HISTORIJAT RAZVOJA GRAEVINSKE IZGRADNJE I ZNAAJ UVOENJA MEHANIZACIJE Graevinska izgradnja je poznata od davnih vremena i jo prije nae ere

stajala je, u ono vrijeme razvitka, na visokom stupnju. Kao primjer takve izgradnje mogu sluiti egipatske piramide, zemljane brane u Indiji i Kini, Kineski zid, vrtovi u Vavilonu, rimski putevi i drugo.

Slika 1.1. Egipatske piramide

Slika 1.2. Vrtovi u Vavilonu

Sve ove i kasnije radove izvodili su robovi runo kao to se moe vidjeti na slici 1.3.

Slika 1.3. Rekonstrukcija rada na piramidi

Evropske zemlje sredinom XVIII-og stoljea I to posebice one koje su orjentirane prema Zapadu doivljavaju novu etapu graditeljstva.Istiu se moderni urbani kompleksi gradova.Ovaj period graenja obiluje monumentalnim graevinama za koje je bila potrebna znatna fizika radna snaga jer sredstva rada su bila vrlo skromna tj.na niskoj razini (slika 1.4.)

Slika 1.4.Evropa sredinom XVIII stoljea Stari vijek na prostorima dananje Evrope posebice se karakterie izuzetnim civiliziranim graditeljstvom,to predstavlja veliki izazov i stimulans za kasnije periode etapa graenja.U tu svrhu posebice treba istaknuti drevnu Grkui i Rim.Srednji vijek karakterie dananja evropska podruja sa velikim znamenitoima.To je period od XI do XV stoljea.Istiu se graevine:Dudeva palaa u Veneciji,veleljetne katedrale u Njemakoj,Francuskoj,paniji itd... Druga polovina XVIII-og vijeka, te cijeli XIX. vijek svijet doivljava epohalni razvoj izgradnje.To je period kapitalnih otkria bez koji nema napretka u tehniko tehnolokom razvoju planete Zemlje.To je period pojave parnog stroja (1769Watt), elektromotora (1873Pacinoti), dizel motora (1896Diesel)(slika 1.5.) Evropske zemlje sredinom 18 stoljea I to posebice one koje su orjentirane prema Zapadu doivljavaju novu etapu graditeljstva.Istiu se moderni urbani kompleksi gradova.Ovaj period graenja obiluje monumentalnim graevinama za koje je bila potrebna znatna fizika radna snaga jer sredstva rada su bila vrlo skromna tj.na niskoj razini.

Prije razvoja mehanizacije ljudi su gotovo sve radove obavljali sami uz pomo nekih sredstava koje su sami izmiljali kako bi sebi olakali izvoenje pojedinih radova a samim tim i ubrzali sam proces gradnje.esto su iskoritavali i ivotinjsku snagu sve radi lakeg rada (slika1.5.).

Slika 1.5. ivotinjska snaga,olakava rad Danas je to puno lake bre i ekonominije (slika 1.6.).

Slika 1.6.Mehanizacija kao bitan factor Vea primjena graevinske mehanizacije, naroito je u vezi sa pojavom automobilske industrije i, u vezi s tim, potrebom za izgradnjom puteva. Porast u proizvodnji i primjena graevinske mehanizacije osjetan u periodu izmeu prvog i drugog svjetskog rata, ali pravi preporod i uspon e imati u periodu pred sam drugi svjetski rat i u kasnijem periodu. Poslijeratni period na naim prostorima, a naroito posljednje dvije decenije su karakteristine po brzom porastu izgradnje infrastrukture i drugih graevinskih objekata. U

poetku posljeratnog perioda to je bilo obnavljanje poruenih objekata, kao i izgradnja postrojenja, puteva itd. to je bila trenutna potreba. esto su koriteni elementarnih sredstava tj. objekata koji su zateena ili su bili u fazi izgradnje. Meutim, tokom vremena, u planskoj izgradnji sa proirenim kapacitetom, potrebe su postajale sve vee emu vie nisu mogli zadovoljiti ni tehnologija, ni postojea sredstva. Ovo se naroito pokazalo pri izgradnji velikih industrijskih objekata, hidro i termoelektrana, eksploataciji rudnih bogatstava, mostogradnji, izgradnji puteva, luka, tunela, melioracionoj izgradnji, kao i u visokogradnji i drugo. Trebalo je traiti druga - jaa mehanika sredstva za takvu izgradnju, a to je opet podstaklo i stvorilo specijalizovanu industriju graevinskih maina sa odgovarajuim projektnim organizacijama i institutima, koji rade na projektovanju, usavravanju, kao i izradi potpuno novih sredstava za izvrenje takvih radova. Treba imati na umu da prilikom izvoenja sadanjih obimnih graevinskih radova sredstva potrebna za park graevinskih maina, opremu i sredstva za njihovo odravanje iznose esto 10 do 20% od vrijednosti samih visokokapacitetnih radova, ali se ta ulaganja isplate, s obzirom na postignutu brzinu izvrenja, kvalitet radova, osloboenje fizike radne snage, a ponekad i zato, to je to i jedini nain izvrenja radova. Paralelno s ovim javila se potreba za odgovarajuim strunim kadrom sa zavrenim visokim kolama. Do sada su se takvi kadrovi spremali u visokim i viim mainskim kolama sa usmjeravanjem u oblast graevinskih maina i maina za puteve, dok e u sledeoj fazi ova oblast nauke zauzeti svoje mjesto na posebnim fakultetima za transportno-graevinsko mainstvo. Za spremanje ovakvih kadrova javila se potreba za odgovarajuom literaturom koja bi obuhvatila i najnovija dostignua u konstrukciji i tehnologiji izgradnje graevinskih maina, kao i u njihovoj primjeni. Vano bi bilo pri tome istai potrebu upoznavanja samih graevinskih radova, tehnologiju njihovog izvrenja i, u vezi s tim, izbor maina, opreme i pomonih sredstava za njihovu montau i odravanje, kako bi se od takve primjene postigao to vei efekat i, u krajnjoj liniji, najekonominije izvrenje radova. Pri ovome trebalo bi ukazati jo i na to, da jedna graevinska maina najee ne slui samo za izvrenje posla na jednom gradilitu, pa stoga pri izboru graevinske maine treba voditi rauna i o ovoj osobini i, eventualno, unapred predvidjeti gde i kako se ona moe primjeniti posle zavretka radova na konkretnom zadatku. Znaaj uvoenja mehanizacije za radove u graevinarstvu postaje utoliko vei, ukoliko raste obim i koncentracija takvih radova tako da, ako su se doskora pojedini radovi mogli izvoditi runim putem uz primjenu lake mehanizacije, danas je to postalo izuzetak, pogotovu to obim radova toliko raste da se ti radovi mogu izvoditi samo uz primjenu mehanizacije velikog kapaciteta. U vrijeme iroke planske izgradnje i opteg privrednog razvitka moraju se traiti putevi ka to veoj primjeni mehanizacije i zamjeni tekog runog rada mainskim ( slika 1.7.).

Slika 1.7.Teak runi rad zamijenjen mainskim

Primjena mehanizacije omoguuje veliku koncentraciju izvoenja radova i skraenje vremena izgradnje, a time i ubrzanje poetka eksploatacije objekta. Ovim se indirektnim putem smanjuju trokovi izgradnje. Pri pravilno planiranom uvoenju mainskog rada prestaje potreba za fizikom radnom snagom i zamjenjuje se specijalizovanim radom, tj. graevinskim mainama. Ovde se istovremeno vri i praktino obuavanje mladih kadrova i njihovo spremanje za kasnije samostalno rukovanje. Primjena mehanizacije u graevinskim radovima ima, pored toga, naroiti znaaj u poboljanju kvaliteta i uvoenju specijalnih metoda pri izvoenju graevinskih radova, kao to su montani radovi. Pri ovome se razvija i nova vrsta industrije montanih elemenata i cijelih montanih sklopova, to znatno ubrzava izradu mnogih objekata, kako poslovnih tako i stambenih. Mehanizirana izgradnja, a naroito montana, mijenja cijeli tehnoloki proces i dinamiki plan izvoenja radova, tj. usavrava organizaciju, a u okviru ukupne organizacije javljaju se posebni zaokrueni tehnoloki procesi sa svojom parcijalnom organizacijom izvoenja.Jedan takav mehanizirani proces koji predstavlja upotrebu svih modernih maina prikazan je na slici 1.8.

Slika 1.8.Jedan proces izvoenja teskih graevinskih radova Primjena tekih graevinskih maina omoguuje izvoenje obimnih graevinskih radova pod najteim tehnikim i vremenskim uslovima i planiranim rokovima, a kompleksna mehanizacija pribliava izvoenje ovakvih radova, sa uvoenjem montanih elemenata i sklopova, industrijskoj izgradnji velikog obima (slika 1.9.).

Slika 1.9. Gradilite sa kompleksom mehanizacije

NAINI OTKOPAVANJA Otkopavanje izgleda jednostavan posao, naravno ako se zanemare sva tehnicka i ekonomska gledita. Medutim, ako se postavi da se otkopavanje vri po tehnicki najispravnijem rjeenju i ekonomski napovoljnijem, onda otkopavanje moe biti sloeni posao. Prije svega otkopavanje se sastoji iz tri faze radnih operacija i to: 1. Otkopavanja (slika 2.1.)

Slika 2.1.Mainsko otkopavanje 2.Utovara (slika 2.2.)

Slika 2.2.Utovar otkopanog materijala

3.Transporta (slika 2.3.)

Slika 2.3.Transport utovarenog materijala Ove faze rada nisu uvjek razdvojene, cesto se preklapaju ili se stapaju u jednu. Za svaku od ovih radnih operacija potrebno je odabrati takvo sredstvo rada, koje ce obzirom na materijal, topografske i lokalne uslove, kao i ekonomske okolnosti ostvariti najveci radni ucinak.Materijal koji se otkopava sastoji se od cestica koje su povezane jace ili slabije unutarnjim silama veze - athezijom, kohezijom i kapilarnim djelovanjem. Ove sile predstavljaju otpor kopanju i za njihovo savladivanje mogu se primjeniti razliciti nacini i to: Runo otkopavanje Vri se ljudskom random snagom pomou runog alata i to:lopate,aova,pijuka,krampe budak,pijuk,malj Pri runom otkopavanju treba voditi rauna da ne doe do odrona koje moe ugroziti ljude. Mehanizovano otkopavanje Je otkopavanje uz pomo raznih graevinskih maina (slika 2.4).Ovo otkopavanje se danas dosta primjenjuje u graevinarstvu.Iskljuivo zbog breg,lakeg i uinkovitijeg otkopavanja.Mainsko otkopavanje se danas primjenjuje u skoro svim oblastima graevinskih radova.Ovaj nain otkopavanja naroito nalazi mjesto tamo gdje se otkopavaju velike koliine materijala.

Slika 2.4.Mainsko otkopavanje

Otkopavanje pomou vode Primjenjuje se kod mekih, ve ranije tretiranih, materijala gdje postoje povoljni uslovi za snabdijevanje vodom, ali i uslovi za odvonju vee koliine vode. Materijal se naguruje buldozerom ili drugim mehanizovanim sredstvom potrebnog kapaciteta niz padinu. Mlaznicom se material omekava i pretvara u fluidno stanje. Tako kaast materijal silazi prirodnim tokom u kanale ili jame i prazni sa refulerima, a onda putem korita razastire po nasipu (slika 2.5.). .

Slika 2.5.Otkopavanje pomou vode Otkopavanje eksplozivom Otkopavanje u cvrstoj stijeni sa mehanizacijom kako je to ranije opisano, kao i na nacine koji su u vezi sa ovim pomenuti, bilo bi izuzetno teko. Unutarnje vezne sile cvrsto dre stijenu u cjelini, tako da je potrebna ogromna sila za njeno razbijanje. Za razbijanje, odnosno otkopavanje u stijeni primjenjuju se eksplozivna sredstva. Otkopavanje u stijeni pomocu eksploziva naziva se miniranje.Sastoji se u koricenju dejstva udara i pritiska pri irenju gasova prilikom eksplozije (slika 2.6.).

Slika 2.7.Eksploziv

Literatura Graditeljska mehanizacija - (Dr.Raid H.Hadi) Graevinski strojevi (Zdravko Linari) Interna skripta Zemljani radovi i graevinske maine Internet