Telekomunikacije

Ugaona modulacija
Ugaone modulacije
Ugaono modulisan signal moe se predstaviti
Ugao se naziva trenutna faza
nosioca.
Veliina koja predstavlja odstupanje trenutne faze
od vrednosti naziva se trenutna devijacija faze.
Fazna modulacija - trenutna devijacija faze je srazmerna
moduliuem signalu
- Maksimalana devijacija faze Ili devijacija faze
( ) ( ) [ ] t t U t u + =
0 0 0
cos
( ) ( ) ( ) t m t m U k t
m 0
= =

( ) ( ) t t t + =
0
( ) = t
t
0

Ugaone modulacije
Diferenciranjem trenutne faze po vremenu dobija se
Gde veliina
predstavlja trenutnu devijaciju krune uestanosti
nosioca, dok predstavlja trenutnu devijaciju uestanosti
nosioca.
Frekvencijska modulacija trenutna devijacija uestanosti
nosioca je srazmerna moduliuem signalu
Maksimalana devijacija uestanosti Ili devijacija uestanosti
( ) [ ] ( ) ( ) ( ) t m f t m U k t u k t
dt
d
f
m f m f 0
2
1
= = = =

( ) ( )
i i
f f
dt
t d
dt
t d

2 2
0 0 0
+ = + = + =

( ) [ ]
i i
f t
dt
d
2 = =
i
f
0
f
Frekvencijska i fazna modulacija
Frekvencijski modulisan signal je
Odnosno
Fazno modulisan signal je:
( ) ( ) ( )

+ = dt t m t U t u
FM 0 0 0
cos
( ) ( ) ( )

+ = dt t m f t f t u
FM 0 0
2 2 cos
( ) ( ) [ ] t m t t u
PM 0 0
cos + =
Fazna modulacija
Fazno modulisan signal je:
Ako je moduliui signal
Maksimalna devijacija faze se esto naziva i indeks
modulacije m.
Trenutna uestanost je data izvodom faze po vremenu
Pri faznoj modulaciji vri se i modulacija uestanosti ali
kako je promena faze proporcionalana promeni
moduliueg signala a promena uestanosti srazmerna
izvodu moduliueg signala ova modulacija se zove
fazna
( ) ( ) [ ] t m t t u
PM 0 0
cos + =
( ) ( ) t U t u
m m m
cos =
( ) ( ) ( ) t t U t u
m PM
cos cos
0 0 0
+ =
t
m m i
sin
0 0
=
Frekvencijska modulacija
Frekvencijski modulisan signal je
Ako je moduliui signal
Indeks modulacije kod FM signala se definie
FM i PM su nerazdvojne, uvek kada se vri jedna postoji
i druga, o kojoj se modulaciji radi moemo da kaemo
samo ako znamo funkcionalnu vezu izmeu trenutne
devijacije faze i moduliueg signala
( ) ( ) ( )

+ = dt t m f t f t u
FM 0 0
2 2 cos
( ) ( ) t U t u
m m m
cos =
( ) ( )
|
|

\
|

+ = t f
f
f
t f U t u
m
m
FM
2 sin 2 cos
0
0 0
( ) ( ) ( ) t f m t f U t u
m FM
2 sin 2 cos
0 0
+ =
m
f
f
m
0

=
Veza izmeu fazne i frekvencijske
modulacije
Izmeu FM i PM postoji veza
Fazni modulator = diferencijator + Frekvencijski
modulator
Fazni demodulator = Frekvencijski demodulator +
integrator
( ) ( ) [ ] t m t t u
PM 0 0
cos + = ( ) ( ) ( )

+ = dt t m t U t u
FM 0 0 0
cos
Veza izmeu fazne i frekvencijske
modulacije
Frekvencijski modulator = integrator + Fazni modulator
Frekvencijski demodulator = Fazni demodulator +
diferencijator
Spektar ugaono modulisanog
signala
Ugaona modulacije je nelinearan proces i analiza
spektra modulisanog signala je veoma kompleksna. U
sluaju kada je moduliui signal sinusoidalan ton
frekvencijski i fazno modulisani signal se moe
predstaviti
Koristei jednkost
Moe se napisati
( )
jnx
n
n
x jm
e m J e

=
=
sin
( ) ( ) ( ) { }
t jm t j
m
m
e U t m t U t u


cos
0 0 0
0
Re cos cos
+
= + =
( ) ( ) ( )
)
`

+ + =


=
+

=
+ +
1
2
1
2
0
0 0
0
Re
n
jn t jn t j
n
n
jn t jn t j
n
t j
m m
e m J e m J e J t u

Spektar ugaono modulisanog sinusoidalnog

signala za razliite indekse modulacije
Odnosno
Teoretski spektar ugaono
modulisanog signala nije
ogranien.
Praktino, potrebno je preneti
znaajne komponente (one
koje nose vie od 1% snage
nemodulisanog nosioca.
( ) ( ) ( )

=
(

\
|
+ +
|

\
|
+ + + =
1
0 0 0 0 0 0
2
cos
2
cos cos
n
m m n
n t n t n t n t m J U t m J U t u

Spektar frekvencijski modlulisanog
signala
Indeks modulacije
FM signal ima 98% ukupne snage u ospegu B
koji je dat (Carsonov obrazac)
Za m<<1 B2f
m
Za m>>1 B=2f
m
m
m
m f
m
f
U k
f
f
m =

=
0
( ) 1 2 + = m f B
m
Primer
Nosilac uestanosti 880 MHz je modulisan
sinusnim signalom uestanosti uestanosti
100kHz. Maksimalna devijacija uestanosti je
500kHz. Koliki opseg zauzima FM modulisan
signal
.
5
100kHz
kHz 500
0
= =

=
m
f
f
m
( ) ( ) 1200kHz kHz 100 1 5 2 1 2 = + = + = m f B
m
Frekvencijska ili
amplitudska modulacija
Frekvencijska modulacija je najee koriena
analogna modulacija u mobilnim radio sistemima
U odnosu na amplitudsku modulaciju FM ima
sledee prednosti:
Bolja imunost na um i feding
Dozvoljavaju upotrebu efikasnijih RF pojaavaa
snage
Vea imunost na istokanalnu interferenciju
Nedostatak: potreban vei opseg
FM modulatori
Direktni postupci generisanja FM signala:
direktna promena uestanosti oscilatora
promenom nekih od njegovih parametara.
Indirektni metodi : kao modulator se koristi
integrator i fazni modulator.
Armstrongov generator
Slika
Armstrongov generator
Neka je na ulazu u modulator prisutan moduliui signal
Ako je konstanta integratora kI onda je na izlazu signal
Na izlazu produktnog modulatora dobija se
Posle sabiraa imamo
( ) ( ) t U t u
m m m
cos =
( ) t
U
k t u
m
m
m
I i

sin =
( ) t t
U U k k
t u
L m
m
m M I
p 01
1
cos sin

=
( )
( ) [ ] t t t
U k k
U
t t
U U k k
t U t u
L m
m
m M I
L m
m
m M I
L s

+
|
|

\
|
+ =
+ =
01
2
2
1
01
1
01 1
cos sin 1
cos sin sin
Armstrongov modulator
Gde je
Ako je ispunjen uslov
Iamamo
to predstavlja FM signal. Ovaj sklop vri funkciju FM
modulatora samo ako je indeks modulacije mali. Da bi
se poveala devijacija uestanosti, dobijeni signal se
dovodi na umnoava uestanosti.
( )
|
|

\
|
= t
U k k
arctg t
m
m
m M I

sin
1 <<
m
m M I
U k k

( ) [ ] t m t U t u
m L s
sin cos
01 1

m
m M I
U k k
m

=
( ) [ ] t m n t n U t u
m L s
sin cos
1 01 1 1 1

Armstrongov modulator
Umnoavanjem uestanosti se ostvaruje eljena devijacija
uestanosti nosioca, dok se potrebna uestanost nosioca
dobija drugim pomonim osiclatorom.
Posle filtriranja koji proputa donji boni opseg i posle
drugog umnoavaa uestanosti imamo izlazni signal
Gde je
( ) [ ]
( ) [ ] ( ) [ ] t m n t n U t m n t n U
t t m n t n U t u
m L L m L L
L m L s


sin cos
2
1
sin cos
2
1
cos sin cos
1 02 01 1 1 1 02 01 1 1
02 1 01 1 1 2
+ + =

( ) ( ) [ ] t m n n t n n U t u
m L L FM
sin cos
1 2 01 1 02 2 0
+
( )
01 1 02 2 0 L L
f n f n f =
mt
m n n f sin
2 1 0
=
Direktni postupci modulacije
Zasnivaju se na direktnoj promeni uestanosti oscilatora promenom
nekog od njegovih parametara.Najee su to kapacitivnost
kondenzatora i induktivnost kalema. Kod ovih modulatora se
direkno postie dovoljno velika devijacija uestanosti pa nisje
potreban veliki broj stepeni umnoavaa.
Reznantna uestanost je
Neka je induktivnost konstantna , a neka se
kapacitivnost menja pod uticajem moduliueg signalana sledei
nain:
Trenutna uestanost generisanih oscilacija je
0 0
0
1
C L
=
( ) ( ) ( ) t u k C t C C t C C
m C
+ = + = =
0 0

( )
( ) t C L
t f f
i i
0
2
1

= =
FM modulator
Zamenom izraza za promenljivu kapacitivnost trenutna
uestanost je:
Ako pretpostavimo da su promene kapacitivnosti male,
ondnosno imamo:
Kako je imaemo da je
Maksimalana devijacija uestanosti
( )
( ) [ ] ( )
0
0 0 0 0
1
1
2
1
2
1
C
t C C L t C C L
t f
i

+
=
+
=
( )
0
C t C <<
( )
( )
i i
f f
C
t C
f t f

+ =
(

=
0
0
0
2
1
( ) ( ) t u k t C
m C
=
( )
( ) t m f
C
t u k
f f
m c
i 0
0
0
2
1
= =
( )
0
max
0 0
2C
t u k
f f
m c
=
Demodulacija FM signala
Frekvencijski demodulator (diskriminator) predstavlja
sklop koji na svom izlazu daje signal linearno srazmeran
sa trenutnom uestanou signala na ulazu.
Metode FM demodulacije moemo svrstati u sledee
kategorije:
Konvertori FM u AM signale
Diskriminatori sa faznim mreama
Detektori prolaska kroz nulu
Demodulatori sa fazno zakljuanom petljom (Phase
Locked Loop, PLL)
Demodulacija FM signala
Konverori FM u AM signale
Konverori FM u AM signale
Svaki sklop koji obavlja diferenciranje u vremenskom
domenu moe da se iskoristi za konverziju FM u AM
signal.
gde je
Diferenciranjem FM signal dobija se
Signal poruke sadran je i u amplitudi i u fazi. Ako
dobijeni signal propustimo kroz detektor anvelope dobija
se
( ) ( ) ( )

+ = dt t m t U t u
FM 0 0 0
cos
m
U k

=
0
( )
( ) ( ) ( ) ( )

+ + = =

dt t m t t m t U
dt
t du
u
FM
AM FM 0 0 0 0 0
sin
( ) ( ) ( ) t m U t u
i 0 0 0
+ =
Konverori FM u AM signale
Uslov da detekcija bude dobra jeste da je ulazna
amplituda konstantna pa se zato postavlja pre
diskriminatora i limiter ili ograniava amplituda.
Osnovni problem predstavlja konverzija FM u AM signal i
u praktinim realizacijama koristi se demodulacija na
boku krive selektivnosti oscilatornog kola u delu gde se
ona moe smatrati linearnom.
Tako da se izlazni signal moe
predstavti
( ) ) (
0
f f D U f U
a
+
( )
( ) ( )

+
(

+ = dt t u k t
U
t u Dk
U u
m
a
m
a i

0
cos 1
Detektor prolaska kroz nulu
slika
Detektor prolaska kroz nulu
Frekvencijski modulisan signal
Prlazi kroz nulu u trenucima t
1
I t
2
u tim trenucima su
faze:
Tako da imamo
Kako je onda se u naznaenom interavalu
moduliuI signal malo menja odnosno pa je
( ) ( ) ( )

+ = dt t u k t U t u
m FM

0 0
cos
( ) ( )dt t u k t t
t
t
m

+ =
1
0
1 0 1

( ) ( )dt t u k t t
t
t
m

+ =
2
0
2 0 2

( ) ( ) =
1 2
t t
( ) ( )dt t u k t t
t
t
m

+
2
1
1 2 0

m
f f >>
0
( ) const t u
m

Detektor prolaska kroz nulu
Interval u kome brojimo nule mora da bude dovoljno
veliki da obuhvati dovoljan broj nula ali i dovolljno mali
kako bi se moduliui signal unutar njega sporo menjao.
Broj nula je
m
f
T
f
1 1
0
< <
( ) t u k
T T T
t t
T
n
m
i

+ = =

0
1 2
( ) t ku n n
m
+ =
0
Diskriminator sa faznim mreama
Rad ovih sklopova zasniva se na aproksimaciji
diferenciranja u vremenskom domenu.
Za FM signal
lan moe se dobiti pomou linije za
kanjenje ili sklopa za pomeranje faze.
( ) [ ]
( ) ( ) [ ]

t t
dt
t d 1
( )
( ) t u k
dt
d d
m f

2 =
( ) t
Diskriminator sa faznim mreama
(Kvadratni demodulator)
Fazna mrea na slici unosi grupno kanjenje i kanjenje
na uestanosti nosioca tako da je
Na izlazu je signal srazmeran

2
0 0

= t
( ) ( ) [ ] ( ) ( ) ( ) t u k k t t t t
m f D
2 sin
Demodulator sa PLL-om
Arhitekture prijemnika
Osnovni zadaci prijemnika su
Selekcija i filtriranje eljenog signala
Pojaanje izdvojenog signala i njegova demodulacija
U odnosu na to kako su realizovane ove funkcije , glavna
klasifikacija radio prijemnika je prema njihovoj arhitekturi:
Radio prijemnici sa direktnom konverzijom, odnosno
direktnim podeavanjem uestanosti i pojaanjem na
radio frekvenciji (RF). Sastoje se od banke selektivnih
filtara i pojaavaa na RF frekvenciji. (Homodinski
prijemnici)
Slika:
http://www.csd.uoc.gr/~hy431/old/lectur
es/2_modtheorem.pdf
Primer FM radio
Problem: potrbno je dizajnirati selektivni podesivi filtar i
pojaava za rad u irokom opsegu uestanosti
Takoe modulator treba da radi jednako dobro u celom
opsegu uestanosti.
Superheterodinski prijemnici
Prijeminici sa konverzijom frekvencije nosioca radio
signala na medjufrekvenciju (intermediate frequancy
IF).
Signal se provo filtrira, ulaznim filtrom ija je centralna
uestanost odgovara uestanosti nosioca, izdvaja se
ovaj signal, pojaava i dovodi na ulaz u produktni
modulator koji obavlja knverziju (meanje) na
meufrekvencijsku uestanost koja iznosi
Sniavanjem uestanosti na konstantnu MF, lake se
ostvaruje neophodno pojaanje.
MF s LO
f f f =
Slika:
http://www.csd.uoc.gr/~hy431/old/lectur
es/2_modtheorem.pdf
Primer FM radio
ddd
Tipina ispitna pitanja
Napisati opti izraz za fazno modulisan signal. Definisati
maksimalnu devijaciju faze.
Napisati opti izraz za frekvencijski modulisan signal.
Definisati maksimalnu devijaciju uestanosti i indeks
modulacije.
Objasniti vezu izmeu frekvencijske i fazne modulacije.
Naposati izraz za opseg koji zauzima frekvencijski
modlisan signal (Carson-ov obrazac) .Napisati od ega
sve zavisi ovaj opseg.
Objasniti principe konstukcije FM modulatora.
Objasniti principe FM demodulatora.
Objasniti razlike izmeu homodinskih i
superheterodinskih prijemnika.
Tipini ispitni zadaci
Prostoperiodini signal frekvencije 880 MHz se
frekvencijski modulie prostoperiodinim signalom
frekvencije 100kHz. Maksimalna devijacija frekvencije
FM signala iznosi 500 kHz. Koliki frekvencijski opseg
zauzima ovaj signal
Indeks modulacije je definisan jednainom
Primenom Carson-ovog obrasaca
5
100
500
= =

=
kHz
kHz
f
f
m
m
f
( ) MHz kHz m f B
f m
2 . 1 1 5 100 2 ) 1 ( 2 = + = + =
Tipini ispitni zadaci
Prostoperiodian signal se dovodi na ulaz
frekvencijskog modulatora sa konstantom proporcionalnosti
Izraunati
a) maksimalnu devijaciju frekvencije
b) indeks modulacije
Maksimalna devijacija frekvencije noseeg signala odgovara
maksimalnoj trenutnoj vrednosti moduliueg signala
pomnoenog sa konstantom proporcionalsnosti. Maksimalna
vrednost moduliueg signal je 4V pa je maksimalna devijacija
frekvencije:
Indeks modulacije je
( ) ( ) t t m
3
10 4 2 cos 4 =
V kHz k
f
/ 10 =
kHz V kHz V k V f
f
40 / 10 4 4 = = =
10
4
40
= =

= =
m m
m f
f
f
f
f
A k
m
Tipini ispitni zadaci
FM modulator na slici ispravno funkcionie ako je indeks
modulacije u taki D, . Ako je moduliui signal
( ) a uestanost
odrediti: Maksimalnu dvijaciju uestanosti FM signala
taki D. Stepen umnoavanja uestanosti n tako da
devijacija uestanosti na izlazu predajnika bude 7 kHz
Uestanost pomonog nosioca f
1
tako da uestnost
nosica na ilazu bude 90 MHz.
( )

dt
t U
0 0
cos
t U
1 1
cos
fxn
o
90
( ) t u
m
5 . 0
D
m
( ) t U t u
m m m
cos =
kHz f Hz
m
15 50 kHz f 200
0
=
Tipini ispitni zadaci
Moduliui signal ije se vrednosti nalaze u opsegu
i ija je maksimalna uestanost u spektru signala 15 kHz
dolazi na ulaz FM modulatora. Osnovna uestanost FM
modulatora je 95 MHz. FM modulator se sastoji od
paralelnog oscilatornog kolam iji su elementi L i C,
kome je paralelno vezana varikap dioda na ije se
krajeve dovodi moduliui signal. Kapacivnost diode je
data , C
p
=12 pF, V
p
=0.28V.
Ako se zahtevad da na izlazu modulatora maksimalna
devijacija uestanosti bude 75 kHz, nai L i C.
( ) V t u
m
5 . 0
( )
p
m
p
m
V
u
C
u C
+
=
36
Maklorenov razvoj funkcije i
aproksimacije
Razvoj funkcije u Maklorenov red
( ) ( ) ( )
( )
...
!
...
! 3 ! 2
0
0 0
) (
3
) 3 (
2
' '
'
+ + + + + + =
n
n
x
n
f
x
f
x
f
x f f x f
...
24
1
6
1
2
1
1
4 3 2
+ + + + + = x x x x e
x
( ) ....
7
1
5
1
3
1
7 5 3
+ + = x x x x x arctg
.... 1
1
1
4 3 2
+ + + + + =

x x x x
x
( ) ...
5040
1
120
1
6
1
sin
7 5 3
+ + = x x x x x
Literatura
M. L. Duki, Principi telekomunikacija, Akademska misao,
Beograd, 2008.
M.L.Duki, G. Markovi, D. Vuji, Principi telekomunkacija,
zbornik reenih problema, Akademska misao, Beograd, 2008.
M. Dimi, Telekomunikacije, CETS, Beograd,1999.
M. Dimi, Zbirka reenih zadataka iz telekomunikacija, VETS,
Begrad 1999.
T.S.Rappaport, Wireless Communications, Principles and
Practice, Prentice Hall PTR, 2002.
I.S.Stojanovi, Osnovi telekomunikacija, BIGZ, Beograd,1972.