TC S.

DEM REL N VERS TES TEKN K E T M FAKLTES ELEKTRON K-B LG SAYAR E T M BLM

E L E K T RO N K I D E R S DENEY RAPORLARI
ER K T AR H H AZIRLAYAN

G Z DNEM RAPORLARI 26/12/01 EVKET K ESER 99 / 42 A BDULKAD R AKIR

K O N T RO L

ELEKTRON K I DERS II. HAFTA DENEY RAPORLARI

AC AKIM ZER NDE D YOT UYGULALAMALARI; KIRPICI DEVRELER ; PARALEL KIRPICILAR

DENEY I KIRPICI DEVRELER

Deneyin amac: Yarm dalga dorultma kavram nn renilmesi. Kullanlan malzemeler Eleman 1) Diyot 2) Diren 3) Osilaskop 4) Sinyal jeneratr Deeri 1N4001 390 ohm TEOR K B LG

Adedi 1 1 -

(A)..Yarm Dalga Dorultma Kavram Yarm dalga dorultma, sins karakterli AC kaynak knn -istee gre- art (+) veya eksi (-) alternanslarn diyot yardmyla snmleme iidir.

ekil 1 (Deney Balant emas)

D E N E Y N YA P I L I I

Deney aadaki ilem basmaklarna gre gerekletrilir. Sinyal jenenatr fyde verilen deerlere ayarlanr. Devre board zerine ekildeki gibi kurulur. altrldnda AC giri sinyalinin k sekil 1 deki gibidir.
DENEY N SONUCU

Deneyde yarm dalga dorultma kavram teoriin yan sra deneysel olarak da gzlemlenmi oldu.Bu i iinse 1N 4001 tipi diyot kullanld.Deneyde ayrca AC akml devrelerde diyodun davran ekli de gzlemlendi.

Kontrol :::

:::

DENEY II TA M DA L G A D O RU LT M A

Deneyin amac: Tam dalga dorultma kavram nn renilmesi. Kullanlan malzemeler Eleman 5) Diyot 6) Diren 7) Osilaskop 8) Sinyal jeneratr Deeri 1N4001 390 ohm TEOR K B LG

Adedi 4 4 -

(A)..Tam Dalga Dorultma Kavram Tam dalga dorultma, sins karakterli AC kaynak knn eksi (-) alternans x eksenin pozitif blgesine kaydrlr.Tam dalga dorultma ayarm dalga dorultmaya gre daha temiz ve kararl bir k salar.
D E N E Y N YA P I L I I

Aada deney emas ve ilem basamaklar ayrntl verilmitir.Devre board zerine ekillerde verildii gibi kurulmal ve ilem basamaklar ayrntl tatbik edilmelidir. Durum I ; Anahtar deerleri A=1 , B=1 ve k sinyal ekli

Durum II; Anahtar deerleri A=0, B=1 ve k sinyal ekli

Durum III /// B anahtar acilip A kapatildiginda durum degismemektedir. Durum IV ; Anahtar deerleri A,B=0 ve k dalga ekli ;

Durum V::: Direnli seenek; Bu admda devreden iki diyot sklerek terine direnler eklenmi ve devrede gerilim lmleri yaplmtr.Bu deerler aadadr.

SONU

Deneyde tam dalga dorultma kavram teorik ve deneysel olarak incelenmitir.Tam dalga dorultma devresi yarm dalga dorultmaya gre daha salkl ve kararl bir k salamaktadr.Deneyde ayrca diyotlarn eitli ekiillerde de kullanmn grm olduk

Kontrol :::

:::

ELEKTRON K I DERS II. HAFTA DENEY RAPORLARI

AC AKIM ZER NDE D YOT UYGULALAMALARI; KIRPICI DEVRELER ; PARALEL KIRPICILAR

DENEY III KIRPICI DEVRELER

Deneyin amac: Krpc devreler ve alma prensiplerinin renilmesi Kullanlan malzemeler Eleman 9) Diyot 10) Diren 11) Osilaskop 12) Sinyal jeneratr 13) G kayna Deeri 1N4001 390 ohm TEOR K B LG

Adedi 1 1 -

(A)..Krpc devreler hakknda.. Dnml dalga biiminin (rnein AC sinyal) geri kalan ksmn bozmadan giri sinyalinin bir ksmn krpma zelliine sahip olan ve krpc ad verilen diyot kullanlarak oluturulan devreler vardr.Devrede diyodun ynne bal olarak giri sinyalinin negatif veya pozitif blgesi krplmaktadr. Krpc devreler diyotun dirence seri balanmasyla seri krpclar ,paralel balanmasyla da paralel krpclar ismini alrlar.Biz deneyimizde paralel krpc bir devre kullanmaktayz.

ekil 2 (Deney Balant emas)

D E N E Y N YA P I L I I

Vdd kayna ekilde grld gibi 0 V seviyesine getirilir.Bu durumda AC giri sinyali kta osilaskoptaki gibi grnr.Ayrca negatif krpma da aka grnr. Vdd kayna 3 Volt seviyesine getirilere osilaskop k ekil 2 deki gibidir.

Sonraki admda V dd 6 V `a getirildiinde k ekildeki gibi gzlemlenir.

Sonraki admdaysa diyot ve kaynak ters evrilerek yukardaki adm aynen tekrarlanr. Vdd = 0 deerinde iken pozitif krpma aka grlmektedir.;

Vdd = 3 volt iken pozitif krpma

V dd= 6 Volt iken osilaskop k sinyal deeri ;

SONU

Deneyde kpc dalga kavram,negatif ve pozitif krpma kavramlarn renmi olduk.Ayrca deneyde diyotlarn yeni bir kullanm alan renilmi oldu.Bunun yannda AC ebeke sinyalinin esnekli ve ilenebilirlii diyotlarla bir kez daha gzlemlendi.

Kontrol :::

:::

Deney Ad

::: Kenetleme Devreleri

Deney ...... (4)

Deney Amac ::: Kenetleme devrelerin alma prensiplerinin renilmesi Tarih .. (21/10/01)

Kullanlan malzemeler Eleman 14) Diyot 15) Kondansatr 16) Diren 17) Osilaskop Deeri 1N4001 0.1 mikroFarat 100 ohm TEOR K B LG

Adedi 1 1 1 -

Kenetleyici bir sinyali farkl bir dc dzeyine kenetleyebilen bir devredir.Kenetleyicide bir diyot,bir kondansatr ve bir dirensel etkili eleman bulunmak zorundadr.Sonuta ek bir kayma elde etmek iin bamsz bir kaynak da bulunabilir. R ve Cnin deeri =RxC zaman sabiti,kondansatrdeki gerilim, diyotun iletim durumunda olmad zaman aral ierisinde nemli lde boalmasn nleyecek byklkte olacak ekilde seilmelidir.
DENEY N YAPILII

Devre kurulur ve girie 10 V kare dalga girilir.Her ekil bir ilem basaman temsil etmektedir. Osilaskopta k dalga ekli grlmektedir.Bu kt diyotun ideal olduu durum gz nne alnarak gerekletirilmitir. 1k iin =RxC= 1.103x0,1.10-6 =0.1 ms dir

Durum I.A * Devre * Kaynak gerilim deerleri * lm sresi * lm deeri

::: ::: ::: :::

1 K-ideal 5 V / 1 Hz Kararllk beklentisi -929.8 mV

Kontrol :::

:::

10

Deney ::: Kenetleme Devreleri

Sayfa no

.. ( 2 )

Durum I (normal) :::Burada 1N4001 iin 0.7 Volt olan iletim gerilimi aka grlmektedir.

Durum I.A * Devre * Kaynak gerilim deerleri * lm sresi * lm deeri

::: ::: ::: :::

1 K - normal 5 V / 1 Hz Kararllk beklentisi -892.9 mV

Durum II (ideal) Bu aamada diren 1k deerinden 100k deerine kartlm ve dalga eklindeki deiiklik gzlemlenmitir. 100K ohm iin =RxC deerindeki deime; =RxC= 100.103x0,1.10-6 =100 ms grld gibi yaklak 100 kat bir artma sz konusudur.Bu ise kondansatrn daha uzun srede dearj ve sarj olmas anlamna gelmektedir.

Durum II * Devre ::: 100 K --ideal * Kaynak gerilim deerleri ::: 5 V / 1 Hz * lm sresi ::: kararllk beklentisi * Teorik deer ::: -4.364 V

Kontrol :::

:::

11

Deney ::: Kenetleme Devreleri

Sayfa no

.. ( 3 )

Durum II (normal)

Burada 1N4001 iin 0.7 Volt olan iletim gerilimi aka grlmektedir.

Durum II * Devre ::: 100 K -normal * Kaynak gerilim deerleri ::: 5 V / 1 Hz * lm sresi ::: kararllk beklentisi * Teorik deer ::: -4.016 V

SONU

Deneyde kenetleyici devrelerin almas ve R-C devrelerinin davranlar incelendi.Ayrca deal ne ideal olmayan olmayan ortamlar iin ayr durumlar gzlemlendi.Diren deeri deitirilerek deeriyle diren arasndaki iliki gzlemlendi.

Kontrol :::

:::
idea V 1.0

12

Deney Ad

::: Gerilim oklayclar

Deney (5-6) Tarih .. (23/10/01)

Deney Amac ::: Gerilim oklayc devrelerin almasnn renilmesi.

Kullanlan malzemeler Eleman 18) Diyot 19) Kondansatr 20) Osilaskop Deeri 1N4001 0.1 mikroFarat TEOR K B LG

Adedi 6 6 -

Gerilim katlayc giriine uygulanan alternatif gerilimi knada birka kat daha byk doru gerilim olarak veren devrelerdir.Bu tip redresrlerden alnan kn filtre edilmesi k gerilimin daha kararl bir hale gelmesini salar.En ok kullanlan gerilim katlayc devreler ikileyici ,leyici , drtleyici devrelerdir.Gerilim oklayclarnn ileyi sistemlerini yakndan incelemek iin nce aadaki gerilim ikileyici devreden balanmaldr. Sistemde (+) altenansta akm (A) Kondansatr ve (B) diyodu zerinden devresini tamamlar.Bu srada (A) kondansatr (Vm) tepe gerilimine arj olur.II. Durumda , (-) alternansta akm (D)-ve (C) elemanlar yoluyla (A) zerinden devresini tamamlar .bu esnada (A) kandansatr ise arj ynnn tersine yol bulduundan de arj olur ve ularda llen gerilim deeri 2 Vm dr. Genel olarak sistem bir nceki sayklda arj olan kondansatr(lerin)n bir sonraki sayklda dearj olmas prensibine dayanr.
DENEY N YAPILII

Durum I.A (ideal)

Kontrol :::

:::

13

Deney ::: Kenetleme Devreleri

Sayfa no

.. ( 2 )

Durum I ::: ideal ortam veya ideal diyot * Devre ::: Gerilim 6'layc * Kaynak gerilim deerleri ::: 5 V / 10 Hz * lm sresi ::: 6.76 sn * Teorik deer ::: 30 V * lm deeri ::: 26.75 V Durum I.B (normal)

Durum II :::normal ortam veya ideal olmayan diyot * Devre ::: Gerilim 6'layc * Kaynak gerilim deerleri ::: 5 V / 10 Hz (?) * lm sresi ::: 6.80 sn * Teorik deer ::: 30 V * lm deeri ::: 24.62 V

Yukardaki ekillerde grld gibi devreler uygun olarak bord zerine kurulur Kurulan devrelerde amalanan ve ekillerde belirtilen lmler yaplr. Sistemde deneyin ideal ve normal diyotlarla gerekletirilmesi nem tamaktadr.
SONU

Sistem kurup altrldnda yukarda verilen teorik bilgilerin, gerilim deerlerinin ve ayn zamanda osilaskop lmlerinin byk oranda saland gzlemlenmitir.Sistemde t=0 anndandan sonra geici durum dalgas gzlenmi sonra ise bu durumun t deerleriyle ters orantl olarak yok olduu anlalmtr.Bu sistemlerde ilk andaki geici durum dalgalanmas haricinde devre klarndan kararl ve yksek DC deerleri alnabilir.

Kontrol :::

:::
idea V 1.0

14

Deney Ad

::: Zener Diyot Karakteristiinin bulunmas

Deney No

.. ( 7 )

Deney Amac ::: Zener diyot karakteristiinin osilaskopta gzlenmesi

Tarih .. (23/10/01)

Kullanlan malzemeler Eleman 21) Diyot (Zener Diyot) 22) Diren 23) Osilaskop Deeri BZX55C 100 Ohm TEOR K B LG

Adedi 1 1 -

Zener diyot; sabit gerilim diyotlardr. Zener diyotta diyota uygulanan gerilimin belirli deere ulamas durumunda, ters ynde akm geirilmesi prensibine gre imal edilmilerdir.Devrede ters polarmalandrlarak kullanlrlar.Ularna uygulanan gerilim (Um) deise de sener gerilimi (Uz) daima sabit kalr.Gerilim (Uz) deerine ulamaz ise zener akm geirmez.alma ortam scakl arttka zener gerilimi klr.Zener diyotlar ularndaki gerilimi sabit tutma zelliklerinden dolay,genellikle regle devrelerinde kullanlrlar.
DENEY N YAPILII

Devreyi board zerine kurlur. Sinyal jenaratr ve osilaskopta karakteristiin gzlenebilkmesi iin gerekli ayarlamalar gerekletirilir. Sinyal jeneratr 6.3 V // Volt/Div=5V Time/Div=5ms Zener diyot devreye ift trl balanp oluan sonular gzlemlenir.

Durum I ::: Zener diyot karakteristii (D.P) * Kaynak gerilim deerleri ::: 6.3 V / 50 Hz * lm sresi ::: kararllk beklentisi * Teorik deer ::: - V * lm deeri ::: -2.818 V

Kontrol :::

:::

15

Deney ::: Zener Diyot Karakteristii Durum II

* * * * *

Sayfa no

.. ( 2 )

Ters polarmalandrma

Devre ::: Gerilim 6'layc Kaynak gerilim deerleri ::: 5 V / 10 Hz (?) lm sresi ::: kararllk beklentisi Teorik deer ::: - V lm deeri ::: -2.818 V

SONU

Sistem kurup altrldnda yukarda verilen teorik bilgilerin, gerilim deerlerinin ve ayn zamanda osilaskop lmlerinin byk oranda saland gzlemlenmitir.Deneyde ayn zamanda zener diyodun alma prensibi , doru ve ters polarmalandrlmadaki davran durumlar gzlemlenmitir.

Kontrol :::

:::
idea V 1.0

16

Deney Ad

::: Zener Diyot Uygulamalar

Deney No

.. ( 8 )

Deney Amac ::: Zener diyodun gerilim sabitleyici olarak kullnlmas..

Tarih .. (06/11/01)

Kullanlan malzemeler Eleman 24) Diyot (Zener Diyot) 25) Diren 26) Osilaskop Deeri BZX55C 1.2K-220 Ohm DENEY N YAPILII

Adedi 1 1X1 -

Devre ekildeki gibi board zerine kurulur. Zener diyodun Vimin ve Vimax deerleri bulunur.Bu deerler baz alnarak,deerlerin stnde ,altnda , ve ara deerlerinde girie valtaj verilir.ve bulunana sonular tabloya kaydedilir.Bu veriler ynda devreyle ilgili yorumlar yaplr.

Hesaplamalar ; R=Rs+RL Vi min=VRLXR/RL=5X(1.2K+220Ohm)/1.2K= 5.91V IL=VRLXRL=5/1.2K=4.1 Ma IRS=IL+IZmax=4.1 mA+5 mA=9.1 mA Vmax=IRSXRS+VRL=9.1X220+5=7.002V V 5.02 13.86 6.50 1.2K 4.25 10.83 5.02 220 Ohm 0.77 3.01 1.47

Kontrol :::

:::

17

Deney Zener Diyot Uygulamalar

DENEY N YAPILII

Sayfa no

.. ( 2 )

Vimin ve Vimax deerleri bulunan zener diyodun giriine ara deer verince gerilim 5.02Va sabitlenmitir.Vimin altnda bir deer verinlice zener diyot normal diyot gibi davran gsterir ve giri gerilimi devredeki eleman zerine datlr.Vimaxn zerinde bir deer verilince 220 ohm olan ndiren zerinde harcanr.

Kontrol :::

:::

18

Deney Ad

::: Led Diyot Uygulamalar

Deney No

.. ( 9 )

Deney Amac ::: Led diyodun parlaklnn eidine gre incelenmesi

Tarih .. (13/11/01)

Kullanlan malzemeler Eleman 27) Led Diyot 28) Diren 29) Osilaskop Deeri 1.2K-220 Ohm TEOR K B LG

Adedi 1X1 -

Led diyot k yayan diyottur.Doru polarma altnda alrlar.5-50mA arasnda akm ekerler ierisinden akm getii zaman k yayarlar.Souk k kaynadrlar.Led diyodun zarar grmemesi iin seri bir n direnle kullanlmaldrlar .Kullanlacak n diren deeri aadaki formulle bulunur. Rn=Vgiri-Vled/Iled

Led diyot sembol

DENEY N YAPILII

Deney emas board zerine kurulur.Giri voltaj 0-13V arasnda deitirilerek ilk nce krmz ledin yanmas incelenir.Krmz ledin yanma gerilimine kadar yanmad, giri bu gerilimin stne ktnda ise nce yava yava yanmaya balad grld.Diren ve led zerine den gerilimler lld, Ayn ilemler dier renkteki ledler iinde tekrarland ve sonular tablo haline getirildi. Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz(Dz) Beyaz alma Voltaj 1.5V 1.8V 2.4V Devrede llen alma Voltaj 1.4V 1.8V 1.91V 1.49V 1.46V

Kontrol :::

:::

19

Deney Zener Diyot Uygulamalar Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz (dz) Beyaz Diren. .D. Gerilim 1.38V 1.46V 1.1V 1.27V 1.15V Led . D. Gerilim 1.58V 1.86V 1.87V 1.68V 1.78V

Sayfa no

.. ( 2 )

Giri Gerilimi 3V 3.05V 3.05V 3.05V 3.05V

DENEY N SONUCU

Deneyde Deiik renkteki ledlerin renklerine gre alma voltaj lar incelenmi oldu.n diren kavramnn neolduu akland.Deiik renkteki ledler devre zerinde ygun koullar saland ve alltrld.Bunun sonucunda elde edilen veriler tablo haline getirildi ve incelendi.

Kontrol :::

:::

20

Deney Ad

::: Transistr Uygulamalar

Deney No .. ( 10 )

Deney Amac ::: Avometre ile tarnsistr ayaklarnn tespiti ve transistr Tarih .. (13/11/01) drt blge karaktesitiinin karttlmas..

Kullanlan malzemeler Eleman 30) Led Diyot 31) Diren 32) Osilaskop Deeri 1.2K-220 Ohm TEOR K B LG

Adedi 1X1 -

Led diyot k yayan diyottur.Doru polarma altnda alrlar.5-50mA arasnda akm ekerler ierisinden akm getii zaman k yayarlar.Souk k kaynadrlar.Led diyodun zarar grmemesi iin seri bir n direnle kullanlmaldrlar .Kullanlacak n diren deeri aadaki formulle bulunur. Rn=Vgiri-Vled/Iled

Led diyot sembol

DENEY N YAPILII

Deney emas board zerine kurulur.Giri voltaj 0-13V arasnda deitirilerek ilk nce krmz ledin yanmas incelenir.Krmz ledin yanma gerilimine kadar yanmad, giri bu gerilimin stne ktnda ise nce yava yava yanmaya balad grld.Diren ve led zerine den gerilimler lld, Ayn ilemler dier renkteki ledler iinde tekrarland ve sonular tablo haline getirildi. Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz(Dz) Beyaz alma Voltaj 1.5V 1.8V 2.4V Devrede llen alma Voltaj 1.4V 1.8V 1.91V 1.49V 1.46V

21

Kontrol ::: Deney Zener Diyot Uygulamalar Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz (dz) Beyaz Diren. .D. Gerilim 1.38V 1.46V 1.1V 1.27V 1.15V Led . D. Gerilim 1.58V 1.86V 1.87V 1.68V 1.78V Sayfa no

::: .. ( 2 )

Giri Gerilimi 3V 3.05V 3.05V 3.05V 3.05V

DENEY N SONUCU

Deneyde Deiik renkteki ledlerin renklerine gre alma voltaj lar incelenmi oldu.n diren kavramnn neolduu akland.Deiik renkteki ledler devre zerinde ygun koullar saland ve alltrld.Bunun sonucunda elde edilen veriler tablo haline getirildi ve incelendi.

Kontrol :::

:::

22

Deney Ad

::: Transistr Uygulamalar

Deney No .. ( 11 )

Deney Amac ::: Avometre ile tarnsistr ayaklarnn tespiti ve transistr Tarih .. (13/11/01) drt blge karaktesitiinin karttlmas..

Kullanlan malzemeler Eleman 33) Led Diyot 34) Diren 35) Osilaskop Deeri 1.2K-220 Ohm TEOR K B LG

Adedi 1X1 -

Led diyot k yayan diyottur.Doru polarma altnda alrlar.5-50mA arasnda akm ekerler ierisinden akm getii zaman k yayarlar.Souk k kaynadrlar.Led diyodun zarar grmemesi iin seri bir n direnle kullanlmaldrlar .Kullanlacak n diren deeri aadaki formulle bulunur. Rn=Vgiri-Vled/Iled

Led diyot sembol

DENEY N YAPILII

Deney emas board zerine kurulur.Giri voltaj 0-13V arasnda deitirilerek ilk nce krmz ledin yanmas incelenir.Krmz ledin yanma gerilimine kadar yanmad, giri bu gerilimin stne ktnda ise nce yava yava yanmaya balad grld.Diren ve led zerine den gerilimler lld, Ayn ilemler dier renkteki ledler iinde tekrarland ve sonular tablo haline getirildi. Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz(Dz) Beyaz alma Voltaj 1.5V 1.8V 2.4V Devrede llen alma Voltaj 1.4V 1.8V 1.91V 1.49V 1.46V

Kontrol :::

:::

23

Deney Zener Diyot Uygulamalar Led eidi Krmz Sar Yeil Krmz (dz) Beyaz Diren. .D. Gerilim 1.38V 1.46V 1.1V 1.27V 1.15V Led . D. Gerilim 1.58V 1.86V 1.87V 1.68V 1.78V

Sayfa no

.. ( 2 )

Giri Gerilimi 3V 3.05V 3.05V 3.05V 3.05V

DENEY N SONUCU

Deneyde Deiik renkteki ledlerin renklerine gre alma voltaj lar incelenmi oldu.n diren kavramnn neolduu akland.Deiik renkteki ledler devre zerinde ygun koullar saland ve alltrld.Bunun sonucunda elde edilen veriler tablo haline getirildi ve incelendi.

Kontrol :::

:::

24

Deney Ad

::: Fototransistrn ve Anahtarlama Devresi ::: Fototransistrn anahtarlama eleman

Deney No .. ( 11) olarak Tarih .. (25/12/01)

Deney Amac kullanlmas.

Kullanlan malzemeler Eleman 36) Fotatransistr 37) Transistr 38) Diren 39) Led Deeri BC141 4.7K krmz
TEOR K B LG

Adedi 1 1 1 1

Fototransistr:Tetikleme ilemi kla yaplan transistr eididir.zerine den k iddeti artnca transistr iletime geer ve sonunda E-C aras ksa devre olur..
DENEY N YAPILII

evre ekildeki gibi kurulur.Devre kurulduktan sonra altrr.Transistre k hi gelmediinde kaak beyz akmndan doloy ledde ok kk parlaklk grlr.Daha sonra transistr zerine daha fazla k gelmesi salanr ve bunun sonucunda BC 141 transistr tetiklenir.Tetikleme sonucu akm, led ve bu transistr zerinden devresini tamamlar.Bylece dzenekte k iddeti deikenine gre II. Transistrn iletime gemesi dolays ile ledin yanmas kontrol edilmitir.. BC 141 Transistr iin Ik fototransistre hi gelmediinde E-C aras deer :::: 0.48V Ik Fotatransistre max seviyede geldiinde E-C aras deer ::: 3.27V
DENEY N YAPILII

Deneyde foto transistrn alma mant ve devrede nasl anahtarlama eleman olarak kullanld renilmi, teorik bilgilerin byk oranda doruland gzlemlenmitir.Bu mantk daha birok elektronik devrede kullanlabilir. Kontrol ::: :::

25

26