KAZEN

Japonca Kai: deiflim, Zen: iyi, daha iyi anlamna gelen szcklerdir. Btnnde Kaizen SREKL YLEfiTRME anlamn taflyan Japonca bir szcktr. Kaizenlerin ana fikri ekip veya bireysel olarak, insann evresinde, sorumlu olduu alanlarda srekli kk iyileflmeleri bulmas ve uygulamasdr. Sanayi bir sreler btndr. Girdiler birtakm srelerle rnlere dnfltrlr. ngilizce bafl harfleri M harfi ile bafllayan ve 5M kaynaklar olarak adlandrlan girdiler; malzeme, insan gc, makine, ynetim ve finanstr. Gnmzde, bu girdilere ek olarak motivasyon da bir kaynak olarak ele alnp, girdiler bazen 6M girdileri olarak da adlandrlmaktadr.

Sanayide, srelerin yan sra ktlar da fark yaratmada nem taflr. Bunlar, kalitemaliyet-teslim sresi de dikkate alnarak retilen ktlardr. Her gn yaplan Kaizen faaliyetleri ile nemli lde endstri srelerini iyilefltirmek mmkndr. Dolaysyla, maliyetler dfler, kalite artar ve teslim sresi ksalr. Bu nedenle, Kaizen, srelerdeki kk iyileflmeler ile ktlardaki deer kriterlerini gelifltiren faaliyetlerdir.

Her zaman yapmakta olduumuz iyiletirmeler ile Kaizen arasndaki fark nedir? Yerleri paspasla temizlemek. pleri toplamak ve p kovasna atmak. Pencereleri silmek ve temizlik yapmak. Bunlar Kaizen deildir...nk bir metod, proses veya rnde iyiletirme deildir.

Gunluk Hayatta Kaizen: ki tarafa da alabilen yayl kaplarn zerindeki kulplar aslnda fonksiyonsuzdur. nk bu kaplar sadece itilmektedir. Bu nedenle kap zerine yalnzca kapnn el ile srekli itildii blgesine kulp yerine bir alminyum levha konulabilir.Alminyum levha temizlii salarken, kap kulbunun yksek maliyeti tasarruf edilmifl olur. Ayrca, bu tr kaplar her iki tarafa da alabileceinden, dier taraf gsterenbir cam bulunmas da kk ama kazalar azaltc nemli bir deifliklik olur.

Urunde Kaizen: retilen rnler hergn fabrikalarn, atlyelerin sreleri iinde oluflmakta, yzlerce, binlerce, on binlerce yaplmaktadr. Fabrika alflanlar, her an deiflik bir retim aflamasnda olan rn grrler. Bu rnlere mflterinin deer kriterleri (kalite, maliyet, teslim sresi) asndan baklrsa bu kriterlerde birok alflan birok iyileflme yaparsa; toplamda kaliteyi nemli lde artrmak, fonksiyonlar zenginlefltirmek, maliyeti ve teslim sresini dflrmek mmkndr. Difl fralarndan rnek verirsek: Diflini fralayan zaten fray ileri geri hareket ettirmiyor mu? ok sayda fra kl gerekten gerekli mi? Yllar ncesi difl fralarn hatrlayalm: ok sayda kl dizileri vard.

imdiki di fralar daha az sayda kl dizinleri taflyor. Mflterilerin kalite anlayfln zedelemeyecek oranda birileri Kaizen yapmfl, maliyeti drmler. yerinde Kaizen: rnein, bir tezgahta, biri ksa boylu, dieri uzun boylu iki kiflinin beraber alfltklarn varsayalm.

Byle bir atmosferde ifl grmek her iki alflan iin de zordur. alflanlardan biri, bir Kaizen yapabilir: Ksa boylu olann ayann altna bir platform koyarak, kendini ykseltmesi salanabilir.

Bylece, srece ynelik bir iyileflme salanr, ifller daha kolay yaplabilir, sonuta da verim artmfl olur.

Sorunu tanmlama aflamasnda; Halen yaplmakta olan en iyidir diye dflnlrse yaplan iyilefltirmek mmkn olmayabilir. Bu yzden alflanlarda, ifli daha hzl, daha iyi ve daha verimli yapmann baflka bir yolunun her zaman olduuna dair bir bilin oluflturulmaldr. Problem bulma yontemleri Birinci metod; sorunlar, hatalar, yanlfllar ve sknt gibi grlebilir problemleri farketmektir. rnein, bir alflan bugn makinelerin sesi daha farkl diye dflnebilir.

kinci aama: Fikir uretme. Problemi zmek iin fikir retmek gerekir. Fikir retilirken Kaizenler, eleme, azaltma ve deifltirme yntemiyle tetiklenir. Lzumsuz olan elenebilir. Gereinden fazla olan azaltlarak Kaizen yaplabilir. Bunlar rnlerdeki ktlar azaltan iyilefltirmelerdir. Yada deifltirerek de Kaizen yaplabilir. Dolaysyla, bu alanda fikir retilebilir.

Kaizen aktivitelerinde en nemli evre uygulamalardr. Uygulanmayan fikirlerin doal olarak ne fabrikaya, ne Kaizen yapan kifliye ne de Kaizenleri yapan gruba bir getirisi yoktur. Fayda uygulama ile elde edilir. Uygulamalarn bir metod dahilinde yaplmalar salanmaldr. Problemin, nerinin, uygulamann ve elde edilen iyileflmenin anlatld bir rapor ile alflanlarn motivasyon kazanmalarna frsat verilmesi, takdir edilmesi, gereinde dllendirilmesi ya da onurlandrlmas yaflayan bir Kaizen sistemi iin gereklidir. Hazrlanan formlar panolara aslarak birok kifliye gsterilebilir.Kaizeni yapan kiflinin problem ve zmne ynelik sorulara yant veren bir dokman da daha sonra baflvurulmak zere saklanabilir. Bu dokmanlara Kaizen Formuveya nce-Sonra Kaizen Formu denir.

Kaizen Form erii

Kaizeni yapann: 1. alt blm 2. Makina (veya proses) ad 3. Kaizenin ad, tarifi 4. Balang tarihi Kaizen Aktivitesi: 5. Kaizen aktivitesine verilen numara 6. Kaizen ncesi durumu gsterir izim veya fotoraf 7. nceki durumun, problemin, kayplarn aklanmas, ltler 8. Kaizen sonras durumu gsterir izim ve fotoraf 9. Sonraki durumun farknn aklamas Sonular: 10. Kaizen maliyeti 11. Kaizen sonular, iyilemi ltler, biti tarihi Notlar: 12. rnein fabrikalardaki 16 byk kaybn listesi

alflma ortamnda topyekn mkemmelleflme isteniyorsa, fabrika ve atlye dzeni 5S kaizenleri ile metodlu bir flekilde iyilefltirilebilir. 5S Kaizen kifli ve / veya grup aktiviteleriyle alflma ortamnn iyilefltirilmesidir. Metodoloji Japonyadan yayld ve artk bu kelimeler sembol halini ald iin, bu 5S de Japonca kelimelerin seiri, seiton, seiso, seiketsu, shitsuke kelimelerinin bafl harflerinden oluflur. Toparlanma, dzen, temizlik, standardizasyon ve disiplin ya da oto kontrol kelimelerinden oluflur.

ncelikle retimde gerekli ve gereksiz olanlar belirlemek, ayrt etmek ve gereksizleri temizlemekten bafllanabilir. retim srelerinde kullanlmayan bir malzeme alet veya aparat, alflma ortamnda bulundurulmamaldr. Toparlanma aflamasnda, bafllangta dank yerin bir fotorafn ekmek nerilir, bylece farkllk gzlemlenebilir ve farkndalk yaratlabilir. nce ve sonras arasndaki fark gsterip, alflanlar ile yaplan iyilefltirmenin gururunu paylaflmak, Kaizenin yaygnlaflmas iin nemli bir motivasyon arac olarak kullanlabilir.

Yine Japon reticilerin kulland pratik bir yntem ile operatr, ayn birinde iflbafl yaptnda alflt ortamdaki eliklerin, takmlarn, makinann, etraftaki btn malzeme ve ekipmann zerine krmz bir etiket yapfltrr. Ay iinde kulland malzemenin, aletin, aparatn stndeki etiketi pe atar. Ay sonunda zerinde hala krmz etiket olan malzemeleri, aletleri kontrol eder; bylece bir ay sreyle hangi malzemeyi, kullanmadn belirler. ou zaman alflanlar, bu alet veya aparatlarn aslnda orada olduunun bile farknda deillerdir. Bir ay boyunca kullanlmayan cihaz bir baflkasna yada baflka bir operasyonda kullanlmak zere baflka bir birime de verilebilir.

Bir retim noktasnda lazm olabilecek alet veya aparat en ge 30 saniyede bulabilmek, ifli aksatmadan verimli flekilde yapabilmenin gereidir. 30 saniye prensibine gre kullanlacak olan malzemeyi bulmak iin 30 saniyeden fazla zaman ayrmamak gerekir. rnein, kalp deifltirme operasyonlarnda bu sorun ok grlr. Bir yerde bir plastik enjeksiyon presi veya eksantrik presvardr ve ona kalp balanacaktr. Kalp getirilir. Kalb tablaya balayan cvatalar iin nce 23 numara anahtar gerekir. 23 numara anahtar bulunup getirilir, civata balanr. Ama ayn ifl iin bir de 18 numara anahtar gereklidir, fakat bu anahtar yerinde yoktur. Bu yzden kalp balama dolays ile operasyonunun set-up sresi uzar; pres daha uzun sre bloke olur, durur ve retim de kayp meydana gelir.

Bir anahtar kaypsa ya da eksikse, bunun en bafltan, yani kalp balama operasyonundan nce farkedilmifl olmas gerekir. Resimde ki sistem sayesinde, aletler yerlerinde muhafaza edilerek bu salanabilir. nemli olan, bir ifl iin kullanlacak olan gereci en fazla 30 saniyede bulabilmesidir. Bu da 5S aktivitelerinin temel hedeflerinden biridir.

nc aflama faaliyetler seiso temizlemek anlamna gelir. Toz, p ve yabanc maddeler alflma ortamndan uzaklafltrlmal, bu ifllemler pratik hale getirilmeli ve zenle yaplmaldr.

Drdnc aflama seiketsu yani standardizasyon, iin ncelikle ideal durum tanmlanr. Bu deponun ideal durumu nedir? sorusunun cevab, fiu malzemeler flurada durur, byle istiflenir, flu tr kutular vardr, bunlar burada durur, iki taneden fazlas stste konulmamaldr gibi tanmlar ierebilir. Standardizasyon ile amalanan, tanmlanan ideal durum ile mevcut durum arasndaki fark kapatmaktr.

Beflinci aflama shitsuke yani disiplin (otokontrol) yaplan iyilefltirmelerin srdrlebilirliidir; 5S Kaizenler ile elde edilen alflma ortamnda ki dzelmelerin kalc olmas gerekir. Kalclk disiplin kurallar ile paralel yrtlmeli ve kontrol edilmelidir. Oluflturulan disiplin, dzgn alflkanlklar denetlenerek ve kontrol edilerek korunabilir.

Kobetsu Kaizende daha bilinli bir Kaizen szkonusudur ve daha fazla eitim gereklidir. Bir ok durumda, alflanlarn, kayt ve istatistik tutmalar, grafik izmeleri iin bir n eitim almalar gerekebilir.Hedef bir grup alflann alflma blgelerindeki hatalar ekip alflmas yaparak sfrlamalar, kaliteyi ykseltmeleridir.

Kaizen yapabilmek iin, model alflma flekli belirlenir ve Kobetsu Kaizen formlar hazrlanr. Kayplar, hatalar, hatalarn olufltuu yer, yaplan Kaizen ve sonular, hedefler bu formlarda yer alr. Geliflmeler iflaretlenir, deifltirilir, ekilde bir Kobetzu Kaizen Formu ierii grlmektedir.

Fabrikalardaki kayplar genellenmifl ve tanmlanmfltr. Aflada bu gruplanmfl kayp alanlar verilmifltir.Japonlar bu kayplara Muda demektedir. Bu kayp alanlar yokedildii, azaltld oranda fabrikalarn verimi artmaktadr. Kaizen asndan bakldnda problem teflhisi iin nceden belirlenmifl bu standart alanlarn kullanm dflnce, ynlendirme ve istatistikler asndan yararldr. Ekipman verimsizletiren 8 kayp: o Arza Makinann veya bir retim hattnn durmasna neden olan ve 3 dakikadan uzun sren durulardr o balama, ayar (set-up) Model deifliklii ve/veya tezgahlara para balama srasndaoluflan ve ilk kaliteli rn elde edilinceye kadar geen sredir. o Takm, bak, aparat deiimi Uzun kullanm sonucu krlm veya anm bak, u veya aparatlarn deifltirilmesi esnasnda oluan durufllardr.

o Balang alflmaya bafllamadan nce zellikle snmas yada rejime girmesi gereken ekipmanlarda ekipman ilk retim iin hazr olana dek geen sredir. flbafl saatlerinin bafllarnda oluflan ve makinalardan ilk kaliteli rn elde edinceye kadar geen tm durufllar da bu kapsamda deerlendirilebilir. o Kk durular ve bota bekleme Makinann veya retim hattnn durmasna neden olan ve 3 dakikaya kadar olan durufllardr. o Hz Makinann retimde olan rn iin tesbit edilen hz yerine daha yavafl alfltrlmas ile oluflan kayplardr. o Hatal retim ve tamir Hatal retilen rnn tamiri iin harcanan sre, para ve malzemelerdir. o Makina kapatma nceden bilinen tm makina kapatmalardr (ayyemek molalar, periyodik bakm, toplantlar, ifl yokluu v.s.). gcn verimsizletiren 5 kayp: o Ynetim Geciken malzeme, takm, tamirve talimat bekleme kayplardr. Stok fazlas nedeni ile oluflan durufllar da ynetim kaybdr. o retim ii hareketler Lzumsuz mal hareketi, istif, istiften tekrar alma, operatrlerin yapt ifl ile ilgili beceri eksikliinden, hatal malzemeden veya hatal el aleti ve ekipmandan kaynakl yavafllamalardr. o Hat organizasyon hatalar Hat dengesinin bozulmas nedeniyle tm ifllerin en yavafl tempoya dflmesi ile oluflan kayplardr. o Lojistik Fabrika iinde yaplan malzeme taflma (lojistik) ile ilgili kiflinin yapmas gereken ifli operatrn yapmas nedeniyle oluflan durufllardr. o lme ve ayar Hatal rn retimini nlemek amacyla sk tekrarlanan, lzumsuz lme-ayar kayplardr.

 Malzeme ve enerji kayplar: o Bozuk retilmi rn oran Hatal retim nedeniyle atlan malzemelerin (krkparalar, hammadde ve malzemeler v.s.) maliyet kaybdr. o Enerji (lzumsuz ve fazla kullanm) Makinann retim yapmad zaman fazladan harcanan s, flk, elektrik, hava ve suyun getirdii ekstra maliyettir. o Kalplar, el aletleri, aparatlar Kullanm d olan, lzumsuz yedek para, kalp, aparat v.s. maliyet kaybdr.