T CHC B MY NH NC THI NG (939-968): Sau chin thng Bch ng lch s, nm 939 Ng Quyn xng vng, b ch tit s, lp triu nh theo

eo ch qun ch, ng C Loa. S c khng ghi chp v t chc hnh chnh thi Ng. C l cc n v chu, huyn vn tn ti, cc lng x vn l nhng n v hnh chnh v kinh t c s. Bn cnh cc lng x c, c mt s lng x mi ca ngi Trung Hoa di c sang trong cc th k trc. T CHC B MY NH NC THI INH-L (968-1009): Thng li ca inh B Lnh (dp lon 12 s qun), ngoi ngha chnh tr l thng nht li lnh th, cn c tc dng kinh t l tp trung rung t trong nc vo tay chnh quyn trung ng. m bo quyn s hu , nh vua thc hin vic phong li cc trang p vn tn ti ca cc th ho khng chng i. gi vng quyn lc ca chnh quyn trung ng, cc vua thi inh, L cn c cc con i trn tr cc a phng trng yu v c php hng mt s thu thu c. 1) Triu nh nh inh: Nh inh chia t nc thnh 10 o. i Vit s k ton th ghi: Nm 968, Vua ln ngi, t quc hiu l i C Vit, di kinh p v ng Hoa L, bt u p thnh, o ho, xy dng cung in, t triu nghi. Nm 971, bt u quy nh cp bc vn v tng o, cho Nguyn Bc lm nh Quc Cng, Lu C lm h ph s s, L Hon lm Thp o tng qun, Tng thng Ng Chu Lu c ban hiu l Khung Vit i s, Trng Ma Ni lm tng lc, o s ng Huyn Quang c trao chc Sng Chn uy nghi. Nm 975, ma xun, quy nh o m cho cc quan vn v. Theo ch gii ca cc s sch c, chc nng ca tng chc quan nh sau: nh Quc Cng: Vin quan u triu, tng ng vi t tng sau ny h ph s s: Trng coi vic hnh n cc ph h, tc l trong c nc (nh inh dng a danh h ph thi thuc ng). Thp o tng qun: tng ch huy mi o qun (qun i c nc, tc tng t lnh qun i) Nha hiu: cng l mt chc quan to trong triu nhng khng r ph trch cng vic g Tng thng: chc quan phong cho v s c triu nh coi l ngi ng u pht gio trong c nc. Tng lc: cng l mt chc quan trng coi pht gio nhng di chc

Vua

10 l?

Ph? Ch?u Th?i s?, ??i s? Tng thng v do cao tng m nhn. Ngoi ra cn c mt s chc quan khc nh: Chi hu ni nhn (trng coi vic trong cung), y Quan v?n Quan v? 2) Triu nh Tin L: Nm 1002, L Hon i 10 o lm l ph, chu. Quan li trong triu c cc chc thi s, qun s, i tng qun. Di tng qun c thi y, h ph s s, thp o tng qun. Ngoi ra cn mt h thng tng quan v o s vi cc chc i s, tng lc. cc o, l, ph, c cc chc qun gip, trn tng, th s cc chu. S b my nh nc: B my triu nh n v hnh chnh

B MY NH NC THI L (1009-1225): Nm 1010 L Cng Un ln ngi hong , t nin hiu l Thun Thin, di t Hoa L ra thnh i La v i tn l Thng Long. Nm 1011, nh L i 10 o lm 24 l, di l c huyn, hng, chu. Cui nm 1054, Thnh Tng ln ngi, i tn nc l i Vit v sa p li thnh Thng Long. ng u triu nh c cc chc thi s, thi ph, thi bo (tam thi). Tip n cc chc thi y (trng coi vic qun chnh trong c nc), t khng, thiu bo, thiu y (trng coi cm binh). Gip vic thi y cn c cc chc hnh khin. Cc tng quan vn gi vai tr quan trng trong b my nh nc thi L. cc a phng, ban u vua L phong cho cc con i trn tr nh thi Tin L. Nhng sau cuc lon tam vng th quyn hnh cc hong t b hn ch, ch lm vic thu thu cho nh nc trung ng. Nm 1075, do nhu cu v cng vn giy t tnh ton, ngoi giao, nh L bt u m khoa thi tam trng. y l k thi u tin ca nh nc qun ch tp quyn Vit Nam. Nm 1076, nh L m Quc T Gim, c cc quan gii vn hc ging dy o to cc chc quan c hc thc. T y, vic thi c chn quan li tr thnh bin php ch yu, nhng cc th sinh vn phi l con chu quan li, qu tc; con ci thng dn du hc gii cng

khng c i thi. Nm 1097, L Nhn Tng sai bin son li cc quy ch v b my nh nc, gi l Hi in th hin bc tin r rt ca mt quc gia qun ch c lp. Theo s c, quan li thi L cha c cp lng bng. Cc quan trong triu thnh thong c vua ban thng, cc quan a phng c cp tng vng thu thu ca dn. Nm 1067, L Thnh Tng bt u nh l cp bng lc cho mt s chc quan nhm hn ch tnh trng n hi l ca cc quan t php. bo m s trung thnh ca cc quan li, nh L t ra mt nghi thc gi l Hi th. Sau lon tam vng, L Thi Tng t chc l th n ng C (lng Yn Thi, H Ni) bt buc tt c quan li kinh thnh u phi c mt, cng ung mu n th rng: Lm con bt hiu, lm ti bt trung th thn minh tru dit. Ai vng mt trong hi th phi pht 50 trng. Cc quan li n hi l b x pht nng. B MY NH NC THI TRN (1226-1400): Nm 1226, L Chiu Hong nhng ngi cho Trn Cnh. Trn Cnh ln ngi hong , lp nn triu Trn. Nm 1240, nh Trn i 24 l thi L thnh 12 l. Di l, ph c chu, huyn, x. Nh vua name quyn lc ti cao quyt nh tt c, nhng trnh tnh trng vua cn nh tui, nh Trn t ra ch Thi thng hong: cc vua thng truyn ngi sm cho con nhng vn trng coi chnh s. Khc vi thi L, c cc chc v cao cp trong triu nh nh Trn u nm trong tay qu tc, tn tht. Ch quan li nh Trn ni chung cng ging nh ca nh L nhng c qui c v y hn. Cc chc v t trung ng n a phng u c s ci tin. Cc chc quan trng trong triu u giao cho vng hu, qu tc nm gi, nhm tp trung mi quyn hnh v dng h mnh. a phng, bui u nh Trn cng phong cho mt s vng hu i trn tr cc vng quan trng. to iu kin cho vng hu, tn that lm vic, nh nc cp cho mi ngi mt vng t ln nh ty theo thou bc, gi l thi p. Nh nc cng cho php cc quan li, tn tht cao cp c xy dng dinh th, ph ring, khi c vic mi phi vo chu v lm vic kinh s. Nm 1266, do yu cu mi v kinh t v chnh tr, vua Trn li ra lnh cho cc vng hu, cng cha, ph m chiu m dn lu vong i khai hoang lp trang tri ring, to thnh mt mng li tn tht nh Trn trn tr khp ni trong nc. Trong bui u, ch trng ny c li cho vic cng c chnh quyn trung ng ca nh Trn nhng v sau li dn n xu hng ct c. Kinh nghim ca nh L buc nh Trn t ra lnh ring: ngi trong h khng c ly v khc h.

Quan v?n

Vua C?c ch?c quan kh?c

Quan v?

Tuy nhin, nh Trn vn khng ph v c quy lut pht trin ca nh nc qun ch tp quyn. Ngay khi tp trung nhng quyn lc trong triu 12 hu, vo tay cc vng l? qu tc h Trn, cc vua Trn phi s dng mt s quan chc khng phi h Trn. Tnh hnh ny cng v sau cng ph bin hn, m trng hp trng nguyn Mc nh Chi, hong gip Nguyn Trung Ngn, Trng Hn Siu c gi chc v quan trng trong triu Trn l nhng v d. Ph? Tip tc nhng chnh sch ca thi L, nh Trn m khoa thi chn quan li. Ngoi ra, nhng ngi khng t nhng c ti vn c th ct nhc, trng dng. Huy?n Ni chung, b my quan li thi Trn c t chc quy m hn thi L. B my gp phn cng c sc mnh ca nh nc trung ng. S b my nh nc: X?