rt ng c ng h. hai: Hai ng iu, K quen tip xc v cng tc vi Hoa K. ba: a s d lun u cho rng nu hai v tng c th ng chung vo mt lin danh th c tnh bt thng ca ng K s c b khuyt bng s cn thn ca ng iu. ng nhin l li mt ln na dn chng Vit Nam tin rng nhng bin chuyn bt ng ca cuc bu c l hon ton do c quan tnh bo CIA ng sau sp t. Ngi dn Si Gn cho rng c rt nhiu tng t b CIA d d hoc t ra th cng b CIA nh hng t nhiu. Trn thc t th chnh Hoa K cng ngc nhin chng km g nhng ngi Vit Nam v cng phi i ph vi mt s ri chng khc g nhng ngi Vit Nam. S tht c th n gin, nhng v nghi k qu , mi chuyn tr nn phc tp. eo gii bo ch tng trnh th trong bui hp ca cc tng lnh i khi cng c mt vi giy pht gay cn. eo cc tin tc ng ti th c ng iu ln ng K u trnh by trng hp ca mnh trc hi ng tng lnh ri ch i quyt nh Nhiu t bo ng rng ng iu khng nn c cm xc v c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
241 of 404
ln khng cm c nc mt. t s th cu chuyn tng Vin k cho ti nghe li c nhiu phn khc hn. Tng Vin k rng a s cc tng lnh u tin rng nu hai ng c vin ca qun i u ra ng c th s phiu ng h gii qun nhn s b phn i v a phn thng v cho nhng ng c vin dn s. Nu bin c ny xy ra th chng my chc chnh quyn li quay ngc tr li nhng ngy en ti, t lit lc trc. Nu c ng iu ln ng K u nht quyt cng ra ng c th Hi ng Tng Lnh tin rng ch cn mt cch duy nht l buc c hai cng ra ng c trong mt lin danh. V mun kin ca h phi c tuyt i thi hnh, Hi ng Tng Lnh ni rng h s khng ng h bt k ng c vin no khng chu tha thun. u tin, Hi ng Tng Lnh p dng ch trng ca h bng cch tuyn b s loi b tt c nhng tng lnh khng chu thun theo quyt nh ca Hi ng Tng Lnh. Sau , h lm p lc bt ng iu v ng K phi cng ng chung vo mt lin danh. c lc cuc hp cng thng n ni c ng iu ln ng K u b mi ra khi phng hp. Li c c lc Tng T Lnh vng mt l Tng Hong Xun Lm tho b hun chng t trn bn. Tng Lm quay nhn ng iu, ng K ri ni rng nu h khng chu ng chung vo mt lin danh th tt c cc tng lnh khc u cng phi rt lui. Hai ng iu, K chng cn ng no khc chn la. Khi vn lin danh c hai ng iu, K chp thun th vic tranh c c gii quyt theo h thng qun giai. ng iu l ngi phc v lu hn trong qun i (ng l tng ba sao trong khi ng K l tng hai sao.) v gi chc v cao hn nn chim c ch ng u tin. xoa du phn no nhng m c ca ng K v cc tng t tr, Hi ng Tng Lnh thit lp mt hi ng gi l un y Hi. H b nhim ng K lm th tng v cc tng tr trong nhm ng nm gi cc chc v quan trng trong un y Hi. Mc ch ca un y Hi l dng nhng quyn lc hu trng khng ch bt quyn lc ca ng iu nhng ch t lu sau, thay v km ch ng iu, chnh un y Hi li b ng iu km ch v gii th (Lc gii bo ch Hoa K gi ng iu l Sly Fox [mt con co qu quyt]). Nhng l nhng chuyn tng lai v sau ny. Vo ngy 7 thng 7, khi n Si Gn c t lu, ti quyt nh t mnh lng nh tnh hnh Vit Nam. Mc du k t thng ging cho n lc , ti quay li Si Gn lin tip bn ln nhng chuyn i no ca ti cng ch rt ngn, cha k l ti cn phi bn rn v c qu nhiu nhng vic phi lm. Lc ny, ti mun t mnh lng nh nhng bin chuyn ca Vit Nam thay v nhn mi vic qua lng knh ca chnh ph. Ti t mnh i thm mi ni v bt u tip xc rng ri vi cc chnh tr gia v gii tr thc trong tng khu vc qun.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
241 of 404
Trong Gng Km Lch S
242 of 404
y l mt chuyn i vi v. Ti i qua c thy 8 tnh trong vng hai tun l. D nhin v hon cnh hn hp, ti khng c thi gi xem xt k lng mi vic, nhng i qua u ti cng u hi han v quan st nhng cuc tranh lun, c gng tm hiu xem ngi dn Vit Nam suy ngh th no v kt qu ca cuc bu c. Trong gii tr thc v trong trng chnh tr th cu hi lc no cng l: oa t s ang mun g? Trong gii thng gia v thng dn th ch c mt s rt t n tnh hnh chnh tr. H thng ch n nhng vn thc t hn ca thng trng, nht l khi cuc sng ang tm mc t v t nn tham nhng ang y ry khp mi ni. i vi nhng nng dn v nhng ngi min qu th nhng cu thc mc chim lnh u c h li cn c th hn. H cn c bo v trnh khi cc cuc x st gia qun i quc gia v cng sn. H cng mun gi phn bn h thp thm. Trong cc cuc i ti cng thy rng cc chin dch i bu trong nm 1967 tin hnh rt kh quan. V c kinh nghim vi nhng cuc bu c ca uc Hi Lp Hin trc y nn lc ny B ng Tin li vn ng nhng ngh s thc y dn chng i bu. mt vi ni, cuc bu c t chuyn thnh si ni. Nht l cc thnh ph, ni nhng ngi t tp i bu c th tranh lun, bn ci, khung cnh chng c v g gia lc chin tranh. Trong cc cuc tho lun dn chng thng xuyn ch trch chnh quyn tht cng khai. Nhng ring nhng vng min qu ho lnh th bu khng kh li c v trm lng. Dn chng nhng min ny thng d dt v thn trng hn. Mt trong nhng l do khin h khng dm trc tip hoan h cuc bu c l v lc no Vit Cng cng e da. Tuy th, ngay c nhng vng ny bu khng kh vn sinh ng. Khung cnh cho thy s ngi tham gia vn tht ng o. Cng bng m lun th hn nhin cuc bu c tng thng vo nm 1967 Vit Nam cha phi l mt cuc bu c hon ho v vn cn c rt nhiu khuyt im c th b d lun ch trch. Chng hn nh chnh quyn hon ton nm quyn t chc bu c. Cc vn nh thit lp cc vn phng b phiu, thc dc dn chng i bu, son tho th thc bu c v tng kt s phiu bu u do chnh ph quyt nh. D nhin nhng ng c vin khc chng th c ngi trng coi k lng cc vn phng bu c trn ton quc. V do vy, tnh trng thiu ngi kim sot c th khin chnh quyn lm dng s phiu bu c. Hn na, cn c mt s kh ng dn chng c ng cc vng Cng Sn chim ng b ngn cm khng c php tham gia cc cuc i bu. Nhng ni chung th khi chuyn i kt thc, ti cm thy y l mt cuc bu c c th tm gi l dn ch. Nu ng trn phng din phn tch u khuyt im m ni th tng kt con s u im hon ton vt xa khuyt im. D g i na th cuc bu c nm 1967 vn l mt im khi u, v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
243 of 404
mt khi s ci cch pht ng th d cho nhng ngi pht ng hy cn do d, phong tro ci cch cng s t pht trin. Tuy cng cuc tranh u tin n dn ch vn cn y dy gian trun v trc tr, ti cho rng cuc bu c nm 1967 l mt bc khi u tt p ca tin trnh . Vo cui thng 7, ti tr v Hoa nh n va kp lc c th sa son cho chuyn thm ving ca mt phi on Hoa K sp sang Vit Nam. Mc ch ca phi on Hoa K l n Vit Nam c th trc tip quan st nhng din tin ca cuc bu c trong ngy 3, thng 9 sp n. Khi cn Si Gn, ti cng c bn lun cn k trc vi ng iu v ng K v chuyn ving thm ca phi on Hoa K ln ny. Do , khi tr v Hoa nh n ti a kin vi B Ngoi Giao Hoa K rng chnh quyn Vit Nam s trc tip hng dn chuyn thm ving. Tuy chnh ph Hoa K vn c th gip chng ti Hoa nh n nhng chng ti cho y l cng vic ca Vit Nam ch khng phi ca Hoa K. i s Bunker cng ng vi ti v vn ny. Ti bn lun vi ng Bundy B Ngoi Giao Hoa nh n v ng Jorden Ta Bch c, nhng dng nh l v mt thi quen bt buc, nhng nhn vin Ta Bch c vn t tay dn xp mi chuyn. H qun c vic phi thng bo danh sch ca nhng ngi c tn trong phi on cho ti. Khi tin tc cng b nu r danh sch ca nhng ngi trong phi on thm ving bao gm cc dn biu, ng Ngh S ca Hoa K v nhiu v lnh o tinh thn, ti cm thy v cng kh chu. Trc , ti d nh gi cho mi ngi trong phi on mt bc th mi h sang thm Vit Nam, nhng danh sch ca h c thng bo trc c khi ti c thi gi gi giy mi. C l y ch l mt chuyn nh nhng cng l mt chuyn in hnh v vic Hoa K lc no cng no nc, t tm cch chu ton mi vic theo cch ca h. Hnh ng ca h i khi tr thnh t i. Ngoi nhng khi lm vic ta i s, ti dng khong thi gian cn li ca thng 8 t chc nhng bui thuyt trnh tng qut cho nhng ngi trong phi on sp sang Vit Nam. Lc ny ti bit qu r v kt qu ca cuc bu c; ch ni nhn con s ng c vin dn s cng on c rng lin danh ca ng iu v ng K s nh bt tt c. Tuy vy ti vn v cng lo lng chng hiu liu nhng quan st vin Hoa K vi nhng quan nim ch quan ca h da trn 200 nm truyn thng dn ch Hoa K s suy ngh ra sao v nhng din bin ca cuc bu c sp n Vit Nam. Chng nhng th, lc ny nhng t bo phn chin Hoa K li cn ng nhiu mc ch trch cuc bu c Vit Nam. Nhng tin tc cn lm cho phi on quan st ca Hoa K thm phn thin lch. Vo thi gian ny gn nh tt c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
244 of 404
nhng bin chuyn kh quan Vit Nam u b gii bo ch v gii hc gi thin kin vn vo hoc hon ton bc b. Ngay chnh cuc bu c cng chng phi l mt ngoi l. Ti phi chng kin nhiu cnh kh chu khi nhng c quan thng tin ca Hoa K c tnh lm lch lc nhng tin trin dn ch Vit Nam. Nhng s thay i ng k trong trng chnh tr Vit Nam lc ny l kt qu ca cuc tranh u m ti v nhng phn t quc gia khc n lc xy dng k t nm 1950 cho n nay. Chng ti tranh u cho nhng tin trnh ny t trc c khi c cuc hp Honolulu. Tuy th, i vi nhng ngi ch trch th cuc bu c chng qua ch l mt tn kch do Ta i S Hoa K lm o din chung vi ng iu v ng K. V h nng thnh kin ngay t u nn nhng quan st vin kh th o lng cc bin chuyn bng mt tm mt khch quan. y thit tng cng l vic chng cn phi ni. Nhng s lo lng ca ti cn nng n thm mt phn v cc ni lo c canh cnh bn mnh, chng hiu liu cuc bu c c tin hnh hon ho hay khng. Ti ni vi ng iu v ng K rng Vit Nam ang cn mt cuc bu c trong sch. H tht s khng cn phi vn ng m m pha sau hu trng. Hn na, trong cuc bu c nm 1967, khi thng th ng qu r v h, vic h vn ng bt hp l l mt vic chng ai c th tha th c. Nhng ng K v ng iu khng phi l nhng ngi hiu bit tng tn nhng quan nim dn ch. vy, ti li khng c mt Vit Nam. Tnh th khng khi lm ti bn chn. Vo ngy 3 thng 9 nm 1967, khi cuc bu c bt u, chnh quyn Vit Nam tuyn b y l mt ngy ngh l cho ton th Vit Nam. Vo ngy , dn chng n bn qun o nh nhng dp hi h v i bu tng on l lt. Trong tng s 6 triu ngi i bu, hn 5 triu ngi thc s b phiu. Con s i bu vt qu 80% tng s ghi tn. Hai ngy sau s phiu c tng kt v kt qu cui cng tht l mt s bt ng. Lin danh ca hai ng iu, K c c, nhng tuy y l lin danh ca hai nhn vt ang nm quyn, m ch c 35% s phiu bu cho h. Trong khi , 17% s phiu l phiu bu cho ng Trng nh Dzu, vn ng di nhn hiu ha bnh. Nhng tnh trng tng t cng xy ra trong cuc bu c cc ng Ngh S, nguyn l mt cuc bu c khc cng din ra cng lc vi cuc bu c Tng ng. Trong s 60 ng Ngh S c c, hn mt phn ba l nhng ngi t mnh ng ra vn ng hoc tuyn b rng h s c chnh sch ngc li vi chnh ph. C ng iu ln ng K u c v tht vng v vic h ch c c vi mt kt qu thp n nh th. Nhng ch t lu sau, ng K a kin rng: t nht kt qu cng cho y rng chng h c bt k hnh ng no bt buc dn chng phi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
245 of 404
bu ngc li i nh ring ca h. ng pht biu: u qu c vn ng m ln, t hn chng ti phi c mt s phiu vt xa s phiu m chng ti c. Li tuyn b ca ng K c Hoa K v cc quan st vin quc t khc gp phn xc nhn. Nhn nh kh quan ca cc quan st vin quc t khin ta i s Hoa K thm phn tin tng khi nhn nh rng cuc bu c hon ton trong sch. Cc din bin kh quan ca cuc bu c khin chnh ph Hoa K ht sc hi lng. Tuy rng cuc bu c khng thay i c chiu hng chin cuc, i vi ti y vn l mt bc tin quan trng. y l ln u tin Vit Nam n lc t chc c mt cuc bu c dn ch thc s. Chng nhng vy, m cuc bu c li c t chc trong mt thi im kh khn, khi t nc ang b phn i v chnh ph Vit Nam vn phi i ph vi vn chin tranh. Trong khi Bc Vit ang tin hnh nhng chin dch xm lc vo Min Nam v nhng nhn vt lnh o Min Nam Vit Nam li l nhng qun nhn m Vit Nam vn c th t chc mt cuc bu c dn ch. Ti coi y l mt thnh cng ng k ca ngi quc gia Vit Nam.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
245 of 404
Trong Gng Km Lch S
246 of 404
Chng 25 S Chuyn i ca i Cuc
Nhng cuc bu c Vit Nam tuy si ni l th m vn ch l mt phn ca

ton th khung cnh Vit Nam. Mc d Vit Nam ang tri qua mt giai on chnh tr tng i n nh so vi hai nm v trc v nhng e da ca Cng Sn khng cn r rt, nhng cng vn cn rt nhiu kh khn khp mi ni ang tim n pha di b mt yn tnh. Nhiu ngi Vit Nam t v thc mc khi nhn thy Hoa K hin din gn nh trong tt c mi lnh vc ca i sng hng ngy. H cm thy bt bnh khi Vit Nam phi l thuc ngy mt nhiu hn vo ng minh Hoa K. Tuy nhng nhn vin Hoa K hon ton khc hn vi nhng thc dn Ty v trc, ngi dn vn khng th trnh t hi lm sao Vit Nam li c th vn gi c ch quyn v c lp nu ngi Hoa K lc no cng ng u iu hnh mi chuyn, t cch hng dn nhng pht trin kinh t cho n cch iu ng chin cuc? Ni lo lng ca h cn tng thm v nhng thi quen t mnh hnh ng ca Hoa K. Chng hn nh ti cc qun l, ngi Hoa K nng lng thi hnh cc chnh sch cho n ni h t mnh lm ly mi chuyn. Khi lm vic h ch thng bo gi l vi cc qun trng m thi. Ngoi ra, khi son tho cc k hoch qun s, cc s quan Hoa K rt t khi thng bo chi tit cho cc s quan Vit Nam v nhng k hoch qui m. Phn ln B am Mu Vit Nam khng h c thng bo r nhng hot ng thng nht ca cc lc lng Hoa K. Chng nhng vy, n ngay c nhng vn i cng v chin lc cng l mt vn tranh lun gia Vit Nam v Hoa K. Cc tng lnh Vit Nam tin rng chnh sch tiu dit hiu lc nht l tn chim c it, tn cng mnh vo tn so huyt hoc t ra l phi to c mt kh th hm da vt ln trn v tuyn 17. Nhng nhng c vn Hoa K li cho rng y l nhng kin thiu thc t. H ni vi nhng s quan Vit Nam, d nhin vi mt cung cch rt l php, rng Vit Nam cn cha gii quyt n tha c nhng vic kh khn ngay trong ni b th lm sao li c th d nh n vic thn tnh Bc Vit? t ra th Hoa K vn cn b nhng kinh nghim au thng i Hn m nh. H vn c dn xp trnh khi b nghi rng h c khiu khch nhng ngi Trung Hoa hiu chin. Chnh sch ca h Vit Nam b nhng bi hc ca chin tranh i Hn nh hng rt nhiu.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
246 of 404
Trong Gng Km Lch S
247 of 404
Nu ng trn quan nim quc t m lun th c l vic Hoa K tuyn b r h s khng tn cng Bc Vit cng d hiu, nhng d sao i na th nhng ngi Vit Nam vn cho rng vic Hoa K quyt nh tuyn b thng cho Bc Vit bit r nhng d nh ca Min Nam Vit Nam cng l mt hnh ng hon ton v l. Mt khi Hoa K b buc phi hnh ng theo nhng h li tuyn b th d nhin nhng hot ng qun s ca h b qun thc trong nhng vng ai ca mt cuc chin tranh gii hn. Khi tuyn b khng tn chim Bc Vit, Hoa K t p mnh vo nhng quy c n phng v ri hnh ng nh th tin rng khi h t a mnh vo khun kh nh vy th Bc Vit cng s t ng p mnh chung vo nhng quy lut h ra. D nhin Hoa K l mt th lc siu cng v v vy nhng hnh ng ca h phi c phn tch qua mt tm nhn tng qut, bao gm c nhng yu t khc nh phn ng va S Vit v nhng nh can thip ca Trung Hoa. Nhng i vi Vit Nam th vic li hon ton khc hn. t nc Vit Nam lc ny ang m chm trong chin cuc. Lnh th Vit Nam ang b xm ln. Vit Nam ang phi i din vi nhng him ha sinh t. Tuy Hoa K vn tuyn b rng y l cuc chin ca Vit Nam, nhng mi khi cn quyt nh th h li gt b hn nhng suy xt ca Vit Nam ra ngoi. D nhin cng c rt nhiu l do chnh ng khc cho php Hoa K gii thch vn v sao h li hay t mnh hnh ng. Chng hn nh vn khc bit v tm vc ca hai ng minh, c tnh th ng ca ngi Vit, khuynh hng c trnh n nhng vn cn trc din ca ngi Chu v khuynh hng d ng hoc t v ng ca ngi Vit trong mi vn . Chng nhng th, n tng xu ca Hoa K v nhng ngi Vit Nam cn su m hn v phn ng cc nhn vin Hoa K u tin rng a s cng chc v s quan ca Vit Nam lm vic khng c hiu qu m li cn tham nhng na. Mt khc, th nhng ngi Vit Nam li cho rng ngi Hoa K khng hiu nhng tp tc v quan nim ca dn chng Vit Nam. Hu qu l vic hp tc hu hiu gia ngi Hoa K v Ngi Vit rt t khi t c ti mc mi ngi ch i. Chng nhng vn kh khn ang y dy Vit Nam m ngay c Hoa nh n, bu khng kh cng bt u cng thng. Chin cuc vo ma h nm 1967 c v tng i yn tnh, nhng quc hi mt ngi bn bo ti: goi mt khung cnh tuy mang v an bng phng lng ca mt nc triu nhng hy coi chng nhng ging nc ngm pha di. Lc ny Hoa K chu rt nhiu tn tht trong n lc can thip vo cuc chin Vit Nam. Tuy th, h vn cha h gt hi c nhng kt qu nh . Nhng kh khn m Hoa K ang phi i ph to nn mt bu khng kh cng thng ngm ngm cha h thy trong my nm v trc. Ti bit r rng nhng nhn vt phn chin lc no cng ch bit chng chin
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
248 of 404
tranh mt cch cc oan v mt chiu, nn lc ny, khi cn phi nhn nh r tnh hnh thay i thc s ra sao, ti ht tm tr vo vic tm hiu kin ca nhng nhn vt t trc n nay vn ng h chin cuc. Nhng ngi ti c bit ch tm n l ng Ngh S John Stennis ca tiu bang Mississippi, ng Ngh S Henry Jackson ca Hoa nh n v ng Ngh S Strom urmond ca tiu bang South Carolina. y l nhng ng Ngh S va c nhiu ngi bit n li va c tm nh hng ln rng i vi y Ban un S (Arm Service Committee). Mc d nhng ng Ngh S k trn vn tip tc ng h chin cuc Vit Nam, cng ngy h li cng tht vng hn khi thy Hoa K khng h c k hoch no khc hn ngoi chin lc NoWin Limited Strategy (Gii Hn Chin Tranh v khng ly chin thng lm mc tiu.) C ba ng Ngh S va k v nhiu nhn vt khc ti tip xc u t v quan tm n nhng nh hng bt li v nhng ph tn m Hoa K phi gnh chu Vit Nam. Vo ngy 10 thng 8 nm 1967, TT Johnson a ra mt bn d tho lut thu nh thm 10% vo nhng ngun li tc t nhn v cc cng ty. Trc y, nhng nhn vin chnh ph lc no cng bo ti rng chc chn quc hi s thng qua o lut mi ca tng thng. Vy m lc ny h li t ra lo lng. Mt chuyn vin trong quc hi phc v trong B Ngoi Giao bo ti: i sp bt u mt nm mi v chng phi cn n phng. Lc u ti tng vic nhn nh r tnh hnh chc cng khng ly g lm kh khn, nhng cng i su vo vn ti li cng nhn r tm mc phc tp ca cng vic. C Hoa nh n ln Si Gn u thay i gn nh lin tc. Gia nhng khung cnh xoay chuyn , ti va phi i ph vi cc bin c ang xoay chuyn li va phi c dung ha nhng khc bit gia hai cch nhn vn hai th . Ti tip xc vi nhng ph t ca cc ng Ngh S. Nhng nhn vin ph t m ti tip xc thng l nhng ngi trc tip i ph vi nhng vn t m trong thc t nn h thng c tm nhn chi tit hn l thng cp ca h. Cng vic lng nh v ti lng nh vn din ra tng chng nh chng bao gi dt. Nhng i hi ca cng vic tht l v b. hn mt ln ti t hi liu mnh c thc s sc hay khng? Gia nhng khung cnh bin chuyn ca c hai th , chnh tng thng Johnson cng cm thy ch ng ca mnh b lay chuyn. Khi gii bo ch v truyn thanh bt u tuyn b rng Hoa K ang sa ly trong cuc chin Vit Nam v nhng dn biu quc hi Hoa K cng ngy cng chng i gt gao thm, TT Johnson cho rng n lc ng phi tch cc i ph vi tnh th. trnh by r thin ch ca mnh i vi nhng ngi ang i hi phi c mt gii php ha bnh, vo ngy 29 thng 9, trong mt bui din vn chiu khp ton quc, tng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
249 of 404
thng Johnson tuyn b: Hoa K s ngng tt c cc cuc di bom nu m phn ha bnh gia hai phe c hy ng tin trin. Ln ny ngh ca tng thng Johnson c phn mm mng hn nhng ngh ca ng khi trc. Trong ln ngh ln trc hai nhn vin trong B Ngoi Giao ca Php l ng Raymond Aubrac v ng Herbert Marcovich c ng ra lm mi gii Hoa K c th m phn vi Bc Vit. Ln ny tuy hai nhn vin Php c bo trc rng H Ni s mm do hn m li ngh ca tng thng Johnson vn b Bc Vit bc b. Cuc oanh tc li chuyn thnh d di. Khi cuc oanh tc Bc Vit ngy cng leo thang khc lit th phn ng ca gii phn chin Hoa K cng tr nn khc lit theo. Vo thng 10, c nhng cuc chng i rt ln Ng Gic i bao gm c nhng nhn vt lng danh Hoa K nh hai vn ho Norman Mailer v Arthur Miller. Cng lc ny, t Life, mt tp ch t trc ti nay vn ng h cc chnh sch ca tng thng Johnson ln n cuc chin trong mc bnh lun. Khi quc hi Hoa K m u phin hp ma thu th nhng cnh tng chng i t din ra ngay trc mt cc dn biu v ng Ngh S Hoa K. Lc ny, cc dn biu v ng Ngh S va mi tr li quc hi v nhng chuyn ngh mt thoi mi trong ma h ca h va kt thc. Khung cnh cng thng ca quc hi khin bu khng kh ca bui hp chuyn thnh trm trng. K t u ma thu nm 1967, ti b ra hu ht thi gi lng nh nhng bin c ang din ra Hoa nh n. Cng ngy ti cng lo lng v thy nhng phong tro phn chin ang mi lc mt tng. Nhng ngi bn Hoa K vn bo ti rng s thin kin ca gii truyn thng v nhng phong tro chng i Hoa K lc ny ch phn nh mt phn kin ca dn chng Hoa K trong vng Hoa nh n m thi, ti vin vo kin ca h t trn an ly mnh. V ri th xem liu nhng kin ca bn b c thc s ng hay khng, ti cng bt u tham gia nhng chuyn bay lin tc qua khp hai vng min Ty v min Nam Hoa K tho lun vn chin cuc Vit Nam. Ngoi ra, ti cn gia tng thm th gi n ni chuyn cc i hc. Khng phi lc no nhng bui thuyt trnh ca ti cc i hc cng nh mun. Ti mt i hc tiu bang Massachuusetts ti bc ln khn i i mt vi mt m ng ang hung hng h ht khu hiu v reo h: h inh, h inh. Khi h bt u nm trng ln khn i, nhng ngi t chc bui ni chuyn ni rng c l ti nn rt lui. Nhng ti vn quyt nh li. Ti ng im gia hi trng cho n khi nhng ting reo h lng xung ri mi cm Micro. Nhn l c Mt Trn Gii Phng ca Vit Cng pht ph bay ln trong m khn gi, ti ni mt cch ht sc bnh tnh rng: ti n y i mt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
250 of 404
lng tin. i tin vo truyn ng oa trong vic cho php tt c nhng ngi c kin c php t do pht biu. y l iu duy nht ti ch i cc qu v. Sau khi ti ln ting, m ng bt u yn lng dn v ti bt u ni chuyn. D nhin chp nhn nhc nh qu khng phi l mt chuyn d dng nhng ti vn cn rng chu ng. Lc ny, ti cn c c mt vi c hi trnh by kin ca pha Vit Nam vi d lun Hoa K. Cho n nhng nm 19671968, khi cc phong tro phn chin tin n cao im th nhng c hi hon ton mt hn. Vo ngy 17 thng 91967, ti li tr v Vit Nam tng trnh vi ng iu v ng K v nhng bin chuyn mi nht Hoa K. Trc y, ti cng c trnh by vn nhng chnh sch ca TT Johnson ang mt dn s ng h ca dn chng, nhng ln ny ti c i trc tip vo chi tit. Ti a r chi tit ca nhng bin chuyn trong quc hi, trong gii bo ch v tng thut r nhng s chng i trn cc no ng ph, trong khun vin i hc. Ti a ra c nhng suy lun ca ring ti ln nhng suy lun ca nhiu nhn vt cao cp khc trong gii qun s Hoa K. Ti c ni r rng Hoa K s rt lui trong vng nm nm na. Vit Nam phi sa son trc i ph vi vn ny. Cch ng iu v ng K nhn nhng li bnh lun ring ca ti khin ti khng my hi lng. C ng iu ln ng K c v xem nhng iu ti ni ch l nhng vic xa xm. Tuy ti khng c bit tng tn mi chi tit xy ra trong ni b Vit Nam, nhng ti vn thy rng u c ca ng iu v ng K b nhng kh khn ni b chim lnh. Nhng kh khn chc hn l c dnh dng n vn tranh chp ni b. Chng nhng vy, c ng iu ln ng K u khng hiu r nhng mu cht pha sau h thng chnh ph Hoa K. H chng th hiu r nhng p lc ca cc khi nghip on (intere groups) vo vic chnh ph kin to chnh sch trm trng n no. Tuy ln no quay v Si Gn ti cng ra cng trnh by nhng im c bit ca chnh tr Hoa K, cha ln no ti thy r li ni ca mnh c c cht hiu lc no thit thc. Trong khi th Hoa nh n, Tng ng Johnson li ht mc ch tm vo cc bin chuyn ang din ra Hoa K. Tn tui v chnh sch ca Tng ng Johnson gn nh lc no cng i i vi vn chin tranh. Chin cuc Vit Nam i vi ng tht l mt yu t thp phn quan trng. ng lun lun tuyn b rng tnh th vn vng vng, nu khng mun ni l tin trin kh quan. Vo ngy 2 thng 10, ng b thi gi mi ti cng nhng i s ca c, Indonesia, M Lai, i Loan v Lo ti dng ba tra Ta Bch c. Ti y ng li trnh by thm mt ln na nhng chnh sch cng b San Antonio v vic ngng di bom v quyt tm kin to ha bnh ng Dng. Mt tun sau , chng t rng ng thc s ch tm n vn ng Nam , ng li b thi gi mi nhng gio s,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
251 of 404
vin trng ca nhiu vin i hc Vit Nam n Ta Bch c bn lun vn kin it quc gia. y l mt k hoch nm trong chng trnh xy dng Vit Nam. Mt trong nhng nh tu c mi l ng Ta ch Minh Chu, nguyn l ngi ng u vin i hc Vn Hnh. Ti phi nhn rng trong b o tng mu, ng ch Minh Chu hin din nh nhc nh rng khng phi tt c Min Nam Vit Nam hon ton nhum mu chin tranh. C i s Bunker ln Tng Wemoreland u cng bay v Hoa K c v cho nhng chnh sch thuyt phc dn chng ca Tng ng Johnson. Vic c hai nhn vt k trn u c th ri Vit Nam cng mt lc chng t rng tnh hnh Vit Nam khng n ni m m nh li tng thut ca gii truyn thng. Trong mt bui ni chuyn vi chng trnh Meet e Press (Gp G vi Gii Bo Ch), Tng Wemoreland cn tuyn b rng: h trong ng hai nm na, cc lc lng c it s suy i n mc chng c rt dn cc lc lng qun s v nc. t ra th ch hn mt nm sau, TT Richard Nixon ra lnh rt qun. Nhng tt c mi n lc thuyt phc d lun ca Tng ng Johnson u tht bi khi c tin B Trng uc Phng Robert McNamara t chc. Bng dng Ta Bch c tuyn b tht bt ng rng B Trng McNamara t chc v c c lm gim c Ngn Hng uc T. Khng hiu v l l g m gii bo ch Hoa nh n li chng my may hay bit g trc v quyt nh ca B Trng McNamara. Tuy c vi li n i rng B Trng McNamara bt u tht vng vi chin cuc Vit Nam, nhng vn cha ai tin on c rng ng s t chc. Li tuyn b t chc ca ng n chng khc no mt bin chuyn khc thng v bt ng trong chnh gii Hoa nh n. uan h gia ti v B Trng McNamara ch l nhng quan h thng thng gia mt ngi i s v mt B Trng trong chnh ph Hoa K. Ni chung th ngi Vit Nam vn coi ng l con ngi in ton, lc no cng t nng tm quan trng ca cc d kin thng k ln trn nhng kha cnh c lin quan n vn nhn s. D nhin ng chng quan tm g my n vn cn xy p cc mi lin h tt p vi ngi Vit Nam. Ngc li, trong mt x hi nh x hi Vit Nam vn c truyn thng xem trng nhn cch v nhng s giao thip c nhn, th d nhin chng ai li t trng tm vo nhng con s thng k ca ng McNamara. uan nim ca B Trng McNamara do vy qu l mt quan nim khc thng. Cng c th quan nim chung ca cc nhn vin Vit Nam v ng hon ton lch lc, nhng d sao i na, k t khi ng bung ra cu hi i l ngi cm u? vi cc tng t Vit Nam vo nm 1964 th ngi Vit Nam vn cho rng ng l mt ngi lnh lng v kiu ngo.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
251 of 404
Trong Gng Km Lch S
252 of 404
Nhng d c th no i na th B Trng McNamara vn l nhn vt ch cht iu hnh chin cuc. Vic t chc bt ng ca ng khin Si Gn v cng hoang mang. ng thng th nhng thay i, d c l nhng thay i cc cp cao nht trong chnh ph Hoa K, vn kh c th lm Vit Nam xn xao, nhng trng hp ca B Trng McNamara li hon ton khc hn. Vic ng t chc gy ra hng lot cu hi. Bt k mi ngi nhn ng bng quan nim no, B Trng McNamara cng vn l hin thn ca nhng n lc ca Hoa K i vi chin tranh Vit Nam ni chung. Do , nhiu ngi Vit Nam t hi phi chng ni tht vng ca ng phn nh ch thc nhng chn chng ca d lun Hoa K? V nu y l s thc th nhng nh lnh o trong chnh quyn Hoa nh n b ni tht vng ny nh hng n no? Ni mt cch chi tit hn: Phi chng vic B Trng McNamara t chc c ngha l chnh sch ca chnh ph Hoa K bt u i chiu? Khi cc bn b Hoa nh n v B Ngoi Giao a li trn an, ti cng c gi li trn an v Si Gn. Tuy th, trong thm tm, ti vn thc mc, t hi chng hiu nu ngay c nhng ngi nh B Trng McNamara m cn quyt nh b cuc th vin tr cho chin cuc cn tip tc c bao lu na? Ti cng bit rng ch cn vi thng na l nhng cuc vn ng tranh c tng thng li bt u Hoa K. Trong khi th Vit Nam chin cuc vn tip din v khng cn mt mc ri rc l t nh trong ma h trc y. Vo gia lc Hoa nh n bt u c r b can thip th Bc Vit li gia tng tn cng o t. Trong mt cuc hp bo Hoa nh n, Tng Wemoreland tuyn b: i hy ng c it ang ch mt k hoch no , v chnh chng ti cng ang c dn xp cho cuc ng . Cc bin c vo cui thng cho thy ng khng cn phi i lu. Vo thng 10 Bc Vit gia tng hot ng r rt trng thy. Khng kh yn tnh ma h nm 1967 dng nh mt hn v nhng chin dch pht ng phi hp cc lc lng du kch v cc lc lng chnh qui ca Bc Vit. Nhng hot ng ca du kch Bc Vit ch l t vo lc trc t nhin gia tng d di. Chng nhng vy, Bc Vit cn huy ng cc lc lng chnh qui v dng nhng n v ln lao nh chim nhng mc tiu c chn la. Vo ngy 29 thng 10, hai trung on ca s on 9 Bc Vit tn cng vo qun l thnh ph Lc Ninh, mt thnh ph cch bin gii Cam Bt khong vi kilmt. Lc Ninh ch c nhng lc lng a phng ca qun i Vit Nam bo v. Tuy cc lc lng a phng Lc Ninh vn cn thiu kinh nghim chin trng v khng c trang b y , khi c cc n v Vit Nam cng s on I Hoa K h tr, qun i
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
253 of 404
Lc Ninh chin u anh dng, y lui v bt cc i qun Vit Cng phi chu nhiu tn tht. Mt thng sau, 4 Trung on Bc Vit tn cng vo Dakto, mt th trn ho lnh gn bin gii Lo. Cc cuc ng trn vng t Dakto him tr tht l d di. Cuc ng khin S on D 173 ca Hoa K phi chu 100 tn tht. Ngc li cc lc lng i phng b tiu dit v li phi rt v nhng cn c Lo. Tuy trong cc trn ng qui m, qun i Vit Nam vn thng th nhng kh nng v tinh thn chin u ca nhng n v Bc Vit qu mt im bt tng ng ngi. Tin tc tnh bo cho thy Bc Vit ang chuyn qun vo Nam qua cc ng mn H Ch Minh v hai trn ng Lc Ninh, Dakto khin nhng chuyn vin phn tch tnh bo Si Gn v Hoa nh n tin on rng Bc Vit ang t chc mt cuc tn cng cc k qui m. Nhn nhng cn c qun ca Vit Cng gia tng dc theo cc vng Phi un S v ung Lng Khe Sanh, Tng Wemoreland tin on cuc tn cng s din ra min Trung. ng chuyn cc n v v min Trung v tng cng y un Lc Chin d di cho cc cn c ng Khe Sanh. Khi kt lun v nhng mc tiu tn cng ca Bc Vit, nhng chuyn vin tnh bo quyt nh b qua nhng tin tc nm trong cc ti liu tch thu c. Ti liu tch thu cho thy Bc Vit sp m mt cuc tng tn cng khc hn cuc tn cng cc chuyn vin tin liu. K hoch c m t trong cc ti liu tch thu din t mt cuc tng tn cng i qui m vo khp ni trong sut ton lnh th Min Nam Vit Nam phi hp vi cuc tng ni dy ca ton th qun chng, nht lot chim ly cc tnh v thnh ph. Chin lc din t trong ti liu tch thu to bo v liu lnh n mc chng ai c th tin y l s thc. Cho n mi tn vi ngy trc Tt m lch nhng chuyn vin phn tch tnh hnh mi nhn chn c gi tr ca nhng ti liu h ang nm trong tay lc ny.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
253 of 404
Trong Gng Km Lch S
254 of 404
Chng 26 Tt Mu n
Trong giai on thi tit chuyn ma t thu nm 1967 sang ng th ti vn

tip tc lng nh nhng chiu hng ca Hoa K v chin cuc Vit Nam Hoa nh n. Ti c theo di nhng cuc vn ng ca Tng ng Johnson. Nhng c gng ca tng thng Johnson lc ny nhm mc ch gi vng s ng h ca dn chng Hoa K i vi chin tranh Vit Nam. Trong lc ti ang c gng quan st xem cc cuc thuyt phc ca Tng ng Johnson nh hng dn chng Hoa K ra sao th Si Gn cuc bu c Tng ng ca Vit Nam kt thc. Si Gn ang bt u thit lp chnh ph. ng iu gi ng li ha. ng ng ng K chn th tng v sau hon ton nhng quyn thit lp chnh ph li cho ng K. V c thc quyn trong tay, ng iu tr nn phn no d di. Kt qu l sau cuc bu c, ng K cng v tn Tng bn rn tip xc vi nhiu on th chnh tr v tn gio v s tham gia ca cc on th ny vo chnh ph mi l mt vic v cng cn thit. Ti c triu hi v nc vo thng 9 cng chnh l gp phn vo vic ny. Khi ang Si Gn th vo ngy 17101967, ti nhn c mt bc in t Hoa nh n bo rng nh ti h sinh con trai bnh vin ca trng i hc George Washington. Ngy hm sau ti ln ng v Hoa nh n. Khi v Hoa nh n ti li tip tc nhng bui ni chuyn. Ti cng suy ngh thm v vic t chc ca Tng Trng McNamara v cm thy lo lng nhiu hn khi thy cuc chin ngy cng d di. T trc n nay, trong chin cuc Vit Nam, Tt khng nhng ch l ngy ngh m cn l giai on tng trng cho ha bnh v hy vng. Tt thng l nhng giai on lm mc nh du nhng thay i mi. nhiu nm, Tt l mt mt dp nh chin c c hai min Nam, Bc cng chp thun. Tt l nhng dp binh s c th v thm gia nh v t tu cng nhng ngi thn trong h. Tt chnh l giai on ngh ngi him hoi cho c hai chnh ph gia lc giao tranh. Ti ngh rng Tt nm 1967 s l mt c hi tt gia nh ti c th quy qun, tm qun mi s. V vy, nhn mt ma ngh ngn, ti v gia nh quyt nh cng i trt tuyt vng Camelback, tiu bang Pennsylvania. Camelback tuy khng xa Hoa nh n l my nhng cng xa chng ti c th thot c s cng thng ca nhng vn hng ngy. Ngy u tin ngay lc ang cn trt tuyt nhng con dc, ti nghe loa phng thanh gi ti v thng bo rng ti phi v lp tc v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
254 of 404
Trong Gng Km Lch S
255 of 404
c in thoi ca ta i s. Khi ti lin lc c vi ta i s th nhng nhn vin ta i s cho ti bit Si Gn ang b cc lc lng Cng Sn tn cng v chnh quyn Hoa K ang cn gp ti gp. Trong vng mt ting ng h, ti t hp gia nh, sa son c v ln xe hi h tr v Hoa nh n. Khi ti v n Ta i S th tri vo khong 6,7 gi ti. Ti cn nh hm l ngy 31 thng ging. Khi ti v n s qun th nhng nhn vin ta i s c y nhng bo co thu c t nhng ngun tin ca Ng Gic i v B Ngoi Giao. eo nhng Bn Bo Co th hin nhin Vit Cng pht ng mt cuc tng tn cng ln vo Si Gn. Cuc tn cng d di cho n mc c nhng n v Cng qun xm nhp vo nhng mt vi ni c tr ngay cnh ta i s. Tuy cha vo c ta i s nhng nhng n v Vit Cng c lc chim gi c c i pht thanh. y qu l mt cuc tng tn cng phi hp vi cc cuc ni dy tt c cc vng. Cuc tng tn cng hon ton bt ng cho c Hoa K ln Vit Nam. C ta Bch c u sng st vo lc u. Cn bng hong s hi ko di. n ngay c khi Hoa K bit i s Bunker hon ton v s m ng Roow, ng Bill Jorden v cc nhn vin ta Bch c cng cha dm qu quyt liu Vit Nam c th chng gi c hay khng? Lc cuc tn cng pht ng th ng iu ang thm ving qu ngoi vng ng bng Cu Long nhng ng K vn Si Gn iu ng mi vic. Ti c gng lin lc vi ng K bng in thoi. Lc ti lin lc c vi ng K th tnh hnh kh n nh. ng K cho bit rng chnh ph Vit Nam lm ch tnh hnh. Nhng n v Vit Cng gn ta i s Hoa K b qut sch. Hn na, s tin liu phng an ninh ca chnh ph i pht thanh ngn nga c mi mu toan ca Vit Cng trong vic li dng i pht thanh ku gi cuc tng ni dy. ng K ni thm rng c l phi thm mt thi gian na qun i Vit Nam mi c th y lui c ton th ch qun nhng r rng l cuc tng tn cng tht bi hon ton. Mc du c s bt ng, tnh th c n nh v ch qun b tn tht nng n. ang khi ti hy cn tng kt vn th mn nh truyn hnh Hoa K loan bo tin tc v cc bin c Si Gn. Nhng cun phim hnh c chiu vo lc ny tng trnh nhng cnh tht l kinh khip. i truyn hnh chiu cnh i s Bunker ang xem xt li ta i s khi nhng xc cht Vit Cng vn cn ngn ngang trn mt t, cnh Vit Cng v binh lnh Hoa K ang nh xp l c. Trong nhng cun phim chiu c c ting cc vin s quan ch huy h ht ra lnh vang ln m bn cnh cc phng vin ang x vo nhau np ngay gn st cnh ch giao tranh. n c nhng ngi chuyn xem phim chin tranh cng cha h c mc kch nhng cnh tng t bao gi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
256 of 404
Hai ngy sau , nhng nhn vin s qun cng nhng ty vin bo ch v qun s ca chng ti lm vic lin tc sut hai mi bn gi. Ti tng kt tt c nhng bn bo co cng nhng ngun tin ca c Ta Bch c ln Si Gn v c th phc ha c kh ng tnh hnh. Nhng lc lng Vit Cng pht ng cuc tn cng m rng khp mi ni nhm mc ch chim ly thnh ph v bt u mt cuc tng ni dy nhm gy hoang mang cho nhng trung tm dn c v ku gi binh lnh Vit Nam gia tng o ng. Cuc tn cng c Vit Cng t chc bng cch li dng tt c nhng yu t bt ng ca ngy Tt. Cuc giao tranh bt u theo nhng ting pho Tt. V thng l t pho vo nhng dp tt, u tin cha ai nhn r c rng giao tranh xy ra gia hai phe. Hn na, chin thut tn cng vo thng thnh ph gia ngay trung tm ha lc ca Vit Nam v Hoa K to bo n nhng chuyn vin tnh bo xem nhng tin tc thu lm c chng khc no mt chuyn a chi. Tuy th s th cho thy y hon ton khng phi mt tr a. Trc khi cuc tng tn cng pht ng Vit Cng xm nhp v chuyn vn c nhng v kh nng vo cc thnh ph ln. Mn c hi him c nh nhng ngy bn rn ca khng kh trc Tt lc mi ngi ang sa son cho ngy l ln nht nm, Vit Cng chuyn cc n v vo thnh ph bng nhiu cch ngy trang kho lo. Vo lc sau ny, dn chng nh li rng trc ngy Tt bng c nhng m ma ng o khc thng len li qua ng ph Si Gn. Nhng cuc thm vn t nhn v sau cho thy c rt nhiu m ma gi: Nhng ngi a tang l du kch Vit Cng tr hnh v nhng quan ti h khing cha y v kh cng cht n. Vo m 31 thng 1, Cng Sn ra lnh tn cng vo cc mc tiu chn trong thnh ph. Nhng mc tiu h chn bao gm: Dinh c Lp, nhng B T Lnh ca cnh st v hi qun, B Tng am Mu v Ta i S Hoa K. Vo lc rng ng, nhng cuc tn cng phi hp ny c qun i chnh qui Bc Vit tng cng tn cng ym tr cc khu vc ngoi pha Bc v pha Nam thnh ph. Kt qu ca nhng k hoch do Vit Cng sp xp tht l c lit. Mt thnh ph t trc ti nay vn c coi l bt kh xm phm trong cuc chin tranh bng nhin chm trong hn lon giao tranh khp cc no ng. ch qun chc thng c phng tuyn nhiu ni nhng li khng gi c nhng v tr chim. Vo lc tng sng nhng n v Vit Cng tn cng vo ta i s b tiu dit. n gia tra th vin lnh du kch cui cng b trit h. Tuy nhng ch huy cao cp ca Vit Cng li dng c yu t bt ng nhng Tng Nguyn Ngc Loan huy ng qun cnh Si Gn phn ng kch lit v ngn chn kp thi tt c nhng tai ha ln lao. Sau , nhng binh lnh tng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
257 of 404
cng ca c qun i Vit Nam ln Hoa K tp trung v chn ng cc cuc tn cng ca qun i chnh qui Vit Cng, buc Cng Sn phi rt lui. Si Gn cng l trng hp in hnh cho cc tnh khc. nhng ni nh Cn , Bn Tre, Vnh Long, Chu c, M o v cc thnh ph khc, nhng thnh cng u tin ca Vit Cng lp tc tiu tan. Nhng n v cng sn chu nhiu thit hi nng n do nhng ha lc tp trung ca Hoa K v Vit Nam. Ch c mt ni khung cnh hon ton khc hn l Hu. Ti y ch qun chim gi phn ln thnh ph v chim ng sut ba tun. Nhng thng tn ca c hai bn u v cng trm trng. Khi b buc phi tho lui khi nhng tnh l khc, Cng Sn quyt tm gi vng nhng tin n c thnh. Hu cng chnh l ni nhng thng tn dn s ln cao hn tt c nhng ni khc. Ti Hu, ngay sau khi cng sn chim ng th y Ban Nhn Dn v nhng n v qun s c bit ca cng sn bt u dit tr nhng thnh phn m h cho l phn cch mng. Khi giao tranh kt thc, c gn 3000 ngi b tn st k c nhng tu s cng gio, nhng bc s ngoi quc, nhng k gi v tt c nhng ngi t mi tng lp v l do ny hay l do khc v tnh c tn trong s en ca cng sn. Nhiu ngi b nh p cho n cht, nhiu ngi khc b bn v rt nhiu ngi khc na b chn sng. y l mt trong nhng th d in hnh v s man r cng tt ca chnh sch cng sn. Nhng c ci may l Hu li l vng duy nht Vit Cng chim ng lu c n mc h c th p dng c uy quyn ca h. Tuy nhng tin tc ng K cho ti bit tht l kh quan v y l nhng tin tc trong vng 36 gi u nhng nhng tin tc ca cc gii bo ch, truyn thng Hoa K loan bo v Tt Mu n li hon ton khc hn. Nht l trn i truyn hnh, nhng cnh tng c chn la nhm gy cho ngi xem n tng rng Vit Nam ang phi i ph vi mt him ha c tm vc sinh t. Cc phng vin b nhng khung cnh c lit ca cc cuc giao tranh m nh. Hng m ng knh ca h trnh by nhng trn nh ny la khin ngi xem chng th quyt nh r rt bn no ang thng th. Ngay c nhng khi nhng bnh lun gia nhn vn hon ton chnh xc m h vn t ra nghi ng kh nng chin u ca qun i Vit Nam. Mc d ta i s Vit Nam chng th lm cch no ln t c nhng tin tc ca gii truyn thng Hoa K, chng ti vn thu thp ti liu son tho cc chng trnh ni chuyn vi bo ch v vi nhng nhn vin trong cc y ban ca quc hi c nhim v lng nh tnh hnh chin cuc Vit Nam. Trong dp ny, ti thng t chc nhng ba cm tra v mi i din cc bo ti ti dng ba tra c dp tho lun chi tit v lm sng t phn no cc tin tc v gip mi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
258 of 404
ngi hiu r hn v cuc tn cng. Ti nhn mnh rng tnh th chin cuc hon ton kh quan, Vit Cng ang b tn tht nng n. Sau ti a kin vi cc k gi bo ch rng vn chnh chng phi nm cu hi liu cuc tn cng c thnh cng hay khng m thc s l cu hi liu cuc tn cng c nh hng g n chiu hng chnh sch ca Hoa K hay khng? Cuc tn cng Mu n s nh hng dn chng Hoa K ra sao? y l mt cu hi lm ti lo lng khng cng. D nhin vo lc u ti cng bng hong chng khc no nhng nhn vin khc Ta Bch c, nhng ngay c khi bit r rng cuc tn cng l mt tht bi r rt ca Cng Sn, nhng ni lo u ca ti vn khng h suy gim. Ti hiu r tm nh hng tai hi ca nhng tin tc v hnh nh m gii bo ch a ra. Nhng bc hnh chp, chng hn nh bc hnh ca k gi Eddie Adams khi chp tng Loan bn vo u mt tn Vit Cng tht l mt cnh tng hi hng. Nhng bc hnh ny tuy phc ha tht khc lit nhng sc thi man r nht ca chin cuc nhng li chng th phi by c ni dung nhng cnh chp. Chng hn nh nu ch nhn vo bc hnh th khng ai li c th bit c tn Vit Cng b Tng Loan bn chnh l mt tn st nhn trong i m st ca Vit Cng v chnh hn va mi h st v s thn nhn ca cc nhn vin cnh st. Hu qu l khi khn gi va trng thy bc hnh, h c ngay n tng rng y l mt cuc chin man r, hon ton vt qua gii hn ca nhng l lun bnh thng hoc suy lun su xa. Tuy chng ai c th nh r tm nh hng ca gii bo ch khi h trnh by nhng tin tc v hnh nh chng hn nh tm hnh ca Eddie Adams nhng y vn l mt trong nhng iu khin ti lo ngi. Ngay sau khi cuc tn cng Tt Mu n chm dt, quc hi v chnh ph Hoa K vn cha b nh hng g nhiu. Nhng ngi c trch nhim vn t v lc quan v tin tng. Vit Nam nh bi mt k hoch do Bc Vit hoch nh cn mt v y lui c nhng cuc tn cng bt ng khp mi ni trong nc. Khng nhng ch y lui m Vit Nam cn bp c cuc tng tn cng. Khi nhng tn tht c tng kt, con s thit hi ca Bc Vit ln t khong 35,000 cho n 40,000 binh lnh. y l phn na binh lc ca ton th qun i Bc Vit. Mc du ch qun gi cuc tn cng Tt Mu n l mt cuc ng n ng, ng i y k tht th vn cha h c mt cuc ni dy no c. Tt c nhng g Cng Sn hunh hoang gi l tnh cm cch mng cha cht trong tim ngi dn in am ch l nhng iu hon ton ba t. Hy vng khuy ri v gy lon bn trong qun i Vit Nam cng hon ton tht bi. Ngc li qun i Vit Nam chng t r rt kh nng phn cng tht nhanh chng v hiu lc. Tuy nhng thng li qun s qu hon ton r rt l th m nhng gii bo ch li trnh by tin tc di mt kha cnh khc. Nhng nh hng tai hi ca gii bo
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
259 of 404
ch bin cuc tn cng tht bi ca Bc Vit thnh mt bin c lm mt uy tn ca Vit Nam v Hoa K. Ni mt cch chi tit th khi i chiu cc phong tro vn ng ca Tng ng Johnson v kh nng thc s ca Bc Vit th nhng mu thun khin dn chng Hoa K dao ng v khng cn tin tng vo uy tn ca chnh quyn Johnson na. Tuy mi y, trong chuyn tr li thm ving Hoa K c Tng Wemoreland ln i s Bunker u lc quan m lc ny Hoa K gn nh tt c u mt ht lc quan. Nghi vn lm c uc Hi ln gii bo ch si sc: Ti sao tnh bo Hoa K li c th tin on s kin sai lch n mc nh vy? Ti sao ngay gia trung tm ha lc, ni c na triu qun Hoa K ang trn ng m ch qun vn c th tin vo nhng thnh ph v bao vy c ta i s? Cc bin c cho thy rng bt k kt qu qun s ra sao, cuc tn cng n mn dn uy tn ca chnh ph Johnson v mt tinh thn. Cuc tn cng khin nhn dn Hoa K nghi ng uy tn ca chnh quyn Johnson. Ri t , ngi dn Hoa K bt u nghi ng c ton th cuc chin Vit Nam. Vo lc ban u th vn cha c bt k s thay i chnh thc no quan trng trn phng din chnh sch. t ra th cng cha c thay i no trm trng cc c quan hnh php. Ngc li, trong nhng tun l sau Tt, Tng ng Johnson li tuyn b r rt rng chnh quyn Hoa K ht lng ng h Vit Nam. Tuy th, ti bt u nghe phong phanh nhiu iu n i t nhiu pha khc nhau. C tin n rng B Trng uc Phng Clark Cliord, ngi thay th B Trng McNamara, c vn thn tn nht ca Tng ng Johnson khng cn ng h cuc chin na. Nhng bn b ca ti trong gii qun s Hoa K bo ti rng vo lc ny, nhng ph t ca B Trng McNamara cn ti chc chng hn nh cc nhn vin Paul Warnke, Leslie Gelb, Morton Halperin v nhiu nhn vin khc cng c ng h chnh sch rt lui tuy h vn cha chnh thc tuyn b cng khai. Tuy nhin vic lm ti lo lng nht l ti ca mt cu chuyn gia ti v phng vin Hedrick Smith, mt phng vin ca t New York Times. Vo khong cui thng 2, lc phng vin Hedrick Smith ang ph trch mt mc bo vit v li yu cu thm qun ca tng Wemoreland th ng c nh ti dng nhng lin lc ring xc nh xem liu nhng mc tiu trong li yu cu ca tng Wemoreland c thit thc hay khng? Ti th tht vi phng vin Hedrick rng ti tht s chng gip c g nhiu v nhng vin chc Vit Nam rt him khi c bit r ngn ngnh nhng k hoch ca Hoa K, nht l v nhng vn nh vn qun s. Nhng cu chuyn cha kt thc ti y. Cu hi ca ng Smith khin ti linh cm s c vic khc thng xy ra. Chng bao lu sau ti li c tin rng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
260 of 404
nhng li yu cu ca Tng Wemoreland khin hai phe b cu ln diu hu ca Hoa K tranh lun si ni trong c quc hi ln chnh ph. y qu l mt bin chuyn ng ngi. Lc ny uy tn chnh ph Johnson ang b st gim v cuc tn cng Tt Mu n cng va mi xy ra. Hn na, ch cn vi tun na l n giai on u ca cuc bu c Tng ng Hoa K. Nhng cuc vn ng s khi sa son cho cuc bu c li sp din ra tiu bang New Hampshire. Ti c linh cm rng yu cu qun s khi su thm cc mu thun v nh hng n cc chnh sch iu ng chin cuc ca Tng ng Johnson. Nu ng trn phng din tm l v chnh tr m lun th li yu cu thm qun ca Tng Wemoreland n vo mt thi im tht l bt li. Ring i vi ti th vo giai on ny ti vn thng t hi: Phi chng nhng bin chuyn Hoa nh n khin Vit Nam bc qua mt bc ngot giai on? Cu hi ny khin ti khc khoi khng cng. Ti c ht sc thm d cho chnh xc nhng bin chuyn bn trong chnh ph Hoa K v bo co chi tit v Vit Nam. Sau ti bt u vn ng bng cch ng li xin ng iu v ng K gi ti v tham kho. Sau khi gi in yu cu c gi v, ti li vin vo l do sp v Si Gn yu cu c gp Ngoi Trng Rusk, B Trng Clark Cliord v nhiu nhn vin khc trong c chnh ph ln quc hi Hoa K. Gia lc ti cn ang trong giai on gp g u tin th bn tin ca phng vin Hedrick c t New York Times ng ti. mc hin r ngay trn trang u ca t bo ngy 10 thng 3 vi hng tt 8 ct to ln: ng emoreland yu cu gi m 206,000 qun sang it am. u nhin phn ng i vi li yu cu tng vin qun n va nhanh chng, va d di tht chng khc g nhng iu ti linh cm. Ti uc Hi, cc ng Ngh S Fullbright, Manseld, Robert Kennedy, cng hng lot thng ngh s khc ngay trong ng ca Tng ng Johnson ng nht lot ln ting ch trch. Ngoi Trng Rusk b gi n iu trn trc y Ban Ngoi Giao ng Vin. Bui iu trn c trc tip truyn hnh trn cc i Ti Vi. Cnh tng iu trn cho thy mt s bt ng kin r rt v chnh sch gia quc hi v chnh ph Hoa K. Vo ng lc mi vic ang xy ra th cuc bu c s khi New Hampshire li bt u. Trong cuc bu c s khi nhn lc quc hi ang ch trch chnh ph, ng Ngh S Eugene McCarthy mn lun din n bo ch v truyn hnh cng kch kch lit cc chnh sch ca chnh ph Johnson. Khi cuc bu c s khi kt thc th kt qu c ng ti vo ngy 14 thng 3. Tng s phiu cho thy ng Ngh S McCarthy ch thiu vn vn c 300 phiu na l c th thng c Tng ng Johnson.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
261 of 404
Gia khi Hoa nh n ang xn xao v cc din bin th ti vn tip tc c gng lng nh tnh hnh quc hi. u tin ti n gp mt ngi bn ang phc v quc hi l ng Ngh S Aiken. ng Aiken nguyn va l ngi hiu bit, c nhn nh ht sc chnh xc v li va hiu r tnh cnh ca ti. Vo mt sng lnh lo u thng 3, ti cng dng im tm vi ng Ngh S Aiken phng n quc hi c nghe li ng ngh lun. Nhn nh ca ng Ngh S Aiken cn lm ti lo lng thm. Ti c ghi li nhn nh c nghe trong bui im tm hm : uy ng ng ohnson vn tin tng mnh lit vo cc chnh sch ra, ng khng cn c nhng ng vin khc trong ng ng h. i khng nhng ch ni n cc ngh vin phn chin, hn ng cng hiu r kin ca h! ti mun ni nhng ngi t trc n nay vn ng h ohnson, chng hn nh ng tenn v ng ackson. c ny ng ng cng chng cn c h ng h. i nm trc ng c cp n s ng un ca oa v chin cuc it am, nhng gi y vic hon ton khc hn. ng un khng cn na. li, nu c cn s ng un chng na s ng un cng ang n r. Ngng mt cht ng ni thm: i on rng ng gh obert ennedy cng sp ra ng c tng ng. c vic cn r rng hn. T trc n nay ti thy nhng nhn nh ca ng Aiken lc no cng rt thnh tht v chnh xc. Chc chn nhng nhn nh ca ng ln ny cng chun xc chng khc g nhng ln trc. Sau khi tip xc vi ng Aiken, ti cho rng c l chng cn tin tc g cn tm hiu thm quc hi na. V vy ti li xoay sang tm tin tc Ta Bch c. Cui cng, khi duyt li tt c nhng cuc tho lun vi c ng Aiken ln nhng nhn vin Ta Bch c ti kt lun rng c l trong giai on khng hong ca cc chnh sch Hoa K lc ny ti nn gp thng Tng ng Johnson, Ngoi Trng Rusk v B Trng uc Phng Clark Cliord. Ti khng h ngh g n chuyn c th nh hng tng thng Johnson, nhng ti cho rng nu c c hi gp ring vi ng, bit u ti chng hiu c phn no nhng iu ng suy ngh. V suy ngh nh th nn khi n gp cc ng Walt Roow v Bill Jorden ti hi h chng hiu ti c th gp ring tng thng Johnson hay khng. C hai u tr li rng c. l vo sng ngy 18 thng 3, ng Jorden gi in thoi bo cho ti bit rng ti c th gp Tng ng Johnson ti . Chiu ti n gp ng Jorden nh lc hng gii bo ch. Ri chng ti cng i b sang Ta Bch c. Khi chng ti n ni th Tng ng Johnson vn tip ti tht l nim n chng khc g nhng ln gp trc. Lc ngi xung, i din vi tng thng Johnson, ti thy dng nh mnh ang nhn vo mt ngi no khc hn. Trng ng tht l mt mi v tiu ty. Ngi ng tot ra mt v u t v trm lng khc hn trc y. Dng nh gnh nng chin cuc Vit Nam
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
262 of 404
ang vt qu sc chu ng ca ng. C l y chng phi l ln th nht ti cm thy thng cm vi ni kh tm ca ng. Ti m u bui hp bng cch trnh by s lc quan im v nhng nhn nh ca Vit Nam. Ti ni rng d nhin Vit Nam lc ny vn cn rt nhiu kh khn nhng chng ti tin l Vit Nam ang nm phn ch ng khi phi i ph vi nhng th thch va qua trong Tt Mu n. Bc Vit phi chu nhiu tn tht v Vit Nam ang c n nh li cuc sng bnh thng cc vng thn qu gy thm tin tng cho dn chng. Chin thng Mu n khin ngi dn Vit Nam thy r rng qun i Min Nam Vit Nam c th nh bi Cng Sn v nh vo nhng nim lc quan , Vit Nam bt u mt cuc tng ng vin tuyn m tt c nhng thanh nin 18 tui. y l mt cuc tng ng vin m trc y Vit Nam vn cho rng chng th no c th thc hin c. Ring v vn qun s th ti ni rng Vit Nam sn sng nhn thm nhng trch nhim mi. Nhng qun i Vit Nam vn cn ang thiu kh gii, nht l cc sng ng c th dng vo cuc tn cng. Chng c bao nhiu n v ca Vit Nam c trang b sng M16, trong khi th Bc Vit li c trang b bng nhng khu AK47 ti tn ca Trung Hoa. Tng ng Johnson ly lm ngc nhin khi ti a ra im khc bit v kh gii gia qun i Vit Nam v Bc Vit. ng quay sang nh ng Jorden ghi nhn im ny. Ngoi tr vic nh ng Jorden ghi nhn, Tng ng Johnson ch ngi yn lng trong sut bui hp, tay ng chng cm, thnh thong ng li rn mt nhn qua vng vin ca chic tch nh th c nhn ti cho r hn. Ti c cm tng rng phn ln nhng iu ti ni ng u khng nghe. ng ngi yn th hn theo nhng suy tng ring. Khi ti dt li Tng ng Johnson ngi yn khong mt hoc hai pht v pht biu tht t tn: u chng khng ng rc ri to. i c ht sc ri m vn khng ni. Ti phi c nn ngc nhin m lng vn cha th tin c rng y l s tht. Ti khng ng mt ngi nh Tng ng Johnson m li c th th nhn rng ng khng sc. Ti thm suy ngh li ni ca ng v ri kt lun rng c l ng cha ni thng vi ti nhng ng mun ti trnh by vi ng iu v ng K rng ng khng th gi c nhng li ng cam kt vi Vit Nam. Tuy vy Tng ng Johnson li chng ni g chi tit thm m li i sang ti cn trang b M16 cho cc n v Vit Nam. ng ni rng ng s xem xt cn thn vn ny. Trong sut bui hp hm ti ch ngi vi Tng ng Johnson c 40 pht. Tuy th sau cuc hp ti bit rng Hoa K quyt nh thay i chnh sch.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
263 of 404
Trong khi hai pha b cu v diu hu tranh lun th ln ny pha b cu nh hng c tng thng Johnson thay i chnh sch v mt chiu hng mi. Ti ri ta Bch c vo lc cui ngy. Khung cnh ban cng Ta Bch c vo lc hong hn vng lng chng khc no mt ni b hoang. Ti bc i m lng y p nhng suy t, lo lng. u c ti quay cung v nhng vin nh tng lai m mt ca Vit Nam. Hai ngy sau ti n gp ng Clark Cliord Ng Gic i. Trc y ti c gp ng Cliord trong nhng bui hp Si Gn. B Trng uc Phng Cliord nguyn va l bn thn, li va l ngi lc no cng ng h chnh sch ca tng thng Johnson. nhng bui hp ti gp ng lc trc ng Cliord thng trnh by vn rt mch lc. Li l ca ng chu o, kho lo li gn gh v chnh xc chng khc no ngn ng ca mt lut s quc t. Ti vn ngh rng cch ng din t t tng c l cn kho lo hn c nhng nh ngoi giao chuyn nghip. l nhng n tng ca ti v ng trong qu kh, nhng khi ti gp ng vo ngy 20367 th ng Cliord li l mt con ngi khc hn. ng chng dng nhng li l kho lo hoa m m li cn c v thiu kin nhn trng thy. ng bo ti rng ng c Tng ng Johnson cho bit chng ti yu cu Hoa K trang b M16 cho cc n v Vit Nam v ng s c gng ht sc v vic ny. Sau ng trc tip trnh by vn thay i chnh sch ca chnh ph Hoa K: hng ti khng cn i gi ni chuyn ngoi giao na. Ri ng li ngm m ch nhng lot tranh chp trin min gia ng iu v ng K: hng ti ngn nghe nhng chuyn xch mch n tn c ri. n chng oa chn chng lm ri v sc ng h ca chng ti cng ch c gii hn i. Khi chng ti chm dt bui hp kh chu , ng Cliord cn pht biu mt cu tht vng gn ging nh li Tng ng Johnson khi trc: hng phi tm ra mt gii php no , nu khng rc ri to! Cui cng, ti n gp Ngoi Trng Rusk trc khi ln ng v Si Gn. Khi ni chuyn vi ng Rusk ti c cm tng rng c ba nhn vt Hoa K Tng ng Johnson, Ngoi Trng Rusk v B Trng uc Phng Cliord u ang c ni r lp trng ca Hoa K cho ti bit. Mi ch mt nm trc y, ng Rusk tng ni: u ngi oa quyt nh lm vic g chc chn h s lm c vic , vy m gi y ng li ni rng: hng ti khng cn ng chn la. c tiu ca chng ti gi y khng phi l ng li qun s m l a nh trong danh d. y l ln u tin ti c nghe mt danh t c bit nh vy. Trn chuyn bay v Si Gn nm 1968, ti suy ngh rt nhiu v cu a nh trong danh d ca ng Rusk. Lc , ti vn cha bit c rng sau ny, vo thng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
264 of 404
10, nm 1972 ti cn c dp c nghe li danh t c bit ny mt ln na khi ng Kissinger tuyn b Hoa K t c a nh trong danh d qua hip nh Ba L.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
264 of 404
Trong Gng Km Lch S
265 of 404
Chng 27 Cuc m Phn Bt u
Sau khi chia tay ng Rusk, ti tr v thng bo cho Si Gn bit rng lp

trng ca Hoa K v cuc chin Vit Nam bt u lung lay. Va v Si Gn c mt ngy ti thng bo ngay cc tin tc tht chi tit vi ng iu v ng K. Ti ni rng Vit Nam phi i din vi thc t v vic rt qun ca Hoa K ngay lc ny. Tuy ti cha chnh thc c nghe chnh ph Hoa K tuyn b nhng thay i trong tng lai nhng qua cc cuc m lun vi cc ng Johnson, Cliord, v Rusk, ti bit rt r nhng khuynh hng thay i chnh sch ca Hoa K. nh rng Hoa K kh th rt qun lp tc, nhng vic rt qun ca Hoa K trong tng lai l vic khng th no trnh khi. ( c khong na triu binh lnh Hoa K trn ng Vit Nam vo thi gian .) Khi nghe ti tng trnh, c ng iu ln ng K c l u cho rng y l nhng u lo hy cn xa xm. Tuy Hoa K rt qun l vic quan trng, h cho rng vn cn nhiu thi gi lo liu. Lc ny, u c ca c hai cn ang bn rn tm cch khn cp i ph vi nhng cuc tn cng l t t hai ca Vit Cng. Mc d lc ti t vn , c ng iu ln ng K u t v quan tm, ti vn thy r rng l h cha ch ng mc. Tuy ti c trnh by vn ht sc t m v tng tn m khi cuc tng trnh kt thc ti vn c cm tng c l c ng iu ln ng K u cha hiu r nhng iu ti mun ni. Ti t hi phi chng mun thu o nh hng ca nhng bin c ang xy ra ngoi cch phi sng Hoa K khng cn cch no khc? y khng phi ln u, cng chng phi ln cui ti tht bi trong vic dung ha quan im ca hai bn Hoa K v Vit Nam. Ti cn nhn ra rng v Hoa K qu lu, ti b nhng nhn thc thc t th Hoa K chi phi. Tt Mu n l mt th d in hnh. Bu khng kh bi quan ca Hoa nh n khin ti v cng ngc nhin khi thy Si Gn c th vt qua cuc tn cng hon ton lc quan v v s. Gn nh tt c mi ngi Vit Nam u thy r bu khng kh tin tng phn khi sau Tt Mu n. Tuy giao tranh vn cn ri rc y trong nhng vng ln cn quanh thnh ph v Hu ch mi bt u hi sinh sau nhng cuc tn st m mu va qua, khp ni bu khng kh phn khi vn l r nt. Cuc tn cng ca Bc Vit lc Tt Mu n chng nhng khng lt c chnh quyn Si Gn m cn khin qun i Vit Nam t tin hn v nhng kinh nghim va tri qua.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
265 of 404
Trong Gng Km Lch S
266 of 404
Nhng cuc tn cng bt ng ca Vit Cng tuy c lit nhng cui cng nhng vin chc qun s v ngay c n dn chng cng thy r rng du kch qun chng phi thn thnh nh li n i. Hn na, nim phn khi tinh thn cng nhng kt qu c th hu nh khp c mi ni. Mt trong nhng kt qu trng thy l con s nhp ng nhy vt ca qun i Vit Nam, s hnh thnh nhng on th t nguyn nhm mc ch gip lng xm chng li nhng hot ng xm nhp ca Cng Sn. Nhng bin chuyn kh quan Vit Nam tht r rnh rnh. Nhng ri thay, nhng bin chuyn kh quan li n vo gia lc Hoa nh n bt u thi ch. Vo ngy 31 thng 31968, Vit Nam cm thy nhng ni chn chng ca Hoa K. Trong mt bui din vn c chiu khp ni trn ton ci Hoa K (v c Si Gn) Tng ng Johnson tuyn b rng ng s khng ra tranh c. Ti , ti cng xem Ti Vi vi ng K. C hai chng ti u bit rt r ngha ca li tuyn b. Chng bao lu na, TT Johnson, ngi bn thn tn nht ca Vit Nam s bc ra khi chnh trng. Nhng th lc mi s bc vo thay th, s li c TT mi v nhng chnh sch mi. D cho chnh ph mi c hot ng di th thc no i na th chng ti cng sp sa phi bt u nhng bc gian trun, trc tr trong tng lai. Trc y, Hoa K vn t khi tuyn b ngng di bom, nhng ti , Tng ng Johnson li tuyn b hy b mt cuc di bom khc. Mi ln Hoa K tuyn b ngng di bom l mi ln Hoa K c tnh tnh ton nh H Ni n bn m phn. T trc n nay, tt c nhng tnh ton ca Hoa K u b Bc Vit khinh mit bc b, nhng ln ny chng hiu sao Trung ng ng B H Ni bng nhin li hng ng. Ba ngy sau H Ni tuyn b sn sng m phn. Li tuyn b khin c tng Wemoreland ln i s Bunker u phi tr v Hoa nh n tham kho kin. eo tnh hnh lc th c l ch vi ngy na l chnh quyn Si Gn s phi i ph vi mt tnh th hon ton khc hn. Trong nhng nm lm vic Hoa nh n, ti vn thng nghe d lun Hoa K ni rng l do tn ti ca chnh ph Vit Nam chnh l cuc chin tranh. V l , Si Gn lc no cng khc t tt c nhng n lc m phn ha bnh. S tht th trong c trong cuc chin cng nh trong lc mu cu ha bnh, chnh quyn Vit Nam chng h c c hi chn la. Tuy chnh Vit Nam ang nm trong vng him ha sanh t m gn nh trong c ton th chin cuc Hoa K lc no cng dnh phn ch ng. Hoa K thng t mnh nh ngha th no l nhng u im thun li v thng t khi ch n nhng mong mi hoc nhu cu ca Vit Nam. Lc ny, khi b nhng kin lc quan ngy th ca dn chng Hoa K thc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
267 of 404
y, chnh quyn Hoa K li nng lng c m phn bng mi gi. H tin rng m phn l c hi cho php h chnh thc kt thc nhng can thip qun s Vit Nam. Hu ht tt c nhng ngi Vit Nam c kinh nghim v chin thut v chin lc ca Cng Sn u bit r vic Bc Vit tuyn b m phn l chuyn hon ton gi di. y khng phi l mt nhn nh qu ng. Nhng ngi Vit Nam hiu r th on ca Bc Vit u nhn chn c rng lc ny Bc Vit ang p dng nhng chin thut ca giai on va nh va m, nh ri m, m ri nh. Trn nguyn tc th nh v m l chin thut Bc Vit chuyn dng i ph vi cc i phng mnh hn. Chin thut ny s c p dng khi i phng ca h bt u chn chng v mt mi Chin thut nh v m l chin thut h d ra ch vo khi thi c thuc v h. Trong giai on ny, m phn khng phi l mt chnh sch a n tha c m ch l mt n php tm l nhm khu gi hy vng ca i phng ri t chia r ni b i phng. Chin thut chnh, theo Cng Sn l: huyn khch v nui dng nhng mu un ni b i phng. m phn s khng i i vi vic gim thiu nhng n lc u tranh m tri li s i i vi nhng cuc tn cng ro rit to p lc khin i phng b buc phi i n m phn. nh v m khng phi l nhng chin thut b mt. Ngay c cc k hoch gia v cc chnh khch H Ni cng bn lun chin thut nh v m tht c th ngay trong nhng t tp ch quan trng ca h. Khi nhn cc chnh khch Hoa K n n ko nhau sang Ba L ti thy r h chng h hiu bit tng tn nhng nhn vt h ang nng lng i din trn bn m phn. Chng nhng vy, chng ti cn kh chu hn khi Hoa K vn khng h tham kho kin hoc cho php Vit Nam chnh thc gp phn vo cuc m phn. m phn dng nh ch l cng vic ca ring Hoa K v Bc Vit. Tnh trng ny va khin chng ti phi lo lng v nhng d nh ca Hoa K li va lm tng thm uy tn cho Vit Cng. Hn th na, tnh trng ny cn gp phn chng thc thm li tuyn truyn: chin u chng li qun xm lc oa ca Bc Vit v lm gim thiu uy tn ca chnh ph Vit Nam. Tuy bit r vic xy ra l th m chng ti vn phi b tay chu ng. Trn l thuyt th chng ti vn c th phn i hnh ng ca Hoa K, nhng hnh ng nh vy chng qua s ch khin d lun Hoa K chng i thm v cho rng Vit Nam lc no cng hiu chin. D lun Vit Nam li l mt vn khc. Nhng cu hi trong d lun khin chng ti b buc phi gii thch ti sao Hoa K li ni
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
268 of 404
chuyn vi Bc Vit. Chng ti nhn mnh rng y ch l nhng cuc m phn m u. c s vn ch l th tc v chng c g quan trng. Vic gii thch qu l mt vic rc ri v kh khn v k. V li vn m phn hon ton do Hoa K khi u v do Bc Vit hng ng nn d chng ti c ni g i na th cuc hp vn tip din. V chng cn ng chn la, chng ti nh rng sc chiu theo gi tnh thn thin gia hai nc ng minh. Vo lc ny tnh hnh chnh tr Hoa K ang ngy cng phc tp v cng thng. Hoa K ang bc vo giai on u tin ca cuc bu c Tng ng. Cc ng c vin (k c ng Ngh S Robert Kennedy) ang c gng vn ng. Vo gia lc chnh ph Hoa K ang phi i ph vi cuc m phn Ba L th nhng bin chuyn Hoa K li ht sc dn dp. Gia lc tnh hnh ang thay i o t nh lc ny, ti ngh rng ch ring mt vic theo di c nhng bin chuyn Hoa nh n cng chim ht c th gi, nhng ng iu v ng K li cm thy khc hn. ay v thng cm nhng gii hn thit thc ca ti trong cng v, h li nhn ti bng con mt khc. V thy ti c th lm vic v tip xc d dng vi ngi Hoa K nn ngoi nhng cng vic chnh Hoa nh n trong lc ny, h cn c ti lm quan st vin chnh c theo di nhng cuc m phn ha bnh. Khng cn ng chn la, ti li Si Gn sa son chng trnh hnh ng ri bay sang Hoa nh n gp nhng chnh khch sp m phn cng Bc Vit: Hai chnh khch c Hoa K chn la m phn cng Bc Vit l ng Averell Harriman v Cu Trng uc Phng Cyrus Vance. Khi n ni ti rt vui mng v c bit rng hai ngi bn c ca ti l ng William Jorden v ng Phillip Habib u c c vo phi on m phn. ng Harriman, ngi c bit danh l con c su gi, cng khng phi l mt nhn vt ti hon ton xa l. ng l mt nh ngoi giao lo thnh ca ng dn ch nn khi mi n Hoa nh n ti vn thng n thm ng GeorgeTown. Mi lin h gia hai chng ti tht tt p. Bt k khi no c dp i cng du Vit Nam ng Harriman cng n gp ti cng bn bc. Tuy cha gp Cu Trng Cyrus Vance bao gi, ti nghe nhiu ngi n i v ng. ng Cyrus Vance c rt nhiu ngi trong chnh gii Hoa nh n knh trng. Va v n Hoa nh n ti dn xp cng n tra vi ng Vance. Ti mong gp ng Vance bit r hn v ngi ph trng on ca phi on m phn. Khi tip xc vi Cu Trng Vance, ti v cng phn khi v thy ng l ngi ti c th cng hp tc d dng. ng Vance l mt ngi cc k sng sut v c th phn tch rnh r gn nh tt c mi vn . ng c tm nhn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
269 of 404
bao qut ca mt lut s quc t v hnh nh sinh ra ch gii quyt nhng vn phc tp ca th gii. Khi ba n tra kt thc, chng ti cng ng v cc th thc phi hp hnh ng m Hoa K v Vit Nam c th p dng vo nhng cuc m phn sp ti. ***** Vo thng 5, bu tri ma xun Ba L tht p. Tuy th, cng v quan st vin ca ti li c phn gng go. S hin din ca ti r rng ch l mt s chp ni c gi c mt phn no hnh nh on kt ca Hoa K v Vit Nam. Trn thc t th c l mi ngi u cng bit r rng tng lai Vit Nam s c quyt nh trn bn m phn. Khung cnh m phn Ba L l r hnh nh ca hai thnh phn chnh: Hoa K ang bn ny, Bc Vit bn kia, cn ti th li lng vng mi tn pha ngoi. Cnh tng gn nh p thng vo mt mi ngi v gy cho ngi xem mt cm tng r rt rng: y l mt cuc chin ca oa . Tuy khung cnh kh chu l th, ti vn cho rng y l mt dp may v d nh c ht sc li dng c hi. Trong thm tm ti tin chc cuc m phn s chng gii quyt c g. Bc Vit n y khng phi vi mc ch ha bnh. H ch c ha hon, ko di th gi v gy chia r cho ni b Hoa K. Khi nhn chn c rng y ch l nhng n php ca mt nc c hon binh, ti quyt nh rng chng c l do g khin mnh phi ng khoanh tay bng quan mc cho Bc Vit c quyn t tung t tc. Lc ny, ngoi cc thnh phn m phn, Ba L cn c c trm k gi n tng thut cc cuc m phn nn ti cho rng nu bit cch iu ng mi vic ti c th to nh hng ng k vi bo ch quc t. Khi ti bt u xoay s li dng tnh th th giai on m phn u tin gia Hoa K v Bc Vit din ra Majeic Hotel. D nhin chng c kt qu g thc tin. Nhng ngi Bc Vit trnh by kin chng khc no nhng cun bng ang c my thu thanh pht li. H chng pht biu g ngoi vic lp i lp li nhng cu tuyn truyn cng ngc rng: Hoa K phi chu tt c mi trch nhim; Hoa K phi ngng tt c cc cuc di bom. (Khi ra lnh ngng di bom, Tng ng Johnson khng h ra lnh ngng nhng cuc di bom pha di v tuyn 20); Hoa K phi rt ht qun i ra khi Vit Nam. Nhng ngi Hoa K, tri li, c v ng n hn. D sao th h cng n Ba L m phn. H trnh chi ra, chu kh lng nghe v d dm c gng tm dp ko Bc Vit vo cuc m phn tht s. H c v hy vng v cho rng ch ni vic hai bn c th cng ngi vo bn thng thuyt vi nhau cng l mt im ng k ri. H cho rng vn cn rt nhiu th gi tm hiu, vn ng v gii quyt cc vn kh khn gia hai bn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
269 of 404
Trong Gng Km Lch S
270 of 404
Nhng din bin trong nhng tun l u ca cuc m phn hon ton i i vi d on ca ti. ng cng v quan st vin ti chng h c trch nhim no thit thc. C hai hoc ba ln mt tun, ti li ri khch sn Claridge Champs lyse v n ta i s hoc nghe tng trnh v mt bui hp va chm dt, hoc cng son tho chng trnh cho cc bui hp sp n. Trong c hai trng hp, cuc gp g ch l thng l. Tt c chng qua ch l nhng vn trao i kin hn l bn lun v nhng bin chuyn trong cc cuc m phn. V lm g c bin chuyn m bn bc? Nhng bn bo co ti gi v Si Gn chng cha ng iu g ng ch tm hoc quan trng. Nh vy ti c th dng tt c thi gi vo vic vn ng bo ch v d lun quc t. Nu ang lc cn cng khai ph bin t tng m li c gp gii k gi th qu l tm c mt c hi bng vng. Ti dnh hu ht tt c th gi ca ti cho cc cuc phng vn. Khi th ti gp cc phng vin Andre Fontain, Claude Julien ca bo Le Monde, lc th ti gp cc k gi Roger Massif, Nicholas Chatelain, v Max Clos ca t Le Figaro. Ti nhn li cho t Times ca Lun n, c cng cc tp ch khc v c i truyn hnh ca i Li phng vn. Gn nh ngy no ti cng tng trnh vi cc k gi Hoa K. Trong s nhng phng vin gp lc , ti nh r nht l cc k gi Stanley Karnow, Marvin Kalb, Peter Kallisher, James Wilde, Takashi Oka v Jessie Cook. Trong cc cuc phng vn ti phi tr li nhng cu hi t ti vo nhng tnh trng lng tng: Ti sao chng ti li n Ba L vi t cch quan st vin? Ti sao Hoa K li thay mt chng ti bn bc mi vic? Tuy th, ti vn tm c c hi ni r cng v Vit Nam. Ti khng nh l Vit Nam qu tht mong mi ha bnh. Nhng mong mi ny khin Vit Nam ht lng ng h m phn, cho d l phi chp nhn mt cuc m phn song phng ch gm Hoa K v H Ni m thi. Vic chng ti chng h phn i m phn song phng chng t mnh lit rng Vit Nam ang mong mi ha bnh. Mc du Vit Nam chp nhn m phn song phng, ti minh xc l Vit Nam vn nm quyn quyt nh vn mnh ca chnh mnh. Hn na, nu cn Vit Nam s t gi quyn ch ng v s tham d bt k cuc m phn quan trng no c lin quan n tng lai quc gia. Sau ti ngh mt cuc m phn trc tip gia chnh ph Vit Nam Cng Ha v Bc Vit m phn c th ngn gn v d dng hn. u nhin Bc Vit lp tc khc t ngh m phn trc tip hai min nh ti tin on. Khi nhng phng vin hi Bc Vit ti sao h li khng chu m phn vi chnh ph Vit Nam Cng Ha, h tr li: V m phn vi Vit Nam l vic hon ton v ngha. Hin nhin mt khi Hoa K ng ni chuyn vi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
271 of 404
h th khng bao gi h li ng m phn thng vi Min Nam Vit Nam. Vi ngy sau, khi ti cng b ngh m phn trc tip vi Bc Vit th ti li c dp gp c Khm Mng ca gio hong. c Khm Mng nguyn l ngi ni ting quen bit v c lin lc vi mi pha. V khng tin trc tip nh mt v lnh o tinh thn lm ngi ha gii cc vn chnh tr nn lc cng c Khm Mng m o ti nh nhng t nh ng lin lc vi Bc Vit. Ti ni rng nu qu cn c c hi m phn no m chnh ph Vit Nam vn cn cha bit th chng ti nht nh s chng b l. Gii php ny cng b Bc Vit lnh lng bc b. nh thong, khi c dp gp c Khm Mng, ti vn hi thm tin tc. ng cho bit rng phn ng ca Bc Vit d l trc d lun hoc trong nhng lc gp g ring t cng vn cng ngc khng h thay i. Hnh ng ca h li khng nh thm mt ln na rng H Ni n Ba L ch th thch tm kin nhn ca nhng ngi Hoa K nng lng ch khng phi bn bc nhng gii php ha bnh bt k do ai ra. D sao i na th nhng hot ng ca ti cng mang li mt vi thnh qu. N lc ca ti khin Vit Nam c bo ch th gii thng cm phn no. Nhng vn ng ca ti cng m ng khin ti c c dp tip xc vi cng ng Vit Nam Php. Cng ng Vit Kiu Php l mt cng ng c thc chnh tr rt cao v cng ng ny vn thng ch trch chnh quyn Vit Nam. T trc n nay, gii Vit Kiu sinh sng Php c truyn thng ng h cc phong tro tranh u chnh tr ca Vit Nam. Rt nhiu nh cch mng Vit Nam chung sng vi h hoc ly nhng tng ca h lm mc tiu tranh u. Trong s c c c Phan Chu Trinh v ng H. Trong thi gian khng Php, nhng Vit Kiu c ng Php hot ng v cng hu hiu. H cp dng ti chnh cho Vit Minh v ng mt vai tr quan trng trong vic nh hng d lun chng chin tranh Vit Nam. Tuy nhng on th nh hng mnh m nht trong cng ng l nhng on th ng h Cng Sn, ngoi nhng on th ny vn c nhng on th quc gia ang hot ng. Nhng phn t quc gia trong cc cng ng Vit Kiu Php ng h rt nhiu cc thnh phn quc gia nm trong nhng nhm c lp trng khc bit, nhng ngay c nhng phn t quc gia ny cng khng ng h ng iu v ng K. Mc tiu ca ti l c tm cch chuyn i nhng phn khch th nghch ca nhng ngi Vit Nam y thnh s ng h. hon thnh mc tiu, ti t chc mt bui hp v mi rt nhiu phn t ni bt cng n tham d. Ti bit trc h n hon ton vi mc ch i u.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
271 of 404
Trong Gng Km Lch S
272 of 404
Trong cuc hp, ti vn dng phng php i din trc tip vi vn nh thng l. Ti m li rng: i bit cc anh ang nghi ng chnh quyn it am nhng chnh ti cng tng l mt sinh vin c hot ng chnh tr khi cn i hc. i vy ti tin l ti c hiu c cc anh phn no. i mun cc anh tm qun cng v i s ca ti v ch xem ti nh mt cu sinh vin m i. t nht tt c chng cng cng l nhng ngi quc gia. hng hy cng bn lun v c vn quc gia ln v vn ng iu, ng . i bit cc anh ang gp kh khn i c ng iu ln ng . hng ti mun bit t r rng. in cho ti c nghe chnh cc anh pht biu nhng vn cc anh khng ng . ch c cc anh chng i vn g? H cng tr li cu hi ca ti rt thng thn. H ni r rng c hai iu h khng ng . nht l nhng chuyn tham nhng d lun n i. hai l chuyn ng iu v ng K hnh ng chng khc no tay sai ca Hoa K. Ti a ra mt quan nim tht n gin tr li h. Ti trnh by rng tuy chnh ti cng l mt nhn vin lm vic cho chnh quyn, vic ny khng c ngha l ti c th t ni chuyn thng vi ng iu v ng K v mi chuyn v cng chng c ngha l ti hon ton khng gp kh khn. Ti ni vi h: c anh c nhn ng iu, ng , phn rng y l nhng nhn vt am nhng ri tip tc ngi ngoi khoanh y chng lm g c. rong trng hp ny cc anh phi i ch cho n lc t mnh nm quyn cc anh mi c qut sch, lm li t u nh chnh cc anh mong mi. hng ti xin ni i cc anh rng nu cc anh tip tc i ch nhng giy pht , cc anh s phi i ch khng bit n bao gi. u cc anh ch i ch ri y ng n s chim dn tt c. i i ch c ti ng n cc anh chng c c hi g c. i chnh quyn it am lc ny, t ra cc anh cn c c hi. nhin ai cng mun gi cho mnh trong sch, nhng trn lnh vc chnh tr nhng chuyn ny c bao gi l s c? u cc anh mun chnh quyn i n khng cn am nhng cc anh phi t mnh nhp cuc. c anh c c hi lm vic ny. nm trong chn mi bit chn c rn. i ang nm trong chn nn ti hiu rt r chnh quyn hin i. hnh bn n ti cng nhiu lc khng ng i ng iu v ng , nhng nu eo v bn kia chng chng cn bt k c hi no c. i bit rng cng c c vi ngi trong nhm cc anh y s bo co nhng chuyn ti va ni v i ng iu hoc ng . huyn i i ti chng c g quan trng. hng u l nhng ngi trong nhm quc gia. hng cng chung mt l tng. goi cch cng ngi li i nhau, chng chng cn cch no khc chn la. hng vic ny hon ton ty uc cc anh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
273 of 404
Cuc hp din ra gn trn vn mt ngy v ri t t cch thuyt phc ca ti lm gim dn nhng s chng i. y qu l nhng iu ti c th chuyn t d dng n cc anh ch em sinh vin. t ra ti c rt nhiu im chung vi h. t ra l cng c nhng im tng qut chung. iu khc bit duy nht gia chng ti l do nhng cch suy xt ti hc hi c t nhng kinh nghim trong chnh trng nhiu nm v trc. C l nhiu nht l nhng s suy ngh ca ti trong nhng nm ti b gt ra khi chnh trng. Bt k ng sai, ti tin rng mnh lc no cng phi t t tay vo nhng chuyn c th lm. y l con ng duy nht trnh nhng tai ha su xa. Ti quan nim rng chng ai c th i ch mt c hi hon ton V nu c i ch th hon cnh c th buc ngi i phi i vo mt hng khc nghit hn. Trong khi th nhp cuc tc l tm c mt phn ca c hi. V nu c c c hi th d rng mi ch c c mt phn ca c hi, ngi i vn c th c gng chuyn mi vic v mt hng tt p hoc t ra cng l mt hng tng i kh quan hn. Nhng kh khn m ngi vo cuc phi chp nhn s c n b bng nhng hy vng trong tng lai. Nu nhng ngi lm chnh tr chu kh tm cch li dng tt c mi c hi khi nhp cuc th ti tin rng n lc ca h c th gip h thnh cng. Ngc li, nu h ch khoanh tay i ch, chc chn chng bao gi h c th ot c mc ch. y l nhng li nhn nh ti c gng chuyn n cc sinh vin tr trong bui gp g. Khi cuc hp kt thc v bu khng kh kh quan hn Ti ni rng ti khng h n y vn ng cho ng iu hoc ng K. Ti n y ch bn lun vn lin kt nhng phn t quc gia v tm cch khin h cng u lng chng li Cng Sn. Ti khng i hi cc anh phi ha hn m ti cng chng i hi bt c iu g khc. Ti cng chng cn bit sau cc anh s lm g, nhng bt k cc anh quyt nh ra sao, ti vn mong rng gia chng ta hy cn mt mi cm thng ca nhng ngi cng i chung mt ng. Ti mun cc anh hiu r rng lc no ti cng sn lng ng h cc anh. Bui ni chuyn tng i dai dng ny ch l mt trong nhng bui tranh lun si ni gia ti v nhng ngi hot ng chnh tr ngoi quc. Trong sut ma h nm 1968, thi kha biu ca ti t th hai n th su y dy hng lot nhng bui hp tng t, nhng cuc phng vn, nhng bui tip xc, nhng ln hp cng cc on th Hoa K, cc on th Ngoi Giao Php, nhng ln pht biu trn radio, trn i truyn hnh. Vo chiu th su, ti ra phi trng Orly c bt kp chuyn bay TWA lc 4:30 v Hoa nh n. Ti y, ti lm vic cng cc nhn vin s qun cho ti th hai hoc th ba, c gng tm hiu nhng tin tc thi s v chiu hng ca cuc bu c sp ti Hoa K. Lc ny cc chin dch vn ng tranh c ca Hoa K n giai on si sc. Vo ngy th t, ti li hi h tr li
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
274 of 404
Ba L trn nhng chuyn bay Shuttle tc hnh ni lin Hoa nh nBa L ca hng Air France. Ti bay nhiu n gn nh phi hnh on thuc lng tt c nhng thi quen ca ti. Nu nhng giai on bnh thng khc th chc chn nhng chuyn hnh trnh lin tc vt i Ty Dng lm ti kit sc, nhng lc ny nhng chuyn tc hnh ch l nhng thi quen khng hn khng km. Tnh th ang si sc c Php ln Hoa K. Biu tnh lc no cng y ng ph. C thnh thong li c nhng cuc u gia nhng ngi biu tnh v cnh st. Ti Hoa K, hc sinh, sinh vin xung ng chng chin tranh, nhng u Chu phn khch li chuyn thng ngay vo chnh quyn. Ti Php, ni chng ti ng nh phi bn bc ha bnh m cnh tng li c v tht thng n gn nh ang ngay gia giai on u ca mt cuc cch mng. c ln nhng ngi chng i buc chng ti phi p xung phi trng qun s Bretigny thay v phi trng Orly nh thng l. Mt ln khc my bay chng th p xung Ba L m li phi ct cnh t Brussels ngc v li Hoa nh n. Ti cn nh chuyn bay kh r. Ngy trng vo ngy ti tr v Hoa K d m tang ng Ngh S Robert Kennedy. Vi ngy trc, ngay sau khi giai on tranh c va kt thc th ng b m st. Ngay gia lc tnh hnh ang cc k xo trn ti cn c gp ng Richard Nixon New York. Lc ny ng l ng c vin tranh c Tng ng ca ng Cng Ha. Cuc gp g gia ti v ng c vin Nixon dn d kt thnh nhng lin h chnh tr phc tp v tng. Hu qu l ti b kt n c mu toan vn ng bt hp l chuyn hng kt qu ca cuc bu c Tng ng Hoa K. Cng theo d lun th chnh b Anna Chennault l ngi ng ra lm trung gian.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
274 of 404
Trong Gng Km Lch S
275 of 404
Chng 28 V Anna Chennault
Sau khi ng Ngh S Robert Kennedy b m st th cuc bu c tng thng

ca Hoa K chuyn thnh mt cuc tranh c gia hai ng Hubert Humphrey v Richard Nixon. Ti bit ng Humphrey t nhiu nm trc. Chng ti quen nhau k t khi ng cn l ng Ngh S v mi giao ho ko di cho n khi ng lm Ph Tng ng. K t khi ng c c Ph Tng ng cho n nay, lc no ng Humphrey cng ht lng ng h nhng chnh sch chin tranh ca Tng ng Johnson. ng Humphrey ng h cc chnh sch pht trin nng thn ca Tng ng Johnson mt phn cng v l nhng chnh sch rt hp vi khuynh hng dn ch cp tin ca ng. V th, khi Tng ng Johnson tuyn b khng ra ng c, th Ph Tng ng Humphrey b t vo mt tnh th kh x. Tuy ng Humphrey bit r rng cch vn ng tranh c hu hiu nht vo lc ny l tm lnh xa nhng chnh sch chin tranh, nhng ng li khng th i ngc li nhng ch trng ca chnh ng v Tng ng Johnson, nht l khi Tng ng Johnson vn l ngi dn u trong ng v hy cn l ng kim Tng ng. Cng v kh khn ca ng Humphrey l phi dung ha tt c mi mu thun khi ra tranh c. Cn v phn ng Nixon th ti gp ng t nm 1953 khi ng n ving thm Vit Nam. Lc ng cn l Ph Tng ng di thi Eisenhower. Vo nm 1960, khi ng Nixon ra ng c tng thng th nhng hiu bit ca ti v ng c r rt hn mt cht. Tuy vy, trong cuc tranh c nm 1960, ti khng ng h ng Nixon m li ng h mt v ng Ngh S tr khc cng ra ng c lc l ng Ngh S John F. Kennedy. Lc ng Ngh S Kennedy c c ti cm thy ht sc vui mng. Ti ht lng ng h cc ng vin dn ch k t nm 1960, nhng vo nm 1968, v chnh quyn Johnson khng c dn chng Hoa K ng h v cc ng vin dn ch li ang vn ng tranh c bng cch c n trnh vn Vit Nam nn ti bt u cm thy mnh bt u ch ng c vin Nixon nhiu hn. Vo gia thng su nm 1968, khi cc vn ng tranh c ang ngy cng si ni th b Anna Chennault bng ngh ti n gp ring ng c vin Nixon. B Chennault nguyn l v ca Tng Khng un Claire Chennault, ngi ch huy i bay lng danh Flying Tigers Min in trong th chin th hai. Sinh trng trong mt gia nh Trung Hoa, sau khi th chin chm dt, b tr thnh mt trong nhng ngi Hoa K gc ni bt. B hot ng ku gi ng h cho
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
275 of 404
Trong Gng Km Lch S
276 of 404
Trung Hoa v tham gia nhiu on th chnh tr Hoa nh n. B Chennault rt ch tm n vn Vit Nam. B thng xuyn thm ving Vit Nam nhiu ln trc y v cng c mt ngi ch sng Si Gn. Hn na, cng ty my bay vn ti Flying Tigers ca chng b sng lp sau chin cuc cng chuyn ch rt nhiu qun nhu v qun c cho c B uc Phng Vit Nam ln B uc Phng Hoa K. Ti gp b Chennault ln u Si Gn vo nm 1965, khi cn l ph t c bit cho ng K. Lc , ng K c tip xc vi b Chennault rt nhiu. Ti quen vi b Chennault l v chng ti vn thng tr chuyn. Trong nhng cuc ni chuyn vi b Chennault khi cn Vit Nam, ti thng hi b bit r thm v nhng tin tc Hoa nh n. Sau ny, khi ti sang lm vic Hoa K th chnh b cng l ngi gip ti lm quen vi cc hot ng chnh tr ca Hoa K. Mt trong nhng ngi m b Chennault gii thiu vi ti l ng Tom Corcoran. ng Corcoran nguyn l mt chnh tr gia ni ting thuc ng dn ch. Lc chnh sch New Deal, mt chnh sch ni ting ca ng dn ch, c tng thng Roosevelt a ra i ph vi nhng kh khn v kinh t ca Hoa K trong thp nin 1930 th ng Corcoran cc lc ng h chnh sch . Nhng s ng h nng nhit ca ng Corcoran i vi chnh sch New Deal khin chnh gii Hoa K gi ng l New Dealer (Nhn vt New Deal) v gn cho ng bit danh l Mr. Democrat. Chnh ng Corcoran l ngi a b Chennault vo nhng hot ng chinh tr Hoa nh n. Sau ny, ng Corcoran tr thnh mt trong nhng ngi bn thn v c vn quan trng ca ti. B Chennault cng chnh l ngi gii thiu ti vi ng Ngh S Everett Dirksen, lnh t Cng Ha ng Vin Hoa K. Li gii thiu ca b khin ng Dirksen hng ng v cng nim n v cho php ti tm n cu vin ng Dirksen rt nhiu v sau. Vo thng su nm 1968, th d lun ngy cng ch n cuc bu c tng thng ca Hoa K. Khi ti, ng Ngh S John Tower ca ng Cng Ha v b Chennault ang cng dng ba ti Cu Lc B Georgetown th b Chennault bng ngh rng ti nn n gp v ng c vin ca ng Cng Ha. Lc ny, b Chennault ang vn ng cho ng c vin Nixon. B cho bit rng b c th dn xp cho ti tip xc vi ng c vin Nixon rt d dng. ngh ca b Chennault qu l mt ngh khc thng. Ti ha s cho b bit kin sau khi suy ngh chn chn li vn . Lc ny, nhng nhn vin ph t ca ti cng ang n lc vn ng chuyn vn chin tranh Vit Nam thnh mt ti cn c d lun ch trong cuc bu c Tng ng ca Hoa K. Chnh ti cng ang tm cch em vn Vit Nam vo cuc tranh c. t khng ng lc ny ti li c c hi c ch thn gp mt i mt vi mt trong nhng ng c vin. Vn gp ng Nixon khin ti do d l v lc ny cuc m phn gia Hoa
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
277 of 404
K v Bc Vit vn cn tip din. Trong cuc m phn , ti l quan st vin v c bit tng tn cc chi tit m phn ca ng dn ch [Tng ng Johnson l ngi thuc ng Dn Ch]. Trong khi th ng Nixon li l ngi ca ng Cng Ha. C theo tnh hnh m lun th c hi gp g gia ti v ng c vin Nixon l mt trong nhng c hi v cng hp dn nhng cng li l mt trong nhng trng hp v cng t nh i vi ti. V th, nu khng thn trng khi n gp ng Nixon, ti c th gy nhng s hiu nhm v c th b mang ting rng ti c mu toan vn ng sau lng ng Dn Ch. y l mt trong nhng iu ti mun trnh hon ton. Tng ng Johnson l mt ngi bn tt ca Vit Nam. Hn na, ng Humphrey li c th thng c. Ti thc tnh khng mun lm hi n tnh hu ngh gia Vit Nam v nhng ngi trong ng Dn Ch. Nhng lm sao ti c th chi t khng gp g vi ng c vin ca ng Cng Ha cho c? Khi cn nhc mi vic, ti quyt nh s n gp ng c vin Nixon nu b Chennault nhn dn xp. Tuy th, y l sng kin ca ring c nhn ti ch khng h c bt c ch th no ca chnh ph Vit Nam c. Ti nh s t mnh lm ht mi vic, khng thng bo vi Si Gn. Nu v sau c g trc tr th ng iu c th chi b mi s v li cho ring c nhn ti. Vo u thng 7, nm 1968, khi t Ba L tr v Hoa nh n, ti c thng bo rng b Chennault c th dn xp cho ti gp ng Nixon. eo nh d liu th ti s gp ng c vin ca ng Cng Ha vo ngy 12 thng 7. eo quyn K Gi B Mt v quyn Nhng K Mi Quyn th vo lc ny ti b mt v CIA theo di. Hn na, vn phng An Ninh uc Gia ca Hoa K cng d xt tt c nhng bc in ti gi v Si Gn. Nu y l s thc th qu tnh lc ti hon ton khng h hay bit. Nhng lc ny ti cho rng vic ti nh gp ng c vin Nixon l mt vic kh c th du dim. Ti cho rng d ti c du dim cch no i na th ri y chnh quyn Johnson cng s bit r cuc gp g gia ti v ng c vin Nixon. Lc ny, ti vn thng xuyn n gp ng William Bundy v ng Walt Roow tham kho nhng vn lin quan n cuc m phn ho bnh Ba L v cng sa son cho cuc hi ngh thng nh sp n gia tng thng Johnson v ng iu. V th, ti mn dp mang vn ti nh gp ng c vin Nixon ra tho lun vi ng William Bundy. V va l bn thn, li va l mt trong nhng nh Ngoi Giao k cu, ng Bundy hiu r hon cnh ca ti. Khi ni chuyn vi ng Bundy, ti c ha l khi gp ng c vin Nixon, nhng vn tho lun ca chng ti s ch l nhng vn tng qut. Chng ti s khng i su vo chi tit hoc ni dung ca nhng cuc m phn ha bnh Ba L. Sau khi ni chuyn vi ng Bundy v vng tm rng mnh tm c li
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
278 of 404
thot cho mt vn kh khn, vo ngy 12, ti bay v Nu c gp ng Nixon ti vn phng ni ng dng iu ng cuc bu c khch sn Pierre. Khi ti n ni th b Chennault c mt trong phng i t trc. Vi pht sau ti c gp c ng Nixon ln ng John Mitchell, nguyn l lut s v c vn ring ca ng Nixon. Tuy trc y ti c nghe li n rng ng Nixon l mt ngi rt kh tnh, nhng hm ng tip i ti tht l nim n. ng chm ch nghe ti tng trnh i cng tnh hnh Vit Nam v v vic cn thit phi trang b nhng binh s Vit Nam bng M16 cng nhng kh gii khc ti tn hn. Trong khi bn lun, ng Nixon hi ti v mc l thuc trm trng ca Bc Vit vo Lin X cng nh Trung Hoa v v cc p lc m c hai i ng minh ca Bc Vit c th nh hng trc tip vi chnh quyn Bc Vit. Khi cuc bn lun kt thc, ti c cp n vn cc phong tro phn chin Hoa K ang ngy cng dng cao. Ti ni thng vi ng Nixon nhng linh cm ca ti v vn Hoa K s rt qun v ngh rng Hoa K nn c nhng chng trnh hun luyn cho qun i Vit Nam h c th t mnh gnh vc mi s. ng Nixon ng tc thi. Vo lc ny, ti cha h bit r rng ng c vin Nixon bt u suy ngh v vic thi hnh cng mt lc c k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh ln m phn, nhng ch trong vng mt nm sau , nhng k hoch ny tr thnh rng ct ca chnh quyn Nixon. Sau cng ng Nixon ng li cm n ti n gp ng. ng cng ni thm rng nhn vin ph t ca ng s lin lc vi ti qua ng John Mitchell v b Anna Chennault. Ti ra v khi cuc hp kt thc, lng v cng phn khi, chng nhng v nhng tin trin tt p ca cuc hp m cn l v ti gi ng li ha vi ng Bundy v khng ng chm g ti vic m phn. Sau , nhng chuyn bay lin tc qua Ba L, Hoa nh n v Si Gn khin ti qun hn cuc hp vi ng c vin Nixon. Tuy th, ch vi thng sau, bui hp ny li thnh lnh tr li m nh ti. ***** Vo ngy 18 thng 7 Tng ng Johnson n gp ng iu Honolulu. Ti y, cuc hp chng c g khc hn l nhng im tng qut xc nh li s ng h ca Hoa K i vi Vit Nam v nhc li nhng c gng nhm em li ha bnh. Trong khi m phn Ba L vn tip tc cng nhc, chng h c du hiu g tin trin v thi kha biu ca ti vn c nght gi gic nhng chuyn bay v nhng bui tho lun cn thit. Mt hm, khi ti t Hawaii bay ngc v Hoa nh n sa son tham d mt bui tho lun th bng nh ti cht hi rng liu ti bit mnh ang ln ng i u v bit r mnh sp sa n ni ra sao cha? Ti
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
279 of 404
tr li rng ti x bit r a im nhng ti th li cha. Tr li xong, ti mi thy rng thi kha biu cht chng khin ti khng cn sc i ph vi tt c nhng vn kh khn c na. Ti bt u kit lc v nhng chuyn bay t Ba L qua Hoa nh n cng thm nhng chuyn bay khp Hoa K thuyt trnh. Bi th ti nht nh yu cu Si Gn phi tm ngi thay th ti lm vic Ba L. Vo ngy 28 thng 8, ti qua Ba L ln cui gii thiu i s Phm ng Lm vi ng c Harriman v phi on m phn Hoa K. ng Lm l nhn vt mi m chnh quyn Vit Nam gi sang thay th ti lm quan st vin Ba L. Hm sau, ti tr li Hoa nh n. Ti Hoa K, cuc bu c tng thng thc s pht ng v chin tranh Vit Nam tr thnh mt trong nhng ti tranh lun si ni nht ca cuc bu c. V pha ng Cng Ha th ng c vin Nixon tuyn b rng ng c mt k hoch b mt chm dt chin tranh. Trong khi th ng Dn Ch ang phi i ph vi nhng chng i chin tranh ngy mt gt gao v ng Humphrey ang c vn ng c mt thi khng qu trng hp vi lp trng v nhng chnh sch ca chnh ph Johnson khi trc. Ring i vi ti th y chnh l giai on trnh by tt c mi vn ca Vit Nam vi tt c nhng nhn vt c nh hng trong chnh gii Hoa K. Ti bt u tip xc thng vi cc ng Ngh S, cc dn biu ca hai ng, cc nh bo, cc bnh lun gia v tt c nhng nhn vt m ti c th lin lc. Lc ny, v ng Dn Ch ang c trnh xa vn chin cuc Vit Nam, ti thy mnh cng ngy cng b ko hn v hng ng Cng Ha. Ch thun li nht vn ng cc ng vin Cng Ha l ch ca b Chennault. V giu c, b Chennault lun lun t chc nhng bui hp mt gp g hoc tic tng. Nhng bui tip tn do b t chc thng bao gm gn nh tt c cc nhn vt trong gii chnh tr Hoa nh n. Vo thng 101968, ti lin lc li vi b Chennault. Lc ny b l mt trong nhng ngi ng u y Ban Gy Qy nhm mc ch vn ng cho cuc bu c ca ng C Vin Nixon. Ti cng lin lc vi ng Ngh S John Tower, ch tch y Ban son tho chng trnh Ngh S ca ng Cng Ha. Trong lc vn ng ti gp c ng George Bush v nhiu ng vin Cng Ha khc. y l mt giai on cng thng i vi cc on th chnh tr Hoa K. ng k cho thy s phiu ca ng c vin Hubert Humphrey ang dn u. Trong khi Hoa K cuc tranh c ngy cng d di th Ba L m phn gia Hoa K v Bc Vit vn tip din. Vo ngy 15 thng 10 nm 1968, khi tr li Hoa nh n tham kho kin, ng Phil Habib n gp ti v cho bit Bc Vit ang hng ng li ngh ngng th bom nhng khu vc trn v tuyn 17. (Lnh ngng di bom ca Tng ng Johnson khng bao gm mn Nam Min Bc. Ti nhng khu vc mn Nam, Cng Sn vn tn cng nhng i qun ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
280 of 404
Hoa K v Vit Nam ti vng I) i li, Bc Vit vui lng m rng m phn Ba L c s tham d ca chnh ph Vit Nam Si Gn Nhng ngi m h cho l y sai v b nhn v ng thi ca c Mt Trn Gii Phng Min Nam, nhng ngi m h gi l hng i biu chn chnh ca in am it am. Ti bit nhng bin chuyn ny t trc qua nhng bc in ca Si Gn. eo ti th ng iu cho rng s nhng b ca Bc Vit tht ra ch l nhng th on dng nh hng cuc bu c Hoa K v mt hng c li cho ng Humphrey. Bc Vit hng ng ngh ca tng thng Johnson vo lc ny l v h thy r qu trnh chng cng ca ng Nixon. Khi nhn li m phn vi Hoa K, Bc Vit va trnh c nhng cuc di bom ca Hoa K li va nh hng c cuc bu c Hoa K theo h. i li, h bng lng bt u mt t m phn mi. Tm mc quan trng ca t m phn ny cng li do h hon ton quyt nh. Ni tm li th h vn chng mt mt g. Khi Hoa K quyt nh chp nhn Mt Trn Gii Phng nh mt thnh vin trong cuc m phn th ng iu v cng phn n. Nhng phn n ca ng khng phi hon ton v c. t ra, v c bo co ring t nhiu thng trc, ng iu bit r Hoa K sn sng chp thun yu cu ca Bc Vit v vn bao gm c MTGP vo cuc m phn. Khi chp nhn MTGP, Hoa K trnh by rng h vn xem cuc m phn l mt cuc m phn ca hai phe l phe Bc v phe Nam v v vy d Bc Vit c a thm bt k on th no vo i na th cuc m phn tu trung vn ch l mt cuc m phn gia hai phe Nam, Bc. Trc y, v b p lc ca Hoa K nn du vn nghi ng v do d, ng iu c l ng iu kin ny vo thng 7. Khi nhn li, ng iu ngh rng Bc Vit s khng bao gi ng m phn. Nhng lc ny h li ng , nht l li ng vo mt thi im khc nghit: Ch trc thi gian bu c Tng ng Hoa K. y l mt thi im m Hoa K ang phi i ph vi cc vn khc bn trong ni b chng hn nh tnh trng kinh t, nn tht nghip, vn an sinh x hi. p lc ca cuc bu c Hoa K khin vn chin tranh Vit Nam bin thnh mt vn nh hn nhng vn to ln khc m Hoa K cn phi gii quyt. Lc ny ng dn ch b buc phi hnh ng ngay gii quyt vn ch chng th b thm thi gi xem xt k cng mi chuyn. Ti rt thng cm vi nhng s lo lng ca ng iu. Chnh ti cng mun Hoa K ni r rng h khng cng nhn Mt Trn Gii Phng di mi hnh thc. Hn na, ti cng mun Bc Vit phi tho lun trc tip vi Min Nam Vit Nam v nu khng th chng ti vn ch l nhng k ng ngoi nhn k khc nh ot s phn ca chnh mnh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
281 of 404
nm thng qua, Bc Vit lin tc i hi Hoa K phi ngng cc cuc di bom, rt ht qun v v gii tn chnh quyn ng iu. Cng ngy chng ti cng mc kch r rng vic Hoa K mt kin nhn. Tuy Hoa K ang mong mi Bc Vit gi ng nhng nguyn tc c bn khi m phn, chng hn nh: u chng ti hnh ng ny cc anh s phi hnh ng kia. th nhng, nhng iu h mc kch li hon ton khc hn. H thy mnh b vng vo cc chnh sch tuyn truyn v l do duy nht khin h vn cn trong cuc l hy vng ca chnh h. eo ti nhn xt th chc chn cc cuc m phn cn ko di. Trong khi Hoa K ang b nhng kh khn trong nc xu x th Cng Sn ch cn gi ng quy tc kin nhn i ch v nht nh khng chu nhng b thng cuc. y l nhng nguyn tc cn bn ca chnh sch nh v m. Nu h p dng nguyn tc ny th Hoa K nht nh s phi chu ng nhng p lc chnh tr v nhng p lc ca dn chng Hoa K, trong khi chnh h li thnh thi v hon ton khng phi chu ng p lc no c. Gia lc tnh th ang din ra nh vy th chng ti li c mi vo ngi chi xi nc, chng kin mi s. y l nhng l do khin chng ti i hi rng nu Vit Nam vo cuc th m phn bt buc phi c nhng bin chuyn r rt thc th. Lc ny chng ti i hi Bc Vit phi trc tip m phn v Hoa K phi tuyn b khng cng nhn MTGP. Chng ti cng bit hai iu kin m Vit Nam i hi l hai iu kin kh khn. Hn na, v Hoa K chp nhn m phn vi Bc Vit ri nn vn i hi ca Vit Nam lc ny s khin chng ti phi i din vi mt p lc v cng khng khip. Bi vy, ti chun b sn sng cho cuc ng ny la sp n. Lc ny, ti nhn c nhiu bc in t Si Gn cho ti bit nhng cuc iu nh gia ng iu v i s Bunker. Si Gn cng cho ti nhng ch th r rt hng ngy tho lun vn vi Ta Bch c v B Ngoi Giao. Hn na, Si Gn cn cho lnh ti phi b th gi tho lun vi ng Bundy, ng Roow v gi bo co thng xuyn v Vit Nam. Sau cng, sau khng bit bao nhiu bn ghi ch, din gii v minh xc gia Hoa nh n, Si Gn v Ba L, ng iu v i s Bunker cng tha thun mt bn thng co chung. Mt trong nhng iu khon chnh ca bn thng co chung l li ha m h ca Hoa K v vic khng cng nhn MTGP nh mt thnh phn c lp cng nh bo m rng Bc Vit s m phn trc tip v c s i it am. Mt khi nguyn tc ny c chp thun th Tng ng Johnson v ng iu cng tuyn b ngng di bom, v cng cng b bt u mt giai on mi cho cc cuc m phn ang din ra Ba L.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
282 of 404
Ti nhn c mt bn tho ca t thng co chung qua in vn vo ngy 29 thng 10, ch by ngy trc khi bu c. Mt phn ca bn thng co chung l: uc gp g u tin s din ra ti a vo [ngy, gi ]. hng phi on ca it am v oa s cng n am d bui hp i nhn mnh s ch ca ng vo cu trc tip v c s m phn i it am Lc ny, cuc tranh c gay go Hoa K vn tip din, thng k cho thy s phiu ca ng c vin Humphrey ang ngang nga vi s phiu ca ng c vin Nixon, l cha k n vn sai s trong khi thng k c thit lp. V th khi Hoa K v Vit Nam tuyn b ngng di bom th ng Dn Ch ht sc vui mng. H hy vng rng tin tc ny s lm thay i cc din. Ri bng nhin mi din bin bt cht dng li. Vo lc 4 gi sng ngy 30 thng 10, ti git mnh tnh gic v ting chung in thoi ca ng Hong c Nh, b th ca ng iu. ng Nh nhn rng ng iu duyt li tnh hnh v nht nh khc t bn thng co chung ca c hai chnh ph lc trc. ng iu khc t l v nhng tin tc mi nht ca i s Lm va gi v. ng Nh ni rng ng Lm in v rng: Hai ng Harriman v ng Vance cho bit Hoa K s khng chnh thc i hi vi iu khon nh ra trong bn d tho. Mt trong nhng trng hp in hnh l ng Harriman ni vi i s Lm rng Hoa K khng th no bt buc Bc Vit m phn trc tip v t s vi Vit Nam c. Do , Hoa K kh th bo m chuyn ny. Khi c tin, ng iu quyt nh bc b lnh gi phi on sang Ba L. ng Lm c triu hi v Si Gn tham kho kin. Sng sm hm , th theo nhng ch th trc tip t Si Gn, ti ti B Ngoi Giao yu cu ng Bundy minh xc nhng iu i s Lm thng bo vi Si Gn. Ti chun b k lng n nhn thi ca Hoa K i vi vn thay i kin ca ng iu vo giy pht cht. Tuy th, ti vn cha chun b trnh khi nhng kinh ngc ang n ch ti vn phng ng Bundy. Khi ti n, ng Bundy, ngi ti vn coi l mt ngi bn tt qun c mi ti ngi. ng ni vi ti mt cch cc lc v lnh lng rng khng h c bt k s lin lc no gia cuc bu c Tng ng Hoa K v nhng n lc m phn Ba L. Ni xong ng ng thng ln, xoay lng v pha ti nh th khng mun i din vi ti. Ti va nhn vo pha sau lng ng va nghe nhng ting gn ging lin tip ni nhau. ua nhng ting gn, ti nghe r mt vi ch nh iu ng n v khng chp nhn c. Ri vn quay lng v pha ti, ng bt u pht biu gn xa v vic gp g gia ti v ng c vin Nixon.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
282 of 404
Trong Gng Km Lch S
283 of 404
Ton th din bin lm ti sng ngi. Nhng ti nht nh khng chu b tn cng d ng Bundy c l bn ti hay khng phi l bn ti. Tt nhin ng Bundy ang hiu lm trm trng v nhng chuyn xy ra gia ng c vin Nixon v ti. Bi vy, va ly li c bnh tnh, ti ni mt cch qu quyt rng ti cha h lm bt c iu g c th ng gi l thng tn n mi lin h ca c hai quc gia. Ti nhc nh ng Bundy rng vo ngy 1 thng 7 ti ha s khng tho lun chi tit nhng cuc m phn Ba L khi gp ng c vin Nixon. Ti cha lm iu g i ngc li vi li ha . Nhng lin h gia ti v ng Cng Ha ch l nhng lin lc bnh thng. Ti hon ton khng ng vi nhng m ch gn xa rng ti lm iu g m m. ng Bundy khng tn cng ti trc tip. ng kh th tit l rng chnh ph Hoa K b mt rt ta tin tc t nhng bc in ca ti gi cho chnh ph Si Gn. Ti cng khng mun i co tranh lun cho ti ng cng vi ng Chng hn nh t v bng cch trc tip i hi ng c th a ra vic ng cho l ti v ng c vin Nixon cng nhau tho lun v nguyn do g khin ng suy lun nh vy. Kt qu l hai bn u c nn. Khi bt u bnh tnh, chng ti cng sa son tm cch g ri cho th b hin ti. Vn tht phc tp v k v tuy chng ti c gng vt mc, (Ti Si Gn, c i s Bunker cng n gp ng iu) vic gii quyt vn vn tht bi. Ngy hm sau, 31 thng 101968, trong mt bui din vn c chiu trn khp ton quc, Tng ng Johnson hnh ng tht quyt lit. ng tuyn b rng: oa bc vo giai on m phn c s. ng s cho lnh ngng ton th cc chin dch di bom v m rng tho lun Ba L. Nhng i biu ca Vit Nam c quyn tham d. Nhng i din ca Mt Trn Gii Phng cng c quyn tham d tuy s tham d ca h khng c ngha l Hoa K cng nhn h. Mt ngy sau , ng iu tuyn b mc d Vit Nam khng h chng i vic ngng di bom, nhng v nhng l do c bit, Vit Nam s khng gi phi on no sang Ba L tham d m phn. y l ln u tin trong sut cuc chin, chnh ph ca hai ng minh cng khai tuyn b rng h khng cng quan im. ng k cho thy Ph Tng ng Humphrey c ng h ng o sau khi Tng ng Johnson tuyn b ngng di bom, nhng li mt ng h sau khi ng iu tuyn b Vit Nam khng hng ng cuc m phn. Nh s phn oi om nh, nhng s xch mch v bt ng kin gia hai chnh ph li xy ra cng khai vo ngy 111, ngy L uc Khnh ca Vit Nam. Vic ny c ngha l vo ngay khi nhng m phn ang vo giai on quyt lit gia Hoa K vi Vit Nam v ng vo lc ta i s Vit Nam phi i ph vi bo ch v d lun Hoa K th ta i s li phi sa son mt cuc tip tn ln vi vi hn mt ngn quan khch.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
284 of 404
S quan khch bao gm nhng ngi ca quc hi Hoa K, ca cc c quan trong chnh ph Hoa K, ca cc phi on Ngoi Giao v tt c cc t chc chnh tr khc Hoa nh n. Tuy th, mi din bin trong ngy l vn xy ra chng khc g thng l. eo Hoa nh n th y l mt bui tip tn ht sc thnh cng. Trong bui l, chnh ph Hoa K c t ra v cng ha nh. Tt c nhng ngi bn ca Min Nam Vit Nam u cng hin din, k c cc ng Rusk, Roow, Bundy v cc nhn vin cao cp khc. H c mt ngay trc gii truyn thanh, truyn hnh nh xc nhn r rng nhng chia r gia Hoa K v Vit Nam ch l nhng xch mch nh nhoi, khng ng k. Tun l quc khnh kt thc tht vt v v bn rn. Ti dng c hai ngy th hai v th ba bn lun cng ng Bundy v ng Roow. Tng ng Johnson c din vn vo th t. To i s phi sa son tip rc mt bui tip tn trng th vo th nm. ng iu khc t khng tham gia m phn vo ngy th su v ri ta i s li phi tip hn 1000 quan khch cng vo ngy th su. Cha bao gi ti thy cn mt ngy ngh nh lc ny nhng tnh cnh d nhin khng h cho php. Sng hm sau l ngy 2 thng 10, mt ngy th by mt m v trn y nng m. Ch cn ng ba ngy na l cuc bu c Tng ng Hoa K bt u. Mi sng sm, nhn vin trc ta i s in thoi bo cho ti bit c hai bc in mt v khn ca tng thng iu, ti vi v phng xe trn con ng vng v t hi chng hiu li c thm khng hong g na y. Khi n ni th trong c hai bc in u chng cha ng iu g quan trng. D nhin nhng bc in cng chng cha ng iu g c th gip ti gii quyt nhng vn nan gii lc ny. Ti ang chun b v th li c mt c in thoi khc ca ng Saville Davis, mt trong nhng k gi k cu ca t Chriian Science Monitor. K gi Saville Davis cho bit ng cn gp ti v mt vic ti quan trng. Trc y, thnh thong ti vn n cm tra cng k gi Davis v v vy tuy y l sng th by ti vn chng th t chi li yu cu ca ng c. Vi pht sau k gi Davis n vn phng ti v cho ti xem mt bc in di ng nhn c ca Beverly Deepe, mt k gi ca t Monitor Si Gn. eo nh ngun tin ca c Deepe cho bit th i s Bi Dim gi in cho Tng ng iu khuyn ng khng nn gi phi on m phn Vit Nam sang Ba L. Sau phng vin Beverly ch thch thm rng d lun ang n o trong gii bo ch v vic ng c vin Nixon v Vit Nam cng nhau tha thun mt k hoch cho cuc chin Vit Nam. Ni dung ca k hoch ny l Vit Nam s tr hon cc cuc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
285 of 404
m phn Ba L nhm lm gim uy tn ca ng Humphrey v dn s phiu bu c v pha ng c vin ca ng Cng Ha. i li n hu ny, khi c c tng thng Nixon s ng h Vit Nam mnh m hn cc ng vin dn ch khi trc. Tin tc lm ti cht sng. Ti m thm c li ln th hai lng nh thm rng y chc hn l nhng tin tc khin ng Bundy tip n ti mt cch phn n vi ngy trc. Tuy bit r rng khng c k hoch thm kn no c, ti vn khng hiu ni ti sao mt chuyn hiu nhm nh vy li c th xy ra. Ti khng bit phi ni g vi k gi Saville Davis, ngi ang nh ti xc nhn nhng cu chuyn ca Beverly Deep. C ng Saville ln ti u hiu r rng nu c ng ti cu chuyn s chuyn thnh mt v scngan c nh hng trm trng n nhng kt qu ca cuc bu c. Ti bit y khng phi l chuyn c th d dng xc nhn qua mt cuc bn lun ngn gn cho d ti bit r tt c mi cu tr li. Hn na, tt c nhng cu tuyn b ca ti u v cng nguy him. Ngay c vic chi ci thng thng cng s a n nhng li n i bt li mt khi cu chuyn c ng ti v khin ti phi chu mt gnh nng v vic can thip vo mt cuc bu c ngang nga, mt cuc bu c m ch cn mt s i nh nht cng c th xoay chuyn cn cn trong vic quyt nh ai l v tng thng k tip ca Hoa K. (Nn nh rng ng Nixon thng c vi s phiu hn khng qu 1% tng s phiu.) D nhin ti vn c th trnh n vn bng cch vin l rng v phng din chnh thc ti khng th ni ht c, nhng iu khin ti suy ngh nhiu nht l phi lm cch no trnh cho nhng tin tc sai lm ny nh hng vo cuc bu c tng thng ca Hoa K. Ti cng khng mun bt k ai dn ti phi quyt on trc khi ti c c hi suy ngh chn chn v mi vic. Ti ni vi ng Davis rng: i khng xc nhn m cng khng ci chnh bt k iu g. l i din ca mt quc gia, cng vic ca ti l lin lc i mi chi nhnh ca x hi oa v ng bo i chnh ph it am nhng vic ang xy ra ti y. hng li bnh lun ti gi cho tng ng iu l nhng vn ti mt v ti s khng c li tuyn b g c v nhng vn ny. ng Davis ri ta i s u c ri bi, khng bit phi lm g vi bc in. eo nh ti bit th t Monitor khng h ng ti cu chuyn. V khng th bit r s tht pha sau v cng bit r tm mc quan trng khc thng ca bc in, h hnh ng theo lng tm. Vic khng nh rng ng c vin Nixon c th thng hay khng mt khi tin tc lan trn v vic ng c ph hng nhng m phn ha bnh l mt vic v cng kh ni. V sau, ng William Sare, ngi son tho din vn cho ng Nixon trong giai on bu c vit trong quyn Before e Fall rng u khng c ng iu c l ng c vin ixon kh ng c. C
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
286 of 404
th cu xt on t qu nng vn m phn Ba L cng nh vn Vit Nam, nhng trong mt cuc bu c xt xot nh cuc bu c nm 1968 th vic g cng c th xy ra c. Khi tin ng Davis xong, ti ngi xung, c suy ngh v nhng vn n pha sau cu chuyn ca t Monitor. V k gi Beverly Deepe vit rng ti khuyn Si Gn ng gi phi on, ti bt u xem xt li nhng bc in gi v cho ng iu trong thi gian hai tun l t khi vn bn lun chi tit khi u. Trong nhng bc in gi, ti tm thy mt bc in t ngy 23 thng 10, su ngy trc bc in ngy 29 thng 10 gi t Si Gn, cho ti bit l c s tha thun gia Hoa K v Vit Nam v vic Vit Nam gia nhp cuc m phn Ba L ngy 28. Trong ti ghi rng: hiu bn b uc ng ng a lin lc i ti v khuyn rng chng phi gi vng i cng rn. nhng bn tng trnh ca bo ch, h y rng tng ng (ng iu) tr nn c phn km cng quyt ri. Trong mt bc in khc vo ngy 2710 ti vit: i vn ng xuyn lin lc i nhng nhn vt ph t ca ng ixon, khi vit nh th, ti mun ni n b Anna Chenault, ng John Mitchell v ng Ngh S Tower. y cng l nhng li nhn c lin quan n nhng vic lin lc m ti gi v Si Gn. R rng l tin tc chng h cho thy r rt ti c m mu g vi ng Dn Ch. Nhng khi t hai mnh tin li vi nhau v nhn t khung cnh ca mt cuc bu c cng thng, ti thy rng nhng mnh tin c chng c cho bt k ai sn sng tin vo nhng g m m nht. (Ti chng h bit ti sao nhng bc in vn ca ti li b chnh ph Hoa K hoc Beverly Deepe bit r, nhng ti vn thy kh chu v vic h bit r c.) Mt khc, vic qu r rng l ng iu c rt nhiu l do chng i nhng cuc m phn m rng m chng cn phi bn lun vi bt k ai. Hn na, vo ngy 28 thng 10, ng iu ng k bn thng co chung vi Hoa K. Sau , ng khc t nh ch v i s Phm ng Lm bo co v nhng din bin khng thc s i st vi nhng iu Hoa K ra khi trc. Nu ng iu quyt nh khng ng th l no ng cn phi tr hon cho n pht cht i ? Mc d bit rng mnh khng h c m mu g m m, ti vn cm thy dng nh c iu g b n, nht l vai tr ca b Anna Chennault. Ti c cm tng rng b t mnh c sng kin thc y pha Vit Nam Cng Ha v ng Nixon vo con ng cng rn i vi cng sn th li cho ng Cng Ha. Chnh b l ngi lin lc vi ng John Mitchell v ng Richard Allen (ng Allen l c vn ngoi giao ca ng Nixon v ri nhiu nm sau li l c vn an ninh quc gia ca Tng ng Reagan). V chnh b cng lin lc vi ti cng nh t lin lc thng vi ng iu qua anh ng iu l ng Nguyn vn Kiu lc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
287 of 404
ang l i s i Loan. Trong giai on phc tp v hn lon ny, chng ai c th khng nh c nhng tin tc no c chuyn cho nhng ai, v th tuy nhng din bin va k c th a n nhng hu qu ln lao trn chnh trng Hoa K, nhng g c gi l mu toan ca b Anna Chennault s ch mi mi l b n ca lch s. D sao i na th vo ngy 5 thng 11, ch ba ngy sau , ng c vin Nixon c bu lm tng thng th 37 ca Hoa K. Bin c ny khin ti cho nhng din bin kh chu lui lun vo qu kh. Vo ngy 9 thng 11, khi ti ang mt mnh lm vic trong vn phng th chung ca reo vang. V chng c ty vin no cnh, ti nhn ra ca s xem ai nhn chung. Bn ngoi, mt ngi ng tui ang ng cnh ca co ro trnh gi. Khi xung n ni hi xem ng ta cn g, ti git ny ngi v nhn ra ng Ngh S Everett Dirksen. Ti mi ng vo. ng ng xin li v vic gh ta i s bt ng m khng thng bo trc. ng Dirksen cho bit s d ng ch thn n gp ti l v c mt tin ti quan trng cn cho ti bit. Khi chng ti va an v th ng Dirksen m li rng: i n y nhn danh c hai v tng ng, tng ng ohnson v tng ng ixon. Ti im lng lng nghe trong kinh ngc. Li nhn tin tht l ngn ngi: it am phi gi ngay phi on i biu ti a trc khi vic tr nn qu tr. Ti cha kp hi rng v sao li qu tr th ng Dirksen tip tc: i cng cn khng nh r rt i ng rng oa s khng bao gi cng nhn s hin din ca t rn ii hng nh mt nh phn hon ton bit lp. i xin xc nhn mt cch tuyt i rng oa khng bao gi ch trng p buc it am ng a phi chp nhn gii php chnh ph lin hip. ng Dirksen gip ti rt nhiu trong qu kh. Cch ving thm khc thng ca ng khin ti ht sc ch tm n vn ng ang trnh by. Hn na, tm mc knh trng ca ti i vi ng khin ti chng cht nghi ng g v iu ng ni. Lng vn cn kinh ngc, ti cm n ng n cho bit tin v cng ni rng ti s chuyn ngay tin tc v cho ng iu. Vi pht sau khi cho ng Dirksen, chung in thoi li reo vang. K gi Joseph Alsop, mt k gi v bnh lun gia ni ting ca Hoa K ng li xin c gp ti gp. Ti ngi lng trn gh i k gi Alsop v phn vn t hi chng hiu li c chuyn g na y? K gi Alsop l bn thn ca ti t lu. Ti bit ng t nhng nm ca thp nin 1960, khi ng n thm Vit Nam v gp Bc s ut. K t khi ti n Hoa nh Dn, chng ti vn lin lc vi nhau thng xuyn. Ti vn thng mua c nc mm cho ng. K gi Alsop v ng Dirksen l hai ngi ti tin tng nht trong nhm bn Hoa nh n. C theo tnh hnh m lun th c l chnh ph Hoa K ang c to n tng v mc trm trng ca tnh hnh vi ti bng cch
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
288 of 404
chn nhng s gi hu hiu nht. Mi lm pht sau k gi Alsop li ngi ng vo chic gh m ng Dirksen va mi ri khi. Khi ti va bt u ln ting v vic ng Nixon th k gi Alsop ct li: ng bn i, tng ng ca ng bn ang chi mt tr chi nguy him. i mi gp ng i hm qua. ng i ang in cung v gin. K gi Alsop dt cu m ti vn cha lin tng c ng i l ai. Tuy th, ch mt pht sau ti nhn ra l ng ang ni v tng thng Johnson. Nh li nhng li ng Dirksen va ni na gi trc y, ti hi k gi Alsop: hi chng ng i nh ng n gp ti? hng ng hn, ng Alsop tr li. c ra chnh k gi Alsop ni chuyn vi Tng ng Johnson hm trc. Hin nhin l TT Johnson mt ht kin nhn v nhng hnh ng bt ng ca ng iu. S khch ng ca TT Johnson khin k gi Alsop cm thy gn nh bt buc phi cho ti bit tin. K gi Alsop ht thuc lin min nh th ang c tm cch gim bt s lo lng. ng khuyn ti nn tr v Si Gn lp tc ni chuyn vi ng iu. Cng trong ngy , ti li nhn c mt c in thoi bt ng t B Ngoi Giao, hi ti tip xc vi ng Ngh S Dirksen hay cha? Vo gi cm ti, mt chuyn vin ca B Ngoi Giao n nh ti t giy in thoi trc tip v Si Gn. ng giy ny l ng giy an ton ca Ng Gic i. Ngay ngy hm sau, nhm ngy cha nht, ti n gp ng Bundy tng kt li tnh hnh. Ti ln my bay v Si Gn vo sng th hai. y l ln u tin trong vng 4 tun ti mi c c t pht rnh rang suy ngh. Ti suy ngh v tm quan trng ca cc bin c, v vic m nhim ca v tn tng thng, v nhng chnh sch khc bit ca chnh ph mi. C l nhng chnh sch mi li l nhng k hoch b mt trong tng lai.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
288 of 404
Trong Gng Km Lch S
289 of 404
Chng 29 Tng ng Mi, Chnh Sch Mi
Ti tr v Si Gn ngy 13 thng 111968. Va v n ni ti tm cch gp

ngay ng iu v ng K. Ti thut li cu chuyn kh chu ca ti khi gp ng Bundy v nhng li nhn nh khc thng ca ng Dirksen v ng Alsop ta i s. Ti c tm cch cho hai ng iu v K thy r c s gin d v thiu nhn ni ca thng ngh s Dirksen. Ti cng khng qun thut li nhng li l nghim ngh ca ng Dirksen khi ng tuyn b n gp ti nhn danh hai v tng ng oa . Hm sau, ti ti ng Vin Si Gn uyt trnh trc y Ban Ngoi Giao ca ng Vin. Vo ngy 16 thng 11, ti n gp i s Bunker trc tip tm cch gii quyt vn . Khong hn mt tun l sau, sau khi trao i hng lot nhng ngh v cc bn tho, chng ti cng nhau ra mt s cch thc hp tc chung m chng ti cho l c th ph hp vi c hai quc gia. Ti cng ni vi i s Bunker rng y c l l mt c hi tt hai chnh ph c th cng cng tc. Trc khi Hoa K chnh thc a ra chnh sch i ph vi Bc Vit th y chnh l mt dp m Hoa K c th tho lun vi Vit Nam v nhng vn chng hn nh vn m phn vi Bc Vit. c ra, ti suy ngh v vn ny t lu ri. Trong nhng thng trc, khi cn Hoa nh n, ti nhiu ln gi in v Si Gn ni r tm quan trng ca vn cn phi c s cng tc chung gia hai chnh ph Vit Nam v Hoa K. Khi nghe ti ngh rng hai chnh ph nn cng nhau tho lun cch m phn vi Bc Vit trc khi thc s bt tay vo vic, i s Bunker hng ng ht sc nhit lit. ng ngh ti tm cch thuyt phc chnh ph Vit Nam thc thi d nh . i s Bunker nguyn c c lm i s Vit Nam mt phn qu l do ng c kinh nghim ngoi giao lo thnh, nhng mt phn khc cng l do mi cm tnh chn tht m ng dnh cho Vit Nam. Lc no ng cng c gng xoay s c th hng nhng n lc gip ca Hoa K ng vo nhng li ch thit thc nht ca Vit Nam. Mi giao ho thn mt gia chng ti mt phn cng l do nhng l do ny. Hn na, khi cng nhn vo nhng vn kh khn v nhng mc tiu ca Vit Nam th chng ti li cn cng ng quan im. Cch suy lun ca chng ti cng gn ging nhau, nu khng mun ni l hon ton trng hp. Sau khi gp i s Bunker, ti n gp ng iu vo ngy 5 thng 12, trc khi ln ng tr li Hoa nh n. Trc y ti nhiu ln gp ng iu trnh by vn cn phi tm cch cng tc vi Hoa K cho hu hiu,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
289 of 404
Trong Gng Km Lch S
290 of 404
nhng ln no ng iu cng ch hng ng ly l. Trong cuc hp ring, mt i mt, ln ny ti hy vng cuc hp c th s khin ng iu lu hn. Tuy vy, cuc tip xc trc tip gia ti v ng iu cng chng lay chuyn c s suy ngh ca ng khc trc l bao. Bt k ti cp n vn ra sao, ng iu vn c cch chuyn hng vn . Lc ti a kin th ng vn lng nghe, vn a ra nhng ha hn tt p, nhng ri sau cu chuyn th ng c lng lng b mc, khng gii quyt vn mt cch dt khot. Lc no ng cng c tm cch tr hon mc cho vn c th t gii quyt, hoc s tri i vi thi gian. Quyt nh mt cch c quyt l mt iu ng iu rt him khi lm c. i vi a s nhng ngi lnh o Vit Nam th vic tng thng Nixon c c l mt bin c c chiu hng thun li; H thy r v tng thng mi l ngi c lp trng chng cng vng chc. Sau mt vi thng lo s ngi ngng, Vit Nam gi y hon ton lc quan v d lun cho rng tng lai c phn c bo m. Ring ti vn t lc quan hn. V gn gi vi chnh trng Hoa nh n hn nhng ngi khc, ti bit rng mt khi nhng din bin chnh tr Hoa K hng v mt chiu hng nht nh th gn nh chng cn cch no nh hng nhng din bin v mt chiu hng khc. nh rng chnh quyn Nixon c th t b cc nhm phn chin chng i hn l chnh quyn Johnson, nhng ng Cng Ho cng quan nim vn chin tranh Vit Nam chng khc g ng Dn Ch. c s th Hoa K bt u trn con ng i ra. Hin gi cu hi khng cn l: iu oa c rt qun hay khng? m l: oa s rt qun no? Vo ngy 23 thng 9, khong mt thng trc khi cuc bu c bt u, ti vit mt bn bo co mt gi cho ng iu nh sau: Nh c dp nhiu ln trc y tng trnh cng Tng Thng, chng ti thin ngh rng Hoa K n nay c rt nhiu lm li trong chnh sch Vit Nam, nhng nu thng thn cng nhn th chng ta cng c nhiu li lm. Nhng nm trc y, do tnh trng chnh tr khng c n nh, do tnh trng x hi phn ha, do nhng vn cp bch ca chin tranh thc y, chng ta ngi Hoa K (v st rut, v khng hiu tm l ngi Vit Nam) c nhng quyt nh vi vng nh hng khng t n tnh trng ngy nay. Lc ny, chnh ph Nixon sp nhm chc v li cha hon ton quyt nh mt chnh sch r rt v vn Vit Nam, chng ti thin ngh khng c dp no tt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
291 of 404
hn l dp ny chng ta c sng kin v tho lun vi chnh ph mi v mt chnh sch c li cho chng ta. Nu t gi thuyt l chng ta ch i chnh ph Hoa K c thi r rt th chng ti thin ngh rng: b my Hoa K l mt b my ht sc nng n, mt khi b my chuyn vn v bc sang giai on c quyt nh, e rng nu nhng quyt nh khng c li cho chng ta, sau y kh lng m sa li c. Vo ma thu nm 1968, tuy ti bit chc chn ri y th no Hoa K cng rt qun, nhng ti vn ngh rng nhng k hoch b mt ca TT Nixon trong cuc bu c nm 1968 chng qua ch l nhng k hoch ng a ra nhm mc ch tranh c ch lc ng vn cha c k hoch chnh thc g thit thc. eo nh nhng tin tc ti thu thp t B Ngoi Giao, t Ng Gic i, t CIA v t ng Cng Ha th chng c k hoch g r rt c. C th l ngay sau khi c c, TT Nixon s xem xt li chnh sch ca Hoa K Vit Nam a ra nhng chnh sch thit thc hn. Mt khi h c ch trng nht nh thit lp chnh sch th chnh ph Hoa K s son tho k hoch cho ph hp vi nhng ch trng . eo ti thy th trong giai on chuyn tip lc ny, r rng l Vit Nam phi c sng kin ng gp trong vic son tho k hoch ca mt chnh ph mi. Ti cho rng ng iu nn chp nhn vn rt qun ca Hoa K, xem y l iu tt yu, v ri n lc chun b mi vic phng khi Hoa K rt lui. Ti cho rng ng iu phi chun b nu Hoa K c rt qun th h s phi rt qun theo nhng iu kin ca Vit Nam. Tt c nhng kinh nghim trong qu kh u cho thy rng nu Hoa K c chnh sch th bt k thi ca Vit Nam ra sao, chc chn h cng vn hnh ng theo chnh sch ca h. Hu qu l Vit Nam lc no cng phi nhm mt i theo v chng cn ng no khc chn la. Tuy th, nu Vit Nam bit t mnh ch trng mi vic cn thn v thu o trc th ri chnh Vit Nam cng c gp phn quyt nh. Tri li, nu khng chun b trc th ri y Vit Nam li ri vo tnh trng phi th ng ging ht khi trc. Vo ngy 13 thng 11969, mt tun trc khi tng thng mi ca Hoa K bt u nhim chc, ti c trnh by vn r rng vi ng iu. Trong bn tng trnh gi v, ti tip tc i vo chi tit nhng im chng ti bn lun trong thng trc. 1) Trong khi chnh sch Hoa K cha hon ton c xc nh, Tng ng cho cu xt ton din li tnh trng qun s, ngoi giao, chnh tr v kinh t tin
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
292 of 404
ti mt h thng ngh hp l, r rt bao gm c nhng phn ni trn, nhm gii quyt vn chin tranh. 2) Trong mt thi gian ngn, (trung tun thng 2 l cng) sau khi nhng ngh c hon thnh v khng ch i ngi Hoa K, yu cu chnh ph Hoa K tho lun vi chnh ph ta v nhng ngh . Kinh nghim cho bit rng trong trn chin tranh hin ti v trong giai on qua, v tr ca Hoa K v Vit Nam c nhiu im ging nhau, th m nhng s sai lm tai hi khng phi l t; trong giai on ti, quyn li hai nc cha chc hon ton i i. Nu chng ta khng thng thn ni r nhng quan im thit yu ca dn tc, e rng s c nhng kh khn ln lao v sau. 3) ng thi vi vic kho lun vi chnh ph Hoa K v nhng ngh ca chnh ph ta, sp t mt chng trnh kho lo nhm vo d lun bo ch Hoa K v th gii chng t chng ta thin ch ti mc ti a c trong vic iu nh ti Ba L cng nh trong phn v cng ng ly trch nhim trong cuc chin. Sau ti trc tip cp n vn Hoa K rt qun: Trn y chng ti c cp ti nhng kha cnh qun s ngoi giao v kinh t. Trong vn qun s chc chn s c trng hp rt bt qun i Hoa K (rt bao nhiu? Trong thi gian no? Vi iu kin no? v.v) cng nh trong vn ngoi giao s c ng li p dng vi i phng ti Ba L. Cn v vn kinh t th nu c quyt nh rt dn qun i Hoa K, quyt nh ny khng khi khng c nh hng ti kinh t. (Ti c quan vin tr Hoa K, chng ti thy c nhng nghin cu da vo gi thuyt rt dn qun i, t d nh nu hng thng rt 10 ngn qun, tc l hng nm 120,000 qun, th s ngoi t ca Vit Nam s ht i l bao nhiu v s vin tr thng mi s thay i ra sao?). Tr v vn qun s v ngoi giao, chng ti n c mt vi th d chng t s cn thit phi i trc d lun bng nhng sng kin, ngh mi. Trong dp cui nm, Tng ng c c mt bn thng ip ni n vic trong nm 1969 Vit Nam s cng ng nhiu trch nhim trn chin trng. Bn din vn c s hng ng ca hu ht d lun bo ch. Ti Ba L, mi ln phi on ta c mt ngh g mi, (bt k ngh g) l lp tc d lun bo ch t hy vng. Cng v nhng l do m chng ti ti kt lun rng t d nh trn lnh vc qun s, sau khi nghin cu k cng vn v kt lun rng c th ng mt s qun i Hoa K rt v v sau khi xc nh c r l chnh ph mi ca Hoa K trc sau cng phi n quyt nh , chnh ph ta nn cng khai ha vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
292 of 404
Trong Gng Km Lch S
293 of 404
trc, ng cho Hoa K ni trc v d lun Hoa K v th gii s c cm tng l chng ta b dn p vo th bt buc phi nhn. Chng ti ngh l vi tnh trng d lun Hoa K hin ti (nghi ng thin ch ca Vit Nam) ch c nhng quyt nh ln nh trn mi dnh li c cm tnh, cn nhng c gng bnh thng (nh din thuyt hoc gi phi on) th cng ch c nh hng phn no thi. Vn iu nh ti Ba L cng vy; chng ti ngh: ch tr mt vi gii c nhng ch trng cc oan mun chm dt chin tranh bng mi cch, phn ng d lun Hoa K s ng h chng ta nu d lun Hoa K thy r rng trn lnh vc qun s c hy vng qun i Hoa K s dn dn rt v (khng cn bit trong bao nhiu lu) tn ph s bt dn, v trn lnh vc ngoi giao chng ta c nhng ngh hp l. KT LUN: Nhng gii chnh tr Hoa K lc ny cho rng i vi vn Vit Nam, ng Nixon cn phi c thi gian v kin nhn th mi gi c Cng Sn khi thng li. Do thi ca ng t trc ti nay qua vic b nhim cc nhn vt ri y s nhn trch nhim trong vn ny, cc gii chnh tr cho rng ng kin nhn nhng cn thi gian th ng ch c mt thi gian ht sc ngn. i gian ny ty thuc d lun Hoa K v c nh hng c d lun hay khng iu cng mt phn cn ty thuc Vit Nam. Vi tnh trng trn, kt lun, chng ti mt ln na trn trng trnh ln tng thng v chnh ph kin rng hn lc no ht, lc ny l lc Vit Nam cn phi xit cht hng ng, chnh n ni b c th c nhng sng kin v ngh a ra tho lun vi chnh ph Hoa K. Cha chc chng ta c th t ti s thng nht cc quan im trn mi lnh vc, nhng t nht chng ta cng c th gim bt c tnh trng lng cng hin ti v ngn nga trng hp b x y vo nhng tnh trng kh khn, bt li cho quyn li ca t nc. Tuy nhiu ln cp n bn bo co ny trong nhng ln gi in v Si Gn v sau, ti vn khng c ng iu tr li. Ti cng yu cu c v Si Gn gp kin v nhiu ln tho lun vn ny vi ng Hong c Nh nhng ng iu vn hon ton im lng. i vi ti th y l chuyn khn cp, nu khng mun ni l chuyn sinh t. Ti cho rng Vit Nam ch c th nh hng trc tip c vo vn Hoa K rt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
293 of 404
Trong Gng Km Lch S
294 of 404
qun bng cch t c sng kin trc. Hn na, nu hnh ng trc, Vit Nam c th va th hin c chnh ngha li va chng t cho th gii thy rng Vit Nam l mt quc gia c lp ang c ng minh Hoa K vin tr ch khng phi mt thuc a ca Hoa K nh d lun vn thng ch trch. Nu nhng cuc qun ca Hoa K hi nm 1965 khin chnh ph Vit Nam mt i chnh ngha th gi y s ra i ca h c th khin Vit Nam ly li c hnh nh c lp v nhng chnh ngha mt i khi trc. Lc ny ti hiu rt r nhng nh hng ca d lun Hoa K i vi cc chnh sch c lin quan n chin tranh Vit Nam ca chnh quyn Nixon. Tuy th, ti li chng bit phi lm cch no chuyn t c nhng hiu bit ca ti cho chnh quyn Vit Nam. Cng c sc trnh by ti li cng thy nhng n lc ca ti chng khc no nh nc l mn. Dng nh chnh quyn Vit Nam khng th no hiu c nhng quan nim chng hn nh nhng quan nim v d lun Hoa K, v tm mc quyn hnh c gii hn ca Tng ng Hoa K v tm quan trng ca uc Hi Hoa K. C l v Vit Nam m chm qu lu trong nhng ch bt chp d lun dn chng, v Vit Nam tri qua qu nhiu chnh quyn c ti v v ngay chnh chnh quyn Vit Nam lc cng chng h m xa g n quyn hn ca quc hi Vit Nam nn chnh quyn Vit Nam suy bng ta ra bng ngi v kt lun rng chnh ph Hoa K cng hot ng chng khc g chnh ph Vit Nam. Ti cm thy dng nh c chnh ph ca ng iu u tin rng bt k chnh ph Hoa K hot ng ra sao, kin ng k cui cng cng vn l kin ca tng thng Hoa K. Hnh nh h cho l ta i s Vit Nam ch cn trnh tt c nhng tin tc quan trng cho tng thng Hoa K hiu r l . Ti t hi nu chnh quyn Vit Nam quan nim nh th th ti sao h li chng thy rng h ch cn mt ngi a tin lin lc vi Tng ng Hoa K l qu ? Nu chnh quyn Vit Nam quan nim nh th th ti sao h li cn cn phi c mt i s Vit Nam Hoa nh n vn ng? V nu c vn ng i chng na th vn ng vi mc ch g? Trong khi m phn Ba L li ti hp di cng thc hai phe Bc, Nam m Vit Nam bt buc phi tha thun v p lc ca Hoa K trc y. Tuy chnh quyn mi ca Hoa K ang bn rn sa son ngy l nhm chc m Ngoi Trng c ch nh Rogers gi ti v bo rng chnh quyn sp nhim hon ton ng vi chnh quyn ng nhim trong vn m phn. y l mt nc c kho lo chng t s lin tc ca chnh ph Hoa K trong giai on chuyn tip. c ra th trn mt th tc lc ng Rogers ch mi l Ngoi Trng c ch nh v ng Rusk vn l Ngoi Trng chnh thc ca Hoa K. C l v th nn Ngoi Trng Rogers cng ni thm rng i s Ellsworth Bunker c lnh ca Ngoi Trng ti v Dean Rusk v ca chnh ng v vic minh xc s khng c g
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
295 of 404
thay i trong cc chnh sch ca chnh ph Hoa K. Cch nhc kho ca ng Rogers cng l cch Hoa K ngm ngm cnh co mt cch gin tip rng Si Gn khng nn khc t nh trc. Trong sut thng ging nm 1968, v pha Hoa K nhng chnh sch i vi Vit Nam vn lin tc. Bt k vic chuyn tip gia hai chnh ph Hoa K bt k l g i na th vic vn khng ra khi chuyn nhng ngi trong chnh ph sp nhim ang thay th nhng ngi trong chnh ph ng nhim. Nhng cuc tin a bn rn ca ng Dn Ch phn ngc gn nh hon ton vi nhng bui l nhm chc vui v ca ng Cng Ha. Tnh cnh khin ngi nhn khng khi cm thy rng mt giai on kt thc v mt giai on mi sp bt u. i vi ti th y l khong thi gian bun vui ln ln. Tuy th, nhng cm gic lo lng vn vt ln trn tt c. Trong giai on ny, nh rng Hoa K vn c lp trng cng quyt i vi chin tranh Vit Nam, nhng chnh quyn Hoa K ang bc sang mt giai on cc k quan trng. Cc nhn vt trong chnh ph mi ca Hoa K ang thay th nhng ngi trong chnh quyn trc. Hai nhn vt mi ni bt nht l Tng ng Nixon v ng Kissinger. C hai u l nhng nhn vt cng quyt v c bn lnh nhng c hai u hon ton xa l vi chng ti. Ri y hai nhn vt ny s ng ra iu ng cuc chin Vit Nam bng nhng phng php ring ca h. Nhn li nhng s kin trong lch s cn i ca Hoa K th trc y, trong thp nin 1950, Tng ng Truman, ngi khi u s can thip ca Hoa K vo chin tranh i Hn l ngi ca ng Dn Ch. V ri sau Tng ng Eisenhower, ngi kt thc s can thip ca Hoa K trong chin tranh i Hn l ngi ca ng Cng Ha. Khi chnh quyn Eisenhower kt thc s can thip ca Hoa K i Hn th ng Nixon l ph Tng ng. Vo thp nin 1960, Tng ng Kennedy, ngi khi u s can thip ca Hoa K vo cuc chin Vit Nam cng l ngi ca ng Dn Ch. V lc ny Tng ng Nixon, li tuyn b ng s chm dt s can thip ca Hoa K Vit Nam. Hn na, ng Nixon li l ngi ca ng Cng Ha. Liu lch s c ti din hay khng? Cu hi ny lun m nh ti khi ti n d nhng bui tuyn th, nhng cuc din hnh v nhng bui tip tn trong giai on khi u ca chnh ph mi. Ti rt thn phc nhng cung cch chuyn i chnh quyn ti Hoa K Quang cnh chuyn i va nghim trang li va linh hot. t ng l cch giao chuyn quyn hnh ca mt x hi dn ch. Ti cng cm thy mt cm gic bun b thong qua khi thy Tng ng Lyndon Johnson ra v gn nh chng ai ch . Ai c th ng c ch mi hm qua ng hy cn l mt nhn vt kiu hnh nm trong tay tt c ging mi ca nhng uy lc tt cng?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
296 of 404
Khi l nhm chc kt thc, ti bt u tm hiu li tnh hnh Hoa nh n mt mt l lng nh xem Vit Nam c th trng i g t chnh quyn ca TT Nixon v mt khc cng l xem liu nhng d on ca ti v nhng k hoch b mt m ng Nixon cp ti lc trc c hon ton ng hn hay khng? Cuc gp g u tin ca ti v chnh ph mi din ra bn ngy sau , khi ti c dp hi kin vi ng Kissinger. Lc ny ng Kissinger c c lm c vn an ninh quc gia v ang lm vic ta Bch c. Ti n gp ng vi nhng k c ca ln gp ng u tin vo nm 1966 Si Gn. Nm 1966 ng Kissinger n Vit Nam tm hiu tnh hnh cho i s Henry Cabot Lodge. Lc ng l mt gio s trng i hc Harvard v nhn dp ng qua Vit Nam ti c t chc mt ba cm cho ng ng c dp gp mt s chnh khch Vit Nam, k c nhng thnh phn chng i chnh ph. Trong ln gp u tin, c rt nhiu ngi thc mc chng hiu ng n Vit Nam lm g; ti sao ng li hi nhiu cu hi n th; v ti sao ging Anh Vn ca ng li c bit nh vy? Tuy lc ti cha bit r mc ch ca ng Kissinger khi sang Vit Nam nhng qua nhng bui tip tn v nhng bui hp gia ng Kissinger v ng K, ti kt lun rng ng qu l ngi thng minh vt bc. Tuy ng cha hiu g nhiu v Vit Nam m nhng cu hi ca ng vn thc tin v i tht st vi vn . Nhng cu hi ca ng hon ton khc hn nhng cu hi ti d on cho mt nhn vt xut thn trong th gii hc ng nh ng. Lc ny v gio s ang trn uy quyn v danh vng. Tuy vy trong cuc hp Ta Bch c, khi chng ti ang c tm hiu ln nhau, c l c ti ln ng ta u cng cha bit rng v sau ng s l mt trong nhng nhn vt c nh hng ln nht trong chnh quyn Nixon. Khi gp ng Kissinger, ti thm d kin ca ng v vn Vit Nam bng cch cp n li tuyn b ca cu Ngoi Trng Clark Cliord. Trc ng Cliord tuyn b rng nu Vit Nam khng chu tham gia m phn vi Bc Vit th Hoa K s phi am d mt mnh. Ti pht biu rng vn bt ng kin gia hai quc gia l mt vn hon ton bt li; V nu hai chnh ph khng cng ng quan im v vic m phn th ri y c hai s gp rt nhiu kh khn chng nhng vi cc vn hin ti m cn vi rt nhiu vn khc v sau. V y l cuc hp u tin ca ti vi ng Kissinger v chnh quyn mi cng ch mi nhm chc c vi ngy nn ti c trnh khng dn ng Kissinger phi bn lun chi tit vn . Tuy nhin c mt im ng ch m ti nhn thy ngay l bt k Hoa K hoch nh k hoch th no th chnh ph mi cng ht sc ch tm vo vn Vit Nam. Trong cuc hp vi ng Kissinger, ti thy r rng chnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
297 of 404
quyn Nixon bt u tm cch gim thiu nhng s khc bit gia hai quc gia Hoa K v Vit Nam. V th, sau khi cuc hp chm dt, ti cm thy hi lng. Ti nhn nh rng cho n lc , Hoa K vn cha c chnh sch r rt v v vy chnh ph Vit Nam vn cn c cht thi gian c th tm cch i ph vi tnh hnh nu Hoa K chuyn hng. Sng hm sau, ti nh in v cho ng iu nh sau: Hm qua, trong cuc hp u tin vi c vn Kissinger, ti yu cu Hoa K tm cch hp tc vi Vit Nam cho hu hiu hn. Ti ni rng hai quc gia cn phi hp tc chng nhng ch gii quyt nhng kh khn lc ny m cn i ph vi nhng kh khn tng lai na. Ti cng i hi chnh quyn Hoa K phi gim thiu nhng thi tht vng [chng hn nh i vi chnh quyn Si Gn] trnh vic v hnh chung lm hi cho i phng. ng Kissinger c ni vi ti: Tng Thng Nixon va mi cho nghim lnh yu cu nhng nhn vin chnh ph trnh tho lun hoc tuyn b trc d lun nhng vn c lin quan n Vit Nam. Trong cuc hp, ng Kissinger cng c cp vn thiu lin lc gia hai chnh quyn Vit M trong nhng tun l va qua v yu cu ti n gp ng ta thng xuyn hn. ng Kissinger cn ni rng ni chung th nhng mc tiu c bn ca hai chnh ph Hoa K v Vit Nam chng c g khc bit, nhng c l Hoa K cn phi uyn chuyn trong vn ngoi giao. C l mt trong nhng danh t m ti vn cha hiu r trong cuc ni chuyn vi ng Kissinger l danh t uyn chuyn (ng Kissinger dng danh t ny hai ln) m ti lp li nguyn vn khi tng trnh vi ng iu. Ngay lc mi nghe th uyn chuyn gi cho ti mt cm tng m h rng c l Hoa K ang mun trnh nhng vn kh khn trn mt ngoi giao khi phi cho mt ng minh yu hn tham gia vo nhng cuc m phn. Lc , ti lm tng rng y ch l mt vic thn trng v hi v t nhin v pha Hoa K, nhng ch vi nm sau, ti c rt nhiu dp suy ngh v kt lun li vn . Lc , ti vn cha bit rng uyn chuyn chng phi l mt danh t thn trng v hi m l mt im bt tng bo hiu mt thi mi ca chnh ph Hoa K. Sau khi gp ng Kissinger, ti cn n gp tt c nhng nhn vt mi va nhm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
298 of 404
chc. Ti c bit ch tm vo nhng nhn vt c nh hng quyt nh trong vic son tho nhng chnh sch v Vit Nam. Ti Hoa nh n kh lu v hiu r tm mc tranh chp gia B ny vi B khc v mt i khi ngay c trong ni b ca mt b na. Tuy ti bit c vn Kissinger s l ngi nm gi mt cng v v cng quan trng nhng ti li hon ton m tt v tm mc quan trng trong cng v ca Ngoi Trng Rogers. Lc ny, ti cng cha h hay bit g v nhng tranh chp kch lit s xy ra gia hai ngi v sau ny. eo nhng bn b ca ti Hoa nh n th l th v Ngoi Trng mi ni l ngi c ti m phn ch khng phi l ngi nhn rng thy xa. Lc ti n gp ng B Ngoi Giao th Ngoi Trng Rogers tip ti rt nim n. ng c v t nghim khc hn cu Ngoi Trng Dean Rusk. ng Rogers tng l B Trng T Php di thi TT Eishenhower. ng l mt trong nhng nhn vt in hnh xut thn t nhng gia nh dng di lu i min ng nguyn l mt ni ni ting l th vn ha ca Hoa K. Trng ng c v l mt ngi c kin vn qung bc hn l mt ngi thng minh xut chng. Ti cng cho cm thy c l ng khng phi l ngi cng quyt, quyn bin hoc c bit xut sc. Nhng nhn nh ban u ca ti cn r rt hn khi Ngoi Trng Rogers bt u c chuyn xch mch vi ng Kissinger. C l i vi nhng s gia th nhng chuyn xch mch gia ng Kissinger v Ngoi Trng Rogers qu l mt cuc tranh chp lm ni bt tnh cht c sc ca chnh quyn Nixon, nhng i vi nhng nhn vin cc quc gia khc ang phi ng u vi nhng vn khn cp si bng nh ti th vic tranh chp gia hai bn li gy thm mt tng kh khn. V l i s ca Vit Nam ti phi chnh thc lin lc vi B Ngoi Giao Hoa K v l ng nhin phi c gi mi giy lin lc cho c tt p. Tuy th, ti cng phi t bit u l ni chnh ph Hoa K t trng tm quyn lc c th thu thp tin tc cho c chnh xc. Cng vic ca ti tr thnh kh khn bi phn khi chuyn xch mch gia v c vn an ninh v v Ngoi trng ngy cng kch lit. Vic tranh chp ca h gy kh khn ra sao? Ti xin an c mt cuc tranh chp in hnh nu r nhng kh khn gp. Vo dp Ging Sinh cui nm 1969, trc khi v Vit Nam tng trnh vn Hoa K, ti c n gp ring hai ng Rogers v Kissinger trc khi ri Hoa K. T u cuc chin cho n thi gian , Bc Vit v Vit Nam vn ngng bn vo ngy Ging Sinh v ngy Tt Ty. Ln , ti n gp ng Rogers ng vo gia lc m phn Ba L ang b tc v chng cn bao lu na th li n ngy L Ging Sinh sp ti. V tnh hnh lc nh vy nn ng Rogers cho kin rng Vit Nam nn tm ko di nhng ngy ngng bn t L Ging Sinh cho n Tt Ty. ng Rogers cho rng nu ko di nhng ngy
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
299 of 404
ngng bn th Vit Nam v Hoa K c th s khch l Vit Cng m phn ha bnh thc lng hn Ba L. Ngay ngy hm sau, khi n gp c vn Kissinger, ti thng bo rng Ngoi Trng Rogers ht lng ng h ngh ngng bn. gng n? ng Kissinger ct li ti, hng c, ngng bn lc ny qu sm. Sau khi ngng li giy lu ng tip tc bng ging ni ra lnh c hu: i cng xin ng bo i ng rng chnh sch l do a ch c a ra ch khng phi goi iao! Ngoi hai ng Kissinger v Rogers ti cng c n gp B Trng uc Phng Melvin Laird. Ti bit ng Laird l nhn vt c nhiu nh hng trong ng Cng Ha. Khi cn l dn biu ng l mt trong nhng ngi vn ng rt mnh lit ng h Vit Nam. Khi n gp B Trng Laird ln ny, mc ch ca ti l tm hiu thc s xem v dn biu tho vt hot ng ra sao trong gii cc tng lnh v qun s Ng Gic i. Trong vn phng B trng, ni ng McNamara v ng Clark Cliord lm vic trc y, trng ng Laird ung dung t ti nh th quen thuc vi ni ny t lu. Tuy trong chnh quyn Nixon, nhng xch mch gia Ta Bch c v B Ngoi Giao khin ngi ng ngoi nhn vo kh th quyt nh c chnh xc ai l ngi thc s lp chnh sch ngoi giao, nhng vic li khc hn Ng Gic i. Ti bit r B Trng Laird l ngi ng u iu hnh cc vn qun s. Khi ti n gp ng, ng Laird ch tr li nhng cu hi d dm ca ti bng nhng n ci kho lo. Nhng cu tr li ca ng ch chung chung ch khng h biu l mt chi tit no c. B trng t php John Mitchell cng l mt nhn vt mi c b nhim ti mong c gp. Tuy trn mt l thuyt chc v B trng t php gn nh chng c g lin quan n vn Vit Nam nhng v ng l bn thn ca Tng ng Nixon nn tuy khng phi l nhn vin ca hi ng an ninh, ng Mitchell vn thng c mi tham d cc cuc hp ca hi ng an ninh quc gia. Hn na, ng Mitchell cn l ngi c TT Nixon tin cy v a tm s. Ti gp ng mt ln trc cuc bu c. Khi gp li ln ny, ng Mitchell n tip ti nim n nh mt ngi bn thn. Nh B Trng Mitchell m sau ny ngoi nhng tin tc chnh thc ca chnh ph Hoa K, ti cn c thm c rt nhiu nhng tin tc khc bn trong. Mi lin lc vi ng Mitchell l mt trong nhng mi lin lc ti hn mt ln dng n trong nhng nm v sau. Khi gp ht tt c cc nhn vt ca chnh quyn mi Hoa nh n, ti tip tc n Ba L c th gp lun phi on thng thuyt mi ca Hoa K. Tuy bn ti l ng Phillip Habib vn li phc v nh mt trong nhng thnh vin c nh, ng Henry Cabot Lodge v ng Lawrence Walsh thay th hai ng Averell Harriman v Cyrus Vance. ng Habib gi y l nhn vt chnh thc y
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
300 of 404
nhng n lc m phn ca Hoa K. Sau chuyn tip xc vi cc nhn vt ca chnh quyn Nixon, ti bt u tng kt tt c nhng nhn nh. Ti kt lun rng ti thi im ny, chnh sch ca chnh ph Nixon cn ang thnh hnh v s thnh hnh ca nhng chnh sch hy cn phi thai Nhng s thnh hnh lc ny, bt k nh ngha ra sao cng chng th gi l chnh sch cho c Ni mt cch tng qut th s thnh hnh ca chnh sch Nixon c da trn hai im chnh: nht, Hoa K hy vng rng Nga s gip h khuyn gii H Ni m phn thc s. hai, chnh quyn Hoa K cho rng Si Gn s khng phn i vic rt qun. y l mt gi thuyt Hoa K cha th xc quyt. Ni chung th Hoa K tin rng Nga c th lm p lc bt H Ni m phn. Hn na, chnh quyn Nixon cn cho rng mt khi qun i Hoa K bt u rt lui th p lc chng i ca dn chng Hoa K cng gim theo. Trong sut thng hai v thng ba, ti lin lc vi Si Gn gn nh hng ngy bng in vn v tng trnh tt c mi tin tc ti thu lm c v s thnh hnh ca chnh sch Hoa K. Ti vn thng tm cch gp ng Kissinger trc tip tm hiu tin tc. Ti bt u hiu r c nhng suy t su sc ca ng, nhng ti cng nhn thy ng rt kn o v kho trnh vn . T d nh c ln khi ti hi v vic m phn ng Kissinger tr li rng: ng ng ca ng bit rt r. ng l ngi hiu rt u o vn . Ti , ti in v Si Gn c tm hiu k lng xem ng iu tht s c bit r vn hay khng? Ti cng in cho ng iu bit v vic ti e ngi ng Kissinger khng ni r mi chuyn. Trong khi tt c chng ti cn m mt th ng Kissinger ang ngy m bn rn tm cch m phn vi H Ni: Vo ngy 20 thng 12 ng Kissinger tm cch m phn qua ng Jean Sainteny, mt nhn vin ngoi giao ca Php khi trc. Vo gia thng 3 ng Kissinger li mt ln na c gng m phn vi Nga qua ng Cyrus Vance. Tuy nhng vn ng qua ng Sainteny ch l nhng lin lc mi gii cho nhng thng ip gia ng Kissinger v ng H, nhng vn ng ca Hoa K qua ng Vance l nhng k hoch c tnh ton k lng. Khi m phn vi Nga, ng Kissinger tm cch buc Nga phi lm p lc vi H Ni bng cch phi hp nhng cuc m phn v kh nguyn t (SALT) chung vi nhng cuc m phn ca chin tranh Vit Nam. ng Vance c phi i Nga v cho thm quyn rng m phn vi Nga S k c nhng vn qun s v chnh tr. C hai n lc va k u v hiu. H Ni vn bng bnh ngonh mt. Khi ti c bit v nhng n lc ca ng Kissinger, ti cm thy khng c thoi mi cho lm v nhng hnh ng x l ca ng. Cch hnh ng ca ng Kissinger khng i i vi nhng ngh hp tc gn gi gia hai chnh quyn do chnh ng a ra vi ti trc y trong ln gp u tin.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
300 of 404
Trong Gng Km Lch S
301 of 404
K l thay, ngay trong khi ng Kissinger cng ng Vance ang m thm tnh ton k hoch th hai chnh quyn Hoa K v Vit Nam bt u tip xc vi nhau trong cuc gp g u tin. Khi i cng du u Chu, tng thng Nixon ngng Php v xp t chng trnh gp ng K. Lc ny ng K ang Php v lm trng phi on thng thuyt ca Vit Nam. ng K yu cu ti bay sang Ba L d bui hp. Khong u thng 3, i s Phm ng Lm (thnh vin c nh ca Vit Nam hi ngh), ng K v ti n hp vi tng thng Nixon, ng Kissinger, ng Lodge v ng Phillip Habib. Chng ti duyt xt ton b vn . y l mt cuc hp di trong mt khung cnh thn hu. V nhng cuc m phn chnh thc gia Vit Nam v Bc Vit Ba L u tht bi nn trong cuc hp ln ny c hai chnh ph u cng ng rng Hoa K nn ng Lodge tip tc c m phn vi H Ni bng nhng ng dy ring bn ngoi. Ngoi vic ch nh ng Lodge tip tc nhng n lc m phn, c tng thng Nixon ln ng Kissinger u chng h ng n bt c gii php no khc c. Sau sut chn thng trng m phn Bc Vit vn ch tip tc lp i lp li nhng i hi bt buc Hoa K phi t mnh rt qun v Vit Nam phi u hng. Ngay sau khi cuc hp Ba L chm dt, ti tr v Hoa nh n nht nh thc y ng iu sa son duyt li ton din tnh hnh v a ra nhng ngh mi. Ti cho rng y l mt iu tuyt i cn thit cng Hoa K tin n mt gii php chung. Tuy th ti vn khng nhn c bt k bc in tr li no. Ti bit rng chng bao lu na tng thng Nixon s b buc phi cng b nhng d nh v ha bnh. Giai on ch i Si Gn tr li l mt giai on tht vng su xa cho ti. Lc ny ti cho rng s im lng ca Vit Nam l do tnh chn ch v thiu kh nng quyt nh ca ng iu. Ti bit i s Bunker th no cng khuyn ng iu nn im lng v giai on ny l giai on cc chnh sch ca chnh ph mi Hoa K ang bt u thnh hnh. Hn na, ti cn bit rng ng Kissinger ang vn ng ngm. Ti thy rng bt k chnh quyn Nixon tuyn b vi Vit Nam ra sao, Hoa K vn ang c dng mi cch chuyn tin c hnh ng v pha h. Trong khi ti hy cn ang lo u v vn Vit Nam phi c sng kin trc khi Hoa K a ra chnh sch i vi cuc chin Vit Nam th bng dng li phi b thi gi i ph vi mt vn chng n nhp g vo nhng vn ang khin ti phi ngy m lo lng. Lc ny quc hi Vit Nam ang bt u tm hiu cc th thc dn ch v ri thnh lnh gi i hng lot phi on thm ving sang Hoa K. Chng hiu bng cch no , nhiu dn biu v rt nhiu nhn vin t cc c quan ca chnh ph Vit Nam tm c cch i cng du qua nhng phi on tm hiu. Cn ni no r rt hn tm hiu nhng qu trnh dn ch hn l ngay
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
302 of 404
trung tm mt nc dn ch ln nht th gii? Tng ton cng du thi nhau n ta i s, i hi gn nh bt tn v mi nhu cu. Ti phi thng xuyn sp xp gi gic nhng phi on Vit Nam c th gp g pha Hoa K. Hn na, h cng c nhng nhu cu du lch hoc mua sm. Nhng lc nh th h thng gi ta i s gip h lin lc. Chng bao lu sau chng ti bt u quen thuc vi nhng chuyn sp xp a du khch i thm thc Niagara v nhng thng cnh ni ting khc. C ln li yu cu c thm ving Salem lm chng ti in o. eo bn ca chng ti th c c hng chc ch cng mang tn Salem. Tuy th li chng ai trong chng ti hiu bit quyt nh phi n ch no v ti sao ch li l ni nhiu ngi thm ving. Ln khc, chng ti nhn c in thoi than phin rng c mt ton cng du Vit Nam ang mc Pajama i do trong mt khch sn sang trng bc nht nc M. H hon ton khng n quan nim n bn khc bit gia hai dn tc Vit, M. Gia lc nhng chuyn phc tp ny din ra th B Ngoi Giao thng bo cho ti bit rng Xun y, i din H Ni Ba L ng ni chuyn ring vi i s Henry Cabot Lodge. Bui ni chuyn u tin bt u vo ngy 22 thng 3. V cha tho lun c trc vi Hoa K, Si Gn nhn nho lo lng khng hiu nhng cuc ni chuyn ny ri s i n u. Tuy th nhng lo u ca Vit Nam v vic m phn gia H Ni cng Hoa K din ra tht l ngn ngi. Khng hiu v sao Xun y li bng lng gp ring ng Lodge v khi gp g, nhng i hi ca anh ta vn ch l nhng li lp li y ht nhng g Bc Vit tuyn b cng khai trc y. Nm ngy sau th Hoa K li c mt bin c khc. Vo ngy 28 thng 3, cu tng thng Hoa K Dwight D. Eisenhower t trn ti bnh vin Walter Reed sau mt cn bnh dai dng. Ti ti c tin rng ng K s n Hoa nh n thay mt chnh quyn Vit Nam d l a tang. ng K d nhin cng ch n Hoa K nh nhng quc trng t cc quc gia khc, chng hn nh Tng ng Charles de Gaulle ca Php. Tt c nhng v quc trng ca cc quc gia khc u n Hoa K vi mc ch chnh l d l a tang ca ng Eisenhower. Tuy th, v tnh trng Vit Nam cng ang l mt trong nhng vn cn c ch tm nn ti nhn c hi ng K n Hoa K sp xp cho ng n gp nhng dn biu quc hi ang ng h Vit Nam v cc nhn vin qun s Hoa K Ng Gic i. Ngoi ra ti cn sp xp cho ng n gp ring Ngoi Trng Rogers, c vn Kissinger v Tng ng Nixon. Vo ngy 1 thng 4, ti theo ng K n to Bch c. Ngay lc ny tng thng Nixon cng mi ng Kissinger v ng Ellsworth Bunker n hp. Ngay c trong ln hp ny m Tng ng Nixon v ng Kissinger vn khng th l bt k iu g
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
303 of 404
quan trng v chin lc ca Hoa K. Tng thng Nixon t v hi lng v s hp tc gn gi ca hai chnh ph M, Vit. Khi ng nhn nh v cuc chin Vit Nam, tng thng Nixon c ni rng mc ch ca cuc m phn Ba L phi l ha bnh vnh cu. Nu cuc m phn chng th t c ha bnh vnh cu, m ch t c mt s ngng bn tm trong mt khong i gian no th qu vic chng c ch li g. ng cng yu cu chng ti phi t tin tng vo Hoa K. Sau cuc hp vi Tng ng Nixon, chng ti cn t chc thm mt cuc hp ring khc vi ng Kissinger nhng sau cuc hp chng ti cng chng thu thp c thm tin tc g mi. V ri tht tnh c, khi Ngoi Trng Rogers n dng ba tra ta i s, chng ti li v tnh nghe c mt s tin tc tng i ng lu . Trong khi chng ti cng n ba tra th ng Rogers c v hn hoan khc thng. Khng cht quanh co, ng Rogers i thng vo vn . ng ni rng chng cn cch g khc ngoi vic rt i mt t qun Hoa K. ng hi rng nu Hoa K rt qun th h phi lm th no tng cng qun lc Vit Nam v gip Vit Nam i ph c vi thi cuc? V mt chnh tr, ng Rogers cng d hi nhng phng thc kt hp Mt Trn Gii Phng c th tham gia chnh ph mt khi nhm ny ln ting t b bo ng v chp nhn nhng tiu chun tranh u chnh tr bng nhng phng php ha bnh. C ng K ln ti u khng tin rng Mt Trn Gii Phng s tch ri vi H Ni hoc t b nhng mc ch tn cng bng bo lc do Trung ng ng Cng Sn Bc Vit ra. Nhng v c hai chng ti u khng bit ng Rogers mt i kh nhiu quyn lc v khng cn nh hng g mnh i vi nhng quyt nh ngoi giao ca Hoa K nn chng ti cho rng y c th l nhng suy ngh v chiu hng cui ca Hoa K. Vo khong u thng 4, nh vo nhiu ngun tin Hoa nh n, ti c bit ng Kissinger cho lnh Ng Gic i nghin cu cc chng trnh rt qun. Ti bo cho Si Gn bit v vic ny v cng ni thm rng n lc Vit Nam phi i ph vi s tht. Nhng im cn bn trong k hoch Hoa K bt u c p dng: K hoch ca Hoa K vo lc ny l mt K Hoch Lng u nhm kt hp vic rt qun (Ch sau mt thi gian ngn sau chng trnh rt qun c gi l Vit Nam Ha Chin Tranh) cng nhng cuc m phn b mt. t s k hoch rt qun s n khp ra sao vi nhng cuc m phn b mt v Hoa K s iu nh th no l iu chng ti hon ton khng r. V vy ti yu cu c gp ng Kissinger c th tm hiu vn thu o hn. Vo ngy 6 thng 5 nm 1969, ti ti gp ng Kissinger ti vn phng. Tri vi nhng iu ti suy ngh t trc, khi cuc bn lun kt thc, ti cm thy bt bi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
304 of 404
quan. ng Kissinger ni vi ti rng tuy c rt nhiu rung tm quyn lc khp mi ni trong Hoa nh n, nhng Ta Bch c tht s vn nm vai tr lnh o. Sau ng Kissinger tip tc tho lun vn rt qun. ng qu quyt vi ti rng vic rt qun s ty thuc vo kh nng ca qun i Vit Nam hn l vo nhng p lc ca dn chng Hoa K. Ngay c sau khi qun i Hoa K rt ra khi Vit Nam, mt lc lng ti thiu cn thit s li. Sau cng, ng Kissinger lp li mt ln na rng tng thng Nixon lun lun ch n tm mc quan trng ca s hp tc gia hai chnh ph M Vit. V th s khng c bt k quyt nh no l quyt nh chnh thc nu Si Gn khng c bo trc, cha duyt qua hoc khng ng . c bit ng Kissinger mun chnh ph Vit Nam hiu r rng vn rt qun chc chn khng phi l mt tm bnh phong ngy trang che du s b cuc ca Hoa K. Mt khc, ti bit r rng cuc iu nh gia ng Lodge v Xun y s chng i n u. Gn nh sau bui hp ny, mi hot ng bt u tin trin. Vo ngy 8 thng 5 Ba L, Bc Vit a ra mt k hoch 10 im m h cho l s kt thc chin cuc mt cch cng bng. Nhng im Bc Vit ra cng li chng khc g nhng iu i hi Hoa K phi n phng rt qun v Vit Nam phi t ng tuyn b gii tn chnh ph lc . ngh do Bc Vit a ra c Tng ng Nixon tr li trong mt bui ni chuyn truyn hnh ton quc vi k hoch 8 im ca Hoa K vo ngy 14 thng 51969. y l k hoch sa son k cng nht ca Hoa K t trc ti nay. K hoch ny i hi Bc Vit phi rt qun cng lc vi Hoa K ra khi Vit Nam. (Trc y, Hoa K vn i hi Bc Vit phi rt qun su thng trc khi Hoa K bt u rt qun) Tng thng Nixon cng tuyn b Hoa K sn sng chp nhn Mt Trn Gii Phng tham gia vo i sng chnh tr Vit Nam. Hn na, Hoa K cn ng dn chng c t do bu c di s gim st ca cc y ban uc T. Ngay sau khi bi din vn ca tng thng Nixon chm dt, mt bui hp bo lin sau , ng Kissinger nhn mnh tnh cht uyn chuyn ca k hoch a ra v tuyn b rng k hoch ny c Si Gn ng qua. Tt c mi din bin xy ra tht l kinh ngc. Tuy c trao i s qua vi Si Gn, Hoa K vn cha h tham kho vi chnh quyn Si Gn trong chi tit v cng cha h c s ng no ng k ca Vit Nam. Cha c g c th gi l ng qua t pha Vit Nam c. t ra, khong hai ngy trc khi c cuc hp bo ca ng Kissinger, ti c c thng bo rng i s Bunker s a k hoch ca Hoa K cho ng iu. in vn ca ti gi cho ng iu dn ng trc v vic ny c gi i vo ngy 12 thng 5. Chnh quyn Vit Nam khng h c thi gian bc b k hoch ca tng thng Nixon. Vit Nam b buc phi chp
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
305 of 404
nhn nhng iu Hoa K va tuyn b. L li tham kho ly l lc ca Hoa K thc s l nhng triu chng u tin v nhng thi v sau ny ca Hoa K i vi Vit Nam. Nhng n php bt buc cng nh nhng toan tnh cng bc c o ca chnh quyn Nixon vi ng minh bt u m mn vi chiu thc c o u tin.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
305 of 404
Trong Gng Km Lch S
306 of 404
Chng 30 Tr Hon
Vo ngy 14 thng 51969, ng mt tun l sau khi Tng ng Nixon ni

chuyn vi dn chng Hoa K trn i truyn hnh th ti nhn c ch th ca ng iu nhc ti lin lc vi B Ngoi Giao Hoa K chun b cho cuc hp thng nh sp ti ca Vit Nam v Hoa K. a im hp ln ny l o Midway, mt hn hoang o nm gia i Bnh Dng. Khi tin tc v cuc hp thng nh c cng b th chnh quyn Nixon nhm chc c nm thng v tun trng mt ca v tn Tng ng Hoa K vi dn chng tri qua. Lc ny ng l mt thi im va vn Tng ng Nixon chnh thc tuyn b chnh sch mi ca Hoa K v vn rt qun. Hn na, cuc hp thng nh ln ny c l cng l chnh quyn Nixon c dp lm trn nhng iu h ni vi chnh quyn Vit Nam khi trc. Trc y, khi Tng ng Nixon cn cha c c, b Anna Chennault c ni vi ti rng nu c c, ng Nixon s i thm Vit Nam hoc s gi mt phi on i thay. Khi Tng ng Nixon c c, ng iu c gi mt bc in vn rt di sang Hoa K chc mng. Lc , c l v mun trnh ting n l Vit Nam can thip vo cuc bu c ca Hoa K nn thay v gi in vn thng n ng Nixon, ng iu li gi in vn chc mng n B Ngoi Giao. Sau bc in vn chc mng, ng iu cng nhiu ln nhn tin mt cch kn o v vn gp g ca c hai chnh ph, nhng cho ti tn thng 5, nhng bc in vn ca ng iu vn cha c hi m. Cuc hp thng nh ln ny chnh l mt cuc hp chnh quyn Nixon c th trnh by nhng chnh sch m Hoa K son tho trong 5 thng va qua. thi im ny th d c khng hi lng vi cc chnh sch ca Hoa K, c l ng iu cng phi chp nhn nhng chnh sch Hoa K sp a ra. Hn na, chnh ng iu li l ngi yu cu cuc hp. V cuc hp c d nh vo ngy mng 8 thng 7 nn ti cng cn mt khong thi gian kh di. Vo cui thng 5, sa son cho cuc hp thng nh rt nhiu ln ti n gp ng Kissinger v ng Marshall Green, (Ngi thay th ng Bill Bundy) Ph T Ngoi Trng c Trch ng Nam v i Bnh Dng S V. Lc ny, vn kh khn chnh ca cc cuc hp gia ti v cc nhn vin trong chnh quyn Nixon l vic Hoa K khng ng rng hai chnh ph cn phi c mt bn thng co chung cho bui hp. Ti thy r rng Hoa
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
306 of 404
Trong Gng Km Lch S
307 of 404
K n Midway ch nhm mt mc ch duy nht: c y ng iu chp thun vic Hoa K rt qun. Ngoi vic ny ra h c gng gim thiu tm mc quan trng ca cuc hp. Cuc hp s rt ngn (ch khong 5 ting ng h) v a im hp l mt ni ho lnh, xa xm. Tt c cuc hp ch nhm mt mc ch duy nht l chnh thc ha s ng ca Vit Nam v vn Hoa K rt qun. Do , nu nhn cuc hp theo quan nim ca Hoa K th bn thng co chung qu chng c li ch g cho Hoa K m li cn cho Vit Nam c c hi i hi v yu cu v nhng vn khc. D nhin, nu ng trn quan im ca Hoa K th vic ng Kissinger v ng Green khng ng v vn phi c mt bn thng co chung hon ton c l, nhng nu nhn vn bng quan im ca chng ti th y li l mt vn tht cn thit v nhiu l do. L do quan trng th nht l vic chng ti mun hiu r k hoch ca chnh quyn Nixon. Nu rt qun l vic chng ng ng, chng ti vn mun Hoa K rt qun theo mt ng li c li cho Vit Nam. L do th hai l vic rt qun s phi i song song vi mt k hoch tng cng kh nng ca qun i Vit Nam. Hn na, chng ti mun bit r Hoa K v Bc Vit tht s m phn ra sao. V chng ti cng mun Hoa K tuyn b h khng chp nhn gii php ca mt chnh ph lin hip bao gm tt c mi thnh phn k c Cng Sn. Chng ti mun Hoa K chnh thc cng b r cc chnh sch ca h trc khi chng ti gi phi on sang Ba L. i vi chng ti th tt c nhng yu cu va k u quan trng. Vn quan trng th nht chnh l v gi tr cn bn ca nhng iu chng ti yu cu. Vn quan trng th hai l chng ti d nh dng nhng iu chng ti yu cu trn an d lun. Lc ny nhng li n i hon ton sai lc v vn Hoa K rt qun khin dn chng Vit Nam hoang mang v mt tinh thn. Khi ni chuyn cng cc nhn vin Hoa K, chng ti nu r hai iu k trn thuyt phc nhng nhn vin Hoa K. Chng ti bn lun dng co kh lu vi hai ng Kissinger v Green, v ri dn d thuyt phc c h chp thun bn thng co chung. Trong bn thng co chung a ra, Hoa K tuyn b bc b gii php thnh lp mt chnh ph lin hip, chp thun k hoch ay mt s n v oa bng nhng lc lng it am, v nhn mnh rng chng trnh rt qun s c thi hnh song song tng bc ty uc vo tnh trng an ton ca it am ti mi i im. Tuy rng Vit Nam ng chp thun bn thng co chung m Hoa K vn lo rng h s gp kh khn khi phi i ph vi vn rt qun. V mt chin lc th rt qun l mt phn ca k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh (Vo lc ny chnh ph Nixon ang tm cch p dng mt k hoch Lng u bao gm hai phn quan trng: Phn th nht l Vit Nam Ha Chin Tranh v phn th hai l
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
308 of 404
K Hoch m Phn.) Hn na, Rt un cng chnh l k tr hon m chnh quyn Nixon dng i ph vi nhng phong tro phn chin trong nc. V Hoa K t rt nhiu hy vng vo k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh nn h mun chnh ph Vit Nam tha thun ngay cho mi vic c tri chy nh d liu. S d Hoa K lo lng vo lc ny l v trc kia h gin tip vn ng v p buc Vit Nam phi chp thun vn rt qun. T tr i, Rt un tr thnh mt ti quen thuc ca d lun v bo ch. V ri tt c mi ngi u yn tr rng Hoa K th no cng rt qun. Nhng din bin phc tp ca vn rt qun v th khin nhng ngi trong cuc c cm gic l h ang phi trc din vi mt s ri. t ra th k hoch rt qun cha bao gi c trnh ln cho chnh quyn Vit Nam tha thun hoc chng i mt cch chnh thc. Do , c Tng ng Nixon ln ng Kissinger u khng on trc c phn ng ca ng iu cuc hp Midway. Nh ng Kissinger vit trong hi k: Chng ti s rng vn rt qun s khin vic tr nn kh x. Tuy th trong cuc hp thng nh Midway ng iu c nhn vo nhng kha cnh tt p ca bui hp. ng a ra c ngh v vic ti phi tr cc lc lng Hoa K v cng ng chp thun m phn gia Hoa K v Bc Vit vi iu kin l ng phi c thng bo tng tn v cc din bin. Tuy ngoi mt ng iu c trnh vic phi trc din i u vi Hoa K, nhng trong thm tm ng vn ly lm bt mn. C l ng iu bt mn nht l vic ng b buc phi gp Tng ng Nixon mt ni heo ht v chng c g ngoi nhng by chim hi u nh hn hoang o Midway. Tt c chng ti c l cng u bt mn nh ng. Nhn vo cch tip tn ca Hoa K, chng ti nhn thy s lin h ca chng ti vi Hoa K tht khc hn s lin h ca Bc Vit vi S Vit. Tuy chng ti bit r l sau lng Bc Vit, ngi Nga vn ni h l nhng k cng u qu l, nhng t ra l trc cng chng, chnh ph Nga vn linh nh tri thm n tip chnh ph H Ni trong cc cuc tip tn. Ngc li, i vi chng ti th ngi ng minh cng chia x mt mc ch chung vi chng ti li coi chng ti nh mt th ci hi cn phi trnh xa. V hon cnh bt buc, chng ti phi mui mt chu ng nhng chng ti khng th qun ni cch tip tn r rng ny. Vit Nam, trong sut bn ngn nm lch s, d l cng sn hay khng cng sn cng ni ting v vic km chu ng nhng s nhc nh. Cch tip tn ca Hoa K lc ny to ra nhng vt thng kh qun. D nhin ng iu khng bao gi qun v nu v sau ny ng Kissinger phi phn n v cung cch i x ca ng iu khi hai chnh ph cng gp g trong nhng bui hp nm 1972, c l ng cng nn hiu r v u m Vit Nam li i x vi ng nh vy.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
309 of 404
Vi nhng tn thng t i sau cuc hp, chng ti ri Midway vo lc 5 gi chiu (Phi on Vit Nam n o vo lc 10 gi sng) gh i Loan ngh qua m ri v thng Si Gn. Trn chuyn bay ti cng ng iu sa son cho cuc hp sp ti ca ng iu v gii bo ch. Mc ch chnh ca chng ti l trn an d lun. Chng ti tng trnh v bui hp Midway v nhn mnh n nhng kha cnh tt p ca bui hp thng nh ny: Hoa K khng nh r rt rng h s khng chp nhn gii php chnh ph lin hip. Chng ti khng nh rng ngay c vic Hoa K rt qun cng c rt nhiu li im. Chng ti chng nhng chp nhn m cn hoan nghnh ngh rt qun, v nu Hoa K c th rt qun th vic c ngha rng Vit Nam c th hon ton da trn sc mnh ca chnh mnh. Chng ti cng nu r rng Vit Nam cng t ph thuc vo Hoa K th tnh th li cng kh quan. Sau cuc hp bo, ti tr v Vit Nam v Si Gn ngt hai tun thuyt trnh v k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh. Khi cc t chc ca chnh ph thu trit quan nim Vit Nam Ha Chin Tranh, ti ln ng tr li Hoa nh n. Va n Hoa nh n ti bt u d dm kin ca Hoa K bng cch a ra kin rt qun ca ng iu. ng iu gi k hoch ny l hin ranh rng /n i p (ong haul/ow co). Ni chung th kin ca ng iu l: D Hoa K quan nim th no i na th i vi Vit Nam cuc chin vn l mt cuc chin tranh trng k. V th ng iu ngh tm cch gim thiu ti a tt c nhng tn tht v sinh mng cng nh v ti vt ca Hoa K. Vo ngy 24 thng 7, ti n gp Ngoi Trng Rogers B Ngoi Giao duyt li tnh hnh chung v cng a ra t nhiu kin v quan nim ca Vit Nam i vi vn chin tranh. Phn ng ca ng Rogers khng khi lm ti ch tm. ng Rogers cho rng kin ca ng iu qu l mt kin ng bn lun nhng ng cng ni thm rng gim thiu tn tht ca Hoa K Vit Nam vn khng phi l phng sch ton ho bo m s vin tr ca Hoa K. eo ng th khuyt im ca k hoch hin ranh rng /n i p, nm ch khng ai c th bit trc c l Hoa K nn gim thiu nhn mng v ti vt n tm mc no mi c th khin dn chng Hoa K chp thun ng h Vit Nam. V th, ku gi s h tr ca dn chng Hoa K, Vit Nam cn phi gy dng mt chnh ph on kt c s tham gia ng o ca mi khuynh hng chnh tr Vit Nam. ng Rogers cn ni thm rng: oa khng mun gy tr ngi, khng mun p bc bt it am phi hp tc i nhng phn t chng i. hng cc ng phi c tm cch chng t i gii rng chnh ph ca cc ng khng phi l mt chnh ph c ti, khng phi l mt chnh ph ca ring mt on no ng c r iu ti mun ni hay khng? (Ch nghing l ca tc gi)
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
310 of 404
Trong mt cuc hp khc ngay sau th ng William Sullivan, Trng ban c trch v vn Vit Nam li cp vn m Ngoi Trng Rogers a ra ngy hm trc. ng ni rng Ngoi Trng Rogers cho lnh ng duyt li tt c nhng im m hai chnh ph Hoa K v Vit Nam a ra t trc n nay v tng kt nhng im c th a ra mt k hoch chung cho c hai chnh ph. ng Sullivan cp c cuc hp ca ng Rogers vo thng 3 ln cuc hp ring ca Tng ng Nixon v ng iu Midway. Cui cng ng kt lun rng: Nu nhn li tt c nhng im m hai chnh ph a ra th c l c hai chnh ph u cng ng rng Vit Nam nn tm cch t chc mt cuc Tng Tuyn C trong tng lai. Trong cuc Tng Tuyn C , tt c cc on th u c quyn ng c tr Mt Trn Gii Phng. ng Sullivan cho rng gii php Tng Tuyn C c th l mt gii php thch ng gii quyt nhng kh khn trong i sng chnh tr tng lai ca Vit Nam. Ti ni vi ng Sullivan rng Vit Nam kh th t chc mt cuc bu c nh vy nu Bc Vit cha rt qun. Vi tnh th ang b e da nh lc ny, Vit Nam chc chn khng th bung li t chc mt cuc bu c nh ng Sullivan va cp. Hn na, Vit Nam khng th no t chc bu c cc min cng qun ang chim ng. Nghe ti trnh by vn xong, ng Sullivan hi ngc li ti rng ng iu c k hoch g khc khng? Ti tr li c l chng ti s chp thun t chc bu c nu Bc Vit chu rt qun. Sau cng, c l va m ch tnh trng b tc ca cc cuc m phn v va by t s st rut ca Hoa K, ng Sullivan ni rng ng Henry Cabot Lodge ang Ba L ch i thm nhng kin mi. Nu c thm kin mi th ng Lodge c th khuyn khch Bc Vit m phn hu hiu hn. C theo tnh hnh cc cuc hp gia Hoa K v Vit Nam m lun th c l lc , Hoa k ang cn thn d dm phn ng ca Vit Nam v vn Tng Tuyn C. Cuc bu c m Hoa K cp chc chn s bao gm tt c cc thnh phn i lp khng cng sn v c th bao gm c nhng thnh phn ca Mt Trn Gii Phng. Hoa K cho rng nu khng c nhng phong tro ci cch rng ln, nu khng c mt chnh ph on kt c s am gia ng o ca mi khuynh hng chnh tr it am nh ng Sullivan cp th Vit Nam kh th c dn chng Hoa K ng h. Hn na, Hoa K tin rng nu Vit Nam chp thun t chc tng tuyn c t do v nu Bc Vit ng rt qun th nhng phi on m phn ca Hoa K Ba L c th m phn hu hiu hn. Vo thi gian ny ti bit r ng Kissinger ng mt vai tr ht sc quan trng trn lnh vc Ngoi Giao ca Hoa K. Ti cng bit gia ng Kissinger v
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
311 of 404
Ngoi Trng Rogers c nhiu chuyn xch mch. Nhng ti vn cha bit c th ng c rng n c B Ngoi Giao Hoa K cng khng my may hay bit g v nhng vn ng ca ng Kissinger. V khng ng nhng vn ng ca chnh ph Nixon li c th b mt ti mc nh vy nn ti tht lng tin tng vo nhng li pht biu ca hai ng Rogers v Sullivan. Vo ngy 1 thng 7, khi tng trnh kin ca Hoa K cho ng iu, ti tng trnh tht chi tit nhng cuc bn lun ca ti vi hai ng Rogers v Sullivan. Sau khi gp ng Sullivan c ba ngy th ti n gp ng Kissinger tip tc tho lun thm v nhng vn ti tho lun vi ng Sullivan. Ngoi ra ti cng mun gp ng Kissinger xem ng Kissinger suy ngh khc vi ng Rogers ra sao. Bc in vn ti gi v cho ng iu vo thi gian phn nh kh trung thc nhng khc bit v quan nim gia hai ng Kissinger v Sullivan. Sau khi gp ng Kissinger, ti in v nh sau:
Trc khi tng trnh tng tn v bui hp gia ti v ng Kissinger, ti xin trnh Tng Thng r Hoa Thnh n c d lun cho rng kin ca ng Kissinger hon ton khc vi kin ca Ngoi Trng Rogers. Ti xin th thc rng chnh ti cng cha thy r s khc bit. V l i s nn th ng ca ti c phn kh khn v t nh. Tuy bit c hai ngi, ti vn phi v cng thn trng. Khi gp ng Kissinger, ti cng a ra quan nim Chin Tranh Trng K/Tn Hi Thp ca Vit Nam chng khc no nh khi ti n gp Ngoi Trng Rogers. ng Kissinger ni rng ng nhn thc c kh khn [ca Vit Nam], khi Hoa K t nhin gim thiu qun s v t t rt lui. ng Kissinger cng c ni rng c ng ln Tng Thng Nixon u khng hi lng vi kt qu ca nhng cuc m phn Ba L v ri kt lun rng Hoa K bt buc phi c gii php khc. Gii php ra sao lc ny ng vn cha th suy ngh tng tn c, nhng Tng Thng Nixon nht nh khng phi l v Tng Thng u tin chu thua cuc chin tranh. ng Kissinger li hi ti Theo ng th gii php no nn c a ra? Ti tr li rng bt k gii php ca Hoa K c l gii php no i na th chc gii php cng chng th khc bit g nhiu vi gii php Trit Thoi Trng K/Tn Hi Thp ca Vit Nam. iu ny c ngha l bt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
312 of 404
k m phn Ba L kt thc ra sao th qun i Hoa K cng vn phi hin din Vit Nam trong mt thi gian di. Ti ni vi ng Kissinger: Nu bt buc Vit Nam phi p dng gii php t chc Tng Tuyn C ngay khi Bc Vit vn cn ng qun gii quyt nhng kh khn th chng ti cho rng y phi l gii php cui cng. Chng ti ch chp thun t chc Tng Tuyn C giy pht cht v ch chp nhn iu kin ny nu chng ti b buc phi chn hoc gii php ny hoc u hng v mt Vit Nam. ng Kissinger ng nhng vn bn thm: kin Tng Tuyn C tht l hp dn. Ti cng nhn tin ni cho ng Kissinger bit r rng bu c ch l mt trong nhng vn m chnh ph Vit Nam ang ch tm vo lc ny m thi. Vit Nam cng c th chn mt gii php khc. Hin nhin ai cng thy iu kin phi c mt cuc Tng Tuyn C l mt iu kin kh khn, nht l khi Vit Nam ang b nhng nguy c r rt e da. Trong khi chng ti bn lun, ng Kissinger hi thm rng nu mt s cc yu cu ca Vit Nam c tha thun th liu Vit Nam c th chp nhn gii php tng tuyn c hay khng? Ti tr li rng nu c thm mt s iu kin th c l Vit Nam s chp thun, nhng ti t chi, khng chu bn lun chi tit nhng iu kin no l nhng iu kin tin quyt m Vit Nam bt buc phi c trc khi chp thun t chc Tng Tuyn C. V cha bn lun k trc vi Si Gn, lc ny ti cha th trc tip a ra mt cch r rt nhng iu kin ca Vit Nam. Tuy th ng Kissinger nht nh mun ti phi tr li. ng hi tip T Min Nam Vit Nam, tin quyt m chnh thun Tng Tuyn C d nh vic H Ni rt qun ra khi y c phi l iu kin thit yu ph Vit Nam i hi trc khi chp hay chng?
Ti tr li rng C, y qu l mt iu tin quyt m chnh ph Vit Nam phi c trc khi ng t chc mt cuc Tng Tuyn C. ng Kissinger tip tc bn lun v d dm v vic i hi Bc Vit rt qun. ng hi: Phi chng nu mt k hoch ra b qu nhiu iu kin tin quyt tri buc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
313 of 404
th k hoch s gim bt tm mc hp dn? Ri c l v ng cho l nhng i hi ca Vit Nam c phn qu ng, ng Kissinger hi tip: Vit Nam c th no chp thun cuc Tng Tuyn C ngay trong khi Bc Vit hy cn ng qun Min Nam Vit Nam hay khng? Ti tr li rng Khng, chc chn khng th no c chuyn tng tuyn c khi qun i Bc Vit hy cn ng binh Min Nam c.
c s th cng nh ng Rogers, ng Kissinger ang d dm v c tm mt gii php thch ng c th p dng vo k hoch m phn Ba L. Trong khi bn lun, ng Kissinger a ra nhiu ti khc nhau v c ni n c vic ng ang ch tm tm cch gip ng iu i ph vi nhng kh khn trong chnh tr ni b Vit Nam, chng hn nh tm cch nhng ngi quc gia c ngi li i nhau. Khi cuc hp kt thc ng Kissinger ni thm rng ng bit ti c gp c Ngoi Trng Rogers ln ng Sullivan ri. Tuy nhin nu ti vn mun gp Tng ng Nixon hoc gp ring ng ta th ti c th c t nhin g ca. Sau khi gp ng Kissinger, ti c suy ngh c th tm cch kim chng li nhng iu ng cp trong bui hp. Cui cng, ti cho rng cch hay nht duyt li vn l n gp nhng ph t ca ng Kissinger Hi ng An Ninh uc Gia. Ri t tr v sau th c sau mi ln hp vi ng Kissinger, ti li mi nhng nhn vin ph t ca ng n ta i s dng ba. D nhin l ti mi ring tng ngi Trong s nhng ngi ti mi c c cc ng John Negroponte, ng Richard Smyser v ng John Holdridge. Khi bn lun cng nhng nhn vin ny ti thng a vo nhng ti ti tho lun cng ng Kissinger. Ti c gng tm hiu xem u l mc chnh, u l mc ph v u l nhng mc nht thi. Nhng ngi ti mi n ton l nhng nhn vt va c nhiu kinh nghim li va thn trng nhng qua nhng cuc ni chuyn thng xuyn nhng ba cm tra, ti cng gt hi c phn no nhng iu ti mun bit. Mt trong nhng vn ti mun tm hiu l vn tm cch nhng nhn vt quc gia it am c cng ngi li i nhau. y l vn m ng Kissinger a ra trong cuc hp ngy 28 thng 7. Vi nim hy vng lo mm, ti c d dm h thc qua cc nhn vin ph t ca ng. Nhng sau khi ti tn tnh d hi th nhng iu ti nghe c li hon ton khc hn. Tt c nhng nhn vin ph t ca ng Kissinger u ni rng theo h thy th vn kt hp cc thnh phn quc gia khng phi l vn ng Kissinger thc s quan tm. M cho d y c l vn ng Kissinger quan tm i na th y vn khng phi l vn ng cho
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
313 of 404
Trong Gng Km Lch S
314 of 404
l ch yu. Ti cho y l mt iu khng may. S d ti suy ngh nh vy l v nhng quan nim ca ti v Vit Nam thnh hnh trong nhiu nm tri k t khi ti thc s ri xa nhng chuyn tranh chp c lin quan n chnh tr ni b Vit Nam. Nu nhn li nhng nm va qua th nhng tin trin dn ch Vit Nam tht l ng k. K t nm 1967, ti c gng ng gp chuyn dn chnh ph Vit Nam, lc by gi hy cn l mt chnh ph qun nhn, thnh mt chnh ph hp hin. Vo nm 1966, Hi ng Lp Hin c thnh lp. Vo nm 1967, hin php c ban hnh. Cng trong nm , cuc bu c Tng ng, Ph Tng ng v cc cuc bu c ng Ngh S, dn biu vo quc hi c t chc. Ni chung th nhng bc u tin ny mt phn chng t rng Vit Nam ang tin nhng bc u trn con ng dn ch. Tuy chnh ph dn ch s khi ca Vit Nam vn cha hon ho v nn xch mch b ng vn cn ngay c trong nhng ngnh cao nht ca chnh ph. Nhng d sao i na th chnh ph hp hin s khi ca Vit Nam vn l mt chnh ph vi mt quc hi c kh nng hot ng mt mc dn ch ng k. Tuy trong thm tm qu thc ti c rt nhiu phng din khng ng vi ng iu nhng ng cng v i s ca Vit Nam, ti vn rt kh chu khi phi nghe nhng li ph bnh khc nghit v lin tc ca gii bo ch Hoa K i vi chnh ph Vit Nam. D lun Hoa K lc no cng ln n ng iu l mt nhn vt c ti v chnh ph Vit Nam l mt chnh ph khng c dn chng Vit Nam ng h. Hu qu l nhng li ph bnh khin dn chng Hoa K v nht l quc hi Hoa K c n tng xu i vi chnh ph Vit Nam. Ti cng ng vi Ngoi trng Rogers rng nu khng c nhng phong tro ci cch rng ln Vit Nam th chnh ph Vit Nam kh th ku gi c s ng h ca dn chng Hoa K. V th, mt trong nhng ti chnh ti thng xuyn trnh by vi ng iu l Vit Nam phi tm cch t chc c mt chnh ph on kt ln rng vi s tham gia ca tt c cc thnh phn quc gia. Ti ni rng Vit Nam cn phi hiu r vai tr ti quan trng ca d lun Hoa K v d lun Hoa K chnh l mt trong nhng yu t chnh nh hng nhng ngi c trch nhim lp chnh sch trong chnh ph Hoa K. Hn na, ti cn ni r rng Vit nam cn o to nhng chuyn vin mi chnh ph c th iu hnh hu hiu hn v c hai mt hnh chnh v k thut. Vit Nam cn c nhng chuyn vin mi thay th cho nhng ngi thiu kh nng v tham nhng trong chnh ph Vit Nam. Tuy vy, i vi nhng ngh ca ti a ra th kh nng ca ti li tht l hn hp. Trc ht, ti khng cn dnh dng g n chnh tr ni b ca Vit Nam v li cch xa Vit Nam c 10,000 dm. hai, ti bit ng iu vn khng tht lng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
315 of 404
tin ti v cho rng ti l mt trong nhng ngi ca ng K. C l trong thm tm ng iu vn tin rng ti thuc phe ng K. ba, v ti cng tc gn gi vi ngi Hoa K nn ng iu cho rng ti b ngi Hoa K nh hng v v th quan im ca ti khng cn khch quan v chun xc na. Nhng ni cho cng th kh nng ca ti b hn hp i vi nhng ngh ca ti a ra chnh l v vn xy dng mt chnh th dn ch Vit Nam khng phi l vn mu cht trong cc k hoch ca Hoa K. Tuy rng trong qu kh, i s Bunker nhiu ln ng rng chnh ph Vit Nam phi ci cch, nhng ng khng phi l ngi c lp trng cng quyt v vn phi xy dng mt chnh th dn ch Vit Nam. Hn na, ng li cng khng phi l mt trong nhng ngi c quyn quyt nh cc chnh sch ca Hoa K. Hai ng Rogers v Sullivan thnh thong cng c bn lun vn ci cch chnh ph Vit Nam, nhng ngoi ra h chng lm g hn. Cn ng Kissinger th lc ang tm vo nhng kha cnh phc tp ca nhng cuc m phn, ngoi giao tay ba vi Trung uc, Nga S, v nhng vn qun s, khng cn tm tr no suy t v vn dn ch. Kt qu l c rt t p lc t pha chnh quyn Nixon trong vic thc y ng iu phi ci cch. V ng iu th d nhin li khng phi l ngi t mnh nhn thy cn phi thay i. Nhng khung cnh phc tp ca vn thc y ng iu ci cch trong giai on ny c phn nh kh trung thc qua bc in vn ti gi cho ng iu vo ngy 28 thng 6 v bc th tay ca ng iu gi tr li ti vo ngy 5 thng 7. Ti in rng:
K t ngy tr li Hoa Thnh n, ti lin lc vi rt nhiu dn biu, Thng Ngh S v gii bo ch ca Hoa K. Theo ti thy th tuy chnh quyn Nixon n lc thuyt phc d lun Hoa K trong su thng va qua m dn chng Hoa K vn cn thiu kin nhn rt nhiu. Lc ny d lun vn lin tc ch trch chnh ph Vit Nam. Nu ti c th tm gn vn trong mt cu pht biu ngn ngi th vn l: i vi nhng ngi chng i Tuy nhng ngi chng i vn ch l thiu s th vn Vit Nam k nh chm dt. Nhng chnh ph Nixon v a s nhng ngi khc vn cho rng dn chng Hoa K hy cn ng h Vit Nam. S ng h ca dn chng Hoa K ang tm mc no? y l mt vn chng ai hiu r. Tuy th, nu chng ta c th gi c nguyn vn s ng h ca Hoa K th vic gi nm trong tay chng ta nhiu hn l chnh quyn Hoa K. Sau cng ti xin yu cu Tng Thng nhng iu sau
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
315 of 404
Trong Gng Km Lch S
316 of 404
y: 1. Ch th cho ti bit r phi lm g (ti khng th tip tc bn lun vn kh khn [ca chnh tr ni b Vit Nam] khi khng c ch th r rt. 2. Nu Tng Thng c ch trng [v vic ho hp cuc Tng Tuyn C cng nhng k hoch i hi Bc Vit rt qun trc khi m phn Ba L], th bt k ch trng l g, Tng Thng cng phi tm cc trnh by ch trng vi d lun th gii. Vn cn phi trnh by r rng ch trng ca Vit Nam vi bo ch quc t l mt vn ht sc quan trng. Cch Vit Nam trnh by vn cng quan trng chng km g nhng ch trng m Vit Nam a ra.
ng iu tr li ti bng mt bc th vit tay: n gi nh im: in anh b qua vn ng uyn vo lc ny v ch o lun vn it am a hin ranh m i. hi c dp, ti s ng bo cho anh r vn ng uyn in anh c gng ng ng ogers qua mt ti. ng phi n mt ti v vn ng uyn . Trong sut khong thi gian ca thng 8 v thng 9 nm 1969 ngy thng tri qua tht l chm chp. Lc , ti vn cha h my may hay bit vic ng Kissinger v i din Xun y ca Bc Vit b mt gp nhau. Cuc gp g u tin gia hai bn din ra vo ngy 4 thng 8 Ba L ti t tht ca ng Jean Sainteny. Tuy th y ch l mt cuc gp g s khi. C hai bn u chng lm g khc hn l lp li nhng i hi a ra khi trc. Vo ngy 7 thng 9, thng ngh s Everett Dirksen t trn trong lc ng nhim. Tuy ng Dirksen c lm bnh trc lc qua i, vic ng t trn qu l mt bin ng t ngt. Ti mt i mt ngi bn thn thng vin, mt ni m cng ngy vic tm bn cng kh. Hai ngy sau li c tin ng H t trn do H Ni loan bo. ng H qua i vo lc 79 tui sau mt cn bnh dai dng. Cng nh nhng quan st vin khc, ti suy ngh v nhng ngi c th thay th ng H v nhng nh hng vo chin cuc sau khi ng H mt. Tuy th, cui cng ti nhn thy vic ng H qua i hon ton khng c g nh hng n ng li ca Bc Vit c. Trong sut thng 8 v thng 9, ti dnh th gi n tip xc vi nhng Cng ng Vit Nam ri rc khp ni trong Hoa K, tip n nhng phi on i tm
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
316 of 404
Trong Gng Km Lch S
317 of 404
s t ca Vit Nam. Ti cng thu xp c th n ni chuyn cc trng i hc Hoa K. Khi n ni chuyn cc trng i hc Hoa K, ti li c dp quan st nhng hot ng phn chin trong gii sinh vin ang sp sa bng ln v lc thi gian li trng ng vo lc nm hc mi bt u khai ging tr li. Mt trong nhng chuyn kh c bit trong khong thi gian ny l vic Tng ng Nixon chng hiu sao li mi gia nh ti n nghe ging l To Bch c. Ngi ging l hm l linh mc Billy Graham. Khi nhn c li mi, c ti ln nh ti u ht sc ngc nhin. Hn nhin li mi khng c ngha g khc hn l mt c ch thn thin i vi gia nh chng ti, nhng ti vn chng hiu ti sao mt ngi chu nh hng Khng, Lo nh ti v mt Pht t sng o nh nh ti li c vinh d mi i nghe ging l Ta Bch c nh vy. Ring hai con gi ca chng ti th li nhn vn mt cch khc hn. i nghe ging l Ta Bch c i vi nhng a con ti c ngha l mang nhng b o di, mc nhng b qun la rt t khi c dp dng n. l cha k n nhng xoay s kh khn v phi mang nhng i guc cao gt rt d ng khi i ng. Tuy th, chng ti vn c gt b ngc nhin v n Ta Bch c vo gi nh. C bn chng ti cng ngi nghe ging vi khong hn bn mi ngi khc bao gm c gia nh Tng ng Nixon, gia nh B Trng T Php Michell v cc bn b khc ca ng Nixon. Bui ging l tht l ngn ngi. Linh mc Graham thuyt ging khong 15 pht v mt ti g m ti chng cn nh na. Ring ti dnh gn ht thi gi quan st nhng vic xung quanh, lc th lic mt nhn con gi ang lc c trn gh, khi th quan st nhng ngi nghe l xung quanh ci u cho phi php. Gia bu khng kh lng l ca chnh trng vo thi gian , y qu l mt trong nhng chuyn c bit i vi gia nh chng ti. Nhng nhng khong thi gian bnh lng nh vy chng my chc thong vt qua. Vo khong thng 10, tnh hnh chnh tr Hoa nh n li bt u si ng. Nhng t chc phn chin li thnh lp mt y Ban t chc phi hp nhng cuc biu tnh cho tt c cc t chc phn chin tham gia. y Ban t chc phn chin ny son tho k hoch cho mt cuc biu tnh ln gi l Moratorium d nh vo ngy 15 thng 10. uc Hi cng hp tr li sau thi gian ngh nhm ma h v sn sng mun thc y chnh ph phi rt ra khi Vit Nam. Vo ngy 5 thng 10, nm 1969 ti in cho ng iu:
Thnh phn phn chin quc hi v cc i hc cng ngy cng gia tng. R rng l nhng on th phn chin li hot ng tr li. Chng bao lu na Quc Hi Hoa K li c hi tho v nhng vn sau:
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
317 of 404
Trong Gng Km Lch S
318 of 404
1. Mt k hoch bt 1970 (y l k hoch k hoch ny kh th Lin H Ngoi Giao li
buc Hoa K phi rt qun vo nm ca Thng Ngh S Goodell). Tuy c quc hi thng qua, y Ban c dp bn bc vn .
2. Cuc biu tnh chng chin tranh ln m gii phn chin gi l cuc biu tnh Moratorium ca sinh vin. 3. Duyt li Ngh Quyt Vnh Bc Vit. 4. Tho lun nhng d nh ca ng Mansfield v vic rt qun, ngng bn, v gy p lc bt chnh ph Vit Nam t chc mt cuc Tng Tuyn C cho php c cc thnh phn ca Mt Trn Gii Phng tham gia. Chng ta phi sn sng i ph vi rt nhiu ch trch, nht l vo khong thi gian gia trung tun thng 10 v trung tun thng 11. Khong thi gian c nhng on th chng i chn lm giai on chnh ca cuc biu tnh. H gi giai on ny l Giai on Moratorium. Mt y Ban T Chc mi gm nhiu ngi trong cc gii sinh vin, tu s, thanh nin, Ph n Tranh u cho Ho Bnh, Gii Kinh Doanh Tranh u cho Ho Bnh, Vn ca tu s cng ngi ngoi o, y Ban Lut S chng chin tranh, v rt nhiu cc hi chng i khc. Mi hot ng chng chin tranh u c y Ban T Chc phn chin iu ng. Nhng nhn vin nm trong cc y Ban phn chin phn nhiu l nhng sinh vin lm vic cho Thng Ngh S McCarthy. H chn ngy 15 lm ngy m tt c hc sinh trn ton quc u ngh hc chng chin tranh Vo ngy 15 thng 10 h t chc mt cuc din hnh. H gi cuc din hnh l A March against Death.
Nhng cuc biu tnh d di trong thng 10 nm 1969 thu ht ht tm tr ti. Ti ngh rng c l a s nhng ngi trong s hng trm ngn ngi biu tnh gn nh u chng bit r nhng mc tiu h chng i. Nhng phi lm th no mi c th khin h thy rng kin thc ca h tht l phim din v tha mn nhng iu h i hi c ngha l buc Vit Nam phi u hng trc mt ch c ti tn nhn?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
318 of 404
Trong Gng Km Lch S
319 of 404
t ra th hnh nh tt c cc cuc biu tnh chng i ni ring, hoc hin tng chng i ni chung, u ch l nhng hnh ng phn nh nhng n c trong tim thc ca nhng ngi biu tnh i vi x hi ca h. Ti chng kin hng lot cc cuc biu tnh ca cc sinh vin Php v c v t hi: Phi chng nhng sinh vin biu tnh ang c mn vn chng i chin tranh Vit Nam th hin nhng bt mn ca h i vi x hi? Nhng s bt mn ca h ca h r rng l khng phi l do chin tranh Vit Nam. Vn chng i chin tranh i vi h chng qua ch l mt th phng tin thun li cho php h c c hi pht biu ngay nhng cm tng bt mn ca h i vi x hi Ty Phng lc ny m thi. Nu khng c chin tranh Vit Nam th nhng cuc biu tnh ny c xy ra hay khng? Phi chng chnh x hi Ty Phng ang tri nhng cuc khng hong ring? Suy t ny c mi dy v ti. Ti bit r rng Vit Nam ang tranh u cho l phi v ti chng hiu ti sao li c th c nhiu ngi chng i chin tranh Vit Nam n th? Nht l khi h tht s chng bit g nhiu v cuc chin Vit Nam? Trong sut khong thi gian thng 10 v thng 11 nm 1969, lc no ti cng b vn ny m nh. Ti bit rng a s nhng ngi Vit Nam u quan nim rng nhng ngi biu tnh ch l nhng ngi ngy th ang b Cng Sn hoc cc nhm thin t nh hng. Nhng ring ti li thy l vn qu khng n gin nh vy. Ti c th hiu rng chng ai mun c chin tranh. Chng ai mun thn nhn phi ln mnh vo la n. D nhin l ng trn quan im ca Vit Nam th h sai, v cuc chin Vit Nam l mt cuc chin xng ng vi s hy sinh v tranh u ca h. Nhng d sao i na th ti vn hiu c nhng iu lo lng ca mt gia nh Ty Phng c thn nhn gia nhp qun i Hoa K Vit Nam. iu m ti qu tht khng th hiu c l nguyn do gy ra s bt mn ca nhng ngi Ty Phng. Lc ny, ti bt u thy r rng nhng cuc biu tnh tht s ch l nhng cuc biu tnh ca nhng ngi Hoa K ang bt mn vi x hi ca h ch chng phi nhng cuc biu tnh ca nhng ngi ang chng i chin tranh. Nhng cuc biu tnh phc tp ca x hi Ty Phng lc ny gy ra mt hu qu tht l bi thm: Tng lai Min Nam Vit Nam ang b nhng khng hong ca x hi Hoa K x y m chnh chng ti li hon ton bt lc trc nhng khng hong . Hn na nguyn do ca nhng s khng hong cng ch lin h n chng ti mt phn m thi. Trc m Biu Tnh arch again eh c mt cuc biu tnh ngay pha trc ta i s Vit Nam Hoa nh n. Khung cnh nhng ngi chng i bao vy ta i s tht chng khc no mt on qun xung phong ang c bao vy mt tin n. C c hng trm nhn vin cnh st ang tn lc ngn cn nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
320 of 404
ngi biu tnh. ua ca s ca ta i s, ti cng nhng nhn vin ta i s nhn thy l nh nhng m st, nhng xe cnh st v nhng nh chp n pin. Nhng ngi biu tnh va h la, va nm v ling chai l v pha ta i s. H biu tnh mi cho n tht khuya v ri gii tn sa son cho cuc chng i ngy hm sau. ng John Mitchell c ni vi ti rng Tng ng Nixon khng h b nhng cuc biu tnh ca cc t chc phn chin nh hng. Chnh ti cng bit Tng ng Nixon khng phi l ngi d b lay chuyn. Tuy th khi nhn nhng cuc biu tnh trc ta i s ti khng tin s tht s hon ton nh vy. Trong thm tm ti ngh rng chc chn p lc phn chin th no cng gia tng v n mt lc no nhng p lc ny s trc tip nh hng n nhng chnh sch ca Hoa K i vi chin tranh Vit Nam. Tng ng Nixon ch c th tr hon ko di thm thi gian. Nhng ri y, trong giai on cui, Vit Nam s phi nhn chu nhng p lc phn chin ca dn chng Hoa K mt mnh. V lc , Vit Nam ch cn bit trng ch vo chnh Vit Nam m thi.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
320 of 404
Trong Gng Km Lch S
321 of 404
Chng 31 Mt Tin C
Vo u thng 10 nm 1969 th nhng cuc biu tnh ca gii phn chin

Hoa K bng ra khp mi ni. Cc y ban t chc phn chin Hoa K gi giai on ny l giai on Moratorium. Vo gia khi nhng ngi t chc phn chin ang ku gi biu tnh th Tng ng Nixon ln i truyn hnh c th trc tip thuyt phc d lun Hoa K ng h cc chnh sch ca ng. y l mt trong nhng bui ni chuyn thnh cng ca Tng ng Nixon. Trong bui ni chuyn , ng trnh by t m hai k hoch chnh ca ng l: Vit Nam Ha Chin Tranh v m Phn. Sau khi trnh by cc k hoch, ng Nixon trc tip ku gi i a s nhng ngi Hoa K cha c thi r rt i vi vn Vit Nam. ng gi h l a s trm lng. v ln ting ku gi tt c nhng ngi trong khi a s trm lng ng h ng. Cuc ni chuyn trc tip ca Tng ng Nixon mang li kt qu kh quan trng thy. ng thuyt phc c a s dn chng v rt nhiu cc dn biu, ng Ngh S trong quc hi Hoa K. ng trn an c d lun ngay vo lc dn chng Hoa K ang b hoang mang v cc cuc biu tnh. Ngay trong lc Tng ng Nixon ln ting ku gi dn chng th nhng t chc phn chin vn tip tc hot ng khp ni v khong hai tun l sau th y Ban t chc phn chin n Hoa nh n. Chnh nhng ton tin phung ca cc t chc ny biu tnh trc ta i s Vit Nam m trc. Khi cuc biu tnh n Hoa nh n th s ngi tham gia ln n 250,000. Nhng ngi biu tnh trn ngp vo nhiu vng trong thnh ph, p ph cc c s ca chnh ph v ging cao c Vit Cng. Tuy th, tin tc cho thy rng bui ni chuyn ca Tng ng Nixon lc trc c nh hng. Con s thng k cho thy s ngi ng h ng dng cao v ri vo thng 12 th nhng phong tro phn chin bng nhin lng xung. Mc du a s cc cuc chng i Hoa K lc ang mt ngy mt gim m chng hiu sao lc no ti cng vn b m nh rng y ch l phong ba tm ngng m thi. Trong nhng thng v sau, khi duyt li cc tin tc Hoa K ti vit cho ng iu nh sau: hnh ph oa c trn an d lun nhng chnh ph oa vn khng no i ngc li d lun ca dn chng oa . hnh v nn d lun ca dn chng oa vn l mt yu t quan trng hn c. m i chng ang yn n nhng iu ny khng c ngha l ht nhng kh khn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
321 of 404
Trong Gng Km Lch S
322 of 404
Trong mt bn tng trnh di gi v Si Gn vo ngy 12 thng 3 nm 1969, ti c ni vi ng iu rng c nhng ngi ng h chin cuc Vit Nam ln nhng on th phn chin Hoa nh n u ang a ra nhng cu hi chnh tr hc ba. Chng hn nh: iu chnh ph it am c ng vng hay khng? hi chng s chia r v phn ha ca cc nhm chnh tr it am khin chnh ph it am ngy cng b c lp? i tm li, cn nguyn ca mi kh khn l v chnh ph oa phi quyt nh cc chnh sch it am sao cho nhng chnh sch khng b d lun oa ch trch. hnh s lin h phc tp ny khin vn ng h it am tr nh kh khn bi phn. rong giai on ny bt c lc no cc t chc phn chin cng c biu tnh. n na cuc bu c ng ng s khi ca oa li sp sa bt u v gii phn chin chc chn s khng b qua c hi . Ti c mc kch Tng ng Nixon thuyt phc dn chng. Ti cng c nghe chnh ng Nixon tuyn b rng Hoa K s tip tc chin u cho n khi Bc Vit chu chp nhn mt gii php m phn cng bng hoc cho n khi Vit Nam sc t lc cnh sinh. Tuy th, ti vn quan nim rng Hoa K ang bt u rt lui ra khi cuc chin Vit Nam. Ti cho rng nm 1970 chnh l thi im nh du mt giai on mi cho cc k hoch rt qun ca Hoa K. Hoa K, p lc ca d lun v cc t chc phn chin ngy cng dng cao. Ri y nhng p lc chc chn s nh hng n cc quyt nh ca quc hi. uan nim thc t ca ti c rt ra t nhng nhn xt ti nghe c ca cc bn b thn. Mt trong nhng ngi trc tip cho ti bit r kin ca Hoa K l tng William Depuy, ngi tng l ph t cho tng Wemoreland, tng t lnh qun i Hoa K Min Nam Vit Nam. Khi tng Depuy ni chuyn vi ti mt cn c qun s tiu bang North Carolina, ng pht biu nh sau: i khng phi l tng ng ixon; ti cng khng phi l i din ca chnh ph oa , nhng ti tin rng chnh sch ca oa l: rt nhiu l do t c nhng l do phc tp ca tnh hnh quc t ln nhng l do khc bn trong ni b oa chnh ph oa kt lun rng oa phi gii quyt vn it am trong ng 3, 4 hoc 5 nm na. rong ng 5 nm ti, oa s tn lc gip in am it am bng tt c mi n lc. gy no qun i oa cn ng binh it am ngy h vn cn chin u. hng chnh ph it am phi hiu rng oa khng lm g hn c na. i khng t hy ng g vo nhng cuc m phn a . gi m phn a c t c kt qu ng k i chng na cng l vic ng mng. i tm li trong ng 5 nm ti, nu it am c t lc cnh sinh y qu l iu chng ti mong mi. hng nu sau 5 nm it am v l do g hi l, chia r, iu on kt m khng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
323 of 404
t lc cnh sinh oa cng chng lm g khc hn c. Nhn li nhng bc in vn v nhng bn tng trnh gi v Si Gn lc , ti cho rng ti tn lc trnh by ng iu c th thy c nhng bin c Vit Nam qua lng knh ca mt ngi ang chng kin nhng s chia r, chng i v thay i ln lao ang lm rung chuyn x hi Hoa K. Ti tng trnh tt c mi chi tit v nhiu ln nhn mnh tm mc quan trng ca c d lun Hoa K, ln nhng nh hng xu ca cuc biu tnh. Ti tng thut gn nh t m tng ch nhng cuc tho lun Hoa K c lin quan n vn ci cch ca chnh ph Vit Nam. Ti cng ni vi ng iu rng: c ny, oa , i ca nhng ngi bn ng h it am l l nt mieux hoc nt p, ngha l nu [gip it am] c cng tt v nu khng cng nh vy. Nhng ngi ng h Vit Nam lm tt c nhng iu h c th lm, gi l lc chnh quyn Vit Nam phi t lc cnh sinh hoc sp . V nu chng ta c th ng vng c th y qu l iu mi ngi mong mi. Nu chng ta khng th ng vng c th mi ngi u cho rng h cng chng th lm g hn. ***** Vo ngy 17 thng 3 nm 1969, nhng s lo lng ca ti b chuyn hng v mt cuc o chnh Cam Bt lt Hong T Norodom Sihanouk. Cuc o chnh din ra khi ng Sihanouk ang ngh mt Php. Ngi cm u cuc o chnh l B Trng uc Phng Lon Nol v ph t ca ng ta l Sirik Matak. Chng hiu nguyn do ca cuc o chnh Cam Bt l g m tnh th hn lon sau o chnh li khin nhng ngi Cam Bt bt u mt chin dch khng b nhng ngi Vit c ng Nam Vang v cc khu vc min ng Cam Bt. Tuy t trc ti nay, gia Vit Nam v Cam Bt vn c nhng x xt v vn khc bit chng tc gia hai quc gia, nhng cha bao gi mc x xt li khng khip bng ln ny. Chng ti c nhng Vit Kiu Cam Bt vt thot tr v k li tht chi tit cc v tn st . Khi tin tc v nhng cuc tn st nhng ngi Vit kiu Cam Bt r rt, ti n gp ng Green v ng Sullivan yu cu Hoa K can thip v tm cch ngn chn nhng v tn st ang xy ra. Ti ni vi ng Green rng: Nu Hoa K khng chu can thip th ti mt lc no chnh ph Vit Nam s b buc phi hnh ng binh vc nhng ngi Vit Cam Bt. Chng bao lu sau, Hoa K ng ra ha gii. Lon Nol v Sirik Matak cng ha rng h s c ht sc n nh tnh hnh. eo ng Green th c hai ng Lon Nol v Matak u l nhng ngi ng tin cy. Tuy th, nhng khu vc pha ng Cam Bt li l mt ni gn 40,000 qun Bc Vit ang chim ng v c hai ng Lon Nol ln Matak u khng th lm ch c tnh hnh nhng ni .
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
324 of 404
Ngoi vn khng b, cuc o chnh Cam Bt cn ph v c th qun bng ca cc lc lng qun s ang hin din Cam Bt. Trc y, nh ti lnh o kho lo ca ng Sihanouk, tt c nhng lc lng hin din Cam Bt u ng trong mt th qun bng. Trong th qun bng , Cam Bt l mt nc chnh thc trung lp v hon ton ng ngoi nhng s tranh chp ca cuc chin tranh Vit Nam. Nguyn t trc ti nay, qun i Cam Bt vn l nhng lc lng yu v khng th i ph c vi nhng lc lng ca Cng Sn Bc Vit bng v lc. V th, khi nhng lc lng Bc Vit em qun vo chim ng nhng khu vc Min ng Cam Bt th ng Sihanouk nhn nhn lm l. Tuy th, ng khn kho biu l s bt mn ca mnh bng cch cho php Hoa K t do di B52 vo nhng khu vc Bc Vit chim ng. Vo cui thng 3 nm 1969, khi hong t Sihanouk b o chnh th c l v khng hiu r c thc lc ca Bc Vit v cng khng thy r c nhng u im trong t th trung lp ca Cam Bt nn Lon Nol cho lnh qun i hong gia Cam Bt tn cng thng vo nhng cn c ca Bc Vit. Ch mt thi gian ngn sau khi Lon Nol ra lnh cho cc lc lng Cam Bt tn cng vo cn c a ca Bc Vit min ng Cam Bt th qun i Min Nam Vit Nam cng bt u tn cng vo cc cn c ca Bc Vit dc theo Cam Bt. un i Bc Vit phn ng bng cch rt lui su vo nhng cn c pha ng Bc Cam Bt. Ri t , thay v trc tip chng tr vi nhng cuc tn cng ca qun i Min Nam Vit Nam, nhng n v Bc Vit li chuyn mi di sang pha Ty v tn cng mnh lit vo nhng i qun ca Lon Nol. Chng nhng th, Bc Vit cn gia tng hun luyn nhng nhm Khmer , nguyn l nhng ton du kch ca Cam Bt ang chng li chnh quyn Cam Bt lc . Nhng ton du kch Cam Bt ny tuy nh nhng v cng hung hn. Khi Bc Vit tn lc n trnh cc cuc tn cng ca qun lc VNCH v chuyn hng tn cng sang m Ty th qun i Cam Bt lp tc phi chu nhng p lc qun s nng n. Tuy qun i Bc Vit vn cha e da c Nam Vang nhng nhng cuc tn cng ca phe Bc Vit cng ngy cng lan rng. C theo tn cng ro rit ca Bc Vit lc th r rng l chnh ph Cam Bt ang cn vin tr. Tuy th Hoa K lc ny, hn bao gi ht, li khng phi l lc c th d dng xin vin tr. Sau nhiu tun l Bc Vit tn cng, tnh trng Cam Bt cng ngy cng kh khn. Cui cng, khi Bc Vit phi hp qun i tn cng th Cam Bt ch cn bit trng i vin tr vo s vin tr ca Hoa K. Vo ngy 30 thng 4 nm 1969, Tng ng Nixon ra lnh cho qun i Hoa K phi hp vi qun i Min Nam Vit Nam tn cng thng vo cn c v cc ng tip vn ca Bc Vit. Khi ra lnh tn cng, Tng ng Nixon ni r rng qun Bc Vit ang tp trung vo cc cn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
325 of 404
c Cam Bt. Nu c mc cho Cng Sn rnh tay th nhng ni Bc Vit ng qun c th tr thnh mt c im ngy cng ln rng. n na, c it c dng c im ny lm ng tip vn tn cng in am it am. ng cp nhng hu qu tai hi i vi qun i Hoa K nu Bc Vit nh bi qun i Cam Bt. Mi ch 10 ngy trc, ng ni rng trong nm 1970 Hoa K s rt 150,000 qun ra khi Vit Nam m lc ny Tng thng Nixon li i ngc li li tuyn b m ng a ra vi d lun. Tng ng Nixon ni rng Hoa K phi hnh ng bo v qun lnh oa ang ng it am v gi vng k hoch it am a hin ranh. Hoa K chng th no khoanh tay trc mi di ca cng sn c it. nh rng khi Tng ng Nixon trc tip trnh by kin vi dn chng Hoa K th mc ch chnh ca cuc ni chuyn l thuyt phc d lun, nhng nhng nhn nh m ng a ra trong cuc ni chuyn cng rt chnh xc. Vin tng cng sn s chim ng sut su trm dm dc Cam Bt v ri t tn cng thng vo Min Nam Vit Nam khin ngay c nhng ngi lc quan nht cng phi e ngi. Ngoi cch tn cng, Hoa K khng cn cch no khc trnh bin trng hp tr thnh s tht. Nu Hoa K c th tn cng mt cch hu hiu vo nhng cn c ca Bc Vit Cam Bt th kh nng tn cng ca Vit Cng s b t lit trong mt thi gian di. y l mt s tht hin nhin kh c th chi ci c. Nhiu k hoch gia ca c Hoa K ln Vit Nam cho rng ng nh Hoa K nn chn cch ny t lu ri. H cho l Hoa K nn p dng k hoch tn cng ngay t khi Vit Cng chuyn qun chim ng cc khu vc chin lc ca Cam Bt. T trc n nay, cng sn vn c li dng cc cn c a v cc ng tip vn bt kh xm phm chim ly tin c ca qun i Vit Nam. Nu ng trn phng din qun s m lun th nhng cuc tn cng ca Hoa K vo Cam Bt qu l nhng thng li ng k, nhng c l v ti b nhng khung cnh chia r ni b ca Hoa K m nh qu nng nn sau khi nghe Tng ng Nixon trnh by kin vi d lun, ti khng h cm thy phn khi v nhng li im ca li tuyn b i vi cuc chin Vit Nam m li cm thy lo lng v nhng hu qu ca li tuyn b i vi cc phong tro phn chin Hoa K. Cuc tn cng phi hp M, Vit bt u vo ngy 30 thng 4 nm 1969. Ngy 2 thng 5 ti gi in vn cho ng iu trnh nhng nhn xt u tin ca ti vo lc : nht. Quyt nh ca tng thng Nixon [v vic ra lnh cho qun i Hoa K phi hp vi qun i Vit Nam tn cng Lo] khin nhng nhm phn chin chng i cc k mnh lit. Lc ny hy cn qu sm nn cha ai c th bit c ri y nhng chng i ca nhng nhm phn chin s
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
326 of 404
nh hng tng thng Nixon c n mc no. Trong khi th sinh vin li bt u biu tnh tr li. C l trong tun ti th mc chng i cn gia tng nhiu hn. hai. Trong khi phn ng ca dn chng Hoa K i vi quyt nh ca Tng ng Nixon vn cha hon ton r rt th hai t bo thin t ln ln ting kt n hnh ng ca tng thng Nixon. T New York Times gi nhng l do m Tng ng Nixon a ra kt lun Hoa K phi tn cng l nhng o tng chnh tr ch khng phi l nhng l do thc t. T Washington Po ln n rng quyt nh ca Tng ng Johnson l mt quyt nh sai lm, v iu suy xt ba. Tt c nhng ngi ang theo di tnh hnh chnh tr Hoa K u cho rng quyt nh ca ng Nixon l mt s liu lnh khc thng trn phng din chnh tr v qun s Nu nhn d lun ca Hoa K lc ny qua quan nim ca mt ngi ng trong ni b Hoa K th hin nhin l quyt nh ca tng thng Nixon s gy ra rt nhiu iu bt li v rng quyt nh ca ng chng nhng khin nhng ngi trong ng Cng Ha chia r m cn khi li nhng cuc tranh lun si ni ang tri dn vo im lng. Sau khi Tng ng Nixon ra lnh cho qun i Hoa K tn cng th Hoa K nhng cuc tranh lun si ni li bng ra khp ni trn ng ph, trong cc khun vin i hc, trn bo ch cng nh trong quc hi. Tin tc v din hnh chng i, biu tnh v t co y nght xen ln vi nhng bi tng trnh tnh hnh chin s. Tnh trng mu thun ca nhng mc kch lm xn xao d lun Hoa K v khin cho tnh trng chng i cng ngy cng d di. Ohio, chnh ph phi V uc binh n gi trt t trc din vi nhng ngi chng i. Ti i hc Kent State, V uc binh n sng vo mt m sinh vin. Bn thanh nin b thit mng. Ngay ngy hm sau, khp ton quc u si sc. Ti in cho ng iu rng: u khng kh oa nh n ang nng n v nhng cuc tranh lun si ni bn trong quc hi, v nhng d nh ca cc nhm biu tnh, d nh ca cc nhm sinh vin v d nh ca cc on phn chin. in tc loan bo sut ngy v chin tranh am t v nhng cuc biu tnh ang xy ra oa . oa c l kh ai c trnh khi b li cun vo bu khng kh si sc ca d lun lc ny. Vo th by ngy 9 thng 5 nm 1969, 100,000 ngi chng i t tp ti mt cng vin pha sau ta Bch c; Cnh st dng xe but dn thnh mt hng ro nhm ngn chn nhng ngi biu tnh. Cnh tng trng chng khc no chnh tng thng Nixon ang b bao vy. Nhng nhn vin c ti phi i xem xt tnh hnh v cng ngc nhin khi thy s ngi tham gia vo cc cuc biu tnh v s phn n ca nhng nhm phn chin khi h biu tnh. ng ngay vo lc d lun Hoa K ang xn xao v cc cuc biu tnh th ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
327 of 404
Ellsworth Bunker tr li Hoa nh n tham kho kin. Nhn dp ny ng Bunker, ng Sullivan v ng Phillip Habib cng k cho ti nghe nhng trn giao tranh ca qun i Vit Nam v Hoa K Cam Bt. H ni r thi gian tn cng m h tin liu v nhng mc ch qun s ca Hoa K. Tuy nhng tin tc ny c v lc quan, ti vn chng th no qun c nhng cuc biu tnh ti thy khi nhn qua khung ca s ca ta i s hoc nhng cuc biu tnh ti theo di trn Ti Vi hng m. Nhn nhng cuc biu tnh ang xy ra khp mi ni, ti c cm tng rng tt c nhng n lc trn an d lun ca Tng thng Nixon nh Tuyn B Rt un, Vit Nam Ha Chin Tranh, ku gi a s trm lng dng nh u v hiu. C l khi p dng k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh, chnh quyn Nixon v tnh kch thch s thiu kin nhn ca dn chng Hoa K. Lc ny chnh ph Hoa K ang ra cng tm mt gii php khc. D nhin, khi Tng ng Nixon v ng Kissinger cho lnh qun i Hoa K tn cng, th trn phng din qun s h chim c phn no tin c. Cuc tn cng qu khin Bc Vit phi mt khong mt nm thit lp li cn c a. Nhng v h quyt nh qu gp rt v quyt nh bt k nhng ch trch ca d lun nn h phm phi mt li lm quan trng. T sau quyt nh tn cng ca h tr i, h khng cn c dn chng Hoa K ng h. Trong cc bn tng trnh hng ngy gi v Si Gn ti trnh by tt c cc din bin Hoa K tht chi tit v khi tnh trng si sc Hoa nh n va mi gim xung i phn th ti yu cu c v Si Gn c th ch thn tng trnh mi vic. Ti n Si Gn vo ngy 1 thng 7. Va v n ni ti t chc ngay nhng bui tng trnh cho cc y ban lp php, hnh php v n hp ring vi ng iu rt nhiu ln. Trong nhng bui hp , ti li bt u cp nhng ti m ti a ra vi ng iu khng bit bao nhiu ln ri. Ti nhn mnh nh hng ca cc phong tro phn chin Hoa K v c nu r nhng nh hng ca d lun Hoa K. Ti ni rng chnh ph Vit Nam cn ci cch v a ra c nhng ngh thit thc trn phng din ny. Tuy trong cc bui tng trnh vi chnh ph Vit Nam v vi ng iu, ti bit mnh nhiu ln lp li vn , nhng ti vn chng th lm g khc hn. V ln ny, ti li nhn mnh thm mt ln na rng chnh quyn Vit Nam phi thy rng Vit Nam cha th ng vng nu khng c s vin tr ca Hoa K. Ti nu r vn Hoa K c vin tr cho Vit Nam hay khng hon ton ty thuc vo quc hi Hoa K. V hn l quc hi Hoa K s quyt nh da vo kin ca d lun Hoa K. iu ng lo l lc ny d lun ca Hoa K li ang ch trch cuc chin Vit Nam. Tuy t trc ti nay, tng thng Nixon qu c thuyt phc c d lun mt phn, nhng ln ny ng b d lun ch trch d di khi ng quyt nh cho lnh qun i Hoa K tn cng Bc Vit Cam Bt. T nay v sau, Tng ng Nixon s phi ng u vi rt nhiu kh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
327 of 404
Trong Gng Km Lch S
328 of 404
khn mi c th hy vng lt ngc c th c. V chnh ph Nixon ang gp kh khn nh vy nn ti cho rng Vit Nam cn phi ci cch chnh quyn, bi tr nn tham nhng v thiu kh nng trong chnh ph gy n tng tt vi d lun Hoa K. Ti cho rng Vit Nam cn thay i chng nhng ch xoa du bt nhng ch trch ca d lun Hoa K m cn ci tin chnh ph. Nhng nn hi l v chnh tr b cnh khin c chnh ph ln qun i ca Vit Nam tr nn suy yu. Nu chnh ph Vit Nam khng tm cch a nhng ngi c kh nng vo lm vic th chng bao lu na ton th gung my chnh quyn s ln bi. Trong nhng nm v trc, ti nhiu ln tho lun vn Vit Nam cn phi xy dng li chnh ph Vit Nam vi i s Bunker. V chng ti cng tho lun vn ny khng bit bao nhiu ln ri nn quan nim ca c hai chng ti gn ging ht nhau. i s Bunker thng bo ti phi ni r vn cn phi xy dng li chnh ph vi ng iu. Ln ny, khi ti n gp ng th ng Bunker cng ni rng ti nn tm cch trc tip t vn vi ng iu. ng Bunker bo ti rng: nh phi ni r cho ng iu bit rng ng y cn phi c nhng bin php ci in tnh hnh trong nc v gy n tng tt i d lun oa nh n. y l iu kin tin quyt phi c vin tr c c tip tc. D nhin l ti ng vi nhng kin ca i s Bunker. Ti ch khng ng quan im vi ng Bunker v cch phi trnh by th no cho mt ngi a nghi v ngoan c nh ng iu tht s hiu r c tm mc quan trng ca vn ? Trc y, khi d lun Hoa K ln ting ch trch s tham nhng ca chnh ph Vit Nam, ng Bunker cho lnh cc nhn vin ca ng ngm ngm iu tra nhng nhn vin ca chnh ph Vit Nam cc qun. ua nhng cuc iu tra , ng thu thp c rt nhiu bng c c th v vn tham nhng ca a s cc nhn vin Vit Nam. ng ln n rng t nn tham nhng ang y dy trong chnh quyn ng iu. V vo lc ny, khi chng ti ang cng nhau tm cch gii quyt vn th ng Bunker cho ti xem h s ca nhng nhn vin hi l. i s Bunker ni rng chnh ng ni chuyn vi ng iu v t nn tham nhng. V gi y ng mun chnh ti phi a nhng h s iu tra ca ng cho ng iu. y l mt trong nhng ln ti thc s ni nng vi i s Bunker. Ti bo ng rng: ng swor , ti s ni chuyn i ng iu v trong cc cuc hp ring i ng iu trc y ti cng nhiu ln cp vn ny. hng nu cn phi lm p lc i ng iu chnh ng mi l nhn vt chnh. ng l i s ca oa nn ch c ng mi c trc tip nh hng ng iu. i s Bunker vn l ngi t nh. Lc no ng cng trnh by vn tht l nh nhng, kn o. Ti c th on trc c nhng phn ng ca ng khi ng n gp ng iu. C tnh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
329 of 404
t nh bm sinh ca i s Bunker khin ng kh th trc tip cp thng n vn chnh mt cch r rng. Ngay c khi ng bn lun v vn ci cch vi ng iu m ng Bunker cng vn c n v khng ni ht nhng suy ngh ca mnh. Phng php t vn nh nhng ca ng Bunker i vi ng iu hn mt ln lm ti kh ngh. Hn ai ht, ti bit r s quan h gn gi gia ng iu v ng Bunker. Ti bit rng trong tt c cc i s Hoa K m ng iu tng giao thip th ng iu c thin cm vi ng Bunker nhiu nht. Trc y, trong sut thi gian ng Lodge lm i s Vit Nam, ng iu lc no cng nghi ng ng Lodge v sau ny, khi i s Bunker v nc th ng iu li cha bao gi c dp tip xc nhiu bit r i s Martin. Nhng i vi ng Bunker th s lin h ca ng Bunker i vi ng iu li khc hn. Trc y, trong thi gian ng iu va mi nhm chc, ng Bunker tn tnh gip ng. Lc , ng iu vn cha c nhiu ngi ng h. S ng h ca ng Bunker lm gia tng uy tn ca ng iu trong chnh ph. Chnh v th nn ng iu rt bit n ng Bunker. ng Bunker c ng iu tin tng li cn c quyn t do ra vo dinh c lp. V vy ti cho rng ng Bunker c th thuyt phc c ng iu v vn cn phi c ci cch. Tuy th, cch can thip ca ng Bunker li qu lch s, qu nh nhng v v th li khng nh hng g c ng iu c. t ra th y cng l quan nim ring ca ti. Ring ng iu th d nhin chng bao gi t chi iu g. Lc no ng iu cng ng , tha thun v ha hn ri sau i ch xem mi s a y n u. Nu cm thy Hoa K khng lm p lc mnh m, ng iu s dn d b mc cho vn theo thi gian m bin i hoc mt tnh cht khn thit v nhiu vn khc dn n khut lp mi vic. Tnh chn ch bm sinh ca ng iu qu l mt ngn n hu hiu i vi phng php nh nhng c n ca i s Bunker. c ln ti ngh n li ca B Trng uc Phng Clark Cliord ni vi ti sau Tt Mu n, lc ti n cho ng tr v Si Gn. ng Cliord ni dn tng ch mt: hng ti chn n tn c ri hn dn oa qu mt mi v s ng h ca chng ti ch c gii hn m i! y l mt cu ni thng khng cn dng nhng danh t ngoi giao hoa m. Ln , cu ni ca ng Cliord khin ti cm thy v cng kh chu. Tuy th y qu l mt phng php hu hiu. hn mt ln ti mong mi i s Bunker dng phng php ny vi ng iu. Nhng thc s th nhng vn kh khn khng phi ch do cch lm vic ca ng Bunker. Tuy lc no ng cng nh nhng, i s Bunker vn l mt nh ngoi giao chuyn nghip lo thnh c tha kh nng trnh by nhng chnh sch ca chnh ph Hoa K. Vn kh khn thc s l do t trc n nay cc chnh sch ca Hoa K cha h t nng vn phi bi tr tham nhng v xy dng mt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
330 of 404
chnh ph dn ch Vit Nam. iu ny r rt k t trc c khi ng Kissinger nm quyn. K t khi Hoa K can thip, cc chnh sch ca Hoa K khng ch trng n vn phi ci thin xy dng mt chnh ph dn ch Vit Nam. V vy nhng n lc ca Hoa K trong vn ny nu c i chng na th cng ch l nhng n lc ca tng c nhn. V th, khi thy rng chnh ph Vit Nam cn phi ci t, i s Bunker xoay s bng nhng phng php c nhn. ng c i ph vi vn ci thin chnh ph Vit Nam mt mnh chng khc g i s Lodge lc trc hay i s Graham Martin vo lc sau ny. t ra, nu ni rng Hoa K hon ton b qua vn ci t th cng khng ng hn. C hai ng Rogers cng Sullivan u c v thnh thong cng c nu ln vn . ng Kissinger cng th. Nhng vn chnh lc no cng nhm vo nhng ti khc hn nu khng phi l m phn th cng l cc sch lc qun s hoc ngoi giao vi cc i cng quc. Ni chung th thi ca cc chnh ph Hoa K i vi vn ni b ca chnh ph Vit Nam gn ging ht nhau. V h thy rng tnh trng Vit Nam tm n nh hn khi ng iu ln nm quyn nn khi cn phi d dm hoc lm p lc mnh vi Vit Nam Hoa K li m ra do d. ay v ch tm vo nhng vn chnh ca chnh ph Vit Nam th h li ch ch trng vo nhng s an ton hi ht ngoi mt. C th h cho rng vn xy dng dn ch khng cn thit hoc chng c mc ch g thit thc. C l v h phi bn tm eo ui nhng mc tiu khc to ln hn nn chnh ph Hoa K, nht l chnh quyn Nixon, cha h bit r rng s n nh ngoi mt ca Vit Nam chng qua ch l mt bc mn gi di che y ton th nhng g mong manh gn v pha di. Nh th, tng lp lnh o cao nht ca Hoa K khng nhn r c thc trng ca ng minh. Hn na, khi tm hiu c r rng v thc trng ca ng minh th h li b qua, khng hnh ng kp thi. Trong sut thi gian Hoa K can thip, h vn ch ngh rng nh hng ca nhng vn nh vn ci thin xy dng mt chnh ph dn ch Vit Nam ch l mt vn th yu. Phi i n giai on th thch ca h v ca Vit Nam vo nm 1975 h mi nhn nh c ng tm mc nguy him ca cc chnh sch can thip ca h trong sut hai thp nin. Vo ngy mng 4 thng 7 nm 1969, sau khi ti tr v Si Gn c ba ngy th Ngoi trng Rogers cng i s Sullivan cng ti Si Gn tip xc vi chnh ph Vit Nam. ti chnh ca h l m phn. ng Rogers cho rng y l lc Hoa K v Si Gn phi c sng kin v tm cch m li cho Bc Vit d dng m phn. Lc ny, ng David K. E. Bruce c c lm trng phi on m phn Hoa K Ba L thay th cho ng Lodge (ng Lodge t chc t thng 10 trc y v cho n ngy vn cha c thay th.) ng Bruce l mt nh Ngoi giao lo thnh ng tui v rt c knh trng. V ng chp nhn lm trng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
331 of 404
phi on nn mi ngi u cho rng c l s c nhiu iu mi l trong cuc m phn. t ra th lm g c iu g mi l. Vo thi gian ny nhng cuc m phn b mt gia Hoa K v Bc Vit bt u, tuy lc ti vn cha bit g c. Tr mt vi ngi ra th tt c u m tt v nhng cuc m phn b mt, k c Ngoi trng Rogers. Trn thc t th vo nm 1969 ng Kissinger nhiu ln gp g v ngm ngm m phn vi cc i din Bc Vit. Trong nhng cuc m phn b mt , ng Kissinger hy vng rng ng s to c nhng thnh qu khc hn nhng b tc ca cc cuc m phn bn bn ang din ra cng khai Ba L. Nu nhn li cc kt qu m phn k t nm 1968, khi Bc Vit hng ng li mi m phn ca tng thng Johnson cho ti thng 7 nm 1969 th c hai bn vn cha t c bt k kt qu no. Ngay c n m phn b mt cng li chng khc g m phn cng khai, vn hon ton b tc. Vo ma h nm 1970, khi Hoa K tn cng vo Cam Bt th cuc m phn li b nh tr v hai bn cn ang lng nh tnh hnh ca cc lc lng qun s sau cuc tn cng. m phn b mt c d tr tip tc vo thng chn, vn b mt vi tt c tr nhng ngi trong cuc. D nhin ng iu cng bit vic m phn b mt. Nhng v sau ng th l rng ng khng c thng bo tng tn chi tit nhng trao i gia Kissinger, Xun y v L c . Ring ti th vn khng my may hay bit g v cc cuc m phn b mt. Vo ngy 30 thng 7, ti ri Si Gn v Hoa nh n, trn ng bay ti gh Ba L gp ng K, lc ny ng K ang theo di cuc m phn chnh thc Ba L. Trong thi gian ny, v khng c vic g quan trng Si Gn nn ng iu gi ng K sang Ba L. Khi gi ng K i, c l ng iu cho rng nu ng K c rnh tay th nn ng K rnh tay Ba L hn l Vit Nam. Mt khc, nu c chuyn g khng hay xy ra Ba L th ng K s chu lnh hon ton trch nhim. Cch vn ng ca ng iu lc ny kh th gi l trung thc nhng v v tm nn ng K vn ln ng sang Ba L khng cht n o. Nhn dp ti gh Ba L, trong mt ba n tra vi ng Philip Habib, ti hi ng v tnh trng cuc m phn. C l ng Habib cng bit v nhng cuc m phn b mt, nhng v cha tin tit l nn ng cng khng ni g hn vi ti l cha c g mi l c. Vo thng 9 nm 1969, v chng c bin c no ng ch tm trong cc cuc m phn Ba L v cng chng c triu chng g cho thy s c bin c no quan trng sp sa xy ra trong tng lai, ng K bt u cm thy chn Ba L. u thng 9, ng K in thoi nh ti thu xp cho ng sang thm Hoa K vo u thng 10. ng ni rng ng nhn c th mi ca tu s Carl McIntire sang thm Hoa K. Tu s McIntire lc ny ang t chc mt cuc din hnh gi l in nh ho
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
332 of 404
hin ng. ng K c mun nhn li mi. Ti cha h nghe n tn McIntire bao gi nhng khi tm hiu ti thy rng tu s McIntire l mt nhn vt cc oan, ang lnh o mt t chc cc hu. Gn nh ngay sau , ti bt u c cc nhn vin Hoa K cho kin dn dp. Trc ht l kin ca ng Kissinger, sau l li khuyn ca cc ng Rogers, Sullivan v Green, cui cng l kin ca tt c nhng ngi c nghe chuyn ng K. Tt c u cho rng chuyn ng K sang Hoa K lc ny l chuyn khng nn. Nu ng K n ving thm Hoa K di s bo tr ca tu s McIntire th phe phn chin s chng i cc k mnh lit. M cuc ving thm ca ng K cng chng mang li li ch g thit thc (H khng ni thng iu ny) cho cuc bu c sp ti ca chnh ph. Ti khng hiu ti sao ng K li chp thun li mi ca tu s McIntire. Chng nhng ti bit chc rng ng K khng h bit g v tu s McIntire ti cn bit r rng Vit Nam khng nn cng tc vi nhng on th cc hu. Ti vit cho ng K bng nhng li l cn trng nhng tht cng rn, khuyn ng rng y khng phi l lc ng nn nhn li. ng K tr li bng cch mi ti n Ba L sa son cho cuc hp ca ng vi ng Kissinger v ng David Bruce vo cui thng 9. Ti n Ba L lng nh thm rng vic ny din ra tuy chng hp ng K nhng vic ti n Ba L tht s ng mng hn vic ng K sang Hoa nh n rt nhiu. Vo cui thng 7, ti v ng K n hp vi ng Kissinger, ng Bruce, ng Habib v mt ph t c lc ca ng Kissinger l ng Dick Smyser. Cuc hp din ra ti t tht ca ng K gn Bois de Boulogne v chng c mc ch g thit thc. Trong sut bui hp chng ti ch bn lun nhng vn tng qut chng hn nh phi on Vit Nam v Hoa K phi c sng kin nhm mc ch y mnh cuc m phn. Lc ny, ti ly lm l khng hiu v sao ti li c triu n Ba L ch hp bn v nhng chuyn chung chung chng u vo u nh vy. Sau ny, khi ti khm ph ra rng Kissinger b mt hn vi Xun y vo ngy hm sau bn lun chi tit nhng iu Hoa K a ra t nhiu thng trc th mi s tr nn sng t. Ti v ng K ch l mt phn ca bc mn che y. Ngay c khi nhn li vn m ti vn cn kinh ngc v th on ca ng Kissinger c th kho lo n va v vnh ni chuyn khng u vi ph tng thng Vit Nam li va dng cuc ni chuyn ny lm bc bnh phong che y nhng cuc m phn b mt vi Cng Sn. D nhin y l kit tc c o ca mt nhn vt c bit, mt thnh tch din xut m ngi Php gi l theatre de fantome. Tuy th k hoch ca ng Kissinger vn cha c tnh ton k lng ti mc ton ho. V rng mt khi m phn b mt b phi by trc d lun th ng Kissinger lm mt ht s tin tng ca c ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
333 of 404
nghip ln ng minh. Ch c mt im lc quan trong cuc hp ngy 26 thng 9 l sau bui hp ng K b nh n Hoa K tham d bui Din Hnh cho Chin ng. Tuy th, cu chuyn cng cha hn kt thc ngay. Ngy 279, khi ti v n Hoa nh n th c in thoi ca ng K. D nhin t i ca ng K b tn thng phn no. Cha ni n vn ng khng h hay bit g v vic m phn b mt ca ng Kissinger! Ri vo ngy mng 2 thng 10, ti nghe tin rng tuy ng K khng n M, ng s gi b K i thay. Cu chuyn y a ph tan s kin nhn ca ti. Trong cuc ni chuyn trn in thoi vi ng K ngay sau ti tr li mt cch dt khot rng: hng c! hng no c nh vy c! Ngay hm sau bo ch loan bo rng v rc trc k ut b K khng th n d bui din hnh. Nu vo thng chn Hoa nh n v Ba L chng c bin chuyn g mi l th Si Gn vic li hon ton khc hn. ng chn l thng bu c bn phn thng ngh s cho quc hi Vit Nam. Bu khng kh Si Gn tht l nhn nhp v nhng cuc tranh c ca cc ng c vin v cc danh sch tranh c. Mt trong nhng vn ng ch nht l s xut hin ca nhiu on th to nn nhiu khi phiu khc nhau. V nhng khi phiu ny li ng h nhng ng c vin hon ton khc bit. Mt s ng h tng Trn Vn n, ngi o chnh ng Dim v sau ra khi qun i theo ui chnh tr. Mt s khc ng h ng V Vn Mu, Ngoi Trng di thi ng Dim; li c c mt lin danh ca cc ng c vin Pht Gio. Trong s ng c vin c rt nhiu ngi t cc nhm i lp, ngi ngoi cuc c th thy nhng thnh phn quc gia trc kia hot ng b mt chng hn nh nhng ngi quc gia trong cc ng i Vit, VNQD cng bt u bc vo hng ng ca nhng on th tranh c cng khai lc ny. Ni chung th mi ngi u cho rng y l mt cuc bu c cng bng v c tnh cch dn ch. Tuy bo ch Hoa K khng h cp g nhiu v cc cuc bu c bn phn Vit Nam, nhng cuc bu c ny vn l nhng bc tin ng k. Sau bu c nm 1969, Vit Nam tin thm c mt bc trn con ng dn ch nh ra trong bn hin php nm 1967. Nhng thay i chnh tr trong ch Vit Nam c th hin r rng qua nhng thnh qu k t ma xun nm 1966. Vo nm 1966, c ng iu ln ng K u l nhng ngi lnh o qun s, nm quyn chng k g n hin php. Vo thi gian th nhng ngi ng h ng ch Tr Quang v tng Nguyn Chnh i khng h ngn ngi nu h thy phi cn dng n v kh chng i chnh quyn. m gi y, d g i na th ng iu cng l mt v tng thng hp hin. Hn na, di chnh quyn ng, nhng ngi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
334 of 404
i lp chng hn nh nhng ngi trong on th Pht Gio ang c quyn tranh c. Nu y khng phi l dn ch nhn theo i mt ca Hoa nh n th t ra y cng l mt bc tin ng k so vi tnh trng trc y. Khi em so snh chnh ph Vit Nam v chnh ph Bc Vit Mt chnh ph m nhiu ngi phn chin, thin t v nhiu ng Ngh S chung ha bnh khc trong quc hi Hoa K vn cho l tt p hn th chng ai c th lm ln c nhng im khc bit trong ch dn ch ca Min Nam Vit Nam vi mt ch p bc v gio iu nh ch Cng Sn ca Bc Vit. Vo ngy mng 7 thng 10, tng thng Nixon li ln i truyn hnh thuyt phc dn chng Hoa K ng h ng. Nu trc y ng khin d lun phi phn khch khi quyt nh cho lnh qun i Hoa K tn cng Cam Bt th gi y ng c v n ha hn. ng a ra mt ngh ha bnh bao gm c vn ngng bn trn ton ci ng Dng, vn em li ha bnh cho tt c mi khu vc, vn n phng rt qun ca Hoa K v mt k hoch n nh tnh hnh chnh tr Vit Nam phn nh ng hin trng ca cc lc lng chnh tr it am. iu khon cui cng lm ti lo lng v rng li tuyn b hnh nh mun m ch vic Hoa K c th s chiu theo d lun p buc chnh ph Vit Nam phi chp nhn nhng iu bt li. Nhng tm quan trng thc s ca vn l vic Hoa K cng khai nu ln nguyn tc t mnh n phng rt qun. H kn o t b nhng i hi yu cu nu Hoa K rt qun th Bc Vit cng phi rt qun ra khi lnh th Vit Nam. y l mt thay i quan trng ca chnh sch Hoa K cho thy chnh sch nh v m ca Bc Vit mang li t nhiu kt qu hu hiu trong vic bt buc Hoa K phi nhng b. Trc y Hoa K i hi Bc Vit phi rt qun su thng trc khi Hoa K bt u rt qun. Mt thi gian sau , th Hoa K nhng b v ch i hi Bc Vit phi rt qun cng lc vi qun i Hoa K v vo lc ny th Hoa K t ng rt qun n phng m chng cn i hi iu kin g t Bc Vit c. Mt thi gian ngn sau khi tng thng Nixon ni chuyn trn i truyn hnh th ti li nhn c in thoi ca ng K cho bit ng s sang Hoa K vo ngy 15 thng 10. Ln ny chuyn i ca ng K khng cn dnh dng g n ng McIntire. Cuc bu c bn phn Hoa K cng va chm dt. y l mt thi gian an ton hn lc trc. Ti lp tc n B Ngoi Giao Hoa K chun b cho chuyn i ca ng K. Chng bao lu sau mt chng trnh ngh s chi tit c son tho. Chng trnh ving thm ca ng K bao gm cc cuc hp vi tng thng Nixon v ng Kissinger, nhng cuc gp g vi Cu Lc B Bo Ch uc Gia v mt cuc gp g khc vi y Ban Ngoi Giao ca ng Vin. Nhng chuyn ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
335 of 404
nh nht ca lc bao gm c chuyn thm ving nng tri ca cu Tng ng Johnson, ba tic tip tn ca Ph Tng ng Spiro Agnew t chc v bui gp g vi ng c Tiu Bang California lc by gi l ng Ronald Reagan. Vo ngy 24, Tng ng Nixon mi chng ti hp cuc hp u tin trong mt ba im tm cng vi cc ng Kissinger, Sullivan v Holridge. Phn nhiu thi gi ca bui hp c dnh vo vic duyt li tnh hnh. ng K a ra nhng vn kh khn kinh t nu Hoa K rt qun. c bit l nhng kh khn ca cc qun nhn v cc cng chc. ng K cng bn lun tng qut v nhng kh khn trong tng lai. Ring v vn chnh tr th ng K c ni rng chnh ng v ng iu bn lun vn sa i hin php thay i gung my chnh quyn Si Gn. Khi ng K bt u a vn ny ra th Tng ng Nixon ngi thng ngi dy (c ti cng th) v t v v cng ch tm. ng hi thm ng K v nhng cuc bu c vo thng 9 sp ti: cn vic bu c nm 71 sao? Tuy Tng ng Nixon t hoan nghnh tt c nhng hot ng dn ch ca Vit Nam, ng cng khuyn Vit Nam khng nn c hnh ng no phng hi n s n nh ca chnh ph. ng ni rng nu nhn bng con mt ca mt ngi lm chnh tr, ng thy r rng trong cuc bu c nm 1971 Vit Nam s c nhiu ng c vin khc bit ra tranh c. Tuy th ng vn hy vng l nhng cuc bu c sp ti s khng lm Vit Nam xo trn v mt n nh. Ri quay sang pha ti, tng thng Nixon ni tip: ng i s im y cng ng rng nu chng lm bt c vic g khin it am tr nn mt n nh vn vin tr cho it am qu khng no c hin c. ng K hiu r nhng s cnh co ngm ngm trong cu ni ca Tng ng Nixon v p li rng: Chc chn cuc bu c s din ra v cng m p. Nu cn ng K c th b ht quyn li c nhn bo m cuc bu c c thnh cng. Tng ng Nixon va dt li th gi im tm cng chm dt. Sau khi mi ngi chia tay, ng Kissinger mi ti v ng K cng n vn phng ca ng tip tc tho lun. Cng nh Tng ng Nixon, ng Kissinger ht sc quan tm n vn chnh ph Vit Nam c th c nhng quyt nh to bo trn phng din chnh tr. ng Kissinger khuyn rng nhng quyt nh to bo ca Vit Nam c th s lm chm i cuc bu c v " lm suy nhc c cu lut php cn bn ca Vit Nam. C l ng K khng khi bun ci khi nhng li pht biu ty hng ca ng li lm cho nhng ngi lnh o Hoa K lo u n th, ng K ni thm rng: i cho cng y cng ch mi l mt nh i ch c s ng iu v ti cng cha h cng nhau a un iu g. Khi bnh tnh hn, ng Kissinger t v hi lng v ni rng tuy chnh ph Vit Nam nn c gii php mi ci thin,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
336 of 404
gii lnh o Vit Nam cng nn tm cch gi cho Vit Nam hot ng mt mc tng i n nh. ng ngh rng chnh ph Vit Nam nn trnh tt c nhng hnh ng c th a Vit Nam vo tnh trng xo trn v bt n. c s th cuc hp vi tng thng Nixon v ng Kissinger chng h a li kt qu g ng k. Chnh ti cng chng mong mi bt k kt qu no. Tuy th phn ng ca Tng ng Nixon v ng Kissinger i vi cu pht biu v tnh ca ng K khin ti ch tm v thi e ngi ca Hoa K khi chnh ph Vit Nam mun c nhng sng kin thay v mc Hoa K du dt. C tng thng Nixon ln ng Kissinger u mun tnh trng Vit Nam hon ton n nh (Danh t n nh nhiu ln c a ra) trong khi h n lc ko Hoa K ra khi vng ly ng Dng. Sau ngy hp, ng K v ti bay xung Texas thm ving tng thng Johnson nng tri ring ca ng gn ch b sng Pedernales. C ng Walt Roow v ng Bill Jorden cng n tham d lm cho khung cnh c v nh mt bui hp ca nhng ngi bn c. Cu tng thng Johnson lc no cng n cn nhng v khng cn cng v ca mt v Tng ng, nn ng c v trm tnh hn trc. ng ch chng ti i xem cnh chung quanh nng tri v ni rng ng vn thng xuyn theo di tin tc chin cuc Vit Nam. ng hi ng K: Liu nhng cuc tn cng vo ma kh ca Vit Cng nm nay s tc hi ra sao. C l y l cu hi chim lnh u c tt c mi ngi. Ngay ngay hm qua, ng Kissinger cng hi mt cu hi in ht. Chng phi cuc tn cng ca Bc Vit trong ma kh nm nay c g khc bit, nhng v Hoa K rt i 200,000 qun v nhng binh lnh trn ng Vit Nam cng ngy cng lm vo th th. Nm 1971 l nm th thch ca k hoch Vit Ha Chin Tranh. Cu hi chnh khng phi l k th s hnh ng ra sao m l: un i Vit Nam s ng ph th no. Hoa K bt u rt qun v gi pht th thch ca Vit Nam cng ngy cng gn. Trong nhng thng ti, nhng yu t chnh gp phn nh ot tng lai Vit Nam bao gm nhng vn chng hn nh s ng h ca Hoa K s tm mc no? uc Hi Hoa K s c thi ra sao? Sc mnh ca qun i Vit Nam thc s ra sao v Hoa K d nh i ph th no vi cuc chin Vit Nam. Sau chuyn ving thm cu Tng ng Johnson th nhng ngy thm ving cn li ca ng K i vt qua tht nhanh v u c mi ngi li b nhng yu t khc quan trng hn m nh. Ti ba tic ph tng thng Agnew t chc din ra hon ton tt p. Ngoi tr mt cu hi bt ng ca ng Agnew hng phi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
336 of 404
Trong Gng Km Lch S
337 of 404
lm no xm nhp lnh ca c it? Cu hi khin ti m lo v vic liu ti ny s dn hai v ph tng thng n u. C hai ng u ni ting v vic thiu thn trng. May thay, ng K cng ngc nhin nh ti v yn lng cu hi ca ph tng thng Agnew tri qua. Sau khi d tic, ng K n hp vi y Ban Ngoi Giao ca ng Vin. Lc ny cuc hp vi y Ban Ngoi Giao ng Vin c th l mt cuc tranh lun kh khn. Nhng c l v n mt thng ngh s George Aiken l ngi t chc cuc hp nn tuy a s nhng ngh s phn chin nh ng Church, ng Cooper, ng Manseld, ng Fullbright, ng Kennedy u c n tham d m bui hp vn khng xy ra chuyn g ng tic. ng K t ra kho lo v vn ngoi giao hn bao gi v cc thng ngh s hin nhin cng khng mun i xa qu trong vic tranh lun vi ng K. Khi a ng K qua b bin m Ty trong chng ng u tr li Vit Nam, ti cm thy v cng th thi. Chuyn thm ving ca ng K thnh cng tht l m mn. Khi nhn my bay ct cnh v nhn nh n Hoa nh n m dn, ti nh ngi va trt c gnh nng khi vai. Mi by nm sau, khi nhn li vn ti khng khi ly lm k v nhng ni s hi ca mt din bin chng c g khc hn l mt cuc thm ving ca mt nguyn th quc gia i vi mt ng minh khc. Tuy th y qu l mt trong nhng lc cc k kh khn. Mt mt th bu khng kh Hoa nh n lc ang cng thng. Mt khc th ng K li l mt ngi c hnh ng tht thng v tnh th lc ny khin chng ti coi chuyn ving thm l mt thnh tch ng k, khng lm g tn tht n nhng mc tiu cng n lc ca c hai chnh ph.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
337 of 404
Trong Gng Km Lch S
338 of 404
Chng 32 Cuc c C
Vo thng 2 nm 1971, sau khi ng K t Hoa nh n tr v Si Gn

c khong su tun th k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh bt u bc vo giai on th thch. Ngc hn vi s tin on ca ti, s th thch khng phi l nhng cuc phng th t v m li l nhng cuc tn cng ca qun i Vit Nam Cng Ha vo qun i Bc Vit. Ti bt u c linh cm v nhng s th thch ca Vit Nam khi nhn c in vn ca ng iu vo ngy mng 1 thng 2 cho lnh ti phi ngng cng b nhng tin tc chin s c lin quan n Lo v Cam Bt cho n khi c lnh mi. Nhiu ngy sau , ti nhn c mt bc in vn bng mt m cho bit qun i Vit Nam sp sa tn cng vo cc ng mn H Ch Minh Lo. Cuc tn cng Lo s c phi hp nhng n v ca Vit Nam c th tn cng cng lc vi mt cuc tn cng tng t khc Cam Bt. Trong c hai cuc tn cng va k, qun i Vit Nam s t iu ng cc cuc hnh qun. Tuy Hoa K vn ym tr nhng trong c hai cuc tn cng u khng c c vn ngi M. (Ngh Quyt CooperChurch ban hnh vo cui nm 1970 cm cc i qun Hoa K khng c hot ng pha ngoi ranh gii Min Nam Vit Nam) Vo ngy mng 7, ph t ca ng iu l ng Hong c Nh in thoi xin ti gip kin nu Vit Nam cn phi trnh by cc cuc hnh qun vi gii bo ch. Vit Nam t mt danh cho nhng cuc hnh qun ny l Lam Sn 719. Chin dch Lam Sn chng t s lc quan ca ng iu v cc tng lnh Vit Nam. Tuy ti khng c r nhiu chi tit v nhng cuc hnh qun, s lc quan ca h khng my lm ti ngc nhin. Mi thng 7 trc y, ti li Vit Nam sut mt thng trng quan st. Trong nhng chuyn i qua nhiu vng khc bit, ti c gng t mnh tm hiu tnh hnh. gn nh tt c cc vng i qua, ti u thy rng tinh thn chin u ca cc binh s Vit Nam rt cao. t ra l v mt tinh thn h cng t tin l h c th i ph c vi vic rt qun ca Hoa K mt cch d dng. Ti c cm gic l c l h i ti kt lun rng nu tnh trng b buc th s hin din ca Hoa K cng chng phi l iu cn thit. Cuc hnh qun vo Cam Bt lc ny qu l mt nim khch l i vi h. D nhin trong cuc hnh qun , Hoa K vn cn h tr phn no, nhng qun i Vit Nam chng t c rng nhng n v ca h hon ton t ch. Khi cuc hnh qun kt thc h cm thy h tr v nh nhng ngi hng chinh phc c Cam Bt.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
338 of 404
Trong Gng Km Lch S
339 of 404
Sau khi kt thc chuyn i thm nhng ni qun i Vit Nam ng qun, ti thy tinh thn chin u ca qun i Vit Nam rt cao. Tuy th ti vn lo lng chng hiu qun i Vit Nam c c hun luyn ng mc hoc c c trang b v kh y hay cha? S d ti lo lng nh vy l v ti c dp chng kin nhng cch lm vic tc trch v pha Hoa K k t sau cuc hp thng nh Midway. c ra th sau cuc hp Midway, quc hi Hoa K c lp ra mt y Ban c trch theo di cc chng trnh Vit Nam Ha Chin Tranh. Tuy trn th tc th y Ban c trch ny bao gm c cc nhn vin ca Ta Bch c, ca Ng Gic i, ca tnh bo CIA v ca B Ngoi Giao, nhng trn thc t th vn li khc hn. Hot ng ca y Ban c trch Vit Nam Ha Chin Tranh khng h c k hoch g nht nh c. Tuy c hai tun li c mt ln hp, nhng k tht th chng c g ng gi l k hoch hoc k thut t chc. Vn Vit Nam Ha Chin Tranh tuy quan trng l th m Hoa K vn chng ch nh nhn vt no lm ngi ng u t chc. eo d nh ca y Ban c trch th ng nh B uc Phng Hoa K phi ng ra iu ng chng trnh Vit Nam Ha Chin Tranh, nhng trn thc t th B uc Phng Hoa K ch theo di mt cch l l v chnh tng Creighton Abrams, ngi thay th tng Wemoreland vo nm 1968, cng ng Cao Vn Vin v ng iu phi ng ra t iu ng mt phn cc k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh. Cch t chc lng lo ny va thiu hn nhng mc tiu nht nh li va thiu phi hp v th tm mc hu hiu ca chng trnh Vit Nam Ha Chin Tranh tht l kh on. D nhin vn c nhng lp hun luyn cng nhng t chuyn giao v kh nhng ngoi nhng im tng qut nh vy hnh nh chng cn g ng k. Cuc hnh qun Lam Sn bt u vo ngy mng 8 thng 21971. Ngay hm sau , ti n Ng Gic i va nghe tin tng trnh, va kim li nhng tin tc ti thu nhn c t Si Gn v cng va l xem gii qun s Hoa K suy xt ra sao. Lc n ni ti cm thy nh nhm phn no khi thy Hoa K c v lc quan i vi din tin cuc hnh qun. Tnh hnh chin s Vit Nam ang tin trin kh quan so vi nhng mc tiu chin dch Lam Sn t ra. Tuy rng cuc tin qun c phn hi chm, qun i Vit Nam vn cha gp phi kh khn no ng k. Khong mt hai ngy sau, tin tc t Si Gn cho thy mi s vn tin hnh tt p v ri sau ti chng cn nhn c tin tc g. Mc du ti nh in v yu cu Si Gn cho ti bit r rt chi tit m vn chng c tin tc g ca Si Gn c. Tnh trng im lng tri ngc vo lc ny so vi nhng tin tc t lc u qu l k qui. Tin tc t Ng Gic i cho bit rng qun i Vit Nam gp kh khn gn tnh Tchepone nguyn l mc tiu chnh ca cuc hnh qun v cng l ni
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
340 of 404
Vit Cng t cn c. Nhng dng nh c Ng Gic i cng khng c tin tc g r rt v nhng kh khn ca qun i Vit Nam. Dn d, qua nhng tin tc ca Ng Gic i, ca bo ch, v nhng tin tc t Si Gn, tnh hnh chin s ngy cng r rt. Bc Vit tng cng qun i TChepone v khin qun i Vit Nam phi chu nhiu tn tht, nhng vo ngy 8 thng 3, trc khi lui v bin gii, qun i Vit Nam tm cch chim c Tchepone. V p lc lin tc ca Bc Vit, ti vi ni cuc rt lui gp kh khn. Tuy th, nhiu ni khc nhng n v Vit Nam m ng rt lui v cng can m. Trong khi th Hoa K, i truyn hnh chiu nhng on phim ti liu quay cnh binh s Vit Nam ang bm vo nhng chic trc thng tn c. Nhng khc phim n gin ha vn qu mc v hon ton bp mo s tht. Hu qu l nhng ngi xem phim c n tng kh phai rng qun i Vit Nam hon ton tht bi. Ring v phng din qun s th phn ng i vi cuc hnh qun Lam Sn tht l phc tp. Mt mt th mt vi gii chc qun s Hoa K ln n rng qun i Vit Nam cha tn cng ht sc, nhng tri li, nhng gii chc qun s Vit Nam li cho rng nhng ng h khng lc ca Hoa K ch lc c lc khng v khng hon ton hu hiu. Vo gia thng 3 1971, th cuc tn cng Lam Sn hon ton kt thc. Nhng phn tch gia bt u tnh ton, cn bng nhng tn tht nhn mng, vt liu v tinh thn ca Vit Nam cng nhng tn tht ca cc h thng tip vn ca Bc Vit. Bt k l phn ng v cuc hnh qun Lam Sn phc tp ra sao i vi gii qun s, nhng ring v mt dn s th phn ng ca dn chng Hoa K tht l r rt: Cuc hnh qun Lam Sn khi li nhng s chng i vn cn m trong d lun Hoa K. Chng i n bng ngay vo lc bt u c tin tc v cuc hnh qun Lam Sn. Cng ngy chng i cng mnh lit v tip tc dng cao n c nhiu tun l sau khi cuc hnh qun Lam Sn hon ton chm dt. Vo ngy 24 thng 4, gn 200,000 ngi chng i t hp Hoa nh n v bt u biu tnh sut mt tun l ngay trn cc ng ph. Trong giai on ny, hai nhn vin ca chnh quyn Vit Nam l ng Nguyn Vn Huyn, ch tch ng Vin v ng Trn Vn Lm B Trng Ngoi Giao cng c mt Hoa nh n. Nhn c hi h ang Hoa K ti bn hng dn h h c th t nhn thy nhng s chng i lm rung chuyn Hoa nh n t nhiu nm qua. Chng ti cng nhau li quanh vng ai pha ngoi nhng cuc biu tnh trn mt chic xe Buick mu nu xm trnh s ch . Ti c lch n st ch nhng cuc biu tnh cho hai ng Huyn v Lm c dp thy r nhng y phc rch ri, nhng khun mt cm phn ca nhng ngi biu tnh v nhng khun mt lm l, lnh lng ca
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
341 of 404
cc V uc Binh ng gi trt t. C ng Huyn ln ng Lm u ht sc kinh ngc. V c hai ng va l bn ti li va l nhng nhn vt quan trng trong chnh ph, nn trc y h nhiu ln nghe ti tng trnh v nhng cuc biu tnh d di Hoa K. Tuy th, s kinh ngc ca h cho thy nhng iu h c nghe lc trc qu tht cha thm tha g vi nhng iu h ang thy lc ny. Vo ngy 3 thng 51971, s cnh st cng v quc binh canh gc Hoa nh n ln n 10,000. S ngi chng i b bt ln n c trm. Ngay ngy hm sau trong mt cuc din hnh i v pha quc hi Hoa K, li c nhiu ngi khc b bt. Vo ngy 6 thng 51971, cnh st bao quanh ta i s ngn chn mt cuc bao vy do nhng ngi chng i t chc. Tuy cuc bao vy tht bi, chng ti vn chng thy tm thn an n thm c cht no. V ri khong mt thi gian ngn sau th nhng cuc chng i tr thnh hn lon v bo ng. Cui cng, tnh trng bo ng qu khch ca cc nhm phn chin khin dn chng Hoa K mt cm tnh vi cc cuc chng i. Nhng ngi theo di st tnh hnh lc c th thy thng k ng h tng thng Nixon c phn tng. Nhng tt c nhng mc tng gim ca cc din bin u ch l nhng bin chuyn tm thi. Trong mt bn tng trnh di gi cho ng iu vo ngy 14 thng 5, nm 1971, lc ghi li nhng bin c trong giai on ny ti vit nh sau: Hnh nh ni bt Hoa nh n lc ny l quang cnh hng ngn sinh vin mang c Vit Cng cng nhng hnh nh ca 10,000 binh lnh Hoa K c lnh gi trt t ang t tp khp ni trn cc ng ph. Ti n Ti Vi ln lt chiu li tt c nhng quang cnh chng i ban ngy. D nhin cnh tng khng khi lm ngi dn Hoa K t cu hi: hng no cuc chin mi kt c? Cu hi m nh ny s khin mt ngi dn Hoa K bnh thng kt lun rng Hoa K nn t b cuc chin Vit Nam hn l tip tc. Hnh nh chng i lun lun m nh tng thng Nixon khi ng suy ngh v tng lai chin cuc Vit Nam Trong khi nhng on th phn chin li quan nim rng vic rt qun ca Hoa K vo lc ny tht qu mun. By gi th cu hi ngn gn ca h ch l: hng no mi chm dt chin tranh? Hay ni mt cch khc th thi ca h l: hng ti khng cn bit hu qu ra sao, min l chin tranh phi chm dt. t s th sau khi nhng cuc biu tnh chng i vo thng 4 v u thng 51971 gim xung, mt ngh tai hi len li vo u c dn chng Hoa K. Bt k mc tiu ngoi giao ca Hoa K th no, bt k nhng kht khao ca nhng ngi Vit Nam mun sng t do ra sao, bt k tt c cc cch l lun t bt k quan nim no, i vi nhiu ngi dn Hoa K, cuc chin Vit Nam l mt cuc chin hon ton sai lm. i vi ti th quan nim ny tht l lch lc. C nhn vo lch s hin i so
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
342 of 404
snh th trc khi cc nc u Chu tham gia th chin th hai chng li Hitler v c uc X, u Chu cng c nhng cuc biu tnh chng chin tranh chng khc g nhng cuc biu tnh chng chin tranh Hoa K lc ny. Nu so snh nhng cuc biu tnh chng chin tranh Vit Nam lc ny vi nhng cuc biu tnh trong thp nin 1930 u Chu v nhn vn theo mt quan nim lch s th nhng cuc biu tnh chng chin tranh lc ny qu khng khc g nhng cuc biu tnh chng chin tranh ca dn chng u Chu lc trc. Tuy th trong s so snh c mt im khc bit quan trng duy nht ng k l trong thp nin 1930 nu Anh v Php khoanh tay th s khoanh tay ca h chng khc no t vn. Nhng hin gi, nhng cuc biu tnh ca cc nhm phn chin ch e da vn sinh t ca mt mnh Vit Nam m thi, cn Hoa K tht ra chng h hn g. Vin tng hi hng khi so snh cnh tng Nh Chin vi chin cuc Vit Nam l khi Nh Chin xy ra, u Chu cn c Hoa K ng sau hu thun cu gip. Nhng i vi hon cnh ca Vit Nam lc ny th chng c quc gia no ng sau cu gip Vit Nam nu Hoa K rt i c. Ti bit rng du sm, du mun, nhng ti ca cc nhm phn chin trong d lun cng s nh hng cc quyt nh ca quc hi Hoa K. Vo ngy 15 thng 5 nm 1971, ti in cho ng iu nh sau: in gi nhng ngi chng i chin tranh t vn mt cch ht sc r rt l: ao gi chm dt chin tranh? ch khng phi l hi chm dt chin tranh bng cch no? hng t chc in t v phn chin nm nay khn ngoan vn ng s iu kin nhn ca nhn dn oa . cng kho lo li dng nhng kha cnh v nhn o v lun l ca chin cuc it am. Lc ny, nhng nhm phn chin khng nhng ch t p lc vo tng thng Nixon m cn c vo quc hi na. Ti vit cho ng iu rng: lc ca nhng nhm phn chin s khin chnh ph oa gp phi rt nhiu kh khn v [nhng s chng i ny s nh hng quc hi trc tip v] quc hi bao gi cng nm quyn ti ng trong vic nh ot ngn sch quc gia i tm li trong giai on k tip chnh quyn ixon s phi ng u i mun vn kh khn. hnh quyn ixon s phi i ph i d lun v cc phong tro phn chin c t chc rt k lng. Trong tt c nhng li khuyn co ti gi v chng c iu no c th gi l qu xa s thc. Vo ma xun nm 1971, quc hi Hoa K a ra mt lot cc o lut nhm gim thiu kh nng gip Vit Nam ca chnh ph Nixon. Cc o lut gii hn ngn sch chi tiu cho cc cuc hnh qun Lo v Cam Bt ri th cc o lut ct hn nhng ngn sch , v sau cng l cc o lut bt buc Hoa K phi rt ht qun Vit Nam v. Ti tham gia vo nhng trn chin ny, vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
343 of 404
ng, tranh lun vn , trnh by lp trng v c lm tt c mi vic lt ngc th c. Nhng cng ngy tnh trng cng khc nghit v s ngi ng h Vit Nam gim dn. Vo ngy 22 thng 2, ng Dn Ch a ra mt quyt ngh yu cu chnh ph Hoa K phi rt qun khi Vit Nam vo nm 1972. Tuy rng ngh quyt ny cha p buc c chnh ph Nixon phi rt qun ngay, ngh quyt chuyn chin cuc Vit Nam thnh mt ti tranh chp gia hai ng dn ch v cng ha. Sau bn thng vt v k tip, chnh thng vin thng qua mt quyt ngh i hi chnh ph phi rt qun cng sm cng tt. Mi ngy ti li mi mn thm v mt dn i t nhiu ng h v mi m ti li c trnh by nhng kinh nghim ti ang tri qua hng ngy trong cc bc in gi v Si Gn. Khi tnh trng chng i Hoa K ngy cng si sc th li c mt vn kh khn khc t t xut hin: Cuc bu c tng thng Vit Nam d tr vo thng 9 gn k. Vo ngy 14 thng 5, sau khi ti gi cho ng iu mt bc in vn di:
Theo nhng nhn nh chnh tr Hoa Thnh n lc ny th Hoa K ang ch tm vo cuc bu c Vit Nam. Hin ti c hai d lun ni bt hon ton khc bit: kin th nht cho rng Hoa K nn gi nhng phi on quan st vin vi mc ch ngm ngm ngn cn Hoa K vn ng ng h tng thng khi tng thng ra ng c. D nh ny c gi l K Hoch Bu C Vit Nam. Tri li d lun th hai li cho rng y l mt vn ring ca ni b Vit Nam. C hai ng Sullivan cng ng Holdridge u ha rng Hoa K s phi hp vi chng ta trc khi c thi r rt.
c s th chnh ph Hoa K ch n cuc bu c Vit Nam t u thng 4. Trong lc nhng cuc biu tnh ang c t chc rm r th Hoa K th thc s Hoa K khng c thi gi ch tm n nhng vn ni b ca Vit Nam, nhng mt khi nhng cuc biu tnh lng xung th chnh ph Hoa K s phi tr li lo v vn ny. Nhng chng i chin cuc ngy cng tng khin Hoa K hoc t ra l mt s nhn vin trong chnh ph Hoa K ngy cng ch tm vo vn Vit Nam. Vo ngy 14, ti in v Si Gn nh sau:
Ni tm li, nhiu nhn vin ta Bch c v B Ngoi Giao hy vng tng thng ch tm vo nhng vn lit k pha di. Tt c u ng rng y l nhng vn c nh hng nhiu n d lun dn chng Hoa K. 1. Kh nng ca qun i Vit Nam.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
343 of 404
Trong Gng Km Lch S
344 of 404
2. Th thc bu c ca Vit Nam. 3. Tham nhng. 4. Vn thuc phin. 5. N lc ca Vit Nam trong vic lin lc vi gii bo ch quc t trnh ch trch v gy n tng tt vi th gii.
Chnh quyn Si Gn bt tay vo tt c nhng vn ti lit k tr vn son tho cc th thc bu c. thc bu c chc chn s l mc tiu chnh cho mi s ch v theo di ca d lun Hoa k. V nm gi vai tr vn ng v lin lc vi cc on th, ti quan nim rng, cuc bu c s nh hng n hnh nh dn ch ca chnh ph Vit Nam i vi c Hoa K ln th gii. T trc n nay, Hoa K lc no cng ch tm vo nhng t trng ca chnh ph Vit Nam, nht l vn tham nhng v vn n p. t ra th nhng ch trch v vn tham nhng cng c phn ng nhng nhng ch trch ca Hoa K v vn n p c v qu khc nghit. Cn v nhng tin trin kh quan ca ch Vit Nam chng hn nh vn dn ch vn pht trin trong khung cnh chin tranh th li khng thy nhng ngi ch trch hoc chng i Hoa k nhc nh g n. Ring i vi ti th t mt v tr cch xa Vit Nam qu na qu a cu, ti thy dng nh nhng din bin chnh tr Vit Nam ang cng mt lc i vo hai ng. Mt mt nhng tin trin cho thy Vit Nam cng ngy cng bin dn tr thnh mt chnh ph dn ch hp hin. Mi y Vit Nam li chng t iu ny qua cuc bu c ng Vin. Ti c ng ln H vin u c nhng nhn vt chng i chnh ph c c. Mt trong nhng nhn vt chng i in hnh c c l ng Trn Vn Tuyn, gio vin dy ti trng trung hc ng Long cng thi vi ng V Nguyn Gip. K t nm 1966, cc bin c chnh tr Vit Nam cho thy chnh ph Vit Nam ang ci thin tin ti mt chnh ph hon ton dn ch. Nhng nu nhn qua mt kha cnh khc th bn trong chnh ph Vit Nam vn cn nn b cnh v tranh chp. Nguyn do chnh gy ra vn ny l bn tnh thch quyn uy ca ng iu. ng iu lc no cng mun c quyn lc c nhn v lun nghi ng tt c nhng ngi toan tnh gii hn quyn lc ca ng. Tuy ng chnh l tng thng c c ca mt nc dn ch m l li lm vic ca ng li khng dn ch cht no. Nhng ngi do chnh ph ng thu nhn a s u nhu nhc v thiu kh nng. V chnh v th nn h t khi dm chng i ng. Chnh h khin th gii bn ngoi nhn vo chnh ph Vit Nam nh mt chnh ph lc no cng th ng v bt lc. th, ngay c trong qun i ng iu cng dng ngi da trn quan im trung thnh vi ng hn l ti nng. Hu qu l nhng vin tng bt ti lng ph rt nhiu ti nng, lng can m v nu khng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
344 of 404
Trong Gng Km Lch S
345 of 404
ni n c tnh mng ca nhng binh s di quyn h. i vi Hoa K l mt nc ng gp c ti nguyn ln sinh mng ca binh s cho Vit Nam th nhng kha cnh xu ca Vit Nam lc no cng ni bt cn nhng kha cnh tt p th lc no cng m m kh thy. V ti ang cng lm vic vi nhng dn biu, ng Ngh S ca quc hi Hoa K nn ti bit rng cuc bu c nm 1971 s l mt bin c v cng quan trng. Cuc bu c ny chnh l c hi Vit Nam c dp th hin tnh cch dn ch ca chnh ph Vit Nam. Nu c mt cuc bu c cng bng, chnh trc, Vit Nam s gt b c tt c nhng ch trch ln n vic Hoa K tip tc vin tr cho Vit Nam l vic sai lm. Vo thng t, ti c tin l ng K s ng ra tranh c vi ng iu. Tin tc cng ni rng Tng Minh, ngi o chnh ng Dim nm 1963 cng d nh ra tranh c. Ri vo ngy 2 thng 71971, quc hi Vit Nam bt u bn lun v vn lut l bu c. eo hin php nm 1967 th c bn nm li c mt cuc bu c tng thng. Nhng hin php li cha quy nh r rt th thc bu c. Lc ny quc hi ang bn lun chi tit cc th thc ny. Vo ngy 22 thng 7, quc hi thng qua mt o lut i hi cc ng c vin phi thu thp c ch k ca 40 ngi trong quc hi hoc ch k ca 100 nhn vin trong cc Hi ng a phng. o lut ny c th c coi l mt m mu ca ng iu nhm mc ch gt b nhng ng c vin ng ra tranh c vi ng. Vic ban hnh o lut khin cuc bu c mt i tnh cht cng bng. Tin tc cha ghi r rt ng K v tng Minh c hi tiu chun hay khng nhng vic ban hnh o lut khin mi ngi thy r ng iu ang vn ng ro rit c th ti c c. Tin tc ngy cng lan rng v vic ng iu dng c nhng phng php da nt v hi l i vi nhiu dn biu quc hi. Nhng ch vi hm sau th tuy b nhng iu khon trong o lut bu c m quc hi Vit Nam va ban hnh cn tr, tng Minh tm c cch hi tiu chun. Ring ng K th li khng hi tiu chun. u phn khch, ng K i hi ti cao php vin xt li tnh cht hp php ca o lut bu c do quc hi ban hnh. y nhng din bin ngy cng phc tp, tng Minh bt u ngn ngi v vic ng ra tranh c. Tuy lc ny thi gian hy cn qu sm kt lun mi vic, ti bt u cm thy tht vng. Ti hy vng cuc bu c s mang li phn no nhng n tng tt p c th dng vo vic nh hng cc quyt nh ca quc hi Hoa K. nhng din bin lc ny cho thy nhng vn ng r rt ca ng iu lm cho b mt ca Vit Nam trn chnh trng quc t tr nn kh coi. Vo ngy 12 thng 7, c vn ca ng iu l ng Hong c Nh n Hoa
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
346 of 404
nh n lng nh phn ng ca Hoa K. ng Nh li mt tun vi ti v ti dn ng n gp cc gii trong chnh ph v cc dn biu, ng Ngh S ca Hoa K. ng Nh ni ting Anh rt lu lot v l ngi thng minh. V tt nghip mt i hc Hoa K, ng Nh hiu r Hoa K hn a s nhng ngi Vit Nam khc. Tuy cch t vn mt cch thng thn ca ng khin nhiu ngi cho rng ng qu t kiu, ti li thy ng d ni chuyn v rt ci m. Ti tin rng ng Nh s nhn thy ngay tm mc quan trng ca vic cn phi c mt cuc bu c cng bng. V ti cng tin rng ng Nh s trnh by r rt nhng nhn nh ny vi ng iu. i vi ti, ng Nh l ngi trung gian gia ti v ng iu v ti cng kh hiu ng Nh tin ng s thn trng trong vai tr t nh ny. Nhng ti cng bit r v tr ca ti l mt v tr ht sc kh khn. u trnh lin h gia ti v ng K, cng thm nhng nghi ng ca ring ng iu i vi ti khin nhng nhn nh ca ti v cuc bu c c th b gim bt i t nhiu gi tr. Trong qu kh, ti tng tri qua qu nhiu kinh nghim tranh chp gia ng iu v ng K v vy trong nhng nm v sau ny, lc no ti cng c trnh khng b vng vo nhng s mu thun v xch mch gia ng K v ng iu. t ra th rt nhiu nm qua ti khng h suy ngh thin lch cht no gia ng iu v ng K. V hot ng xa Si Gn, ti khng cn ch tm n nhng ng c nhn gia cc nhn vt Vit Nam na. Suy t ca ti chuyn hn vo s lin h ca Vit Nam i vi Hoa K v cc nh hng ca s lin h ny i vi vn sng cn ca Vit Nam. Bi vy, sau khi ng Nh ra v, ti ngi li quan st, pht biu rt t v chng h quan tm (t nht th ti cng c cm gic l vy) n vic yu cu c gi v tham kho kin. Ngay c khi ng K cn ang dng co kin co trc ta, ti dn gia nh i ngh mt mt tun Haiti. Lc ti tr v th Ti Cao Php Vin Vit Nam phn xt rng o lut ban hnh v vic bu c hon ton hp l. Nh vy ng K khng hi tiu chun ra tranh c. Sau quyt nh ca Ti Cao Php Vin Vit Nam, i s Ellsworth Bunker tr li Hoa nh n tham kho kin. ng thng mi khi tr v, i s Bunker hay cng ti n tra v chuyn tr rt lu v nhng din bin ang xy ra. Ln ny ti rt mong c gp ng Bunker tm hiu r tnh hnh Si Gn. Vo ngy 13 thng 81971, ti n B Ngoi Giao gp ng Bunker v ng Sullivan. Ngay sau , ti gp ring ng Bunker. C hai ng Bunker, Sullivan v ti u lo ngi v nhng bin chuyn mi ca cuc bu c Si Gn m gi y ngi ta bt u gi l cuc c c. Vo ngy 14 thng 8 ti in cho ng iu: Ti va mi ni chuyn vi hai ng Bunker v Sullivan trong my ngy qua. Trong lc ni chuyn, c hai ng u lo rng cuc bu c Vit Nam s ch c mt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
347 of 404
ng c vin trong m thi. . . . H suy lun rng nu trng hp ny xy ra th quc hi cng nhn dn Hoa K s c c hi tha h ch trch v Vit Nam s gp nhiu kh khn khi xin vin tr. H cng ni rng tuy chnh ph Hoa K l c quan hnh php, nhng ngn sch ca Hoa K tht s nm trong tay quc hi, nht l trong tnh cnh hin thi, nhng suy ngh ca quc hi Hoa K tht l v chng, kh on. Mi y, H vin cng ng vi thng vin t chi khng vin tr qun s cho Pakian v Hy Lp. So vi mt nm trc y th vic quc hi quyt nh nh vy tht kh th tng tng. V th chnh ph Hoa K ang d nh gi mt phi on quan st vin sang Vit Nam theo di cuc bu c. Tuy th, a s dn biu u cho rng Hoa K chng nn gi phi on quan st no sang Vit Nam c V im ny th ti cng nhn xt thy rng nhng quan nim ca ng Bunker v ng Sullivan v cuc bu c li khng phn nh ton th kin ca Hoa K. t ra th y cng l nhng iu ti cm thy khi gp ng John Holdridge, ph t ca ng Kissinger vo ngy 18. ua ng Holdridge ti thy r rng ng Kissinger xem vn bu c hon ton l vn th yu so vi vn phi c mt tnh hnh n nh Vit Nam. V sau, chnh ng Kissinger cng xc nhn nhng suy ngh ca ti. ng vit trong hi k rng: Tuy nhng vn ng ca ng iu iu sng sut c tng ng ixon ln ti u khng c nh b ri ng iu; t ra ct b vin tr kinh t v qun s tc l hnh chung hnh ng h tr c it. hng ti cho rng tip tc ng h chnh quyn i n t s khng phi l mt c n dnh cho ng iu m t ra l hnh ng eo chiu hng li ch quc gia [i i oa ]. c ra th trong giai on ny, ng Kissinger vn ang c xoay s thc thi nhng k hoch ngoi giao ca chnh ph Nixon. Lc ny ng Kissinger mi va bt u m mn m phn b mt cng Bc Vit v ang sa son m phn vi Trung Hoa. V vy ng Kissinger chng mun g hn l c mt Vit Nam hon ton n nh. eo cch nhn ca ng Kissinger th cuc bu c l mt bin c ri ro, khi ngun ca nhng sng gi bp bnh v bt nh. Nhng v chn ng h ng iu v lm l trc nhng thao tng quyn hnh ca ng iu, ng Kissinger v tnh cho n cuc c c ca Vit Nam. Cui cng, din bin cho thy trong tt c cc quyt nh, quyt nh lm l trc nhng vn ng ca ng iu l quyt nh tai hi nht khin Vit Nam suy sp. c tnh th t lc cho n by gi ti vn cho l ng Kissinger thiu sng sut. Ngy 19 thng 8, ngay ngy k tip sau khi ti gp ng Holdridge th tin tc t Si Gn cho bit ng Minh t ng rt lui khi cuc bu c. Ri vo ngy 21, Ti Cao Php Vin Vit Nam chuyn i li quyt nh lc trc, tuyn b rng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
348 of 404
tht ra ng K hi iu kin ra tranh c. Tuy th, hai ngy sau ng K li tuyn b khng ra tranh c na. V c ng K ln tng Minh u thy r vic ng iu quyt tm km ch cuc bu c, nn h cho rng nu h c ng ra tranh c th cng ch l c lm mt vic vy vng v hiu. Vo ngy 2 thng 9, ng iu tuyn b tuy khng c ng c vin no ng ra tranh c vi ng, cuc bu c Tng ng Vit Nam vn tin hnh nh d nh. Nhng tuyn bi ca ng iu kt thc tin trnh dn ch Vit Nam. Vin tng (v chng bao lu sau vin tng ny bin thnh s tht) c c khin dn chng Vit Nam cho rng quan nim dn ch khng phi l mt quan nim thc t. K t lc tr i, h kt lun rng chnh tr l mt vn c quyt nh sn. eo h th cuc c c khng nh r thc cht ca chnh ph Vit Nam. H kt lun rng d cho nhn t bn trong hay bn ngoi, chnh ph Vit Nam qu tht l mt chnh ph thi nt v p bc. Nhng hu qu tai hi ca vic thao tng quyn bnh s t t thu hp ng h ca cc on th bn trong Vit Nam v n mn hng ng cc dn biu, ng Ngh S ng h Vit Nam trong quc hi Hoa K. Cuc c c khin nhng ngh vin Hoa K phi suy ngh li xem thc s Vit Nam c xng ng c h ng h hay khng? nh rng khng hn tt c nhng hu qu va k u do cuc c c nm 1971 gy ra, nhng trong lch s dn ch ngn ngi ca Vit Nam, cuc c c qu l mt ng r quan trng. Ti im ny, chnh ph Vit Nam gt b nhng mc tiu dn ch ca quc gia tha mn nhng tham vng uy quyn ca mt ch c ti. Vo ma thu nm 1971 ti vn cha h c nim r rt g v tng lai ri s ra sao, d nhin ti cha h tin liu c nhng tai ha ang ch n Vit Nam. Tuy th, ti cm thy mt mi v tht vng. Vo ngy 2 thng 10, khi nghe tin ng iu chnh thc ti c c, ti nhn ra rng mnh ang b t vo mt tnh trng kh x. Mt mt v l i s ca mt quc gia c tng thng va mi ti c c, l ra ti phi xem y l mt dp ng mng v phi nh in chc mng. Nhng mt khc, nhng li chc tng qu khng phn nh trung thc ngh ca ti. C l y cng ch l mt iu nh mn, nhng ti phi suy ngh khn kh v cch phi lm th no va trnh khng lm tri vi lng tm li va trnh phi i x mt cch bt nh vi ng iu v d mun, d khng th ng iu cng l tng thng. Sau khi b ra mt ngy mt m suy ngh, ti i n mt kt lun c l ch l mt kt lun hin nhin i vi nhng ngi c u c thc t hn ti. D nhin ti ch c hai ng chn la: Gi in vn chc mng hoc l khng gi in vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
349 of 404
chc mng. Nu ti khng gi, chc chn s c tin n gn, n xa, suy n lun kia. Nhng nu ti gi th li ha ra t mnh t b tt c nhng iu m ti trn i tranh u. Cui cng ti quyt nh chng gi g c ngoi mt bn tng trnh lnh lng trnh by phn ng ca Hoa K i vi cuc bu c. Sau khi gi bn tng trnh ti bt u suy ngh n vic t chc. Ti bit r ng iu, v bit r rng d ng iu c ni ra hay khng v vic ti c khng chc mng th trong thm tm lc no ng cng khng qun ni iu ny. ng iu hiu qu r ti suy ngh ra sao v vic c c. Hn na, c l ng nghi ng ti cng v phe vi i s Bunker lm p lc ng v ti ngh rng ri y ng iu cng s tm cch thay th ti. Cng suy ngh, ti li cng thy r vn v li cng cho rng lc ny qu l lc ti c th ra i gn gng. Ti Hoa nh n gn 5 nm ri; c l khong thi gian phc v qu . i sng s th v hn khi ti c tr v vi t Saigon Po. nh thong vo nm trc y, ti cng suy ngh v vic bt u khi s mt t tun bo khc hn nhng t bo hng tun khc. Trong chuyn v thm Si Gn ln trc, ti bn lun vi mt s bn trong gii nh vn v bo ch. Tt c u cho y l kin rt hay. Ngay trong bui bn lun lc th kin ca ti mi ch l mt d nh nhng lc ny ti t hi phi chng n lc nn chuyn kin ny thnh hnh ng? Ti quyt nh v Si Gn ni chuyn cng bn b khi kin lm bo bt u thi thc mnh m. Tuy th khi gi in yu cu c v Si Gn ti khng h nhn c in hi m. R rng y l mt du hiu g . Ti lc ny, ti yu cu c chnh thc cho php quay v. ay v tr li yu cu ca ti mch lc, ng Nh in thoi cho ti ni vn tt rng chng ta s bn lun chuyn ny sau. Bng dng ti linh cm c din bin g v ti cng cm thy mnh nn t chc. Hn nhin l ti t t mnh vo mt hon cnh kh x. D nhin, nu cn ra i th vic t ti ra i vn tt hn l i ng iu chnh thc buc ti phi ra i. Ti cht suy ngh v ng thn. C i, ng sng cuc sng thanh m ca mt nh nho coi thng th s. Ri ti li ngh n ng ch ti l c Kim vn thng nhc nh rng: con ngi i lm vic g cng phi cho n chng. C l ti vn cha hon ton tha hng trn vn c nhng cch sng gt hn th s ra ngoi ca ng thn nhng chc chn l ti tha hng mt phn tnh ca ng thn v ng ch ti v vn cm thy rt kh chu khi b buc phi lm vic g. Ti cng chng hiu y l u im hoc khuyt im, nhng d c l g i na th chnh nhng cm ngh ny cng gip ti quyt nh rt nhiu. V gi y li mt ln na ti quyt nh da trn s suy ngh tha hng t ng thn. y l lc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
350 of 404
m ti ngh rng ti cn phi c quyt nh t gi chnh trng. Sau khi quyt nh r rt mi s, u thng 12 ti tng trnh vn tht chi tit cho ng iu. Bn tng trnh tng kt tt c cc vn trong qu kh cng nh nhng s tin liu ca ti trong tng lai. Ti dng nhng thng k lc ny trnh by rng tt c nhng s ng h ca Hoa K ang cng ngy cng cn dn. Hoa K lc ny t cu hi v nhng vn nh liu c nn li mt t qun khi rt lui hoc liu c nn vin tr kinh t cho Vit Nam hay khng. Trong bn tng trnh ti nhc li mt ln na nhng g c l tr thnh thng l vo lc ny rng mc du chnh ph Nixon vn cn mt chnh sch ng h tng i vng vng, mt chnh ph khc yu hn c l phi bung tri t lu. Nhng ri y vin tr v ngay c n vn rt qun cng s ty thuc vo quc hi Hoa K. hng phi bit rng, tuy tng ng oa nm gi quyn uy ti ng trong y, trn c t, nhng din bin chnh tr vn ng lm ng gim bt rt nhiu uy quyn. uan nim rng tng ng oa c lm c tt c mi iu ng mun l mt quan nim sai lm. Bn tng trnh ca ti tip tc nh sau: Trong nhng thng va qua, v nhng l do ca c chng ta ln chnh quyn Hoa K, mc vin tr cho chng ta suy gim n ch cn mt git tha li m thi. Nu chng ta l lun rng Hoa K ang t ng rt qun v Vit Nam qu khng cn n s vin tr ca h na th chng cn g ni. Nhng nu chng ta vn ngh rng t nht Vit Nam cng cn cn vin tr trong mt thi gian ngn na th vn c gng gi li vin tr d nhin quan trng. Cho d Vit Nam ng hoc khng ng vi nhng kt lun ca d lun hoc chnh ph Hoa K (chng hn nh v vn bu c n phng, thi nt, thiu on kt v.v) th Vit Nam cng khng th lm ng trc nhng thc t chnh tr ny. Vit Nam khng th lm ng trc nhng din bin m chnh tng thng Hoa K cng khng th b qua Chng ta phi bt u mt chin dch mi nhm vo dn chng Hoa K cng nh cc on th chnh tr chng t rng Vit Nam ngy nay khng cn cn n xng mu ca Hoa K na m ch cn vin tr v cc mt kinh t, qun s. Hn na, ch cn nhng vin tr ny trong mt thi gian ngn m thi. Mc d c nhng khuyt im khng th trnh khi ca mt quc gia chm tin trong thi chin tranh, ngi Vit Nam xng ng c Hoa K vin tr. eo ti th mt trong nhng im quan trng nht ca chin dch ny l hnh nh ca mt nc Vit Nam on kt, trong sch, sn sng nhn ly trch nhim ca chnh mnh. Nh kt lun ca bi tng trnh nu ra, ti ang c gi ghm tm s ca ti hn l pht biu bt k iu g c bit m chnh ph Si Gn vn cha bit. Khi c li bn tng trnh, ti c th thy nhng tht vng ca ti phn nh tht r rt qua nhng danh t ni bt nh li lm ca chng , v nhng cp khng cht du dim nh cuc c c, i nt, iu on kt. D sao i na th y cng l
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
351 of 404
mt bn tng trnh cht ti nm vo khong khng. Ti c a tt c nhng iu ti trnh by vo ti liu. Ni tm li th li khuyn cui cng ca ti vi ng iu l s lp li mt bi hc hon ton n gin m ring ti hc hi c Hoa nh n nhng ng iu th cha. Bi hc l: ng ng oa khng phi hon ton c t quyt. hng ngi xin vin tr phi bit phng tm nhn vt qua ng quan st c quc hi, phi bit phng tm nhn vt qua quc hi nhn ng vo d lun dn chng v bo ch. Trong sut nm nm tri ti tm mi cch din t iu ny. Nhng trong sut giai on ti phc v Hoa nh n, ti vn cha hc c cch phi lm th no nhng iu ti tng trnh c ng iu v cc nh lnh o Vit Nam . Chng bao lu sau, khi tho xong bn tng trnh cho ng iu, ti in thoi v cho ng Nh, nhn rng nu ng iu ang suy ngh v vic thay i i s hoc thay i chnh ph, th ng iu c t nhin thay i ch ng ngh g n vic phi sp t g cho ti c. Sau mt thng yn lng, ti nhn c in thoi ca ng Trn Vn Lm. ng Lm bo ti rng chnh ph qu tht ang c thay i mt vi nhim s. Tuy ng Lm khng h ni r rng ti l mt trong nhng ngi c tn trong danh sch thay i, nhng ng mun bit kin ca ti v vn ny. y rng vic ng Lm in thoi l mt du hiu r rt, ti lp tc son tho mt bc th t chc gi ngay n vn phng ng iu. Ti ni rng ti phc v qu lu v thy rng gi l lc ti cn ngh ngi quay li i sng bnh thng v chm sc gia nh, nht l m ti gi qu gi. Nhiu ngy sau , ng Nh in thoi cho ti bo rng Tng ng iu hiu r tnh th ca ti v ng nu ti thy cn phi ngh ngi. Hin ti ang c rt nhiu thay i trong cc chc v i s v c hai ni Lun n cng nh Canberra u ang cn phi ngi mi b nhim. Liu ti c mun thuyn chuyn i mt trong hai ch ny hay chng? Ti , ti vit th cho ng iu ng cm n nhng s u i ca ng i vi ti, nhng ti quyt t chc. Ti ni vi ng iu lc ny n lc ti nn tr v Si Gn ri.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
351 of 404
Trong Gng Km Lch S
352 of 404
Chng 33 Hai Mn Ngon Mc
Vo ngy 25 thng ging nm 1972, khi ti ang sa son ri Hoa nh

n th trong mt bui ni chuyn trc tip trn i truyn hnh th Tng ng Nixon cng b nhng hot ng b mt ca chnh quyn ng vi Bc Vit. Nhng iu ng cng b khin d lun xn xao, kinh ngc. Ring i vi ti th nhng iu ng cng b xc nhn tt c nhng iu m ti vn nghe t trc ti nay. Tng thng Nixon tuyn b rng ng Kissinger b mt m phn vi Bc Vit k t nm 1969. Trong sut giai on m phn c c thy 12 cuc hp, cuc hp ln cui l vo ngy 13, thng 9 nm 1971. Trong cuc m phn cui cng, Hoa K gi cho Bc Vit mt ngh ha bnh nhng vn cha c Bc Vit tr li. Trong bui ni chuyn ln ny, tng thng Nixon ln ting cng khai ha nhng ngh gi cho Bc Vit trc kia. Nhng iu kin trong ngh nh sau: Hoa K s rt qun trong vng su thng v chp nhn quc t ng ra t chc mt cuc bu c tng thng Vit Nam cho php tt c cc ng c vin t tt c cc on chnh tr Vit Nam c quyn ng c. ng iu s t chc mt thng trc khi cuc bu c bt u. Bi din vn ca Tng ng Nixon ln ny l mt ngn n chnh tr ngon mc nh vo c d lun quc t cng nh d lun ca cc gii phn chin. Nhng tit l v cc cuc m phn b mt ca Hoa K vi Bc Vit trong bi din vn ca tng thng Nixon tht l ly k v nhng tit l v nhng cuc m phn Bc Kinh ca ng Kissinger vo nm trc y cng ly k khng km. Nhng tit l khin nhng on th phn chin thy mnh b h nng. H khng khi chng hng khi thy tt c nhng i hi nhng b ca h c chnh ph Hoa K, mt chnh ph m h cho l sai lm, chp thun t lu nhng Bc Vit vn hon ton ngonh mt. Ring phn ti th s tuyn b ca Tng ng Nixon li khin ti ht sc lo ngi cho tng lai Vit Nam. t kh ai c th tng tng c rng ng Kissinger t mnh m phn b mt cho c Hoa K ln Vit Nam. Vo lc ny, chng ai bit r hn ti v vic nhng quyn li ca Hoa K khng cn i i vi s sng cn ca Vit Nam na. Ti nhn thy iu ny k t khi chnh ph Nixon bt u nhm chc. c ra th vic rt qun ca Hoa K v vn sng cn ca Vit Nam khng phi l hai vn hon ton khng th i i. Tuy th, vn ng ngi l vic Hoa K t m nhn trch nhim v t tham gia cc cuc m phn nh th y hon ton l nhng cuc m phn ca ring Hoa K. Vo u
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
352 of 404
Trong Gng Km Lch S
353 of 404
nm 1969, lc chnh ph Nixon va mi nhm chc, v chn ch v th ng, ng iu mt c hi ng gp vo cc k hoch ca Hoa K i vi cuc chin Vit Nam khi cc k hoch ny hy cn phi thai. K t tng thng Nixon v ng Kissinger hon ton ch ng cc cuc m phn vi Bc Vit. Trong sut ba nm trng, im ni bt ca chnh sch Hoa K trong vic m phn l c gi cho Vit Nam tm n nh v hon ton th ng. Ti bit r ng iu khng h tham gia son tho cc k hoch do ng Kissinger ra, chng nhng vy, ti cng khng bit ng iu tht s c bo co chi tit r rt n no? Ch cn nhn vo l li hnh ng b mt ca ng Kissinger v tnh hay n trnh vn ca ng iu ti cng tha bit rng ng iu v ng Kissinger kh c th cng nhau bn lun vn m phn mt cch hu hiu cho c. Ti khng mun gi in hi ng iu xem ng c tht s bit r vic m phn ca Hoa K hay khng. V b Anna Chenault dy ti rng nhng bc in ca ti tht s chng c g an ton, bi vy, thay v gi in, ti in thoi cho ng Nh. Nhng ng Nh li c v khng mun bn bc g. ng Nh khng h ni r l ng iu c hon ton hi lng v nhng cuc m phn b mt hay khng m ch ni vn tt rng chng s bn bc chuyn ny sau. Mt thi gian ngn sau khi Tng ng Nixon c din vn, i s Bunker tr v Hoa nh n tham kho kin. Nh thng l, ti mi ng Bunker n ta i s ti c dp ni chuyn vi ng. Vi t cch l i s ca Hoa K Si Gn, ng Bunker thc s l ngi trung gian gia ng Kissinger v ng iu. Ti mun gp ng Bunker c th bit r phn ng ca ng iu. Khi chng ti gp nhau, ng Bunker ni vi ti rng: h anh cng bit, m d phn ng ca ng iu no phi l chuyn d dng. ng Bunker ni rng ng c chuyn tt c nhng bn bo co ca ng Kissinger cho ng iu nhng ng chng bit phn ng ca ng iu thc s ra sao. Vo cui thng 2, th tin tc v mi vic bt u sng t i phn khi ng Nh n Hoa K. ng Nh cho bit rng tuy c c bo co, nhng tin tc bo co ng iu nhn c rt l s si. ng th ng Kissinger ch gi mt bn bo co rt ngn cho ng Bunker ng Bunker chuyn thng cho ng iu. ng iu cng c hi kin v mt s nhng iu tng qut, nhng khng h bit r chi tit nh ng mong mi. ng nhin ng iu c rt t c hi by t quan nim ring. ng gng go ng nhng vn nh vn quc t s ng ra t chc cuc bu c v vn ng phi t ng t chc tng thng. ng iu chp nhn nhng i hi ca Hoa K v hai l do. nht: ng iu cho rng Bc Vit s khng bao gi chp nhn nhng ngh ca Hoa K. hai: ng iu mun trnh vic phi ng u vi tng thng Nixon. Ni chung th nhng din
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
354 of 404
bin trong giai on ny l mt triu chng ti c dp quan st k t nm 1965. K t khi Hoa K bt u can thip, lc no h cng nm phn quyt nh cc chnh sch i i vi vn sinh t ca Vit Nam nhng li quyt nh da trn nhng quyn li ca Hoa K. Khi quyt nh nhng chnh sch c lin quan n s sng cn ca Vit Nam Hoa K thng chng g n chnh ph Vit Nam, hoc gi nu c i chng na th h cng ch l mt cch rt s si v hi ht. i lm vic c on ca Hoa K dn n mt tnh trng b tc trong s cng tc ca c hai quc gia M, Vit. Hu qu ca nhng thi l do nhng tht bi ca chnh ph Hoa K trn bnh din lun l i i cng vi nhng tht bi ca Vit Nam v thiu kh nng lnh o, th ng, v khng kh nng nhn lnh trch nhim quc gia. D nhin mt trong nhng l do chnh khin Hoa K c thi c on khi cng tc vi ngi Vit cng l do nhng c kt d bit gia lch s Vit Nam v Hoa K. Nhng du g i na th ti vn qui l do chnh vo vai tr ca nhng ngi lnh o. Nhng l do d l: Bn tnh thch b mt, thch mu mo v vn ng ca ng Kissinger; Bn tnh quanh co, lng l v hay trnh n vn ca ng iu. V gn gi vi c hai pha, ti c dp quan st s lin h ny ko di trong sut nhng nm qua. Chng nhng th, ti cn nhn r c s bt lc ca ti khi phi i ph vi vn ny. Khi vit th t chc, ti ngh rng t nht th sau khi t chc ti cng trnh c phn no nhng tht vng i i vi cng vic. Nhng l thay, dng nh vn t chc ca ti vn cha c Si Gn . Ti bit Si Gn chc chn nhn c th t chc ca ti ri, nhng chng hiu sao chnh ph Si Gn vn m thm yn lng, chng h gi li cho ti mt ch ni rng ngy no l ngy ti chuyn nhim hoc t v nhn bit yu cu t chc ca ti. Hu qu l cho n cui thng 3 nm 1971, ti vn cn lm vic, vn cn loay hoay tm hiu tin tc ca c Si Gn ln Hoa nh n. Khi tin tc v nhng cuc m phn b mt c cng b, ti li cng cm thy lo lng v cch lm vic ca ng Kissinger. Ti khng bit chng hiu phi tm cch no c th tin liu cho ng c cc chiu hng v quyt nh ca chnh ph Hoa K. tm hiu cc vn ny, ti n gp cc ph t ca ng Kissinger nh cc ng Holdridge, Negroponte v nh bo k cu Marvin Kalb ca i CBS chuyn v cc vn ngoi giao. ng Marvin Kalb l ngi i st vi ng Kissinger v hiu r cch lm vic ca ng Kissinger. Ti mun hiu r quan nim uyn chuyn, mt danh t ti nghe ng Kissinger dng trong cuc gp g u tin gia ti v ng vo nm 1969. Lc ny danh t yn huyn mang nhiu sc thi ca mt im bt tng.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
355 of 404
Trong khi nhng im bt tng v mt chnh tr ch mi manh nha th nhng e da v mt qun s li r rt hn. Tuy vo ngy 13 thng 9 nm 1972, Bc Vit vn cn m phn m vo thng 10 h chm dt cc cuc m phn. Lc ny ang l nm 1972, nm bu c Tng ng Hoa K v d nhin Vit Cng vn cn nh nhng kt qu h gt hi c vo dp Tt Mu n nm 1968 trong ln bu c tng thng Hoa K trc y. ng Robert ompson, mt chuyn vin dy kinh nghim chng du kch khng nh rng Vit Cng s m cuc tn cng trc thng 10 c th li dng d lun trong giai on Hoa K tin hnh cuc bu c nm 1972. Ngoi nhng d on ca cc chuyn gia, cn mt yu t khc cho thy Vit Cng sp sa tn cng l yu t thi tit. i tit Vit Nam lc ny ang bt u chuyn sang ma kh. Tt c nhng tin tc tnh bo u cho thy Bc Vit sa son t nhiu thng trc. V thng 7 l thng thi tit chuyn ma nn tr lm l vo thng 6 bt buc min Bc s phi rc rch. Lc ny vo gia thng 3. i kha biu ca ti c nght cc cuc hp vi B Ngoi Giao v nhng nhn vin qun s ng Sullivan, ng Wesmoreland, ng Laird, v nhiu tng lnh khc ang iu khin chng trnh Vit Nam Ha Chin Tranh. Lc ny, qun s Hoa K Vit Nam gim n s hin din ca Hoa K gn nh khng ng k. Hn na, Hoa K khng cn gi vai tr lnh o qun s. V th nn, nhng trn ng lc ny s l nhng ng ca qun i Vit Nam Cng Ha v Cng Sn. thi im ny th m Phn, nguyn l phn u ca chin thut lng u, tht bi hon ton. Gi l lc th thch ca phn hai. K hoch Vit Nam Ha Chin Tranh sp bc vo giai on th thch. Mt cuc ng ln sp bt u. Cu hi ch cn l: Cuc ng s xy ra u v vo lc no. Vo ngy 30 thng 3, qun i Bc Vit vt qua vng phi qun s tn cng vo thnh ph Qung Tr. Lc u cha ai c th xc nh y l mt phn ca cuc tng tn cng hay ch l mt cuc cng kch d dm. Nhng trong vng mt tun cuc tn cng th hai bt u t bin gii Cam Bt tn cng nhm vo An Lc, pha bc Si Gn. Khi Qung Tr v An Lc b tn cng th lc no ti cng gn nh gn lin vi my in thoi. Ti ni chuyn vi chnh ph Si Gn, vi cc nhn vin ca ti Ng Gic i v B Ngoi Giao. Ti c theo di An Lc trong nhng trn giao tranh ngy cng lan rng. Tuy ti on trc rng th no Vit Cng cng tn cng, nhng ti qu tht cha th tin on trc c tm mc rng ln v d di ca nhng cuc tn cng lc ny. C cc ng nghip ca ti B Ngoi Giao v Ng Gic i hnh nh cng kinh ngc chng km g ti. Vo tun l th hai, c 12 s on Bc Vit nhp trn. Mt s qun khng l t Bc Vit ang tin vo xm lc Vit Nam.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
355 of 404
Trong Gng Km Lch S
356 of 404
Gi pht th thch ca qun i Vit Nam lm ti lo lng. Mt mt, ti v cng tin tng cc n v thin chin nh Nhy D, y un Lc Chin, Bit ng ca qun i Vit Nam. Nhng mt mt khc th lc ny, s h tr ca qun i Hoa K hon ton mt hn. Ti theo st nhng din bin chin trng v nhng chi tit v s on 3 ang b tn cng v cnh qun i Bc Vit tin dn ti vng th Qung Tr. Nhng d Tng ng Nixon p dng k hoch Vit Nam Ha chin tranh, ng vn nht nh khng b mc nhng cuc tn cng ca Bc Vit. Vo ngy 5 thng 4, phi c Hoa K di bom vo nhng ni tip vn ca Bc Vit, trong khi nhng hi qun v khng qun ca Hoa K sa son nhp trn. Vo ngy 15 thng 4, khi nhng cuc tn cng ca Bc Vit pht ng ton lc th my bay B52 di bom xung H Ni v Hi Phng. y l ln u tin trong sut bn nm nhng thnh ph nh H Ni v Hi Phng b tn cng. i vi tng thng Nixon v ng Kissinger th nhng cuc tn cng ny chng t s quyt tm ca Hoa K. Nhng gii phn chin Hoa K li c thi khc hn. Sinh vin Hoa K phn ng tc thi. Biu tnh bng ra khp mi ni trn ton quc, mt cuc biu tnh trong khun vin i hc khin hng trm sinh vin chng i b bt. Ti thng vin, y ban Ngoi Giao ca ng Ngh S Fullbright gi B trng uc Phng Laird v Ngoi Trng Rogers ra iu trn trc quc hi. Cuc iu trn trc my truyn hnh din ra chng khc no mt cuc ng gia hai v hai v B trng v cc ng Ngh S phn chin. Lc ny, cuc chin bc vo giai on quyt nh. Cng sn ang thu thp tt c mi lc lng tn cng mnh lit vo Min Nam. V pha Hoa K th tng thng Nixon cho lnh cc lc lng hi qun v khng qun ca Hoa K t do tn cng bt chp cc cuc biu tnh hoc s chng i ca quc hi Hoa K. Nhng cuc biu tnh din ra ngy cng t Hoa nh n khin nhng quan st vin ca Hoa K ht sc theo di nhng trn ng Vit Nam. Cu hi n gin ca h l: Liu cc lc lng qun i Vit Nam cng vi s ym tr ca Hoa K, c sc bo v Vit Nam khng? Hay l nhng chnh sch trong gn sut 20 nm ca Hoa K s tiu tan thnh my khi cng vi s sp ca Vit Nam? Vo trung tun thng 4, vn vn cha hon ton ng ng. Vo ngy 21, ng Alexander Haig t Vit Nam tr v mang theo nhng tin tc r rt nht. Ti ti in cho ng iu: ng aig cho rng tinh n qun i it am rt cao. r vi trng hp l t, qun i it am chin u rt hu hiu. ng aig cng ng i nhng nhn nh tnh hnh ca chng rng cc lc lng it am vn cn c cm c trong mt khong i gian ngn na. ic duy nht khin ng aig
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
357 of 404
lo ngi l s tn t ca qun i it am c khin tinh n chin u ca cc binh s it am suy gim. lun oa cho rng cu tr li v sc mnh ca qun lc it am ng a hon ton ph uc vo nhng trn ng ca qun i hai min am, c v nhng phn ng ca qun i in am it am. Vo ngy 1 thng 5, mn bc ca Qung Tr b hai s on 304, 308 v xe tng ym tr ca Bc Vit nh chim. S on 3 B Binh ca Vit Nam tan r di p lc ca cuc tn cng ny. Khi Qung Tr mt, nhng ton tn qun ca s on 3 v dn chng Qung Tr a ra ng ph chy tn c. Trn nhiu on ng tn c nm trong tm pho binh ca Vit Cng nhng on tn c b di pho. C Hu ln Kom Tum u b e da. Cch Si Gn khong su mi dm, gn bin gii Cam Bt, lc ny An Lc cng ang b bao vy. Sau ngy mt Qung Tr, Kissinger n hp cng L c Ba L. y l cuc hp u tin trong sut 8 thng. Sau ny Kissinger vit li rng cung cch ca L c tht l kiu ngo. c quyt rng Bc Vit chc chn s ton thng. t lu sau tnh th cho thy s lc quan ca hy cn qu sm. Tuy nhng n v ca Vit Nam Cng Ha ng ngng vo lc u v tm mc ln rng ca cuc tn cng cng nhng xe tng, i pho ca Bc Vit, chng bao lu sau h bt u chn chnh, chin u mnh lit gi tng tc t. Trn tt c cc mt trn Bc Vit tn cng, nhng bc tn ca Bc Vit u b chn ng. un i Min Nam Vit Nam anh dng chin u di s ym tr ca khng qun Hoa K. Trong ba mt trn k trn, An Lc l ni m mu v bi thm nht. Nhn di mt kha cnh no th y chnh l mt trn nh in hnh cho tt c nhng trn nh khc ang din ra khp mi ni trong ton lnh th Min Nam Vit Nam. Trn An Lc nm gia quc l 13 v l mt khu vc ch cch nhng cn c Vit Cng Cam Bt khong 15 dm. Bn trn An Lc l nhng trin thung lng v nhng n in cao su. Vo ngy 7 thng 4 v ngy 9 thng 7, An Lc b bao vy trong mt chin trn chng khc g cuc bao vy Stalingrad. Ti An Lc, Tng L Vn Hng c khong 6000 qun, bao gm phn nhiu a phng qun cng vi mt s n v ca s on 5. Trong khi Vit Cng tn cng ng bng cc s on 5, 7, 9, s on pho binh 75 v ba tiu on thit gip. Tng cng s qun Bc Vit dng tn cng vo An Lc k c cc n v chn ng l 28,000. Vo ngy 11 thng 4, Vit Cng ph tan nhng tin n pha trc An Lc. Vo ngy 12 qun i Bc Vit vy kn thnh ph An Lc. Ngy 137, sau khi pho kch kch lit, t tn cng u ca Vit Cng tn cng thng vo cc n v ca Min Nam Vit Nam ang b bao vy. Cuc tn cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
357 of 404
Trong Gng Km Lch S
358 of 404
ngng li khi chim c mt phn ba thnh ph An Lc. Hai ngy sau mt cuc tng tn cng khc li bt u. Ln ny Vit Cng tin su hn, cuc ng din ra ngay ti nhng ngi nh trong thnh ph cho n khi Vit Cng b y lui bng nhng trn di bom gn st ni B T Lnh ca tng Hng. Nhng ngi lnh t th v nhng ngi dn An Lc lc ny ch sng nh nhng thc phm, thuc men v v kh tip liu bng d. Hn hai phn ba nhng phn tip liu ri vo pha sau hng tin tuyn ca qun i Bc Vit khi nhng my bay tip vn C130 phi di chuyn trnh n nhng lot tc x ca sng phng khng. Tuy vng ai t v ca qun i An Lc ngy cng thu hp, h chin u nhiu tun trong tnh trng c th, thiu binh s, thiu v kh v y lui c nhng on b binh v thit gip ca Bc Vit. Mt thng sau, s on 5 v s on 9 Vit Cng li ng lot tn cng cc mt bc, ng bc, nam v ty. Ri qua ca pha Ty An Lc, trung on 272 ca Vit Cng tn cng thng vo nhng binh lnh t v Vit Nam. Vo lc 10 gi sng, Vit Cng chim nhng ta Bin inh cng cng v ch cn cch B T Lnh ca Tng Hng khong 150 thc. mt Bc, Vit Cng tn cng chc thng phng tuyn ca qun i Vit Nam v vo gn n trung tm thnh ph. Ti mt Nam, cc lc lng Vit Cng ang c tin qua nhng hng ro t v ca qun lnh Vit Nam lc ny kit sc v b chn ng nhiu v bom. Rng ng ngy 12 thng 5, hai s on 5 v 9 ca Vit Cng li tn cng vo trung tm thnh ph. Nhng nhng binh s Min Nam cng nhng phi cng ym tr ca c Vit Nam ln Hoa K vn anh dng chin u. Oanh tc c ym tr cng nhng ln n gn kit ca qun i Vit Nam nh bt tr li nhng cuc tn cng hung hn ca Vit Cng. Vo lc cui ngy, tnh th cho thy qun i Vit Cng mt c tinh thn ln nhu kh. Sau t tn cng cui cng vo An Lc Vit Cng dng cn kh nng tn cng. Nhng ngy sau s on 5 Bc Vit tho lui ngh ngi v b p nhng tn tht trong lc tn cng. Tuy th s on 9 ca Bc Vit vn ng qun bao vy thnh ph v tn cng vo trung tm An Lc bng nhng n v nh. Lc ny s t v ca qun i Vit Nam Cng Ha An Lc qu vt trn tm c nh ca Bc Vit. Vo cui thng 5, khi phn ln cc sng cao x bn my bay ca Bc Vit b trit h, trc thng v my bay chuyn vn c th ti lui thng xuyn hn. Cui cng, vo ngy 9 thng 7, qun tip vin ca s on 21 Vit Nam cng nhng n v khc chc thng vng vy ca s on 7 Bc Vit dc theo quc l 13 v lin lc c vi nhng binh s ang t th An Lc. Trong cuc tn cng chc thng vng vy ca Bc Vit An Lc, cc n v ca Vit Nam Cng Ha
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
359 of 404
ng vi s on 7 ca Vit Cng sut hai thng trng. Sau cuc tn cng , qun i Vit Nam Cng Ha thit hi mt 4000 qun, trong khi Bc Vit thit hi 6000 qun. An Lc khng phi l mt chin thng c tnh cch chin thut m l mt s thnh cng th hin c s trng thnh ca qun i Vit Nam qua k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh. Mc du k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh vn cn nhiu khuyt im, nhng ni chung th k hoch ny vn thnh cng ng k. Chin thng An Lc chng t kh nng chin u kiu hng ca qun i Vit Nam Cng Ha. ua chin thng , qun i Vit Nam chng t rng h c th y lui c nhng cuc tn cng ca cc lc lng Cng Sn c trang b y hn hn v mi mt. Chin thng An Lc cn cho thy rng nu c cc lc lng khng qun ym tr, th qun i Vit Nam s tha sc chu ton nhng nhim v c giao ph. t tn cng cui cng ca Cng Sn vo An Lc b y lui vo ngy 12 thng 5. Tuy Qung Tr b lt vo tay Bc Vit, nhng qun i Bc Vit vn khng kh nng tn cng vo Hu. V c nhng cuc tn cng ca Bc Vit vo cao nguyn cng tht bi. Khi tnh th r rt rng Min Nam Vit Nam vn ng vng sau cuc tng tn cng ma xun th ti bt u chun b t chc. Vo cui thng 5, ti bt u sa son t gi cc bn b trong gii ngoi giao, v vo u thng 6, ti n ta Bch c cho tng thng Nixon. Ti v nh ti cng n ba tra gi t vi ng b Averell Harriman ri n d mt ba tra gi t khc vi ng b George Aiken. Ti gp tt c nhng bn b v ng nghip v nhng cng s vin cng lm vic vi ti trong sut bao nm: ng Rogers, ng Wemoreland, ng Laird, ng William Sullivan, ng Alexis Johnson, ng Alexander Haig, cc nhn vin ph t ca ng Kissinger nh cc ng John Holdridge v John Negroponte, v cc bn b trong quc hi nh ng Ngh S Tower v dn biu Clement Zablocki. Bui l gi t tht l bn rn i vi rt nhiu ngi. Ti cm thy dng nh ti Hoa nh n lu lm ri. D nhin l ti t ri Hoa nh n. V v th ti cho rng ti sa son k lng trc khi gi t. Tuy vy, nhng pht cui, khi chia tay bn b v nhng cng s vin tn ty cng lm vic vi ti trong nhiu nm, ti cng vn cm thy c i phn xao xuyn. T phi trng Dulles International ti v gia nh bay qua Ba L. Chng ti li Ba L mt tun ri mn mt chic xe Peugeot, c gia nh chen chc chy thng route Napolon ti Nice, Cannes v Grenoble, ri vo St. Gervais, mt tnh nh nm cnh bin gii y S, ni chng ti tng tr ng sut mt nm khi nh
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
360 of 404
ti phi i dng bnh. Ti y chng ti gh thm nhng ngi tng sn sc nh ti hai mi nm v trc, ri i thng sang i Li. Chuyn i ny qu tht l mt chuyn du hnh kh qun. Chng ti n Geneva, vt nhng ngn ni Alps i Li, vo thnh ph Venice huyn thoi o v i qua nhng nh th sng chi ca thnh ph Florence dim l. Trong chuyn i , chng ti ha mnh vo vi nhng ton du khch khc thng thc nhng cnh p xung quanh. i khi chng ti chng cn nh r l mnh ang u na. Ti cm thy gia nh ti lc ny chng khc no mt gia nh ngi Nht ang trn ng du ngon. Sau hai thng du ngon, chng ti tr li Ba L sa son cho chuyn bay v Si Gn. Lc ny l gia thng 8. Ti vn cha bit rng Kissinger cng L c tip tc nhng cuc m phn b mt. Ti cng cha bit rng hai bn hiu r sc mnh ca qun i Vit Nam Cng Ha sau cuc Tng Tn Cng Ma Xun v bt u tho lun nhng vn tng qut ca k hoch m phn. Tm thi nhng bin chuyn ng tri ny vn cn nm ngoi tm hiu bit ca ti. Tuy ti tr v vi bu khng kh chnh tr si sc ca Si Gn, nhng lc ny ti ch l mt ngi ngoi cuc. Ti bt u n ta son Saigon Po, tm cch ghp mnh vo k lut lm vic hng ngy ca ta bo. Ti cng bt u sp xp cho ra mt t bo vn hc ngh thut m ti ngh n lc trc. Ti thu xp cc vn ti chnh, mn ch bt v cc vn s v bt u cho ra mt t bo vn hc ngh thut m chng ti t tn l Gi Mi. D nhin l khi ti quay li th Si Gn v cm tng ca ti i vi i sng Si Gn vn chng c g thay i. Ti li bt u ch tm lng nghe nhng din bin trong bu khng kh sinh hot ca thnh ph. V chin cuc ngy cng gim dn nn nhng a s nhng bn b ti trong gii qun s u c v phn khi hoc t ra th h cng rt lc quan. H nhiu ln bn lun v trn nh anh dng bo v An Lc v h cho rng nu ng thc s xy ra th Vit Nam c th i ph c vi Bc Vit. Tuy nhin vn m phn gia Hoa K v Bc Vit vn lm mi ngi lo lng. ng Kissinger va n Si Gn. Chuyn i ca ng cho thy vn qun s tm lng xung nhng ch cho cho nhng cuc m phn trn trng Ngoi Giao. Gn nh ai cng bit rng ri y Kissinger v L c s cng i n mt kt lun nhng kt lun ra sao th li chng ai c th on trc c. Vo u thng 91972, ti n dinh c lp thm ng iu. Cuc gp g hon ton vui v vi nhng n ci, nhng ci bt tay v nhng cu chuyn x giao. C
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
360 of 404
Trong Gng Km Lch S
361 of 404
hai chng ti u trnh ni n chuyn chnh tr. Trong nhng thng k tip sau , ng iu li nhiu ln mi ti v nh ti n d nhng ba tic va x giao nhng cng va chnh tr ca ng. C l ng iu c dng nhng bui tic ny xoa du nhng s kh chu gia chng ti trong qu kh. Vo gia thng 10, ngi thay th ti Hoa nh n l ng Trn Kim Phng tr v Si Gn sa son cho cuc gp g ca ng iu v Kissinger vo ngy 1910. Trong thi gian ng Phng Vit Nam, th chng ti vn thng xuyn gp nhau. ua ng Phng ti bit rng Kissinger v L c t c mt tha hip. Kissinger n Si Gn ln ny l tm cch thuyt phc ng iu ng . Nu ch ni ring v vic m phn th kin ca ng Phng cng trng ng vi kin ca ti. kin l: Hoa K ang tm mi cch rt ra khi Vit Nam. Vn chnh ca h l lm th no t c s tha thun ca Bc Vit. Lc ny tnh th cho thy Bc Vit p ng c nhng nhu cu ti thiu ca tng thng Nixon v ng Kissinger: Trao tr t binh v gin tip nhn nhn chnh ph Min Nam Vit Nam. i li, Hoa K s rt qun ton b, khng li d ch l nhng s qun ti thiu nh i Hn trc y. Hn na, Hoa K cng khng bt buc Bc Vit phi rt qun ra khi Min Nam Vit Nam. Chng ti cng ngh rng th no Hoa K cng s chp nhn. D nhin, ng iu s cc lc phn i nhng vn c Hoa K tha thun. S phn i ca ng iu c th s a n nhng tnh trng kh khn. Tuy th, c hai chng ti u bit rng ri y ng iu cng s phi u hng v nhng p lc ca Hoa K. Khi bn d tho ca hip nh Ba L c cng b, ng iu chng nhng ch phn i m cn t v phn n v nhiu iu khon trong bn tha hip. Tin n cng ngy lan rng v vic ng iu khng c thng bo g v nhng iu c tha thun gia Kissinger v L c trong giai on m phn cui cng. D nhin ng iu kh th chp nhn vic Kissinger a ra nhng s ri, nht l trong mt bn d tho y dy nhng thiu st v trc sau bt nht nh bn d tho ca Kissinger v L c . Mt trong nhng im kh th chp nhn l vn bn d tho cp n ba quc gia ng Dng tc l Vit Nam, Lo, Cam Bt v ch cp n mt ch khng phi hai nc Vit Nam. Vo ngy 23 thng 10, khi ng Kissinger ri Si Gn th d lun n rng ng iu bc b nhng tha hip m ng Kissinger iu nh. Ngy 24, ng iu ln ting phn i trn i pht thanh, chnh thc tuyn b ng khng chp nhn bn d tho tha hip. ng iu ni rng ng khng chp nhn bt k mt hnh thc lin hip no c v khng ng v vic Hoa K cho php H Ni vn c ng qun trong lnh th Min Nam Vit Nam. ng a ra ngh m phn trc tip gia Si
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
362 of 404
Gn v H Ni cng nh m phn trc tip gia Si Gn v Chnh Ph Cch Mng Lm i ca Vit Cng. Sau bi din vn ca ng iu, Si Gn li xn xao bn lun v nhng p lc ca Hoa K cng nh v mc chu ng ca ng iu. i cng rn ca ng iu c dn chng ng h. C l y l phn ng t nhin ca mt quc gia nh b phn hn trc nhng hnh ng ca mt ng minh khng l. Tuy th, y ch l nhng phn ng ban u. Chng bao lu sau tnh th cho thy ng iu khng th tip tc chng i v b buc phi chp nhn bn d tho tha hip ca Hoa K v Bc Vit. S th cho thy chnh ph ca ng iu qu tht khng th chu ng ni nhng s mt mt ln lao nh mt tt c nhng s ng h ca Hoa K. Trong thng 10, ti v ng Hong c Nh gp nhau thng xuyn hn. y l mt trong nhng giai on kh khn cho ng Nh v ng iu. Chnh ph Vit Nam a cho ng Kissinger mt bn lit k gm 69 iu khon cn thay i trong bn d tho tha hip m ng Kissinger k kt vi H Ni. Tuy Kissinger ha s c gng ht sc, mi ngi u thy r L c kh th ng vi nhng iu khon chnh m chnh ph Vit Nam yu cu, nht l vn i hi H Ni phi rt qun. y ng l mt giai on th thch ca ng iu. Trong giai on ny ng iu c gng y Hoa K i vo con ng ng mong mi. Ring v pha Hoa K th y chnh l giai on m h cho l cn phi e da ng iu. Chnh quyn Hoa K e da rng nu ng iu khng chu k kt th Hoa K s ct t tt c mi vin tr bt k n vn sinh t ca Vit Nam. Vo ngy 6 thng 10, tng thng Nixon vit mt bc th nhc nh ng iu v trng hp ca ng Ng nh Dim vo nm 1963. Ring i vi ng Kissinger th phn ng ca ng iu l mt s kin bt ng v y cay ng. Ngay t lc u tin ng Kissinger xem vai tr ca chnh ph Vit Nam trong cc cuc m phn ch l vai tr ph. Chnh v vy nn ng Kissinger cng son tho mi vic vi tng thng Nixon v c trnh tham kho kin vi chng ti t chng no hay chng ny. Khi Hoa K quyt nh rt lui th gii lnh o Hoa K cng quyt nh mt cch c on chng khc g chng khc g khi h t nhp cuc hoc t iu ng cuc chin Vit Nam trong thi gian h can thip. Trong khi , v pha Vit Nam th v khng mun phi i u vi Hoa K v v nhng e da bt an, ng iu ng trn vai tr th ng nh Hoa K mong mi. ng ng hoc t v ng vi tt c nhng chnh sch v ngh do Hoa K a ra. c ra th nhng cch i x ca Hoa K khin ng iu v cng phn ut. Tuy th, ng vn c nn s phn ut v cho rng Bc Vit s chng bao gi chp thun nhng iu khon do Hoa K a ra.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
363 of 404
m gi y, sau sut bn nm ngoan c, L c bt ng i thi . V khi Bc Vit thay i thi th vic g phi n n. T trc n nay ng Kissinger vn cha bao gi coi ng iu l bn cng cng tc nn vo gia lc ng ang c bn ha c trong tay, ng Kissinger cha h chun b i ph vi nhng thi bt ng ca ng iu. Trong khi , i vi ng iu th bn d tho tha hip tht chng khc no mt t giy n bt ng tng kt tt c nhng li lm, thiu st ng b qua khi nh mt c hi hp tc vi Hoa K. Sau tt c nhng nm trnh n v ng gng go, gi y ng iu phi chp nhn mt bn hip nh m ng cho l bn hip nh khai t Vit Nam. Nhng m phn gia ng Kissinger v L c tip tc Ba L vo ngy 20 thng 10. Hm , Kissinger em qu tng cho hai i din m phn Bc Vit: Mt quyn sch chp hnh i hc Harvard cho L c v mt u nga bng Pha L cho Xun y. Sau , ng a ra 69 iu tu chnh v b tc ca Vit Nam. Tuy c nhiu pha m phn thc s, chng bao lu sau Hoa K thy chin thut m phn ca Bc Vit l lng l, khng hon ton i n kt lun m cng khng hon ton t chi m phn. Bc Vit c v nh mun ko di thi gian. C l Bc Vit nhn ra rng c th trong cuc nhm hp tr li sau ngy l Ging Sinh c th quc hi mi c bu ln ca Hoa K s ct b vin tr cho Vit Nam. D nhin h cng nng lng khai trin nhng s bt ng kin gia Hoa K cng Vit Nam chuyn nhng him khch ny thnh h thm. Sau hn ba tun m phn v hiu, vo ngy 13 thng 12, L c tr v H Ni tham kho kin. Trc khi ln ng tr v, ng hn ngy tip tc m phn vo sau ngy L Ging Sinh. Tuy th, vo ngy 14, trong mt cuc hp vn phng tng thng cng ng Kissinger v ng Haig, tng thng Nixon kt lun rng Bc Vit ang ch trng ko di thi gian. ng cho rng ngay c vo lc Bc Vit ang d dm tm hiu nhng him khch thc s gia Hoa K v Vit Nam, Bc Vit cng vn mu toan buc chnh ph Hoa K phi i ph vi nhng o lut ct gim vin tr ca quc hi. C ba nhn vt tham d cuc hp u cho rng Hoa K cn phi gia tng p lc v chng t sc mnh qun s buc Bc Vit phi m phn nhanh chng hn. Ba ngy sau, nhng trn ma bom thay nhau ri xung Hi Phng. Ngay ngy sau my bay B52 di bom xung cc mc tiu c Hi Phng ln H Ni. Cuc di bom vo ngy L Ging Sinh thc s bt u. Cuc di bom l mt du hiu nhn nh nhm hai mc ch: i vi trung ng ng H Ni th y l mt du hiu chng t nu Bc Vit chu m phn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
363 of 404
Trong Gng Km Lch S
364 of 404
lp tc th kt qu s tt p hn. Tng thng Nixon nht nh khng chu ngi yn khi H Ni c ko di thi gian. i vi Si Gn th hnh ng ca tng thng Nixon chng t Vit Nam c th tin tng vo ng trong vic m phn. Hnh ng ca Tng ng Nixon cng cho thy ng khng h e d khi hnh ng tri vi kin d lun nu thc t i hi. Cng vi nhng chuyn tip liu ca chng trnh Enhance Plus, (Chng trnh Enhance Plus ch trng tip tc vin tr ti a cho Vit Nam trc khi quc hi Hoa K c th ct b vin tr) cuc di bom l mt hnh ng chng t Hoa K ng c tin cy. Vo u thng 12, ng iu mi ti vo dinh c lp trao i nhng kin v tnh hnh chung. Khi cuc di bom kt thc ng iu cho vi ti tr li. Ln ny ng yu cu ti i Hoa nh n chu ton mt s mnh. Mc d cc p lc ca Hoa K ang nng, ng iu vn mun thuyt phc Hoa K phi cng rn hn trong vic iu nh vi cng sn. ng iu ni vi ti rng: uy l tr nhng chng vn phi c gng lm nhng g chng c lm c. i nh anh gii ch h i nhng nh lnh o oa rng s c mt ca qun i c it in am l mt vn sinh t i i it am ng a. gi pht ny l qu tr. i cng khng r na. hng nh anh bit: n nc, cn tt. Tuy gp rt nhiu kh khn vi ng iu, nhng lc ny ti cng cm thng c tnh cnh c bit ca ng v hn na, ti ngh rng kin ca ng iu v vic khng chp nhn cho php Bc Vit c qun ng Min Nam Vit Nam hon ton ng. Ti cng bit r chng khc g ng iu rng ri y chng ti kh lng m c th trnh n c p lc ca Hoa K. Tuy th, ti vn tin l nhng n lc cui cng d sao cng vn c v thch ng. V khng phng trc cuc di bom vo lc ging sinh, Bc Vit b tn tht nng n. Nu ng Kissinger c th lm p lc mnh hn khng chng Bc Vit s li mm do. Bit u y chng l mt c hi tt khai thc vn ?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
364 of 404
Trong Gng Km Lch S
365 of 404
Chng 34 Hip nh Ba L
Th theo li yu cu ca ng iu, ti n Hoa nh n vo sng ngy 5

thng ging. Chiu hm ti cng c Trn Vn , ng Trn Kim Phng (i s Vit Nam Hoa K lc ny) n gp ng Kissinger ti vn phng. D nhin chng ti n y tip tc cuc tho lun v bn d tho tha hip c Hoa K v Bc Vit chp nhn hi thng 10, nhng s hin din ca ti v c mt phn no c tnh cch tng trng. V mt ngi l cu ngoi trng, mt ngi l cu i s, hai chng ti c mi ngi bit n nh nhng ngi c t tng n ha, hiu bit cc quan im ca Hoa K. S hin din ca hai chng ti Ta Bch c c ngha rng lp trng ca Vit Nam v s c mt ca qun i Bc Vit Min Nam l mt lp trng c s ng h rng ri ca a s dn chng Vit Nam. Trong tt c nhng nm ti c bit ng Kissinger, lc no ng cng c to ra mt bu khng kh d di, thn thin bt u cc vn , cho d l nhng vn gay go nht. ng th ng hay m u bng mt vi cu bng a lm cho bu khng kh bt cng thng i. Nhng ln ny ng Kissinger khng h bng a. Ti m u cu chuyn bng cch ni thng ngay rng ti sao ti phi tr li Hoa nh n, ri i vo vn Vit Nam khng th no tha thun iu kin cho Bc Vit ng qun Min Nam Vit Nam nh ghi trong bn d tho hip nh Ba L c. ng Kissinger tr li rng vic Bc Vit tip tc ng qun c ng iu mc nhin chp nhn t lu. ng iu tha thun vic ny khi chp thun nhng nguyn tc ngng bn ti ch vo thng 5 nm 1971. ng Kissinger tip li: a ra vn vo lc ny t l qu tr. u sao ti cng s c gng ht sc. ng Kissinger c quyt rng ng khng c o tng g v nhng mu ca Bc Vit trong tng lai, nhng theo ng th tng lai ca chnh sch Hoa K v nhng chin lc ton cu l thuc vo vic k kt hip nh vi Bc Vit. Chnh v th, ng cho rng hn lc no ht, lc ny chnh l lc Hoa K cn phi on kt vi Vit Nam. ng Kissinger trnh by t th ca Tng ng Nixon v ng t trc n nay. ng nu r rng trong qu kh, d l nhng khi vn chin cuc gay go, ng vn cha bao gi chu chp thun nhng gii php thin cn ca gii phn chin. V gii php ca ng ra lc ny khng phi l mt gii php mt chiu ch nhm g ri cho Hoa K v b mc Vit Nam. Sau khi trnh by t m quan nim ca ng v Tng ng Nixon, ng Kissinger kt lun: i vi tnh th hin thi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
365 of 404
Trong Gng Km Lch S
366 of 404
tng thng Nixon v ng b buc phi quyt nh mt cch lnh lng rng Hoa K bt buc phi k kt hip nh Ba L vo lc ny. Ngoi ra, ng Kissinger cn tin bn hip nh s t nh mt cn bn mi cho vic tip tc vin tr cho Min Nam Vit Nam. ng cho bit Hoa K sn sng tr a nu Vit Cng vi phm hip nh. Hm , ging ng Kissinger tht l sc bn v cch ni chuyn ca ng nng v chng ch. ng t v bt bnh v nhng tin n Ba L cho rng ng xem nh kin ca nhng ngi Min Nam Vit Nam. ng pht biu rng y l nhng tin n nhm nh. ng cng t v bt bnh v nhng tin n khc cho rng ng ang mu tnh m phn sch lc ton cu vi Nga v mt trong nhng mc ca cuc m phn l Hoa K s gip Nga ngn cn s nh hng ca Tu, bt k n li hi ca Vit Nam. C hai vn ng bt bnh u l hai vn t ng a ra ch chnh ti li cha cp g nhng vic c. Ti trnh by rng tuy vn Bc Vit ng qun Min Nam Vit Nam chng lm thng tn g n Hoa K, y qu l vn sinh t ca Vit Nam. ng Kissinger cho bit ng hiu tm mc quan trng ca vn v s c chuyn vn ti nu vo vic thng tho. Tuy th ti thy rng y ch l mt cu tr li ly l, chng c g ng tin cy. Ni tm li ch c mt im ng ch trong cuc tranh lun gia ti v ng Kissinger l vic ng Kissinger khng mun tranh lun tr li nhng im m Hoa K v Bc Vit tha thun khi trc. Cuc hp ca chng ti vi ng Kissinger l mt cuc hp trn y tht vng. Chng ti chng thy du hiu no chng t s quyt tm ca ng Kissinger. Tuy rng v pha Vit Nam chng ti ch quan rng cuc di bom vo lc Ging Sinh khin Bc Vit phi chu nhiu tn tht v phi m phn mm do hn, nhng sau khi gp ng Kissinger, ti thy rng Hoa K khng suy ngh nh chng ti. R rng l Hoa K cho rng nhng tn tht sau cuc di bom vo lc Ging Sinh vn cha ng Kissinger c th m phn quyt lit cng Bc Vit trong ln m phn d nh vo ba ngy sp ti. Ngay ngy hm sau ng Phng, c v ti cng c mi n B Ngoi Giao dng ba tra vi ng Alexis Johnson. Lc ng Alexis Johnson ang lm vic di quyn Ngoi Trng Hoa K. Ngoi ng Johnson ra cn c c ng Marshall Green, ng John Holdridge, i s Sam Berger v ng Warren Nutter, ph t B Trng uc Phng c trch an ninh quc t. Li thm mt ln na ti cng ng Phng tr li vn s c mt ca qun i Bc Vit Min Nam Vit Nam. Hai chng ti u qu quyt rng vn ny thc s cha c gii quyt n tha v y qu l lc c th tr li vn . ng Alexis Johnson khng h tranh lun. Tri li, ng ng rng c hai chng ti u ng trn mt l thuyt. V ng hi li chng ti rng: Nhng nu p lc ca quc hi ang cng ngy cng tng v Bc Vit c khng khng ngoan c th cn gii php no khc na?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
367 of 404
Sau khi ba cm tra hm chm dt, ng Johnson ko ti vo mt gc phng v ni nh: i t cch ca mt ngi bn c, ti xin ni i anh rng, nhng i cng rn ca tng ng it am trong nhng ng va qua cho y r rng ng chng phi l b nhn ca bt c ai. u ti khng lm c l lc ny ng iu ang mt trong nhng cao im ca cuc i chnh tr. c ny ng nn c gi nhng g gt hi c. c ny l lc ng iu phi nhn y rng oa khng bao gi i chnh sch. u oa c ay i chin lc chng qua cng ch l c gi nguyn nhng chnh sch ra m i. u ng iu t chi khng chu chp nhn k mt bn hip nh, m chnh tng ng ixon chp un hu qu s i hi lng. oa s phi ct t tt c nhng s lin h i it am. n giy pht chnh nhng s lin h ca ti i it am cng phi chm dt. t c nhng ngi bn m it am cn st li cng khng cn cch g khc hn l hnh ng ging ti. y l nhng iu hon ton chn t ti ni nh mt ngi bn ca it am t nhiu nm qua. Ti chng ch l Hoa K buc ng iu phi chp nhn mt tnh trng v cng nguy him v lc ny l lc Hoa K phi gip ng iu chu ton trch nhim vi ngi dn Vit Nam. Nhng ng Johnson li ln ngc cu hi: iu ng iu c chu cho chng ti gip ng hay khng? ( ngha l: iu ng iu c chu k kt hay khng?) ng Alexis Johnson qu tht l mt ngi bn c lu nm ca Vit Nam. Vo nm 19641965 ng l ph i s di quyn i s Maxwell Taylor. Trong nhng nm , ng c gng ngn cn s can thip t ca Hoa K vo Vit Nam. Chnh ng Alexis Johnson cng cm thy tht vng khi chnh ph dn s ca bc s ut sp . Ngoi ra ng cn l ngi ng n, hiu bit v cng tc gn gi vi ti rt lu. m gi y chng ti vn ni chuyn vi nhau nh hai ngi ic. H su ngn cch qu rng, chng ti chng cn cch no c th dung ha cc chnh sch ca Hoa K v Vit Nam c na. Tuy th cuc tranh lun vn cn tip tc. Sau khi ht gi cm tra, ng Phng, c v ti li ln thng lu 7 ca B Ngoi Giao gp Ngoi Trng Rogers. Khi n ni, chng ti trnh by t m mi chuyn, v ri ni vi Ngoi Trng Rogers rng s d chng ti phi yu cu Hoa K lu l v y l mt vn c lin quan n s sinh t ca Vit Nam. Nu cc ng t mnh vo t th ca chng ti th cc ng s thy qu tht chng ti khng h c cn tr ha bnh. Chng ti ch yu cu nhng iu kin ti cn m thi. Ti ni rng i vi Hoa K th vn Vit Nam ch l mt trong nhng vn chnh tr. Nu Hoa K thua cuc Vit Nam th vn ch l mt trang s ca Hoa K nhng i vi chng ti th d c
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
368 of 404
ng , khng ng , hoc ng vi iu kin no i na th tt c vn ch l mt vn c nht: y l vn sinh t ca Min Nam Vit Nam. ng Rogers mt mc c quyt rng tng thng Nixon cha bao gi xem Vit Nam l mt vn th yu. Khi bn n vn Vit Nam ng Rogers l lun rng nhng yu cu ca chng ti qu ng trn mt l uyt (chng khc g ng ohnson tuyn b vi pht trc y) nhng, nu ch c l uyt m khng c nhng s kin c t bnh vc nhng l uyt cng cm bng dng. n ch l chn cch no trong s nhng chn la cn st li. hng qu t cn cch chn la no na? n con ng no khc hn na? i p lc quc t vo lc ny cng nhng p lc ca quc hi v dn chng oa , tnh cho y tng ng ixon liu lnh v it am qu nhiu ri. ng khng no i xa hn c na! Ti c dnh th gi ca nhng ngy cn st li, n hp vi cc ng Ngh S, cc dn biu v gii bo ch. Ti quyt ch tm cho bng c nhng u mi c th nh hng cc chnh sch ca Hoa K c lin quan n vic ng h Vit Nam. Ti tm n rt nhiu bn b c quc hi nh ng Hubert Humphrey, ng Jacob Javits, ng John Tower v ng George Aiken. Ti ngh rng sau khi gp bn ng Ngh S va k, ti s thng t phn no tnh hnh ca quc hi Hoa K vo lc ny. Bn ng Ngh S u ni thng vi ti rng quc hi quyt chm dt chin tranh. Ti cng chng thy ngc nhin cho lm. Cuc di bom vo dp L Ging Sinh gy ra qu nhiu chng i. Ngay c nhng thng ngh s ca ng Cng Ha ng h tng thng Nixon khi trc cng bt u phn i ng. Tng thng Nixon khng th ku gi thng vin ng h c na. T trc ti nay, lc no H Vin cng ng sau ng Vin trong nhng quyt ngh ct gim vin tr cho Vit Nam. m gi y c vn ny cng thay i. Mi y, H Vin cn dn u ng Vin khi b phiu cho cc quyt ngh ct gim vin tr cho Vit Nam. D nhin, trong quc hi Hoa K chng c dn biu hoc ng Ngh S no mun ng ra nhn lnh trch nhim cho nhng ngh quyt ct b vin tr, nhng rt nhiu dn biu t thi bng nhng cch gin tip khc. H tm cch tr hon nhng ngh quyt vin tr cho Vit Nam v c gii hn nhng quyn hn ca Tng ng Nixon v vn vin tr. Lc ny, tt c bn ng Ngh S u ng rng vn vin tr cho Vit Nam c rt t hy vng c quc hi chp thun. Tuy vy, nu Vit Nam chu k hip nh Ba L th h cho rng c th quc hi s thay i thi . C bn ng Ngh S u ni nu Vit Nam chu k hip nh Ba L th chnh h s tm cch vn ng thuyt phc quc hi thng qua cc ngh quyt vin tr. Khi cuc hp kt thc, c hai ng Aiken v Tower vn l hai bn thn ca ti trong thng vin, u khuyn ti rng y l lc Vit Nam phi c t v hiu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
369 of 404
rng Hoa K tht s chng cn lm g hn c na. Ti li n gp cc bn b trong gii bo ch, nht l nhng ngi c nhiu lin lc vi ng Kissinger c tm hiu xem ha chng cn c vn g b qua m khng nhn thy chng? Ti tm n cc ng Joe Kra, Marvin Kalb, Murray Marder, ng Chalmers Roberts, tt c u c nhiu kinh nghim v hiu bit v vn ngoi giao. Tt c nhng ngi ti tm n u cng ng kin. H trnh by vi ti bng cch ny hay cch khc rng chng cn g bn lun. H u ng lot cho rng c mt s mc nhin ng gia cc cng quc v vic ngng bn. H quan nim rng c nhiu iu c hai bn tha thun: Bc Vit khng cn i hi lt ng iu. y l mt trong nhng iu m Bc Vit i hi trong sut bn nm. i li, Hoa K s khng i hi Bc Vit phi rt qun ra khi Min Nam. V th, s khng c bin chuyn g quan trng trong nhng cuc m phn lc ny. Vo ngy 9 thng 11972 ti n gp ng Alexander Haig m trong lng tht vng no n. ng Haig l ngi c nhiu kinh nghim c v mt qun s ln dn s. ng tng l ph t cho c ng Kissinger ln tng thng Nixon trong sut 4 nm. Kinh nghim ca ng Haig v vn Vit Nam tht l him c. ng chng nhng ch hiu bit Vit Nam trn mt ngoi giao m tng gia nhp c qun i tc chin Vit Nam. V tng l tiu on trng Vit Nam trong thp nin 60 nn ng Haig hiu r phong th v tnh tnh ngi Vit. Kinh nghim c bit ny khin ng c nhng nhn nh chnh xc v tnh hnh chin cuc Vit Nam. Trc y, khi ti cn l i s ca Vit Nam Hoa K, ti nhiu ln gp ng Haig. L d nhin ti thy ti c th ni chuyn vi ng Haig rt d dng. Khi ti n vn phng ng Ng Gic i, ng Haig cho bit ng va mi hp vi tng thng Nixon trong mt cuc hp rt di. ng Haig ni rng Tng ng Nixon ht sc lo ngi v nhng s chia r gia Hoa K v Vit Nam v y chnh l c hi him c m Bc Vit ht lng mong mi. Tng thng Nixon cng rt kh chu v thi ca ng iu khi thy rng ng iu ang khc t bn hip nh trong khi chnh Tng ng Nixon chp thun bn hip nh . Hnh ng ca ng iu khin tng thng Nixon khng th gip ng. Ti ct li ng Haig trnh by rng chnh chng ti cng kh chu khng km. Khi ng Kissinger v tng thng Nixon mang bn d tho tha hip n Si Gn vo thng 101971, chng ti cha h c tham kho kin y d ch l trn nhng im chnh ca bn hip nh. ng Haig tr li rng: ng, y qu l mt li lm ln, mt sai lm ng k v pha chng ti. (y l nguyn vn cu ni ca ng Haig. Ngay sau khi gp ng Haig, ti ghi li cc din tin ca cuc hp
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
370 of 404
v cng gi in v Si Gn cho ng iu bit r vo ngay m .) Ti ni vi ng Haig: h ng bit, ngay t khi ti cn l i s ti cng nhiu ln ni i ng rng k t ng 9 nm 1971 cho ti ng 1 nm 1972 s trao i kin gia hai chnh ph khng c y . ng vy, ng Haig tr li, y l mt trong nhng sai lm, nhng i ca cc ng i i ng singer cng c phn qu ng. ng ng it am hiu lm ng singer v mt phn li qu l do ng singer. hng du sao lc ny tt c u l chuyn qua. ngay trong i gian hin ti, chng l ng vn cha y r tnh cnh ca chng ti? ng ng ixon chng cn xoay s g c na. u it ng ng ni chuyn trit qun, ng i mi tc ngng bn, ng i mi tc k kt ng ng ixon s phi k kt. i bit chc nh ca tng ng ixon l chp un k kt. i y, chnh tng ng ixon s chnh c ku gi ng iu hp tc. u ng iu t chi oa s phi ct b it am. hnh ti cng sp sang it am v khi chc chn l chng ai c bng mt khi phi trc din i s t. Ti tr v ta i s vit bn bo co cui cng cho ng iu v sa son sang Php cho kp lot m phn cui cng, bn tai ti vn vng cu ni trc din i s t. Chiu hm , c v ti cng bay sang Ba L. Ti y Kissinger m phn cng L c c ba ngy. Tuy chng ti vn cha my may hay bit nhng im quan trng c tha thun. Vo ngy 8 thng 11972, Kissinger cng L c quyt nh ch tm vo hai vn chnh: Vng phi qun s v cc th tc k kt. Nu vn hin din ca qun i Bc Vit c c bn ci i chng na th cng ch l mt vn bn ci sung. Ngay ngy hm sau, ngy 9 thng 1, vn ranh gii vng phi qun s c hai bn tha thun. Hai bn u khng nh s c mt hng ro phn i hai min Nam Bc. Nh vy vn cui cng cn li ch l: Lm th no ch k ca Ngoi Trng Vit Nam s khng cng xut hin vi ch k ca i din Chnh Ph Cch Mng Lm i. T trc ti nay chnh ph Vit Nam Cng Ha vn khng chnh thc nhn nhn chnh ph Cch Mng Lm i v v khng chnh thc nhnh nhn chnh ph Cch Mng Lm i nn chnh ph Vit Nam cha bao gi k kt bt c iu g vi on th ny. Tuy th, ng Kissinger cho rng y ch l mt vn th tc hn l hn l mt im c tnh cch quan trng thc t. Vo ti ngy 12 thng ging, nm nh ngoi giao ca Vit Nam hp mt cng cc ng Kissinger, William Sullivan v nhiu nhn vin khc tho lun nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
370 of 404
Trong Gng Km Lch S
371 of 404
din tin ca cuc m phn. Ti Faubourg SaintHonore, trong cuc hp mt ti t tht ca i s Hoa K, ng Kissinger m u bng cch tn cng vo hai c s ca Vit Nam l ti v c . V b qu nhiu nhn vin Vit Nam truy vn v cc iu khon m phn, ng Kissinger lc ny cho u chng ti vi ngh rng c l c hai chng ti nn v Vit Nam ngay cho ng iu bit r lp trng ca Hoa K lc ny. ng Kissinger l lun rng ng iu t hn phi thy y l lc Vit Nam nn k kt hip nh Ba L c th c cng b trc khi quc hi Hoa K c c hi ct vin tr. Bi vy lc ny c l l lc Vit Nam nn hnh ng gp c th nh hng quc hi Hoa K. ng Kissinger c nhn mnh s cn thit ca vic phi khn cp m phn. C p tr rng vic phi m phn khn cp vi Cng Sn l vic d dng nh tr bn tay. Cc ng ch cn tha thun cho h tt c nhng iu h i hi l xong. Sau nhng cu cho n hc hc th cuc bn lun c v bt xung khc tuy rng bn chng ti lc no bu khng kh cng nng n, nghim trng. ng Kissinger tng kt tnh hnh tt c cc cuc m phn v ch ra nhng tin trin kh quan. ng trnh by nhng im kh quan trong nhng vn nh khng nh vng phi qun s, tip tc vin tr cho Vit Nam v mt qun s, tng cng y ban gim st quc t v nhng im kh quan trn nhiu phng din khc. Khi ng Kissinger dt li th phng hp lng yn trong vng mt pht ri c (theo nh ti nh) ln ting hi rng: a ng singer, nhng tin trin ng va bn n qu t quan trng nhng iu quan trng nht vn l s hin din ca cc i qun c it in am it am. n ny c bn bc ra sao? ng Kissinger tr li rng: Tun ny, ti cng bn n vn rt qun ca cc qun i Bc Vit gn sut ba ting ng h m cng vn khng t c thm kt qu no. Tuy nhin, nu nhng iu khon lin quan n cc vng phi qun s Lo v Cam Bt c gi ng nh bn hip nh ra th trn mt php l Bc Vit hon ton khng c l do g ng qun Min Nam Vit Nam. eo ti thy th Bc Vit cha h i hi chng ta phi cho php qun i ca h ng binh Min Nam. Hn na, trong tt c cc iu khon ca hip nh Ba L cng chng c iu khon no cho quyn h ng qun Min Nam. Ti c th cho ng xem nhng phn trch dn trong cc ti liu m phn ghi ch li nhng iu cc i din Bc Vit tuyn b. Trong nhng ti liu Bc Vit tuyn b rng h khng h c qun ng Min Nam. Chng ti c th cho ng xem mt bn ch thch trch dn nhng iu h tuyn b. ua cc iu tuyn b trong ti liu chng ti suy lun rng h khng h yu cu chng ta phi cho php h ng qun Min Nam Vit Nam. C th trn phng din php l thun ty th cu tr li ca ng Kissinger cn mang mt ngha no nhng khi em p dng vo mt cuc chin gia hai k
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
372 of 404
th khng i tri chung th cu tr li i vi chng ti qu l mt cu tr li mang tnh cht siu hnh hon ton v ngha. eo ti th y l mt cu tr li thiu thnh tht. hi ngi Hoa K s suy ngh ra sao nu c mt thnh phn th ba ng ra m phn cho Hoa K k kt mt hip nh cho php k th ca Hoa K ng qun dc theo sut bin gii Hoa K t California qua New York ri bng vo mt l l lun, kt lun rng k th ca Hoa K qu tht khng c quyn hin din nhng ni ny trn mt php l? ng Kissinger tip tc ni thm: hng bao lu na, tng ng ca cc ng s phi quyt nh liu c chp un cng oa k kt hip nh a hay khng. ua ln t chi k kt vo ng 10 va ri, rt nhiu i hi ca ng iu c a mn: t t la v kh, ba ng sa son ngng bn v mt tnh hnh kh quan hn rt nhiu. hng ri y chng s phi trc din i s t. it am phi a un hoc s b oa ct b tt c vin tr. Cuc hp vi ng Kissinger v ng Sullivan ko di n na m. Khi tr v khch sn, ti lp tc bt u son bn tng trnh cho ng iu, tm tt tt c nhng nhn nh ca ti sau sut by ngy chng tr: ua cc tng kt ca nhiu trng hp, kin quc t v nht l kin ca dn chng Hoa K, vic cho thy Hoa K nht nh s khng tr hon vn k kt hip nh ha bnh Vit Nam. ng hay sai khng cn l vn na. Vn chnh lc ny ch l cu hi: Chng no s c Ha Bnh? Ngay d ch l mt nn ha bnh tm b. Ri y, Vit Nam s phi khn kh c trnh n nhng ch trch ca ton th gii khi b c lp hon ton. Nu ni ring pha Hoa K th ti cho rng Ngoi Trng Rogers, ng Kissinger v ng Haig trn mt mc no c v nh c e da chng ta. Tuy th, chng ta cng phi nhn thy nhng kh khn ca Chnh Ph Nixon. Mt mt h khng th gii quyt vn . Mt khc, h cm thy khng th i su hn c na. eo nh ti thy th tng thng Nixon khng cn ch xoay s na. Ti Ba L ng Kissinger ni vi ti rng, hc ng cng bit chng ti rt mun chin ng v mt qun s, nhng vic ny vt ngoi kh nng chng ti. y gi l lc chng ti phi tm n nh trc khi chng ti phi hon ton b y. Trong tnh trng thc y ha bnh ca Hoa K v kin chung ca c quc t cng nhng thc t chnh tr Hoa K, ti ht sc [tm mt gii php khc], bi v n nc cn tt Nhng qu tht ti thy mnh ang trong mt tnh trng cc k tht vng. Ti kh th thu thp bnh tnh a bt c li khuyn hoc ngh g vo lc ny. Tuy th, ti bit r rng chng ta ang vo mt khc quanh lch s. Vic quyt nh tht l kh khn, phc tp v . Nhng y l vic khng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
373 of 404
th trnh c. eo ti th chng ta phi phn u vi tt c sc mnh ca chng ta. V ch vo lc chng ta mi nn quyt nh. Vic quyt nh nm gia hai s chn la: Khc t vn k kt (v nhn lnh tt c mi hu qu v quyt nh ca chng ta) hoc k kt vi hy vng rng mc du bn hip nh c rt nhiu khuyt im nhng bng vo s on kt ca nhng ngi trong nhm quc gia cng nhng ha hn vin tr ca Hoa K, chng ta s c th vt qua mi kh khn. D nhin, gia hai cch chn, chng ta cng c th chn cch th ba, cch ny l chp nhn hip nh nhng khc t khng k kt. Du vy, ti xin ni ngay rng nu trn mt l thuyt cch chn th ba c v hp dn th trn thc t cch chn ny vn chng khc g cch chn khc t khng chu k kt. V trong trng hp ny, nhng hu qu tai hi gia chng ta v Hoa K cng vn chng khc g [trng hp chng ta khc t khng chu k kt]. Ti hon tt bn tng trnh vo khong 4, 5 gi sng. Ton th bn tng trnh di khong hn 25 trang. Khi ti vit xong, bn tng trnh c gi thng v Si Gn. Ti bit r rng cui cng ng iu cng s phi k kt. Nhng bt k kt cc ra sao, ti vn mun ht sc lm tt c mi vic thuyt phc cc ng minh khc ngoi Hoa K. Trc tin, ti mun trnh by cho h hiu r rng Vit Nam qu thc khng h c ngn cn ha bnh. Ti mun gy cm tnh vi nhng ng minh khc ngoi Hoa K v cho rng bt k ng iu c k kt hay khng th vic vn ng cc ng mnh khc ng h Vit Nam vn l vn quan trng. Vi nhng toan tnh ny trong u, ti n gp ng Robert Schumann, Ngoi Trng Php. Tuy rng nhng lin h ngoi giao gia Php v Vit Nam lc ny c hi cng thng, ng Schumann vn n tip ti rt thn mt . ng Schumann cho bit rng Php s ng tham gia hi ngh quc t v vn ng Dng. T trc ti nay, tt c nhng nc ng h Vit Nam Cng Ha u cp n 4 quc gia ng Dng l Bc Vit, Vit Nam Cng Ha, Lo v Cam Bt. Nhng ring Bc Vit th vn c coi Vit Nam l mt quc gia v cp n ng Dng nh ch bao gm 3 quc gia. Vit Nam c cp n nh mt ch khng phi hai quc gia nh th gii vn thng quan nim. Tuy rng lc ny ng Kissinger v Bc Vit cng tha thun rng ch c 3 quc gia ng Dng, theo ti bit th trong ln c din vn mi y, Tng ng Pompidou ca Php cp n bn quc gia ng Dng. ng c cng nhn hai nc Vit Nam thay v mt nh Kissinger trong hip nh Ba L. Nhng pht biu ca tng thng Pompidou khng h c g v c. Li ni ca ng Pompidou l li ni ca mt v nguyn th
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
374 of 404
quc gia. Li ni xc nhn rng Php s tip tc cng nhn Vit Nam Cng Ha nh mt chnh ph hp php khc hn vi chnh ph Bc Vit. Trong khi Ba L, ti cng nhn c hi n gp mt s nh tr thc Php v Vit Nam. Ti y ti c dng cng v ngoi giao ca ti gin tip nh hng ng iu. Ti ni r cho ng iu bit kin ca gii tr thc v gii ngoi giao Php v hip nh Ba L, nhng c nhn mnh nhng iu trng hp vi s suy ngh ca ring ti, nht l v vn on kt. Ti vit cho ng iu rng: chng c c mt hip nh a ng [ a ], nu khng c on kt hip nh ny cng chng i n u. gc li, tuy bn hip nh mang y khuyt im nhng nu chng u ng lng on kt vic cng cha hn hon ton ng. ho n gi pht ny chng cng vn cn cha tn dng c nhng tim lc ca quc gia. n cn rt nhiu nhng nhn vt quc gia cha cng tc i chnh ph. Vo ngy 17, ti ri Ba L sang Lun n n gp Ngoi Trng Anh uc l ng Alec Douglas Home. Ngoi Trng DouglasHome nhn mnh rng nu c vic g nc Anh c th lm th xin Vit Nam ng ngn ngi. ng Home cn gii thiu ti vi nhiu dn biu khc ca quc hi, nht l nhng dn biu cng cng ng h Vit Nam nh ng. Mt trong nhng ngi ng Home gii thiu vi ti l dn biu James Callaghan ca ng Lao ng, ngi sau ny l th tng Anh uc. ng Callghan cho ti bit rng trong nhng cuc hp ca cc ng x hi quc t mi y, Anh uc cng Tng Golda Meir ca Do i tuyn b ng h Min Nam Vit Nam. Ti tr v Ba L vo ngy 21 thng 11972 khi c tin cho bit ng iu chp nhn bn d tho hip nh. ng iu ch b cuc sau khi trao i hng lot th t vi tng thng Nixon v trc din i s t, chng nhng mt m rt nhiu ln. Din bin cui cng cho thy ng iu vn phi k kt. Tng thng Nixon nghim trang cam kt tip tc ng h Vit Nam nu ng iu chu k kt hip nh Ba L, v cng nghim trang cam kt ct b hon ton vin tr nu ng iu khc t. ng iu hiu r nu khng c vin tr th c chnh ph ca ng ln Min Nam Vit Nam u khng th ng vng. Vi vin tr ca Hoa K, t nht ng cng cn mt c hi. Kt qu l vo ngy 23 thng 11972, hip nh c L c v Kissinger k kt Ba L. Bn ngy sau hip nh c tt c cc ng s k kt. H Ni cng chnh ph Lm i k chung trong mt trang, Vit Nam cng Hoa K k chung trong mt trang khc. Mt trong nhng l do chnh khin ng iu k kt l vic Hoa K ha s mi ng sang Hoa K gp tng thng Nixon. ng iu cho l chuyn sang Hoa K l ti quan trng v hai l do: nht, nu ng iu c mi sang Hoa K
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
375 of 404
gp Tng ng Nixon th uy tn trong nc ca ng iu s gia tng. hai: ng iu mun o lng s quyt tm ca Hoa K. ng iu cho rng ng ch c th khng nh c thi ca Hoa K nu ng c dp tip xc mt i mt vi Tng ng Nixon. y l ln u tin ng iu sang Hoa K. Mt trong nhng cu hi m nh ng iu trong sut cuc i chnh tr ca ng l: oa c s tnh ton, mong mi iu g? Chuyn sang Hoa K ln ny l mt c hi ng c th tm ra cu tr li. Chuyn ving thm ca ng iu c d tr vo ngy 3 thng 4, nm 1972, ng iu nh ti n Hoa K vo thng hai sa son mi vic. Trong khi , th con gi ln ca chng ti ang hc i hc Georgetown li sp sa lp gia nh nn nh ti cng cn phi sang Hoa K sp xp. Bi th trong khi ti lo sa son cho cuc hp ca ng iu v tng thng Nixon th nh ti cng c nhiu vic ring cn phi sp xp, lo liu. Vic sa son chu tt cho chuyn ving thm khin ti lin lc tr li vi nhng ph t ca Ta Bch c, vi cc dn biu, ng Ngh S, Phng vin v gii bo ch Hoa nh n. Ti bt u d dm tnh hnh sau khi hip nh Ba L c k kt v cm thy nhng khc bit ng k. Nhng p lc chng i nng ch mi hai thng trc y tan bin. V tt c binh lnh Hoa K hi hng v tt c nhng t binh c giao tr hoc s c giao tr, cn st chng i ca Hoa K gim dn. Vo ngy 2 thng 4, ti bay t Hoa nh n ti Honolulu nhm n my bay ng iu c th cng ng sang Los Angeles v t bay v hng Nam sang San Clemente ni tng thng Nixon c ng. Tng cng khng cn ni thm rng, so vi Midway th San Clemente qu d chu hn, nhng y vn khng phi l Hoa nh n v tt c chng ti u khng cm thy hon ton tha mn. Chng hiu v sao mt ngi rnh r v giao t nh tng thng Nixon m li c th khng nhn thy nhng nh hng ca cuc hp ny i vi d lun bo ch Vit Nam. Nhng tuy ng iu c v hi tht vng v ni chn gp g, ng xoay s c dp bn lun vi v tng thng Hoa K. Tng thng Nixon ni nhng cu ng iu mong mi c nghe: ng c tin tng ni chng ti. oa chc chn s phn ng ch ng nu c it vi phm cc iu khon trong hip nh a . Trong khi ng iu ni chuyn vi tng thng Nixon th ti v ng John Holdridge li khng ng v vn nn son tho mt bn thng co chung th no cho ph hp. Ti mun bn thng co chung phi bao gm nhng ngn t mnh m v chi tit trong khi ng Holdridge li c mun dng nhng ngn t
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
376 of 404
tng qut. Cuc tranh lun c loay hoay mi chng i n u v cho n mi khi bt u mn cocktail th chng ti cng gii quyt c vn tranh lun. Trong ba n ti , ti ngi cnh ng Graham Martin, ngi m ti c bit s thay th ng Ellsworth Bunker lm i s Hoa K Vit Nam. Lc ny ng Bunker lm i s c su nm v ang sp sa v hu. D nhin l ti c tm cch tm hiu ng Martin. Ti b ra rt nhiu thi gi m vn khng t c kt qu nh . Tuy ti bit ng tng l i s i Lan v c nhiu kinh nghim tip xc vi cc quc gia Chu, trong ba n ti ti vn chng bit c thm iu g. Cng ging nh tt c nhng nh ngoi giao khc, ng Martin lc no cng gi ng php x giao nhng ng li rt t ni v c v hi lnh lng. Ti chng bit g nhiu v ng v cng cha bit c rng v sau ng li l mt i s thiu thc t v qu ch quan. Tuy rng ng Kissinger vit trong hi k rng ng cm thy h thn v cung cch Hoa K n tip ng iu c v l mt cuc n tip x giao v qu gii hn i vi nhng cuc tip xc c tnh cch quc gia nh nhng cuc gp g ny tht s th nhng nhn vt Vit Nam cm thy c khch l rt nhiu. Ring ng iu cho bui gp g l mt thnh cng. ng c ha ng h vin tr v cc mt kinh t, qun s cng nh c ha rng Hoa K s sn sng tr a bng nhng bin php qun s nu Bc Vit vi phm hip nh. D nhin l tin tng ca ng iu tng ln rt nhiu. Sau , chng ti bay v Hoa nh n. Trn ng v, ng iu m Champagne v n mng ngy sinh nht ca ng trn my bay. Trong khi tt c chng ti ang n mng th c l chng ai c th ng rng lc ny, tng thng Nixon bc su vo vng ly ca v Watergate. c ra th vo ngay c khi Tng ng Nixon tip n chng ti San Clemente th chnh ng cng ang khn n v tuyt vng. V Watergate lc ny sp sa c a ra trc d lun v Tng ng Nixon ang c xoay s g ri cho tnh th nan gii ngay trong ni b Hoa K. Tuy th, nhng g chng ti mc kch trong cuc tip xc vi ng li hon ton khc hn: Tng ng Nixon l mt v Tng ng ang vo lc tt nh ca quyn uy. y l mt v tng thng va mi ti c c vi gn nh tng s phiu. Khi gp ng Nixon San Clemente, chng ti khng h nhn thy bt c im g c th gi l mt im bt tng bo hiu nhng phong ba sp sa xy ra trn trng chnh tr Hoa nh n. Chng mt ai trong chng ti li c th ng rng ri y th ng ca tng thng Nixon s hon ton khc hn vi nhng n tng ca chng ti v ng San Clemente. Lc , ng Nixon khng cn c quyn hn chu ton nhng nhim v c bn nht, ch ng ni n ng h Vit Nam vn l mt vic i hi rt nhiu cng quyt v can m.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
377 of 404
Ti Hoa nh n, chng ti gp ph tng thng Spiro Agnew, ngi ng ra t chc ba tic ti n tip ng iu. Ngay m sau , ng iu c din vn Cu Lc B Bo Ch uc Gia. Bui din vn din ra hon ton tt p. ng iu trnh by xui chy v ti v ng Nh h hc sut c m hm trc sa i li bi din vn c nhng nhn vin ca ng iu son trc cho ng Si Gn. Chng ti sa li bi din vn cho ph hp vi nhng c ta a nghi Cu Lc B Bo Ch uc Gia ca Hoa K. D nhin trong bui ni chuyn ca ng iu, c ta vn c nhng cu nghi vn nhng h khng h c nhng cu hi c tnh cch chng i qu ng nh ti lo. Khi ng iu ang Hoa nh n th tnh c vo lc , ng Haig cng ang Hoa nh n. Chng ti nhn dp mi ng Haig n ta i s trao tng ng Bo uc Hun Chng ca Vit Nam. y l ln u tin ti c dp gp ng Haig sau t m phn cui cng Ba L. ng Haig cho bit ng sp sang Vit Nam. Tin tc tnh bo cho thy xm nhp cng nhng kho tip vn ca Vit Cng ang ngy cng lan rng. Tng ng Nixon ng li nh ng Haig n xem r tnh hnh h thc ra sao. Vic ng Haig c tng thng Nixon gi i cng l mt nim khch l i vi Vit Nam. ng Haig l ngi hiu bit, tinh t v cng rn. Khi gi ng i, tng thng Nixon chng t rng Hoa K sn sng hnh ng. Bun thay, lc ng Haig tr v tng trnh v nhng vi phm trm trng ca Bc Vit th v Watergate bt u si sc v lc Tng ng Nixon khng cn kh nng i ph. Hai ngy sau khi gp ng Haig ta i s, chng ti bay sang Chu u. Ti y li mt ln na ng iu m Champagne n mng chuyn i thnh cng. Khng kh m p ta ra khp c my bay. ng iu ng li cm n tt c chng ti b sc gp phn vo chuyn ving thm. Khi nhn li th c l y l mt trong nhng cao im ca mi lin h phc tp gia ti v ng iu qua gn mt thp nin. t nht l vo lc ny c hai chng ti u cm thy nh nhng. ng iu c v nh khng cn th th, nghi ng nh trc v ti th cng khng n ni phi nn nhng ni tht vng nh nhng nm trc y. Khi chic phn lc c 707 vt qua i Ty Dng m , nhng tic tng vui v vn tip tc v vn chng mt ai trong chng ti c th nhn thy trc c nhng din bin ca v Watergate sp xy ra trong tng lai. Ti vn cha nhn thy r nhng v iu trn m mn cho vic iu tra v Watergate. Ti Rome, ng iu c c Gio Hong tip kin. Sau phi on Min Nam Vit Nam Ba L n gp chng ti duyt li nhng tin trin trong cuc m phn lin quan n vic thc thi hip nh Ba L. Bn tng trnh ca ng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
378 of 404
Phm ng Lm v nhng cuc m phn tht l tht vng. Ti Ba L, mt cuc ni chuyn tay ba ang din ra gia nhng ngi ic. Nhng cuc m phn bao gm nhng cuc ni chuyn ca Vit Nam Cng Ha v Chnh Ph Cch Mng Lm i, nhng cuc tho lun Vit Nam Cng Ha v Hoa K v nhng cuc ni chuyn ca Hoa K v Bc Vit. Tuy th, lc ny chng ti chng cn coi trng nhng chuyn m phn nh trc na. Tt c u dng dng khi ng Lm ni rng chng c tin trin g c bit. Tt c chng ti u cng on trc c iu ny. Chng hiu v pha Hoa K th ng Kissinger v cc ph t hoan h n no khi hip nh Ba L c k kt, nhng v pha Vit Nam th tt c chng ti u bit trc cu tr li cho cu hi chnh v hip nh Ba L: iu ip nh a c em li c ha bnh hay khng? Chng ti bit r rng cu tr li ca cu hi ny ty thuc vo mt cu hi khc: iu oa c tr a ch ng nu it ng vi phm ip nh a hay khng? V chnh chng ti va c nghe Tng ng Nixon xc nhn rng San Clemente. Ti bay t u Chu v Hoa nh n va kp lc con gi ti lm l ci cng mt sinh vin tr cng cng hc vi con gi ti i hc Georgetown. Sau khi l ci kt thc, ti cng nh ti li bay v Si Gn.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
378 of 404
Trong Gng Km Lch S
379 of 404
Chng 35 Nhng Vic Cui Cng
Nu ni v phng din chnh tr th k t gia nm 1973 tr i, nhng bin

c bn trong Vit Nam v trn trng chnh tr quc t sp sa nh hng n s sng cn ca Vit Nam. Tuy th, nu ch ni ring n i sng c nhn th cuc sng ca ti li ht sc thnh thi. Mc d nhng vn trong cng nh ngoi nc ang ngy cng phc tp, nhng ti v nhiu ngi Vit Nam khc vn cho rng y ch l nhng kh khn bnh thng nh nhng kh khn cc giai on bnh thng khc trong lch s th gii. nh rng nu ni ring th Vit Nam vn c nhng t nn tham nhng v b cnh trong chnh ph v ni chung th d lun th gii vn ang xn xao v nhng xch mch gia cc quc gia Trung ng, nhng y khng phi l nhng vn kh khn m Vit Nam v th gii chng th no gii quyt. Mc d lc c tin tc v v Watergate Hoa K nhng Vit Nam vn cha ai c th o lng c v Watergate s nh hng Hoa K n no. V nu ch ni ring v s hin din ca cc vn kh khn trong trng chnh tr th Vit Nam, c l cha c lc no ti v nhng nhn vin khc trong chnh ph khng phi i ph vi nhng vn kh khn ht sc him ngho. Chng hn nh cc kh khn Hu hi Tt Mu n, cc kh khn trong trn tp kch ma h nm 1972..v.v. Hn na, lc no chng ti cng vt qua. Ring v cuc sng c nhn th lc ny ti bt u sng cuc sng ca mt nhn vin ngoi giao bn phn. Ti tr li lm vic vi t Po v t Gi Mi. Nhng cng cng lc ny, ng iu bt u mi ti lm c s. Ti c gi i nhiu cng tc khc bit Chu, u Chu v Hoa K. Cuc sng ca ti lc ny khin ti cm thy mnh c th lm vic trong mt khung cnh tht d chu. Ti l mt cng dn c i sng c nhn t do, nhng hon cnh cng a y ti gn gi vi chnh ph v ti cm thy mnh vn c th tip tc ng gp t nhiu vo nhng iu to tt ng k hn. t ra, ti suy ngh rt nhiu v nhng g m Vit Nam phi lm sau hip nh Ba L v ti cho rng vic ti c th gp g ng iu cng l mt dp tt ti c th ng gp kin phn no vo vic xy dng quc gia. K t thng ging trc y, ti bt u son tho mt k hoch ch r phng hng cho cc cng vic ca Vit Nam sau giai on Hip nh Ba L. K hoch ca ti gm hai im chnh: nht: Chuyn hng ngoi giao Vit Nam ti to chnh ngha cho chnh quyn Vit Nam trn trng ngoi giao quc t. hai: Phi ci t chnh ph Vit Nam v tm cch ku gi nhng ngi quc gia khc tham gia chnh ph.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
379 of 404
Trong Gng Km Lch S
380 of 404
Vo gia nm 1973, ti bn lun nhng kin ny vi ng Hong c Nh v sau trc tip, thng xuyn hn vi ng iu. Ti ni rng y l lc chnh ph Vit Nam nn trc din vi vn Hoa K rt qun. Bt c chin lc tng lai no ca Vit Nam cng kh th trnh khi bt u bng vic Hoa K rt qun. Tuy vn Hoa K rt qun qu l mt trong nhng vn bt li cho Vit Nam, ti cho rng nu nhn qua mt kha cnh khc th y vn c th l mt li im. Trong sut cuc chin, ti khn kh v s hin din v nh hng cu Hoa K trong mi lnh vc. Vo nm 1965, khi cn l ng L Vn Phng cho chnh ph ca bc s ut, ti tham gia vo nhng bin c dn n vic b ca lnh Hoa K. Lc , c ti ln Bc S ut u ht sc lo lng v nhng nh hng bt li khi Hoa k qun vo Vit Nam. Sau ny, khi l ph t cho ng K, ti li ng l s can thip ca Hoa K chng qua ch l la lemoindre mal, mt s la chn bt c d. Nhng cng nh nhiu nhn vt khc trong cc ng quc gia, lc no ti cng lo rng ri y hnh ng can thip ca Hoa K s khin chnh ph Vit Nam Vit Nam phi chu nhiu tai ting v mt i rt nhiu chnh ngha. V th, ti ngh rng Hip nh Ba L c th l mt khc quanh trong i sng chnh tr ca Vit Nam. D nhin khi Hoa K rt i trong mt hip nh cho php Cng Sn Bc Vit tip tc ng qun Vit Nam Vit Nam th h buc chnh ph Vit Nam phi chp nhn mt tnh trng nguy him. Nhng nu nhn vn bng mt quan nim khc th vic Hoa K rt qun c th c xem nh mt yu t c li cho Vit Nam. Khi Hoa K lui binh, t nht chnh ph Vit Nam cng c c hi vn hi li c mt phn nhng chnh ngha mt i khi Hoa K can thip. Vn ca chng ti l lm th no xy dng v ti to li c nhng chnh ngha mt. V quan nim nh th, ti bt u khai trin mt k hoch nhm chuyn hng ngoi giao ca chnh ph Vit Nam xa tan nhng ch trch hiu chin v c ti m d lun th gii gn cho Vit Nam, v cng xy dng hnh nh ca Vit Nam nh mt quc gia c lp, c ch quyn v c c th gii cng nhn. Mun p dng mt k hoch nh vy trn phng din ngoi giao th chnh ph Vit Nam cn phi to c nhng mi lin h tt p vi cc quc gia khc trong vng ng Nam cng nh trn th gii. Vo nhng nm 19731974, chnh nhng cuc bn lun vi ng iu gp phn thc y ti thm ving cc quc gia khc Chu nh Nam Dng, M Lai, Singapore, n , Nht. Ti cng c phi sang Nht v Anh uc tm cc mi lin lc v tm vin tr. Ti Nam Dng v M Lai, ti to c nhng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
381 of 404
mi giao ho tt p vi nhng nh lnh o nh ng Abdul Rahman ca M Lai v Ngoi Trng Adam Malik ca Nam Dng. Mt trong nhng iu ng quan tm khi ti cng cc lnh t ng Nam m lun l vic h thng xuyn hi han v nhng cam kt ca Hoa K i vi Vit Nam. Mi u t ca h c th gm trong hai iu: 1) Liu Vit Nam c ng vng hay khng? 2) Liu Hoa K c kin nhn tip tc gip Vit Nam hay khng? eo quan nim ca ng Suharto, tng thng Nam Dng th ng Nam cn mt Vit Nam vng mnh chng cng sn. V th vai tr ca Hoa K trong vic ny v cng quan trng. ng Suharto quan nim rng vic ng iu chng i l vic hon ton ng. ng cho rng bt k Hoa K iu nh ra sao, ng Suharto nhn nh l vn kh th c mt hip nh hon ho gia chnh ph Min Nam Vit Nam v Bc Vit. Tuy th, y ch l kin m cc lnh t trong khi cc quc gia khng lin kt pht biu trong nhng cuc ni chuyn ring vi nhau. V khi cn phi pht biu cng khai th h li tuyn b khc hn. ng Malik ni vi ti rng: hc ng cng r l trc cng chng, chng ti chng no pht biu nh mnh suy ngh. hnh t chng ti cng ch l mt quc gia uc khi cc quc gia khng lin kt v v chng ti phi gi kn i bn ngoi. Tuy ti khng gp tr ngi g khi trao i vi ng Malik v nhng nhn vt khc, ti vn ly lm l v nhng thc t chnh tr trn trng ngoi giao quc t. Nu y l nhng cuc gp g t hai mi nm trc c l ti phi sng s, nhng gi y ti ch m thm ghi li m thi. Ti thy qua qu nhiu ln v bit rng y chng qua ch l nhng chuyn hng ngy. Ring n th ti t phi ng chm vi nhng thc t trong trng chnh tr nh cc nc Nam Dng. Tuy th, bu khng kh cng kh chu hn. Lc u ti ch bn lun vi nhng ngi trong B Ngoi Giao, nhng ri ti cng khng trnh khi phi i din vi b th tng Indira Gandhi kh tnh ca n . Nhng ng minh quc t ca n xp nuc n vo hng ng minh vi Nga. V chnh Nga cng cung cp cho n rt nhiu v kh. T trc ti nay b Gandhi lc no cng ng h Cng Sn Bc Vit. V th, chng ti cha bao gi c th sp xp hon ton tin n quan h ngoi giao vi n , nhng chng ti cng c thit lp mt mi dy lin h tng qut qua lnh s qun ca Vit Nam n . V tnh trng ngoi giao ca Vit Nam i vi n tht l lng lo v ti li ang c xy dng li nhng ging mi Ngoi Giao ca Vit Nam nn ti n n rt thng xuyn. t n bao la gy cho ti nhng n tng ht sc c bit. Dn s n tht l v b v ti ngh rng nhng ni thng kh ca ngi dn n c l cng vt qu kh nng v gii hn ca con ngi. C ln i ngang qua mt ni n , ti thy hng ngn ngi dn n n mc rch ri c ta ra xm vo nhng ngi du khch dnh dt nhng th vt vnh nh bt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
382 of 404
my, luc chi u..v.v. Ln , ti so snh nhng vn kh khn ca n vi nhng kh khn ca Vit Nam. Ti cho rng nu nhng kh khn ca Vit Nam khng n gin hn th cng khng n ni qu tm tay vi nh nhng kh khn ca n . Tuy ng iu cm thy quan nim vic thc hin bang giao vi cc nc ln cn qu tht khng my kh khn nhng ng li cm thy cht vt khi phi i din vi vn ci t th hai m ti ra: Phi thng nht chnh ph bng on kt. y chnh l quan nim chnh tr mu cht nht ca cc thnh phn quc giao ng h chnh ph Trn Trng Kim khi trc. y cng chnh l quan nim chnh tr ca nhng ngi cng tc vi bc s ut. V chnh ti cng l ngi tham gia cc on th chnh tr ny nn quan nim ca ti cng chng khc g quan nim ca nhng ngi m ti tng c dp cng tc chung. Ti c gng duy tr kin v vn cn on kt trong nhng mi trng chnh tr khc nghit ca Vit Nam k t khi nhng nh lnh o qun s ng ra thay th chnh ph ca bc s ut. ua nhng chnh ph qun s, nhng n lc tin n dn ch bt u pht trin v chng t mt phn thnh t kh quan ri cui cng cht hn sau cuc c c nm 1971. Tuy th, quan nim ca mt quc gia on kt, tuyn dng tt c nhng nhn ti chnh tr t mi on th vn chng phi l mt quan nim li thi. Tri li, vo nm 19731974, dng nh y l mt ti cng lc cng tr nn cn thit cho vn sng cn ca Vit Nam. Lc ny, nhng tnh trng kh khn bn trong Vit Nam ngy cng gia tng. Lnh cm du ca Rp ban hnh vo ma thu nm 1973 khin lm pht tng vt ln 50%. Nn lm pht cng nhng s gim thiu vin tr ca Hoa K khin cho nn kinh t Vit Nam gn nh khng hong. i vi i a s dn chng, vic sinh nhai kim sng nui gia nh ngy cng kh khn. V mt qun s th tin tc tnh bo c lng rng vo cui nm 1973 nhng cuc ti qun xm nhp a con s binh qun i Bc Vit trn ng Min Nam Vit Nam ln n 13 s on. Cc lc lng ny dng cc tiu on v c khi c trung on lin tc tn cng vo cc n v Vit Nam d xt phn ng ca Hoa K. u tin, v s b Tng ng Nixon tr a H Ni ch tn cng mt cch d dt, nhng c sau mi cuc tn cng d dm khng b B52 phn cng H Ni li gia tng tm mc tn cng. Dn dn nhng nhp tn cng tr nn ro rit. Khi nhng e da x hi, kinh t v qun s ngy cng lan rng, vn cn thit phi ci t tr thnh hin nhin. Chnh ng iu cng bit rng rt nhiu nhn vin lm vic trong chnh quyn ng l nhng ngi tham nhng v thiu kh nng. Tuy vy, ng li khng th ku gi ng h v cng chng quyt tm tin hnh ci t chnh ph. Tuy bit rt r nhng kh khn v cng rt tht vng, ng vn
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
383 of 404
chn ch khng chu gii quyt. Mc d thy r Vit Nam cn phi c mt chnh ph on kt v cn phi tn dng tt c nhng tim lc ca cc cc on th chnh tr khc, nhng v bn tnh a nghi, v c tt lng l, chn ch, ng iu vn mc cho mi s tri qua. C l ng tin rng d cho ch ca ng c thiu kh nng n u i na th Hoa K vn khng th b ri ng. Hoa K u t qu nhiu xng mu cng vt liu vo Vit Nam. Hn na, nhng i hi ca chnh sch ton cu v nhng li ha nghim trang ca tng thng Nixon s khng cho php Hoa K khoanh tay mc Cng Sn nm phn chin thng. Chnh ngay cho n by gi ti vn khng hiu ti sao ng iu li vui lng nghe ti ni v nhng nhc im ca ch Vit Nam v nhng yu cu phi lp tc sa i. Ni tht vng to ln ca ti l vic ng iu thng ng vi nhng ch trch ca ti. Ti cn nh trong mt bui hp Hi ng chnh ph thu hp do ng iu ng ra triu tp vo thng 3 nm 1974. Cuc hp ln ri vo ng khi ti sa son i cng cn nc ngoi tm vin tr. Mc ch ca bui hp l cc b trng trnh by vi ti v tnh trng kinh t cng qun s lc ny ri sau ng iu s cho ti ch th ring. Trong nhng ln hp trc, nhng bui hp thng ko di c ngy tri m vn chng i n quyt nh g c th. Ln hp ny cng vy, cc b trng vn ch b thi gi tranh lun vi nhau trong khi Tng Trn in Khim ngi m u c dng nh u u, chng h ch g n nhng vic ang xy ra trc mt. u gin, ng iu phi chm dt cuc hp. Khi ch cn li mnh ti, ng iu by t kin ca ng mt cch bc tc: , anh c y rng ti phi chu ng nh no cha? Nhng ng iu khng bao gi c khch ng quyt nh. ay v hnh ng, ng iu ch ng vi nhng li ch trch thm t ca ti ri yu cu ti chu ton cng vic ny hay cng vic n. ng iu ha rng ng s i ph vi vn ny sau khi ti tr li. C l ng iu c mun ni rng c hi tt nht ci t l khi quc hi Hoa K ng tng vin tr trn cc mt kinh t v qun s. Dng nh ng iu vn cha hiu rng vi tnh th Hoa K lc ny vic tng vin tr qu khng c cht no thc t. ng iu cho rng ch khi nhng ng h ca Hoa K i vi Vit Nam hon ton vng vng, ng mi c th ra tay hnh ng quyt lit. V lc s l khi ng tht s ci t. Bi th, vi nhng chnh sch chn ch, ch i, thi c bt u vt qua ng v qua c Vit Nam. T gia nm 1973 cho n nm 1974, ti thng xuyn n Hoa K, theo di cc din bin Hoa nh n v lm tt c mi vic c th lm c gi vin tr khi b ct b. Ti theo di v Watergate vi ni lo lng ngy mt gia tng, ngc
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
384 of 404
nhin khi thy nhng nhn vin ca tng thng Nixon cm thy cn phi lm nhng vic h lm. Lc u ti cn tin rng ri y mi vic s c dn xp n tha. Lm sao mt vic k l th ny li c th ph hy c c mt tng thng Hoa K? Nhng vo ma thu nm 1973, ti bt u nhn thy mc trm trng thc s ca vn v bt u lo lng v nhng hu qu do bin c ny gy ra. Vo cui thng 4, hai nhn vin thn tn nht ca tng thng Nixon l ng Bob Haldemand v ng John Ehrlichman t chc. Vo ngy 10 thng 10, tin tc loan bo vic ph tng thng Spiro Agnew cng t chc. Khong hn mt tun l sau , ng Richardson v ph t ng l ng William Ruckelshaus tuyn b t chc khi ng Archibald Cox, cng t vin c bit ca v Watergate b ui. Vic xy ra vo lc ti ang Hoa nh n, c xin cc vin tr qun s cho Vit Nam. Hnh ng ca ng Richardson nh thng vo Hoa nh n nh mt ting st trn chnh trng Hoa nh n. ua rt nhiu ngy thnh ph dng nh t lit; chng cn ai ti c th ni chuyn v cc vn vin tr Vit Nam. Chnh ph Nixon ang ng qu v kh nng t v ca Vit Nam i vi nhng cuc tn cng ca k th cng tr nn mong manh bi phn. Vo thng 10, quc hi cho thng qua mt o lut tng thng Nixon ph quyt lc trc, gii hn quyn lc tng thng trong vic dng cc lc lng v trang. Lc ny ng khng cn quyn lc nhn lnh trch nhim cho nhng iu khon trong hip nh Ba L v cng chng th chu ton nhng li ha ng tuyn b San Clemente. Vo u nm 1974, ti nhn xt rng d cho tng thng Nixon cn c th ti nhim i chng na, ng vn chng th lm bt c vic g cho Vit Nam nh ng ha t trc. Tt c nhng din bin ny, ti u bn bc chi tit cng ng iu. u tin ng iu khng th tin rng mt chuyn nh nht tm thng nh th li c th nh hng n v tng thng Hoa K. Nhng khi tnh th ngy cng ngt ngho, ng iu bt u lo lng. Vo thng 3 nm 1974, ngay khi vic t co cn ang tip din, ng iu gi ti n Hoa nh n thm nh tnh hnh v xem xt kh nng vin tr ca Hoa K. Trong chuyn i ti c gp Ph Tng ng Gerald Ford cng nhiu nhn vt tng cng tc hoc cho tin tc ti trc y. Nhng nhng cuc gp g qu thc khng cn thit. D nhin chng cn phi nhng ngi c u c tinh t mi c th hiu rng gia tn thm kch ca chnh ph Nixon, vn Vit Nam l mt vn chng ai thm ch tm . Khi tr li Vit Nam, ti thy ng iu hon ton m chiu v t ni nng. Tuy hin nhin l ang gp kh khn, ng iu vn c gng du nhng iu ng suy ngh. Ti tin l trong thm tm, ng iu v cng hoang mang v c tm vc khng khip ca nhng bin c ang xy ra Hoa nh n ln nhng hu qu
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
385 of 404
tai hi theo sau. Lc ny, chnh ti cng ang hoang mang v nhng iu nh vy. Vo ngy 9 thng 81973, ng iu cng rng ng khi thy tng thng Nixon t chc. Tuy th ngay sau ng iu li nhn c mt l th do tn tng thng Ford gi n nh sau: i tng khng cn phi vit r ng bo i ng rng mt trong nhng nt chnh ca chnh sch oa l tnh cch lin tc ca chnh sch ngoi giao t ng ng ny qua ng ng khc. Tng thng Ford vit rng: n bao gi ht, iu ny hon ton ng vo lc hin ti. hng li cam kt ca oa khi trc vn c oa gi ng vo lc ny, di chnh ph ca ti. u vui mng, ng iu cho mi ngi xem l th ca tng thng Ford nh th ng ang nm trong tay mt t bo m sinh tn ca Vit Nam. Khi nhn ng iu, ti phn vn khng hiu trong thm tm ng c nhn nh c rng y l mt trong nhng iu mong manh nht trong tt c mi iu mong manh, hay qu thc ng vn m m chng th nhn nh r c rng quyn lc ca tng thng Hoa K lc no cng b quc hi km hm? Nu thng 8 qu l thng ca nhng tin tc a n bin ng lch s Watergate Hoa nh n th Vit Nam, Si Gn vn tip tc chm trong mt bu khng kh phng lng. Chng ti bit r rng cc lc lng cng sn vo lc ny thit lp cn c qun s Vit Nam vi cng tm mc khc hn nhng ln trc y. Cng Sn ang thit lp nhiu ng dn du t Bc vo Nam v ang t chc mt mng li lin lc qun s tinh vi. Lc ny Bc Vit chuyn c c hng nghn tn nguyn liu chin tranh v cc kho tip liu ca cng sn gn ni trn a. Tuy th, d sn sng v mi mt, trung ng ng Bc Vit vn cha c quyt nh chin lc no m cuc tng tn cng. Vic t chc ca tng thng Nixon khin Bc Vit quyt nh to bo hn. Vo thng 9, cc lc lng cng sn gia tng phm vi cc mt tn cng. Hin nhin nhng lnh t H Ni tin rng mt khi tng thng Nixon t chc th nhng d nh tr a chc chn phi gim bt. hn l s tin tng ca h khng c g sai lm. Nhng h vn tip tc th. Ma kh, vn d l ma ph hp cho cc cuc tn cng ln ch cn cch xa vi thng. Hnh nh tnh th vn cha cng thng, vo gia thng 8, bt k nhng li khng nh trn an ca tng thng Ford quc hi li c sc tm cch ct b nhng vin tr qun s v kinh t cho Vit Nam. Mt trong nhng o lut cui cng ca tng thng Nixon l vin tr cho Vit Nam 1.1 t la. Nhiu ngy sau , quc hi biu quyt ch vin tr 700 triu m thi. Cui cng, v nhiu chnh sch khc bit ca cc B uc Phng, s tin chnh thc nhn c l 400 triu. Nn lm pht cng gi du tng vt khin s tin vin tr ny tht s chng l bao.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
386 of 404
Ch vi tun l sau khi chnh quyn Nixon sp , chnh ng iu cng phi i ph vi nhiu cuc khng hong chnh tr Vit Nam. Nhng khng hong chnh tr Vit Nam khi u l do phong tro chng tham nhng ca linh mc Trn Hu anh. Trc y linh mc Trn Hu anh l ngi rt gn gi vi ng Ng nh Dim. Phong tro chng tham nhng ca linh mc anh khi u v rt nhiu l do, bao gm c nhng l do thc t ln nhng l do chnh tr. Ch trong vng mt thng, Phong Tro Chng am Nhng gy c nhiu nh hng trong d lun. Linh mc anh t co ng iu, b iu v nhng nhn vin trong chnh quyn ng iu ng vo lc kinh t ang suy sp v nn lm pht ang ngy cng tng. Nhng tng lp binh lnh, s quan cp nh, cng chc, nng dn v cng nhn lc ny ang khn n vt v. Ngay lc chng i, c l phi n c 95% nhng ngi ang tm k sinh nhai b buc phi suy ngh v vn kim sng trong tng lai. Bt k nguyn do no khin h phi vt v, phong tro chng tham nhng ca linh mc anh vn l mt ni khin h c th trt b phn no nhng ni bt bnh m h phi chu ng. D nhin mt khi linh mc anh v nhiu chnh tr gia khc ln ting ch trch t oan cc tng lp cao nht th nhng ngi ang thiu mi b kh th ngi yn. Tuy vn tham nhng ca chnh ph Vit Nam qu l trm trng, ring c nhn ti khng cm thy vn tham nhng l nguyn nhn chnh to nn mi chuyn. Ti tng i thm nhiu ni ng Nam v mc kch vn tham nhng rt nhiu quc gia. Nhng v hon cnh Vit Nam lc ny ang gia lc chin tranh nn tnh trng tham nhng b d lun ch trch d di hn rt nhiu. Ch trong mt thi gian ngn, Phong Tro chng tham nhng chuyn thnh mt ch pht tit chng nhng cho cc tng lp dn chng m cn l ni pht tit cho nhng chnh tr gia i lp vi ng iu. K t khi ng iu nm quyn cho n nm 1971, ng tuyn dng phn ng nhng tay chn thn tn ca ng v v th gy ra rt nhiu chng i. Nhng ngi chng i ng lc ny bao gm c nhng ngi thin t, nhng ngi trung lp, Pht Gio, Cng Gio v ngay c nhng ngi cc hu. Chng i dng nh t tt c mi mt, v t tt c nhng on th i lp. Lc ny, h nhn c hi pht tit tt c tht vng. Gn nh tt c mi on th di s lnh o ca linh mc anh bin thnh mt phong tro chng chnh ph thay v chng tham nhng. Mt Trn Gii Phng cng dnh lu vo cc v chng i v trong nhng chng i hng ngy chng ai c th phn bit c chng i no l do nhng on th hp php t chc hoc chng i no l do cc Vit Cng b mt sch ng. Ch cn lic nhn vo t bo mi sng cng thy c Min Nam ang bng chy.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
386 of 404
Trong Gng Km Lch S
387 of 404
Trong khi th bn trong chnh ph ca ng iu cng c nhiu thay i. Lc ny, ng Hong c Nh khng cn lm vic trong chnh ph na. ng iu b p lc trc tip ca pha Hoa K buc ng phi loi ng Nh ra khi chnh ph. Tuy th, v tinh thn h hng, nn ng Nh v ng iu vn tip tc lin lc vi nhau. Vo cui thng 9, khi ti cng ng Nh bn lun v nhng s chng i ang xy ra khp ni trn ng ph th ng Nh hi c th gip g ng iu ra khi c cuc khng hong khng? Chng ti bn lun thm ri c tm cch lm gim bt cc cuc chng i. Cu chuyn y a v ri ng Nh cho ti bit ng iu sp sa ln i truyn thanh thuyt phc dn chng. ng Nh hi ti liu ti c th son trc mt bi din vn cho ng iu c khng? Ti ngh c l y cng l mt dp lm cho tnh th lng du xung v tr li rng nu cn th ti cng vui lng gp sc. Cng nh nhiu ngi khc, ti hiu rt r nhng vn tai hi ng iu t mnh chuc ly khi c lp ha nhng ngi y kh nng c th l ng minh hoc t ra th cng c th l mt nhm i lp nhng vn chung thnh vi ng. V nu ch ni ring v chnh ph ca ng iu th d nhin chng ai li khng thy a s nhn vin ca ng iu ch l nhng ngi tham nhng v bt ti. Chng nhng vy, nhng phong tro chng i chnh ph bng n cn cho thy trong cn phn khch dn chng qun c vn sinh t tht mong manh ca Vit Nam. Lc ny l lc Vit Cng sp sa mt cuc tng tn cng vi tm mc ln rng hn tt c nhng ln trc y. Ti thy r rng chnh ph Vit Nam cn phi tm cch n nh ngay nhng cuc biu tnh chng i. V ti cho rng ng iu nn km bt phn n v ch tm vo nhng him ha ang k gn st sp sa ph chp xung Vit Nam. c th thc s gii quyt vn , ti ngh l ng iu nn dng bi din vn nh mt bc u tin ca k hoch xoa du d lun. Ti s vui lng son tho phn din vn nhng ch vi iu kin ng iu phi thc thi nhng iu ng ni. ng Nh cho l chc chn ng iu s tha thun, nhng ng ngh ti nn ni chuyn vi Chnh Vn Phng Ph Tng ng, i T V Vn Cm trc. Khi ni chuyn vi ng Cm th ng Cm cng ha s ht sc. Ti , ti bt u son tho din vn cho ng iu. y chng qua l mt bi din vn ti dng i dng li nhiu ln trong rt nhiu nm. Ti chuyn bi din vn cho hp vi tnh trng chng i Si Gn lc ny: uy ti khng hon ton chp nhn tt c nhng li l buc ti ca linh mc anh v nhng ngi i lp, ti qu c nhn bit nhng t oan trong chnh ph v ti nhn rng vic ng u i nhng vn ny t l cn it. i vui lng cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
387 of 404
Trong Gng Km Lch S
388 of 404
cc ng ngi li bn lun nhng cch ngn nga t trng. hng am nhng khng phi l vn chnh m chng cn ng u vo lc ny. n chnh m chng cn ng u vo lc ny cn trm trng hn vn am nhng. y l vn sinh t ca quc gia chng . h , ti xin chng cng ngi li i nhau, nhng khng phi ngi li i nhau trong t chnh ph v nhng ngi i lp m l ngi li i nhau trong t ca nhng ngi yu nc tuy c ang bt ng kin m vn tm dp him khch c nhn sang mt bn v quc gia ang vo gi pht sinh t. eo ti ngh th y ch l mt li m u, cha c g c th nhng l mt bc tin quan trng trong k hoch lm du bt cng thng cng nh a ra vn chnh cn thit cn c bn lun. Vi ngy trc, ti chuyn cho i t Cm bn din vn do ti son tho. Nhng sau , ti vn cha h nghe tin g c. Bui ti hm ng iu c din vn l lc ti ang dng ba ti nh mt ngi bn. ng iu ang ni chuyn vi c nc nhng khng phi bng nhng ngn t ti son cho ng. ay v tm cch ha hon, nhn nhn vn ri t tip tc bc ti, ng iu b thng vn . ay v ni chuyn vi nhng nhn vt i lp, ng li ni v Cng Sn. ng ni v nhng ngi cng sn ang chng i ng, v nhng ngi cng sn ang ng sau git giy tt c mi chuyn. ay v chp nhn chia x mt phn trch nhim v vui lng tho lun vi cc on th trong nc, ng iu li quyt nh n trnh vn . Khi nghe bi din vn, ti ngh thm rng c l ng iu cho mnh l trung tm ca v tr, tin rng chnh ng ang mang thin mnh. Nhn ng iu trn Ti Vi ti thy dng nh ng khng h bit rng ng ang ni chuyn cng dn chng c nc. Dng nh ng iu mt ht thng bng, c l nhng nm nm gi uy quyn khin ng tr nn m mui. ng khng hiu nhng bin c xy ra Hoa K v gi y chnh ti tn mt mc kch ng cng khng hiu ni chnh c nhng vn ang xy ra ngay Vit Nam. Nhn ng iu trn mn truyn hnh ti khng khi ngt ngt khi thy rng d ang lc thp t nht sinh m ng iu vn chng th phng tm nhn ln trn nhng vn uy quyn c nhn. uan nim ca ng ch l quan nim ca mt ngi lm chnh tr, c theo ui v gi cht quyn lc. Ngay c khi k th n cn k, sa son nut chng tt c m ng iu vn cha nhn thy ng phi on kt vi nhng on th i lp chng li k th chung. C th ng iu t chi gii php on kt v ng thy rng ng khng ti p ng nhng yu cu i hi. n hoc c th nhn quan ca ng khc t khng nhn nhn nhng bin c sp sa xy ra.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
388 of 404
Trong Gng Km Lch S
389 of 404
T thng 91974 cho n thng ging nm 1975, nhng vn xch mch ni b ca Si Gn lm kit qu tt c sinh lc v chuyn c hng ch tm ca ngi dn Vit Nam. Min Nam Vit Nam qun hn nhng him ha ang rnh rp n ch. Chnh ph ngoan c khng chu thng lng, nhng nhm i lp li qu m qung khng th nhn thy him ha ch nh mnh treo chung. a s nhng ngi dn Si Gn ch cn ngh n cch kim cm ngy hai ba v qu bn rn v vic sinh nhai, khng th suy ngh v bt c vn g khc. t s th Si Gn ng gn bn b vc sp v nhng p lc bn trong. Ngay trong lc Vit Nam ang kit lc th cc lc lng Cng Sn m cuc tn cng vo gia thng 121974. Sau ba tun chin u cam go, Phc Bnh lt vo tay Cng Sn. Cc lc lng Vit Nam khng h phn cng. Ti Hoa nh n, chnh quyn Ford cng chng c hnh ng g chng t Hoa K s ra sc gip . Khi chin cuc ngy cng lan rng, ti bt u thy mnh ang b dng co gia hai tm trng hon ton tri ngc. Mt mt th ti thy v hiu r nhng g ang xy ra. Nhng mt khc, ti li khng th chp nhn nhng iu trng thy. Ti c t trn an mt cch gi di rng vn kh khn ln ny chng qua cng ging nh vn kh khn ca nhng ln trc y, v ri y bng cch no Vit Nam cng s n nh tr li. Ni cho cng th chng ti cng mc kch nhiu ri. Chng ti mc kch Tt Mu n, chng ti ti chim Hu. Chng ti cm c trong khung cnh khc lit ca An Lc. Chng ti ti chim li c Qung Tr. C nhng ln tng nh n bc ng cng m chng ti li vn vt qua c. Ln ny tht ra c g ly lm khc bit? Tt nm 1975 rt vo ngy thng ging. Ngay trc ngy tt, ng iu li phi ti sang n xit cht mi bang giao vi n . Ti cng chng cn nh l mi bang giao no cn phi xit cht vo lc ny na. Nhng bt k mi bang giao l g, nh ti vn nht quyt khng cho ti ri nh vo ngy Tt u nm. Nh ti l lun l ti phi nh cng n Tt vi gia nh. Hn na, nh ti cn ni thm rng chc ti cng bit ngy u nm s l ngy nh ot may ri cho sut c nm. Nu vo ngy u nm m ti li i gp ngi ngoi quc th trong nm cn bit may ri th no c na? Cui cng ti ni vi ng iu v ngoi giao n s phi hon li; ti s i khi sau Tt. Ti li Si Gn cho ti tn mi thng 2. Khi ti tr li th mt thng mi li bt u. t tn cng th nh ca Vit Cng khi u vi nhng cuc tn cng ca nhiu s on vo vng cao nguyn Ban M ut. Ban M ut b tn cng bt ng v ch hai ngy sau lt vo tay qun ch. un i Vit Nam rt lui khi Ban M ut. C l bt k mt ngi no khc thc t hn ti cng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
390 of 404
phi nhn thy ngay rng y l nhng giy pht cui ca Vit Nam. Ti cn ang cha bit phi lm g th vi ngy sau ng iu cho gi ti vo bn lun v mt s mng cui cng. ***** S mng bt thnh ca ti Hoa nh n kt liu vo ngy 11 thng 4 nm 1975, khi quc hi b phiu khc t vic gi vin tr khn cp sang cho Vit Nam. Ba ngy sau k gi Bob Shaplen gi ti. Ngy 174 ti tr li Si Gn, va kit sc v cn cm cm vn cn honh hnh, va bng hong v nhng bin c xy ra trong tun trc. Khi gi ng iu vn phng th chnh vn phng ca ng iu l ng V Vn Cm nhn rng: ng ng ang xc ng v mt han ang. ng ng nhn rng xin ng i s ng tip xc i ng i s trc, ri sau ng ng s tip xc i ng i s sau. l thay v trc tip tng trnh mi chuyn vi ng iu, ti li c lnh tng trnh vi cc ph t ca ng iu trong mt bui hp chnh ph thu hp. Cuc hp tht l ngn ngi v cng thng. Vi ng B Trng bn lun v vic c th tip tc chin u bng cch thu qun v vng ng bng Cu Long v trn th ti . Nu n tr ln v c hi trn th vng vng th Hoa K c gi vin tr khng? Ti ni vi h rng mi v, ti cha c r tnh hnh trong nc nhng i i oa mi s hon ton kt c. it am s chng nhn c bt k loi vin tr no c. Chc chn s khng c vin tr g thm, khng sng ng, khng n dc, khng thy qun lc chin, hon ton khng c g. H ngi , m chm trong im lng theo nhng suy tng ring t. Chng ai cn c ngh lc ph tan bu khng kh yn tnh ca cn phng. Ti phng hp ti gi ta i s Hoa K v c i s Graham Martin mi n gp ng tc khc. T trc ti nay ng Martin vn vn l ngi lc quan v kh nng thuyt phc ca ng i vi uc Hi Hoa K. Trn ng ti gp ng, ti thc mc chng hiu trong tnh th ny th mt ngi lc quan nh ng Martin s pht biu g. V l i s, ng Martin tin l ng c th gip Vit Nam v hon thnh c s mng ca ng l gi c Vit Nam khi ri vo tay Cng Sn. Ngay c trong nhng lc him ngho nht, dng nh ng vn tin tng s mng ca ng ri y s thnh cng. Mc d mi giao ho gia ng v ng iu khng my m thm, i s Martin vn ng h ng iu mnh m v u n; c l chng ai khng cm thy rng ng Martin ch quan n gn nh khng cn thc t. Tuy nhin lc ny, khi phn na lnh th ca Vit Nam ri vo tay Bc Vit v chnh ph vn khng h c gii php no khc ngn chn bc tin k th,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
390 of 404
Trong Gng Km Lch S
391 of 404
ng Martin thay i hon ton. Trng ng xanh xao tiu ty v y v lo u. ng Martin hi ti rng: ng gp ng iu cha? Chnh i s Martin cng cha gp ng iu my lc gn y. nh trng t l trm trng. hng ai ti i n, k c nhng nhn vt trong gii qun s cn cho rng ng iu c tip tc lm tng ng. Bt k nguyn do s hi ca ng l g, i s Martin vn trnh bn lun nhng vn lin quan n vic mt Vit Nam. ng chng lng nh tnh hnh m cng khng h c k hoch g thit thc trong giai on cui cng ny. ng ch mun ni v ng iu. ng iu khng cn c ng vng ng iu phi c bo co v vic ny. Ngay c vo lc ny m ng Martin vn cn tin tng c th tm cch iu nh n nh tnh th vi Bc Vit. ng Martin ni vi ti rng: ng phi bo cho ng iu bit r s t. u cn chnh ti s n gp ng iu nhng ng c no gp v ni r i ng iu ri lin lc i ti sau c khng? Ti ri ta i s v t hi chng hiu ti sao n gi pht ny m ng Martin vn tin rng hy cn nhng gii php chnh tr c th dng n nh tnh hnh, ngay d ch l nhng gii php ngy trang cho vic u hng. Vi ngy sau, ti thy rng nu qu tht i s Martin c suy ngh sai lm th ng cng khng phi l ngi c nht suy ngh theo chiu hng sai lm . Nhiu ngi khc, t cc nh chnh tr Vit Nam cho n nhng vin chc ngoi quc nht l Php. Mi ngi u c v thin v chuyn iu nh. Bu khng kh si sc tr nn mt ti cho nhng nim v ngha xa vi nht. V chng ng iu v ng h gii php thng lng cng Bc Vit, vi chnh tr gia trong cc lc lng ba tht s tin tng rng h c th l mt nhp cu ha gii gia hai min Nam, Bc. c nhiu ngi cho y l mt c hi to danh ting, mt c hi lm b trng hoc mt chc v no cao hn na trong mt chnh ph tm i. D ch l trong khong thi gian mt hai ngy. Trong gii ngoi giao Si Gn th cc nh ngoi giao Php ni bt nht vi ngh ca h l: m phn n nh tnh hnh. Nhng ngh ca h mt phn l ly li nhng uy tn mt trc y trong nhng nm Vit Nam chu nh hng ca Hoa K v mt phn cng sa son cho h nhng c hi tt p khi chin tranh kt thc. Hn na, nhng ngh ca h cng l do h c H Ni khch l, v i s Php cng khai ngh mt gii php chnh tr kt thc th hn Nam, Bc. Nhng khi c gng ng trn vai tr trung gian ngay ng, i s JeanMarie Merrillon v tnh gip H Ni dn Vit Nam vo th b v nh la d lun Hoa K trong lc Vit Nam ang c gng tm mt gii php khc vi chnh quyn ng iu. Tuy thy rng nhng nh ngoi giao Php c th da vo nhng ngh thng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
392 of 404
lng cng c cng v cho Php, ti vn chng hiu v sao i s Graham Martin li c th cng suy ngh ging h. Ti gp v i s Hoa K thm mt ln na vo th su ngy 18 thng 4 v ni chuyn cng ng trn in thoi vo ngy th by. ng Martin mun hi rng ti gp ng iu hay cha? Ti vn cha h gp ng iu. Tuy ti nh c i t Cm cng tng Trn Vn n lc ny mi c b nhim lm B Trng quc phng nhn li m ng iu vn hon ton im lng. Sau khi nghe ti thng bo, ng Martin kt lun: u vy chnh ti phi n gp ng iu. Nhng ngy sau , ti v li ch thu ca ti c dnh thi gi thu xp tt c mi chuyn. Chng hiu bng cch no , mt h thng my in ti t mua cho t Saigon Po t c nm v trc bng nhin li c ch n. i gian lc ny c tri qua vun vt, ti dnh a s thi gian vo vic ni chuyn cng nhng bn b v h hng ang l lt ko n cht c ch ti . Ngi no cng nng lng hi thm tin tc hoc xin kin. Ti phi lp i lp li cu chuyn khng bit bao nhiu ln: i i oa cuc chin kt c v i i chng cuc chin cng kt c. Mi ln ti ni phn ng ca h u ging ht nh nhau. u tin h l v sng s c nhiu khun mt ti qu quen thuc nh th h chng th tin c mc tn nhn ca s tht. Sau h yn lng v cui cng h gc u ra v, m chm trong trm mc suy t. C l h ang ngh v gia nh v chnh bn thn ca h. Nhng khong thi gian rnh ri cn tha li ti dng vo vic thu xp c. Ti lc c mi cho n tht khuya, c k li nhng giy t, nhng su tm ca c mt cuc i, t i mt t v quyt nh mang i nhng giy t cn li. Vo ngy 21 thng 4 nm 1975, ng iu t chc. Ti on trc c vic ny; Ti bit i s Martin ni chuyn vi ng iu v ng iu chng cn ng no khc. Nhng khi xem ng iu trn mn truyn hnh, ti vn sng s. Cng c th ti cm thy vy v qu kit qu c vt cht ln tinh thn. Ti lng nghe khi ng iu ni lon x v ng Kissinger, v Hoa K v v nhng m phn c th xy ra, na khc na ci trong cng mt lc. Trong mt giy pht ngn ngi, u c ti bng dng trn ngp suy ngh v nhng cnh v chnh ph sau khi ng iu t chc. Nhng giy pht ngn ngi tri qua tht nhanh. Khi hnh nh ca ng iu bin mt trn mn truyn hnh, ti ch c th ngh v mt iu duy nht: i cuc n hi kt thc. Lc ny l lc bt buc phi ra i v qun i Vit Cng st gn Si Gn v ti phi sa son rt nhiu nu ti mun mang theo m v ch ti i. V hnh chung, ti chng i nim ra i trong tim thc. Ti c nn nhng suy lun thc t rng nu cng lu li cng phi xoay s kh khn hn vo lc ra i. Ti bc ra khi cn gc ngt ngt ht ly t khng kh thong mt bn ngoi m
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
393 of 404
cng l nhn li thnh ph mt ln cui. Khi i b qua ng Nguyn Hu, ti thy ngi ta vn cn mua hoa cc quy bn ng bn ng v t hi lm sao h cn c bnh thn trong tm hn mua hoa vo lc ny. Ti ht su vo bu khng kh ca Si Gn lc chng khc no mt du khch ang c tm ra nhng nt c bit ca ni chn mnh ving thm. Ti ht su nh th ang c gi ly v sau cn c th nh li nhng nt c bit ca khung cnh lc ny. Chuyn i cui cng ca ti cng l nh i s Martin t tay sp xp. Ngay lc u tin, ng ng gip ti. Lc ny, khi ti gi li bo rng mi s sn sng, ng lp tc thu xp cho ti cng m v ch ti p chuyn my bay ca Hi un sang thng Bangkok, ri t Bangkok l trnh ca chng ti c sp xp chng ti c th n Hoa nh n bng mt chuyn bay thng mi. Ngy , ti b th gi hi thm bn b, phn ng ti chc chn s chng bao gi gp li. Ti nhn quanh nh ln cui ri a cha kha cho ch ngi lm. m cui cng ti thc trng, b th gi khuyn m ti, lc ny chn mi tui rng y l lc phi ln ng b li nh ca v tt c. Ti cng xem li cc giy t mt ln na, t thm mt t, gi phn cn li vo mt chic va li ln. Ti nht y nhng hnh nh gia nh v mt s ti liu ring trong mt chic vali nh hn. Tra hm sau, ng Joe Bennet, c vn chnh tr ta i s Hoa K n a chng ti ra sn bay Tn Sn Nht, ni mt chic my bay nh ang i chng ti ngoi phi o. Ti cng m v ch mang hnh l vo bn trong cng nhau i sut mt gi trc khi my bay ct cnh. Cui cng my bay chuyn bnh trn phi o v ch vi giy sau, chng ti trn khng, nhn Si Gn cng cc vng ngoi lt i ngay pha di. Khi nhng lung cy xanh ca vng ng bng Cu Long hin ra pha di, ti rn mt nhn r nhng cnh ng chim cng nhng con knh ngang dc to thnh nhng khung bng bc tri khp vng ng bng. T dng bun b tro dng nh ut nghn. Nc mt ti lm m dn nhng hnh nh thn yu ang lt xa pha di.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
393 of 404
Trong Gng Km Lch S
394 of 404
Li Hu Lun
Nu khng k n nhng hon cnh c bit cho php ti mc kch r

nhng yu t phc tp ca cuc chin Vit Nam, v khng k n nhng s may mn khng cng a ti trnh khi nhng ni khn kh m nhng ngi khc gp phi, th cuc i ti hon ton ging ht vi cuc i nhng ngi Vit Nam khc trong cng th h. Nhng c m, nhng nguyn vng, nhng bt mn v nhng tht vng trong i sng ca ti qu khng khc g h. Nhng ngi Vit Nam trong cng th h ti chm hiu bit vo u nhng thp nin 1940 hy vng rng sau gn mt th k sng nh nhng cng dn hng nh trong chnh quc gia ca mnh, ri y h s c c hi phc hi li nhng nim t ho cho bn thn v dnh li c ch quyn cho dn tc. H cng mong mi mt ngy no t nc s ha bnh h v con chu h c sng mt cuc sng an lnh. Ri thay, thay v c c lp, ha bnh v mt i sng an lnh nh h mong mi, h ch thy ton cch mng, chin tranh v tn ph. Trong sut ba thp nin, h b cun vo lp sng gi phong ba. Cho n c thi gian hin ti tuy Vit Nam khng cn phi i ph vi nn ngoi xm na m nhng ni khn kh ca h vn chng h suy gim. Ni khn kh ca h tht l mt tn thm kch v i ca lch s. Trong mt cuc phng vn vi phng vin Walter Cronkite vo nm 1963, tng thng Kennedy pht biu rng: uy lun k cng y l chin tranh ca h [nhng ngi it am] v chnh h s l nhng ngi phi t nh ot ly phn ng, bi. C l tt c nhng ngi sng trong th h chng ti u mun n trnh nhng trch nhim nng n ca li bnh lun , nhng chng ti vn chng bit lm cch no c th chi b c nhn nh ca tng thng Kennedy. Nhng ngi dn Min Nam, nht l nhng ngi lnh o Min Nam Vit Nam, trong s c c ti, phi nhn chu tt c mi trch nhim cho s phn ca Min Nam Vit Nam. u tnh th khi suy xt li cuc i chng ti c rt nhiu iu ng hi hn v ng h thn. Nhng mt khc, cuc chin Vit Nam cng l mt cuc chin mang nhiu yu t phc tp nm ngoi kh nng ca chng ti ni ring v vt qu gii hn ca kh nng con ngi ni chung. Chnh nhng yu t phc tp to nn nhng tnh cnh khc nghit v buc chng ti phi xoay s trong nhng tnh th kh x. Yu t ng k u tin l s ngoan c ca Php khi h khng khng nht quyt i nm quyn kim sot Vit Nam nh mt thuc a thay v trao li ch quyn ng lc cho nhng phn t quc gia ang khao kht i ch ngy c lp. Yu t
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
395 of 404
th hai l s m nh v thc h ca nhng ngi cng sn. Tuy chnh quyn thc dn ca Php b lt ri m nhng ngi lnh o cng sn Vit Nam vn nht quyt phi p t cho bng c nhng l thuyt u tranh giai cp ca cng sn trong ton ci Vit Nam. Yu t cui cng l s can thip t ca Hoa K. Ba yu t ny cng kt hp bp mo nhng c cu nguyn thy v qu trnh tin ha ca Vit Nam t giai on sau thc dn tr i, khin cho cuc u tranh ca Vit Nam tr thnh phc tp v m mu hn nhng cuc u tranh ca cc quc gia khc cng trong cng hon cnh. V b nhng ging giao lu mnh lit ca c ba yu t ny x y, nhng phn t quc gia Vit Nam ri vo nhng tnh cnh v cng khc nghit. Trong a s trng hp, h thng b p buc phi chn mt trong nhng iu kh th chn la; ni ng ra th h thng chng c g chn la c. Khi cuc sng b e da, h b buc phi tm thi chp nhn nhng lot quyt nh kh khn lm gim i rt nhiu uy tn ca h. T bin c ny cho n bin c khc u tin vi Php, sau vi Bo i, Ng nh Dim v ri cui cng vi Hoa K v mt chnh ph qun nhn. Lc no h cng loay hoay c to ra vai tr cho chnh mnh gy nh hng. Nhng lc no h cng b x dt ra ngoi, v nhng nh hng m h to c cha bao gi mnh c th nh hng n nhng din tin ca thi cuc. Ngay trong lc chin tranh cn ang tip din, c lc ti v nhiu ngi khc cng thy rng t nc c c hi xy dng dn ch v pht trin kinh t. Tuy th cng lc nhng c hi ban u li cng mt dn i v cui cng khi Min Nam Vit Nam phi ng u vi nhng cuc tn cng qui m ca qun i xm lng Bc Vit c trang b y vi sng ng ca Nga th vn cn li ch l chin u sinh tn trong mt tnh cnh b tc khng li thot. Lc ny, nhng phn t quc gia b buc phi u lng vi nhng ngi Vit Nam khc ch bit th ng bung tri theo s mng. Khi nhn li tt c nhng yu t phc tp bn ngoi a y cuc i chng ti th s can thip ca Hoa K ni bt r rt hn c. V rng ch thc dn ca Php suy sp hon ton v ch cn l nhng cht liu cho cc s gia tm ti, phn tch. i vi yu t cng sn th ch c nhng ngi m qung hoc cung tn mi c th ng h mt ch khi u bng chin tranh, bc lt v nhng cuc tn c ca i a s dn chng. Nh th, nu ng trn phng din lp chnh sch m k th trong ba yu t quan trng va k, ch cn s can thip ca Hoa K l mt vn m nhng ngi c trch nhim trong chnh ph Hoa K vn cn ch . Sau khi Hoa K tht bi Vit Nam, h vn cn phi i ph vi nhng quyt nh kh khn ti cc ni khc. Nhng cu hi ng, sai v nhng vn lun l i i vi nhng cu hi ny vn l nhng vn Hoa K hy cn tranh lun khi h thit lp cc chnh sch ngoi giao. Ngay c trong thi gian hin ti, Hoa K vn cn xem
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
396 of 404
xt, hc hi nhng bi hc rt ra t s can thip ca h Vit Nam v cc ng minh nh hn t hn cng kh trnh khi vic nhn s phn ca Vit Nam c th tin liu nhng vn h c th s phi i ph. Nu i ngc li lch s cn i ca Hoa K v bt u nhn vo nhng d lun Hoa K trong thp nin 1960 th gii phn chin Hoa K lc ch trch rng nhng quyt nh can thip ca Hoa K vo lc ban u l nhng quyt nh sai lm, v th, nh mt bnh lun gia ln ting: u qu [ca cuc chin it am] l nhng chui sai lm. H cho rng chnh sch can thip ca Hoa K Vit Nam sai lm l v gii lnh o ca thp nin 1960 nhn nh sai nhng mc tiu quyn li ca Hoa K. Khi quyt nh cc chnh sch ngoi giao, gii lnh o ca thp nin 1960 nhn nh sai c tm mc quan trng ca Vit Nam ln kh nng thc s ca Hoa K. Tuy vic Hoa K nh ngha th no l quyn li ca h chng phi l vic ca ti v cng thc s vt qu kh nng ca ti, ti vn tin rng nhng nh ngha ny c a ra da trn nhng s kin hon ton thc t. Ti cn nh rt r bu khng kh chnh tr ti Hoa K trong ma h nm 1964, vo gia lc quc hi Hoa K a ra ngh quyt vnh Bc Vit (Tonkin Resolution) v ngay ng lc ng c vin Barry Goldwater ra ng c. Ln l ln u tin ti n Hoa K. Vo thi gian , ton th chnh ph Johnson v gn nh c quc hi Hoa K u ng lng ng h li cam kt bo v Min Nam (ngh quyt c ng vin thng qua vi 98% s phiu v c H vin thng qua vi vi ton th 416 s phiu). Bo ch khp ni cng tng trnh r rt khng km. Hn na, tnh hnh quc t trong thp nin 1960 cn cho thy r rng chnh sch ngoi giao ca Hoa K i vi th gii gn nh ng nht. Chng ai c th bo rng s can thip ca Hoa K Vit Nam ch n thun l do vn Bc Vit hiu chin. Vo nhng nm Hoa K bt u can thip, Cng Sn mi va tn cng i Hn v i pht thanh Trung Hoa ang pht thanh nhng quan nim hiu chin nht v bnh trng nht: Khi Cng Sn Trung Hoa toan tnh hp tc vi tng thng thin cng Sukarno ca Nam Dng thit lp mt khi lin minh cng sn t Bc Kinh qua sut qua Jakarta. i vi nhng quc gia va thot ch thc dn v mi thit lp c chnh ph vo lc ti ng Nam th nhng e da ca Trung Hoa qu l mt e da trm trng ng k. Tuy 25 nm sau, nhiu ngi trong gii lnh o Hoa K ua nhau ch diu nhng e da ca Cng Sn, nhng trong thp nin 1960 nhng s e da ca khi Cng Sn khin chnh ph Hoa K lo lng khng cng. V nu nhn li tnh trng chnh tr vo thi gian th chng c g ng gi l phi l trong quyt nh can thip ca Hoa K. S can thip ca Hoa K Vit Nam, ngay c trong lc Hoa K b can thip, dng
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
397 of 404
nh cng ch l nhng pht trin t nhin ca cc chnh sch ngoi giao khc ca Hoa K u Chu (chng hn nh K Hoch Marshall, K Hoch Khng Vn B Linh, Hy Lp) v Chu (nh i Hn). Tt c nhng k hoch ny u c t ra nhm ngn chn s bnh trng ca Nga v Tu (t nht th vo u thp nin 1960, cha ai c th ng rng v sau Nga v Tu li c chuyn xch mch). i vi nhng quc gia thnh cng trong vic xy dng li x s v chnh ph ca h sau th chin th II nh cc nc Ty c, Hy Lp v Nam Hn th chnh sch can thip ca Hoa K tht khng c g lm ln hoc da trn nhng chnh sch ton cu sai lch. Vit Nam chnh sch ny tht bi. Nhng ngay c s tht bi Vit Nam cng khng phi l nhng sai lm trn mt l thuyt m l nhng sai lm khi p dng. eo ti nhn xt th nhng nguyn tc cn bn ca chin thut ngn chn cc th lc cng sn v bo v cc quc gia dn ch chng c g sai lm. Tri li, ti cho y l mt iu Hoa K c th ly lm hnh din. Vo thp nin 19601970 nhng ngi ch trch chin cuc tn khc hn cho rng s can thip ca Hoa K Vit Nam khng nhng ch l mt quyt nh sai lm m cn l mt quyt nh khng hp vi tiu chun o c. Phn ln nhng ch trch ca h t l thuyt trn quan nim rng cuc chin Vit Nam l mt cuc ni chin. Do , quyt nh can thip ca Hoa K l mt quyt nh sai lm. H cho rng s can thip ca Hoa K ngn cn nhng ngi Vit ang tranh u lt mt ch p bc c ti trong nc. V ri h kt lun rng s can thip ca Hoa K i ngc li vi nhng nguyn vng ca dn chng Min Nam. eo ti thy th gi thuyt ny thu ht c i a s dn chng Hoa K trong mt thi gian di l v y qu l mt gi thuyt cho php nhng ngi dn Hoa K ang bt mn vi x hi c dp by t s phn khch ca h trc tip vi chnh ph ca h. Nhng trn thc t th ngay t nhng ngy u ca cuc chin Vit Nam, c Si Gn ln Hoa nh n u bit chc rng Mt Trn Gii Phng l sn phm ca ng cng sn Bc Vit v nu khng c s t chc, lnh o, tip t v k t nm 1964, nu khng c qun i chnh qui Bc Vit th chc chn chng c cch mng hoc chin tranh. Mt trong nhng tht vng ln nht ca ti l vic chng ti chng th dng nhng s hiu bit c bit ca chng ti bng vo c nhng chng c hin nhin ln nhng kinh nghim c th ca bn thn thuyt phc c d lun Ty Phng. Bt k s tht c l g i na, th d lun vn ch nhn s tht qua con mt ring ca d lun. Sau khi cuc chin kt thc, khi tuyn truyn khng cn l vn quan trng, trung ng ng H Ni ht b lp ngy trang. Trong bi din vn ni v chin thng 1975, B th ca ng cng sn H Ni l L Dun tuyn b: ng l
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
398 of 404
ngi lnh o duy nht t chc, kim sot v iu khin ton cuc u tranh ca nhn dn in am k t ngy u tin ca cuc cch mng. Trong sut cuc chin, Bc Vit cha bao gi chnh thc cng nhn h c qun ng ti Min Nam. (L c cn gi v che y vi Kissinger tuy rng Kissinger bit r s th chng km g . D nhin, cng bit l Kissinger bit r mi s) Nhng sau , ng cng sn vn thn nhin dng ming v la phnh ny trn trng ngoi giao quc t. Chng nhng th, h cn ly lm t c li dng c s ngy th ca th gii Ty Phng. Nm 1983, trong mt cuc phng vn trn i truyn hnh Php, tng V Ban ca Bc Vit tuyn b: o nm 1959, ti vinh d c ng giao ph s mng tn cng vo in am gii phng v ng nht t nc. Trong nhng ngy cc phong tro phn chin ang nh cao, ti v cng ngc nhin khi thy nhng nhn vt lnh o ca gii phn chin li c th tin tng hon ton nhng iu Bc Vit tuyn b. Ngay c cho n by gi ti cng vn cn thc mc khng hiu h c h thn g v vic h qu d tin v v tnh bin thnh ng la ca Vit Cng trong tn thm kch Min Nam hay khng? Nhng th hi c ai cn gi tin tc ca h? V ni cho cng th y chng qua cng ch l mt giai on qua trong cuc i h ni ring cng nh ch l mt chng s ca Hoa K ni chung. Nh th vn cui cng cn st li trong cu hi ng hay sai? ch cn l: Liu vic Hoa K can thip ng h cho mt ch b coi l tham nhng v thiu dn ch nh ch ca Min Nam Vit Nam chng li cng sn c ng hay khng? Ngay c ti im ny, cu tr li cng qu r. Nu em so snh ch ca Min Nam vi Min Bc th cho d ng iu c t n no i chng na, Min Nam vn cn c nhiu trin vng thay i. t ra th Min Nam ngi dn cng cn c th hy vng nhn thy c tng lai v cn c th tranh u cho nhng mc tiu tt p. Hn na, c nhiu chnh tr gia, nhiu nh tr thc cng nh nhiu nh vn tng tranh u cho nhng mc tiu ny. V nu ni n nhng th ch ca Bc Vit th ngoi tr nhng l thuyt gia, c l chng ai c th ngh n vic em so snh hn km gia Min Nam vi ch khng b khip hi ca Min Bc. Do , ti cng tin rng chng ai li i t cu hi liu nhng n lc bo v Min Nam c ng hay khng? Ti ngh rng nhng bi hc v s can thip ca Hoa K Vit Nam cng chng dnh lu g nhiu n vn sch lc ton cu hoc nhng cu hi ng, sai trn phng din lun l v o c. Nhng sai lm ca Hoa K nu c th phi l nhng khuyt im trong cch can thip ca h. Cu hi chnh khng phi l: nn can ip hay khng? m l: m no can ip cho hu hiu?
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
399 of 404
Trong quyn sch ny ti din t kh tng tn nhng bin c Vit Nam khi chnh ph Johnson bt u can thip. Vn ni bt nht trong qu trnh m m v phc tp ca vic qun (nh ng Bill Bundy din t) khng phi l do thiu k hoch hay thiu chin lc m l thi ch quan qu mc ca Hoa K i vi ng minh. nhng c quan ti cao ca chnh ph Hoa K, chng hn nh B Ngoi Giao, v Ng Gic i, gn nh cha c nhn vin no xem chnh ph Min Nam l mt c quan xng ng h cng tc. i a s nhng ngi Hoa K n phc v Vit Nam trong thp nin 1960 u n Vit Nam vi nhng l do gn nh khng dnh lu g n Vit Nam. H t nm ly cc din Vit Nam mt phn v nng lng vi l tng, v mt phn khc l v ngy th v ch quan qu mc. i ny ko di mi cho n ngy cuc chin Vit Nam kt thc. K t khi h bt u can thip cho n khi h rt khi Vit Nam, lc no Hoa K cng hnh ng nh th cuc chin Vit Nam l mt cuc chin ca ring Hoa K. Dng nh Hoa K cho rng nu Vit Nam c th gip sc th vic tt nht m Vit Nam c th gip sc l c ng nguyn, ng lung lay cc din Hoa K c th lm vic. Hu qu v mt qun s ca thi ny l thay v tm nhng gii php hu hiu v c gii hn s can thip ca h Vit Nam th Hoa K li t khoc gnh nng ln vai. c ra th nu gii lnh o Vit Nam c tham kho kin vo nm 1965 th c l h s xin Hoa K ng can thip hoc ch xin Hoa K can thip vi nhng n lc qun s ht sc gii hn. C l h ch xin Hoa K can thip qun s nhng min bin gii c th n nh tnh hnh qun s v chn ng s xm lc ca Bc Vit m thi. Mt hip nh gia Hoa K, Min Nam v Lo cho php Hoa K ng qun dc theo v tuyn th 17 nh mt hng ro ngn chn Bc Vit c l l gii php thch hp nht vo lc . Khi Hoa K ng qun ngn chn ti bin gii, k hoch Vit Nam Ha Chin Tranh c th c thi hnh hun luyn ng mc qun i Min Nam. Mt chin thut n gin nh vy c th no thnh cng khng? y l mt trong nhng cu hi u trong phm vi chin cuc Vit Nam. i t Harry Summers, trong quyn Chin Lc Lun (On Strategy) vit rng chin thut ny c th thnh cng. ng cng kt lun rng phn cch hai lc lng Nam Bc v ri gia tng s hun luyn cho nhng n v ca qun i Min Nam qu l gii php can thip hu hiu nht ca Hoa K. D g i na th gii php ny cng th hin c nhng mc ch ti p ca qun i Hoa K nh nhng lc lng bo v ha bnh v gip ng minh Vit Nam thot khi ch xm lng. Chin thut ny cng s khin Hoa K c th gim thiu tn tht v ti vt, n bom v nhn mng ca c Hoa K ln Vit Nam v gip Hoa K trnh c nhng ch trch ca d
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
400 of 404
lun th gii. Tic thay, chnh sch can thip ca Hoa K Vit Nam li l mt chnh sch khc hn k hoch ca i t Summers v mt qun s. V nu nhn trn phng din ngoi giao th chnh sch can thip ca Hoa K thng l nhng chnh sch c p t mt cch c on bt k thi ca ng minh. Chnh thi ny khin Hoa K phi hng ly c nhng hu qu tai hi v mt chnh tr. Nu ch xt ring v cc chnh sch can thip ca Hoa K Vit Nam th c l ai cng phi thy ngay rng chnh sch ca Hoa K thiu lin tc. Trong sut cuc chin, cc chnh sch ca Hoa K khng thc y u nhng tin trin dn ch Vit Nam. D nhin xy dng mt ch dn ch Vit Nam l mt vic c nhiu trin vng. Gia nm 1965 v nm 1967, Vit Nam son tho v cng nhn hin php, bu c tng thng, ph tng thng, cc nhn vin lp php v thnh cng trong cc cuc bu c a phng Tt c nhng tin trnh ny u xy ra vo gia lc Vit Nam ang c chin tranh. Tuy rng nhng tin trin dn ch Vit Nam trong nm 1960 qu l nhng tin trin ng k nhng c l nu nhng tin trin dn ch trong giai on khng ngu nhin trng hp vi nhng mc tiu ca chnh ph Johnson th nhng phong tro dn ch Vit Nam vn kh th thnh cng. Ri thay, nhng mc tiu ca chnh quyn Johnson li khng dc tip tc. Khi chnh quyn Nixon a ra chiu bi uyn chuyn th nhng mc tiu dn ch Vit Nam khng cn c ch . Vo giai on cui thp nin 1960u thp nin 1970, Hoa K ch i hi Si Gn chng t mt v mt n nh mong manh pha ngoi. Tuy Hoa K cng bit rng phng chm uyn chuyn c th lm nhng tin trnh dn ch Vit Nam suy nhc, nhng h li khng my ch tm v im ny. Vo nm 1969, ng Kissinger v tng thng Nixon bt u mt cuc c phc tp, vn ng ngoi giao gia cc th lc siu cng, vn ng qun s v m phn b mt ko Hoa K ra khi vng ly Vit Nam. Gia nhng bin s chp chng ca bi ton phc tp ny, h cn phi c mt Min Nam hon ton n nh, bo sao nghe vy. H cho rng nu ng iu c th p ng c iu ny th tt c nhng hnh ng khc ca ng u khng ng k. y l mt li lm trm trng a n nhng bt li ln lao cho c hai chnh ph Hoa K v Vit Nam. nht, nu chnh ph Vit Nam l mt chnh ph tham nhng v thiu dn ch th quc hi Hoa K c th vin vo m cho rng Vit Nam khng phi l mt quc gia xng ng c Hoa K ng h. hai, nu chnh ph Vit Nam qu l mt chnh ph tham nhng th i a s dn chng Vit Nam s tht vng v th vi thi cuc. V ri thay v ch tm vo vic xy dng t nc th dn chng li ch i dp hng ng cc phong tro chng tham nhng. Trong mt bui ni chuyn ti vin American Enterprise Initute,
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
401 of 404
ng Charlaes Mohr, mt phng vin k cu ca t New York Times tm tt gn gh rng: hng t bi ti it am khng phi v chng cha tn lc lm p lc i i phng m l v chng cha tn lc lm p lc i ng minh. D nhin, dng p lc i hi ci cch v dn ch l mt vn cc k kh khn, nhng trong trng hp Hoa K nm phn ch cht th cc chnh sch ngoi giao ca Hoa K vn c th thnh cng . c th thnh cng trong vai tr ny, c hai iu kin tin quyt cn phi c trc. Mt l cng quyt a ra nhng ch trng mnh m ng nht. Hai l chp nhn hu qu nu nhng p lc ca Hoa K qu tht khng c hiu lc. Hoa K phi tm cch ni vi ng Ng nh Dim hoc ng Nguyn Vn iu, (hoc ng Ferdinand Marcos hoc ng Auguo Pinochet), hng ti khng cn cch no khc ngoi cch phi gi vng nhng iu chng ti tin tng. u v l do g , ng khng ng i nhng nguyn tc ca chng ti qu t chng ti chng lm g khc hn l b mc ng. i nhng quyn lc v uy tn ln lao, oa khng cho php mnh khoanh y trc mt nhn vt c ti yu hn. oa khng cho nhng nhn vt c ti tin tng rng vai tr ca h quan trng n ni oa khng lm g khc hn l phi ng h h. u it am c mt bi hc dy bi hc l khng ai c cu t c nhng ngi chng m xi g n hnh vi ca h. l rt lui v chu tn t cn hn nhm mt u t ti nguyn, xng mu v uy tn vo nhng nhn vt c ti cm quyn bt k d lun v kin ca dn chng trong quc gia ca h. Ti Vit Nam ti lun tin tng rng gia nhng on th ngi Vit ng n kh th c vic bt ng kin v nhng vn nh bi tr tham nhng, ci cch kinh t, thay i x hi. Ti cng tin l cc phng php dn ch c th c p dng ti Min Nam chng khc g ti nhng ni khc. Khi bn lun v nhng bin chuyn ngoi giao trong cc thp nin ng tng trnh, k gi Rosenthal ca t New York Times pht biu: hnh sch ca chng phi no? hi phn nh nhng iu chng tin tng v tn trng. im tin ca chng chnh l o hnh r. iu chng tn trng cng chnh l o hnh r. hng phi lc no chng cng c em li nhng iu ny cho cc quc gia khc. uy , iu lc no chng cng c lm l bo v nhng iu chng tin tng ic ny i hi hai yu t: hng phi sng sut, nhn nh r tng lai v t tng ca chng phi ng nht, trc sau nh mt. hng ngi aiti, hi ut n, i n, h n dng nh nhn nh r rng nhng g h c yu cu t chng . nhng ngi ip hc v a an cng vy. ng Rosenthal cn c th ni thm: C nhng ngi Min Nam Vit Nam cng th. Kinh nghim Vit Nam cho thy nhng chnh sch nh ng Rosenthal
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
402 of 404
xng khng phi ch l nhng vn l tng sung. Sau khi Hoa K tht bi Vit Nam th ng nhin gii lnh o phi t cu hi: i i nhng quc gia b d lun oa ch trch chnh ph oa phi gi li cam kt ca h i quc gia ti mc no? Cu tr li ca ng Rosenthal cn nu r rng nu Hoa K ch lp chnh sch da vo sch lc ton cu khng thi th nhng chnh sch khng th lu bn. V vy, trn phng din ngoi giao, Hoa K cn phi i hi nhng iu kin dn ch tin quyt trc khi cam kt gip mt quc gia khc. Nhng i hi tin quyt ny khng phi ch l nhng i hi l tng thun ty m cn l nhng yu t quan trng trong thc t. Trong nhng nm 19651967, chnh ph Johnson hnh ng theo t cn c trn nhng quan nim thc t ny. Nhng chnh quyn khc ca Hoa K thnh thong cng c nhng chnh sch tng t nhng cha bao gi thc s mnh m. Nu nhn li lch s ca Hoa K Vit Nam tng kt vn th s cam kt ca Hoa K Vit Nam chng qua vn ch l mt s cam kt d dt, bt nht v thiu lin tc. Hoc ni mt cch r hn th nhng chnh sch ca Hoa K Vit Nam b qua yu t nhn s. Hoa K cha h coi ng minh l nhng ngi thc s bnh ng vi h (ti khng h c mun ni n hng ngn ngi Hoa K lm vic v cng tn ty bn cnh nhng ngi Vit Nam). Khi gii lnh o Hoa K lp chnh sch, h ch ngh v Vit Nam nh mt nim tru tng ca a l v chnh tr, mt yu t nm trong sch lc ton cu ca Hoa K. iu ny hon ton ng khi Hoa K t can thip bng cch b vo Min Nam. iu ny cng hon ton ng khi Hoa K ng ra lnh o cuc chin. V iu ny ng hn c khi Hoa K t b chin cuc. Trong tt c cc giai on can thip ca Hoa K b vo Vit Nam, M Ha Chin Tranh, Vit Nam Ha Chin Tranh, v sau cng l rt lui c l giai on rt lui s m nh ngi dn Min Nam lu nht. Tuy ai cng c th thy rng c nhng li lm ln lao trong cuc chin, nhng cch Hoa K rt lui l mt li lm ln hn tt c mi li lm khc; y l mt hnh ng khng xng ng vi mt cng quc ln nh Hoa K. y l mt trong nhng li lm ln lao m s sch s cn mi mi khc ghi trong khi nhng li lm khc chng hn nh nhng li lm trong chin thut Search and Deroy (Truy Lng v Tiu Dit) nu c cn c ghi chp th chng qua cng ch l nhng ch thch nh nhoi ca lch s. Khng phi chnh vn rt lui l iu ng h thn. Hoa K chin u kham kh v trng k ti Vit Nam, v nu cui cng tnh th bt buc Hoa K phi rt lui th y c th l mt tn thm kch nhng khng phi l mt iu ng h thn. Tuy th, nhng vn ng chnh tr cng nhng cung cch tn tuyt ca chnh ph Hoa K i vi Min Nam vo nm cui cng trc lc chin tranh kt
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
403 of 404
thc qu l nhng iu ng h thn. Pht giy xoay mt khng phi l nhng giy pht p nht ca Hoa K v c v s bi hc cho c Hoa K ln cc ng minh khc, nht l nhng ng minh nh nhoi phi l thuc vo Hoa K t v nh Min Nam Vit Nam. i vi ng Henry Kissinger, ngi to ra Hip nh Ba L, ngi ta c th thng cm v vic ng Kissinger i hi phi uyn chuyn hay ni r hn l nm thc quyn, khi ng phi ng gia iu khin nhng on th khc bit v ngoan c (k c Bc Vit, Min Nam, Nga, Tu v i khi ngay chnh tng thng Hoa K na) cng hng chung v mt mc tiu. Nhng ng Kissinger t khoc vo ngi mt trch nhim kinh hong: m phn chng nhng cho nhng sch lc ton cu ca Hoa K m cn cho chnh vn sinh t ca Min Nam. C ng Kissinger ln tng thng Nixon u bit r rng ng iu chng th lm g nu khng c Hoa K vin tr, nhng h chn mt cch gii quyt d dng cho h v chng k g n ng minh. H hon ton gi b mt cho ti giy pht cui v ri dng chin thut ha hn v e da i vi ng minh. ay v thnh tht, h la gt v sau i x tn nhn vi mt ng minh u lng cng h trong sut hai mi nm. Khi chn phng php uyn chuyn tuy c l c ng Kissinger ln tng thng Nixon u tin tng rng h t c mt hip nh kh quan nht trong tnh trng ngt ngho ca khung cnh m phn, nhng d sao th s l lun ca chnh quyn Nixon vn ch l nhng cch bin lun cho mt vn i ng tiu d ca nhng chnh sch ngoi giao Vit Nam k t lc u. Nhng chnh sch ngoi giao ca Hoa K thng khi xut bng nhng mc ch p nhng li thiu hn nhng yu t thc t cn phi c trong khi p dng. Khi h p dng nhng chnh sch ngoi giao, Hoa K thng p t nhng chnh sch ca h bt k li hi ra sao i vi ng minh. uc hi Hoa K ca nhng nm 1973, 1974 v 1975 cng chia x nhng ti li tng t khi h nhn tm phi tay i vi Vit Nam. Tuy cc ng Ngh S cng cc Dn Biu bn ci rt nhiu v uy tn cng nhng tiu chun o c, nhng tht s th h vn quyt nh mi vic da trn nhng sch lc a l, chnh tr ton cu v quyn li ca ring Hoa K. H quyt nh mt cch lnh lng, tuyt tnh, bt k hu qu i vi mt quc gia vi hai mi triu dn v h quyt nh nh vy khng phi v xng mu ca nhn dn Hoa K m l v mt triu la. i sao mt cng quc ln nh oa li c lm nh vy? y l mt cu hi ca mt ngi bn c hi ti lc Si Gn khi c tin Hoa K ct bt vin tr vo thng 8 nm 1974. Ngi t cu hi nguyn l bn cng lp vi ti t ngoi
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
404 of 404
Bc. Vo nm 1974 th ng ta ang l ch mt tim bun. ng ta hi ti: ng l i s, c l ng bit r nhng iu ny hn ti, nhng ng c gii ch i ca oa cho ti c khng? hi h mun n h t tin n. hi h mun i h t tin i. hng khc no mt ngi hng xm vo nh mnh vung vi tt c mi ri nh lnh b v v y h sai. m sao h c lm nhng vic l i nh vy? y l mt cu hi ngy th ca mt ngi khng hiu bit nhiu. Nhng ti tht khng tr li c. eo ti ngh th c ng William Fulbright, ln ng McGovern hoc bt k cc ngh vin phn chin no khc cng khng th tr li c. Nhng li lm khng phi hon ton ch do nhng ngh vin phn chin. Rt nhiu ngi cho l h bit s tht. Nhng phng vin t cao nh bt k nhn vt no khc ng Kissinger, ng iu, Tng ng Nixon, v ngay c ti na. t ra, tt c chng ti u khng h bit r s tht hoc c bit r i chng na th cng khng tht s ch tm ng mc. Chng ti khng nhn thy s thc, d nhin k th ca chng ti l nhng ngi mang l tng st mu li cng khng thy r s tht. S tht cng hng triu gia nh Vit Nam ang chu ng nhng thng kh ca tn thm kch hi hng. S tht cng vi nhng ngi ang chu ng tuy h l nhng ngi hiu bit t nht. S tht ca cuc chin Vit Nam b chn vi cng nhng nn nhn, cng nhng ngi nm xung, cng nhng ngi b x phi qun qui trong nhng bc mn im lng p bc t lc ny v mi mi nhng th h sau mt bc mn yn lng m th gii gi l ha bnh.
Phan L Dng dch
Trong Gng Km Lch S
404 of 404

Trong Gọng Kềm Lịch Sử

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Trong Gọng Kềm Lịch Sử

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Ti vit quyn sch ny v cm thy c trch nhim vi mt bn phn, bn

Phan L Dng dch

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Chng 1 Gng Km Lch S

Mt ging ni yu t, gic d xuyn qua nhng ting u giy in m:

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S

Bi Dim & David Chano

Trong Gng Km Lch S

Phan L Dng dch

Trong Gng Km Lch S