Republika Srbija Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede Uprava za ume

STRATEGIJA RAZVOJA UMARSTVA REPUBLIKE SRBIJE

Beograd, 2006.

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Sadraj I. II. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. III. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. 3.9. 3.10. 3.11. IV. 4.1 4.2 4.3. Uvodni deo ...................................................................................................................... 4 Potreba za novom strategijom razvoja umarstva...................................................... 6 Realna zabrinutost ............................................................................................................ 6 Politike i zakonodavne promene .................................................................................... 6 Istorijski kontekst ............................................................................................................. 7 Postojea strategija........................................................................................................... 8 Nacionalne razvojne inicijative........................................................................................ 8 Znaaj umarstva.............................................................................................................. 8 Raznovrsnost interesnih grupa ......................................................................................... 9 Svrha................................................................................................................................. 9 Osnovni principi umarskog sektora............................................................................ 9 Odrivost razvoja uma i umarstva................................................................................. 9 Multifunkcionalnost uma................................................................................................ 9 Ruralni razvoj i ume ..................................................................................................... 10 Javnost informacija o umarstvu .................................................................................... 10 Uee interesnih grupa ................................................................................................. 10 Poveanje povrine i proizvodnosti uma ...................................................................... 10 Gazdovanje umama ...................................................................................................... 11 Privrenost meunarodnim obavezama i sporazumima................................................. 11 Degradacija uma i procena uticaja na ivotnu sredinu ................................................. 11 Ouvanje zdravstvenog stanja uma .............................................................................. 11 Nauno istraivanje, obrazovanje i obuka...................................................................... 11 Ciljevi strategije razvoja umarstva........................................................................... 12 Uloga drave u razvoju sektora umarstva..................................................................... 12 Uloga umarskog sektora u ekonomskom i drutvenom razvoju................................... 13 Uloga umarskog sektora i uma u ouvanju i unapreenju ivotne sredine i zatiti prirode.................................................................................................................. 15 4.3.1. ume u zatienim prirodnim dobrima...................................................................... 15 4.3.2. Ouvanje i unapreenje biodiverziteta u umskim podrujima ................................ 16 4.3.3. Zatitne, socijalne i kulturne funkcije uma .............................................................. 17 4.4. Status i briga o umama ................................................................................................. 18 4.4.1 Status i briga o dravnim umama ............................................................................ 18 4.4.2 Status i briga o privatnim umama ........................................................................... 18 4.5. Status i briga o divljai................................................................................................... 19 4.6. Drvna industrija i trite proizvoda................................................................................ 20 4.7 Obrazovanje i usavravanje............................................................................................ 21 4.8 Istraivanje ..................................................................................................................... 22 4.9 Informisanje, odnosi sa javnou i obrazovanje javnosti............................................... 22 2

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 4.10 Meunarodna i regionalna saradnja ............................................................................... 23 V. Podrka implementaciji Strategije ............................................................................. 24 5.1. Sektorsko planiranje....................................................................................................... 24 5.2. Investiranje u sektor ....................................................................................................... 24 5.2.1 Privatni sektor ........................................................................................................... 25 5.2.2 Dravni sektor ........................................................................................................... 25 5.2.3 Razvojni partneri....................................................................................................... 25 5.2.4 Meunarodna finansijska pomo .............................................................................. 25 5.3 Sektorska i meusektorska koordinacija ........................................................................ 25 5.4 Reforma institucija ......................................................................................................... 26 5.4.1 Uprava za ume......................................................................................................... 27 5.4.2 Preduzea za gazdovanje umama............................................................................ 27 5.4.3 Lokalna vlast ............................................................................................................. 27 5.4.4 Privatni sektor ........................................................................................................... 27 5.4.5 Nevladine organizacije.............................................................................................. 28 5.5 umarsko zakonodavstvo............................................................................................... 28 5.6 Meunarodna i regionalna saradnja ............................................................................... 28 5.7 Praenje i ocenjivanje sektora ........................................................................................ 29 VI. Zavrni deo.................................................................................................................... 29

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Na osnovu lana 45. stav 1, Zakona o Vladi ("Slubeni glasnik RS", br. 55/05 i 71/05), Vlada donosi STRATEGIJU razvoja umarstva Republike Srbije I. Uvodni deo Uvaavajui injenicu da se ume i umsko zemljite u Republici Srbiji, prostiru na oko 2,5 miliona hektara, to ini oko 1/3 teritorije Republike; uvaavajui potrebu celokupnog drutva da se umama odrivo gazduje, odnosno da se njima upravlja i da se koriste na takav nain i u takvom obimu da se odrava njihova bioloka raznovrsnost, unapreuje proizvodnost, sposobnost obnavljanja, vitalnost i njihov potencijal da u sadanjosti i budunosti ispunjavaju ekoloke, ekonomske i drutvene funkcije; uviajui nezadovoljavajue stanje uma koje karakterie visoko uee uma loeg kvaliteta, na neodgovarajui nain negovanih vetaki podignutih uma i nedovoljno uee visoko kvalitetnih i vrednih visokih prirodnih uma; smatrajui prioritetom unapreenje stanja uma kroz odgovarajuu obnovu, negu i zatitu postojeih i poveanje povrine pod umama poumljavanjem goleti i za poljoprivredu neproduktivnih i niskoproduktivnih zemljita; priznavajui da je umarstvo, kao privredna grana sa dugom tradicijom, razvijenom strukturom, kadrovskim i drugim potencijalima, steenim naunim i strunim saznanjima, znaajan segment odrivog razvoja ruralnih podruja i Republike Srbije u celini; prihvatajui injenicu da umski ekosistemi predstavljaju osnov zdrave ivotne sredine i kljuni faktor njenog ouvanja i unapreenja i obzirom na znaaj optekorisnih funkcija uma koje nisu vezane za proizvodnju drveta kao glavnog proizvoda; uvaavajui injenicu da je prostor Srbije veoma bogat biolokim diverzitetom, uglavnom sadranim u umskim ekosistemima; uvaavajui univerzalnu prirodu divlje faune, kao neodvojivog i neprocenjivog dela umskih ekosistema; uviajui da postojei nivo proizvodno-tehnolokog procesa u umarstvu, usled tehniko-tehnoloke i organizacione nesavremenosti i nedovoljno razvijene mree umskih puteva utie na oteano gazdovanje umama; shvatajui da je postojee stanje obrazovanja u umarstvu, usled dugogodinjeg ekonomskog posrtanja i meunarodne izolacije, dovelo do stvaranja prekobrojnog i nedovoljno kvalifikovanog strunog kadra sposobnog da se nosi sa naraslim izazovima i savremenim dostignuima u struci, priznavajui da je iz istih razloga obim i kvalitet nauno-istraivakog rada na nezadovoljavajuem nivou i da ne odgovara potrebama; 4

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije polazei od znaaja ume i kao ustavne kategorije, a istiui da postojei zakonodavno-regulatorni instrumenti ne obezbeuju na odgovarajui nain zatitu i unapreenje postojeih umskih resursa; posebno istiui probleme gazdovanja umama u privatnom vlasnitvu koje se prostiru na oko polovini ukupne povrine uma i koje karakterie loe stanje i usitnjenost poseda, nereeni svojinski odnosi, to oteava gazdovanje, kao i injenicu da je drava zainteresovana da uestvuje u podsticanju razvoja privatnog sektora, radi ostvarenja ciljeva odrivog razvoja; uvaavajui stav da je namena zemljita uvek otvoreno pitanje i da se znaajne povrine zemljita neracionalno koriste, kao i to da se neophodnost razgranienja zemljita smatra vanim preduslovom unapreenja stanja uma; shvatajui da se javna preduzea za gazdovanje umama u dravnoj svojini nalaze u nezadovoljavajuem stanju i tek zapoetom procesu restruktuiranja; uzimajui u obzir da drvno-preraivaka industrija jo uvek nije sposobna da uestvuje na adekvatan nain u razvoju umarskog sektora; posebno shvatajui znaaj implementacije svih preuzetih meunarodnih obaveza, kao i znaaj meunarodne saradnje u razvoju sektora umarstva; priznajui da se samo smanjenjem migracije seoskog stanovnitva, poboljanjem nepovoljne demografske strukture i sveobuhvatnim unapreenjem uslova ivota u ruralnim oblastima moe obezbediti odrivi razvoj Srbije; zastupajui demokratski princip koji svakom graaninu omoguava slobodan boravak i uivanje u umi, uz uslov da joj ne nanosi tetu; uvaavajui i posebno istiui injenicu da su umski resursi u proteklom periodu pruali ogroman doprinos ouvanju socijalnog mira po cenu ugroavanja sopstvenog opstanka, i smatrajui da je potrebno da se stabilnim i stalnim finansiranjem aktivnosti na unapreenju i zatiti uma, kao resursu od neprocenjive vanosti, obezbedi trajna podrka i omogui neometan razvoj za dobrobit stanovnitva na lokalnom, nacionalnom i globalnom nivou; Sve ovo predstavlja opredeljujue razloge za definisanje Strategije razvoja umarstva Republike Srbije (u daljem tekstu: Strategija).

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije II. Potreba za novom strategijom razvoja umarstva 2.1. Realna zabrinutost Ukupna povrina uma u Srbije iznosi 2.360.400 ha, a umovitost 26,7%, to je neto nie od prosene umovitosti Evrope. Povrina dravnih uma, sa kojima gazduju javna preduzea iznosi 1.375.553 ha, to je 51,4% povrine uma i umskog zemljita u Srbiji. Ostalom umskom povrinom gazduju privatni vlasnici, druga drutvena preduzea i nacionalni parkovi. U ukupnom umskom fondu liari uestvuju sa 90,7%, (ume bukve su zastupljene sa 27,6% ukupne povrine uma, hrastove ume sa 24,6%, ostali tvrdi liari 6,0%, topole 1,9%, ostali meki liari 0,6% i meovite sastojine liara 30%) etinari sa 6,0%, a meovite ume liara i etinara 3,3%. Obzirom da je stanje uma u privatnom vlasnitvu manje poznato, detaljnije je prikazano stanje dravnih uma. ume semenog porekla uestvuju sa 39,6%, izdanake 34,6%, umske kulture sa 14,7%, ikare 5,6% i ibljaci 5,5%, to znai da izdanake i degradirane ume zauzimaju povrinu od 45,7%. Prosena zapremina je 101,7 m3/ha, u umama semenog porekla 153 m3/ha, u izdanakim 70 m3/ha. Opte stanje uma je nezadovoljavajue, a sadanje stanje dravnih uma karakterie: nedovoljan proizvodni fond, nepovoljna je starosna struktura, nezadovoljavajua je obraslost i umovitost, nepovoljno sastojinsko stanje - veliko uee sastojina prekinutog sklopa i zakorovljenih povrina, nezadovoljavajue zdravstveno stanje. Poveani pritisak na ume rezultat je tekih ekonomskih uslova i poveanih potreba za proizvodima i uslugama od ume. Decenijsko zaostajanje u tehniko-tehnolokom razvoju i nepostojanje komunikacije sa meunarodnom zajednicom usled sankcija Ujedinjenih Nacija, institucionalne slabosti i sporosti u prilagoavanju promenama na globalnom nivou, i sada prisutno upravljanje i gazdovanje umama u praktinom, obrazovnom i istraivakom smislu predstavljaju ogranienje u razvoju umarskog sektora u Srbiji. 2.2. Politike i zakonodavne promene Poslednjih godina elja za to brim pristupanjem EU dovela je do ubrzanog razvoja propisa u svim segmentima drutva. Niz zakona direktno utie na razvoj sektora umarstva1. Pored toga, naa zemlja je potpisnik mnogih meunarodnih dokumenata koji se bave ouvanjem i unapreenjem ivotne sredine, a koji direktno ili indirektno utiu na razvoj sektora umarstva. Najznaajnije meunarodne obaveze koje utiu na sektor umarstva: - Agenda 21 (1992) - Okvirna konvencija UN o klimatskim promenama (1992) - Konvencija o biodiverzitetu (1992) - Konvencija o prekograninom zagaivanju vazduha na velikim udaljenostima (1979) - Konvencija o movarnim podrujima (Ramsar) (1977) - Konvencija o meunarodnoj trgovini ugroenim vrstama - CITES Konvencija (1973) - Konvencija o zatiti svetske kulturne i prirodne batine (1972)
; (1990); (1991); (2004); (2004); (2004); (1993); (1996); (1995); (1991); (1992); (1993); (1995); (2004); (2004)
1

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Rezolucije Ministarske konferencije o zatiti uma u Evropi (1990, 1993, 1998, 2003) Direktiva Saveta Evrope br. 43/92 o zatiti prirodnih stanita i stanita divlje flore i faune (1992) Direktiva Saveta Evrope br. 409/79 o zatiti divljih ptica (1979) Direktiva Saveta Evrope br. 105/99 o tritu umskog reproduktivnog materijala (1999) Direktiva Saveta Evrope br. 2158/92 o zatiti uma EU od poara (1992) Direktiva Saveta Evrope br. 3528/86 o zatiti uma EU od atmosferskog zagaenja (1986) Direktiva Saveta Evrope br. 1615/89 o uspostavljanju informaciono-komunikativnog sistema o evropskim umama (1989) Direktiva Saveta Evrope br. 89/68 o okvirnom zakonu zemalja lanica u klasifikaciji drvne sirovine (1968) Direktiva Saveta Evrope br. 1232/98 o statistikoj klasifikaciji proizvoda po aktivnostima u Evropskoj ekonomskoj zajednici (1998) Natura 2000

Pored navedenih meunarodnih dokumenata, ova Strategija se bazirala i na sledeim relevantnim stratekim dokumentima EU koji se odnose na oblast umarstva: - Strategija umarstva EU (1998), - Strategija odrivog razvoja EU (2002) i - Strategija odrivog korienja prirodnih resursa i dobara EU (2005). 2.3. Istorijski kontekst Jo 1332. godine putopisac Adam Gijon (umarstvo i prerada drveta kroz vekove, 1992) je putujui kroz tadanju Srbiju, opisivao kao zemlju bogatu velikim nepreglednim umama, a La Martin 1833. godine (umarstvo i prerada drveta kroz vekove, 1992) putuje kroz mone hrastove ume umadije, koje doivljava kao ume Severne Amerike. Prvi pisani podaci o umskom fondu Srbije (1884-1885) govore o 208,000 ha dravnih uma, 262,000 ha optenarodnih i javnih ispusta i 748,000 ha seoskih i optinskih uma (1,218,000 ha uma ukupno), a neto kasnijim procenama ukupan umski fond iznosi 1,546,000 ha. Razvoj ideje odrivog gazdovanja ima svoj poetak u Duanovom zakoniku (XIV vek) (zabrana krenja). Iako je sloboda Srbije na celoj sadanjoj teritoriji bila veoma daleko, uvidevi da narod umu bez opravdanog razloga unitava kri, u naredbi Kneza Miloa, 1821. godine (samo 17 godina nakon 1. srpskog ustanka ili 6 godina nakon 2. srpskog ustanka) izdaje zapovest kojom zabranjuje krenje ume kako se ne bi ostalo bez iropae i ogreva. Na ugroenost uma krenjem ukazuje akademik Josif Pani, 1856. godine, opisujui bezvodne goleti zapadnih strana Kopaonika i Rake. Shvatajui potrebu radikalne promene odnosa prema umi, obzirom da niz naknadnih uredbi, naredbi i reenja drave nisu bitnije menjale, po umu tetne navike naroda, 1891. godine Narodna skuptina donosi prvi Zakon o umama, ime praktino zapoinje organizovano gazdovanje umama u Srbiji. Ovaj zakonom se bavi zaustavljanjem unitavanja i krenja ume, podelom uma, propisivanjem pravila korienja i obnavljanja za sve ume, bez obzira na vlasnitvo, stavljajui zajedniki interes ispred individualnog. Posle I Svetskog rata, u toku i posle II Svetskog rata eksploatisanje uma poprima obeleja najjae i interesno najunosnije privredne delatnosti i ume su, uz rudno blago, glavni nosioci privrednog ivota zemlje. Uloga ume u tom periodu je iskljuivo privredna, te je logino da je stabilnost ume i princip odrivog gazdovanja na najkvalitetnijim kompleksima 7

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije prekomernim korienjem bio ugroen do nivoa koji je iznudio ustanovljavanje Fonda za unapreenje uma (FU) (1955). Privredni znaaj uma pratila je vrlo obimna normativna delatnost, ali je vie orijentisana na organizaciona, finansijska, kadrovska i nadzorna pitanja, a manje na sam razvoj i unapreenje uma. Ideju princip naelo trajnosti i racionalnosti, odnosno odrivog gazdovanja, vidljivu jo u Duanovom zakoniku (zabrana krenja i dozvoljavanje pae) u sadanjem stanju umskog fonda neophodno je razvijati, veoma paljivom i doslednom primenom naunih saznanja i iskustava, kako u domenu planiranja, tako i u pogledu realizacije planova u vremenu i prostoru. 2.4. Postojea strategija Republika Srbija do sada nije imala sveobuhvatnu, ovakvim dokumentom utemeljenu i definisanu razvojnu strategiju, ve se ista definisala kroz zakonsku regulativu i pojedine strateke dokumente kao osnov za razvoj sektora. Globalna umarska politika pretrpela je znaajne koncepcijske promene od iskljuivo ekonomske orijentacije, do isticanja sve vanijih ekolokih, socijalnih i kulturnih funkcija uma. U skladu sa trendovima evropske i svetske umarske politike, strategija razvoja umarstva Republike Srbije mora nai ravnoteu izmeu zadovoljenja svih funkcija ume (ekonomske, ekoloke, socijalne i kulturoloke). Dokumenti koji se mogu smatrati delom umarske razvojne politike jesu Zakon o prostornom plan RS (1996), Zakon o umama (1991) i Zakon o nacionalnim parkovima (1993). S obzirom na prevazienost ovih dokumenata, iskazala se jasna potreba za izradom Strategije, kao dugoronog dokumenta koji razmatra sve znaajne strateke elemente i inioce razvoja u umarstvu Republike Srbije. 2.5. Nacionalne razvojne inicijative Postoje brojne i znaajne razvojne inicijative, koje su relevantne za umarski sektor. Ovo se, pre svega, odnosi na tekui proces izrade Strategije odrivog razvoja RS. Vlada je, takoe, pokrenula inicijativu za reformu javnog sektora i u ovoj vanoj oblasti donela Strategiju reforme dravne uprave u RS (2004). U toku je i proces restrukturiranja javnih preduzea sa ciljem unapreenja rada i racionalizacije poslovanja u njima. Posebna panja se poklanja ulozi ruralnih podruja i njihovom razvoju. Usvojena je i Strategija razvoja poljoprivrede Srbije (2005), koja sadri i elemente politike umarstva kao neodvojivog dela ruralnog razvoja. Za Strategiju je od znaaja izrada i donoenje Nacionalnog programa zatite ivotne sredine RS, odnosno, lokalnih ekolokih akcionih planova (LEAP). 2.6. Znaaj umarstva ume pruaju viestruke koristi: obezbeuju sirovine za obnovljive i ekoloki zdrave proizvode i imaju vanu ulogu u ekonomskom blagostanju, biolokoj raznovrsnosti, globalnom kruenju ugljenika i vodnom bilansu, bitne su za razvoj ekolokih, zatitnih, turistiko-rekreacionih, zdravstvenih i kulturnih usluga, a takoe su i stub odrivog razvoja svakog drutva.

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 2.7. Raznovrsnost interesnih grupa Postoji irok krug uesnika koji imaju interes u umarskom sektoru, a koji su u manjoj ili veoj meri povezani sa stanjem uma i umarskog sektora. Brojne interesne strane ukljuuju: - vlasnike i korisnike uma (privatni vlasnici uma, javna preduzea za gazdovanje umama, nacionalni parkovi i drugi ), - proizvoae i preraivae umskih proizvoda (drvna industrija i industrija celuloze, mala preduzea i zanatske radnje, preduzea za izvoenje radova u umarstvu, proizvoai ekoloki zdrave hrane, poljoprivredni proizvoai i dr.), - korisnike zdravstvenih i rekreacionih funkcija uma, turistike organizacije, - lokalne zajednice i stanovnitvo posebno u ruralnim podrujima, - korisnike lovnih i ribarskih podruja, - vladine i nevladine organizacije, kao i pojedince. 2.8. Svrha Strategija se donosi zbog definisanja optih razvojnih ciljeva umarskog sektora Srbije i opredeljujuih mera za postizanje tih ciljeva. Vlada bi trebala da uspostavi ravnoteu interesa drutva u odnosu na umu stvaranjem povoljne klime za ekonomski razvoj, ouvanje ekolokih vrednosti uma Srbije, obezbeenje socijalnih funkcija uma i predlaui najoptimalniji zakonski okvira za umarstvo. Kao odgovor na potrebu za promenama, kroz Strategiju odrivog razvoja Republike Srbije, Vlada je pokrenula iroku inicijativu u reformi svih sektora, pa samim tim i umarskog, kroz definisanje nove razvojne strategije, predloga zakona i institucionalne promene. Takoe, vano je naglasiti i neophodnost meusektorskog usaglaavanja i sa ostalim stratekim dokumentima na nacionalnom nivou, a pre svega sa Strategijom ouvanja biodiverziteta RS, zatim sa Nacionalnom strategijom odrivog korienja prirodnih resursa i dobara RS, te Nacionalnim programom zatite ivotne sredine RS, koji su u postupku izrade. Nakon donoenja Strategije, sledei korak je izrada Nacionalnog umarskog programa, kao akcionog plana.

III. Osnovni principi umarskog sektora 3.1. Odrivost razvoja uma i umarstva umskim resursima RepublikeSrbije gazduje se na principima odrivog razvoja to proistie iz Ustava Republike Srbije. 3.2. Multifunkcionalnost uma ume su sutinski vane za ekonomski razvoj i ouvanje svih oblika ivota. umski resursi se moraju trajno unapreivati i koristiti, odnosno njima e se gazdovati u skladu sa nacionalnim razvojnim ciljevima i nivoom drutveno-ekonomskog razvoja, kao i na osnovu sveukupne nacionalne politike koja je u skladu sa odrivim razvojem i zakonima.

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije ume predstavljaju najvaniji izvor biolokog diverziteta i imaju kljunu ulogu u odravanju ekolokih procesa i ekoloke ravnotee na lokalnom, nacionalnom, regionalnom i globalnom nivou titei osetljive ekosisteme, slivove i izvorita voda, i predstavljajui skladite biolokih resursa i genetskog materijala neophodnog za proizvode biotehnologije. Samim tim, neophodno je preduzeti mere za ouvanje biodiverziteta u umama i odrivo korienje njegovih komponenti. Posebno e se umskim resursima gazdovati radi zadovoljenja ekonomskih, kulturnih i duhovnih potreba sadanje i buduih narataja. Ove potrebe odnose se na proizvode i usluge od uma, kao to su drvo i proizvodi od drveta, voda, ljudska i stona hrana, medicinske usluge, gorivo, rekreacija, zatita stanita divljih vrsta, predeona raznolikost. ume imaju nezamenljivu ulogu u ublaavanju klimatskih promena izazvanih dejstvom oveka, a vezano za apsorpciju ugljenika. Treba uloiti napore da se kapacitet uma u ovom smislu stalno poveava. 3.3. Ruralni razvoj i ume ume predstavljaju neraskidivi deo napora koji se ulau za oporavak i razvoj ruralnih podruja. Ravnopravnim ukljuivanjem uma i umarstva u projekcije ruralnog razvoja Srbije obezbedie se bri oporavak ruralnih podruja. 3.4. Javnost informacija o umarstvu Slobodan pristup informacijama koje se odnose na stanje uma i umarstva i njihovo pravovremeno saoptavnje, predstavlja osnov za adekvatno odluivanje i razumevanje problematike umarstva od strane javnosti. Treba jamiti pravo slobodnog pristupa takvim informacijama. 3.5. Uee interesnih grupa Uee interesnih grupa u razvoju, implementaciji, analizi i reviziji nacionalne strategije koja se odnosi na ume i proizvode i usluge od uma, ukljuujui lokalne zajednice, industriju i druge privredne delatnosti koje zavise od ume, nevladine organizacije i pojedince, predstavlja klju uspeha razvoja uma i umarstva. Izgraivanje poverenja izmeu svih zainteresovanih strana, kroz ostvarivanje novih meuinstitucionalnih odnosa, unapreenje efikasnosti, transparentnosti i profesionalizma. Odluke koje se donose i primenjuju u gazdovanju, ouvanju i odrivom razvoju umskih resursa treba da budu sveobuhvatne i zasnovane na procenama ekonomskih i neekonomskih vrednosti umskih dobara i usluga. 3.6. Poveanje povrine i proizvodnosti uma Ulaganje napora na odranju i poveanju povrine pod umama i njihove proizvodnosti na ekoloki, ekonomski i drutveno prihvatljiv nain, kroz melioracije, poumljavanje i gajenje uma na naputenim poljoprivrednim zemljitima i degradiranim i obeumljenim zemljitima.

10

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Istie se uloga i znaaj intenzivnih umskih zasada kao odrivih i ekoloki ispravnih izvora obnovljive energije i sirovine za industriju, ime e se ublaiti pritisak na prirodne umske resurse. 3.7. Gazdovanje umama Odrivo gazdovanje i korienje uma u skladu sa ukupnom nacionalnom razvojnom politikom i prioritetima, na osnovu prihvatljivih nacionalnih ekolokih smernica, a uzimajui u obzir meunarodno prihvaene metodologije i kriterijume. 3.8. Privrenost meunarodnim obavezama i sporazumima Strategija i zakonodavstvo u oblasti umarstva zasniva se na nacionalnim interesima i mora biti usklaeno sa preuzetim meunarodnim obavezama. 3.9. Degradacija uma i procena uticaja na ivotnu sredinu Usled poveanih pritisaka i zahteva koji se postavljaju pred umske ekosisteme i resurse treba uloiti napore u spreavanju donoenja i sprovoenja tetnih odluka drugih sektora (finansije, privreda, saobraaj i ostali) koje mogu dovesti do degradacije uma, a pre svega korienjem mehanizma procene uticaja na ivotnu sredinu i unapreenje meusektorske saradnje u reavanju ovakvih konflikata.

3.10.

Ouvanje zdravstvenog stanja uma

Ouvanje zdravlja i vitalnosti uma, mora biti definisano kao obaveza i odgovornost na lokalnom, regionalnom i globalnom nivou. 3.11. Nauno istraivanje, obrazovanje i obuka

Nauna istraivanja, inventuru uma i procene stanja resursa koje sprovode nacionalne institucije, treba, gde je to mogue, da uzmu u obzir promenljivost biolokih, fizikih, drutvenih i ekonomskih parametara, kao i tehnoloka dostignua i njihovu primenu u odrivom gazdovanju, ouvanju i razvoju uma. Posebnu panju treba posvetiti istraivanju i razvoju odrivog gazdovanja ostalim umskim resursima. Trajno izgraivanje nacionalnih kapaciteta u obrazovanju, nauci i istraivanju, tehnologiji, ekonomiji i socijalnim aspektima uma i gazdovanju umama od sutinske je vanosti za ouvanje i odrivi razvoj uma.

11

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije IV. Ciljevi strategije razvoja umarstva 4.1 Uloga drave u razvoju sektora umarstva

ume kao prirodni resurs i dobro od opteg interesa uvek su, a naroito u ranijim periodima, bile bitan faktor u razvoju drave i predstavljale su izvor dobara, usluga, a time i prihoda ukupnog drutva. Odnos oveka, drutva i drave prema umi prvenstveno je uslovljen njenim prirodnim zakonitostima veliki i otvoren prostor, dugo trajanje proizvodnog procesa i obnovljivost. Upravo te karakteristike ume ukazuju na potrebu i mogunost odrivog korienja, trajnog postojanja i relativno usporenog unapreivanja. Odrivo gazdovanje je mogue trajno ostvarivati ako postoji kontinuitet praenja i tanog utvrivanja stanja umskog fonda, strunog i realnog dugoronog i kratkoronog planiranja, kao i strune realizacije planova da bi se odgovorilo potrebama drutva i ouvanja ivotne sredine. Pritisak koji su aktuelne drutveno-politike prilike u zemlji vrile na oblik upravljanja umama, bez obzira na vlasnitvo, imali su negativne posledice po umarstvo u Srbiji. Takav pristup problemu nije se mogao uskladiti sa oblikom i nainom upravljanja koji bi bio primeren potrebama umarstva, a naroito u privatnim umama. Znaaj, stanje uma i postavljeni ciljevi, zahtevaju, u zavisnosti od odnosa vlasnika prema svojoj umi, uspostavljanje sistema upravljanja umama koji garantuje odrivost korienja umskih resursa bez obzira na vlasnitvo. Bez posebnih mera ekonomske politike, kao loginog dela sistema upravljanja umama koje e uvaavati specifinosti ume, podrazumevajui trajne, autonomne i institucionalne finansijske mehanizme i okvire, ne moe se oekivati unapreivanje umarstva da bi ono, kao privredna grana, dobilo znaajnu ulogu u ukupnom privrednom sistemu zemlje. Imperativne odrednice "ume, vreme i prostor", takoe, ukazuju na izriitu neophodnost kontinuiranog institucionalnog odluivanja, kako o globalnim problemima umskog fonda, tako vrlo esto i o problemima na manjim, ali specifinim umskim prostorima. Ovo uspostavlja Vladi zadatak kadrovskog i materijalnog dograivanja Uprave za ume, kao organa dravne uprave koje e biti u stanju da uz pomo savremenog umarskog zakonodavstva bude nosilac i realizator umarske strategije, za sve ume u zemlji, kako na centralnom tako i na decentralizovanim nivoima. Osnovni cilj strategije razvoja umarstva je ouvanje i unapreivanje stanja uma i razvoj umarstva kao privredne grane. Za postizanje ovog cilja definisana su sledea opredeljenja: - Vlada e onemoguiti smanjenje povrine pod umama u Republici Srbiji; - Vlada e podravati i tititi sprovoenje odrivog gazdovanja umskim resursima koje podrazumeva njihovo racionalno korienje, poveanje, unapreenje i zatitu uz potovanje principa viefunkcionalnosti, i odravanje ekoloke ravnotee; - Ukljuivanje ciljeva i mera Strategije razvoja umarstva u politiku i programe ruralnog razvoja Republike Srbije, a u skladu sa usmerenjima EU politike ruralnog razvoja; 12

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Ostvarivanje osnovnih opredeljenja nacionalne strategije zahetva, pre svega, definisanje optimalnog oblika upravljanja umama, bez obzira na vlasnitvo, kao i posebnih mera ekonomske politike; Vlada e obezbediti trajne finansijske mehanizme i prilagoditi poresku politiku potrebama za unapreenje stanja uma, aktiviranje svih potencijala uma i razvoja sektora umarstva, jer je za postizanje krajnjih ciljeva strategije razvoja od bitnog znaaja obezbeenje ekonomske funkcije uma; Vlada podrava razvoj sektora umarstva tako to e obezbediti regulatorne, institucionalne i ekonomske okvire za sprovoenje odrivog gazdovanja umama, donositi odluke u korist odrivog korienja drveta i ostalih proizvoda i usluga od ume i time smanjiti postojee pritiske na umu; Vlada e uloiti napore u pronalaenju optimalnog nivoa decentralizacije upravljanja i gazdovanja umama, Vlada e budui zakonodavni i institucionalni okvir harmonizovati sa zahtevima Evropske Unije; Vlada e obezbediti aktivno uee u meunarodnim vladinim i nevladinim organizacijama i programima, a posebno u pripremi i implementaciji globalnih i rezolucija evropskih procesa; U skladu sa Strategijom i vaeim propisima Vlada podrava razliite oblike vlasnitva nad umom, uz obezbeivanje jednake pravne zatite; Obezbediti postepeno uvoenje sistema kvaliteta u sektor umarstva; Vlada e obezbediti organizaciono i kadrovsko jaanje institucija za sprovoenje Strategije, doslednu primenu propisa iz oblasti umarstva, uz efikasno sankcionisanje protivzakonitih radnji vezanih za ume; U svrhu realizacije postavljenih ciljeva Strategije, Vlada i ministarstvo nadleno za ume pokrenue aktivnosti na izradi Nacionalnog umarskog programa kao akcionog plana za razvoj sektora umarstva; Uspostavljanje kriterijuma i mehanizama za realno vrednovanje uma; Vlada e unaprediti komunikaciju, koordinaciju i saradnju sa ostalim umarstvu srodnim sektorima. Uloga umarskog sektora u ekonomskom i drutvenom razvoju

4.2

Veliki broj sitnih umskih poseda malih ekonomskih mogunosti iji vlasnici decenijama svoje ume prekomerno koriste za zadovoljenje najnunijih potreba svog domainstva ukazuje da je uma u poslednja dva veka bila najprisutniji uesnik u ublaavanju tekih ekonomskih i socijalnih problema stanovnitva. Slinu socijalno-ekonomsku ulogu imala je i uma u dravnoj svojini, naroito posle II Svetskog rata. Politika razvoja zemlje posle II Svetskog rata stvarala je uslove i podsticala radno sposobno stanovnitvo ruralnih podruja na seobu u gradove, to je stvorilo znaajne povrine naputenog poljoprivrednog zemljita u privatnoj svojini, kao i nepovoljnu starosnu strukturu stanovnitva to zahteva neposredne kako finansijske, tako i organizacione mere dravnih organa u cilju aktiviranja prirodnih potencijala i stvaranja uslova za opstanak relativno malog broja radno sposobnog stanovnitva. Viestruki interes sadran u poveanju umskog fonda poumljavanjem naputenog poljoprivrednog zemljita, izgradnji neophodne putne mree i malih i srednjih postrojenja za obradu drveta sa lako promenljivim programima u ruralnim podrujima su istovremeno dovoljni razlozi za uspostavljanje trajnog i stabilnog profitabilnog sistema finansiranja takvih programa, ali i u oblastima turizma, ugostiteljstva, rekreativnog boravka u prirodi i zdravstva 13

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije upotpunjene sa programima kojima bi bile valorizovane prirodne, istorijske, kulturne i druge vrednosti podruja. Paljivo identifikovani i izvodljivi ciljevi u privatnim umama mogu se realizovati samo strpljivim zajednikim naporima vlasnika uma, umarskih strunjaka i odgovarajuih dravnih organa u poveanju znanja i vetina vlasnika uma relevantnih za gazdovanje umama i pronalaenju najoptimalnijih oblika udruivanja. Cilj je poveanje doprinosa umarskog sektora ekonomskom i drutvenom razvoju Republike Srbije. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Poveanje povrine pod umama podsticanjem aktivnosti i pruanjem pomoi na poumljavanju zemljita na kojima je ekonomski i ekoloki opravdano gajiti umu (degradirana zemljita, naputena poljoprivredna zemljita, neobrasla umska zemljita, itd); - Poveanje produktivnosti maksimalnim i racionalnim korienjem ukupnog proizvodnog potencijala umskih podruja, koji podrazumeva drvo, nedrvne umske resurse i odrivo korienje opte-korisnih funkcija uma; - Uspostavljanje efikasnog sistema zatite uma od tetnih biotikih i abiotikih inilaca, bespravnih sea, protivpravnih zauzea, bespravne gradnje i ostalih protivpravnih radnji, kao i sistema za praenje zdravstvenog stanja i vitalnosti uma u skladu sa UN/ECE i EU metodologijom; - Utvrivanje i donoenje metodologije za vrednovanje svih proizvoda i funkcija uma; - Podizanje i odravanje optimalnog kvaliteta i gustine umskih saobraajnica, kao i pomone infrastrukture (kue, odmorita, itd.) radi sprovoenja odrivog gazdovanja umama i obezbeenja socijalnih i kulturnih potreba drutva; - umarski sektor podsticae unapreenje saradnje sa ostalim sektorima (poljoprivreda, turizam, itd.), finansijskim institucijama i irom javnou radi to potpunijeg planiranja i korienja ostalih potencijala umskih podruja; - Podsticanje osnivanja i razvoja udruenja privatnih umovlasnika u cilju jaanja njihovih sposobnosti za realizaciju odrivog gazdovanja umama i primenu naunih i strunih saznanja; - Podsticanje uea zainteresovanih strana, naroito u ruralnim podrujima, u odluivanju i raspodeli odgovornosti o bitnim pitanjima vezanim za upravljanje umama; - Podrka osnivanju i razvoju malih i srednjih preduzea za obavljanje poslova u umarstvu i ostalim delatnostima vezanim za umu; - Razvoj modernog i jedinstvenog informacionog sistema umarstva koji e biti kompatibilan sa informacionim i komunikacionim sistemom Evropske Unije (EFIS) unifikacijom podataka na nivou sektora umarstva; - Pokretanje istraivanja o ulozi uma u ublaavanju problema energetskog bilansa zemlje ime se stvaraju preduslovi za aktiviranje meunarodnih fondova za unapreenje korienja biogoriva. Merama ekonomske politike stimulisae se potronja drveta kao energetskog goriva i, istovremeno, omoguiti reavanje problema uma u kojima je ogrevno drvo glavni proizvod.

14

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije

4.3.

Uloga umarskog sektora i uma u ouvanju i unapreenju ivotne sredine i zatiti prirode

Srbija kao zemlja bogata biodiverzitetom, pre svega, u umskim ekosistemima, kako brojem biljnih i ivotinjskih vrsta i unutarvrsnom varijabilnou, tako i lepotom predela u potpunosti prihvata koncept odrivog razvoja sektora umarstva i odrivog gazdovanja umama koje ine znaajan deo ukupnih prirodnih bogatstava. Vekovna tradicija oslanjanja srpskog naroda i drave na umu i zajedniki ivot sa umom doprinosi poveanju svesti o znaaju uma i svim koristima od ume. Takav stav doveo je u novijoj prolosti i do aktivnog uea nae zemlje u globalnim procesima zatite i odrivog korienja prirodnih bogatstava. umarski sektor Srbije, uvaavajui opteprihvaeni princip ravnotee ekonomskih, ekolokih, socijalnih i kulturnih funkcija uma, moe da prui znaajan doprinos odrivom razvoju Republike. 4.3.1. ume u zatienim prirodnim dobrima

Koncept odrivog gazdovanja umama u potpunosti se mora primeniti u gazdovanju umama u zatienim prirodnim dobrima. Podrka ovom konceptu mora se ostvarivati jasnim definisanjem i uravnoteenim odreivanjem prioritetnih funkcija uma uz uvaavanje ekonomskih mogunosti drave i potreba stanovnitva u tim, u glavnom, ruralnim podrujima. Uvaavajui potrebu za izdvajanjem delova uma u cilju ispunjavanja, pre svega, ekolokih, socijalnih i kulturnih funkcija, u Srbiji je do sada na razliite naine stavljeno pod odreeni vid zatite oko 543,000 ha (6,1%) teritorije Republike od ega 5 nacionalnih parkova (Fruka gora, Kopaonik, Tara, ar planina, i erdap Gvozdena kapija), 15 parkova prirode, 50 strogih i 21 specijalnih rezervata prirode, 284 spomenika prirode, 16 predela izuzetnih odlika, 37 predela od kulturnog i istorijskog znaaja i 642 prirodne retkosti. Neadekvatna valorizacija resursa i usluga, kao i nedovoljna meusektorska i institucionalna saradnja, prouzrokovali su odreene nedostatke u gazdovanju umama u zatienim prirodnim dobrima i njihovom uspostavljanju. Uvaavajui prethodno, izraava se jasna namera umarskog sektora za aktivnijim ueem u adekvatnom razvoju mree zatienih podruja, usaglaene sa prihvaenim meunarodnim obavezama, ekonomskim mogunostima drave i potrebama ruralnog razvoja. Cilj je unapreenje odrivog gazdovanja umama u zatienim prirodnim dobrima, zasnovano na usklaenom razvoju ekoloke, ekonomske, socijalne i kulturne funkcije uma, a u skladu sa usaglaenim i prihvaenim meunarodnim standardima i Nacionalnom strategijom odrivog razvoja. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Utvrivanje i primena nacionalnih kriterijuma i indikatora za ustanovljenje delova umskih ekosistema kao zatienih prirodnih dobara u skladu sa opteprihvaenim meunarodnim kriterijumima i indikatorima; - Usklaivanje postojeih zatienih prirodnih dobara sa nacionalnim kriterijumima i indikatorima; - Utvrivanje i primena smernica odrivog gazdovanja i upravljanja umama u zatienim prirodnim dobrima; 15

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Unapreenje sistema pravne i fizike zatite uma u zatienim prirodnim dobrima, uz utvrivanje realne nadoknade vlasniku ume za uskraeno ili ogranieno korienje; Utvrivanje modela finansiranja zatienih prirodnih dobara; Podizanje i odravanje infrastrukture koja je u funkciji unapreenja zatienih prirodnih dobara, a u meri u kojoj je to opravdano i ekoloki prihvatljivo; Uvaavanjem opteg interesa utvrditi najpovoljniji oblik upravljanja zatienim prirodnim dobrima uz obavezno ukljuivanje lokalnih zajednica i vlasnika uma; Unapreenje kvaliteta informisanja o znaaju zatienih prirodnih dobara.

4.3.2. Ouvanje i unapreenje biodiverziteta u umskim podrujima Osnovni interes Srbije je ouvanje i unapreenje veoma bogatog biolokog diverziteta sadranog, pre svega, u umskim ekosistemima. Zbog sloenog i specifinog biljnogeografskog poloaja Srbija je znaajan izvor autohtonih biljnih i ivotinjskih resursa. Broj od 4300 biljnih vrsta rasporeenih u 157 familija i 888 rodova na teritoriji bive Jugoslavije, u poreenju sa drugim regionima Evrope i sveta na neposredan nain odreuje teritoriju Srbije i Balkana kao jedan od najznaajnijih centara floristikog diverziteta Evrope. umski ekosistemi Srbije izgraeni su od oko 250 autohtonih drvenastih vrsta koje prema geografskoflornim elementima pripadaju srednje-evropskom, pontskom i mediteranskom elementu. U okviru umskih resursa poseban znaaj ima prisustvo 88 divljih drvenastih vonih vrsta u 18 rodova. I bogatstvo divljeg ivotinjskog sveta predstavljeno je velikim brojem vrsta slatkovodnih riba (86), vodozemaca i gmizavaca (46), ptica (350) i kopnenih sisara (94). Ovakvo nacionalno bogatstvo zahteva i adekvatan tretman kroz sistemska reenja za ouvanje i unapreenje biodiverziteta umskih ekosistema. Cilj je ouvanje, realno unapreenje, odrivo korienje i valorizacija biodiverziteta uma. Za postizanje ovog cilja bitne su sledee mere: - Izrada strategije zatite, ouvanja i unapreenja biodiverziteta Srbije; - Razvoj i usaglaavanje propisa sa savremenim zahtevima u odrivom upravljanju divljim biljnim i ivotinjskim vrstama, propisima EU i multilateralnim konvencijama o zatiti biodiverziteta (zatita i zabrana korienja retkih i ugroenih divljih biljnih i ivotinjskih vrsta; kontrola prometa i trgovine zatienim vrstama i proizvodima od njih, introdukcije egzotinih vrsta, biljnih ili ivotinjskih bolesti ili tetoina, domaih i odomaenih biljnih ili ivotinjskih bolesti ili tetoina i vrsta faune koje imaju tetne efekte na ivotnu sredinu ili su tetni za autohtone vrste divlje flore i faune); - Promovisanje meusektorske saradnje u zatiti i unapreenju biodiverziteta, i zatiti prirode u celini, uz aktivno uee sektora umarstva u izradi strategije i akcionog plana za zatitu, ouvanje i unapreenje biodiverziteta; - Utvrivanje i primena nacionalnih kriterijuma i indikatora odrivog upravljanja biodiverzitetom, a posebno reprezentativnim, retkim i osetljivim umskim ekosistemima, ugroenim vrstama i biodiverzitetom u proizvodnim umama; - Auriranje registra i kartiranje areala divljih biljnih i ivotinjskih vrsta; - Unapreenje metoda za usmereno korienje genofonda umskih vrsta drvea kroz in situ i ex situ ouvanje i unapreenje proizvodnje kvalitetnog umskog semena i sadnog materijala kontrolisanog porekla, kao i aktivno uee u evropskom programu za zatitu umskog genetskog diverziteta (EUFORGEN); - Podrka sprovoenju meunarodnih obaveza u zatiti biodiverziteta u umskim ekosistemima; - Unapreenje kvaliteta informisanja o znaaju biodiverziteta u umskim ekosistemima na svim nivoima. 16

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 4.3.3. Zatitne, socijalne i kulturne funkcije uma uma kao najvredniji deo ekosistema, sposoban da znaajno pobolja opte uslove ivota, zauzima najvanije mesto u globalnom konceptu zatite i unapreenja ivotne sredine i, samim tim, zahteva i poseban tretman kroz primeren sistem zatite, korienja i upravljanja svim funkcijama uma u okviru odrivog razvoja. Ovo se posebno odnosi na zatitne i regulatorne funkcije uma u odnosu na vazduh, vodu, zemljite, predele, buku, ublaavanje klimatskih promena na globalnom nivou kroz skladitenje ugljenika u biomasi, ali i socijalnu i kulturnu funkciju uma. Usaglaenost ekonomske, ekoloke, socijalne i kulturne funkcije uma u sistemu odrivosti, od sutinskog je znaaja za opstanak umskih ekosistema i zdrave ivotne sredine uopte. Cilj je ouvanje, unapreenje, odrivo korienje i valorizacija zatitnih, socijalnih, kulturnih i regulatornih funkcija uma. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Obezbeenje zakonskih i institucionalnih okvira za podrku zatitnim funkcijama uma regulisanjem i ograniavanjem prakse gazdovanja umama u cilju zatite zemljita od erozije, zatite vodnih resursa i infrastrukture; - Pri izradi nacionalnih, regionalnih i lokalnih prostornih planskih dokumenata obezbediti model meusektorske saradnje koji e uvaavatii sve funkcije uma; - Izrada smernica pri planiranju i sprovoenju gazdovanja umama u praksi koje e u potpunosti uvaiti potrebu za ouvanjem, unapreenjem i odrivim korienjem zatitnih funkcija uma; - Razvoj metodologije za ekonomsku valorizaciju zatitnih funkcija uma i utvrivanje realne nadoknade za korienje tih funkcija uma; - Stimulisanje fundamentalnih i primenjenih istraivanja u funkciji ouvanja, unapreenja, odrivog korienja i valorizacije zatitnih funkcija uma; - Redovno sprovoenje inventarizacije i izrada katastra povrina uma kojima se prioritetno gazduje radi ouvanja zatitnih funkcija uma, - Dravni organ nadlean za umarstvo afirmisae u praksi mehanizam analize uticaja na ivotnu sredinu za aktivnosti drugih sektora koje neposredno mogu ugroziti umske ekosisteme, ali i definisati i listu aktivnosti u umarstvu za koje je neophodno izvriti ovakvu analizu; - Vlada e obezbediti, regulatorne, institucionalne i ekonomske mere za pomo i podrku ouvanju i unapreenju rekreativnih i zdravstvenih (lekovitih) funkcija uma i omoguiti njihovo odrivo korienje u umskim podrujima koja ispunjavaju ove funkcije; - U odrivom korienju prioritetnih funkcija uma posebno e se uvaavati obiajna i tradicionalna prava autohtonog stanovnitva u umskim (ruralnim) podrujima i osigurati zapoljavanje, pravilnu raspodelu prihoda od korienja ovih funkcija i zatitu znamenitih istorijskih i kulturnih objekata i lokaliteta tog stanovnitva; - Vlada e pruiti podrku istraivanju i analizi mogueg obima i metoda za skladitenje ugljenika u umama, promovisati efikasnu upotrebu bio-energije iz uma kojima se odrivo gazduje, a u skladu sa Okvirnom konvencijom UN o klimatskim promenama i Kjoto protokolom, i time stvoriti uslove za konkurisanje kod meunarodnih fondova za poveanje povrina pod umama.

17

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 4.4. Status i briga o umama

Postojee stanje uma, dosadanji znaaj i uloga umskog fonda u ukupnoj privrednoj aktivnosti zemlje, znaajnije angaovanje drutva i drave na zatiti i unapreivanju uma su nametnuli opredeljenja: zadravanje vlasnitva, zatita i poveanje i pravno-svojinsko uvrivanje poseda. 4.4.1 Status i briga o dravnim umama

Dravne ume, obzirom na svoju specifinu javnu funkciju, smatraju se specifinim dravnim kapitalom i predstavljaju garant ostvarivanja ekolokih, socijalnih i ekonomskih interesa drutva. Drava, kao vlasnik ovog kapitala, ima u odnosu na umu, dva osnovna interesa: (1) da se vrednost tog kapitala (uma) ne sme umanjiti, odnosno, da se mora poveavati, i (2) da drava (vlasnik) zahteva ostvarivanje viestrukih koristi od tog kapitala (ume). Odrivo gazdovanje dravnim umama podrazumeva obavezu stalne zatite, odravanja, obnavljanja i time ostvarivanja brojnih opte-korisnih funkcija uma koja se mora trajno ostvarivati u svakoj jedinici planiranja. Postizanje cilja odrivog razvoja dravnih uma obezbedie se jasnim opredeljenjem drave o zadravanju i osiguranju vlasnitva nad svojom umom, sprovoenju razgranienja, stimulisanju arondacije i uspostavljanju i auriranju katastra uma. Cilj je obezbeivanje odrivog razvoja dravnog umarskog sektora uzimajui u obzir ekoloke, socijalne i kulturoloke zahteve, kao i stvaranje najvee mogue dodatne vrednosti proizvoda uma. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Unapreenje sistema planiranja u umarstvu; - Razvoj nacionalnih kriterijuma, indikatora i smernica za odrivo gazdovanje umama u skladu sa Sve-evropskim kriterijumima i indikatorima odrivog gazdovanja i podsticanje dobrovoljne sertifikacije uma; - Kvalitativno i kvantitativno unapreenje umskih resursa primenom savremenih metoda gazdovanja, pri emu e se poseban znaaj dati monitoringu stanja uma, zatiti uma i bioloke raznovrsnosti umskih ekosistema, ostvarivanju funkcije obrazovanja, istraivanja, rekreacije, turizma i ostalih funkcija uma; - Drava e teiti stalnom uveanju i ukrupnjavanju dravnog umskog poseda; - Drava e utvrditi vlasnitvo nad umama kojima sada raspolae i aurirati katastar uma i umskog zemljita; - Identifikovanje i razgranienje poljoprivrednog i umskog zemljita; - Dogradnja i usaglaavanje propisa o promeni namene i otuivanju, kao i pribavljanju uma i umskog zemljita; - Unapreenje sistema nadzora nad aktivnostima u gazdovanju umama i umskim zemljitima u dravnoj svojini; - Razvoj partnerskog odnosa izmeu drave i ostalih interesnih grupa u odrivom gazdovanju umama utemeljenom na jasno utvrenim pravima i odgovornostima. 4.4.2 Status i briga o privatnim umama

Skromne ekonomske mogunosti vlasnika uma, esto u vremenima znaajnih poremeaja u privrednom i drutvenom razvoju zemlje, primoravaju vlasnike da iz svoje ume uzimaju znatno iznad njenih mogunosti, iako stanje uma zahteva njegovu pomo, ime se ugroava 18

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije opti nacionalni interes iskazan kroz princip odrivog gazdovanja, a posmatrano dugorono i interes vlasnika. Takav iznueni odnos vlasnika prema svojoj umi i dosta pasivna podrka drave u zatiti i unapreivanju tih uma, ukazuju na potrebu ulaganja zajednikih i usklaenih napora drave i vlasnika kako bi se stalno obezbeivale one funkcije ume koje su u optem i u interesu vlasnika. Istaknuta odgovornost drave u reavanju skoro svih bitnih problema tog dela umskog fonda, od utvrivanja stanja uma pa do organizovanja umovlasnika, zahteva preuzimanje inicijative drave naroito u sluajevima kada izostane inicijativa vlasnika, kao i odlune izvrne uloge, kako bi se uspostavio i dostigao istovetan odnos prema umi bez obzira na svojinski oblik. Cilj je unapreenje stanja privatnih uma i odrivi razvoj privatnog umarstva u okviru ruralnog razvoja. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Utvrivanje stanja uma u privatnom vlasnitvu i razvoj sistema planiranja i kontrole gazdovanja privatnim umama; - Struna i finansijska podrka organizovanju vlasnika uma u cilju jaanja njihovih sposobnosti u realizaciji odrivog gazdovanja umama; - Stvaranje efikasnog sistema podrke privatnim vlasnicima uma i osnivanju malih i srednjih preduzea u umarstvu i srodnim delatnostima; - Stvaranje zakonskih preduslova za nesmetano sprovoenje odrivog gazdovanja u sluajevima kada vlasnici nisu u mogunosti, ne ele ili nemaju interes da sprovode planska dokumenta, ime ugroavaju opti interes i interes drugih vlasnika uma; - Vlada e stvaranjem normativnih preduslova omoguiti i merama ekonomske politike podsticati ukrupnjavanje umskih poseda u privatnom vlasnitvu i onemoguiti dalju fragmentaciju umskih poseda; - Vlada e optimalno koristiti raspoloive mere ekonomske politike i obezbediti stalna i dugorona finansijska sredstva za podsticaj vlasnicima privatnih uma kako bi se obezbedila zatita i unapredilo stanje umskih resursa u privatnom vlasnitvu; 4.5. Status i briga o divljai

Dugogodinje odsustvo razvoja institucija i njihove znaajnije uloge je dovelo do direktnog ugroavanja odreenih vrsta divljai, po brojnosti i rasprostranjenosti, kao i neadekvatnog i neracionalnog korienja. Sadanje nezadovoljavajue stanje populacija divljai je, izmeu ostalog, posledica neodgovarajueg odreivanja drave prema pitanjima svojine nad divljai, imovinskopravnim problemima koji proistiu iz prava gazdovanja divljai i svojinskih prava nad prostorima u kojima se divlja razmnoava i gaji, kao i neodgovarajueg definisanja lovstva kao privredne delatnosti i lovstva radi zadovoljenja linih potreba pojedinca ili grupa, odnosno lovstva kao hobija. Strategija odrivog gazdovanja divljai i razvoja lovstva, zasnovanog na principima mudrog i racionalnog korienja prostora, uz adekvatan meusektorski tretman i obezbeivanje polifunkcionalnog pristupa, definisae znaaj i potrebu unapreenja stanja resursa.

19

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Drava je najodgovorniji inilac za razvoj lovstva i obezbeivanje svih pravno-regulatornih mehanizama, kao presudnih u zadovoljavanju ekolokih, ekonomskih i socijalnih funkcija drutva. Cilj strategije razvoja umarstva je ouvanje i unapreenje genetskog potencijala, brojnosti i kvaliteta populacija divljai primenom odgovarajuih mera planiranja, gazdovanja i kontrole. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Odrivo gazdovanje umama u svim segmentima (planiranje, realizacija, raspolaganje) koje podrazumeva istovremeno odrivo gazdovanje divljai, odnosno stvaranje optimalnih uslova za unapreivanje stanja autohtone divljai i reintrodukciju autohtone divljai; - Uvaavajui da je divlja fauna dobro od opteg interesa, a u skladu sa ovom strategijom, organ dravne uprave nedlean za umarstvo i lovstvo pripremie predlog Strategije razvoja lovstva Republike Srbije; - Vlada e, na osnovu uea svih relevantnih inilaca, stvoriti pravne, institucionalne i ekonomske okvire za sprovoenje Strategije razvoja lovstva RS. 4.6. Drvna industrija i trite proizvoda

Ukupan znaaj sektora drvne industrije, koji ima vanu ulogu u stvaranju drutvenog proizvoda, zapoljavanju i spoljnoj trgovini Srbije, je danas znatno manji od potencijala koji poseduje. Proces privatizacije velikih drutvenih preduzea za preradu drveta nije do kraja zavren i korienje tih kapaciteta je na niskom nivou, kao i organizovanost sektora tako da je zatita interesa preputena pojedinanim preduzeima, koja sa manjim ili veim uspehom lobiraju za sopstvene interese. Gotovo istovetna situacija je i u meusobnom informisanju i saradnji sa ostalim zainteresovanim stranama. U izvozu je mala zastupljenost proizvoda sa veom dodatnom vrednou, iako se situacija prethodnih godina pozitivno menja. Primenjena tehnologija je preteno zastarela u velikim sistemima, tako da su proizvodi uglavnom nekonkurentni na zahtevnim inostranim tritima. Inovacije procesa i proizvoda su na vrlo niskom nivou, kao i standardi kvaliteta koji se skoro ne primenjuju. Sveukupno gledano, sektor se odlikuje vrlo niskom efikasnou. Cilj je stvaranje odrivog i ekonomski efikasnog sektora drvne industrije koji e biti konkurentan na svetskom tritu i time doprinositi unapreenju sektora umarstva, zatiti ivotne sredine i razvoju domae privrede. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Sagledavanje stanja postojeih kapaciteta za preradu drveta; - Prioritetno definisanje strategije razvoja sektora drvne industrije; - Zavretak procesa privatizacije preduzea drvne industrije; - Trajni dijalog predstavnika sektora umarstva, drvne industrije i ostalih zainteresovanih strana, kao i predstavnika zatite ivotne sredine u cilju postizanja optimalnog korienja i zatite umskih resursa; - Stalna meusobna komunikacija predstavnika sektora umarstva i drvne industrije o promenama u okruenju i izazovima na stranim tritima; - Ustanovljavanje sistema upravljanja kvalitetom proizvodnje i harmonizacija tehnikih normi iz oblasti drvne industrije sa evropskim i meunarodnim standardima; 20

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije

-

Podsticaj podizanju konkurentnosti na tritu merama ekonomske politike; Stimulacija izvoza proizvoda sa veom dodatnom vrednosti, destimulacija izvoza sirovine i stimulacija izvoza finalnih proizvoda; Stimulisanje primene novih tehnologija i inovacija; Podrka interesnom i poslovnom udruivanju; Jaanje sistema praenja tokova sirovina i gotovih proizvoda kao uslova za definisanje srednjoronih mera za razvoj sektora; Vlada e obezbediti mehanizme za kreditiranje pod povoljnim uslovima; Podsticanje onih programa za preradu umskih sortimenata manje vrednosti koji su projektno orijentisani na domau sirovinsku osnovu; Stvaranje mogunosti za zapoinjanje procesa sertifikacije proizvoda od drveta. Obrazovanje i usavravanje

4.7

Stalno sticanje i primena novih znanja, kao i usvajanje novih tehnologija na svim nivoima osnovni su preduslovi razvoja sektora. Obrazovni sistem mora biti u skladu sa potrebama struke u kvalitativnom i kvantitativnom pogledu. Nedostatci u umarskom obrazovanju koji se u praksi uoavaju odnose se na nedovoljna praktina znanja steena u procesu kolovanja i nedovoljno poznavanje mnogih oblasti od interesa za stabilan razvoj sektora. Dodatne potekoe u praksi ogledaju se i kroz nedovoljno poznavanje stranih jezika i upotrebu informatikih tehnologija. Takoe, mnogi meunarodni dogovori i obaveze koje je Srbija preuzela uslovljavaju obrazovanje savremenih kadrova koji e biti u stanju da prate trendove na globalnom nivou. Usled nedefinisane politike razvoja znaajan problem predstavlja i hiperprodukcija kadrova fakultetskog obrazovanja bez dugoronih izgleda za zaposlenje. Postojee stanje umskih resursa, planirane aktivnosti u razvoju sektora i razliitost potreba i oekivanja drutva u odnosu na ume, nameu potrebu institucionalizovanja kontinuiranog i intenzivnog unapreivanja znanja umarskih strunjaka u praksi definisanjem i sprovoenjem programa za osavremenjivanje praktinih i teoretskih znanja. Stanje privatnih uma, problemi privatnih vlasnika uma koji se mogu sagledati kroz nedovoljnu informisanost i nepoznavanje potencijala umskih resursa kojima vlasnici raspolau i naina gazdovanja koji bi omoguio maksimalno korienje ovih potencijala, uz potovanje principa odrivosti zahtevaju poseban pristup u stalnom i kvalifikovanom obrazovanju i informisanju privatnih vlasnika uma. Slaba koordinacija u saradnji meu institucijama u okviru samog sektora, a posebno meusektorska saradnja u oblasti obrazovanja namee pitanje institucionalizovanja ovih aktivnosti u cilju dobijanja tanih podataka o kadrovskim potrebama na svim nivoima u umarskom sektoru i sadraju obrazovnih programa u skladu sa trendovima. Cilj je obrazovanje odgovarajuih strunih kadrova za sektor umarstva. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Izrada strategije obrazovanja kadrova u umarstvu koja e dati osnov za uspostavljanje savremenog sistema obrazovanja u skladu sa potrebama i razvojnim pravcima struke u izmenjenim socio-ekonomskim, naunim i tehnolokim uslovima;

21

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Osnivanje savetodavnog tela za obrazovanje i obuku u umarstvu koje e, na osnovu izraene strategije definisati potrebe za strunim kadrovima, odgovarajuem institucionalnom prilagoavanju i sadrajem nastavnih programa; Inoviranje i razvoj programa obrazovanja umarskih strunjaka u broju i kvalifikaciji neophodnoj za nesmetano funkcionisanje i odrivi razvoj umarstva; Uspostavljanje sistema obrazovanja privatnih umovlasnika organizovanjem i razvijanjem posebnih programa obuke kao preduslova za unapreenje stanja u privatnim umama; Obrazovanje i inoviranje znanja kroz stalnu obuku za zaposlene u dravnim organima i javnim slubama sektora umarstva. Istraivanje

4.8

Kvalifikovan istraivaki kadar u umarstvu predstavlja stub razvoja struke u svim segmentima. Nedovoljni istraivaki kapaciteti u postojeim istraivakim institucijama, nedostatak koordinacije u definisanju potreba za reavanjem akutnih problema prakse, koja esto dovodi do preklapanja istraivanja i, time, neracionalnog korienja skromnih ljudskih i materijalnih resursa, predstavljaju jedan od glavnih problema u nauno-istraivakom radu u oblasti umarstva. Nabrojani nedostatci u nauno-istraivakom radu, ali i mnogobrojni problemi umarske struke zahtevaju, pored multidisciplinarnog pristupa, i neophodnu promenu orijentacije sa preteno fundamentalnih istraivanja na primenjena istraivanja namenjena korisniku, kako velikim sistemima, tako i privatnim umovlasnicima, kao i malim i srednjim preduzeima. Cilj je podsticanje primenjenih multidisciplinarnih istraivanja, razvoj tehnologija u umarstvu i unapreenje kapaciteta u istraivakim institucijama. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Osnivanje savetodavno-koordinacionog tela za istraivanja od predstavnika umarskog sektora sa zadatkom jaanja veze izmeu drave, obrazovnih i istraivakih institucija, privatnog sektora, NVO i krajnjih korisnika, i radi formulisanja nacionalnog plana i strategije istraivanja u umarstvu; - Institucionalno jaanje i izgradnja postojeih istraivakih kapaciteta u umarstvu, drvnoj industriji i zatiti prirode; - Sprovoenje nacionalnog plana i strategije istraivanja u umarstvu uz uee i materijalnu podrku Vlade i krajnjih korisnika rezultata; - Uspostavljanje sistema kontrole realizacije i implementacije rezultata istraivanja; - Podrka primenjenim, ciljno orijentisanim i interdisciplinarnim istraivanjima kako za potrebe umarskog sektora, tako i privatnih umovlasnika, malih i srednjih preduzea i lokalnih zajednica; - Jaanje i koordinacija meunarodne saradnje u istraivanju i usavravanju u oblasti umarstva i prerade drveta; - Podrka ueu naih istraivaa u meunarodnim projektnim timovima stranih nauno-istraivakih i obrazovnih institucija; 4.9 Informisanje, odnosi sa javnou i obrazovanje javnosti

Nepostojanje adekvatne meusektorske, ali i unutarsektorske saradnje, dovodi do usporavanja realizacije zadataka postavljenih strategijom razvoja sektora, ali i do pojaavanja konflikata izmeu razliitih interesnih grupa. Stvaranje preduslova za informisanje sveukupne javnosti o 22

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije stanju umskih resursa, kao i o merama i aktivnostima na unapreenju stanja u sektoru nisu samo globalni trend, nego i imperativ koji se postavlja pred sektor koji eli da ima veu ulogu u ukupnom razvoju Srbije. Takoe, osnovno obrazovanje i masovni mediji ne pruaju dovoljno informacija o znaaju uma i umarstva za dobrobit ljudi i ukupan razvoj Srbije, pa se taj nedostatak uoava kroz nerazvijenu ekoloku svest naih graana koja se esto ispoljava u razliitim negativnim vidovima, a posebno u odnosu na aktivnosti u umarstvu. Cilj je uspostavljanje i odravanje mehanizama za efikasno prikupljanje, pohranjivanje, analizu i efikasnu razmenu informacija unutar sektora umarstva i izmeu ostalih sektora, kao i podizanje nivoa svesti najire javnosti o vanosti uma i umarstva za drutvo u celini uz aktivno uee svih interesnih grupa. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Stvaranje institucionalnih i materijalnih preduslova za uspostavljanje sistema razmene informacija i efikasne komunikacije sa drugim sektorima i unutar sektora umarstva u zemlji i na meunarodnom nivou i, u tom smislu, obrazovanje umarskog saveta; - Informacije o stanju resursa, merama i aktivnostima koje se sprovode na unapreenju, zatiti i korienju uma, a posebno na implementaciji budueg Nacionalnog umarskog programa moraju biti dostupne svim zainteresovanim stranama i javnosti; - Pomo u razvoju nevladinih organizacija, kao partnera drave, u informisanju javnosti o sprovoenju ciljeva umarske politike i unapreenju stanja uma, kao i u podizanju ekoloke svesti; - Izrada strategije odnosa sektora umarstva sa javnou koja e omoguiti: - Publikovanje i pribliavanje ciljeva umarske politike i propisa najiroj javnosti, - irenje optih informacija i podizanje svesti o znaaju uma, neophodnosti njihovog ouvanja i zatiti ivotne sredine, - Predstavljanje rezultata gazdovanja umama javnosti, - Predstavljanje drugih tehnikih informacija, publikacija i rezultata istraivanja koje e pomoi boljem gazdovanju i korienju ostalih obnovljivih prirodnih resursa u umama i zatienim prirodnim dobrima, - Izgradnja kapaciteta u nadlenom ministarstvu i profesionalnim udruenjima za informisanje javnosti o radu u sektoru umarstva; - Razviti i pokrenuti proces edukacije celokupne javnosti (poev od osnovnog obrazovanja) u cilju podizanja svesti o znaaju uma i umarstva za dobrobit ljudi i ukupan razvoj Srbije. 4.10 Meunarodna i regionalna saradnja Razmena znanja iskustva i tehnologija je bitan inilac razvoja sektora i moe se ostvariti samo aktivnom meunarodnom saradnjom. Znaaj uma za opstanak oveanstva posebno je shvaen u proteklih 15-tak godina, a naroito nakon Samita o ivotnoj sredini i odrivom razvoju, odranom 1992. godine u Rio de aneiru. Aktivnosti koje se odnose na unapreenje i zatitu uma odvijaju se na globalnom i regionalnim nivoima, od kojih Forum za ume Ujedinjenih Nacija (UNFF) i Ministarska konferencija za zatitu uma u Evropi (MCPFE) imaju vodei znaaj za razvoj umarstva. Rezultat dugogodinjih sankcija UN prema Srbiji, ba u periodu najznaajnijih zbivanja na polju umarstva, je i kanjenje u ukljuivanju u ove procese, a posebno u izradi stratekih dokumenata i njihovoj implementaciji. 23

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije Cilj je uspostavljanje i ojaavanje meunarodne saradnje na globalnom i regionalnom nivou u svim aspektima umarstva i srodnim oblastima zasnovane na ravnopravnosti i nacionalnim interesima. Za postizanje ovog cilja planirane su sledee mere: - Stvaranje institucionalnih, organizacionih, normativnih, materijalnih i kadrovskih preduslova za unapreenje meunarodne saradnje; - Stvaranje uslova za implementaciju ratifikovanih meunarodnih rezolucija, konvencija i sporazuma u oblasti umarstva i zatite prirode; - Redovno prisustvo na meunarodnim skupovima u cilju aktivnog ukljuivanja u procese i pripremu dokumenata od vanosti za razvoj sektora; - Promovisanje regionalne saradnje u oblasti umarstva u cilju odrivog korienja, gazdovanja i ouvanja umskih ekosistema.

V. Podrka implementaciji Strategije Kljuni elementi za podrku implementaciji strategiji razvoja umarstva su: 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. Sektorsko planiranje Investiranje u sektor Sektorska i meusektorska koordinacija Reforma institucija umarsko zakonodavstvo Meunarodna i regionalna saradnja Praenje i ocenjivanje sektora

5.1. Sektorsko planiranje Nacionalni umarski program (NFP), kao dokument, prua akcioni okvir za razvoj sektora umarstva i redovno e se inovirati u skladu sa drutveno-ekonomskim promenama. Ovo e biti potpomognuto procesom redovnog izvetavanja o stanju uma i umarstva u Srbiji. Nacionalni umarski program predstavlja akcioni plan koji sadri jasno definisane ciljeve i rokove, kao i nosioce obaveze njihovog izvrenja u procesu realizacije Strategije. Sistem planiranja u umarstvu odvijae se na dva nivoa: - Nivo opteg umsko-razvojnog planiranja, odnosno planiranja namena i funkcija uma u okviru veih podruja, bez obzira na vlasnitvo, vrie se uz saglasnost Vlade. - Nivo posebnog planiranja gazdovanja umama na nivou gazdinskih jedinica, odgovornost je vlasnika, odnosno korisnika uma. 5.2. Investiranje u sektor Implementacija Strategije zahteva znaajne finansijske i ljudske resurse. Vlada e stvoriti uslove za trajno i stabilno investiranje u sektor umarstva kroz proces realizacije Nacionalnog umarskog programa. Plansko investiranje zahteva koordinaciju izmeu sledeih uesnika: 24

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije

5.2.1 Privatni sektor Stvaranje povoljne klime za investiranje u privatnom sektoru, to podrazumeva finansijske olakice, uklanjanje trinih barijera, iniciranje izmene i dopune propisa u umarstvu, iznalaenje optimalnog oblika za finansiranje zatite i unapreenja stanja uma, kao i razvoj transparentnijeg i pouzdanijeg administrativnog i regulativnog sistema, a sve u cilju razvoja trino orijentisanog umarstva. 5.2.2 Dravni sektor Obim i struktura investiranja u dravni sektor zavisie od ekonomske vrednosti umskih resursa koja pretpostavlja analizu razliitih uticaja trokova i koristi u zatiti i unapreenju stanja uma, razvoju umarstva i ouvanju ivotne sredine. Nekoliko je oblasti gde e Vlada unaprediti mogunosti za stvaranje prihoda: - preusmeravanje dela vodnog doprinosa koje umarstvo izdvaja za odvodnjavanje u programe i projekte namenjene unapreenju zatitnih funkcija uma, - uvoenjem novih doprinosa za ouvanje i unapreenje regulatorne funkcije umskih ekosistema u ublaavanju globalnih klimatskih promena i ostalih optekorisnih funkcija uma, a pre svega proizvodnje kiseonika, apsorpcije gasova aerozagaivaa i tekih metala, ouvanja vodnih resursa, zatite zemljita od erozije, rekreativnih i zdravstvenih funkcija umskih ekosistema, - razviti postupak efikasnijeg korienja sredstava namenjenih zatiti i unapreivanju uma (prihodi ostvareni od naknada za korienje i krenje uma), - uvoenjem dugoronih kredita uz niske kamatne stope za potrebe podizanja novih uma i unapreenje stanja postojeih uma (Kjoto protokol). Akumulacija finansijskih sredstava omoguie: - postizanje krajnjih ciljeva Strategije i razvojnih programa, - stvaranje povoljnih uslova za korienje sredstava podrke kroz programe EU i ostale programe na nacionalnom nivou, - sprovoenje dugoronih istraivakih programa, i - razvoj i implementaciju novih tehnologija u procesu proizvodnje u umarstvu. 5.2.3 Razvojni partneri Podrka razvojnih partnera bie potrebna za razvoj umarskog sektora do izgradnje sistema za odrivo finansiranje iz nacionalnih izvora. Vlada e sa donatorima i razvojnim agencijama obezbediti mehanizme finansijske podrke za realizaciju Nacionalnog umarskog programa. 5.2.4 Meunarodna finansijska pomo Aktivirae se ostali izvori finansiranja razvoja sektora, ukljuujui i kredite za skladitenje ugljenika i meunarodne fondove za podrku ouvanju biodiverziteta. 5.3 Sektorska i meusektorska koordinacija

U okviru sektora umarstva stvorie se forum za sektorsko planiranje i koordinaciju, odnosno umarski savet. Savet e ukljuivati predstavnike Vlade i ministarstva nadlenog za oblast umarstva, ostalih dravnih organa koji imaju uticaj na razvoj uma i umarstva, predstavnike lokalnih vlasti, privatnog sektora, naunih i obrazovnih institucija i ostalih vanijih interesnih 25

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije grupa. umarski savet je informativno, konsultativno i koordinativno telo iji je prvenstveni zadatak koordinacija svih interesnih grupa u sektoru umarstva, vodei rauna o ruralnom i regionalnom razvoju, zatiti ivotne sredine, kao i o meunarodnim konvencijama, sporazumima, direktivama i procesima. umarski savet omoguie javnosti, inostranim partnerima i svim zainteresovanim stranama ukljuivanje u debate o razvoju umarskog sektora, ime e dati doprinos unapreenju sektorskoj i meusektorskoj saradnji. 5.4 Reforma institucija

Reformisae se i ojaati institucije umarskog sektora radi implementacije Strategije. Ovo e biti zasnovano na: redefinisanju uloga i odgovornosti u umarskom sektoru na centralnom, regionalnim i lokalnim nivoima, kao i redefinisanju odnosa izmeu institucija u sektoru umarstva, znatno poveanoj ulozi privatnog sektora u obezbeenju dobara i usluga od ume, razvoju i jaavanju nevladinog sektora, institucija i organizacija na lokalnom nivou, definisanju uloge umarskog sektora u ukupnom ruralnom razvoju, transparentnosti sektora umarstva.

Reforma umarskog sektora i restrukturiranje njegovih funkcija podrazumeva redefinisanje uloga i odgovornosti za uesnike i poboljanje koordinacije u sektoru. Ova Strategija predstavlja polaznu taku za funkcionalnu analizu institucija u upravljanju i gazdovanju umama. Funkcionalni pristup upravljanju umama ostvaruje se kroz sledee funkcije: - Izvrna (uestvovanje u izradi strunih osnova u postupku pripreme predloga umarske strategije, Nacionalnog umarskog programa, propisa u ovoj oblasti, donoenje i sprovoenje planskih dokumenata uz uee i informisanje svih interesnih grupa i javnosti); - Nadzorna (sprovoenje inspekcijske kontrole primene propisa); - Podrka (sprovoenje savetodavne i finansijske podrke u cilju obezbeenja funkcija uma i razvoja privatnog sektora, od strane drave i njenih institucija); - Vlasnika (vlasniko upravljanje i odrivo gazdovanje umama na nain koji poveava njihovu vrednost i ostvarivanje prihoda) U skladu sa Strategijom, izvrna, nadzorna i funkcija podrke ostvarivae organ dravne urave nadlean za umarstvo, dok e se vlasnika funkcija ostvarivati kroz aktivnosti pravnih i fizikih lica, a prema sledeim osnovnim principima: - Izvrna, nadzorna i funkcija podrke, institucionalno se odvajaju od gazdovanja umama (vlasnika funkcija), - Izrada sektorske strategije odvaja se od procesa njene implementacije, - Nadzor se realizuje kroz inspekcijske poslove u cilju ostvarivanja odrivog gazdovanja umama, - Funkcionalno organizovanje nadzora zasnovano je na administrativnoj podeli Republike da bi se omoguilo uporeivanje informacija i saradnja u okviru regiona.

26

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 5.4.1 Uprava za ume Uprava za ume predstavlja organ uprave u sastavu ministarstva, koja se obrazuje za izvrne i sa njima povezane inspekcijske i strune poslove. Pored navedenih poslova, Uprava za ume predstavlja sektor umarstva Srbije u meunarodnim organizacijama, procesima i koordinira meunarodnu saradnju unutar sektora. 5.4.2 Preduzea za gazdovanje umama. Vlada e radi ostvarivanja vlasnike funkcije u odnosu na gazdovanje dravnim umama pronai optimalno institucionalno i organizaciono reenje, rukovodei se sledeim principima: gazdovanje dravnim umama radi ostvarivanja prihoda vrie se u skladu sa zakonskim odredbama o gazdovanju dravnim umama i drugim odgovarajuim propisima, preduzea za gazdovanje dravnim umama plaaju odgovarajuu naknadu za korienje ovog resursa, a ista e se iskljuivo koristiti u svrhu zatite i unapreenja uma, gazdovanje umama radi ostvarivanja svih ostalih funkcija uma mora biti adekvatno valorizovano, preduzetnitvo u umarstvu regulisano je jedinstveno za obe vrste vlasnitva nad umom, drava, kao vlasnik ostvaruje prihod od odrivog gazdovanja umama, cene proizvoda od uma se formiraju na trinim principima, umarstvo mora ostvariti konkurentnost na meunarodnom tritu. Vlada se obavezuje da e radi ostvarivanja vlasnike funkcije i ciljeva Strategije pristupiti restrukturiranju postojeih javnih preduzea za gazdovanje umama. 5.4.3 Lokalna vlast Aktivnosti e biti usmerene na razjanjavanju uloge lokalnih vlasti u ostvarivanju ciljeva umarske strategije i izgradnju ljudskih kapaciteta na lokalnom nivou. Ovo ukljuuje: - investiranje u ouvanje, unapreenje i zatitu uma na lokalnom nivou, - ukljuivanje planova za gazdovanje umama u planove razvoja lokalnog podruja, - slobodan pristup i razmenu informacija sa lokalnom samoupravom, - uee u procesu ustanovljavanja i gazdovanja zatienim prirodnim dobarima. 5.4.4 Privatni sektor Vlada e znaajnije pomoi ukljuivanje privatnog sektora u razvoj umarstva, a posebno u podizanju novih uma i intenzivnih zasada, putem: - bolje savetodavne i tehnike podrke, - davanjem finansijske podrke i ekonomskih olakica, - pojednostavljenih i transparentnih administrativnih procedura, - obezbeivanja edukacije i treninga. Pored ovoga, unapredie se i regulativa koja se odnosi na sprovoenje aktivnosti u privatnim umama u cilju odrivog gazdovanja, zatite ivotne sredine i sprovoenja za drutvo najbolje prakse u gazdovanju umama uvaavajui prava i interese privatnih umovlasnika.

27

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 5.4.5 Nevladine organizacije Aktivnu ulogu u propagiranju odrivog razvoja sektora umarstva imaju nevladine organizacije, to se ogleda u sledeem: - podizanje svesti lokalnog stanovnitva za odrivo korienje i ouvanje uma, - ojaavanje demokratskog drutva, - podrka aktivnom ueu u gazdovanju umama na svim nivoima, - podrka pruanju savetodavnih usluga, - osiguranje ukljuivanja problema na lokalnom nivou u razvojne procese na nacionalnom nivou, - slobodan pristup informacijama, njihova aktivna razmena i objavljivanje. 5.5 umarsko zakonodavstvo

Novim Zakonom o umama obezbedie se zakonski okvir za implementaciju Strategije. Ovim e se zameniti postojei Zakon o umama iz 1991. godine. Vlada e, takoe, preduzeti aktivnosti na usaglaavanju Zakona o zatiti ivotne sredine (2004), Zakona o lovstvu (1993), Zakona o vodama (1991), Zakona o poljoprivrednom zemljitu (1992), Zakona o nasleivanju (1995), Zakona o javnim preduzeima i obavljanju delatnosti od opteg interesa (2000), Zakona o lokalnoj samoupravi (2002) i ostalih propisa koji na posredan ili neposredan nain utiu na sektor umarstva. Kljuna pitanja novog zakonodavnog okvira ukljuie: - odrivo gazdovanja umama; - uspostavljanje mehanizama za uee interesnih grupa u razvoju umarstva, - postavljanje okvira za koordinaciju i planiranje u sektoru, - definisanje uloge i odgovornosti institucija i interesnih grupa u sektoru umarstva i uspostavljanje jasnih relacija izmeu drave i preduzea za gazdovanje dravnim umama, - uspostavljanje realnog i funkcionalnog sistema finansiranja u umarstvu, - definisanje optimalnog modela organizovanja javne umarske slube za obavljanje poslova u privatnim umama, - usaglaavanje sa ratifikovanim meunarodnim konvencijama i protokolima u oblasti umarstva, odnosno EU pravnom redu (Acquis Communautaire). 5.6 Meunarodna i regionalna saradnja

Republika Srbija kao potpisnik veeg broja meunarodnih sporazuma koji utiu na umarski sektor, ispunie preuzete obaveze kroz implementaciju u domae zakonodavstvo. Vlada e se aktivno angaovati na njihovom sprovoenju. Srbija e kao meunarodno priznat inilac, aktivno uestvovati i u procesu donoenja buduih meunarodnih sporazuma, vodei rauna o zatiti svojih nacionalnih interesa. Ratifikovani meunarodni sporazumi od znaaja za sektor umarstva su: - Agenda 21, - Okvirna konvencija UN o klimatskim promenama, - Konvencija o biodiverzitetu, - Rezolucije Ministarske konferencije o zatiti uma u Evropi, - Konvencija o prekograninom zagaivanju vazduha na velikim udaljenostima, - Konvencija o movarnim podrujima (Ramsarska konvencija), - Konvencija o meunarodnoj trgovini ugroenim vstama - CITES Konvencija, 28

Strategija razvoja umarstva Republike Srbije 5.7 Konvencija o zatiti svetske kulturne i prirodne batine. Praenje i ocenjivanje sektora

Vlada e ocenjivati uticaj institucionalnih reformi i strategija razvoja kao dela Nacionalnog umarskog programa. Uticaj e se meriti korienjem sledeih moguih indikatora uspeha: - odravanje vitalnih ekolokih usluga uma i ouvanje biodiverziteta, - odrivo korienje resursa, - ekonomski rast u oblasti poslova vezanih za ume i umarstvo, - poveanje standarda ruralnog i urbanog stanovnitva koje zavisi od uma, - vidljiva primena preuzetih meunarodnih obaveza, - organizovano i razvijeno privatno umarstvo (osnovana udruenja privatnih umovlasnika sposobna za aktivno uee u donoenju odluka o razvoju sektora), - modernizacija sektora dravnih uma. Svi programi investiranja u sektor umarstva sadravae planove praenja i ocene uspenosti sektora i razviti posebne indikatore koji ukazuju na napredovanje i uticaj sektora. Rezultati ovog sektorskog praenja i ocene uspenosti bie redovno publikovani (svake druge godine) u vidu Izvetaja o stanju sektora umarstva.

VI. Zavrni deo Ova Strategija je osnova za reformu sistema u oblasti umarstva i za izradu normativnih i drugih dokumenata iz oblasti umarstva. Ovu Strategiju objaviti u "Slubenom glasniku Republike Srbije". VLADA 05 Broj: 322-3931/2006. U Beogradu, 06. jula 2006. PREDSEDNIK

29