Kitap 1

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA
T.C. Bayndrlk ve skn Bakanl
KENTLEME RASI 2009 MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA
1
ANKARA - Nisan 2009
SEKRETERYA BLGLER Adres : Bayndrlk ve skn Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl Kentleme ras Genel Sekreterlii Vekletler Cad. No : 1 Bakanlklar / ANKARA Telefon : (312) 410 14 40 410 11 41 - 410 11 42 Faks : (312) 410 11 40 E-posta : sura@bayindirlik.gov.tr ra Genel Sekreterlii adna iletiim ve koordinasyon: Emrah SYLEMEZ Telefon : (312) 410 26 45
Her trl kullanm hakk Bayndrlk ve skn Bakanlna aittir. Kaynak gsterilmeden kullanlamaz.
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA KOMSYONU Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu tarafndan hazrlanm olan rapor ve ekleri komisyonda grlm ve kabul edilmitir. Komisyon ye listesi
BA KAN BA KAN YRD. BA KAN YRD. RAPORTR RAPORTR RAPORTR YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE DO.DR. YNET M KURULU YES EH R PLANCISI EH R PLANCISI AR.GR. EH R PLANCISI KAYMAKAM / UBE MDR UZMAN MDR YRD. DR. DO.DR. PROF.DR. PROF.DR. Y. EH R PLANCISI KLTR VE TUR ZM UZMANI EH R PLANCISI DO.DR. DA RE BA KANI PROF.DR. DO.DR. Y. M MAR PLANLAMA UZMANI EH R PLANCISI EH R PLANCISI EH R PLANCISI PROF.DR. DO.DR. DA RE BA KANI EH R PLANCISI AVUKAT SEMAHAT ZDEM R BELMA BABACAN NECAT UYAR DEN Z I ILDAR GKHAN HSEY N ERKAN LKER AKBAY A. UFUK HASAKAL AL YONCA ASUMAN YE LIRMAK BU RA GKE A ATAY KESK NOK EYP SB R FERAL EKE GAMZE ZER GRDAL BOZKURT GZ N AKSOY H. TARIK ENGL H DAYET UYSAL LHAN TEKEL KBRA C HANG R AMUR MEHMET YAVUZ TA I MESUT AKBA MER HAMD KIRAL REMZ SNMEZ SAFFET AT K SEZA GKSU KRAN AH N Y. ERDAL KAYAPINAR YASER GNDZ ZEL HA MERC MEK ZM R YKSEK TEKNOLOJ ENST TS TMMOB EH R PLANCILARI ODASI EGE PLANLAMA PLANART PLANLAMA LTD. T . ZM R YKSEK TEKNOLOJ ENST TS BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLI I TEKN K ARA TIRMA VE UYGULAMA GENEL MD. LER BAKANLI I MAHALL DARELER GENEL MDRL BA BAKANLIK DPT SOSYAL SEKTRLER VE KOORD NASYON GENEL MDRL STANBUL BYK EH R BELED YES ANKARA BYK EH R BELED YES ORTA DO U TEKN K N VERS TES TODA E GAZ N VERS TES BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLI I TEKN K ARA TIRMA VE UYGULAMA GENEL MD. KLTR VE TUR ZM BAKANLI I YATIRIM VE LETMELER GENEL MDRL BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLI I LLER BANKASI GENEL MDRL TMMOB EH R PLANCILARI ODASI BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLI I TEKN K ARA TIRMA VE UYGULAMA GENEL MD. ORTA DO U TEKN K N VERS TES GAZ N VERS TES SERBEST BA BAKANLIK DPT BLGESEL GEL ME VE YAPISAL UYUM GENEL MDRL SERBEST DAMPO BELDA DOKUZ EYLL N VERS TES TMMOB PEYZAJ M MARLARI ODASI EVRE VE ORMAN BAKANLI I ED VE PLANLAMA GENEL MDRL TMMOB TRK BELED YELER B RL
NDEKLER
KISALTMALAR I. GR II. LKEMZDEK MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMANIN MEVCUT DURUMUNUN DEERLENDRLMES Mevcut Durumu Ortaya karan Gelimeler ok Bal Planlama Yaplanmas ile lgili Balca Yasal Dzenlemeler Planlama Sisteminin Dier Temel Sorun Alanlar Baz karmlar 6 8 8 14 22 24
III. LKEMZDEK MEKNSAL PLANLAMA SSTEMNN SORUN ALANLARI VE YEN YAPILANMAYA YNELK OLARAK GELTRLEN STRATEJLER VE EYLEMLER 27 lkemizdeki Mevcut Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanmaya likin Sorun Alanlar 27 Sorun Alanlar Listesi 34 neri Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapsna likin Stratejiler a. lke Dzeyinde Meknsal Strateji Gelitirme Aamas b. Blge Alt Blge Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas c. Kentsel Blge Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas d. l Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas e. Uygulama Planlarnn Ve Projelerinin Gelitirilmesi Aamas f. Yeni Yaplanmaya Ynelik Olarak Gelitirilen Stratejiler Stratejiler Listesi neri Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapsna likin Stratejilerin Hayata Geirilmesine likin Eylem ve Gstergeler Eylem ve Gsterge Listesi IV. MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA KOMSYONU ALIMASININ GENEL DEERLENDRMES RAPOR ZET SORUN STRATEJ EYLEM TABLOSU FARKLI GRLER EKLER: EK 1. Mevcut Planlama Sistemimize likin Yasal ereve 35 36 38 43 48 49 53 63 65 74 77 80 84 96 102
KISALTMALAR
Ksaltma BB DLH DOKAP DPT DS GAP MP KAP MTA NUTS OSB STK TBMM TCDD TCK TMMOB TUPOB TBA TBTAK TK UMSP YHGP YK YPK
Tam ad Bayndrlk ve skn Bakanl Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl Dou Anadolu Blge Kalknma Plan Devlet Planlama Tekilat Devlet Su leri Gneydou Anadolu Projesi stanbul Metropoliten Planlama Karadeniz Blge Kalknma Plan Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrl The Nomenclature of Territorial Units for Statistics (statistiki Blge Birimleri) Organize Sanayi Blgesi Sivil Toplum Kuruluu Trkiye Byk Millet Meclisi Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar Trkiye Cumhuriyeti Karayollar Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Trkiye Ulusal Planlama Okullar Birlii Trkiye Bilimler Akademisi Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu Trkiye statistik Kurumu Ulusal Meknsal Stratejik Planlama Yeilrmak Havzas Gelime Projesi Yksek retim Kurumu Yksek Planlama Kurulu
Dier Hk. K.H.K. R.G. Hakknda Kanun Hkmnde Kararname Resmi Gazete
I. GR Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu, lkemizin planlamaya ilikin mevcut kurumsal yapsnn ve bu yapda ileyen mevcut planlama pratii ve srecinin gzlenen sorunlarndan hareketle, yeni bir planlama anlay ve yeni bir kurumsal yap nerisi gelitirmeyi amalamtr. Bu ana erevenin oluturulmasnda balang noktasn; srdrlebilir, yaanabilir ve hakalk ilkelerini salayacak yaam evreleri yaratmaya dnk olarak yaanmakta olan srece bir mdahale abas oluturmutur. Bu aba ise yeni bir ynetim ve planlama anlayn da beraberinde getirmektedir. Yeni ynetim anlay, temsili demokrasinin yan sra katlmc demokrasinin hayata geirilmesini, effafl, hesap verilebilirlii, yaamna ve yaad evreye duyarl ve sorumluluk stlenen yurttal, ulusal politikalarla ynlendirilen yerelin, ayn zamanda kendi zgn potansiyellerini ortaya koymasnda kolaylatrcl ve atlmc gcnn desteklenmesini iermektedir. Yeni planlama yaklam ise katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde, disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gerekletirilen bir sreci iermektedir. Bu yaklamda mekan organizasyonuna dnk dzenlemeler, sosyal, ekonomik, doal ve kltrel boyutlarla birlikte, zerinde uzlalm ortak bir gelecee ulamann bir btnleyicisi olarak iselletirilmektedir. ok boyutlu bu yapsyla da planlama, yalnzca fiziksel dzenleme arac deil, ayn zamanda sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal, kltrel deerlerin korunmasnn aralarn ortaya koyan, ortaklklar salayan ve ortak gelecein tanmlanmasnda ve yaama geirilmesinde birletirici, dinamik ve sreklilii olan bir sretir. Ulusal ve blgesel lekte katlmc bir srele oluturulan planlama politikalar, yerel planlama srelerinde ynlendirici olurken, yerel kendi zgn deerleri ve dinamikleriyle ve ayn kapsam ve ierikteki planlama sreleriyle kendi gelecek vizyonunu oluturabilecek ve yerel geliimini salayabilecektir. Bu kapsamdaki bir planlama yaklam, odana yalnzca kentleri almayacak; krsal yerleimleri, kr-kent btnl iinde ve krsal kalknmayda hedefleyerek ve bunun aralarn ve ortaklklarn salayacak bir boyutu da ierecektir. Krsal yerlemelerin salt fiziki geliimlerini ynlendirme, denetleme kaygs ile snrlanm bir yaklam; yerini, krsal yerleim alanlarnn kendi zgn yaplaryla geliimini salayacak, tarm sektrnn ve doal - kltrel deerlerinin korunmasn ve gelimesini olanakl klacak, yine katlmc ve dinamik srelerle ve sreklilii olan bir planlama yaklamna brakacaktr. zetlenen ve bu almann ana erevesini oluturan yeni ynetim ve planlama anlayn hayata geirecek yeni kurumsal yap ve planlama sreci nerilerinin gelitirilmesinde ve somutlatrlmasnda; lkemizde planlamaya ilikin mevcut sorunlarn nitelii, Planlama kuram yaznnda yer bulan yeni planlama yaklamlar, Dnyada farkl lkelerce deneyimlenmi olan planlama pratikleri, Yaklak olarak altm yldr lkemizde yaanmakta olan planlama deneyimi, birikimi ve sonular, gz nne alnmtr.
Benimsenen ynetim ve planlama anlay nda, lke leinden balayarak, blge, kentsel blge, il, ile ve krsal alanlar kademelenmesinde ve btnlnde bir yaklam gerekletirilmitir. Yukarda zetlenen yaklam erevesinde komisyon almalar, aama aama nce mevcut planlama sistemimizin niteliinin, temel zelliklerinin belirlenmesi ve ileyiindeki ana sorunlarn tanmlanmas ve nceliklerinin belirlenmesiyle balamtr. Bir sonraki aamay, her bir sorunun zmne dnk stratejilerin gelitirilmesi oluturmutur. Gelitirilen stratejilerin hayata geirilmesine dnk eylemlerin neler olmas gerektii, bu eylemlerin hangi kurumlar araclyla ve ibirliiyle gerekletirileceinin belirlenmesine dnk almalar ise nc aamay oluturmutur. ngrlm olan eylemlerin zamanlamasna dnk ncelik belirleme tartmalar ve bu eylemlerin baar dzeyini sorgulamaya olanak verecek gstergelerin belirlenmesi ise, drdnc aamay oluturmutur. Kentleme ras alma programna paralel olarak, komisyonumuzca gelitirilen yeni planlama yaklam ve kurumsal yap nerisi, sorun - strateji - eylem btnlnde dier komisyonlara sunulmu ve dier komisyonlarn deerlendirmeleri, eletirileri alnmtr. Yine ra programnn bir aamas olarak, komisyonumuzdan farkl grleri olan dier komisyon temsilcileri ile karlkl mzakereler gerekletirilmitir. Komisyon almalarnn son aamasn, dier komisyon temsilcilerinin grlerinin ve nerilerinin komisyonumuzda deerlendirilmesi ve gelitirdiimiz yeni planlama sistemi ve kurumsal yap nerisine son eklini vermek oluturmutur. Komisyonumuz, ilk toplantsndan itibaren, tm almalarn byk bir katlm oranyla ve uyumla ve tek bir alma grubu btnlnde, her aamada yeni gelitirilen fikirlerle bir nceki aamada gelitirilmi olan fikirleri yeniden gzden geirerek, dinamik bir sre iinde yrtmtr. Komisyonumuzca gerekletirilen almalar, Kentleme ras Genel Sekreterliince belirlenen rapor formatna uygun olarak, ana blmde sunulmaktadr. kinci Blmde, planlama sistemimizin mevcut durumu ortaya konacak ve deerlendirilecek ve ilgili mevzuatn ana hatlar zetlenecektir. nc blmde, mevcut planlama sistemimize ilikin tanmlanan sorunlar ve bu sorunlarn nitelikleri aktarlacak, sorunlarn zmne dnk olarak gelitirilen yeni bir planlama sreci yaklam ve kurumsal yap nerisi ve stratejiler ile eylem ve gstergeler de ayr ayr sunulacaktr. Drdnc blmde Komisyonumuzun almalarnn genel deerlendirilmesi yaplacak ve komisyon raporunun zeti sunulacaktr.
II. LKEMZDEK MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMANIN MEVCUT DURUMUNUN DEERLENDRLMES Trkiyede meknsal planlama pratiinin deimesi gerektii, hemen tm paydalarn ortak grdr ve bu ortak paydaya uzun yllarn birikimi ile ulalmtr. Trk meknsal planlama sisteminin bu deiimin temel gereksinmesini belirleyen darboazlar aadaki gibi zetlenebilir. Ulusal kalknma planlamas ile ilikilendirilmi bir meknsal planlama sisteminin ve stratejilerinin yokluu, zerinde uzlalm bir planlama vizyonu ve stratejisinin bulunmamas, Mevcut planlama sisteminde dikey ve yatay ilevsel btnln ve tutarlln olmamas, Mevcut planlama sisteminde parac uygulamalarn varl ve yetki karmaas, ok ballk, ayn meknsal dzeyde birden fazla planlama otoritesinin var olmas, Ayn meknsal birimde birden fazla plan yaplmas (kurumsal bazda performans en ste karmak amacna bal olarak, ayn mekanda birbirleri ile elien plan kararlarnn retilmesi), Kurumlar aras egdm ve ibirlii eksiklii, Alt kademelerde geleneksel planlama tipinin hala srmesi, hzl gelien toplumsal yapnn gereksinimlerinin bu geleneksel ve duraan yaklam ile karlanamamas. Mevcut Durumu Ortaya karan Gelimeler Planlama ve yaplamay ilgilendiren mevzuat son derece geni bir alan kapsayan, ok eitli konular iine alan bir ilgi ve alma alann ifade etmektedir. Her ne kadar Cumhuriyet Dneminde, 1933 ylnda Yap ve Yollar Kanunu ile balayan, 1956 ve 1957 yllarnda mar Kanunu ile devam eden srete baskn bir merkeziyeti yap hakim olmusa da, 1985 ylnda planlama, plan uygulama ve yaplamaya dair yetki grev ve sorumluluklarn yerel ynetimler eliyle kullanmn ngren 3194 sayl mar Kanunu yrrle girmitir. 3194 sayl mar Kanunu 1980ler Trkiyesinin siyasi alandaki yerelleme almlarnn nemli aralarndan birisi olarak kabul edilebilir. Bu dnemde, 1983 ylnda 2805 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak lemler ve mar Kanununun Bir Maddesinin Deitirilmesi Hakknda Kanun ile balayan sre, daha sonra yrrle giren dier Kanun ile ilgili olarak farkl bir geliimin de nedeni olmutur. Ayn zaman diliminde hazrlanan bu kanunlar, 2981 sayl mar Aff Kanunu, 3086 sayl Ky Kanunu ve 3194 sayl mar Kanunu olarak sralanabilir. Bu Kanunlar ncesinde hazrlanm ve yrrle girmi olan Kanunlarn bazlar ise, merkezi ve yerel dzeyde sektrel ve parac planlamann nemli iaretlerini veren hkmler iermitir. rnein, sivil iktidar ncesinde yrrle giren ve bu nedenle 1982 Anayasasna aykrlk iddiasnda dahi bulunulmas mmkn olmayan Turizmi Tevik Kanunu. Bu yasa ile turizm merkezlerinde yaplacak planlar ylesine farkl bir yapm ve onay sreci konusu edilmitir ki, sonular asndan da planlama alannda ciddi sorunlarn kayna olmutur.
rnek nitelii ile parac uygulamalarn yaygnlamasna salad katk ise ayr bir sorun alannn ortaya kma nedenleri arasnda saylabilir. Blgesel ynetim ve planlama konularn ieren ve bir Kanun Hkmnde Kararname konusu olan Gneydou Anadolu Blgesi Blge Kalknma daresi Tekilatna ilikin dzenleme, blgesel lekte planlama uygulama ve rgtlenme konusunda nemli gelimeler arasnda yer almtr. Tm leklerde planlama yetkisini farkl bir rgtlenme yaps ile belirleyen yan ayrca nem kazanmtr. Benzer biimde bu tr bir rgtlenme yaps tanmlamamakla, merkezi yan ar basmakla birlikte, zel evre koruma blgeleri iin de benzer bir planlama paralanmas her lekte tannan yetkiler kapsamnda belirlenmitir. Bu iki alan her lekte planlama yetkisini merkezi ve blgesel ynetimlerde toplamas asndan nemli admlar arasnda saylabilir. 9 Kasm 1985 tarihinde yrrle giren 3194 sayl mar Kanunu, pek ok yeni dzenleme konusu ile gndeme gelmitir. Bunlardan ilki, Kanunun plan yapm ve onay yetkisini yerel ynetimlere vermesidir. Ancak, yasa bu yetkiyi snrlarn da belirleyerek vermitir. Bu snrlar ise, Kanunun 44. maddesi uyarnca kartlan ve Kanun ile birlikte yrrle giren Ynetmeliklerde yer almaktadr. Daha nce 6785 sayl mar Kanununun Ek 7 ve 8. Maddelerine likin Ynetmelikle belirlenmi olan baz plan yapm ve uygulama esaslar da mar Kanunu Ynetmeliklerine aktarlmtr. Bu gelimeler planlama ve yaplamaya dair ilgili mevzuat, baka ilgi ve alma alanlarna da tamtr. Bunlardan ilki de yerel ynetimlerin zellikle Belediyelerin eleman-ekipman-mali gleri ile ilgili tartmalar olmutur. Nedenleri ak olan bu yetersizlik mar Kanunu uygulamasnda nemli sorunlar da beraberinde getirmitir. zellikle yetkilerin doru ve yerinde kullanm konusunda genel bir baarszlktan sz etmek yanl olmayacaktr. Bir dier sonu da belediyelerin ve merkeze aktarlan yerel yetkilerin sonucunda merkezi kurumlarn siyasi yerel baskya direncinin dkl olarak zetlenebilir. 1985 ylnda yrrle giren 3194 sayl mar Kanununun nemli konudaki hkmleri, planlama ve yaplama alannda ynetsel ve meknsal paralanmay destekleyen yaps ile yerini almtr1. Bu konulardan birincisi, Kanunun yerel ynetimlere verdii yetki ve sorumluluklarn snrlar ile ilgili belirsizliklerdir. Kanun bir yandan yerel ynetimlerin yetkilerini verirken bir yandan da plan yapm ve plan uygulamalar konusunda tip uygulama belgelerini tercih etmektedir. kincisi ve bugn sralanan darboazlar arasnda yer alan, ok bal yetki kullanm ve parac planlamalar destekleyen yaps ile dikkat eken ve Kanunun kendi hkmlerini ve yaptrmlarn hkmsz klan dzenlemeleridir. stisnalar balkl 4. maddesi ile mar Kanunu, planlama ve yaplama alannda ereve kanun niteliini kaybetmektedir. ncs fiziksel alanda yaratlan parac ve mevzii planlamay destekleyen hkmlerdir. Ksaca, Kanunun plan deiiklii ve mevzii imar planna ilikin hkmleridir. mar Kanununun 4. maddesinde zel kanunlara ncelik tannan hkmnde, hangi kanunun daha zel olduu, ayn alanda birden fazla zel kanun uyarnca belirlenmi zel alan olduunda nceliin hangi alana ait olaca, yetkilerin kimler tarafndan kullanlacana dair belirsizlikler ve atmalar her zaman ortaya kabilmektedir.
1 Bu gelimeler sonucunda, mar mevzuat ile ilgili gelinen son duruma dair liste iin bkz. EK 2. Mevzuat tablo.
10
rnein; Ky Kanunu, mar Kanununun 4. maddesinde saylan zel bir kanun niteliinde olmamakla birlikte gerek mar Kanunundan sonra yrrle girmi olmas dier yandan kylarn daha zel alanlar olduunun genel kabul grmesi nedenleri ile dier zel kanunlar gibi ilem grmektedir. Ky Kanunu, Orman Kanunu iin de benzer durum geerlidir. Ayn alan birden fazla zel kanun kapsamnda da kalabilmektedir. rnein ayn alan hem zel evre koruma blgesi hem de sit alan olabildii gibi, sit alanlarn da kapsayan turizm merkezlerine ve zel evre koruma blgelerine de sklkla rastlanmaktadr. zel kanunlara gre belirlenen alanlarn akmas halinde dlen yasal karmaa, konunun ayr bir sorun boyutu olarak gzlenmektedir. Gnmzde plan tr ve lekleri ile yetki ve grev dalmlar ile ilgili olarak yaanan karmaa dikkate alndnda, plan kademelenmesi nemli ve sorunlu bir alan olarak ortaya kmaktadr. Plan kademelenmesi ilkesi, baka bir deyile planlarn kademeli birliktelii ilkesi planclar iin bilinen bir ilke olmakla birlikte, yasa hkm olarak ilk kez 3194 sayl mar Kanununda yer almtr. 6785 sayl mar Kanunu planlarn kademeli birliktelii ile ilgili ilkesel bir yasa hkmne yer vermemekle birlikte, uygulama imar planlarnn yapm srasnda nazm imar planlarna uygunluk koulunu belirlemekte idi. Bu kapsamda yaplm olan en belirgin dzenleme ise sadece ller Bankas tarafndan hazrlanan ve 6785 sayl mar Kanununa gre yaplacak plan almalarna aklk getiren Teknik artlamada yer almakta idi. mar Kanunu ile belirlenen plan trleri ve leklerinin eitlenmesinin yan sra bu planlar yapan idarelerin saylarnn art, plan kademelenmesi konusunun nemini daha da vurgulayan bir gelime olmutur. Merkezi ve yerel ynetim birimleri, kendileri tarafndan yaplan veya yaptrlan ve onaylanan veya bir baka idare tarafndan yaplm veya yaptrlm ve onaylanm planlarn tamamn bilmekle, kendi planlama almalarnda deerlendirmekle ykml bir konuma gelmitir. Her lek ve trde fiziksel plan, kararlarn trnn ve leinin gerektirdii ayrnty iermek zere belirler. Bu erevede genel ilke, kabul ve arazi kullanm kararlarn da ieren planlar, ayn zamanda, alt lekte plan yaplacak alanlar ve bu planlarn yapmna dair kurallar da belirlerler. Yani planlarn birbirini ynlendirme zellii, ksaca planlarn kademeli birliktelii ilkesi olarak aklanabilmektedir. Bu erevede zellikle st lek planlarn farkl alan ve hedeflere dayal hazrlanmasna karn, ayn aralar, yntem ve dili kullanmas, son derece nemli bir sorun alan olarak ortaya kmaktadr. Planlamada kademelenme ya da planlarn kademeli birliktelii ilkesinin st lekte verilmi olan kararlarn alt lee birebir aktarmna dnen bir denetim ise ayr ve bu sorunlar katlayan bir sorun alan olarak ortaya kmaktadr. Planlar zerindeki Yarg denetiminde de bu konunun ciddi bir sorun alan olarak ortaya kt ayrca hatrlanmaldr. Blge plan mar Kanununun 8. maddesinde tanmlanmaktadr. Buna gre, sosyo-ekonomik gelime eilimlerini, yerlemelerin gelime potansiyelini, sektrel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yaplarn dalmn belirlemek zere hazrlanacak blge planlarn, gerekli grd hallerde Devlet Planlama Tekilat (DPT) yapar veya yaptrr hkmne yer verilmektedir. lkemizde Blge Planlama deneyimleri kesintili almalarn konusu olmutur. mar ve skn Bakanl dneminde, blge plan almalarna temel olacak ierikte aratrma almalar yaplmtr. Daha sonra 1983 ylnda mar ve skn Bakanlnn, Bayndrlk Bakanl ile birlemesi sonucunda oluan yeni yaplanmada blge planlama bir birim olarak korunmam ve mar
11
skn Bakanl dneminde de zaten braklm olan blge planlama almalarna son verilmitir. Bu noktada, sorunlu bir yap olarak alglanan mar ve skn Bakanlnn yeniden yaplanmas yerine, yok edilmesine yakn bir birleme tercihinin sorgulanmas gerektii de aktr. Zaman zaman ortaya atlan ve planlama, plan uygulama, denetim ve yaplanma konularnn tek bir Bakanlk bnyesinde toplanmasna ynelik giriimler, bilinli tercihlerle sonulanmamtr. Trkiyede daha nceki demografik aratrmalarda be blge tanmlanmtr. Bu blgesel ayrm, lkenin deiik yreleri arasndaki demografik, toplumsal, kltrel ve ekonomik farkllklarn incelenmesinde kullanlan bir belirlemeye dnmtr. Sz konusu blgeler; Bat, Gney, Orta, Kuzey ve Dou blgeleri olarak tanmlanm olan, birbirine komu deiik saylardaki illerden olumutur. Geleneksel olarak kullanlan be corafi blgeye ek olarak, 22 Eyll 2002 gn yeni bir blge snflandrlmas gndeme gelmitir. Trkiyenin Avrupa Birliine uyum sreci dorultusunda, Devlet Planlama Tekilat ve Devlet statistik Enstits ayr dzeyde NUTS (The Nomenclature of Territorial Units for Statistics) blgesi oluturmulardr. NUTS, Avrupa Birlii lkelerinin kulland istatistik blge snflandrmasdr. istatistik blgelerin tanmlanmasnda kullanlan temel faktrler: nfus, blgesel kalknma planlar, illerin sosyoekonomik gelimilik sralamas, temel istatistik gstergeler ve corafya olmutur. Buna gre NUTS (dzey) blgeleme dzeyleri; NUTS (dzey) 1: 12 blge; NUTS (dzey) 2: 26 blge; NUTS(dzey)3: 81 il olarak belirlenmitir. Son dnemde yrrle giren 5449 sayl Kalknma Ajanslarnn Kuruluu, Koordinasyonu ve Grevleri Hakknda Kanun ile kalknma ajanslarnn kurulaca blgeler 26 blge ile tanmlanm ve Kanun, her ne kadar blge plan yapm ile bir grevlendirme belirlememise de, temel amalar arasnda blgesel kalknma yer almtr. Kanun GAP blgesi ile ilgili olarak, GAP daresinin grev ve yetkilerini devam ettiren ve baz deiiklikler yapan hkmler de getirmitir. Yine son dnemde blge planlama almalar kapsamnda DPT tarafndan 26 blge ile de balantl olan havza planlar yapm yoluna gidilmektedir. mar Kanununun 8. maddesi kapsamnda ve Devlet Planlama Tekilatnn Kurulu Kanununda belirlenmi olan grevleri kapsamnda bugne kadar yaplm blge plan almalar Karabk-Bartn-Zonguldak, DOKAP (Dou Anadolu Blge Kalknma Plan), GAP (Gneydou Anadolu Blge Kalknma Plan), KAP (Karadeniz Blge Kalknma Plan) ve YHGP (Yeilrmak Havzas Gelime Projesi) olarak sralanabilir. Bunlardan YHGP bir NUTS 2 dzeyidir. Bu havzalarn ya da blgelerin , planlama alannda geerli doru snflamalar ierip iermedii hususu ise ayrca zerinde tartlan konular arasnda yer almaktadr. Dier taraftan, evre ve Orman Bakanl tarafndan 2. dzey blgeler ierisinde yer alan baz illerin 1/100.000 lekli planlar, birlikte ihaleye kartlmaktadr. Her ne kadar bu planlar blge plan niteliinde olmasa, ayrca onayna ilikin sorunlar bulunsa da, fiili bir durum olarak ortaya kmtr. Dier taraftan bu planlarn leinin gerektirdii dil sorunu ve alt lek planlar ynlendirme sorunu ayrca belirtilmelidir. l dzeyinde Planlama pratiimize l zel daresi Kanunu ile katlan l Strateji plan, fiziksel bir plan olmamakla birlikte, nemli bir planlama alan olarak belirtilmelidir. Her il, kalknma plan ve blge planna uygun olarak stratejik plan hazrlamakla ykmldr. Bu 12
planlar gerektiinde kalknma ve blge planlarna gre revize edilecektir. Her yl hazrlanan performans planlarnn dayanan ise, stratejik plan ve yllk kalknma programlar oluturmaktadr. Doaldr ki ilin geliimini, kalknmasn ve ynetimini hedef alan bu plann gerek belirledii sreler gerekse kararlar asndan fiziksel kararlarla desteklenmemesi ya da fiziksel planlar ynlendirmemesi beklenemez. evre dzeni plan, gerek 6785 sayl mar Kanunu, gerekse 3194 sayl mar Kanununun yrrlkte olduu dnemde yaplan, her iki dnemde de st lek plan olarak, en fazla sayda ve genilikte yaplan plan tr olmutur. Bu plan, balangcndan bugne kadar gerek merkezi gerek yerel ynetimler iin ieriinde ve leinde, kapsad alanlarda gerekleen farkllklara ramen en nemli st lek plan tr olma zellii ile yerini bulmutur. Yrrlkteki mevzuat kapsamnda evre dzeni planlarnn yapm yetkileri ile ilgili nemli bir karmaa yaanmaktadr. Bunun en nemli nedeni, 3194 sayl mar Kanununda tanm yer alan evre Dzeni Plannn yapm kurallar ile yapm ve onay yetkisine dair hkmlendirmelerin mar Kanununda yer almamasdr. 6785 sayl mar Kanunu yrrlkte iken (19571985), her hangi bir yasal dzenleme olmamasna ramen mar ve skn Bakanl 1960l yllarda yapmaya balad evre Dzeni Planlarn 6785 sayl Kanunun tm planlarn onama yetkisini Bakanla vermesine dayanarak onaylamtr. Bu dnemde evre dzeni planlarnn yasal dayana sorgulama konusu edilmemitir. Mcavir saha planndan dnmesinin yan sra, 1960 l yllarda balayan ve 1970 li yllarda basksn giderek artran 2. konut talepleri ile turizme ynelik yatrm talepleri, zellikle ky alanlarnda evre dzeni plan yapm konusunda nemli nedenler arasnda yer almtr. Ayrca, 6785 sayl mar Kanununun tznde yer alan ve ifraz koullarn 20.000 m2 ile snrlayan hkmnn deitirilmesi evre dzeni planlarnn bir dier yapm amac olmutur. zellikle ky alanlarnda ifraz koullarn farkllatrarak turizm ve ikinci konut yatrmlarn gerekletirme aralarndan birisi, evre dzeni plan olmutur. Bayndrlk ve skn Bakanl, 9 Kasm 1985 de mar Kanunu yrrle girdikten sonra, Kanunun 9. maddesinde yer alan birden fazla belediyeyi ilgilendiren planlarn yapm ve resen onaynn Bakanlk yetkisinde olmasna dayanarak bu planlar yapmaya ve onaylamaya devam etmitir. Ancak plan yapm ve onama yetkisinin deiik kurumlar eliyle yapmn mmkn klan zel dzenlemeler arttka, evre dzeni planlar, sektrel plan yapan ve onaylayan kurumlarn hedefleri ile de atr hale gelmitir. Bu nedenle ve 3194 sayl mar Kanunu ile kendi planlarn yapma ve onama konusunda yetkili olan belediyelerin planlar ile evre dzeni planlar yine atma konusu olmulardr. Dier taraftan mevzii imar planlar ile evre dzeni planlar arasnda uyum salanamamtr. Bir dier atma konusu, tanmnda yer alan evre szcne dayanlarak, evre dzeni planlarna ilikin pratiin ekolojik deerleri gzetip gzetmedii noktasnda yaanmtr. evre dzeni plan yapm ve onay konusunda bir karmaa yaanrken, 4.3.2005 tarih ve 25745 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5302 sayl l zel daresi Kanunu ile mevzuata il evre dzeni plan kavram eklenmitir. l zel daresi Kanunu uyarnca 1/100.000 lekte yapm zorunlu olan l evre dzeni plan; valinin koordinasyonunda, bykehirlerde bykehir belediyeleri, dier illerde il belediyesi ve il zel idaresi ile birlikte yaplr. l evre dzeni plan, kapsad alan ierisinde birden fazla ynetim birimi bulunmas nedeniyle farkl bir onay srecine konudur. Yrrle girmesi iin ilgili belediye meclisi ile il genel meclisi tarafndan onaylanmas gerekmektedir.
13
1.7.2006 tarihli 5538 sayl kanunun 26. maddesi ile eklenen hkme gre, Belediye snrlar il snr olan Bykehir Belediyelerinde il evre dzeni plan ilgili Bykehir Belediyeleri tarafndan yaplr veya yaptrlr ve dorudan Belediye Meclisi tarafndan onaylanr. Yani bu hkm ile l zel daresi Kanununun il Ynetimlerine verdii yetkiler de kstlanmtr. l gelime plan ise, mevzuatla belirlenen bir plan tr deildir. Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan ile belirlenen ve l Ynetimlerinin yapmakla ykml klndklar bu planlara ilikin ok ciddi saysal ve ierie dnk bilgi bulunmamaktadr. Var olan rnekler, bu planlarn da fiziksel belgeleri asndan nem kazand izlenimini yaratmaktadr. Belediyeler ve valilikler iin uygulama aamasnda nem kazanan plan kademesi imar plandr. mar Kanununda imar plan tanm ayrca yer almamakta sadece bu plann nazm ve uygulama imar planndan olutuuna ve her iki plann da uygulama yeterlilii bulunduu aklamasna yer verilmektedir. mar planna ilikin zel bir tanm, Plan Yaplmasna Ait Esaslara Dair Ynetmelikte deiiklikler yapan ve 17 Mart 2001 tarih ve 24345 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ynetmelikle getirilmitir. Bu tanma gre mar Plan, Belde halknn sosyal ve kltrel gereksinimlerini karlamay, salkl ve gvenli bir evre oluturmay, yaam kalitesini artrmay hedefleyen ve bu amala beldenin ekonomik, demografik, sosyal, kltrel, tarihsel, fiziksel zelliklerine ilikin aratrmalara ve verilere dayal olarak hazrlanan, kentsel yerleme ve gelime eilimlerini alternatif zmler oluturmak suretiyle belirleyen, arazi kullanm, koruma, kstlama kararlar, rgtlenme ve uygulama ilkelerini ieren pafta, rapor ve notlardan oluan belgedir. Bu tanm, daha nce ynetmelikte yer alan ve nazm ve uygulama imar planlarna ilikin olan tanmlardan farkl ieriktedir. Daha nce yer alan imar plan trlerine ilikin tanmlar plan sadece fiziksel ve yerleim zelliklerine dair bir belge olarak ele alrken, bu tanm ile imar plannn salkl ve gvenli bir evre oluturmas, yaam kalitesini artrmas hedeflenmekte, rgtlenme ve uygulama ilkelerini ierme ykmllne dair belirlemeler yaplmaktadr. Bu tanm aslnda mevzuatta o gne kadar yazl olarak yer almayan ancak imar planlarndan kuramsal olarak beklenen ykmlendirmeleri, yasal zorunluluk olarak belirlemitir. Bu anlamda da gerekli ve nemli bir aama olarak ele alnmaldr. Dier taraftan planlamann olmazsa olmaz koulu olarak ifade edilebilecek kamu yarar kavramna ilikin bir aklamadr. Ancak bu aklamalarn yasal dayanann tartlabilir ieriinin yan sra, bunlar gerekletirecek aralar da belirlenmemektedir. Nazm imar plan genelde 1/5000 lekte hazrlanan ve imar planlarnn ilk kademesini oluturan belgedir. zellikle 3194 sayl mar Kanunu ile getirilen ve plan kademelenmesi konusunda yetersiz olan ve belirsizlikler ieren hkmler nedeniyle 1/25.000 lekte hazrlanm pek ok plana nazm imar plan ad verilmitir. En son olarak da Bykehir Belediyeleri ile ilgili yasal dzenlemelerde bykehir belediyelerinin nazm imar planlarnn 1/25000 lekte yaplabilecei aklanmtr. Dier taraftan Nazm imar plan ad ilave edilen ve plan kademelenmesini karmaa iine alan bir plan tr, evre dzeni plan olmutur. mar Kanununun 9. maddesinde Bayndrlk ve skn Bakanlna verilmi olan plan yapm yetkisinde aka evre dzeni plan yazmamas, bu maddenin sralad dier konular ierecek biimde hazrlanan planlarn adn evre dzeni nazm imar plan olarak belirleme gerekeleri arasnda yer almtr. Benzer biimde, Bykehir belediyelerinin 3030 sayl Kanunla ald plan yapm ve onay yetkisi nazm imar plan ile kstlandndan, 1.25.000 lekte hazrlanan pek ok Bykehir 14
plan Metropoliten alan nazm imar plan olarak adlandrlmtr. Aslnda bu karmaa ya da adlandrmann nedenleri ve sonularnn yaratt kaos ierisinde evre dzeni plan ve nazm imar planlarnn kapsam, yapm yntem ve aralar ile plan notu, plan raporu ve benzeri ilave belgelerinin benzerlii, zellikle fiziksel belgeleri iin geerli dilin birbirine ok yaknlamasdr. Uygulama imar plan, planlamada son kademe olarak ortaya kan plan trdr. Gerek bu nitelii gerekse uygulamaya ynelik kural ve koullar ile yaplamay ynlendiren bir ieriktedir. Belediyeler, uygulama imar plan hkmleri ile planda hkm bulunmayan konularla ilgili olarak, 3030 sayl Kanun Kapsam Dnda Kalan Belediyeler Tip mar Ynetmelii uyarnca ilem yapmakla ykmldrler. Bykehir Belediyeleri ise, uygulama imar planlarnn yan sra, kendi hazrladklar ve Belediye Meclis karar ile onaylanan uygulama Ynetmeliklerine gre ilem yapabilmektedir. Plan tanmlar, ok bal rgt yaps ve planlama, plan kademelenmesini salamay mmkn klmayan ve yetersiz rgt yaps ve plan trleri kadar nemli bir sorun alan da plan uygulamasna ilikin dzenlemelerdir. zellikle plan uygulama aralarnn yetersizlii konusunda geerli bu durum, planlar bir anlamda sanal belgelere dntrmektedir. Plan uygulama aralar konusunda mar Kanunu dzenlemeleri Bayndrlk ve skn Bakanlnca hazrlanan Ynetmeliklerde de yer alamamtr. Bu kapsamda planlamann ayrlmaz aamas olarak kabul edilen plan uygulamas, arazi ve arsa dzenlemesi, kamulatrma, ruhsat dnda aralarla desteklenememektedir. Bu kapsamda dzenlemelere, Erzincan Depremi sonrasnda gndeme gelen mar Kanunu revizyonu almalarnn bir sonucu olarak Bayndrlk ve skn Bakanlnca dierlerine oranla katlmc bir srele hazrlanan mar ve ehircilik Kanunu Taslanda yer verilmi olmakla birlikte, bu kanun tasars da yasalamamtr. ok Bal Planlama Yaplanmas le lgili Balca Yasal Dzenlemeler 3194 sayl mar Kanununun 4. maddesinde saylan ya da bu maddede saylmamakla birlikte mar Kanunundan sonra yrrle giren yasal dzenlemelerle tanmlanan planlar ve bu planlara ilikin yetki kullanan rgtleri bu kapsamda saymak mmkndr. zel amal planlama almalarnn tr ve lei ile amac ve kapsad alan ne olursa olsun iki istisna hari sektrel ierikleri olmasdr. Bu istisnalar ise blgesel olarak tanmlamak mmkndr. Birincisi GAP daresinin grev ve yetki alannda kalan alanlar. kincisi ise, zel evre Koruma blgeleridir. Bu iki istisna 383 ve 388 sayl Kanun Hkmnde Kararnameler ile belirlenen yetkiler her tr ve lekte planlamay kapsamas nedeniyle dier alanlardan ve zel kanunlara gre zel amalarla yaplan planlardan farkllklarn ortaya koymaktadr. Her ne kadar, Turizmi Tevik Kanununda son olarak yaplan dzenlemelerle Kltr ve Turizm Bakanl Kltr ve Turizm Koruma ve gelime alanlarnda her tr ve lekte plan yapm konusunda yetkili klnm ise de, daha nce belirlenmi olan turizm merkezlerinde yaplan planlamalarda yetki merkezi ve yerel farkl kurumlar elinde toplanmakta idi. Son dnemde yaplan deiikliklerin Kltr ve turizm koruma ve geliim blgelerinin, mevcut durum ve planlama yetkileri asndan, zel evre koruma blgelerine benzediini sylemek de g olmayacaktr. Ky alanlar, planlama yetkileri ve trleri asndan nemli deiikliklere konu olmutur. Ky Kanunu, kapsam asndan mar Kanununun 4. maddesinde belirlenen istisnalar kapsamnda bir zel kanun deildir. Ancak Kanun kendi hkmlerini mar Kanunundan
15
nde tutmaktadr. 3621/3830 sayl Ky Kanunu, ky, sahil eridi ve dolgu ve kurutma yolu ile kazanlm alanlara ilikin olarak planlamaya dair zel hkmler iermektedir. Dier taraftan ky alannda kalmakla birlikte bir baka zel kanun kapsamnda da kalan alanlarda yaplacak planlamalar konusunda zel dzenlemeler bulunmaktadr. Ky Kanunu kapsamnda kalan alanlarda yaplacak planlar, gerek ierecekleri kullanmlar gerekse konumlar asndan farkllklar iermektedir. Yrrlkteki Ky Kanununa gre, planlama konusunda genel prensip olarak yerel ynetimler yetkilidir. Ancak bu konuda baz istisnalar bulunmaktadr. Kylarda ve sahil eritlerinde dolgu ya da kurutma yolu ile arazi kazanlmas halinde plan yapm ve onama yetkisi Bayndrlk ve skn Bakanlna ait olmaktadr. Ancak Turizm Tevik Kanununda yaplan son dzenlemelere gre bu alanlarn turizm merkezleri ya da kltr ve turizm koruma ve geliim blgelerinde yer almalar halinde planlama yetkileri Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan kullanlmaktadr. Bu kapsamda yetki, bir merkezi kurumdan grev alan geniletilerek bir baka merkezi kuruma aktarlmtr. Turizmi Tevik Kanunu, 3194 sayl mar Kanunu ncesinde 12.3.1982 de yrrle girmitir. Kanunun turizm sektrnn gelimesi amacyla yapt yatrmlar kolaylatrc dzenlemelerini destekleyen maddeleri planlamaya ilikindir. Kanuna gre, Kanun kapsamnda belirlenen turizm alan ve turizm merkezlerinde yaplacak nazm imar planlarn, mar ve skn Bakanl onaylayacaktr. Uygulama imar planlarnn turizm ile ilgili kesimleri Turizm Bakanlnca onaylanacak turizm d kullanmlarla ilgili kesimleri ise mar mevzuat kapsamnda yapm ve onay konusu edilecektir. Aslnda bu dzenleme, mar Kanunu ile ilgili yaplmakta olan hazrlklarn da bir gstergesidir. 2634 sayl Turizmi Tevik Kanununun 7. maddesinde 24.7.2003 tarihli ve 4957 sayl Kanunla yaplan ve 1.8.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren deiiklik uyarnca bu durum deimitir. Bu yeni dzenleme erevesinde Kltr ve Turizm Bakanl, Turizm merkezleri ile Kltr ve Turizm Koruma ve Geliim Blgelerinde planlama alannda baka bir yerel ya da merkezi kurumla ortak alma yapmamaktadr. Hatta bu alanlardaki yerel ynetimlerin plana dair kararlarn da aramamaktadr. lemleri resen yrtmektedir. Bu dzenlemenin bir dier nemli yan, plan yapm srasnda gerekli bilgi ve belgelerin edinilmesine ve kullanmna ilikindir. Bakanlk gerekli bilgi ve belgelerin ay ierisinde alnamamas halinde resen ilem tesisine de yetkili klnmaktadr. Bu dzenleme, ilerde baka yasal dzenlemelerde de kullanlmtr. Bu planlama yntemi ile Kltr ve Turizm Bakanl, belirlenen zel nitelikli alanlarda, her tr ve lekte plan yapm iin yetkili ve grevli olmasnn yan sra, hibir kurum ya da kuruluun sahip olmad bir planlama yntem ayrcalna da sahip olmutur. 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu ile belirlenen kltr varlklar, tabiat varlklar, sit alanlar, korunma alanlarnda uygulanacak kurallar belirlenmektedir. Dier taraftan Turizmi Tevik Kanununda yer alan Kltr ve Turizm Koruma ve Gelime alanlar da 2863 sayl Kanunda tanmlanan bu alanlar kapsar bir ieriktedir. Bu gelimelerin Kltr ve Turizm Bakanlklarnn birlemesi ile ilgili yan da ayrca belirtilmelidir. 2863 sayl Kanunda 14.7.2004 5226 sayl Kanunla yaplan deiiklik Koruma Amal mar Planlar konusunda da farkl yaklamlar ve fiziksel plan ieriinde nemli bir baka dzenlemeleri de iermektedir. Ynetim alan ve ynetim plan ile ilgili kavramlar planlama yasal diline katmas nemli bir gelime olarak alglanmaldr. 16
1956 tarihli 6831 sayl Orman Kanunu zaman ierisinde ok fazla deiikliin konusu olmutur. Orman tahdidi altndaki alanlarn korunmas amal bu Kanun belirli kullanmlara ilikin olarak orman alanlarnn kullanmn ve yaplamasn mmkn klmaktadr. Barndrd, tahsis ve kira hkmleri ve baka kanunlarda belirlenen kullanm haklarna dair dzenlemeler, orman alanlarnn zaman ierisinde daha fazla kullanm iin feda edilmesinin yolunu amtr. zellikle Kanunun 2/b maddesi uyarnca orman snr dna kartlan yerlerin belirlenmesi ve bunlarn farkl amalarla ve yaplamaya dnk sat ve kullanm her dnemde hakl bir eletiri konusu olarak ortaya kmtr. Orman arazilerinin turizm amal tahsisi ile ilgili yasal dzenlemeler de yine benzer tartmalarn konusu olarak gndemde kalm, zellikle ky alanlarnda yaplan tahsisler ile ok geni orman alanlar turizm yaplamalarna konu olmutur. Orman Kanununun 52. maddesinde yer alan ve zel orman alanlarnn yaplama hkmlerini dzenleyen madde erevesinde yaplan planlarla da, zellikle byk kentlerde yer alan orman alanlarnn yaplamaya almas sklkla rastlanan bir uygulama olmaktadr. Milli parklar, Tabiat parklar, Tabiat ant ve Tabiat koruma alanlarna ilikin yasal dzenlemeler mar Kanununun istisnai uygulamalar arasnda nemli bir yer tutmaktadr. Kanunun planlamaya ilikin maddelerinin iki nemli zellii bulunmaktadr. Birincisi, Kanun uyarnca belirlenen milli park alanlarnda yaplan gelime planlar, mar Mevzuatnda yer alan herhangi bir tr ya da lek planla rtmemektedir. Dolaysyla, Gelime planna konu olan alanda mar Kanununun ngrd tr ve lekte planlarn yaplmasn engelleyen bir gereke de bulunmamaktadr. Ancak Kanunun tanmlad ve pratikte gelien biimiyle Milli Park Gelime Planlar, 1/25.000 lekte ve evre dzeni plan dili kullanlarak yaplan, milli park zelliinin gerektirdii ilave lejant ve hkmlerle gelitirilen planlardr. Her ne kadar bu planlar, evre dzeni plan ya da bir dier plann tm kullanm ve aralarn kullanma durumunda deilse de, bu alanlarda yaplacak imar planlarnda uyulmas gerekli karar ve kurallar da iermektedirler. Milli Park Gelime Planlar kapsamnda kalan alanlarda yaplacak 1/1000 lekli uygulama imar planlarna ilikin hkm ise ikinci zel durum olarak belirlenmektedir. Bu planlar, farkl yorumlar yaplabilirse de, milli park kapsamnda kalan yerleim alanlarnn uygulama imar planlar deildir. Milli parkn gelime plannda milli park tanmndan kaynaklanan kullanmlarla ilgili planlardr. Milli park ierisinde de olsa belediyelerin yapaca uygulama imar planlar yine 3194 sayl mar Kanunu hkmlerine tabiidir. Ancak varsa gelime plannda belirlenen kural ve kstlamalara uyulmas da gerekmektedir. Gelibolu Yarmadas bir milli park alan olarak Milli Parklar Kanunundan farkl planlama ve yaplama statsne sahip alanlar arasndadr. Getirdii hkmler ve zel bir Kanunla belirlenen alanlar arasnda olmas nedeniyle de mar Kanununun 4. maddesinde belirlenen istisna kapsamndadr. Bu Kanunun kapsad alanlara dair ilemler, hem alann milli park olmas hem de zel tanmlanm bir milli park olmas ile ilgilidir. Gelibolu Yarmadas Tarihi Milli Park Kanunu 20.2.2000 tarih ve 23970 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Kanunun tanmlad gelime plan, Milli Parklar Kanununda tanmlanan gelime planndan belli farkllklar iermektedir. Planlama, sadece mar Kanunu ve Ynetmelikleri ile biimlenen bir alma alan deildir. Konum, ilgi ve konusuna gre ilgili yasal dzenlemelerden de etkilenerek biimlenir. me ve kullanma sular ile ilgili rezerv alanlar bu kapsamdadr ve planlamada nemli sorun alanlar arasnda yer almaktadr. Pek ok su kaynann su toplama havza alan ierisinde
17
kentsel ve krsal yerlemeleri bulunmaktadr. ok sayda yerlemenin plan bu alanlar da iine almakta ya da almak zeredir. Dier taraftan zellikle planlama ve uygulama yetkisini elinde bulunduran dare ile kayna kullanan idareler ayn olmadnda, daha farkl ierikte ve byk sorunlar yaanabilmektedir. me ve kullanma suyu kaynaklarnn su toplama alanlar ile ilgili mevzuat, evre Kanunu kapsamnda karlm bulunan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliidir. 1983 ylnda yrrle giren Boazii Kanunu, mar Kanununun 4nc maddesinde istisna olarak saylan zel Kanunlar arasnda yer almaktadr. Bu kapsamda Boazii Kanunu ile getirilen hkmlerin, mar Kanununa gre uygulama ncelii bulunmaktadr. Ayrca Boazii Kanunu, Kanundan nce yrrle giren Boazii Alan nazm ve uygulama imar planlarna atfta bulunmas nedeniyle zel nemi olan, rnei olmayan bir yasal metin zellii tamaktadr. Ancak Kanundan nce yrrle giren planlarn hkmlerinin kat kurallar, Boazii Kanunu hkmleri gerei plan ve kanunla belirlenen sahil eridi ve ngrnm blgelerinin henz yaplamam alanlarnda yeil alan stats uygulanmas, Boazii alannn tamamnda planlama konusunda Boazii mar Yksek Kurulu olarak tanmlanan merkezi bir yapnn yetkili olmas, bu kapsamda plan deiikliklerinin uzun srelerde gereklemesi, byk ksmnn ise reddedilmesi, o dnemde stanbul iin ngrlen yaplamalar konusunda nemli bir engel oluturmutur. Bu gerekeler ve dnemin yerelleme eilimlerine dayal tercihler, Boazii Kanununda yaplmak istenen baz deiikliklerin mar Kanunu kapsamnda gerekletirilme nedeni olmutur. Kylerde imar plan dzeyinde iki farkl mevzuat erevesinde planlama yaplmaktadr. Birincisi, 3194 sayl mar Kanunu uyarnca belediye ya da valiliklerce, ikincisi ise Ky Kanunu uyarnca Valiliklerce yrtlen ky yerleme alan planlama almalardr. Belediyelerin mcavir alan snrlar ierisinde kalan kyler sadece imar mevzuatna dair yetki ve grev alann belirler. Bir belediyenin mcavir alannda kalan ky, idari anlamda, ky tzel kiilii olarak varln devam ettirir. Bu idari duruma karn mcavir alanda kalan kyler, belediyelerin planlama alanndaki yetki ve grevleri asndan belediyelerin tasarrufundadrlar. Belediyelerin kyleri mcavir alanlarna alma talepleri arasnda, kyn var olan st lek plan kapsamnda planlanma gerei olabilecei gibi, zellikle ky alanlarnda ya da kaplca ve benzeri kaynaklar haiz kyler iin potansiyeli birlikte ve belediye lehine de kullanma gerekeleri yer alabilmektedir. Bu tr gerekelerle mcavir alana alnan kylerin tamam ya da bir ksm iin plan yapm gndeme geldiinde, belediye, mar Kanunu ile belirlenen yetkileri erevesinde plan yapar ve onaylar. Bu kapsamda yaplan planlarn mar Kanunu ve Ynetmeliklerine uygun olmalar gerekmektedir. Dier taraftan, konumu ve nitelii ya da st lek planlar gerei imar plan yapm gereken belediye ve mcavir alanlar dndaki kylerin imar planlar da yine 3194 sayl mar Kanunu ile verilen yetkiler erevesinde Valilikler tarafndan kullanlr. Ky Kanununa, 20.5.1987 tarih ve 3367 sayl Kanun ile eklenen hkmler kapsamnda yaplan planlar, Valilikler tarafndan 3194 sayl mar Kanunu uyarnca yaplan planlardan farkldr. Bu kanun hkmlerine gre yaplan planlarn yapm ve onay sreci de farkldr. Bunlarn nedenleri ise yine kanun hkmleri arasnda yer alan ve amac aklayan hkmlerle ilgilidir. Bu planlarn yapm ve uygulama amac, arsa retimi ve satdr. Ayrca Ky Kanunu kapsamnda yaplan bu planlarn Belediyelerin mcavir alanlarnda yer alan kylerde uygulanmas da mmkndr. 18
Gecekondularn toplu olarak yer ald alanlarla ilgili planlar, mar Kanunu ile belirlenen planlar ierisinde yer alabilmekle birlikte, deiik dnemlerde farkl kanunlar kapsamnda zel planlama konusu olmutur. 1966 ylnda yrrle giren 775 sayl Gecekondu Yasas, gecekondu alanlarnda tasfiye, slah ve gecekondu yapmnn nlenmesine ilikin zel hkmler getirmitir. Bu Kanun ile getirilen hkmler daha sonraki yllarda yrrle giren imar aff yasalarnn da temel prensipleri arasnda yer almtr. Gecekondu kanunu uyarnca yaplan planlama almalar arlkl olarak gecekondu nleme blgelerine ilikindir. Gecekondu yasasnn gerek sahibi ve yrtcs belediyelerdir. Bakanlk, (yasa yrrle girdiinde mar ve skn Bakanl 1983 sonrasnda Bayndrlk ve skn bakanl) zel hallerde, belediye ve mcavir alan snrlar iinde ve dnda kalan alanlarda gecekondu nleme blgesi oluturmak, bu amala kamulatrma yapmak ve yasada belirlenen hak sahiplerine ya da hak sahiplerinin oluturduu kooperatiflere arsa tahsis etmek konularnda bir yetki devri yapabilmekte idi. Gecekondu Kanunu en son olarak 1.3.1976 tarihinden nce yaplan gecekondularla ilgili slah ve tasfiye hkmleri getirmitir. Daha sonra 1983, 1984 ve 1986 yllarnda yrrle giren imar aff yasalar ile Gecekondu Kanununun tasfiye ve slaha ilikin hkmleri uygulama d kalm, 31.12.1985 tarihinden nce yaplan gecekondularn tamam af kapsamna alnmtr. Belediyeler, zellikle 1988 sonrasnda hak sahipliine ilikin koullarda yaratlan esneklikten de yararlanarak yeni kentsel gelime alanlarn, Gecekondu Kanunu hkmlerinden yararlanarak oluturmulardr. 1983 ylnda yrrle giren 2805 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak lemler ve mar Kanununun Bir Maddesinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, genel kurgusu ile Gecekondu Kanununa benzer bir nitelikte tamakta idi. Kanunun temel hedefi, gecekondu alanlar ile mevzuata aykr ve kaak yaplama alanlarnn iyiletirilmesi ve bunun da plana dayal olarak gerekletirilmesi idi. Ancak Kanunda belirlenen srecin ok uzun olmas, hak sahibi olarak belirlenen gecekondu sahiplerine tapu verilme ilemlerinin fazla gecikmesinin yarataca siyasi sorunlar, dnemin hakim dnce tarz olan hzl i bitirme gerei ve seim ncesi verilen szlerin tutulmas gibi gerekelerle 2805 sayl Kanun, 1984 ylnda yerini 2981 sayl ve ayn isimli yeni bir Kanuna brakmtr. 2981 sayl Kanun planlama alannda iki nemli hkm getirmitir. Birincisi, tapu tahsisine konu olan ve slah imar plan ad verilen planlama biimi olmutur. Bu planlarn temel zellii, mmkn olduunca mevcut durumun korunmasdr. Zorunlu teknik ve sosyal donat alanlarnn yer almas ile yetinilen planlardr. Ne var ki bu planlarn ou, kentsel alanlarda, yerine yenisi yaplmadndan, yksek younluklu dk teknik ve sosyal donatl yeni gelimelerin yaanmasnn nedeni olmutur. Mevcudu koruma ve younlatrma ierikli planlar, slah imar plan ilevi grmtr. Kentsel dnm imar mevzuatna yeni ilave edilen kavramlar arasnda yer almakla birlikte, zerinde tartlan konular arasnda da nemli bir paya sahip olmutur. Kentsel dnm konusunda ilk yasal dzenlemelerin, Gecekondu Kanununda ve daha sonra yerine baka ve ayn ierikte olmayan 2981 sayl Kanunla getirilen, 2805 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak lemler Hakknda Kanunda belirlenen tasfiye ve slah dzenlemeleri olduunu sylemek yanl olmayacaktr. Gerek Gecekondu Kanunu gerekse 2981 sayl Kanunun baz dzenlemeleri, baz rneklerin uygulama aralar olarak kullanlmlardr. erisinde dnme dair dzenlemeleri hemen hi barndrmayan 2981 sayl mar Aff Kanunu, gecekondu sahiplerinin tapu edinmelerine ilikin dzenlemeleri kapsamnda, Gecekondu Kanununun tasfiye ve slaha ilikin hkmleri ile birlikte, Dikmen Vadisi gibi baz kentsel dnm uygulamalarnn aralar arasnda yer alabilmitir.
19
2000li yllar kentsel dnm konusunda giriimler asndan nem kazanmtr. Bu konuda baz yasal dzenlemeler yaplm, baz tasarlar hazrlanmtr. Yrrle giren ilk nemli yasal dzenleme, 05.07.2005 tarihinde yrrle giren 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun olmutur. 12.3.2004 tarih ve 25400 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5104 sayl Kuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Projesi Kanunu bu konudaki rneklerin bir dieridir. Bu Kanun, Kuzey Ankara Girii ve evresini kapsayan alanlarda kentsel dnm projesi erevesinde fiziksel durumun ve evre grntsnn gelitirilmesi, gzelletirilmesi ve daha salkl bir yerleim dzeni salanmas ile kentsel yaam dzeyinin ykseltilmesini amalamaktadr. Kanunun bir nemli zellii, ile belediyelerinin planlama yetkilerinin, bu alan zelinde Bykehir Belediyesine devrine ilikindir. Yukarda belirtilen her iki Kanun da kstl uygulama alanlar olan yasal dzenlemelerdir. Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun, sadece 2863 sayl Kanun uyarnca sit alan olarak ilan edilmi yerlerde geerlidir. Dolaysyla pek ok belediyenin hedeflerini karlamamaktadr. Belediyeler, sit alan kapsamnda bulunmayan alanlarda ya da zel Kanuna gerek duymadan ancak bu iki Kanunda belirlenen aralar kullanlarak uygulama yaplmasn hedeflemektedir. Bu kapsamda da Belediyeler bir baka yasal ara kullanmay da tercih etmektedirler. Bu ara da 5393 sayl Belediye Kanununun 73. maddesi hkmleri ile belirlenmektedir. Ancak bu yasal dzenleme ile getirilen en kk alan byklne ilikin hkm de Belediyeler asndan kstlayc olmu ilan edilen alanlar zaman zaman gereinden geni alanlar iermitir. Sanayi alanlar, mar Kanununun 4. maddesinde saylan istisnalar kapsamnda kalan kullanmlar olarak dikkat ekmektedir. zel bir Kanuna tabi olmad dnemlerde de organize ve kk sanayi blgeleri zellikle zgn yer seimi kriterleri ile nem kazanmtr. Bu konuda dzenlenmi yer seimi protokol ve ynetmelikleri ile planlamann nemli bir ilevi olan kullanmlarn yer seimi, merkezi ve yerel temsilcilerin katlm ile gerekleen, ou kez siyasi yatrm olarak adlandrlan, tartmal bir srele gerekletirilmitir. Daha sonra bu kapsamda saylabilecek yasa metinleri ortaya kmtr. Organize sanayi blgelerinin kurulu, yapm ve iletilmesi esaslarn dzenlemek amacyla hazrlanan ve 15.4.2000 tarih ve 24025 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Organize Sanayi Blgeleri Kanunu, planlama ve yaplama alannda yerel ynetim yetkilerinin merkezi ynetim tarafndan kullanlmasna ilikin hkmler ieren yasal dzenlemeler arasnda yer almaktadr. Organize sanayi blgesi, Kanun uyarnca kartlm bulunan Yer Seimi Ynetmeliine gre belirlenen yerlerde Bakanln onay ile kurulmaktadr. OSBlere ait yer seimi Bakanln koordinatrlnde ilgili kurum ve kurulularn temsilcilerinin katlmyla oluan yer seimi komisyonunun yerinde yapt inceleme sonucunda, varsa 1/25000 lekli evre dzeni plan kararlar dikkate alnarak oybirlii ile yaplmaktadr. Yrrlkteki mevzuat gereince korunmas gereken ve sanayi tesislerinin kurulmasna izin verilmeyen alanlar OSB yeri olarak inceleme konusu edilmemektedir. Bu kapsamda sit alanlar, me ve kullanma suyu kaynaklarnn su toplama havzalar saylabilir. Yrrlkteki OSB mevzii imar planna gre arazi kullanm, yap ve tesislerinin projelendirilmesi, inas ve kullanmyla ilgili ruhsat ve izinler ile iyeri ama ve alma ruhsatlar OSB tarafndan verilmekte ve denetlenmektedir. 20
Yukarda aktarlan dzenleme ile birlikte konuyu deerlendirmek gerekirse iki nemli alanda yetkilerin merkezi ve yerel ynetim arasnda deitii izlenebilmektedir. Birincisi planlama ile ilgili bir yetki devridir. Belediyelerin plan yapma ve onayna dair yetkileri, merkezi ynetim ve valilik arasnda paylatrlmaktadr. Bir dier konu ise yaplamaya ilikindir. Bu alanda da belediye ve valilik elindeki yetkiler, OSB ynetimi tarafndan kullanlmaktadr. Planlama konusunda, Kanunda bir kavram kargaas da bulunmaktadr. OSB alan Belediyelerin imar plan ierisinde yer alabilir ya da bu planlara bitiik konumda olabilir. Bu durumda yaplacak imar planlar mevzii imar plan olmayacaktr. Bu da Sanayi ve Ticaret Bakanlnn planlama yetkisini sorgulanr hale getirebilmektedir. Yatrmlar tevik etmek, yurt dnda alan Trk iilerinin tasarruflarn Trkiyede yatrma ynlendirmek ve yabanc sermaye giriinin artrlmasn salamak zere endstri blgelerinin kurulmas, ynetim ve iletilmesine ilikin esaslar dzenlemek amacyla hazrlanan ve19/1/2002 Tarih ve 24645 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Endstri Blgeleri Kanunu, Planlama konusunda zel hkmler ieren yasal dzenlemeler arasnda yer almaktadr. Kanun, iki tr endstri blgesi tanmlamaktadr. Birincisi, yatrmlar tevik etmek, yurt dnda alan Trk iilerinin tasarruflarn Trkiyede yatrma ynlendirmek ve yabanc sermaye giriinin artrlmasn salamak zere bu Kanun uyarnca kurulacak retim blgelerini ifade eden endstri blgesi olarak belirlenmektedir. kincisi, zerinde Kurulu sanayi tesisi bulunan, gerek ya da tzel kiilere ait ve bu Kanun hkmlerine gre iln edilebilecek endstri blgelerini ifade eden zel endstri blgeleridir. Trkiyede ihracat iin yatrm ve retimi artrmak, yabanc sermaye ve teknoloji giriini hzlandrmak, ekonominin girdi ihtiyacn ucuz ve dzenli ekilde temin etmek, d finansman ve ticaret olanaklarndan daha fazla yararlanmak zere, serbest blgelerin kurulmas, yer ve snrlar ile faaliyet konularnn belirlenmesi, ynetimi, iletilmesi, blgelerdeki yap ve tesislerin tekili ile ilgili hususlar kapsamak zere hazrlanan ve 15.6.1985 tarih ve 18785 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Serbest Blgeler Kanunu planlama alannda zel hkm ve dzenlemeleri olan Kanunlar arasnda yer almaktadr. niversiteler, aratrma kurum ve kurulular ile retim sektrlerinin ibirlii salanarak, lke sanayinin uluslararas rekabet edebilir ve ihracata ynelik bir yapya kavuturulmas iin teknolojik bilgi retmek, rnde ve retim yntemlerinde yenilik gelitirmek, rn kalitesini veya standardn ykseltmek, verimlilii artrmak, retim maliyetlerini drmek, teknolojik bilgiyi ticariletirmek, teknoloji youn retim ve giriimcilii desteklemek, kk ve orta lekli iletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu salamak, teknoloji youn alanlarda yatrm olanaklar yaratmak, aratrmac ve vasfl kiilere i imkn yaratmak, teknoloji transferine yardmc olmak ve yksek/ileri teknoloji salayacak yabanc sermayenin lkeye giriini hzlandracak teknolojik alt yapy salamak amacyla hazrlanan Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu, 6.7.2001 Tarih ve 24454 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Afet nedeniyle hasara uram yerlemelerin imar planlar ve geici skn alanlar ile ilgili planlar, Bayndrlk ve skn Bakanl tarafndan yaplmakta ve onaylanmaktadr. Bu yetki, 7269 sayl Umumi Hayata Messir Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara dair kanun ve mar Kanununun 9. maddesinde belirlenen bir yetkidir. Bu planlarn yapm ve onay yetkisi, genellikle srekli bir yetki olarak kullanlmamakta, planlar zerindeki hak ve yetkiler, ilemlerin tamamlanmas sonrasnda ilgili yerel ynetimlere devredilmektedir. Bu konuda zellikle 1993 Erzincan, 1999 Marmara ve Dzce depremlerinin ardndan baz almalar gndeme gelmitir. Erzincan depremi sonrasnda Dnya Bankas
21
kredisi ile balatlan mar Kanunu ve Ynetmeliklerinin afetler kapsamnda yenilenmesi projesi erevesinde yaplan ve sonrasnda mar ve ehirleme Kanunu Taslann ortaya kn salayan gelimeler bunlar arasndadr. Bu taslak yasalamasa da, marla ilgili almalarn en geni katlmla hazrlanan bir rneini oluturmutur. Dier taraftan taslan baz dzenlemeleri, mar Kanunu Ynetmeliklerinde hkme dntrlm ya da Ynetmeliklerde afetler sonrasnda yaplan dzenlemelerin bir blm, sonrasnda Taslan baz maddelerinin temelini oluturmutur. 1984 ylnda yrrle giren Toplu Konut Kanunu kapsamnda belirlenen alanlarda plan onay konusunda yetkiler dorudan merkezi ynetime devredilmemekle birlikte, bu alanlarn yer secimi ve planlarn yapm yntemi, Kanuna imar mevzuat ierisinde ayrcalkl bir yer kazandrmaktadr. Toplu Konut daresi Bakanl tarafndan yer seimi yaplan toplu konut alanlar genellikle kentlerin geliimi ve plan kararlar ile bir btnlk salayamamaktadr. Dier taraftan 2007 ylnda Toplu Konut Kanununa ilave edilen hkmler, Gecekondu Kanunu kapsamnda idarelerin kullanmna gemi alanlar Toplu Konut daresinin kullanmna devretmitir. (22.3.2007 tarihli ve 5610 sayl Kanun) Kanun kapsamnda, Merkezi ynetim tarafndan yaplan almalarn yan sra, Belediyeler tarafndan ve 400 konuttan fazla olmak zere projelendirilen alanlarda da Kanun hkmleri uygulanmaktadr. Bu kanun kapsamnda yaplan uygulamalarn bir dier ayrcalk konusu ise, ruhsat verme aamasnda avan proje ile yetinilmesi olarak zetlenebilmektedir. Benzer bir yasal dzenlemenin mar Kanunu ile sanayi tesisleri ve kamu yaplarna ilikin olarak da yapldn, sadece sanayi tesislerine ilikin dzenlemenin Anayasa Mahkemesince iptal edildiini hatrlamakta yarar bulunmaktadr. 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayl zelletirme Uygulamalar Hakknda Kanun kapsamnda kalan tesislerin kurulu bulunduu alanlarla ilgili imar plan yapm ve onay konusunda 3194 sayl mar Kanununa 3.7.2005 tarih ve 5398 sayl Kanun ile eklenen Maddede planlama konusunda yer alan zel hkm, bu alanlarla ilgili ayrcalkl bir ilemi tanmlamaktadr. 09.07.1984 tarihinde yrrle giren ve 23.7.2004 tarihli ve 25531 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 5216 sayl Bykehir Belediye Kanunu ile yrrlkten kaldrlan 3030 sayl Bykehir Belediyelerinin Ynetimi Hakknda Kanun, bykehir belediyeleri ile ilgili ilk kapsaml dzenlemedir. Bu kanunla amalanan, demografik, fizik ve ekonomik btnlk salayan belediyelerin organize ve rgtl bir biimde ynetimini salamaktr. 5216 sayl Kanuna gre Bykehir belediyeleri, ile ve ilk kademe belediyelerinden olumaktadr. Bykehir belediyesinin planlamaya ilikin grev, yetki ve sorumluluklar evre Dzeni Planna uygun olmak kaydyla, bykehir belediye ve mcavir alan snrlar iinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasndaki her lekte nazm imar plann yapmak, yaptrmak ve onaylayarak uygulamak; bykehir iindeki belediyelerin nazm plana uygun olarak hazrlayacaklar uygulama imar planlarn, bu planlarda yaplacak deiiklikleri, parselasyon planlarn ve slah imar planlarn aynen veya deitirerek onaylamak ve uygulanmasn denetlemek; nazm imar plannn yrrle girdii tarihten itibaren bir yl iinde uygulama imar planlarn ve parselasyon planlarn yapmayan ile ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar planlarn ve parselasyon planlarn yapmak veya yaptrmak olarak belirlenmektedir. 22
Planlama Sisteminin Dier Temel Sorun Alanlar te yandan, Trk planlama sistemi dnyadaki yeni sylemleri takip etmekte glk ekmektedir. Bu durum, planlama asndan en nemli tehditlerden birisini oluturmaktadr. Planlama sistemini olumsuz ynde etkileyen dier benzer tehditler aadaki gibi genelletirilebilir. Planlamann istenilen dzeyde gelenekselleememesi, Kt uygulamalar ve kar sylentileri nedeni ile kamuoyunda planlamaya olan gven ve saygnn giderek azalmas, meknsal planlamann yerel siyasilerin elinde etkin bir ara ve g kullanma ve kar salama arac olarak deerlendirilmesi, Hzla deien konjonktr, deimelerin takip edilmesinde gecikmeler ve glkler, Gerekli yasal ve kurumsal dzenlemelerin zamannda ve istenilen biimde yaplamamas, Planlama tzesini deitiren dzenlemelerin ou kez planlama sisteminin dnda yaplmas, Tm bunlara bal olarak planclarn giderek mitsizlie dmesi ve umma dzeylerinin gerilemesi, Tm bu olumsuzluklara karn Trk meknsal planlama sistemi aadaki gl yanlara da sahiptir. Yaklak yarm yzyl boyunca elde edilen deneyimler, Trk planlama sisteminin ve pratiinin en nemli stnldr. nemli bir plan envanteri bulunmaktadr. Meknsal sorunlara ilikin pek ok saptama yaplm, sorunlarn k noktalar belirlenmitir. Meslek adamlarnn sahip olduu farkndalk nemli bir stnlktr. Planlamay ve uygulamay gerekletirecek kurumsal/ynetsel yaplarn varl ve dzenlemelerin belirli bir olgunlua erimi olmas bir kazantr. Planlamay gerekletirebilecek kadrolarn yetimi bulunmas ve hatr saylr bir ustalk bilgisinin elde edilmi olmas nemli bir kazan olarak alglanmaldr. Meknsal planlama sistemi nemli bir yasal envantere sahiptir. Bunlar istenirse iyi uygulamalar iin nemli olanaklar salamaktadr. Planlama eitimi veren nitelikli kurumlarn varl nemli bir stnlktr, akademik alma ve grlerden yararlanma olanaklar fazladr. te yandan; planlama sistemi, gelecekteki atlmlar iin aada genelletirilen frsatlar da kullanmak durumundadr. Uluslararas yeni sylemler, mevcut pratiin deimesi ynnde ve ayrca bu deiimin yn ve amalar konusunda ipular vermektedir.
23
Planlamaya duyulan gereksinim artmtr. Planlamann, dnyada ve zellikle AB lkelerinde toplumsal kalknmay salamak ve blgeler aras dengesizlikleri gidermek iin nemli bir ara olarak grlmektedir. Katlmclk, ynetiim ve aidiyet duygusunun arttrlmas sylemlerinin, planlamaya daha fazla gerekilik kazandrmas beklenmektedir. Uluslararas yeni yaklam ve yntemler; planlamada yeni sre tasarmlarnn ortaya kmas ve daha fazla gerekilik araylar nem kazanmaktadr. Trk meknsal planlama sistemi yukarda zetlenen isellikleri gzeterek, sahip olduu stnlkleri deerlendirerek ve harekete geirerek, darboazlar aarak yeni bir yapya kavumaldr. Bu sistem araynda, dsallklar da gz nnde tutulmaldr. zellikle frsat olarak nitelendirilebilecek konjonktrel deiiklikler deerlendirilmelidir. Bu balamda; yeni planlama sylemleri ve yaklamlar ortaya kmaktadr. Bunlar ksaca aadaki gibi zetlenebilir. Yeni planlama sylemi sre tasarmn, devamll, geri beslemeyi ve gerektiinde ama ve hedeflerde deiimi n plana karmaktadr. Plan, bir takm faaliyetler sonucunda elde edilmesi gereken nihai bir belge olarak deil, uygulamay ynlendiren bir yol haritas olarak, ele alnmaktadr. Bu nedenle, gerek dnyadaki baar ve baarszla gre plan stratejileri deimektedir. evresel duyarlla zen gsterilmesi ve srdrlebilirliin salanmas nemle vurgulanmaktadr. Yeni sistem katlmcdr ve ynetiimi n plana karmaktadr. Ortak akl araylar ve ortak sorumluluk alnmas nedeni ile daha gerekidir. Yeni Trk planlama sistemi de bu kavramlarn dnda kalmayacaktr. Bu balamda; Stratejik ama ve hedefleri batan ortaya koyan, bu amalara ulamak iin takip edilmesi ve yaanmas gereken sreleri tanmlayan, Uygulamalar iin kurumsal adresleri veren, Bu adresleri; kurumsal ve yasal yaptrmlar, planlamann ynlendirilmesi, plann finansman, mali kaynaklarn bulunmas ve kullanlmas balamnda aklayan, dolays ile plan kademelenmesini iselletiren, Bu anlay ile plan nceliklerini aklc bir biimde ortaya koyan, Gelimeleri etaplayan, sraya koyan, Plan etkileyen ve plandan etkilenenleri saptayan ve onlarn katklarn alan, bir anlamda plan sorumluluuna ortak eden, baarnn ne olduunu ve baar gstergelerini srecin banda tanmlayan, zleme-Deerlendirme sistemine sahip, Uygulamay gzeten, kararlarda geri-beslemeyi ngren tek ynl deil, dngler yapan i akm emalar ile sonu alan, bir sistemin kurgulanmas gerekmektedir. 24
Bu kurguda iki nemli zelliin alt izilmelidir. Bunlarn ilki; yeni planlama srecinin, plan nihai hedef olarak grmemesi olmaldr. Planlamann tek ynl bir akm emas gibi deil, zaman iinde dngler yapan dinamik ve geri-beslemeli ve uygulama ile btnleen bir sre olarak tasarlanmas nem tamaktadr. kinci zellik, farkl meknsal birimlerde yaplacak planlamalarda alt ve st planlama kademeleri arasnda karar ve bilgi akmmn salanmasnn zorunluluudur. Bat dnyas planlama sisteminde, lke mekanna ilikin stratejik karar almndan krsal yerleme planlarna ilikin pek ok lek ve kademede planlama yapld bilinmektedir. Bu sisteme sahip, baz lkelerde planlama kademeleri ve kademeler aras ilikiler net olarak aklanm ve kurumsal dzenlemelerde yer almtr. Ancak bazlarnda formel bir dzenleme olmamasna karn, kademeli planlama gereksinmelere ve geleneklere bal olarak yaplmaktadr. Kentsel ve krsal alanlarda alnmas gereken nlemler, bir dizi stratejik karar dizileri ile ilgili planlama ve onay birimlerine iletilmektedir. Bir genelleme yaplrsa, lke ve blge leindeki planlamalardan genelde merkezi hkmet sorumludur. lke meknsal politika, plan ya da stratejik kararlar dizisinin onay mercileri de niter veya federal merkezi hkmetin seilmi karar organlardr. Blgesel planlarn ya da blgesel gelime strateji dokmanlarnn hazrlanma ve onaylama sorumluluu, niter sisteme sahip lkelerde il idareleri veya varsa blge idaresi, federal sisteme sahip lkelerde ise federasyonu oluturan devlet ya da eyaletler olmaktadr. Onay mercileri ise seilmi karar organlardr. Metropoliten alan veya bykl ne olursa olsun kentlerde ise durum Trk planlama sistemine daha yakn ve benzerdir. Bu nedenle daha kolay anlalabilir bir planlama srecine sahiptir. Kentsel kesimlerin plan hazrlanma ve onay yetkisi, plann hazrland alann yetkili yerel ynetimi ve Onun seilmi karar organdr. Bat dnyasnda kentsel ve krsal alan i ie gemi durumdadr. Bazen Fransada olduu gibi, krsal nitelikli yerlemeler de belediye rgtne sahiptir. Kimi yerlerde krsal kesiminin kendine zg statleri bulunmaktadr. Formel bir plana sahip olsun veya olmasn kr kesiminde yaplanmann kabul grm geleneksel kurallar bulunmaktadr. Buna karlk, Trkiyede en belirsiz meknsal planlama trne ve pratiine krsal kesimin sahip olduu dnlmektedir. Her eyden nce, bu kesim iin hazrlanan planlarn hangi birim tarafndan onaylanaca dahi ak deildir. Bat meknsal planlamasnda e kademe planlama birimleri arasnda bilgi akmnn saland, en azndan lkesel politikalarn uygulanmas nedeni ile bunun gerekli olduu ifade edilmektedir. Baz karmlar Yukardaki genel aklamalardan bir karm olarak unlar sylenebilmektedir. Planlarn hazrlanma ve onaylarndan sorumlu birimlerin yetki alanlar ile idari birimlerin corafi blnmeleri birbirlerine elemektedir. st lekli plan, alt lekli plandan ya da o lekte yaayanlarn gr, beklenti ve isteklerinden haberdar olarak hazrlanmaktadr. (aadan yukarya dikey ak bilgi/ talep)
25
Her bir st kademe planlama, alt planlama leine politik ynlenme, stratejik karar ya da planlama ilkesini sunmaktadr. (yukardan aaya dikey ak - karar/gd) Blge leinde planlamalarda, dier blgelerde nelerin ngrld bilinmektedir. lke lei planlama ve veri taban buna olanak salamaktadr. (yatay bilgi ve karar ak) Trkiye meknsal planlama sisteminin gelecekte kresel olarak kabul grm ve ksmen gnmzde de uygulanan pratikten esinlenecei aktr. Bu nedenle, Trkiye dndaki gelimeler, zellikle kuramsal aray, tartma ve yorumlar takip edilmeli, ancak lkenin zgn toplumsal koullarna ve planlama deneyimine dayanarak yeni bir sentez yaplmaldr. Meknsal plan kademelerindeki eksik halkalarn tamamlanmas da ayr bir alan olarak belirlenmelidir. Daha etkin ve uygulanabilir bir meknsal planlama iin yukarda genel hatlar ile aklanan darboaz ve tehditler ile stnlk ve frsatlar kukusuz deerlendirilmelidir. Farkl plan kademlerinde yeni kurumsal yaplarn kurgulanmas bir zorunluluktur. lke ve blge leinde meknsal planlamadan sorumlu kurumsal yapnn gzden geirilmesi gerekmektedir. Gnmzde anlan planlarn elde edilmesi Devlet Planlama Tekilatnn (DPT) yetki ve sorumluluu altndadr. Anlan kurum tarafndan gnmze kadar yaplanlarn nitelik ve nicelii, ksaca baars bu kurum tarafndan da sorgulanmaktadr. Blge planlarnn onay mercii ak deildir. Bilindii kadar ile GAP Blge Kalknma Plan TBMM de grlmtr. DPT tarafndan hazrlanan blgesel kalknma planlarnn, Trkiyede blgesel mlki idare olmad iin her hangi bir blgesel onay bulunmamaktadr. Bir dier husus, son yllarda ortaya kan yeni planlama aktrleri ve yeni kurumsal adreslerin deerlendirilmesi gereidir. Yeni dzenlemeler l lei planlamaya kurumsal adresler kazandrmtr. l zel daresi yasas ile l leinde plan yapm yetkisi zel darelere, onay yetkisi de l Genel Meclisine verilmitir. Bununla birlikte, l meknsal planlarnn onay sreci karmaktr. l Genel Meclisinin yan sra varsa, ilde bulunan Bykehir Belediye Meclisi veya l Belediyesinin Meclisi de onay merciidir. Bu durum onay srecinde nemli sorunlar yaratmaktadr. l evre Dzeni Plan olarak adlandrlan meknsal plan, st lekli blgesel planlardan, byle bir plan olmadndan girdi ya da st karar alamamaktadr. Bu durumda, bu lekte plan yapanlar, kimi zaman blge leinde kestirimler yaparak gerekli girdileri kendileri yaratmaktadr. Byle bir yaklamn rasyonelliinden ve doru karar retiminden kuku duyulmaldr. Bazen birden fazla ilin evre dzeni planlarnn birlikte elde edildii de olmutur. Ancak bu yaklamda, planlama alan, tek il leinde yaplan planlar gibi, ayn teknik artname kullanlarak ele alnm, blgesel veya alt blgesel planlama endiesi tanmam ve lek ekonomileri dikkate alnmamtr. Bu aklamalarn altnda, zellikle blge dzeyi planlamasnn; alt lekli planlar ynlendirme dzeyi ve yetkisi, plann mali boyutu ve akal ileri ve kurumsal yaps ve adresi yeniden ele alnmaldr. Bu planlarn alt lekli planlara stratejik ynlenmeyi salamas salanmaldr. te yandan, l lei planlarn gerek teknik ierii, alt lekli planlar etkileme dzeyi ve ans ve gerekse onay srecindeki karmaklk ivedi olarak gzden geirilmelidir. Bu planlarn elde edilme ortamlar, planc kadrolarn bulunabilirlii, bu balamda insan kaynaklarn 26
gelitirme ve kurumsal kapasite artrm olanaklar zerinde allmas gereken dier hususlar olmaldr. Gnmzde metropoliten alan veya anakent planlamas, ierik ve lek asndan herhangi bir kentsel kesim planlamasndan farkl deildir. Nazm ve uygulama imar planlarndan oluan meknsal planlama setleri gereksinimleri karlamaktan uzaktr. Hzla gelien kesimler iin hala 15 20 yllk dnemler hedef alnarak, duraan, donuk ve zor deien plan karar reten yaklam, baz kentsel kesimlerde ar rant salamakta ve gerek d meknsal nermeleri iermektedir. Planlarn dier sektrlerle, hatta ulam ve altyap sistemleri ile btnlemesi yok gibidir. Byle bir yapda, plan deiiklerini yapma ve kontrol etme kent egemenlerinin hakimiyetindedir ve yaplan deiiklikler kamu yararna kullanlamayan deer artlarna neden olmaktadr. Kukusuz anakentlerin planlama sistemi iin sralanan eletiriler, tm kentsel kesim planlar iin de geerlidir. lkemizdeki mevcut planlama sisteminin niteliklerinin, sorunlarnn ve sahip olduu potansiyellerinin aktarld bu blmdeki saptamalara dayanarak, komisyonumuzca yeni bir planlama yaklam ve yeni bir kurumsal yap nerisi gelitirilmitir. Bir sonraki blmde bu yap ele alnacaktr.
27
III. LKEMZDEK MEKNSAL PLANLAMA SSTEMNN SORUN ALANLARI VE YEN YAPILANMAYA YNELK OLARAK GELTRLEN STRATEJLER VE EYLEMLER lkemizdeki mevcut planlama sistemi, yaklak altm yllk deneyime karn gnmzde byk sorunlarla kar karyadr. Bu sorunlar nedeniyle de yaam evrelerimiz giderek salkszlamakta, kimliksizlemekte, doal ve kltrel deerlerimiz zarar grmekte, milyonlarca insann yaamakta olduu yerleim alanlar, doal afet ve yerleme riski tamaktadr. Kukusuz bu sorunlarn tek nedeni mevcut planlama sistemimiz deildir ve tm sorunlarn zm de salt planlama sisteminin deimesi ile mmkn deildir, ancak kendi iinde tutarll olan, yaamn gereklii ile uyumlu, yaayanlarn iinde yer ald ve yaad evreye sahip kt, yaanan yerin zelliklerine duyarl, yaamn dier alanlarndaki politikalarla egdm iinde gerekletirilecek planlama srelerinin, anlan sorunlarn zmnde byk rol oynayaca da aktr. Bu nedenle de mevcut planlama sistemine alternatif olacak yeni bir planlama yaklamnn gelitirilmesi ve bu yaklam hayata geirecek kurumsal yap nerisinin gelitirilmesi, bu almann ana amacdr. Giri Blmnde deinildii gibi, yeni bir planlama sistemi nerisinin gelitirilmesinde; lkemizde planlamaya ilikin mevcut sorunlarn nitelii, Planlama kuram yaznnda yer bulan yeni planlama yaklamlar, Dnyada farkl lkelerce deneyimlenmi olan planlama pratikleri, Yaklak olarak altm yldr lkemizde yaanmakta olan planlama deneyimi, birikimi ve sonular, gz nne alnmtr. Aada ncelikle mevcut planlama sistemimizdeki ana sorun alanlar ele alnacak, daha sonraki alt blmlerde de bu sorunlarn zmne dnk stratejiler ve eylemler aktarlacaktr. Gelitirilen tm stratejiler, kendi iinde btnl ve tutarll olan yeni bir planlama sisteminin oluturulmasna yneliktir. lkemizdeki Mevcut Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanmaya likin Sorun Alanlar lkemizdeki mevcut planlama sistemi, kurumsal yaps ve bu yap zerinden ileyen planlama pratii, ok farkl dzeyde ve farkl nitelikte sorun alanlarna sahiptir. Bu sorun alanlar Komisyonumuzca, ulusal dzeyden balayarak yerele dek inen bir almla 23 ana balkta toplanmtr. Her bir sorun alan, kukusuz bir dieriyle dorudan ilikilidir ve bu nedenle de tm sorunlarn zmne dnk olarak gelitirilen stratejilerin btn, yeni bir planlama anlay ve yeni bir kurumsal yapya karlk gelmektedir. Aada, tanmlanm olan sorun alanlar srasyla aktarlacak, bu sorunlarn zmne dnk olarak gelitirilmi olan stratejiler ve eylemler ise bir sonraki alt blmlerde yine srasyla ele alnacaktr. 1.1 Ulusal kalknma planlamas ile ilikilendirilmi bir meknsal planlama sisteminin ve stratejilerinin olmamas Kresel lekte ok hzl ve byk dnmlerin yaand son on yllarda, Trkiyenin de iinde yer ald uluslararas ilikilerin biimi, nitelii ve younluu deimektedir. Bu ilikiler 28
ve isel dinamikleriyle Trkiye de deimektedir. Blgesi iinde giderek ne kan, belli sektrlerde dnya ile entegrasyonu artan, dinamik bir toplum yapsna sahip, ayn zamanda ok nemli ekonomik, sosyal, kltrel ve evre sorunlaryla da kar karya olan bu lkenin, geleceine ilikin bir lke meknsal stratejisi yoktur. Ulamdan, enerji gereksiniminin salanmasna, sanayi ylmalarndan, blgeler aras eitsizliklerin giderilmesine, kresel iklim deiiklii ve lkenin lleme riskinden, doal afetler ve yerleme riskleriyle ba edebilmeye dek, birbirini btnleyen ve lkenin gelecek vizyonu ile rten bir lke meknsal stratejimiz yoktur. lke dzeyinde meknsal stratejinin nasl, hangi srelerle ve nasl bir kurumsal yap ile belirleneceine ilikin ve giderek blge leinde, byk kentlerimizde, kasabalarmzda, krsal alanlarda planlama srelerinin nasl ve hangi kurumlar araclyla gerekletirileceine ilikin olarak da bir planlama vizyonumuz ve planlama stratejimiz yoktur. Oysa lkenin hangi yeni havaalanlaryla, hangi yeni limanlarla, nereden geecek hangi boru hatlaryla, nerede yaplacak hangi tr enerji santralleriyle, hangi blgede ncelikle gerekletirilecek erozyon, deprem ve benzeri doal afet ve yerleme riskleriyle mcadeleyle, gelecek on yllara hazrlanacann belirlenmesi gereklidir. Nkleer santral, byk apl liman vb. yatrmlarla ilgili merkezi ve yerel siyasi basky denetleyecek ve olas hatal yer seimlerini ortadan kaldracak bir mekanizmann bulunmamas byk bir sorundur. 1.2 lkemizde zerinde uzlalm bir planlama vizyonunun bulunmamas lkemizin mevcut planlama sistemi ve pratiine ilikin ok ve karmak sorunlarn varl, srekli olarak farkl kurum, kurulu ve kiiler tarafndan dile getirilmektedir. Bir baka anlatmla mevcut planlama pratiinin artk srdrlemez bir noktada olduu ve bu pratiin yerleim alanlarmzda, doal ve kltrel evremizde, byk olumsuzluklarn yaanmasna neden olduu hemen tm kesimler tarafndan kabul edilmi olmasna karn, ayn pratik giderek karmaklaan bir yapyla srdrlmeye allmaktadr. Oysa bu lke ayn zamanda yaklak altm yllk bir planlama deneyimine, birikimine ve kapasitesine de sahiptir. Bu kapasite ile yeni, yaanmakta olan olumsuzluklar ortadan kaldracak, zerinde uzlalm bir planlama vizyonu oluturulmak zorundadr. 1.3 Mevcut planlama sistemimizde planlama yetkisine sahip kurumlar arasnda ve izlenen planlama srecinde dey ve yatay ilevsel btnln ve tutarlln olmamas lkemizdeki mevcut planlama sisteminde ok sayda kurum, farkl dzeylerde, ok farkl srelerle ve iki boyutlu bir planlama diliyle fiziki planlar retmektedir. Bu planlar reten kurumlar arasnda yatayda egdm ve bilgi ak olmad gibi, farkl kademelerde retilen fiziki planlar arasnda deyde uyum ve denetim de yeterli dzeyde salanamamaktadr. Planlama pratiimizi ynlendiren mevcut yasal dzenlemelerde yatay ve deyde salanmas gereken egdmn yazl kural ve ilkelerinin yeterli dzeyde bulunmamas, stratejilerinin belirli olmamas, kademeler aras btnlk kurulmasna engel olmaktadr. Oysa lke dzeyinde belirlenen makro meknsal stratejilerle, blgesel ve yerel dzeyde gelitirilen meknsal stratejilerin uyum iinde olmas, her dzeyde gelitirilen meknsal stratejilerin tm yatrmc kurumlarn katlmyla ve egdm iinde gelitirilmesi ve uygulamada da ibirliinin salanmas gerekmektedir.
29
1.4 Mevcut planlama sistemimizde parac uygulamalarn ve planlamada yetki karmaasnn olmas Yukardaki sorun tanmlamasnda da deinildii gibi bugn lkemizde ok sayda kurum, planlama yetkisine sahiptir. Yrrlkteki mar Yasasnn istisnai maddeleri, farkl kurumlar tarafndan yaplan sektrel planlar, mevzii planlamay destekleyen dzenlemeler ve bunlara uygun paral plan yapm ve onay yetkileri bal bana bir sorun alan olarak belirgindir. Bu durum planlamada denetim mekanizmalarnn kurulmasn da engellemektedir. Ayn alanda farkl kurumlarn planlama yetkisine sahip olmas veya bir alann bir blmnn bir kurum, dier blmnn baka kurum tarafndan planlanyor olmas, bazen yetkinin kimde olduunun net olarak bilinemiyor olmas hem plan kararlarnn egdm iinde retilmesini engellemekte hem de retilen kararlarn uygulanmasnda glklere neden olmaktadr. 1.5 dari yetki alan ile planlama alan arasnda uyumsuzluklarn varl mar Yasasnn ve dier ilgili yasal dzenlemelerin belirledii yetki alanlar ile kendi iinde anlaml bir planlama alan btnln salamas gereken plan snrlar arasndaki uyumsuzluklar, hem planlama srelerinde hem de uygulamada sorunlar yaratmaktadr. Bir dieriyle ok youn ekonomik, sosyal ve kltrel ilikiler iinde olan ve aslnda bir yerlemeler btnl oluturan alanlar, farkl idari snrlar iinde olduundan, gnmzde farkl planlama sreleriyle, birbirinden bamsz, farkl planclarla ve farkl zamanlarda planlanmaktadrlar. rnein stanbul, Kocaelinden; zmir, Manisadan bamsz planlanabilmektedir. Bu ilikisizlik ise kimi kez birbiriyle atan plan kararlarnn retilmesine neden olabilmektedir veya retilen kararlarn hayata gemesini zorlatrmaktadr. 1.6 Mevcut planlama srecinin kurumsallamam olmas disiplinler aras olma zelliinin yeterince
Planlamann ilgili uzmanlklarn katlmyla ve disiplinler aras bir ortamda gerekletirilmesi gerektii, bilimsel bir zorunluluk olmasna ve tm platformlarda bu konuda gr birlii olmasna karn, uzun yllardr, lkemizdeki planlama pratii ne yazk ki bu nitelikte gerekletirilememektedir. Yalnzca byk kentlerimizin planlama srelerinde veya zel planlama alanlarnda ksmen salanan bu gereklilik, orta byklkteki kentlerimizde ve kk kentlerimizde yalnzca ehir plancs tarafndan gerekletirilmektedir. Meknsal planlamann salt iki boyutlu fiziki dzenleme sreci olmamas gerektiinin altnn izildii yeni planlama yaklamnda, disiplinleraras ortak alma kanlmazdr. 1.7 Tm planlama dzeylerinde katlmc karar alma mekanizmalarnn yetersizlii, kurumsallamam olmas ve katlmda eitsizlik Uzun yllardr lkemizde akademik ve siyasi sylemlerde, planlama srelerinde ve kent ynetimlerinde, katlmcln gereklilii ve yararlar yer almasna karn, bu konuda somut admlar yeterli dzeyde atlamamtr. ounlukla yerel halkn, yerleimlerinin planlarnn yaplmakta olduundan veya deitirilmekte olduundan haberi olmamakta, vatanda inaat baladnda ne yapldn grmektedir. Farkl toplum kesimlerinin gr alnmakszn planlama kararlarnn alnmas, hem bu kararlarn yerel gereklie uygun olmamas sonucunu getirmektedir, hem de retilen plan kararlarnn hayata geirilmesi sreci zorlamaktadr. Katlmn salanamamasnn ok nemli bir dier sonucu ise halk denetiminin salanamamas ve yurttalarn aidiyet duygularnn zarar grmesidir. Bu 30
olumsuz yap, yerleimlere dair kararlarn alnmasnda bireysel ve zaman zaman siyasi tercihleri ne karmaktadr. Bu sonu, son derece eitsiz ve kentliyi dta tutan bir karar srecini desteklemektedir. 1.8 mar planlamas yaklamnn ve uygulamasnn yalnzca fiziki dzenleme boyutuyla snrl kalmas, rant yaratma ve rantn datm dnda ekolojik, toplumsal, meknsal ve evresel adan yaanabilir ve srdrlebilir mekan retmede yetersiz kalmas mar planlama sreci, baz yazl belgelerde yer alan farkl ieriine karn fiziksel boyutu n planda tutan bir yaklamdr. Bu yaps st lek planlara da yansmtr. Bu yaklam planl alanlar yaanabilir klmamakta, srdrlebilir mekan retilememektedir. lkemizde, meknsal planlama srelerinin, imar plan retme sreciyle giderek zdelemi olmas, bu imar planlarnn niteliinin ise yerleimlerin zgn koullarna ve doal ve kltrel deerlere, doal afet ve yerleme risklerine duyarl olmamas, giderek doal peyzajn bozulmasna, kltrel deerlerin yok olmasna, yerlemelerin kimliksizlemesine, yerel halkn yaadklar evreye yabanclamasna neden olmaktadr. mar planlar giderek yalnzca arazi ve arsa dzenlemesi ve yaplanma koullarnn belirlenmesi dzeyine indirgenmitir. Oysa, meknsal planlama; sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal ve kltrel deerlerin korunmas srelerinin, ksaca toplumsal gelimenin bir bileeni olarak gerekletirilmelidir. 1.9 Mevcut planlama sistemimizde krsal alan planlama kavramnn, plan kademesinin ve normlarnn bulunmay ve krsal alanlarn kimliini yitirmeye balamas Krsal yerleim birimlerindeki yaam koullar, krsal kesim nfusu, g olgusu ve kent-kr devamll gz nne alndnda krsal kesim planlamas ihmal edilmitir. Krsal alanlarda birikmi sorunlarn bykl, kentsel kesimle yakn ilikiler ve kentsel kesimin krsal alanlara doru yaylm ve krsal yerlemeleri igal etmesi, gda gvenliinin salanmas, krsal kesim sakinlerinin donatlmas ve kapasitelerinin artrlmas ve benzeri gibi etmenlerle krsal kesim iin yeni bir yaklam gerekmektedir. Gnmzn planlama pratiinde, krsal alanlar yalnzca imar koullarnn belirlenmesi balamnda yer almakta ve bu yer al, ky yerleik alan snrlar iinde veya skn d alanlar kapsamnda olmaktadr. Oysa krsal alanlarn doal peyzajnn bozulmas, krsal yerleim alanlarnn nfus kaybetmesi, tarmsal retimden uzaklalmas, krda yoksulluk, yerel mimari zelliklerin kayb vb. sorunlar, tam da meknsal planlama sistemi iinde zm bulunmas gereken sorun alanlardr. 1.10 Mevcut planlama pratiinin tasarmla bann kopmu olmas Gnmzn planlama pratii, meknsal planlamay, imar planlamas ile edeer klm, imar planlar ise yalnzca iki boyutlu fiziki dzenleme, arazi ve arsa dzenlemesi ve yaplanma koullarnn belirlenmesi kararlarna skp kalmtr. mar plan yaplan yerlemenin zgn mimari zelliklerine, dokusuna, peyzaj deerlerine, yre yaayanlarnn tercihlerine yeterince zen gsterilmeksizin, tm imar planlarnda yllardr, dikdrtgen yap adalar, hala n ve yan bahe mesafesi ve minimum bina cephesi koulunu salayacak byklkte parseller, ayrk, bitiik vb. yap nizam kararlar retilmektedir. Yalnzca iki boyutlu bu kararlara gre de tm kentlerimizde monoton, estetik kaliteden yoksun, yaayanlarnn mutlu olmad yaam evreleri olumaktadr.
31
1.11 Mevcut planlama sisteminde etkin bir denetim mekanizmasnn bulunmay Denetim, planlama ve plan uygulamasnda son derece nemli bir boyut olmakla birlikte, bu kapsamda mekanizmalar kurulmamtr. Planlamann her aamasnda denetim mekanizmasnn kurulmamas planlarn srdrlebilirliini de engelleyen bir yap ortaya koymaktadr. Dier taraftan plan uygulamalarnn denetiminin i ve st denetim mekanizmalar ve katlm sreleri ile desteklenmemesi uygulayclarn keyfi ve siyasi ierik kazanma nedeni olabilmekte, niteliksel bir performans denetimini de engellemektedir. Denetimsizlik ise, bir yandan salksz yaam evrelerinin olumasna neden olmakta, dier yandan kentsel arsa rant zerinden yolsuzluklar yaplabilmesini mmkn klmakta, hakszlklarn olumasna neden olmakta ve toplumun planlama kurumuna olan gveni sarslmaktadr. Bu yzden de ncelikle etkin denetim mekanizmalarnn gelitirilmesi gerekmektedir. 1.12 Yetersiz denetim nedeniyle, denetim mekanizmasnn byk lde yarg sreleriyle salanyor olmas ve bu srelerin ok yava ilemesi Denetimin planlama srasnda ve uygulama aamasnda yetersizlii, yarg denetimini n plana karmaktadr. Ancak yarg denetimi yava ileyen bir sretir. Sonulandnda, uygulamann da sonulanm olmas, denetimi ortadan kaldrmaktadr. Yarg denetimini en aza indirgeyecek farkl denetim mekanizmalarnn yan sra, yarg denetimini hzlandracak ve niteliini artracak mekanizmalara gereksinim byktr. 1.13 Yarg srecine eriimde dezavantajl gruplarn bulunmas Yarg denetimi, gerek planlamaya katlm ve duyuru mekanizmalarnn yetersizlii, gerekse pahal bir sre olmas nedeniyle eriiminde yetersizlikler bulunmaktadr. zellikle alt gelir grubundaki toplum kesimleri iin ve yarg sreleri hakknda yeterli bilgiye sahip olmayan kesimler iin, yargya eriim gtr ve bu kesimlerin yargya eriimlerinin salanmas desteklenmelidir. 1.14 Planlama etii konusunda yerleik bir deer sisteminin bulunmay Etik kurallar konusunda bir boluk bulunmaktadr. Meslek Odalar, meslek adamlar ile ilgili etik kural belirleme konusunda yeterli aralar gelitirmemektedir. Mevcut durumda meslek etiinin yan sra teknik kurallarn ieriinin doldurulmasnda da sorunlar bulunmaktadr. Oysa planlama sistemi iinde yer alan tm sorumlularn mesleki etik ve teknik kurallar konusunda bilgili ve bilinli olmas gerekmektedir. 1.15 Farkl plan kademelerinde, lein gerektirdii karar dzeyine uygun plan dilinin olmay Plan tr ve lekleri arasnda nemli farklar bulunmakla birlikte, mar Mevzuatnda plan tanmlar ile ilgili genel aklamalarn yer almas, lekler aras kademelenmenin kural ve ilkelerinin bulunmamas, pratikte plan dilini ayn/benzer klan bir sonu yaratmtr. Bu sonu, planlar aras ayrm yok eden, dil farkll bulunmayan ayn/benzer planlar retilmesine yol amtr. Bu durum, kademelenme ile ilkelere aykr yan ile nem ve ncelikli bir soruna dnmtr. Mevcut planlama pratiimizde, makro lekte ana kararlarn retilmesi gerektii 1/100 000 lekli blgesel lekli planlarda, parsel ayrntsnda plan karar gelitirilmekte ve benzer plan dili, 1/25 000 ve 1/5000 lekli planlarda da kullanlmaktadr. 32
Yerleme leine inildiinde ise, ok daha ayrntda tasarlanmas gerekli olan yaam evreleri, 1/1000 lekli uygulama imar plan diliyle planlanmaktadr. Bu dil ise, caddelerin, sokaklarn, otoparklarn, meydanlarn, parklarn, spor alanlarnn, konut alanlarnn vb. yaam evrelerinin, aalaryla, engelli rampalaryla, yzey kaplamasyla vb. d mekn tasarm eleriyle tasarlanmasna olanak vermemektedir. 1.16 Doal afetler ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk mdahalelerin mevcut planlama pratiinde yeterli dzeyde olmay Yaamakta olduumuz ve ok ciddi kayplar verdiimiz deprem ve dier doal afetlere karn, mevcut planlama sistemimizde, lke dzeyinden balayarak, uygulama plan leine dek, doal afet ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk olarak sistematik veriler salanamamakta, gerekli analizler yaplamamakta ve risklerin azaltlmasna ynelik stratejiler gelitirilememektedir. Oysa planlamann ana amac ncelikle yaamn srdrlebilirliinin salanmasdr. Bu nedenle tm kademelerdeki planlama srelerinde birincil ncelik doal afet ve yerleme risklerinin azaltlmas olmaldr. 1.17 Yerlemenin gelecek vizyonundan bamsz ve onunla ilikisiz olarak gereksinimden ok fazla alann kentsel gelime alan olarak planlanmasnn evreye olumsuz etkilerinin olmas ve kentleme maliyetinin yksek olmas mar yasas ile parac planlamann nnn snrsz biimde almas, planlamada ve uygulamada denetim mekanizmalarnn kurulmamas, meslek etii kurallarnn gelitirilmemesi gibi nedenlerle, zellikle ilave ve mevzii planlarla ok geni alanlar planlanmtr. Sektrel planlama ve merkezi konut yatrmlar ile af yasalar da bu durumu desteklemitir. Bu kapsamda mevzii planlanan alanlar gerek st lek planlarla gerekse imar planlar ile de btnletirilerek bu alanlar ok daha genilemitir. Alt lek planlamada ve plan uygulamasnda etaplamadan uzaklalmas da bu sorunu bytmtr. Gnmzde birok kentimizde imar planlaryla kentsel gelime alan olarak planlanm alanlar, kentin gelecek yirmi yllk nfus kestirimlerinin iki kat byklkte nfusun yaayabilecei kadar byk alanlara ulamtr. Kentsel gelime alan olarak planlanm alanlarda hzla imar uygulamalar yaplm, kentlerin yerleik alanlarnn dnda sramal ve tekil yerleim biimi desteklenmitir. Bu denli byk kentsel gelime alanlar, ne yazk ki ounlukla nitelikli tarm alanlar, zeytinlik, ba vb. alanlar zerinde planlanmtr. Bylesi bir uygulama ise evreye ok byk zararlar vermekte, kentleme maliyetleri ok yksek olmakta ve kaynaklarn israfna neden olmaktadr. 1.18 Kentsel saaklanmann, evre sorunlar yaratmas, kentleme maliyetlerini arttrmas ve kent merkezlerinin boalmasna ve kentsel yaamn olumsuz etkilenmesine neden olmas Yukardaki sorunla dorudan ilikili olan bu sorun alannda da kentlerin sramal olarak ve saaklanarak bymesinin, kent dnda yer seen ticaret, konut, eitim vb. tesislerin, evreye zarar vermesi, ulam maliyetlerini ve kentsel servis salama maliyetlerini arttrmas sz konusudur. Kentsel saaklanman bir dier ok nemli olumsuz sonucu ise, kentlerin merkezlerinin boalmas, kentlilerin birbirinden soyutlanmas ve kentsel yaamn rengini ve zenginliini kaybetmesidir. Bu nedenle de bu tr bir byme biiminin engellenmesi gerekmektedir.
33
1.19 Plan kararlarnn hayata geirilmesine ynelik uygulama aralarnn (finansal, hukuksal, teknik) yetersizlii Mevcut planlama sisteminde, plan uygulama aralar, planlarn sadece fiziksel boyutu ile ele alnmasndan da beslenerek yetersiz kalmtr. Planlarn finansal, teknik ve hukuksal boyuttan yoksunluu uygulama aralarnn geliimini de olumsuz etkilemektedir. ok hassas analizlerle dayanarak ve ok duyarl olarak gelitirilmi bile olsa, yeterli uygulama aralar yok ise, plan kararlarnn uygulanmas glemektedir. Gnmz planlama pratiinde, en nemli uygulama arac, arazi ve arsa dzenlemesine ilikin mar Yasasnn 18. Madde uygulamasdr ve yetersizdir. Mevcut kamu arazileri hzla satlmaktadr, yerel ynetimlerin kamulatrma fonlar yetersizdir, bu nedenle yaam evrelerinin iyiletirilmesi ve kalitesinin ykseltilmesi iin yeni uygulama aralarna gereksinim byktr. 1.20 Mevcut planlama pratiindeki planlama srelerinde izleme ve geri besleme mekanizmalarnn yetersizlii Gnmz planlama pratiinde, blge leinden kent leine dek retilen fiziki planlar, belli bir tarih aralnda plan yklenicisi planc tarafndan hazrlanmakta, plan onaylandktan sonra plancnn yerleme ile ba ounlukla kopmaktadr. Bylesi bir plan elde etme sreciyle retilen planlarda gelitirilen kararlarn uygulanmasnn ve/veya uygulanmasnn sonular, analiz edilmemekte ve geriye dnerek olumlu/olumsuz sonularn deerlendirilmesi yaplmamaktadr. Oysa planlama srelerinin en nemli aamalarndan birisi geri besleme sreleridir. 1.21 Merkezi ve yerel planlama kurumlarnda kapasite yetersizliinin olmas mar Kanunu ile planlama ve uygulama alannda yetkiler, yerel ynetimlere verilirken, bu yetkilerin doru, yerinde ve bilimsel dayanakla kullanmn salayacak finans, kadro ve teknik alt yap ve makine-tehizat donanmlar eksik kalmtr. Bu konuda zellikle teknik kadrolar asndan, yerel ynetimlerdeki yetersizlik tartmaszdr. Finansman ve iletme konularnda da ayn durum geerlidir. Merkezi ynetim ise, sektrel planlama ncelikli performans nedeniyle ve dier sorunlar da dikkate alndnda btncl planlama konusunda yetersizlik sergilemektedir. Bu almada benimsenen planlama yaklamn yaama geirebilmek iin, merkezi ve yerel planlama kurumlarnda teknik kadrolarn glendirilmesi ve gerekli dier uzmanlklarn mutlaka oluturulmas gereklidir. 1.22 Ulusal planlama ve ehircilik deneyimimizin, birikimimizin ve tarihimizin yeterli dzeyde belgelenmemi olmas lkemizde yaanm olan ehirleme sreci ve deneyimlenmi olan planlama tarihimiz, ne yazk ki dzenli olarak belgelenmemi ve arivlenmemitir. ehirlerimizin gemi dnemlerine ilikin grsel belgeleri, eski haritalar, planlar, raporlar vb. belgelerin dzenli olarak arivlenmesi, korunmas, paylama sunulmas, gelecek kuaklara bu birikimin aktarlmasn olanakl klacaktr. 1.23 Ulusal dzeyde mekana referansl bilgi toplama, arivleme ve kullanclara sunum konusunda yetersizlikler olmas ngrlen planlama sisteminde lke dzeyinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile 34
kademelenmesindeki planlama srelerinde, mekana referansl ok sayda veriye gereksinim vardr. lkemizde sistematik bilgi toplayan TK, TBTAK, TBA, niversiteler, sivil toplum kurulular olmasna karn, bu kurumlar arasnda yeterli egdm yoktur. Doal afet ve yerleme risklerine ilikin, doal ve kltrel deerlerimize ilikin, yap stokumuza ilikin, lke meknsal bilgi sisteminin kurulmasna ilikin bilginin ve altyapnn oluturulmas gerekir. Sorun Alanlar Listesi
NO 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 SORUN Ulusal kalknma planlamas ile ilikilendirilmi bir meknsal planlama sisteminin ve stratejilerinin yokluu lkemizde zerinde uzlalm bir planlama vizyonu ve stratejisinin bulunmamas Mevcut planlama sistemimizde planlama yetkisine sahip kurumlar arasnda ve izlenen planlama srecinde dey ve yatay ilevsel btnln ve tutarlln olmamas Mevcut planlama sisteminde parac uygulamalarn ve planlamada yetki karmaasnn varl dari yetki alan ile planlama alan arasnda uyumsuzluklarn varl Mevcut planlama srecinin disiplinler aras olma zelliinin yeterince kurumsallamam olmas Tm planlama dzeylerinde katlmc karar alma mekanizmalarnn yetersizlii, kurumsallamam olmas ve katlmda eitsizlik mar planlamas yaklamnn ve uygulamasnn yalnzca fiziki dzenleme boyutuyla snrl kalmas, rant yaratma ve rantn datm dnda ekolojik, toplumsal, meknsal ve evresel adan yaanabilir ve srdrlebilir mekan retmede yetersiz kalmas Mevcut planlama sistemimizde krsal alan planlama kavramnn, plan kademesinin ve normlarnn bulunmay ve krsal alanlarn kimliini yitirmeye balamas Mevcut planlama pratiinin tasarmla bann kopmu olmas Mevcut planlama sisteminde etkin bir denetim mekanizmasnn bulunmay Yetersiz denetim nedeniyle, denetim mekanizmasnn byk lde yarg sreleriyle salanyor olmas ve bu srelerin ok yava ilemesi Yarg srecine eriimde dezavantajl gruplarn bulunmas Planlama etii konusunda yerleik bir deer sisteminin bulunmay Farkl plan kademelerinde, lein gerektirdii karar dzeyine uygun plan dilinin olmay Doal afetler ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk mdahalelerin mevcut planlama pratiinde yeterli dzeyde olmay Yerlemenin gelecek vizyonundan bamsz ve onunla ilikisiz olarak gereksinimden ok fazla alann kentsel gelime alan olarak planlanmasnn evreye olumsuz etkilerinin olmas ve kentleme maliyetinin yksek olmas Kentsel saaklanmann, evre sorunlar yaratmas, kentleme maliyetlerini arttrmas ve kent merkezlerinin boalmasna ve kentsel yaamn olumsuz etkilenmesine neden olmas Plan kararlarnn hayata geirilmesine ynelik uygulama aralarnn (finansal, hukuksal, teknik) yetersizlii Mevcut planlama pratiindeki planlama srelerinde izleme ve geri besleme mekanizmalarnn yetersizlii Merkezi ve yerel planlama kurumlarnda kapasite yetersizliinin olmas Ulusal planlama ve ehircilik deneyimimizin, birikimimizin ve tarihimizin yeterli dzeyde belgelenmemi olmas Ulusal dzeyde mekana referansl bilgi toplama, arivleme ve kullanclara sunum konusunda yetersizlikler olmas
1.8
1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16
1.17
1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23
35
neri Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapsna likin Stratejiler Yukarda aktarlan sorunlarn zmne dnk olarak gelitirilmi olan stratejiler, komisyonumuzca benimsenmi olan planlama yaklam ve bu yaklam hayata geirebilecek kurumsal yapnn oluturulmasna yneliktir. Kendi iinde bir btnl olan bu yeni yaklamn ve yeni yaplanmann gerekletirilmesine dnk olarak gelitirilmi olan strateji ve eylem gruplarnn ayr ayr aktarlmasndan nce, bu yaklamn ve yapnn ana hatlarnn btnlk iinde aktarlmas yararl olacaktr. Bu nedenle aada nce yeni planlama yaklamnn temel ilkeleri ve zellikleri ve yeni yaplanmann ana bileenleri zet olarak aktarlacak, daha sonra bir nceki blmde aktarlm olan her bir sorun alanna karlk gelen stratejiler, ayr ayr ve srasyla ele alnacaktr. Komisyonumuzca benimsenen planlama anlaynn ve gelitirilen kurumsal yap nerisinin, balang noktasn; yaanmakta olan srece, srdrlebilir, yaanabilir ve hakalk ilkelerini salayacak yaam evreleri yaratmaya dnk bir mdahale abas oluturmutur. Bu aba ise yeni bir ynetim anlay ve yeni bir planlama anlayn da beraberinde getirmektedir. Yeni ynetim anlay, temsili demokrasinin yan sra katlmc demokrasinin hayata geirilmesini, effafl, hesap verilebilirlii, yaamna ve yaad evreye duyarl ve sorumluluk stlenen yurttal, ulusal politikalarla ynlendirilen yerelin, ayn zamanda kendi zgn potansiyellerini ortaya koymasnda kolaylatrcl ve atlmc gcnn desteklenmesini iermektedir. Yeni planlama yaklam ise katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde, disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gerekletirilen bir sreci iermektedir. Bu yaklamda mekan organizasyonuna dnk dzenlemeler, sosyal, ekonomik, doal ve kltrel boyutlarla birlikte, zerinde uzlalm ortak bir gelecee ulamann bir btnleyicisi olarak iselletirilmektedir. ok boyutlu bu yapsyla da planlama, yalnzca fiziksel dzenleme arac deil, sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal, kltrel deerlerin korunmasnn aralarn ortaya koyan, ortaklklar salayan ve ortak gelecein tanmlanmasnda ve yaama geirilmesinde birletirici, dinamik ve sreklilii olan bir sretir. Ulusal ve blgesel lekte katlmc bir srele oluturulan planlama politikalar, yerelin planlama srecinde ynlendirici olurken, yerel kendi zgn deerleri ve dinamikleriyle ve ayn kapsam ve ierikteki planlama sreleriyle kendi gelecek vizyonunu oluturabilecek ve yerel geliimini salayabilecektir. Bu kapsamdaki bir planlama yaklam, odana yalnzca kentleri almayacak; krsal yerleimleri, kr-kent btnl iinde ve krsal kalknmay hedefleyerek ve bunun aralarn ve ortaklklarn salayacak bir boyutu da ierecektir. Krsal yerlemelerin salt fiziki geliimlerini ynlendirme, denetleme kaygs ile snrlanm bir yaklam; yerini, krsal yerleim alanlarnn kendi zgn yaplaryla geliimini salayacak, tarm sektrnn ve doal - kltrel deerlerinin korunmasn ve gelimesini olanakl klacak, yine katlmc ve dinamik srelerle ve sreklilii olan bir planlama yaklamna brakacaktr. Benimsenen ynetim ve planlama anlay nda, lke leinden balayarak, blge, kentsel blge, il, ile ve krsal alanlar kademelenmesinde ve btnlnde bir yaklam gerekletirilmitir.
36
KADEMELENME
a. lke Dzeyinde Meknsal Strateji Gelitirme Aamas Kresel lekte ok hzl ve byk dnmlerin yaand son on yllarda, Trkiyenin de iinde yer ald uluslararas ilikilerin biimi, nitelii ve younluu deimektedir. Bu ilikiler ve isel dinamikleriyle Trkiye de deimektedir. Blgesi iinde giderek ne kan, belli sektrlerde dnya ile entegrasyonu artan, dinamik bir toplum yapsna sahip, ayn zamanda ok nemli ekonomik, sosyal, kltrel ve evre sorunlaryla da kar karya olan bu lkenin, geleceine ilikin bir lke meknsal stratejisi yoktur. Ulamdan, enerji gereksiniminin salanmasna, sanayi ylmalarndan, blgeler aras eitsizliklerin giderilmesine, kresel iklim deiiklii ve lkenin lleme riskinden, doal afetler ve deprem riskiyle ba edebilmeye dek, birbirini btnleyen ve lkenin gelecek vizyonu ile rten bir lke meknsal stratejimiz yoktur. lke dzeyinde meknsal stratejinin nasl, hangi srelerle ve nasl bir kurumsal yap ile belirleneceine ilikin ve giderek blge leinde, byk kentlerimizde, kasabalarmzda, krsal alanlarda planlama srelerinin nasl ve hangi kurumlar araclyla gerekletirileceine ilikin olarak da bir planlama vizyonumuz ve planlama stratejimiz yoktur. Oysa lkenin hangi yeni havaalanlaryla, hangi yeni limanlarla, nereden geecek hangi boru hatlaryla, nerede yaplacak hangi tr enerji santralleriyle, hangi blgede ncelikle gerekletirilecek erozyon, deprem ve benzeri doal afet riskiyle mcadeleyle, gelecek on yllara hazrlanacann belirlenmesi gereklidir. Kukusuz bu lke meknsal stratejisi, lkenin gelecek vizyonu ile dorudan ilikilidir. zerinde uzlalan gelecek vizyonuna ulaabilmek iin lke dzeyinde benimsenecek meknsal stratejiler; ulusal ve uluslararas ilgili sektrlerin ve aktrlerin bilgisi, uzmanl ve katlmyla ve siyasi aktrler ve sivil toplum rgtlerinin temsilcilerinin katlmyla, disiplinler aras uzman bir kadroya sahip, sreklilii olan ve merkezi ynetime bal UMSP Kurumunca ve ilgili tm bakanlklarn ve sivil toplum rgtlerinin temsilcileri ile oluturulacak olan Ulusal Meknsal Strateji Planlama st
37
Kurulu tarafndan gerekletirilecektir. st kurul dzenli aralklarla toplanacak ve bakanlklar st bir yetkiye sahip olacaktr. Bu planlama birimi ve st kurul, planlama-ehircilik ve konut sorunlar ile ilgili olarak alacak ve ekirdeini Bayndrlk ve skn Bakanlndan alacak olan ve yeni kurulacak olan ehircilik ve Planlama Bakanl bnyesinde oluturulacaktr. Ulusal Meknsal Planlama st Kurulunun sekretaryas ve idari ve teknik altyaps, ehircilik ve Planlama Bakanl ve ona bal olan Ulusal Meknsal Stratejik Planlama Kurumu tarafndan gerekletirilecektir. lke Meknsal Stratejik Planlama Kurumu ve st Kurulu; ncelikli ulam, enerji, toplu konut, sanayi, turizm, eitim, kltr, salk, doal afet ve yerleme riskleri, tarm, hayvanclk, doal ve kltrel deerlere ynelik stratejileri oluturmaya ve bunlarn meknsal izlerini ve bu stratejiler arasndaki uyumu, kaynaklarn egdm iinde ve etkin bir biimde kullanlmasn salamaya dnk olarak alacaktr. lkemiz iin ok byk bir tehdit olan deprem riskine ve bu riski azaltmaya dnk olarak lke dzeyinde alnmas gereken nlemlere ilikin stratejilerin gelitirilmesi grevi, bu birimin ve st kurulun ncelikli grevleri arasnda olacaktr. lke genelinde izlenecek, devlet destekli ve TOK gibi kurumlar eliyle gerekletirilecek toplu konut stratejilerinin neler olmas gerektii bu planlama birimince ve st kurul tarafndan belirlenecektir. Ancak bu aamada kamu desteiyle oluturulacak toplu konut alanlarnn, kentlerin kimliine uyumlu ve onu zenginletiren, kentsel saaklanmay nleyici nitelikte ve ncelikle dar gelirli gruplarn konut gereksinimini karlamaya dnk olarak gerekletirilmesi gerektiini belirtmekte yarar vardr. Bu birim ve st kurul tarafndan gelitirilen lke meknsal strateji planlar, Trkiye Byk Millet Meclisinde beer yllk ve yllk olarak tartlacak ve onaylanacaktr. Gelitirilmi olan tm sektrlere ilikin stratejilerin, blge alt blge leindeki planlama almalarn ynlendirmesi ve bu uyumun salanmas da bu birimin gzetiminde gerekletirilecektir. Gelitirilmi olan lke meknsal stratejilerine paralel olarak bir alt kademede, hangi alt btnlk iinde blge alt blge planlarnn yaplmas gerektii bu birim tarafndan ngrlecektir. nk lke meknsal strateji planyla ngrlen yeni yatrmlarla yeni byme odaklar, ulam dm noktalar, enerji koridorlar oluturulabilir ve duyarl doal blgeler belirlenebilir. Bu stratejilere bal olarak da yeni blge alt blge tanmlar yaplabilir ve bu tanmlar ve snrlar zaman iinde deiebilir. lke meknsal stratejilerinin gelitirilmesi srecini ve daha alt kademelerde gerekletirilecek planlama srelerini ynlendirecek aamalar tanmlayan, kurumsal yaplanma ve yetkileri belirleyen, benimsenecek normlar saptayan, katlm ve ibirliini kurumsallatracak aralar belirleyen ve bu sreci gerekletirecek uzmanlklar belirleyen ve kademeler aras uyumun ve belirlenen normlara uyumun denetiminin salanmasna dnk ileyii ve aralarn tanmlayan yeni bir ehircilik ve Planlama Yasasnn hazrlanmas grevi de bu birimin ncelikli grevleri arasnda olacaktr. Yeni Planlama Yasas, doal olarak farkl kademelerde gerekletirilecek olan planlama srelerine ilikin farkl nitelikte ynlendirmeler ierecektir ve bu farkllklar dier kademelerdeki planlama srelerinin niteliklerinin aktarlaca aadaki blmlerde ele 38
alnacaktr. Ancak bu aamada, ngrlen yeni planlama yasasnn iermesi gereken temel zellikleri yle zetlenebilir; Planlama yetkisinin ve planlama kurumlarnn paral yapsna son veren ve her kademede katlm sreleriyle ilgili tm aktrler arasnda egdm ve katlm salayan ve her bir kademede tek bir planlama kurumunu yetkili klan, Planlama srecine halkn, sivil toplum rgtlerinin, niversitelerin, meslek odalarnn, kamu ve zel yatrmc kurulularn katlmn kurumsallatran ve gvence altna alan ve bunun ara ve kurallarn belirleyen, Planlama srecinin disiplinler aras uzmanlklarla gerekletirilmesini gvence altna alan, Planlamann yerinde ve srekli ve dinamik bir sre olarak gerekletirilmesini mmkn klan, Planlamay yalnzca fiziki boyutta bir mdahale arac ve iki boyutlu bir plan belgesi olarak grmenin tesinde, ekonomik, sosyal, kltrel gelimenin, doal ve kltrel deerlerin korunmasnn ve her kademede zerinde uzlalan bir ortak gelecek kurma sreci olarak gren, Her planlama kademesinin niteliine gre farkl planlama srelerini, ieriini ve bu ierie uygun, farkl bir planlama dili gelitiren, Planlama ve tasarm arasnda kopmu olan ba kuran, Kademeler aras uyumun salanmasna ilikin kurallar ve aralar tanmlayan, Plan kararlarn hayata geirmeye ynelik yeni uygulama aralar gelitiren, Yre yaayanlarnn yaadklar evreye dair sorumluluklarnn ve aidiyet duygularnn gelimesini mmkn klan, bir yasa olmaldr. Kukusuz sz konusu yeni planlama yasasnn hazrlanmas sreci de katlmla gerekletirilmelidir. Meslek Odalar, niversiteler, ilgili bakanlk temsilcileri, yatrmc kurulular ve sivil toplum rgtlerinin katlm ile bu ok nemli yasa hazrlanmaldr. b. Blge Alt Blge Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas Ulusal Meknsal Planlama st Kurulunca, ksa ve orta dneme dnk olarak gelitirilen meknsal stratejilere paralel olarak ve yine bu birim tarafndan blge ve alt blge btnlkleri ve snrlar belirlenecektir. lke dzeyinde gelitirilmi olan lke meknsal stratejileri dorultusunda baz yeni byme odaklarnn yaratlmas, yeni enerji koridorlarnn, yeni lojistik merkezlerin ve yeni sanayi kmelenmelerinin gelitirilmesi sz konusu olacaktr. Bu geliimden etkilenecek yerleimler ve onlarla ekonomik, sosyal ve fiziksel olarak karlkl etkileim iinde bulunacak kentsel ve krsal alanlar, bir blge veya alt blge olarak tanmlanabilecektir. Sahip olduu ok zel doal ve kltrel deerlerin korunmas ve gelitirilmesine dnk olarak benimsenmi st lekli stratejilere paralel olarak, bu doal
39
alanlar ve bu alanda veya yaknnda yer alan ve etkileim iinde olan kentsel ve krsal yerleim alanlar bir alt blge olarak tanmlanabilecektir. Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulu tarafndan snrlar belirlenmi olan blge ve alt blgelerde gerekletirilecek olan planlama sreci, tanmlanm blge alt blge snrlar iindeki en byk kent merkezinde oluturulacak planlama birimince yrtlecektir. Bu planlama birimi, tanmlanm blge alt blge snrlar iindeki en byk kent olmamakla birlikte, lke dzeyindeki stratejilerle bir yatrm oda olacak ekilde planlanm bir yerleimde de yer alabilir. Blge alt blge planlama birimi, lke meknsal strateji gelitirme kurumuna ve onun iinde yer ald, ehircilik ve Planlama Bakanlna bal olarak kurulacaktr. Bir kamu kuruluu niteliinde olacak olan bu planlama birimi, ilgili tm uzmanlklar bnyesinde barndran bir nitelikte olacaktr. Blge planlamas, ulam planlamas uzmanlar, ehir planclar, mimar ve inaat mhendisleri, evre mhendisleri, ziraat mhendisleri, krsal kalknma uzmanlar, peyzaj planclar, veteriner, sosyolog, jeoloji mhendisi, ekonomist, istatistik ve ekonometri uzman, sanat tarihi uzman ve arkeolog, corafi bilgi sistemi, uydu grnts ileme ve bilgi ilem uzmanlar ve halkla ilikiler uzmanlarnn yer alaca bu planlama ekibi, srekli olarak grev yapacaktr. lkemizde 1960l yllarda metropoliten nitelikli kentlerimizde kurulmu olan Nazm Plan Brolar deneyimi, yerinde kurulacak olan bu blge alt blge planlama birimlerinin kurulmasnda ve ileyiinde yol gsterici olma zelliine sahiptir. mar ve skn Bakanlna bal olarak ilgili hemen tm uzmanlklar bnyesinde barndrm olan ve birer kamu kuruluu niteliinde olan bu planlama brolar, kentin en azndan meknsal geliiminin ynlendirilmesinde etkin olabilmilerdir. Ankara rneinde olduu gibi metro ve Batkent gibi byk kentsel projelerin hayata geirilmesinde, kente dair srekli, gncel ve ayrntda bilgi retilmesi, ilenmesi ve paylamnn salanmasnda, bu brolar; planlama tarihimizde farkl ve nemli bir yere sahip olmulardr. Yerinde kurulmu olan ve srekli olarak alan bu Nazm Plan Brolarnn, daha sonraki yllarda lkemizde deneyimlenmi ve deneyimlenmekte olan ve arlkl olarak mellif esasl olarak gerekletirilen ve duraan, iki boyutlu fiziki plan retmeye odaklanm planlama pratiklerinden daha etkin olduu aktr. Blge ve alt blge leinde veya eyaletler leinde srekli planlama birimlerinin etkin olduu ve alt lekli planlar ynlendiren planlama sreleri, pek ok gelimi lkede de deneyimlenmektedir. Blge leindeki planlama almalarn yrtecek olan bu planlama birimi, blge alt blge snrlar iinde yer alan tm yerleim birimlerine ve doal krsal alanlara ilikin olarak, ncelikle tm kamu kurumlar, zel sektr kurulular, niversiteler ve sivil toplum kurulular ve yerel aratrmaclar tarafndan bugne dek retilmi olan bilgiyi sistematik bir biimde toplayacak ve meknsallatracaktr. Blgenin gemii, bugn ve geleceine dnk olarak gerekli olacak dier bilgileri toplamak veya bu bilgiyi toplayacak kurumlar ynlendirmek, toplanan bilgiyi paylalabilir hale getirmek ve bunun altyapsn oluturmak da, bu planlama biriminin grevi olacaktr. retilmi olan bilginin, blgenin sorun ve potansiyellerini ortaya karacak biimde, sistematik olarak toplanmas ve ilenmesinden sonra, valilikler ve yatrmc birimleri ve Karayollar blge mdrlkleri, TCDD blge mdrlkleri, DS blge mdrlkleri, ller Bankas blge mdrlkleri, blge kalknma ajanslar yrtme kurulu yeleri, il genel meclisi yeleri, kaymakamlklar ve ile mdrlkleri, belediye bakanlar 40
ve meclis yeleri, niversitelerin ilgili blm temsilcileri, blgedeki sanayi ve ticaret odalar, meslek odalar temsilcileri, siyasi partilerin il ve ile bakanlarnn katld ayr ayr katlm toplantlar dzenlenerek, blgenin alt blgenin sorunlarn tanmlamaya, niteliklerini ve nceliklerini belirlemeye dnk almalar yaplacaktr. Bu toplantlarda blgenin sahip olduu doal, kltrel, ekonomik, sosyal potansiyel deerleri de irdelenecek ve lke leinde belirlenen stratejilere uyumlu olarak blgenin gelecek vizyonunu belirlemeye dnk fikirler gelitirilecektir. Gerek blge - alt blgeye ilikin bilginin toplanmas, sorun ve potansiyellerin ortaya karlmas ve nceliklerin belirlenmesi aamasnda, gerekse de blgeye ilikin bir ortak gelecek belirlenmesi aamasnda, blge planlama birimi alanlar yerelde kentlerde, kylerde yerinde ve dorudan halkn katlmna ak hem bilgilendirme hem de sorunlarn zmne dair ve ortak gelecek oluturmaya dair fikirlerini almaya dnk toplantlar dzenleyeceklerdir. Toplanm ve retilmi bilgilerin nda, ncelii belirlenmi sorun alanlarna ilikin olarak ve nemi ortaya km potansiyel deerlere ilikin olarak daha ayrntl analizler, blge planlama birimince yerinde allarak ve yerel aktrlerle daha youn iletiim iine girerek yaplacaktr. lke leinde gelitirilmi olan stratejilere uyumlu olarak ve katlmc bir srele oluturulmu ortak bir gelecek dncesiyle uyumlu olarak, blge - alt blgenin ncelikli sorunlarn zmeye dnk ve sahip olduu potansiyel deerleri korumaya ve gelitirmeye dnk stratejiler ve bu stratejilerin meknsal boyutlar, planlama birimince oluturulacaktr. Blge planlama birimince gelitirilmi olan stratejiler ve bunlarn meknsal boyutlar, bu stratejilerin hangi kurumlar ve hangi ibirlikleri iinde, nerede, nasl ve hangi uygulama aralaryla hayata geirileceine dair neriler, yine ilk aamadaki katlm sreleriyle tartmaya alacaktr. Bu aamada, lke meknsal strateji gelitirme biriminin temsilcileri de bu katlm toplantlarnda gzlemci olarak bulunacaklardr ve lke leinde gelitirilmi olan stratejilerle blge leindeki stratejiler arasndaki uyumun salanmasnda kolaylatrc olacaklardr. Blge leinde retilen bilgiler, yerelde oluturulan bilgi ve fikirler ile bir st lekte retilmi olan stratejiler arasnda uyumsuzluklarn ortaya kmas durumunda, her iki lekteki strateji yeniden gzden geirilecek ve mzakere edilecek, lke leindeki dier stratejilerle uyum ise ncelikli olacaktr. lke dzeyinde belirlenen stratejilerle uyumlu olarak ve blge leinde katlmc bir srele belirlenen ortak gelecee ulamaya ynelik ncelikli sektrler ve bu sektrlere dnk stratejiler ve eylem planlar belirlenecektir. Blgenin alt blgenin geliimini salayacak, ilgili aktrlerin katlmyla belirlenecek bu ncelikli stratejiler, dier sektrlere ynelik gelitirilecek stratejileri de ynlendirecektir. Bu sektrler bir blgede tarm ve hayvanclk olurken bir baka blgede jeotermal turizm veya bilgi teknolojileri, bir baka blgede ar sanayi geliimi veya lojistik merkez olmaya ynelik olabilir. Kukusuz ncelikli sektrlere ve dier sektrlere ynelik olarak gelitirilecek tm stratejiler, blge btnnde srdrlebilir, yaanabilir ve tm yaayanlar iin hakalk ilkelerini salayan yaam evreleri yaratmaya dnk olmak durumundadr. Blge alt blge planlama birimince retilen blgesel lekteki meknsal strateji plan, sz konusu blgede benimsenen ortak gelecek ve ncelikli sektr stratejilerine paralel olarak,
41
ana ulam sistemine dnk stratejileri ve bunlarn nceliklerini belirleyecektir. ncelikle nitelii gelitirilecek / iyiletirilecek mevcut karayollarna, demir yolu gzergahlarna, kapasitesi artrlacak ve uu emniyet gvenlii ve servis dzeyi gelitirilecek havaalanlarna, kapasiteleri artrlacak veya nitelii deitirilecek limanlara, yat limanlarna ilikin stratejileri belirleyecek ve meknsallatracaktr. Ulam sektrne ilikin yine ncelikleri belirlenerek hangi yeni karayollarnn, demiryolunun, limann, havaalannn ve yat limanlarnn nerede, hangi kurumlar tarafndan ve hangi finans kaynaklaryla gerekletirileceine ilikin stratejileri belirleyecektir. Blgesel lekteki meknsal strateji plan, blge snrlar iindeki yeralt ve yzeysel su kaynaklarnn, akarsularn, gletlerin, jeotermal kaynaklarn, barajlarn mevcut potansiyellerinin korunmasna ve gelitirilmesine, kar karya kald kirlenme, kuraklk, erozyon vb. sorunlarn zmne dnk stratejilerle, kurulacak yeni barajlara, oluturulacak sulama gletlerine ve tarm alanlarnda oluturulacak yeni sulama sistemlerine ilikin stratejileri ierecektir ve bu stratejiler de meknsallatrlacaktr. Gelitirilen stratejilerin hangi ncelikle, hangi kurumlar tarafndan ve nasl bir egdm iinde gerekletirilecei bu planda belirlenecektir. Bu balamda, lkemizdeki akarsu havzalarnda salkl ve srdrlebilir su dngsnn salanmasna dnk stratejilerin gelitirilmesinin kanlmazln belirtmek gerekir. Devlet Su leri Blge Mdrlkleri nclnde ve havza snrlar iinde yer alan yerel ynetimlerin ve dier aktrlerin katlmyla gelitirilecek bu stratejiler, blge alt blge planlarnn oluturulmasnda nemli girdilerden biri olacaktr. Havza btnlne ynelik olarak gelitirilecek stratejilerde, bugn lkemizdeki baz havzalarda kurulmu olan havza belediye birlikleri, tm havzalarda oluturularak, stratejilerin gelitirilmesinde ve mzakere ortamlarnn oluturulmasnda uygun bir zemin oluturacaklardr. Tanmlanm blge alt blgelerin snrlar iinde yer alan havzalara ilikin olarak stratejilerin gelitirilmesi srecine, blge planlama biriminin uzmanlar da katlacak ve yatayda karlkl bilgi ak salanacaktr. Havza btnlne dnk olarak gelitirilecek politikalarla, blge planlarnn dier sektrel stratejilerinin uyumu salanarak blge plan kararlar oluturulacaktr. Blge iinde yer alan orman alanlar, milli parklar, tabiat parklar ve benzeri nitelikteki doal zellikleri korunacak ve gelitirilecek doal alanlar ve bu alanlarn korunmas ve gelitirilmesine ilikin stratejiler, blge meknsal strateji plannn iermesi gereken bir baka boyuttur. Kukusuz bu doal deerlerin korunmasna dnk ncelikli eylemlerin ne olacana ve bunlarn hangi kurumlar ve aralarla hayata geirileceine ilikin ngrler, yine bu plann iermesi gereken konulardr. Blge iinde yer alan tarm alanlarnn ve tarmsal retimin kar karya kald sorunlarn zmne dnk, tarm sektrnde verimlilii ve tarmsal retimden elde edilen blgesel gelirin artrlmasna ve dengeli dalmna dnk stratejiler, rn yelpazesinin eitlendirilmesi, retim teknolojisine, rnn pazarlanmasna, hayvancla, zetle krsal kalknmann salanmasna dnk stratejilerin gelitirilmesi, bu aamada gerekletirilecektir. Krsal alanlarda yaayanlarn yaam kalitesinin artrlmasna, tarm d sektrlerde de bilgi ve becerilerinin gelitirilmesi ve istihdam salanmasna dnk stratejiler ise plann nemli bir boyutunu oluturacaktr. Blge alt blge snrlar iinde hangi tr sanayi kmelenmelerinin, hangi aktrler tarafndan ve hangi alanlarda gerekletirileceine ilikin stratejiler, hangi tr turizm yatrmlarnn hangi alanlarda gerekletirilmesinin ngrld, hangi doal ve kltrel deerlerle turizm sektrnn nasl btnleebileceine ilikin ana stratejiler ve bunlarn hayata geirilmesinde 42
hangi aktrlerin etkin olacana ve ne tr sorumluluklar steleneceklerine ilikin ngrler, blge plannda ierilmesi gereken bir dier strateji alandr. Blge snrlar iinde yer alan yerleimlerin hangilerinde ncelikle kamu destekli toplu konut projelerinin, nasl ve hangi ncelikle gerekletirileceine ilikin stratejiler, blge iindeki toplu konut yatrmlar ile nfus, istihdam, barnma arasndaki dengenin kurulmasn salayacaktr. Tanmlanm blge alt blge snrlar iinde deprem riski ve doal afet ve yerleme riski yksek alanlarn belirlenmesi, bu alanlar iinde ncelikli olarak daha ayrntl bilimsel analizlerin yaplmas gerekli alanlarn tanmlanmas, riskleri azaltmaya dnk stratejilerin gelitirilmesi ve bunlarn hangi kurumlar araclyla, nasl gerekletirileceine ilikin ngrler bu aamada gerekletirilecektir. Blge btnl iinde, ulusal stratejilere dayanarak ve blgenin potansiyelleri ve sektrel ncelikleri ile uyumlu bir biimde, benimsenmesi gereken yerleim stratejilerinin neler olmas gerektii, hangi mevcut yerleim alanlarnn bymesinin desteklenecei, hangi yerleim alanlarnda ise meknsal yaylmann snrlandrlmas gerektii ve bunun aralarnn neler olabileceine ilikin ngrler blge plannda yer alacak ve meknsallatrlacaktr. Yukarda zetlenmeye allan sektrel stratejilerin yazl ve grsel ifade biimi ise, gnmz planlama pratiinde gerekletirilmekte olan evre dzeni plan dili ve rapor ieriinden farkl olmak durumundadr. Blge alt blge leinde gelitirilen stratejiler meknsallatrlrken, hassas, zerinden l alnan ve parsel leinde karar gelitiren bir planlama dili yerine, daha soyut, grafik anlatm dili gl olan, stratejileri ve yaklak olarak meknsal konumlarn belirten bir planlama dilinin benimsenmesi gerekmektedir. (nk, parsel leinde karar retebilmek iin, ayn lekte analizlerin yaplmas gerekmektedir. Oysa evre dzeni planlarndaki analizler ounlukla 1/100 000 ve 1/25 000 lekli analizlerdir). Bu lekte nemli olan, sektrler aras uyumun ve lke meknsal stratejileri ile uyumun salanmas ve alt lekteki planlama almalarnn ynlendirilmesidir. Blge alt blge meknsal strateji plannn elde edilmesi srecinde, anahtar plan paftasnn yan sra, farkl sektrlere ilikin stratejilerin ifadelendirildii ayr ayr sektrel meknsal strateji plan paftalar da retilebilecektir. Kukusuz bu lekte ve bu nitelikteki bir planlama almasnda, plan analiz raporlar ve strateji plan raporu arlkl bir biimde ne kmaktadr. Katlm sreleriyle ksa ve orta erimli oluturulacak blge meknsal strateji plan, blge snrlar iinde yer alan belediye bakanlarnn, valilerin, kaymakamlarn, sivil toplum kurulularnn, meslek odalarnn, niversitelerin ilgili birim temsilcilerinin, siyasi parti il ve ile temsilcilerinin yer ald oturumlarda tartlacak, grler tutanaklarla kayt altna alnacak ve oylanacaktr. Bu tartma toplantlarnda, lke meknsal strateji planlama birimi yetkilileri gzlemci olarak yer alacaktr. Blge alt blge snrlar iinde yer alan belediyelerin oluturaca belediye birlii ve belediye bakanlarndan oluan blge belediyeler birlii meclisi tarafndan uygun grlen stratejik blge meknsal plan, daha sonra Ulusal Meknsal Planlama st Kurulu tarafndan onaylanacaktr. Beer ve onar yllk zaman dilimleri gz nne alnarak hazrlanacak blge planlar, dinamik bir yapya sahip olacak, gndeme gelen yeni bir oluum, yeni bir sorun, ortaya kan yeni bir potansiyel deere bal olarak, oluturulmu stratejiler gzden geirilecek ve ayn sreler izlenerek yenileri gelitirilecektir.
43
c. Kentsel Blge Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas Blge planlama birimi tarafndan, yaplm olan analizlere ve gelitirilmi blge leindeki stratejilerle de uyumlu olarak; blge snrlar iinde kalan kentsel yerleimlerin evrelerindeki krsal alanlarla ve etkileim iinde olduklar dier kentsel yerleimleri de iine alan kentsel blgelerin snrlar belirlenecektir. Birbirleriyle ilevsel, ekonomik, meknsal btnlk gsteren ve bir merkez ehir evresindeki dier kentsel ve krsal yerleimleri ierecek olan kentsel blgelerin snrlar, giderek merkez ehrin kentsel blge belediye snrn oluturacaktr. Bu noktada; lkemizdeki yaklak olarak altm yllk planlama birikimine karn, gnmzde yalnzca 20-30-50 kilometrelik yaraplarla ve ieriksiz olarak belirlenmi olan bykehir belediye snrlar yaklamnn sln bir kez daha vurgulamakta yarar vardr. Bilimsel verilerle belirlenecek olan kentsel blge snrlar iindeki alanlara ynelik olarak gerekletirilecek planlama almalar, her bir kentsel blgede, merkez ehir konumundaki kentin belediyesinin bnyesinde kentsel blge planlama brosu tarafndan yrtlecektir. Blge planlama brolarnca snrlar belirlenecek olan kentsel blgeler, stanbul ve zmir gibi merkez kentlerin kentsel blgelerinde, kimi kez birden fazla ilin snrlar iinde kalan alanlar kapsayabilecektir. Bu durum bugn lkemizdeki idari blmlenme ve ynetim biimiyle birebir rtmemekle birlikte, gerek bu kentsel blgeler btnlnde gelitirilecek olan stratejiler arasndaki egdmn salanmasyla, gerekse de bu btnlkler iinde kaynaklarn etkin bir biimde kullanlmasnn salanmasyla elde edilecek yararlar ok byktr. Bu almada benimsenmi olan ynetim ve planlama anlay erevesinde ve gnmz iletiim teknolojilerinin kolaylatrclnda, bir kentsel blgenin birden fazla il snrlar iindeki alanlar kapsamasndan tr gndeme gelebilecek, olas sorunlarn zm mmkndr. Gnmz planlama pratiinde stanbul zmitten, zmir Manisa ve emeden bamsz olarak ve ilikisiz bir biimde planlanmaktadr. Byle bir yaklam ise, yaamn gerekliiyle rtmemektedir. Kald ki, daha kk merkez kentler evresinde tanmlanacak kentsel blgeler, ounlukla tek bir ilin snrlar iindeki alanlarn bir blmn kapsayacaktr. Bu aamada, lkemizin en byk kentsel blgesini oluturan stanbul kentsel blgesinin ayrcalkl bir neme ve ncelie sahip olduunu belirtmek gerekir. Birden fazla il snrlar iinde yer almakta olan stanbul Kentsel Blgesi, lke ekonomisi, sosyal ve kltrel yaps iindeki konumu ile ok iyi analiz edilmesi, potansiyellerinin ve sorunlarnn ok iyi ortaya konulmas, kar karya kald deprem gibi ok byk bir riske ilikin ncelikli aratrmalarn yaplmas gerekir. Bugne dek retilmi olan bilginin sistematik bir biimde arivlenmesi ilenmesi, paylalmas ve bundan sonra retilmesi gerekli bilginin nceliklerinin ve hangi kurumlar araclyla retileceinin belirlenmesi gerekir. stanbul Kentsel Blge planlama srecinde, lke meknsal stratejilerinin ynlendiriciliinde, yaanm ve yaanmakta olan planlama deneyimlerinden karlacak sonularla, ilevsel katlm srelerinin hayata geirilmesine dnk kalc stratejilerin ve bunun kurumsal alt yapsnn oluturulmas gerekir. Bugn temelleri atlm olan ve ne yazk ki zlme srecine girmi bulunan MP Brosunun kalc ve kurumsal bir yapyla stanbul Merkez Kent Belediyesinin bnyesinde kurulmas gereklidir. Kentsel blgeler leinde gerekletirilecek planlama srelerinde, ana ilkeleri ve temel zellikleri daha nce aktarlm olan ve katlmc, srekli ve dinamik planlama yaklam 44
geerliliini koruyacaktr. Kentsel blge snrlar iindeki merkez kent niteliindeki kentin belediyesinin bnyesinde kurulacak olan kentsel blge planlama brolarnda, ulam planlamas, ehir planlamas, evre mhendislii, mimarlk, inaat mhendislii, ziraat mhendislii, jeoloji mhendislii, arkeoloji ve sanat tarihi, harita mhendislii, corafi bilgi sistemleri ve uydu grnts ileme vb. uzmanlklarn katlmyla oluturulacak planlama ekibinin ncelikli grevi, kentsel blgeye ilikin bilimsel veri tabann oluturmak, kentsel blgenin ncelikli sorunlarn ve sahip olduu potansiyel deerleri ortaya karmaktr. Bu aamada kentsel yerleim alanlarnn yan sra, krsal alanlara ve krsal yerleimlere ilikin bilginin sistematik bir biimde toplanmas da ok nemlidir. Valilikler ve kaymakamlklarda krsal alanlara ilikin var olan mevcut bilginin yan sra, kentsel blge snrlar iindeki niversiteler, sivil toplum kurulular ve yre yaayanlar tarafndan kentsel yerleimlere ve krsal alanlara ilikin oluturulmu bilgiye ulalmas, arivlenmesi, sistematik olarak ilenmesi ve paylalabilir duruma getirilmesi gerekmektedir. Sorun ve potansiyelleri belirlemeye dnk olarak bilgi toplama srecinde, planlama ekibince krsal yerleimlere gidilerek, muhtarlarla, retmenlerle, hekimlerle ve kyllerle grerek, yerel bilgiye ulalmas, krsal alanlara dnk stratejilerin oluturulmasnda yol gsterici olacaktr. Planlama srecinden, planlama biriminden, retilmi olan bilgiden, kentsel blge snrlar iindeki valileri, belediye bakanlarn, kaymakamlar, il genel meclisi yelerini, niversite, sivil toplum rgtleri temsilcilerini, siyasi parti il, ile bakanlklarn, kalknma ajans yelerini haberdar ederek, bir ortak gelecek oluturmaya ynelik fikirler retilecektir. Taraflarca benimsenmi bir ortak gelecee ulamak amacyla ulam, enerji, sanayi, tarm, turizm, altyap, konut, doal afet riski, evre, doal ve kltrel deerlere ynelik stratejiler, yine katlmc bir srele oluturulacaktr. Bu aamada hedeflenen, blge meknsal strateji planyla uyumlu olarak, kentsel blgeye ilikin sektrel ana kararlarn oluturulmas ve bunlar arasnda egdmn salanmasdr. Kentsel blge meknsal strateji plan; ana ulam kararlarn, otoyol, karayolu, demiryolu, havaalan, liman vb. yatrmlarda ncelikleri ve aralarndaki egdm, kentsel blgede gerekletirilmesi gerekli ncelikli baraj, artma tesisi, p deponi alan, su kuyular, sulama gletleri vb. dier altyap yatrmlarndaki ncelikleri, enerji sektrne ynelik hidroelektrik santrali, zellikle gne, rzgar vb. yenilenebilir enerji kaynaklarndan enerji retimine dnk stratejileri, turizm sektrne dnk ncelikleri ve zellikle doa ve kltr turizmini glendirmeye ynelik stratejileri, sanayi sektrne dnk stratejileri ve zellikle katma deeri yksek ve istihdam potansiyeli yksek alanlarda ve evre sorunlar yaratmayacak biimde sanayi geliiminin salanmasna dnk stratejileri, kentsel yerleme stratejilerini ve zellikle kentsel saaklanmay nlemeye dnk stratejileri ierir. Kentsel blge snrlar iinde hangi kentlerin demografik ve meknsal bymesinin desteklenecei ve kentsel byme ynnn ve formunun yaklak olarak nasl olaca belirlenecektir. Kentsel blge snrlar iinde yer alan yerleimlerin ve krsal alanlarn potansiyel deerlerine ve yre gereksinimlerine uygun olarak hangi yerleimlerde, ne nitelikte niversitelerin, meslek okullarnn kurulacana ilikin, ilkretim dzeyinde hangi yerleimlerde yatl eitim kurumlarnn oluturulacana, tamal eitim sistemine devam edilip edilmeyeceine ilikin stratejiler, ilgili kurumlarn bilgisi ve ibirliiyle gelitirilecektir. Kentsel blge snrlar iinde korunmas gerekli doal ve kltrel deerlerin, korunmas ve gelitirilmesine ilikin ncelikli stratejilerin gelitirilmesi zellikle toplumda ve ilgili kurumlarda koruma bilincinin ve sorumluluunun oluturulmasna ynelik stratejilerin oluturulmas, tm kentsel blgelerde planlamann ana hedeflerinden birisi olacaktr.
45
Bir dier ncelikli alan ise doal afet ve yerleme riskini azaltmaya dnk stratejiler oluturmaktadr. Deprem, sel, heyelan, , kaya dmesi vb. risk blgeleri, kentsel blge meknsal strateji plannda belirlenecek ve ne tr nlemlerin alnmas gerektii, hangi kurumlar arasnda nasl bir egdmle bu nlemlerin hayata geirileceine ilikin eylem planlar ve projeler, bu aamada gelitirilecektir. Kentsel blge snrlar iindeki krsal yerleimler ve tarmsal alanlara dnk stratejiler, zellikle tarm ve hayvancln geliiminin salanmasna dnk, organik tarma geie dnk, tarmsal ve hayvansal rnlerin ilenmesi ve pazarlanmasna dnk stratejiler bu aamada oluturulacaktr. Krsal alanlarda yaayanlarn yresel retimlerinin desteklenmesi, zellikle krsal yerleimlerde yaayan genlerin hem tarm hem de tarm d sektrlerde bilgi ve becerilerinin gelitirilmesine ve yaam evrelerinin niteliklerinin ykseltilmesine dnk stratejiler yine kentsel blge strateji plannda gelitirilecektir. Kentsel blge leinde stratejilerin gelitirilmesi srecinde, yukarda aktarld gibi asl olan, katlmc bir srecin hayata geirilmesidir. Planlama yaznmzda 1970li yllardan beri katlm kavram yer almakla birlikte, bu gne dek kent ynetimi ve planlama pratiimizde olduka snrl bir deneyim yaanmtr. Bu nedenle ncelikle bu snrl deneyime sahip kmak, sonular karmak gerekmektedir. Bugn yaklak olarak 60 kentte hayat bulmu olan Yerel Gndem 21 platformlarnn, kent konseylerinin ve senatolarnn, zellikle baarl olanlarnn deneyimlerinden sonular kararak, kentsel ve krsal alanlarn sorunlarnn zmne dnk olarak kurulmu olan sivil toplum rgtlerinin planlama srecine katlm zellikle salanmaldr. Planlama srecinde temsil edilemeyen ve/veya etkin olamayan toplumsal gruplarn katlmnn salanmas ise, planlama birimince yerinde yaplacak toplantlarla salanacaktr. Kentsel blge btnlnde gelitirilecek stratejilerin meknsallatrlmas aamasnda, yine parsel leinde ayrntlandrma kaygsnda olunmayacaktr. Bu aamada temel hedef, kentsel blge btnlnde stratejiler arasnda egdmn salanmas ve uygulamaya dnk alt kademe planlarnn ynlendirilmesidir. Tm sektrlere ilikin stratejiler, bir ana strateji plannda ifadelendirilecek, farkl sektrler iin ayr ayr sektrel meknsal strateji paftalar retilecektir. Kentsel blge meknsal strateji plannn temel dokmanlarndan birisi, plan raporu olacak ve hangi stratejilerin, hangi ncelikle, hangi kurumlar araclyla ve hangi aralarla gerekletirileceine ilikin bilgiler bu raporda ifadelendirilecektir. zetlenen srelerle elde edilen kentsel blge meknsal strateji planlar, beer veya onar yllk zaman erimlerine ynelik olarak hazrlanacaktr. Stratejilerin tartld katlm toplantlarna, blge planlama brosunun uzmanlar gzlemci olarak katlacaklardr. Bu toplantlarda dile getirilen grler kayt altna alnacak ve oylamalar yaplacaktr. Kentsel Blge snrlar iinde yer alan belediye bakanlarnn katlmyla ve il genel meclisi yelerinin katlmyla oluturulan kentsel blge meclisinde son olarak tartlan ve uygun grlen strateji plan, bir st lekteki blge planlama brosu tarafndan onaylanacaktr. Kentsel blge meknsal strateji plan, dinamik bir plan olacak, gndeme yeni gelimelerin gelmesi veya yeni sorunlarn olumas durumunda, benzer sreler izlenerek yeni stratejiler gelitirilecektir. Kentsel blge meknsal strateji plannn bir alt kademesini, bu kentsel blge snrlar iindeki ilelerin meknsal strateji planlar oluturacaktr. Kentsel blge snrlar iinde 46
yer alan ilelerin merkez belediyeleri, ile merkezi olan kentsel yerleimin ve ile snrlar iindeki krsal alanlar kapsayan, ile meknsal strateji planlarn hazrlayacaklardr. le merkezinin belediyesinde oluturulan planlama birimi, kentsel blge planlama birimiyle egdm iinde ve kentsel blge leinde gelitirilmi stratejilerle uyumlu olarak, planlama srecini gerekletireceklerdir. le planlama birimi; ehir plancs, jeoloji mhendisi, ziraat mhendisi, harita mhendisi, evre mhendisi ve mimardan oluan ekirdek bir kadrodan oluacaktr. lenin byklne gre bu uzmanlarn says artrlabilecektir. le btnndeki planlama almalarnda farkl uzmanlklara gereksinim duyulduunda, kentsel blge planlama biriminden destek alnabilecektir. le planlama birimi, ile btnne dnk olarak ve kentsel blge leinde retilmi olan bilgilerin yan sra, daha ayrntda ile kentsel alanna ve krsal yerleimlere ilikin bilgileri ilgili kurumlardan toplayacak, yerelde arazide, kentin sokaklarnda, kylerin kahvelerinde, yre yaayanlaryla grmeler yaparak, ilenin zgn deerlerini ve ileye zel sorunlar ortaya karacaktr. Gerek bu bilgilerin toplanmas aamasnda, gerekse de bu bilgiye dayal stratejilerin belirlenmesi aamasnda, belediye meclis yeleri, kaymakamlk, ile mdrlkleri, iledeki siyasi parti temsilcileri, mahalle ve ky muhtarlar, sivil toplum kurulularnn temsilcileri ve gnlllerin katlmyla toplantlar dzenlenecek ve ncelikler belirlenecektir. Kyleriyle birlikte ilenin geleceine dnk fikirler, katlm toplantlarnda gelitirilecek, planlama birimi bu toplantlarn dzenlenmesinden, toplantlarn kayda alnmasndan sorumlu olacaktr. lede yaayanlarn, paras olduklar kentsel blge ile balantl olarak nasl bir ortak gelecek kurgulayabilecekleri belirlenecektir. le merkezi olan kentin, kentsel blge leinden gelen stratejilere paralel olarak, krsalyla birlikte gelecekteki nfus yapsnn, igc ve istihdam olanaklarnn neler olabileceine ilikin ve buna bal olarak, yeni kentsel gelime alanlarna gereksinim olup olmadna ilikin stratejiler ve kentin gelecekteki makroformunun nasl olmas gerektiine ilikin stratejiler bu aamada belirlenecektir. Kentsel brt younluk deerlerinin ne olmas gerektii, krsal yerlemelere ilikin ne tr byme ve yerleme stratejilerinin benimsendii bu planlarda ifadelendirilecektir. Kentsel blge planyla ve ile btnndeki yerleme sistemiyle uyumlu ana ulam sisteminin, enerji alt yapsnn, temiz su ve atk su artma tesislerinin, p deponi alanlarnn, sanayi geliim alanlarnn ve niteliinin, toplu konut alanlarnn ve niteliinin, ile btnndeki ilkretim ve orta retim kurumlarnn yeniden dzenlenmesine, ile btnndeki salk ve kltrel tesislerin yeniden dzenlenmesine ilikin planlama birimince gelitirilmi olan stratejiler, bilimsel ve yerel veriler nda katlm toplantlarnda tartmaya alacaktr. Kentsel blge leinden gelen bilgi ve stratejilere paralel olarak ve yerelde daha ayrntl veri, analiz ve gzlemlerle dayanarak ile btnnde doal afet ve yerleme risklerine ilikin ncelikli stratejiler ve bunlarn hayata geirilmesine ilikin ne tr ibirliinin, hangi kurumlar arasnda, nasl gerekletirileceine ilikin ve gerekli finans kaynaklarnn neler olabileceine ilikin kararlar bu aamada retilecektir. le snrlar iindeki krsal yerleimlerin ve tarmsal alanlarn ncelikli sorunlarnn zmne dair ve sahip olduklar zgn deerleri gelitirmeye dnk stratejilerin gelitirilmesi aamasnda, planlama ekibi kylerde yerel halkla alacak, ky kahvelerinde, okullarnda toplantlar dzenleyecektir.
47
Benimsenen stratejilerin hayata geirilmesine dnk projelerin oluturulmas aamasnda, belediye, kaymakamlk, niversiteler, sivil toplum rgtleri, valilik ve yerel gnlller arasndaki ibirliklerinin salanmasna dnk egdm almalar yine planlama ekibince kolaylatrlacak, ulusal ve uluslararas fon kaynaklarndan yararlanabilmek iin projelerin hazrlanmasnda ve uygulanmasnda yardmc olacaklardr. Kukusuz byle bir katlm srecini hayata geirebilecek nitelikteki planclarn ve planlama ekibinin oluturulmasnda, onlarn hem lisans eitimlerinde, hem de meslek ii eitimlerinde yeni dzenlemeler yapmak gerekecektir. Bu tr bir yeni dzenleme ise meslek odalar, niversiteler ve yerel ynetimler arasndaki ibirlii ile gerekletirilecektir. Krsal kalknmaya dnk stratejiler ve bunlarn gerekletirilmesi aamasndaki projelerin kurgulanmasnn yan sra, krsal yerleimlerdeki zgn mimari deerlerin korunmas ve krsal alanlardaki gelecekteki yaplamann niteliinin ne olmas gerektiine ilikin kararlar, yerinde yaplan analizlere dayanarak oluturulacaktr. Gerek kylerin gelime alanlarnn belirlenmesi, gerekse de bu snrlar iinde ve dnda yaplamann nitelikleri, kylerin niteliklerine gre ve gerekirse farkl farkl yaplama koullaryla belirlenecektir. le btnndeki kentsel ve krsal yerleimlerde uzun yllardr deneyimlenmekte olan kltrel etkinlikler belirlenecek, enlik, festival ve benzeri geleneklerin srdrlmesinde, kaymakamlk, valilik, belediye ve gnll kurulularn kolaylatrc olmas salanacaktr. ledeki kentsel ve krsal alanlarn sahip olduklar doal ve kltrel deerlerin ve yerel halkn sahip olduu yerel bilgi ve becerilerin gelitirilmesi veya yeniden oluturulmasyla yerel kalknma iin yeni seeneklerin gelitirilmesinin yollar aranacaktr. lkemizde, Beypazar, Safranbolu vb. yerleimlerde yaanan yerel kalknma sreleri bu balamda rnek olarak verilebilir. Katlmc bir srele ve tm sektrlere ilikin gelitirilen stratejilerin meknsallatrld ve bu stratejilerin hayata geirilmesine dnk sorumlu kurumlarn belirlendii, nceliklerin saptand ve uygulama planlarnn hazrlanmasnda yol gsterici olan, ile stratejik meknsal plan, kaymakam, ile mdrleri, ky muhtarlar, belediye meclisi yeleri, il genel meclisi yeleri, sivil toplum rgt temsilcileri ve gnlllerin katlmyla gerekletirilecek tartma toplantlarnda deerlendirilecek, oylamalar yaplacak, nihayetinde ile merkezi belediye meclisinde uygun grlecek ve kentsel blge meclisinde onaylanacaktr. le meknsal strateji plan, yukarda zetlenen tm stratejilerin meknsallatrld bir ana plan ve farkl sektrler iin gelitirilen stratejileri ayr ayr ele alabilen sektrel plan paftalarndan oluacaktr. le meknsal strateji plannn dili, giderek uygulamay ynlendiren bir planlama dilidir. Ancak bu dil, gnmz planlama pratiinde 1/1000 lekli uygulama imar planlarnn kltlmesiyle elde edilmekte olan 1/5000 lekli nazm imar plan dili deildir. Tm sektrlere ilikin ana arazi kullanm kararlarnn, yaklak olarak alansal bykllerin, brt younluk deerlerinin, ana ulam sisteminin kurguland, ncelikle ayrntl uygulama plan ve projelerin yaplaca alanlarn belirlendii, mevcut yerleim alanlarna ilikin farkl mdahale biimlerinin ve politikalarnn belirlendii bir planlama dili benimsenecektir. le strateji planyla birebir iliki iinde olan plan raporunda ise, her bir stratejinin hangi ncelikle ve hangi aktrlerin ibirlii ile, nasl ve hangi finans kaynaklaryla gerekletirilecei, yerel mimari zelliklerle uyumlu olarak, kentsel ve krsal alanlardaki yaplamann balca niteliklerinin nasl olmas gerektiine ilikin ngrler yer alacaktr. 48
lenin gndeminde yer alacak yeni gelimeler ve yeni sorunlarn ortaya kmas durumunda, benzer srelerle, yeni stratejiler belirlenecektir. lelerde gerekletirilecek katlm toplantlarna, zellikle stratejilerin tartld aamadaki katlm toplantlarna, kentsel blge planlama biriminden gzlemciler katlacaktr. le meknsal strateji plannn hazrlanmas aamasnda, ile snrlar iindeki kyler, tzel kiiliklerini koruyacaklardr, nk tzel kiiliklerin korunmas, yerel aidiyet duygusunun korunmas ve gelimesinde nemli yer tutmaktadr. le merkez belediyesinin, ile btnnde plan yapma yetkisine sahip olmas, ile snrlar iindeki kylerin tzel kiiliinin ortadan kaldrlmasn gerektirmeyecektir. le meknsal strateji planna dayanarak ve ona uyumlu olarak, hem krsal hem kentsel alanlara ynelik olarak hazrlanacak uygulama planlarnn elde edilmesi srecine ynelik ve bu planlarn diline ynelik nerilerimiz; il dzeyindeki planlama almalarna ilikin nerilerden sonra ve birlikte ele alnacaktr. d. l Meknsal Strateji Plan Gelitirme Aamas Yukarda, kentsel blge leinde gelitirilen planlama sreci nerisinde de deinildii gibi, merkez kenti ok byk olan stanbul, Ankara, zmir gibi kentlerimizde belirlenecek olan kentsel blge snrlar, kimi kez bir ya da iki ilin snrlarnn tamamn kapsayabilir. Ancak merkez kenti orta byklkte veya kk olan ve buna baml olarak kentsel blge snrlar da kk olacak olan yerleim alanlarnda bir ilin kk bir blm, kentsel blge snrlar iinde kalabilecektir. Bu durumda, il snrlar iinde birden fazla sayda ile ve bu ilelerde de ile merkezi belediyesinin yan sra birok bamsz belediye yer alabilecektir. Gerek blge meknsal strateji plan leinden gelen makro stratejilerin e gdm ve btnlk iinde alt leklere indirilebilmesi, gerekse de il ynetimi ve il zel idarelerinin finans, insan ve makine/tehizat kaynaklarnn egdm iinde ve dengeli olarak kullanlabilmesini salamak amacyla, il leinde meknsal strateji planlarnn retilmesi gerekecektir. Bu planlarn retilmesi, il zel idarelerinin bnyesinde oluturulacak ve yine disiplinler aras uzmanlklarla oluturulmu, il meknsal strateji planlama brolar tarafndan gerekletirilecektir. Blge leinden gelen bilgi ve stratejilerle uyumlu olarak, il leinde gerekli bilgiler ilgili tm kurumlardan, niversitelerden, yerel aratrmaclardan ve planlama ekibinin almalaryla retilecek, ilin sorun ve potansiyel deerleri ve ncelikleri belirlenecektir. Gerek bilgi retme, gerekse de stratejilerin oluturulmas aamasnda, il snrlar iindeki tm belediye bakanlarnn, kaymakamlarnn, il mdrlklerinin il genel meclisi yelerinin, sivil toplum rgtleri ve siyasi partilerin il rgt temsilcilerinin, niversitelerin ilgili blmlerinin, kalknma ajans temsilcilerinin yer ald katlm toplantlar dzenlenecektir. l dzeyinde meknsal strateji plan elde etme sreci, kentsel blge plann elde etme sreciyle benzer nitelikte gerekletirilecektir. l meknsal strateji planlar, nce il genel meclisi, sonra blge planlama brosunca onaylanacaktr. l snrlar iindeki ilelerin meknsal strateji planlar da, il planlama brolar tarafndan retilecektir ve yine kentsel blge snrlar iindeki ile planlarnn elde edilmesi sreciyle benzer nitelikte olacaktr. Ayn ile snrlar iindeki dier belediyelerin planlar da, il planlama birimince hazrlanacak ve nce o belediyenin meclisinde, daha sonra da il genel meclisinde onaylanacaktr.
49
lkemizde, il dzeyindeki rgtlenme ok nemlidir ve merkezi ynetimin kaynaklar, valilikler ve il zel idareleri araclyla yerele aktarlmaktadr. Bu nedenle de, lke, blge, il, ile kademelenmesi hem planlamada sreklilii salayacak, hem de kaynaklarn daha etkin ve dengeli biimde dalmn olanakl klacaktr. e. Uygulama Planlarnn ve Projelerinin Gelitirilmesi Aamas le meknsal strateji planlarnn ynlendirmesiyle hazrlanacak uygulama planlarnn elde edilmesi aamas, mekana dorudan mdahalenin gerekletii aama olup, kukusuz ok nemlidir. Bu aamada, bir st lekten gelen strateji ve plan kararlarnn yan sra, doann, mevcut fiziki evrenin, sosyal ve kltrel deerlerin, yerleimin kimliinin, yre yaayanlarnn gereksinimlerinin ve sz konusu meknsal dzenlemeyi gerekletirecek kurum ve/veya kiilerin ekonomik glerinin ve mekn retme srelerinin gz nne alnmas gerekmektedir. Daha nce de deinildii gibi, kentlerimizin giderek kimliksizlemesi, tektiplemesi, salkl ve doal afet ve yerleme riskleri asndan gvenli olmaktan uzak oluu, hem kentsel hem de krsal yaam evrelerimizin en byk sorunlarndandr. Kentsel saaklanma, kapal kapl sitelerin oluumu, kamusal ak alanlarn yetersizlii ve giderek kentsel yaamn zenginliinin yok olmas, aidiyet duygusunun zayflamas kentsel yaam evrelerimizin ilk akla gelen sorunlarndandr. Yukarda ksaca zetlenen tm bu sorunlar, kentsel ve krsal mekan yaratma srelerinin ok zenle, yerinde, ayrntl analizlerle, katlmla, denetimle, uygulama sonularnn deerlendirilmesiyle, toplumsal bilincin gelitirilmesiyle, sorumluluklarn paylalmasyla ve sreklilii olan planlama ve tasarm almalaryla zlebilir. Uygulama planlarnn oluturulmas aamasnda, ncelikle gncel saysal halihazr haritalar ve uydu grntleri kullanlarak ve arazi almalarna dayanarak kent bilgi sistemleri oluturulacaktr. Mevcut tm yaplarn fiziksel niteliklerinin, kullanm biimlerinin, kullanclarnn, sorunlarnn, gncel bir biimde bilgi sistemine aktarlmas, uygulama projelerinde gvenilir bir veri tabann salayacaktr. Kent bilgi sistemine ve halihazr haritalara aktarlmas gereken bir dier veri taban, gncel mlkiyet verileridir. Mlkiyet verileri, salt parsel snrlarnn gsterilmesi biiminde deil, belediye, maliye hazinesi, vakf, orman vb. kamu mlkiyetindeki parselleri gsterecek, isim belirtilmeksizin parsellerdeki mlk sahibi/hissedarlk says ve ayn kiiye veya kuruma ait parselleri de gsterecek biimde oluturulacaktr. nk plan kararlarnn oluturulmas ve uygulanmas aamasnda mlkiyet verileri ok nemlidir. Saysal haritalara ve kent bilgi sistemine aktarlacak ok nemli bir dier veri taban, altyapya ilikindir. Mevcut temiz su ve atk su kanallar, yamur suyu toplama sistemi, enerji ve iletiim hatlar, yangn musluklar, aydnlatma elemanlar, apartman ve sitelerin p depolama elemanlar, yangn musluklar, mevcut su kuyular, p deponi alanlar, temiz su ve atk su artma tesislerine ve bu tesislerin kapasitelerine, sorunlarna ilikin ayrntl bilgi, ilgili kurumlardan ve arazi almalarna dayanarak kent bilgi sistemine aktarlacaktr. Mevcut yerleim alanlarndaki yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanm, gne enerjisi, rzgar enerjisi kullanmnn gzlendii yaplarn ve alanlarn tespit edilmesi, bu tesislerin kapasiteleri, nitelikleri ve sorunlar belirlenecektir. 50
le meknsal strateji plan verileri nda, yerelde daha ayrntda jeolojik yap analizleri, mikro blgeleme almalar ve bunlarn verileri, fay hatlar, heyelan, kaya dmesi ve alanlar, su takn alanlar ayrntl olarak belirlenecektir. Kent ulam sisteminin; tat ve yaya yollarnn nitelikleri, kapasiteleri, sorunlar, yzey kaplama malzemeleri ve nitelikleri, eim, dever, kurb vb. geometrik zellikleri, toplu tam sisteminin zellikleri, otobs, dolmu ve taksi duraklar, ak ve kapal otoparklarn, kapasiteleri ve sorunlarna ilikin veriler, kent bilgi sistemine aktarlacaktr. Bir dier nemli veri, kentsel ak alanlara ilikindir, mevcut meydanlar, parklar, ocuk baheleri, spor alanlar, bo alanlar ve bunlarn nitelikleri, kullanm sklklar, kullanmda gzlenen sorunlar kullanclarla grmeler, anketler yaplarak saptanacaktr. Mevcut yerleim alannda kltrel deere sahip kentsel ve krsal yerleim dokular ve yaplar, emeleri, kprleri ve bunlara ilikin analizleri, bu yaplarn temel zellikleri ve tipolojileri ve yerleimin tarihinde zel deere sahip yap ve meknlara ilikin verileri kent bilgi sistemine aktarlacaktr. Uygulama aamasnda mutlaka gz nne alnmas gereken bir dier veri taban, yerleim alannda ve evresindeki bitki rtsdr. Kent iinde aalandrlm alanlar, sokaklar, meydanlar ve parklardaki mevcut aalar, ant aalar, endemik bitki rtsnn yer ald alanlar, kentsel gelime alan olarak, st lekli planda belirlenmi alanlardaki bitki rtsnn analizi yaplacaktr. Doal veriler balamnda bir dier nemli veri taban, mevcut ve olas gelime alanlarnda arazinin toporafik zellikleridir. Arazinin eimi, ynlenmesi, bak noktalar, doal drenaj kanallar, sulu ve kuru dereler, evler ok iyi analiz edilecektir. Doal ve fiziki verilerin analizinin yan sra, kentlerde ve krsal alanlarda yaayanlarn yaam evrelerine dair deerlendirmeleri alnacak, kentsel ve krsal yaama dair ncelikli sorunlarnn belirlenmesine ynelik grmeler ve anketler yaplacaktr. Yre yaayanlarnn yaam evrelerine ynelik sorumluluklarnn farkndal, sorunlarn zmne dair kapasiteleri ve gnlllk dzeyleri, rgtlenme kapasiteleri, yine grmelerle belirlenecektir. le planlama biriminin kolaylatrclnda, belediye bakannn, meclis yelerinin, kaymakam ve ile mdrlklerinin, il genel meclisi yelerinin, sivil toplum rgtlerinin, siyasi partilerin ile temsilcilerinin, gnll platformlarn, kent konseyi yelerinin ve yrede yaayan gnlllerin katlmyla toplantlar dzenlenecektir. Bu toplantlarda yukarda zetlenmeye allan tm bilgiler, yre yaayanlarnn bilgisine sunulacak, bu bilgilerdeki eksik veya varsa yanllar belirtmeleri istenecektir. Bu verilere dayanarak ve ile meknsal strateji planndan gelen ynlendirmelere paralel olarak, bu toplantlarda yerleimin tm sektrlere ilikin ncelikli sorunlar belirlenecek, yerleimin sahip olduu deerler yine ncelikli olarak belirlenecek ve buradan hareketle yerleimin gelecek vizyonu bir kez daha gzden geirilecek ve netleecektir. le meknsal strateji planlarnda gelecek iin ngrlen nfus verilerine dayanarak, gelecek yeni nfusun ne kadarlk bir blmnn mevcut yerleik alan snrlar iinde
51
yaayabilecei, konut geliimi iin ayrlm ancak hala bo olan alanlarn kapasitelerinin ne olduu belirlenecek ve bu boluklarn ncelikle yaplamas iin tevik edilmesine ynelik stratejiler gelitirilecektir. Kent iinde yap gvenlii asndan riskli veya farkl bir kullanmda iken artk o kullanmn o evrede gereklemesinin mmkn olmad yaplar ve bunlarn nitelii belirlenecek, bir baka ilevde salkl olarak kullanlmas mmknse o dnmn gereklemesi, deilse bu yaplarn yklarak kent iin gerekli ve daha uygun ilevlerin gerekletirilmesine dnk stratejiler gelitirilecektir. Benzer biimde mevcut yerleim alanlarnda zemin sorunlar ve doal afet riski asndan sakncal yerleim alanlarnn, daha gvenli blgelere tanmas konusunda stratejiler gerekletirilecektir. Tm bu stratejiler yre yaayanlar, arsa ve yap sahipleri, belediye bakan ve meclis yeleri ve dier ilgili aktrlerin katlmyla oluturulacaktr. Bu stratejilerin her biri ayr birer proje olarak ayrntlandrlacak, srecin gereklemesi aamasnda hangi kurumun hangi rolle sorumlu olduu, projenin yaplabilirlii, zamanlamas belirlenecektir. Mevcut yerleim alannn ulam ve altyap sorunlarnn hangi stratejilerle zlecei, hangi tat yolunun kesitinin geniletilecei, hangi tat yolunun yayalatrlaca, zemin kaplama malzemesinin ne olaca, nerelerde yzey, yeralt ve katl otopark yaplaca, mevcut eitim, salk, sosyal ve kltrel tesislerin hangilerinin iyiletirilecei, bunlarn hangi ncelikle ve hangi kaynaklarla, hangi kurumlar araclyla gerekletirilecei belirlenecektir. Mevcut yerleim alanndaki kamuya ak alanlarn, meydanlar, parklar, ocuk bahelerinin ve spor alanlarnn sorunlarnn zmne dnk stratejiler gelitirilecek ve uygulama plannda meknsallatrlacaktr. Yerleimdeki kltrel deerlere sahip yap stokunun ve kentsel dokunun korunmas ve yaatlmasna dair stratejiler gelitirilecek, bu dokuda yeni yaplacak yaplarn niteliinin ne olaca belirlenecek ve bu koruma gelitirme srecinde etkin olacak aktrler belirlenecektir. Bu noktada, kentsel sit alanlarnn kentin dier blmlerinden bamsz olarak planlanmamas gerektiini, kentin dier blgelerine ynelik olarak gelitirilecek stratejilerle bu blgeler arasndaki uyumun mutlaka salanmas gerektiini, kukusuz bu tr dokulara ynelik stratejilerin ve plan kararlarnn gelitirilmesi srecinde koruma planlamas, mimarlk tarihi, sanat tarihi, arkeoloji ve inaat mhendislii uzmanlklarnn mutlaka bu srete yer almas gerektiini belirtmekte yarar vardr. Yerleik alan iindeki kentsel meknlara engellilerin ulamn olanakl klacak stratejiler gelitirilecek, ncelikli projeler gelitirilecek ve bu projelerin hayata geirilmesinde sorumluluk stlenecek aktrler ve finans kaynaklar belirlenecektir. Kentsel gelime alanlarnn planlanmas aamasnda, farkl arazi kullanmna ayrlmas ngrlen alanlar, ngrlen byklk ve younluktaki arazi kullanm trn gerekletirecek kii ve kurulularn bu kentsel meknlar retme srecine uygun olarak ve etaplanarak planlanacaktr. rnein, konut gelime alan olarak belli bir younlukta kentsel gelime alan olarak belirlenmi alanlar, yerleimde toplu konut yapm irketlerince gerekletirilecekse, bu yapm irketleri ile grlerek, ekonomik adan yaplabilir byklkteki yap adalar planlanacak ve bu alanlar iin gerekli ortak kullanm alanlarnn arazi mlkiyetinin bedelsiz olarak kamuya terkini olanakl klacak, (mevcut mar Yasasnn 18. maddesine karlk gelen) imar uygulamas dzenleme snrlar, planlama aamasnda ve etaplanarak belirlenecektir. Bu yap adalarna dnk yaplama koullar planda belirlenecek, yerel kimlie uygun tasarm rehberi oluturulacak ve giriimci tarafndan yaptrlacak uygulama projeleri, belediyesince 52
ynlendirilecektir. Bu aamada, bu tr yaplamann, kentle btnlemesini olanakl klacak ekilde tasarlanmas, otopark gereksiniminin yap adas iinde zlmesi gerektii ve bu boyutlarn mutlaka tasarm rehberlerinde yer almas gerektiini belirtmek gerekmektedir. Yerleimdeki konut retme sreci, kk lekli mteahhitlerle gerekletiriliyor ise, ngrlen younlua uygun olarak sokak, yap adas, parsel dzeni oluturmaya dnk planlar retilecektir. Ancak burada oluturulacak parseller, iinde yer alacak yaplarn yksekliklerine ve birim konut saysna uyumlu otopark gereksiniminin parsel veya yap adas snrlar iinde zmeye olanak verecek, yaplar arasnda salkl gnelenmeyi salayacak byklkte olacaktr. Alt gelir grubunun barnma sorununun zmne dnk stratejilerin oluturulmas, bunun iin kamu mlkiyetinde arsa stokunun bulundurulmas gereklidir. Bu gelir grubuna dnk konut alanlarn gerekletirecek kurumlar arasndaki ve gereksinim sahipleri arasndaki iletiim ve egdm, planlama birimince salanacak ve bu alanlarn meknsal dzenlemesi benzer anlayla gerekletirilecektir. Ayn yaklam, sanayi, ticaret, turizm vb. alanlar iin de geerli olacaktr. Kentsel gelime alanlar etaplanacak ve ayrntl olarak bu etaplamaya uygun olarak planlanacaktr. Ayrntl olarak planlanm alann belli bir oranda dolmasndan sonra ngrlm yeni gelime alanlar ayrntl olarak planlanacaktr. Tm bu sreler, benimsenen ilkeler ve gelitirilen stratejiler, katlm toplantlaryla paylalacak, grler alnacak, tutanaklarla kayt altna alnacak, planlama ekibince yeniden gzden geirilecektir. Tm gelime alanlarnn planlanmasnda, toporafyann olanak ve snrlarna, mevcut bitki rtsne, kent siluetine, zemin yapsnn zelliklerine uyum salanacak ve yaplama koullarnn, nc boyutta da evresine ve doaya uyumlu olmas salanacaktr. Farkl arazi kullanm trleri iin tasarm rehberlerinin oluturulmasnda, yerel mimari ve kltrel kimlie uyum, tm yaplarda enerji tasarrufunu salamak, yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmn salamak, yap adas ve parsel baznda aalandrmay salamak, tm yaplarda engelli eriimini mmkn klmak temel hedefler olacaktr. Hem mevcut yerleim alannda, hem de gelime alannda altyap ve ulam planlamas ile arazi kullanm planlamas arasnda uyum ve egdm salamaya dnk plan kararlar ve stratejiler gelitirilecektir. Mevcut yerleik alanda ve gelime alanlarnda, sokaklar, meydanlar, parklar vb. dier kamusal alanlara ynelik olarak ayrntl kentsel tasarm projeleri, ile planlama birimince hazrlanacaktr. Kukusuz st dzeyde estetik kaliteye sahip, doaya ve evresine uyumlu kentsel tasarmlar yapabilecek beceri dzeyine sahip planclarn ve kentsel tasarm uzmanlarnn yetitirilmesi gerekli olduunu bu aamada belirtmek gerekir. Yukarda zetlenen nitelikteki planlama ve tasarm srelerinin, gnmz planlama pratiinde yer alan uygulama imar planlar anlay ve dili ile gerekletirilmesi mmkn deildir. Bu nedenle, uygulama leinde 1/2000 1/1000 lekli planlar ve bunlarla birlikte, 1/500, 1/200 lekli kentsel tasarm projeleri de mutlaka yaplmaldr. Uygulama plan ve projeleri, belediye meclisinde kabul edildikten sonra, kentsel blge / il planlama birimine gnderilecek ve meclislerinde onaylanacaktr.
53
f. Yeni Yaplanmaya Ynelik Olarak Gelitirilen Stratejiler Yukarda, komisyonumuzca benimsenen yeni planlama yaklamn ve bu yaklam hayata geirecek yeni bir planlama sistemi ve kurumsal yaplanma nerisi zetlenmitir. ngrlen bu yeni yaplanmaya ulaabilmek iin gelitirilmi olan stratejiler ise aada srasyla aktarlmaktadr. 1.1.1 Ulusal meknsal stratejik planlama yaklamnn oluturulmas lkemizin geleceine dnk meknsal stratejilerin belirlenmesi gereklilii ve bu stratejilerin hangi srelerle, hangi aktrlerin katlmyla ve hangi kurumlar tarafndan gerekletirileceine ilikin bilgi, gr ve nerilerin ortaya konaca almalarn yaplmas gerekmektedir. Komisyonumuz, Kentleme ras kapsamnda yapt almalarn sonucunda gelitirdii, ulusal meknsal strateji planlama yaklamn yukarda zetlemitir. Farkl nerilerin daha geni bir katlmla gelitirilmesi ve salanacak uzlama sonucunda ulusal dzeyde meknsal stratejilerin gelitirilmesi konusunda yetkili olacak kurum ve izlenecek sre kesinletirilmelidir. 1.1.2 ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Stratejik Planlama st Kurulu ile ilgili kurumsal dzenleme yaplmas lke btnnde yeni planlama anlayn hayata geirecek, gerekli kurumsal yaplanmay oluturacak, ngrlen planlama srecinin yasal erevesini oluturacak, ehircilik ve Planlama Bakanlnn kurulmas gerekmektedir. Zaman zaman lke gndemimize gelmi olan ehircilik bakanl nerisinin artk hayata geirilmesi gereklidir. ekirdeini mevcut Bayndrlk ve skn Bakanlnn oluturaca bu yeni Bakanlk, lke genelinde planlama sistemini yeni bir anlayla, yeniden ve hzla oluturacaktr. lke btnnde ehircilik, konut ve planlama sorunlarnn zlmesi konusunda genel politikalar, ilkeleri ve normlar belirleyecek olan Bakanlk, bnyesinde Ulusal Meknsal Stratejik Planlama (UMSP) Kurumunu ve lkenin gelecee ynelik meknsal stratejilerini oluturacak olan Ulusal Meknsal Stratejik Planlama st Kurulunu da ierecektir. Bakanlklar st bir konumda olacak olan bu st kurul, tm bakanlklarn st dzeyde temsilcilerinin, sivil toplum rgt yneticilerinin ve DPT ve YPK temsilcilerinin ve bu konuda uzman belli sayda akademisyenin katlmyla oluacaktr. Dzenli aralklarla toplanacak Kurulun idari ve teknik altyaps ve sekretaryas, UMSP Kurumu tarafndan gerekletirilecektir. 1.1.3 Planlama mevzuatnda ulusal meknsal stratejik planlama yaklamn da ieren ve lke btnndeki planlama sistemini ve yaklamn yeniden dzenleyen ehircilik ve Planlama Yasasnn hazrlanmas Katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde, disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gerekletirilen bir sreci ieren yeni planlama yaklamn benimseyen ehircilik ve Planlama Yasas hazrlanmaldr. Yeni planlama yaklamnda mekan organizasyonuna dnk dzenlemeler, sosyal, ekonomik, doal ve kltrel boyutlarla birlikte, zerinde uzlalm ortak bir gelecee ulamann bir btnleyicisi olarak iselletirilmektedir. ok boyutlu bu yapsyla da planlama, yalnzca fiziksel dzenleme arac deil, sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal, kltrel deerlerin korunmasnn aralarn ortaya koyan, ortaklklar salayan ve ortak gelecein tanmlanmasnda ve yaama geirilmesinde birletirici, dinamik ve sreklilii olan bir sretir. 54
Ulusal ve blgesel lekte katlmc bir srele oluturulan planlama politikalar, yerelin planlama srecinde ynlendirici olurken, yerel kendi zgn deerleri ve dinamikleriyle ve ayn kapsam ve ierikteki planlama sreleriyle kendi gelecek vizyonunu oluturabilecek ve yerel geliimini salayabilecektir. Bu kapsamdaki bir planlama yaklam, odana yalnzca kentleri almayacak; krsal yerleimleri, kr-kent btnl iinde ve krsal kalknmay hedefleyerek ve bunun aralarn ve ortaklklarn salayacak bir boyutu da ierecektir. Yukarda zetlenen planlama anlayn hayata geirme srecinin ilk aamas, yeni bir ehircilik ve Planlama Yasasnn hazrlanmasdr. Daha nce de lke gndemimizde yer bulmu olan yeni bir planlama yasas artk mutlaka hazrlanmaldr. Kukusuz bu yeni yasann hazrlanmas sreci de st dzeyde katlmla gerekletirilmelidir. 1.1.4 Ulusal meknsal strateji plannn hazrlanmas Kurulacak olan ehircilik ve Planlama Bakanl bnyesinde oluturulacak UMSP Kurumu ve UMSP st Kurulu, lkenin gelecek vizyonu ile uyumlu, ulam, sanayi, enerji, doal afet ve yerleme riskleri, turizm, kltrel ve doal deerler, konut, blgeleraras eitsizlik alanlarnda, yakn ve orta dnemli olarak lke meknsal stratejilerini oluturacaktr. Kaynaklarn etkin kullanmnn, sektrler aras yatrm nceliklerinin ve egdmnn salanmas iin ve lke kalknma planlar ile uyumlu, lke meknsal stratejileri oluturulmaldr. Bakanlklar st bir kurul olan UMSP st Kurulu tarafndan, katlmc bir srele; bakanlklar, sivil toplum kurulular, meslek odalar, niversitelerin temsilcilerinin katlmyla lke meknsal stratejileri gelitirilecektir. 1.2.1 Katlmc, dinamik, disiplinler aras, yerinde ve srekli planlama yaklamnn ve lke, blge, il-kentsel blge, ile kademelenmesinin ehircilik ve Planlama Yasasnda ierilmesi ve ieriin kamuoyunda paylalmas Temel zellikleri yukarda anlatlan, katlmc, dinamik, disiplinler aras, yerinde ve srekli, dinamik bir planlama yaklam, ehircilik ve Planlama Yasasnda yer alacaktr. Bu yaklam ayn zamanda, lke dzeyinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile kademeli yapsn da iermektedir ve bu kademeli yapnn kurumsal oluumu, her kademede izlenecek planlama srecinin temel zellikleri, katlm srelerinin kurumsallatrlmasna ilikin boyutlar ehircilik ve Planlama Yasasnda ierilecektir. Yasann temel felsefesinin, ana erevesinin, tanmlad yeni srelerin ve normlarn, planlama sistemi iinde yer alan kiilere ve kamuoyuna tantlmas gerekmektedir. ngrlen srelerin hayata geirilmesi srecinde yer alan kurumlarn ve kiilerin, gerekli bilgi ve beceriyle donatlmas, gelitirilen yeni planlama yaklamnn toplum tarafndan benimsenmesini ve uygulamada da daha ksa srede olumlu sonularn alnmasn salayacaktr. 1.3.1 lke, blge, kentsel blge-il, ile, uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnn ve egdmnn oluturulmas Benimsenen yeni planlama yaklamnn temel zelliklerinden birisi de kademeli bir yapnn oluturulmasdr. Bu kademeli yap; lke, blge, kentsel blge-il ve ile kademeleri olmak zere drt kademeli bir yapdr. lke dzeyinde meknsal stratejiler gelitiren UMSP st Kurulu, bu stratejilerle uyumlu olarak blge snrlarn belirleyecektir. Belirlenen blge snrlar iindeki en byk kentte kurulacak blge planlama brolar, katlmc bir srele ve yatayda egdm salayarak blge meknsal strateji planlarn reteceklerdir ve bu planlar bir st
55
kurum olan UMSP st Kurulunca onaylanacaktr. Blge meknsal strateji planlama brolar tarafndan snrlar belirlenen kentsel blge lei ve il lei nc planlama kademesini oluturmaktadr. Kentsel blge planlama brosu ve il meknsal strateji planlama brolar tarafndan katlmc bir srele ve yatayda egdm iinde retilen planlar ise blge belediyeler birlii meclisince onaylanmaktadr. ngrlen yapnn drdnc kademesini, ile dzeyi oluturmaktadr. Kentsel blge snrlar iindeki ilelerde oluturulacak planlama grubu, ile meknsal strateji planlarn hazrlayacak ve bu planlar kentsel blge meclisi tarafndan onaylanacaktr. l snrlar iinde olup kentsel blge snrlar dnda kalan ilelerde ise, ile meknsal strateji planlar, il planlama brolar tarafndan hazrlanacak ve nce ile belediye meclisinden sonra da il genel meclisi tarafndan onaylanacaktr. Ana hatlar yukarda zetlenen kademeli yap, deyde uyumu salarken, her kademede yatayda katlmc bir anlayla gerekletirilen planlama sreci de yatayda egdm salayacaktr. Uyum ve egdm ise, kaynaklarn etkin kullanmn salayacak ve plan kararlarnn hayata gemesini ve denetimi kolaylatracaktr. 1.4.1 lke, blge, kentsel blge-il, ile, belediye uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnda, sz konusu her kademede planlama yetkisine sahip tek bir kurumun oluturulmas lkemizdeki mevcut planlama sisteminde ok sayda kurumun planlama yetkisine sahip olmasnn ve bunun yaratt olumsuzluklarn giderilmesi iin, tanmlanm her kademede tek bir yetkili kurumun olmas gerekmektedir. Her kademede yetkili olan planlama kurumu, gerekli veri tabann oluturabilecek, bilginin gncel tutulmasn ve paylamn olanakl klabilecek ve planlama srecinde ilgili tm aktrlerin planlama srecine katlmn ve planlamann srekliliini salayabilecektir. Blge, kentsel blge-il ve ile kademeli yapsnda, yerinde kurulacak planlama brolar ile gerekletirilecek planlama sreleri, hem yerele zg zmlerin gelitirilmesinde hem de denetimin salanmasnda daha etkin olacaklardr. Bu nedenle gnmzde paralanm ve karmaklam planlama sisteminin sadeletirilmesi ve planlama yetkisine sahip ok sayda kurumun plan yapma ve onama yetkilerinin sonlandrlmas gerekmektedir. Bu kurumlar, ilgili kademedeki plan yapm srelerinde katlmc aktrler olarak yerlerini koruyacaklardr. 1.5.1 Planlama alan snrlarnn, blge, kentsel blge-il, ile, belediye olarak belirlenmesi ve uyumun salanmas Birbirleriyle olan ekonomik, sosyal, kltrel ilikileri ve fiziksel yerleim zellikleri nedeniyle ayn planlama alan iinde kalmas gereken yerleim alanlar, ayn kentsel blge snrlar iine alndklarnda ve Bykehir belediye snrlar yerine, kentsel blge belediye snrnn tanmlanmasyla, planlama alan snr ve idari yetki alan snr atmasn ortadan kaldrabilecektir. l ve ile dzeyinde ise, planlama snr ile idari yetki alan snr ayn olacaktr. Bylesi bir dzenleme, zellikle plan kararlarnn hayata geirilmesinde byk kolaylklar salayabilecektir. 1.6.1 ehircilik ve Planlama Yasas ile tm kademelerdeki planlama brolarnda gerekli tm uzmanlklarla planlama birimlerinin oluturulmas ngrlen yeni meknsal planlama sisteminde, lke dzeyinden balayarak, zellikle blge, kentsel blge ve il dzeyindeki planlama srelerinde, yetkili ve sorumlu olan tm 56
planlama brolarnda ilgili tm uzmanlklarla, planlama ekipleri oluturulacaktr. Bu ekip, kendi uzmanlklaryla planlama alanlarna ilikin bilgi toplayacak, retecek, gncel tutacak, toplumla paylaacak, ortak aklla plan kararlarn retecek ve bu kararlarn hayata gemesine ilikin projelerin oluturulmasnda ve gerekletirilmesinde kolaylatrc olacaklardr. le ve daha alt leklerdeki planlama srelerinde, gerekli olduu durumlarda, bu planlama ekipleri kk belediyelere yardmc olacaklardr. 1.7.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda tm kademelerdeki planlama srelerinde katlm kurumsallatracak maddelerin yer almas lke dzeyinden balayarak, blge, kentsel blge-il ve ile planlama srelerinin hangi aamalarla gerekletirileceine ve hangi aamalarda hangi aktrlerle, nasl bir dzen iinde katlm toplantlarnn yaplmas gerektiine ilikin yasal dzenlemeler, ehircilik ve Planlama Yasasnda yer alacaktr. Katlm toplantlarn gerekletirecek olan uzmanlarn eitimi, katlm srelerinin bir st kademedeki planlama biriminin uzmanlarnn gzetiminde gerekletirilmesi, yerel halkn katlm konusunda bilinlendirilmesi, bu sreleri glendirecek dier stratejilerdir. 1.8.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda, tm kademelerdeki planlama srelerinde, sosyal, ekonomik geliimi, doal ve kltrel deerlerin korunmas ve gelitirilmesini, neylemli planlama srecinin btnleyicisi olarak gerekletirilmesine dnk dzenlemeler yaplmas Her kademedeki planlama srelerinin; ieriinin ve kapsamnn ne olmas gerektiine ilikin yasal dzenlemelerin, ehircilik ve Planlama Yasasnda yer almas gerekmektedir. Kukusuz, belirlenecek bu kapsam ve ierik ve izlenmesi gereken planlama sreci, komisyonumuzca gelitirilmi olan yeni planlama anlayyla rtmelidir. Bu planlama anlaynda, meknsal planlama sreleri, doal ve kltrel deerlerin korunmasn, doal afet ve yerleme risklerinin azaltlmasn, sosyal, ekonomik ve kltrel gelimenin salanmasn iselletiren, sreklilii olan ve belirlenen hedeflere ulama srecinde paydalarla ibirliklerinin yaratlmasnda kolaylatrc olan bir konumdadr. Bu nedenle nce bu anlayn benimsenmesi ve pratiinin gelitirilmesi gereklidir. 1.9.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda krsal alanlarn tanmlanmas, bu alanlara zg planlama modellerinin, uygulama aralarnn ve planlama normlarnn gelitirilmesi Krsal alan planlamas, akademik evrelerimizde de ne yazk ki yeterince ele alnmam bir konudur. Bu nedenle ncelikle krsal alanlarn planlama srelerine, yaplmas gereken analizlere, gelitirilmesi gerekli planlama stratejilerinin trlerine, bu stratejilerin gelitirilmesi srecinde gerekletirilmesi gerekli katlm srelerinin niteliine, benimsenen stratejilerin hayata geirilmesine ilikin ne tr uygulama aralarnn ve ibirliklerinin gelitirilmesi gerektiine dair bilimsel aratrmalar yaplmas gerekmektedir. Ulalan bilimsel sonular, hazrlanacak ehircilik ve Planlama Yasasnda, krsal alan planlama srelerini ynlendirecek biimde yer almaldr. Krsal yerlemeler bulunduklar blgenin fiziki artlarn, kltrel yapsn, ait olduklar dnemin yaam biimini mekanlarna yanstan, halk mimarisinin yaygn grld evrelerdir. Gnmzde gittike birbirine benzeyen kentlerin tek dze yaplamalarna karlk, fiziksel evre ve kendilerine zg yaam biimleri ile ekillenen krsal yerlemeler
57
lkemizin kltrel zenginlii iinde blgeden blgeye, hatta ayn blgede kyden kye farkllk gstermektedir. Bu blgeler gnmzde korunmu doal evreleri ve zgn yaplar ile dikkat ekmekte, insanlar kentten uzaklamak, dinlenmek, gezmek, grmek iin bu blgeleri tercih etmektedir. Ancak, doal kaynaklarn bilinsiz kullanm, blgeye ve kltre aykr yaplamalar, tarmdaki kirlilik gibi nedenlerle krsal yerlemelerde olumsuz sonular ortaya kmaktadr. Ayrca, krda ikinci konut edinme isteinin gittike yaygnlamas ile artan konut talebinin yannda, barajlar, santraller ve doal afetlerle zarar gren, yok olan yerlemelerin yeniden yaplanmas bu blgelerde zaman zaman planlama ve tasarm sorunlarn gndeme getirmektedir. Dolaysyla, kentlerde yaanan kat, kimliksiz, tekdze, skc ve uyumsuz yaplamalarn krlarda da yaanmamas iin krsal alanlara ilikin retilen politikalarn, planlama modellerinin, uygulama aralarnn ve planlama normlarnn dikkatle hazrlanmas gerekmektedir. 1.9.2 Krsal yaam biimine, mimarisine, yap malzemesine uygun yaplamann tevik edilmesi Krsal yerleimlerimiz, kimi kez kentsel kullanmlarn krsal alanlara sramas, kimi kez turizm ve ikinci konut yaplamalar, kimi kez de yre yaayanlarnn yerel mimariye uygun olmayan yap ina etmeleri nedeniyle, zgn kimliklerini kaybetmektedirler. Bu nedenle krsal yerleimlerimizdeki yaplamann ok zenle ve yerel mimari zelliklere uygun olarak ynlendirilmesi gerekmektedir. Kukusuz bunun yaplabilmesi iin nce krsal yerlemelerin zgn mimari yapsnn ve dokusunun ve peyzaj zelliklerinin ok iyi analiz edilmesi ve yeni yaplamann buna gre ynlendirilmesi gerekmektedir. Krsal yerleimlerin zgn mimari zelliklerine uygun yaplamann salanabilmesi iin ise, proje destei, malzeme destei, vergi indirimleri vb. yeni uygulama aralarnn gelitirilmesi gereklidir. Gnmzde birok blgede hala yerelliini korumaya alan krsal yerlemeler, biim zenginlii, yerel malzeme ve yresel koullara uygun rasyonel zml rnekler iermelidir. Tasarmda yerleim kararlarnn, plan ve kesitte mekan organizasyonunun ve bina kabuunun belirlenmesini salayan; gne hareketleri, bulutlu ve bulutsuz havalarn, rzgar, ya ve nem ortalamalar gibi iklimsel verilerin ve deien evre artlarnn (yeil doku, yapay evre verileri), mekann doal aydnlatlmasnn ve havalandrlmasnn gz nnde tutulduu, doaya zarar vermeyecek, yerel olarak rahatlkla elde edilebilecek, dayankl, bakm maliyeti dk malzemelerin kullanlmasna arlk verilmesi gibi bir takm ekolojik kayglar tayan, blge insann ilevsel hareketleriyle, insanlarn retim ve hayat tarzlaryla uyumlu, geleneksel referanslar tayan, kltrel farkllklar destekleyen, yoksulluu ve dlanml azaltan, konforlu, kaliteli, esin veren, uyarc ve ycelten estetik duyarll ieren, fen ve salk koullarna uygun proje retimi, bu rneklerin korunmas, gelecek nesillere aktarlmas ksacas kltrn devamll asndan da nemlidir. 1.10.1 Yeni planlama anlay kapsamnda, yap-doku-kamusal alanlar ve kent leinde nc boyutun planlama sistemi iinde btnletirilmesi Gnmz planlama pratiinde meknsal planlamann, imar planyla edeer klnmas, imar planlarnn ise iki boyutlu ve yalnzca arazi ve arsa dzenlemesi ve yaplanma koullar belirlenmesi dzeyine indirgenmi olmas, monoton, estetik kaliteden yoksun, kimliksiz yaam evrelerini retilmesine neden olmaktadr. Oysa yaam evrelerinin fiziki geliiminin 58
ynlendirilmesinde, yerel mimari kimlik, yerleim dokusunun zellikleri, yerel doal peyzaj deerleri, yre yaayanlarnn gereksinimleri ok dikkatle analiz edilmek durumundadr. Bu analizlere dayanarak ve yerel deerlere ve doal peyzaja uygun, kentsel yaam evre kalitesi yksek, nc boyut duyarllna sahip kentsel mekanlar oluturulmaldr. Yerleimin sokaklar, meydanlar, konut alanlar, arlar, aalar, yaya yollar, konut gelime alanlar ayrntl olarak ve zenle katlmc bir srele tasarlanmaldr. Bylece her yerleim kendine zg kimliini koruyacak ve gelitirecek, yaayanlar yaadklar evreleri sevecek ve sahip kacaklardr. Bu nitelikte bir planlama anlaynn yaygnlamas iin ise, planclarn tasarm becerilerinin gelitirilmesi ve ehircilik ve Planlama Yasasnda, planlarn kapsam ve niteliini bu boyutu ierecek ekilde belirlenmesi gerekmektedir. 1.11.1 Plan kademeleri arasnda uyumun ve denetimin salanmas ve z denetimin gelitirilmesi Planlama sisteminde denetimsizlik, salksz yaam evrelerinin olumasna, yolsuzluk ve hakszlklarn yaplmasna, toplumun planlama kurumuna olan gveninin zedelenmesine neden olmaktadr. Bu nedenle ok kanall denetim mekanizmalarnn gelitirilmesi gereklidir. Komisyonumuzca gelitirilen yeni planlama sisteminin her kademesindeki planlama srelerinin, bir st kademedeki planlama kurumu tarafndan denetlenmesi ilke olarak benimsenmitir. Bu nedenle ngrlen kademeli yapnn ve kademeli denetimin salanmasna ilikin yasal dzenlemeler, ehircilik ve Planlama yasasnda yer almaldr. Bir dier denetim kanal, her kademede yetkili olan planlama kurumunun, kendi z denetimini st dzeyde ve srekli olarak yapmasnn salanmasdr ve bunun yasal ve idari alt yapsnn oluturulmas gerekmektedir. 1.11.2 Planlama srecine katlmn salanmas ve denetimin yerel halk, meslek odalar ve STK larca yaplmasnn salanmas En gl denetim kanalnn halk denetimi olmas gereklidir, bu nedenle halkn planlama sreleri hakknda bilgilendirilmesi, karar alma srelerine halkn katlmnn salanmas, alnm kararlardan haberdar edilmesi ok nemlidir. Gnmz teknolojileri bu iletiim ortamnn salanmasna olanak vermektedir ve bu olanaklarn tm bu paylam srelerinde kullanlmaldr. Mevcut planlama sistemindeki gazete ilan - askda ilan haberi olann itiraz edebilmesi zinciri artk krlmak zorundadr. 1.11.3 Kentli haklarn gelitiren, koruyan ve ihlallerini nleyen, kentli haklarn iselletiren planlama srecinin gerekletirilmesine dnk mevzuatn gelitirilmesi Kentlilerin yaam evre kalitesini olumsuz etkileyen plan kararlarnn ve uygulamalarnn, katlm srelerini engelleyen dzenlemelerin, bireysel hak ihlallerinin nne geecek yasal dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. Kentli haklarnn neler olduu konusunda bilgi ve bilin gelitirilmesi, haklarn korunmasna dnk destek mekanizmalarnn gelitirilmesi gerekmektedir. 1.11.4 ehircilik ve Planlama Bakanl Denetleme Kurulu tarafndan imar uygulamalarnn teknik denetimlerinin yaplmas ve Saytay tarafndan performansa dayal periyodik denetimlerin yaplmas ve denetim sonularnn yargya tanabilmesi Mevcut planlama sistemindeki denetim mekanizmas, dzenli teknik denetimi yeterli dzeyde
59
salayamamaktadr. Kurulacak ehircilik ve Planlama Bakanl bnyesindeki denetim kurumu, planlama sistemi iindeki tm kurumlarda, planlama srecinin btnne ve alnm plan kararlarnn niteliine ve uygulanmasna dair tm teknik ve hukuki denetimi dzenli olarak yapacaktr. Saytay tarafndan yaplacak performans denetimlerinin sonular da kurumlarn uygulamalarnn denetlenmesinde nemli bir dayanak oluturabilecektir. Anlan denetim sonularnn, yargya tanabilmesi ve olumsuz uygulamalar konusunda yaptrm uygulanmas denetimin etkinliini arttracaktr. 1.12.1 lgili mahkemelerdeki yarg sresinin ksaltlmasna dnk dzenlemeler yaplmas Mevcut planlama sistemindeki denetim yetersizlii nedeniyle, plan kararlarndan olumsuz etkilendiklerini dnen kii ve kurumlar, yargya bavurmaktadrlar. Ancak, dare Mahkemelerinin ve hkimlerin saysnn yetersiz olmas, dava saysnn ok olmas, yarg srecini ok uzatmaktadr. Bu nedenle, Adalet Bakanl yetkilileri ve Baro yetkilileri ile ihtisas mahkemeleri kurulmas konusunda ortak almalarn yaplmas gerekmektedir. Bu mahkemeler kuruluncaya dek, dare Mahkemelerinin saysnn ve hakimlerinin says arttrlmal, planlama ve hukuk alanlarnda karlkl lisansst eitim programlar gelitirilmelidir. 1.13.1 Plan kararlarndan olumsuz etkilendiini dnen her vatandan yarg srecine eriiminin olanakl klnmas Yarg srecinin pahal olmas ve bu sreten yararlanabilmek iin hakknda bilgi sahibi olunmas gereklilii nedeniyle, zellikle alt gelir grubundaki toplumsal kesimler iin ve yarg sreci hakknda bilgi sahibi olmayan toplumsal kesimler iin, yargya eriim destei verilmelidir. Bu destei verebilecek kurumlar, Adalet Bakanl, sivil toplum kurulular ve meslek odalardr. Bu kurumlarn destek salayabilmeleri konusunda bilgilendirilmesi ve glendirilmesi gerekmektedir. 1.14.1 Planlama srelerinde benimsenmesi gereken etik kurallarn belirlenmesi Gnmz planlama sisteminde, planlama ve uygulama srecine dair teknik kurallar ve mesleki etik kurallar hakknda belirsizlikler vardr. Bu nedenle ncelikle, meslek odalar ve niversitelerin katksyla, yeni planlama anlayna ve onun ngrd planlama srecine uyumlu bir biimde bu kurallarn belirlenmesi gerekmektedir. 1.14.2 Etik kurallarn meslek insanlarnca benimsenmesinin salanmas Gelitirilmi olan teknik ve etik kurallarn, planlama sistemi iinde yer alan ve alacak olan meslek insanlarnca benimsenmesi iin eitim programlar gelitirilmelidir. Bu eitim programlar, niversitelerin lisans dzeylerinde ve meslek ii eitim dzeyinde olmaldr. 1.14.3 Meslek etiine aykr davranlara ilikin caydrc aralar gelitirilmesi Meslek etiine aykr davranlarda bulunanlarn, gerek yesi olduklar meslek odalarnn onur kurullarnca, gerekse de etkin kurumsal denetimler araclyla denetlenmeleri ve yaptrm uygulamas gerekmektedir. 60
1.15.1 Farkl kademelerde gelitirilecek stratejik meknsal planlara ve uygulama projelerine ynelik olarak, lein gerektirdii ayrnt dzeyine uygun nitelikte anlaml plan dilinin gelitirilmesi lke leinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile ve uygulama plan ve projelerinin hangi kapsam ve ierikte hazrlanmas gerektii, hangi dzeyde kararlarn gelitirilmesi gerektiine ynelik olarak yasal dzenlemelerin, ehircilik ve Planlama Yasasnda net bir biimde yaplmas gerekmektedir. Farkl karar dzeylerinde hangi ayrntda ve nasl bir gsterim dilinin kullanlacana ilikin olarak, ynlendirici gsterim normlar, ilgili ynetmelikle belirlenmelidir. Bu balamda, mevcut planlama pratiimizde neredeyse tek tip hale gelmi, 1/5 000, 1/25 000 ve 1/100 000 lekli plan dillerinin mutlaka deitirilerek, kademe kademe lein gerektirdii kapsam ve soyutluk dzeyinde yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Dier yandan, ok daha ayrntda tasarlanmas gereken konut alanlar, alveri mekanlar, caddeler, sokaklar, meydanlar, parklar, spor alanlar vb. d mekanlar ise 1/1000 lekli uygulama imar plan diliyle planlanmaktadr. 1/1000 lekli uygulama imar plan dili ise, engelli rampalarn, otobs duraklarn korunmas gerekli aalar, sokak aydnlatmasn, yangn musluklarn vb. detaylarn tasarlanmasna olanak vermeyen bir lektir. Bu nedenle de uygulama plan ve projeleri leinde 1/500 ve 1/200 vb. daha byk leklere inilmesi gerekmektedir. 1.16.1 Her kademedeki meknsal planlama sisteminin, risk saknm planlama anlayn iselletirmesi lke leinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile ve uygulama planlar leine dek, her kademede doal afet ve yerleme riskleri asndan hangi veri analizlerinin, nasl ve hangi kurumlar araclyla yaplacann, planlama srelerinde bu analiz verilerinin nasl yer alacann ve riskleri azaltmaya dnk olarak hangi karar dizilerinin gelitirilmesi gerektiinin, ehircilik ve Planlama Yasasnda aklkla yer almas gerekmektedir. Kukusuz, gerekli veri tabannn salanmas konusunda kurumsal altyapnn oluturulmas, kanlmaz bir gerekliliktir. 1.17.1 Stratejik meknsal planlama srecinde yerlemelerin gelime alanlarnn etaplandrlarak belirlenmesi Yerlemenin gelecek vizyonundan bamsz olarak, yerlemenin gelecee dnk nfus kestirim dzeyinin ok zerinde nfusun yerleimine olanak verecek byklkte kentsel gelime alanlarnn planlanmasnn maliyeti ok yksektir. Bu nedenle, ngrlen yeni planlama yaklam kapsamnda gerekletirilecek planlama srelerinde, gelime alanlarnn etaplanmas, her bir etapta belli bir oranda yaplama gereklemeden, yeni alanlarn uygulama planlarnn ve imar uygulamalarnn yaplmamas temel ilkedir. Etaplamann yan sra, zellikle alt gelir gruplarnn arsa-konut gereksiniminin, kamu desteiyle yerleik alan iinde salanmasna, yerleik alan iinde yaplamann vergi vb. aralarla tevik edilmesine dnk alt stratejiler olmaldr. 1.17.2 Yrrlkteki planlarn gelime alanlarnn irdelenmesi Gelitirilen yeni kurumsal yap nerisinde yer bulan, il meknsal strateji planlama brolar, il snrlar iindeki yerlemelerin yrrlkteki imar planlarn, yerlemelerin gelecek vizyonlar ve nfus kestirimleri ile balantl olarak irdeleyeceklerdir. zellikle, gelime alanlarnn
61
tarm alan, zeytinlik vb. alanlar zerinde planland alanlar iptal edilmesi, mevcut yerleik alan iine gelimenin ynlendirilmesi ve gelimeye uygun alanlarn da etaplanmas salanacaktr. 1.18.1 Kent yaknndaki topraklarda mlkiyetin paralanmasnn engellenmesi Kentlerin geliiminin planlanmasnda, yukarda da deinildii gibi etaplamann benimsenmesi ncelikli stratejidir. Buna paralel olarak, yerleik alanlarn dndaki gelime alanlarnda, imar uygulamalarnn da etaplanarak yaplmas ve bu aamadan nce, kadastral parsellerin blnmesinin engellenmesine dnk koullarn gelitirilmesi gereklidir. Byk alan gereksinimi olan kentsel kullanmlarn yer seimine olanak verecek, yerleik alan bitiiinde arazi/arsa stounun bulundurulmas da bir dier nlem olabilecektir. 1.18.2 Kentsel saaklanmay engelleyici uygulama aralarnn gelitirilmesi Yerleik alan iinde yaplamay tevik edici vergi indirimleri, alt gelir grubunun konut gereksiniminin karlanmasna dnk arsa/konut desteinin salanmas, yerleik alan dndaki yaplama taleplerinin azaltlmasna dnk yksek vergilendirme, altyap yatrmlarnn tmyle giriimci tarafndan karlanmas vb. uygulama aralarnn gelitirilmesi gereklidir. Kentlilerin ve giriimcilerin ve siyasetilerin, kentsel saaklanmann olumsuz sonular konusunda bilgilendirilmesi, yaadklar kentin yaam kalitesinin ykseltilmesi ynnde ortak istencin gelitirilmesi ise ok nemli bir dier stratejidir. 1.19.1 Meknsal Planlama Sisteminde plan uygulama aralarn; arazi dzenlemeleri, vergilendirme, riskleri azaltma, finansman aralar oluturma, ekonomik deer kayplarnn telafisi vb. balamnda gelitirmek ve eitlendirmek Gnmz planlama pratiinde uygulama aralarnn yetersizlii nedeniyle, pek ok plan karar hayata geememektedir. Bu nedenle yeni uygulama aralarnn gelitirilmesi gereklilii kanlmazdr. Bu uygulama aralar; arazi ve arsa dzenlemeleri balamnda, deer esasl terk oranlarnn belirlenmesi, imar hakk transferi vb.; vergilendirme balamnda, deer art esasl vergilendirme, tevik edici vergi muafiyetleri vb.; riskleri azaltma balamnda, bina glendirme kredi destekleri, deprem sigortal yaplarda vergi indirimi gibi ok farkl kanallarda yeni uygulama aralar oluturulabilir. Bu nedenle konunun uzmanlar ile birlikte, yalnzca bu alana dnk geni kapsaml bir altay dzenlenmelidir. Gelitirilmi plan kararlar ve/veya uygulamalar nedeniyle eitsiz bir ekilde ekonomik deer kaybna urayan hak sahiplerinin ekonomik kayplarnn telafisine dnk uygulama aralarnn gelitirilmesi gereklilii ise zel nem verilmesi gereken bir alandr. 1.19.2 Meknsal desteklenmesi dzenlemelerin, sosyal, kltrel ve ekonomik politikalarla
Bu almada benimsenen planlama anlaynda, mekn organizasyonuna dnk dzenlemeler, ekonomik, sosyal, kltrel gelimenin ve doal ve kltrel deerlerin korunmasnn bir btnleyicisi olarak ele alnmaktadr. Bu nedenle katlm sreleri iinde gerekletirilecek planlama srelerinde, gerek plan kararlarnn retilmesi aamasnda gerekse de bu kararlarn uygulanmas aamasnda, yatayda iletiim ve paylam kanallarnn salanmas, yatrmc kurumlar arasnda ncelik, finans, makine, tehizat ve proje ortaklnn salanmasn mmkn klacaktr. Gnlllk mekanizmalarnn gelitirilmesi, yerel halkn 62
projeye sahip kmas, bir st kademe planlama kurumuyla deyde salanacak iletiimle, bilgi, kaynak, personel vb. desteklerin salanmas, plan kararlarnn hayata gemesini kolaylatracaktr. 1.20.1 Meknsal planlama sisteminin sre tasarmn, izlemeyi ve geri beslemeyi olanakl ve zorunlu klacak biimde yapmak Benimsenen planlama yaklamnda, ncelikli olan planlama srecinin planlanmasdr ve znde katlmclk vardr. Katlmc srelerle oluturulan plan kararlarnn uygulanmasnn sonularnn yine katlmclar ve halk tarafndan nasl deerlendirildii, nasl algland izlenecektir. Anketlerle, mlakatlarla yerelde yaayanlarn deerlendirmelerine dayanarak, plan kararlarnn gzden geirilmesi gerekletirilecektir. Benzer geri besleme sreci, uygulanamayan plan kararlar iin de geerli olacaktr. Hazrlanacak ehircilik ve Planlama Yasasnda, izleme ve geri besleme srelerinin kurumsallamasna ilikin yasal dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. 1.21.1 Merkezi ve yerel planlama kurumlarnn performansn arttrmaya ynelik teknik, idari ve mali yeni dzenlemeler yapmak Planlamann yeni kurumsal yapsnda, lke dzeyinden balayarak, blge, kentsel blgeil, ile kademelenmesinde kurulacak olan planlama brolarnda gerekli disiplinler aras uzmanlklarn oluturulmas iin kadro tahsislerinin yaplmas gerekmektedir. ngrlen planlama srelerinin hayata geirilebilmesi iin mevcut ve oluturulacak kadrolarn, hizmet ii eitim programlarnn gerekletirilmesi gerekmektedir. 1.22.1 Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesi kurulmas lkemizde yaanm olan ehirleme srecinin ve planlama deneyim ve birikimimizin, gelecek kuaklara aktarlabilmesi iin, Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinin kurulmas gereklidir. Bylesi bir mze hem ehircilik ve planlama belleimizi oluturacak, hem aratrmaclar iin ok nemli bir ariv oluabilecek, hem de gemi deneyimlerin olumlu, olumsuz sonularnn deerlendirilmesi mmkn olabilecektir. UMSP Kurumu tarafndan kurulacak mze, niversiteler, bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar, belediyeler, meslek odalar ve sivil toplum kurulularnca desteklenecektir. 1.23.1Farkl sektrlere ilikin, bilgi toplayan kurumlar arasnda egdmn salanmas lkemizde farkl sektrlere ilikin sistematik olarak bilgi toplayan TK, TBTAK, TBA, niversiteler, meslek odalar ve sivil toplum kurulular arasnda egdm salayacak, lke dzeyinden yerleme dzeyine dek mekna referansl bilginin toplanmas, arivlenmesi ve paylama sunulmas konusunda almalar yapacak Ulusal Veri Merkezinin kurulmas gerekmektedir. Babakanla bal olarak kurulacak bu merkez, doal ve kltrel deerlerimize ilikin, doal afet ve yerleme risklerine ilikin ve lke meknsal bilgi sisteminin kurulmasna ilikin almalar yapacak ve bilgi toplayan tm kurumlar arasnda egdm salayacaktr.
63
Stratejiler Listesi
NO 1.1.1 1.1.2
STRATEJLER Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamnn oluturulmas ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Stratejik Planlama st Kurulu ile ilgili kurumsal dzenlemenin yaplmas Planlama mevzuatnda Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamn da ieren ve lke btnndeki planlama sistemini ve yaklamn yeniden dzenleyen ehircilik ve Planlama Yasasnn hazrlanmas Ulusal Meknsal Strateji Plannn hazrlanmas Katlmc, dinamik, disiplinler aras, yerinde ve srekli planlama yaklamnn ve lke, blge, il, kentsel blge, ile kademelenmesinin ehircilik ve Planlama Yasasnda ierilmesi ve bu ieriin kamuoyunda paylalmas lke, blge, kentsel blge, il, ile uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnn ve egdmn oluturulmas lke, blge, kentsel blge, il, ile, belediye uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnda, sz konusu her kademede planlama yetkisine sahip tek bir kurumun oluturulmas Planlama alan snrlarnn blge, kentsel blge, il, ile, belediye olarak belirlenmesi ve uyumun salanmas ehircilik ve Planlama Yasas ile tm kademelerdeki planlama brolarnda gerekli tm uzmanlklarla planlama birimlerinin oluturulmas ehircilik ve Planlama Yasasnda tm kademelerdeki planlama srelerinde katlm kurumsallatracak maddelerin yer almas ehircilik ve Planlama Yasasnda, tm kademelerdeki planlama srelerinde, sosyal ve ekonomik geliimin gerekletirilmesinde, doal sreler ve kltrel deerlerin korunmas ve gelitirilmesinin planlama srecinin neylemi olmasna dnk dzenlemelerin yaplmas ehircilik ve Planlama Yasasnda krsal alanlarn tanmlanmas, bu alanlara zg planlama modellerinin, uygulama aralarnn ve planlama normlarnn gelitirilmesi Krsal karaktere (ya da krsal peyzaja), yaam biimine, mimarisine, yap malzemesine uygun yaplamann tevik edilmesi Yeni planlama anlay kapsamnda, yap-doku-kamusal alanlar ve kent leinde nc boyutun planlama sistemi iinde btnletirilmesi Plan kademeleri arasnda uyumun ve denetimin salanmas ve z denetimin gelitirilmesi Planlama srecine katlmn salanmas ve denetimin yerel halk, meslek odalar ve STKlarca yaplmasnn salanmas Kentli haklarn gelitiren, koruyan ve ihlallerini nleyen, kentli haklarn iselletiren planlama srecinin gerekletirilmesine dnk mevzuatn gelitirilmesi ehircilik ve Planlama Bakanl Denetleme Kurulu tarafndan imar uygulamalarnn teknik denetimlerinin yaplmas ve Saytay tarafndan performansa dayal periyodik denetimlerin yaplmas ve denetim sonularnn yargya tanabilmesi lgili mahkemelerdeki yarg sresinin ksaltlmasna dnk dzenlemeler yaplmas Plan kararlarndan olumsuz etkilendiini dnen her vatandan yarg srecine eriiminin olanakl klnmas Planlama srelerinde benimsenmesi gereken etik kurallarn belirlenmesi
1.1.3 1.1.4 1.2.1
1.3.1
1.4.1
1.5.1 1.6.1 1.7.1
1.8.1
1.9.1 1.9.2 1.10.1 1.11.1 1.11.2 1.11.3
1.11.4 1.12.1 1.13.1 1.14.1
64
1.14.2 1.14.3 1.15.1 1.16.1 1.17.1 1.17.2 1.18.1 1.18.2 1.19.1 1.19.2 1.20.1 1.21.1 22.1 23.1
Etik kurallarn meslek insanlarnca benimsenmesinin salanmas Meslek etiine aykr davranlara ilikin caydrc aralar gelitirilmesi Farkl kademelerde gelitirilecek stratejik meknsal planlara ve uygulama projelerine ynelik olarak, lein gerektirdii ayrnt dzeyine uygun nitelikte anlaml plan dilinin gelitirilmesi Her kademedeki meknsal planlama sisteminin, risk saknm planlama anlayn iselletirmesi Stratejik meknsal planlama srecinde yerlemelerin gelime alanlarnn etaplandrlarak belirlenmesi Yrrlkteki planlarn gelime alanlarnn irdelenmesi Kent yaknndaki topraklarda mlkiyetin paralanmasnn engellenmesi Kentsel saaklanmay engelleyici uygulama aralarnn gelitirilmesi Meknsal Planlama Sisteminde plan uygulama aralarnn; arazi dzenlemeleri, vergilendirme, riskleri azaltma, finansman aralar oluturma, ekonomik deer kayplarnn telafisi vb. balamnda gelitirilmesi ve eitlendirilmesi Meknsal dzenlemelerin, sosyal, kltrel ve ekonomik politikalarla desteklenmesi Meknsal planlama sisteminin sre tasarmn izlemeyi ve geri beslemeyi olanakl ve zorunlu klacak biimde yaplmas Merkezi ve yerel planlama kurumlarnn performansn arttrmaya ynelik teknik, idari ve mali yeni dzenlemeler yaplmas Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesi kurulmas Farkl sektrlere ilikin, bilgi toplayan kurumlar arasnda egdmn salanmas
65
neri Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapsna likin Stratejilerin Hayata Geirilmesine likin Eylem ve Gstergeler Bu blmde yukarda sralanan stratejilerin hayata geirilmesine ilikin gerekli eylemler ve bu eylemlerin izlenmesini salayacak gstergeler ve ksa aklamalar yer almaktadr. 1.1.1.1 Ulusal Meknsal Stratejik Planlama (UMSP) yaklamnn oluturulmasna dnk ar, katlm toplantlarnn ve almalarnn yaplmas Bayndrlk ve skn Bakanl ile DPTnin organize edecei arlarla, katlm toplantlar ve almalar yaplacaktr. Bu toplantlar ve katlmc saylar, toplantlar dzenleyen kurumun katlmc listesi kaytlarna baklarak deerlendirilecektir. Gsterge: UMSP yaklamnn oluturulmasna dnk katlm toplants ve katlmc kurum ve kii says. 1.1.2.1 ehircilik ve Planlama Bakanlnn ve bu Bakanla bal olarak Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmas TBMMde UMSP st Kurulunun yelerinin hangi kurumlardan hangi dzeyde katlmclarla gerekletirileceine ilikin grmeler yapldktan ve kararlatrldktan sonra UMSP st Kurulu oluturulacaktr. UMSP st Kurulunun oluumu, Kurul ve yelerinin niteliklerinin Resmi Gazetede yaymlanma tarihine baklarak deerlendirilecektir. Gsterge: UMSP st Kurulunun kurulu tarihi. 1.1.2.2 ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmasna dnk kurulu yasasnn hazrlanmas UMSP st Kurulu yeleri ehircilik ve Planlama Bakanlnn kurulu yasa taslan katlmc bir srele hazrlayacak, yasa tasla iinde UMSP st Kurulu organizasyon emasna ilikin dzenlemeler yer alacaktr. Gsterge: Kurulu Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.1.2.3 ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun kadrosunun, altyapsnn oluturulmas Kurulacak yeni bakanlk, Bayndrlk ve skn Bakanlnn ekirdek kadrosunun, dier bakanlklardan, niversitelerden ve zel sektrden, disiplinler aras oluumlarla desteklenerek geniletilmesi sonucu elde edilecektir. UMSP st Kurulu kurulu yasasna gre oluturulacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Bakanl ile Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunda alan uzman says 1.1.3.1 ehircilik ve Planlama Yasa Taslann oluturulmasna dnk ar, katlm toplantlar ve almalarn yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanl ile UMSP st Kurulu hazrlanacak olan ehircilik ve Planlama Yasa Taslana dnk katlm toplantlar dzenleyeceklerdir. Taslak kamuoyunda paylaldktan ve zerinde uzlama salandktan sonra TBMMye gnderilecektir. Gsterge: Yasa Taslann hazrlanmasna dnk olarak dzenlenmi toplant ve katlan kii says 1.1.3.2 ehircilik ve Planlama Yasa Taslann TBMMde grlmesi Kamuoyunda paylalm ve zerinde uzlama salanm Yasa Taslann TBMMde ncelikle grlmesi salanacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 66
1.1.4.1 Ulusal Meknsal Stratejik Plann elde edilmesine dnk katlm toplantlar ve almalarn yaplmas UMSP st Kurulunun belirleyecei usul ve esaslar erevesinde gerekletirilecek geni tabanl katlm toplantlar ve altaylar neticesinde, Ulusal Meknsal Strateji Plan elde edilecektir. Gsterge: Ulusal Meknsal Strateji Planlama srecine katlm toplants ve katlan kurum/ kii says 1.1.4.2 Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanmas Ulusal Meknsal Strateji Plan, ehircilik ve Planlama Yasasnda belirtilen usullere gre, TBMMde onaylanacak ve ilan edilecektir. Gsterge: Ulusal meknsal strateji plannn TBMMde onaylanma tarihi ve plann Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.2.1.1 Yeni planlama anlaynn yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas ehircilik ve Planlama Yasasnn altyapsn oluturan yeni planlama anlaynn ve kurumsal yapnn toplumun tm kesimlerince benimsenmesini salayacak tantm ve bilgilendirme toplantlar dzenlenecektir. Bu etkinlii ehircilik ve Planlama Bakanl, dier bakanlklar, sivil toplum kurulular, niversiteler ve meslek odalar egdm iinde gerekletireceklerdir. Gsterge: Yeni planlama anlaynn ve yeni kurumsal yapnn niteliinin tantld toplant says ve katlmc says 1.2.1.2 ehircilik ve Planlama Yasasnn ilgili tm kurumlarda alan grevlilere tantlmas konusunda eitim ve bilgilendirme seminerleri dzenlemek Bakanlk ve UMSP st Kurulu tarafndan hazrlanan bir programa bal olarak valilikler, belediyeler, niversiteler ve meslek odalarnca, hem merkezde hem de yerelde tantm seminerleri dzenlenecektir. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasas tantm semineri ve katlan kii says 1.3.1.1 Blge-alt blge snrlarnn belirlenmesi UMSP st Kurulunca ksa ve orta dneme dnk olarak gelitirilen meknsal stratejilere paralel bir biimde blge ve altblge snrlar belirlenecektir. Belirlenen snrlar Resmi Gazetede yaynlanacaktr. Gsterge: Tanmlanm blge - altblge says 1.3.1.2 Blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Blge alt blge planlama brosu, Ulusal Meknsal Strateji Planlama Kurumuna ve onun iinde yer ald, ehircilik ve Planlama Bakanlna bal olarak kurulacaktr. Gsterge: Oluturulan blge planlama brosu says ve brolarda alan uzman says 1.3.1.3 Blge meknsal strateji planlarnn oluturulmas UMSP st Kurulu ile egdm halinde ve blgedeki valilikler, belediyeler, sivil toplum kurulular, niversiteler, yatrmc kurum ve kurulular, meslek odalar temsilcilerinin katlmyla blge meknsal strateji planlar, blge meknsal strateji planlama brolar tarafndan yerinde hazrlanacaktr. Hazrlanm planlar UMSP st Kurulu tarafndan da onaylanacaktr. Gsterge: Onaylanm blge meknsal strateji plan says
67
1.3.1.4 Kentsel Blge snrlarnn belirlenmesi Blge meknsal strateji planlama brosu tarafndan, yaplm olan analizlere ve gelitirilmi blge leindeki stratejilerle de uyumlu olarak; blge snrlar iinde kalan kentsel yerleimlerin evrelerindeki krsal alanlarla ve etkileim iinde olduklar dier kentsel yerleimleri de iine alan kentsel blgelerin snrlar belirlenecektir. Gsterge: Tanmlanm kentsel blge says 1.3.1.5 Kentsel blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Kentsel blge meknsal strateji planlama brolar, kentsel blge snrlar iindeki en byk kentin belediyesinin bnyesinde, disiplinler aras uzmanlklarn katlmyla kurulacaktr. Gsterge: Kentsel blge meknsal strateji planlama brosu ve alan uzman says 1.3.1.6 Kentsel blge - ile meknsal strateji planlarnn oluturulmas Blge Meknsal Strateji Planlama Brolar ile egdm halinde ve kentsel blgedeki valilikler, kaymakamlklar, belediyeler, sivil toplum kurulular, niversiteler, yatrmc kurum ve kurulular, meslek odalar temsilcilerinin katlmyla kentsel blge ile meknsal strateji planlar, kentsel blge meknsal strateji planlama brolar ve ile meknsal strateji planlama brolar tarafndan yerinde hazrlanacaktr. Hazrlanm planlar blge meknsal strateji planlama brosu tarafndan da onaylanacaktr. Gsterge: Onaylanm kentsel blge-ile meknsal strateji plan says 1.3.1.7 l meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas l meknsal strateji planlama brolar, il snrlar iindeki en byk belediye bnyesinde, disiplinler aras uzmanlklarn katlmyla kurulacaktr. Gsterge: Oluturulan il meknsal strateji planlama brosu ve alan uzman says 1.3.1.8 l - ile meknsal strateji planlarnn hazrlanmas Blge veya Kentsel Blge Meknsal Strateji Planlama Brolar ile egdm halinde ve ilelerdeki, kaymakamlklar, belediyeler, sivil toplum kurulular, niversiteler, yatrmc kurum ve kurulular, meslek odalar temsilcilerinin katlmyla il ile meknsal strateji planlar, il meknsal strateji planlama brolar tarafndan yerinde hazrlanacaktr. Hazrlanm planlar blge veya kentsel blge meknsal strateji planlama brosu tarafndan da onaylanacaktr. Gsterge: Onaylanm il-ile meknsal strateji plan says 1.3.1.9 Belediyelerin meknsal strateji planlarnn, uygulama plan ve projelerinin hazrlanmas le meknsal strateji planlarnn ynlendirmesiyle hazrlanacak uygulama planlarnn elde edilmesi aamas, mekana dorudan mdahalenin gerekletii aama olup, yerel aktrlerin geni tabanl katlmyla elde edilecektir. Gsterge: Onaylanm belediye meknsal strateji plan says 1.4.1.1 Gnmzde planlama yetkisine sahip olan kurumlarn ehircilik ve Planlama Yasasna gre yetkilerini devredecek gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas ehircilik ve Planlama Yasasna uygun olarak her kademede planlama ile ilgili yetki dzenleyen mevzuatn bu yasaya uyarlanmas salanacak ve gnmzde planlama yetkisine sahip olan kurumlarn grev ve tekilat yasalarnda gerekli dzenlemeler yaplacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says 68
1.4.1.2 zel statl alanlardaki planlama yetkilerini dzenleyen mevzuatn yeniden dzenlenmesi ehircilik ve Planlama Yasasna uygun olarak zel statl alanlarda planlama ile ilgili yetki dzenleyen mevzuatn bu yasaya uyarlanmas salanacak ve gnmzde planlama yetkisine sahip olan kurumlarn grev ve tekilat yasalarnda gerekli dzenlemeler yaplacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says 1.5.1.1 Mevcut bykehir ve belediye snrlar ile kentsel blge snrlarnn uyumlu hale getirilmesi ehircilik ve Planlama Yasasnda belirlenen esaslara uygun olarak blge meknsal strateji planlama brolar tarafndan belirlenecek kentsel blge snrlar, planlama alan snrlar ile idari snrlar uyumlu hale getirecektir. Gsterge: Kentsel blge snrlarna gre snrlar uyumlandrlm belediye says 1.6.1.1 lke, blge, kentsel blge ve il planlama brolarnda gerekli uzmanlklarn yer almas Her lekte planlama kademesinin ierii ve nitelii gerei olmas gereken tm uzmanlklar planlama brolarnda istihdam edilecektir. Gsterge: Her kademedeki planlama brolarnda farkl uzmanlklarda alan kii says 1.7.1.1 Planlama srecine katlmn gereklilii konusunda Babakanlk ve bakanlklarn ve TBMMnin bilgilendirilmesi Meslek odalar, niversiteler ve sivil toplum kurulularnn ibirlii ile hazrlanacak bir katlm rehberi eliinde, TBMM Genel Kurulunda, parlamenterler bilgilendirilecektir. Gsterge: Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says 1.7.1.2 Her kademede gerekletirilen planlama srecindeki katlm etkinliklerinin bir st kademe planlama brosu yetkililerince gzetilmesi ehircilik ve Planlama Yasasnda belirtilecek olan planlama srecindeki katlm eylemlerine uygun olarak her kademedeki katlm toplantlar bir st kademedeki planlama brosu yetkililerinin gzetiminde gerekletirilecektir. Dzenlenen katlm toplantlar sonucunda tutanaklar dzenlenecek ve oylamalar yaplacaktr. Gsterge: Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says 1.8.1.1 Yeni planlama anlaynn yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas Katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gelitirilen yeni planlama yaklam tm medya olanaklar kullanlarak topluma aktarlacaktr. Gsterge: Yeni planlama yaklamna ilikin kamuoyunda yrtlen etkinlik says 1.8.1.2 Yaanabilir ve srdrlebilir mekan gstergelerinin gelitirilmesi Srdrlebilirlik, yaanabilirlik ve hakalk ilkeleri dorultusunda ok disiplinli bir alma ile elde edilecek meknsal gstergelerin eitlendirilmesi ve gelitirilmesi salanacaktr. Bu gstergelerin yasal dzenlemelerde de yer almas salanacaktr. Gsterge: Gelitirilmi gsterge says
69
1.9.1.1 Babakanlk ve ilgili bakanlklarn ve TBMMnin krsal alan planlamasnn nemi konusunda bilgilendirilmesi Meslek odalar, niversiteler ve sivil toplum kurulularnn ibirlii ile hazrlanacak bir krsal alan planlamas rehberi eliinde, TBMM Genel Kurulunda, parlamenterler bilgilendirilecektir. Gsterge: Krsal kalknma - planlama konusunda dzenlenmi toplant, seminer, altay says 1.9.2.1 Rehber kitaplarn hazrlanmas Merkezi ve yerel ynetim birimleri ile meslek odalar, niversiteler ve sivil toplum kurulularnn ibirlii ile krsal alanlarda yaplama konusunda rehber kitaplar hazrlanacaktr. Gsterge: Yerel dokuya ve mimariye uygun retilen proje says 1.9.2.2 Yerel ynetimlerde alan teknik personelin eitimi Bakanlk ve UMSP st Kurulu tarafndan hazrlanan bir programa bal olarak valilikler, belediyeler, niversiteler ve meslek odalarnca, hem merkezde hem de yerelde krsal alan planlamasna ilikin hizmet ii eitim seminerleri dzenlenecektir. Gsterge: Eitilmi teknik eleman says 1.9.2.3 Vergi indirimleri gibi tevik edici mekanizmalarn gelitirilmesi Yerel karaktere uygun ina edilecek yaplarn sahiplerine tevik amacyla vergi indirimi, proje destei ve benzeri zendirici mekanizmalar gelitirilecektir. Gsterge: Vergi indiriminden yararlanm ve yerel mimariye uygun yap says 1.10.1.1 Yasa ve ynetmelik dzenlemeleri, plan yapm/ihale esaslar ve belgeleri (kent planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu), plan ve proje retme ve i dzenine ilikin mevzuat dzenlemeleri Kentsel yaam evrelerinin tasarlanmasnda izlenecek srelerin ve benimsenecek tasarm ilke ve esaslarnn tariflendii ynetmelikler hazrlanacaktr. Gsterge: Kent planlama ve tasarm ilke ve esaslarna ilikin yaynlanm ynetmelik says 1.10.1.2 Planlama eitimindeki mfredat dzenlemeleri - meslek ii eitim Yeni planlama anlay kapsamnda mevcut lisans ve lisansst eitim programlar gzden geirilecektir. Gsterge: Yeniden dzenlenmi lisans-lisansst eitim program says ve hizmet ii eitim program says 1.10.1.3 Kent planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu hazrlanmas / hazrlattrlmas (bilimsel ve mesleki aratrma-gelitirme projeleri yoluyla) Yeni planlama anlay kapsamnda kentsel yaam evrelerinin tasarlanmasn ynlendirecek temel ilke ve esaslar belirleyen, yol gsterici nitelikte tasarm rehberleri hazrlanacaktr. Gsterge: Yaynlanm klavuz kitap - rehber says 1.11.1.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda her kademedeki planlama ve uygulama srecinin bir st kademedeki planlama kurumu tarafndan denetlenmesi ve z denetime ilikin dzenlemeler yaplmas Meknsal planlamada lekler aras uyumun salkl olarak gerekletirilmesi amacyla her planlama kademesinin denetim temelinde bir st ve bir alt lekle ilikilendirilmesi salanacaktr. Bununla ilgili yasal dzenlemeler ehircilik ve Planlama Yasasnda yer alacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 70
1.11.2.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda, her kademedeki planlama srecinde katlm toplantlarnn ve dzeninin belirlenmesine ilikin ynetmelik dzenlemeleri yaplmas Her kademede gerekletirilecek katlm srelerinin usul ve esaslarn tanmlayan yasal dzenlemeler ehircilik ve Planlama Bakanl ile UMSP st Kurulu tarafndan yaplacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.11.2.2 Planlama srecine ilikin tm bilgilere internet ortamnda eriimin olanakl olmas Her kademede, plan hazrlamakla yetkili olan planlama kurumunun, tm bilgi ve belgeleri effafln salayacak biimde internet ortamnda eriilebilir klmas salanacaktr. Gsterge: Planlama srelerine ilikin olarak bilgilerin internet ortamnda halka sunulduu site says 1.11.3.1 ehircilik ve Planlama Yasasnda kentlilerin haklarn koruyan ve gelitiren dzenlemelerin yaplmas niversiteler, meslek odalar ve sivil toplum kurulularnn katlmyla hazrlanacak kentli haklar beyannamesi ve kentli haklarn tanmlayacak yasal dzenlemeler ehircilik ve Planlama Yasasnda yer alacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Yasasnda kentli haklarnn korunmasna ilikin olarak dzenlenmi madde says ve Yasann Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.11.4.1 ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurullarnn ve Saytayn denetim programlarnn ve ieriinin yeniden dzenlenmesi Planlama ve uygulama yetkisine sahip kurumlar teknik ve mali adan dzenli olarak denetleneceklerdir. Bunun salanmas amacyla ilgili mevzuatta denetimin yntem ve ieriine ilikin tanmlamalar yaplacaktr. Gsterge: ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurulu ve Saytay tarafndan gerekletirilen denetim says 1.12.1.1 Hukuk Fakltelerinde lisans ve lisansst dzeyde imar hukuku eitiminin glendirilmesi Yarg srecinde yer alan hukuk insanlarnn planlama sreci konusunda uzmanlamalarn salayacak eitim planlamas dzenlemeleri yaplacaktr. Gsterge: Hukuk fakltelerinde imar hukuku ile ilgili lisans dersleri ve lisansst program says 1.12.1.2 Hukuk faklteleri ile ehir ve blge planlama blmleri arasnda lisansst eitimin karlkl desteklenmesi Sosyal Bilimler Enstitlerinde, planlama srecinin hukuksal boyutu konusunda uzman yetitirmek zere ortak yksek lisans ve doktora programlar alacaktr. Gsterge: Hukuk faklteleri ile ehir ve Blge Planlama Blmlerinin mar Hukuku ile ilgili lisansst eitim program says 1.12.1.3 Yeterli sayda ihtisas mahkemelerinin kurulmas ve bu mahkemelerin ileyii ve kurallarna ilikin olarak baro ve hukuk faklteleri ile ortak alma yaplmas Adalet Bakanl ve Baro ile yaplacak ortak almalar sonucu ihtisas mahkemeleri kurulacaktr. Gsterge: Kurulan ihtisas mahkemesi says
71
1.13.1.1 Yarg srecine erime gl yaayan vatandalara hukuki ve maddi destek salanmas Adalet Bakanl, sivil toplum kurulular ve meslek odalar, yargya eriim gl iinde olan yurttalara hukuksal ve maddi destek salayacaklar ve bu kurumlar bu konuda bilgilendirilecek ve glendirileceklerdir. Gsterge: Yargya eriimi desteklenen vatanda says 1.14.1.1 Etik kurallarn belirlenmesine ynelik altaylarn dzenlenmesi niversiteler, meslek odalar ve ehircilik ve Planlama Bakanlnn egdmnde, yeni planlama anlayna uygun olarak etik kurallar belirlenecektir. Gsterge: Meslek etii konusunda dzenlenmi olan altay says ve katlmc says 1.14.2.1 lgili meslek alanlarnn lisans eitimlerinde meslek etii derslerine yer verilmesi Mimarlk, mhendislik, planlama ve benzeri alanlarda lisans eitimi veren blmlerin eitim planlarnda meslek etiine dnk derslerin yer almas salanacaktr. Gsterge: lgili lisans programlarnda meslek etiini konu alan ders says 1.14.2.2 Meslek etii konusunda hizmet ii eitim programlarnn dzenlenmesi ehircilik ve Planlama Bakanl, meslek odalar ve niversitelerin ibirliiyle her kademedeki plan yapma ve uygulama yetkisine sahip olan kurumlarda alan meslek insanlarnn meslek etii konusunda eitimleri salanacaktr. Gsterge: Gerekletirilen hizmet ii eitim program says 1.14.3.1 Meslek odalar onur kurullar kararlarnn ve bakanlk denetim sonularnn yargya tanmas Yaplan denetimler sonucunda ehircilik ve Planlama Yasasna ve ilgili ynetmeliklerine aykr uygulamalarn belirlenmesi durumunda sorumlu kurum ve kiiler hakknda yarg denetimine gidilecektir. Gsterge: Meslek etiine aykr eylemlerin saysndaki d oran 1.15.1.1 ehircilik ve Planlama Yasasna referansla, farkl kademelerdeki planlama dzeyleri iin gsterim dili, plan notlar, analiz raporu ve plan aklama raporunun kapsamn tanmlayan plan yapm ynetmeliinin oluturulmas Meslek odalar, niversiteler ve ehircilik ve Planlama Bakanlnn ibirliiyle her lekte gerekletirilecek olan planlama faaliyetinin grsel ve yazl ifade sistemi belirlenecek ve ynetmelikte yer alacaktr. Gsterge: Plan yapm ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.16.1.1 Risk azaltan ve/veya yok eden mdahale tiplerinin meknsal planlamann her lei iin ayr ayr tanmlanp, her lek iin uygun karar ve ifade dilinin gelitirilmesi Doal afet ve yerleme risklerine kar gelitirilecek risk azaltma yntemlerinin yer bilimlerinde gelitirilen orijinal dil, planlamann her leinde uyumlu hale getirilerek, btnlk salanacaktr. Gsterge: lgili ynetmeliklerin ve dier hukuki dzenlemelerin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 72
1.17.1.1 Farkl etaplardaki gelime alanlarnn eik maliyetlerinin hesaplanarak karar srelerine dahil edilmesinin ve gelime etaplarnn planlarda gsterilmesinin zorunlu hale getirilmesini salayacak yasal dzenleme yaplmas Her lekte yaplacak olan planlama almasnda yeni gelime alanlar etaplanarak belirlenecektir. Gsterge: Gelime alanlarnn etaplanmasna ilikin hkmlerin iinde yer ald Plan Yapm Ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.17.2.1 Kentsel blge ve il snrlar iinde nfus gelime eiliminin ok zerinde gelime alan planlanm olan yerleimlerin saptanmas ve planlarnn bu balamda irdelenmesi Kentsel blge ve il meknsal strateji planlama brolar, kentsel blge ve il snrlar iindeki yerlemelerin yrrlkteki planlarn, yerlemelerin gelecek vizyonlar ve nfus kestirimleri ile balantl olarak irdeleyeceklerdir. zellikle, gelime alanlarnn tarm alan, zeytinlik vb. alanlar zerinde ve dier eiklere uyulmakszn planland alanlar iptal edilecek, mevcut yerleik alan iine gelimenin ynlendirilmesi ve gelimeye uygun alanlarn da etaplanmas salanacaktr. Gsterge: Gelime alan irdelenmi yerleim plan says 1.18.1.1 Planlarda gelime alanlarnn etaplanmas, parselasyon planlarnn bu etaplamaya paralel olarak gerekletirilmesi Arsa ve arazi dzenlemeleri plan etaplarna uygun olarak yaplacaktr. Gsterge: Etaplanarak gerekletirilmi parselasyon plan says 1.18.2.1 Vergilendirme, yatrm maliyetlerinin tmyle giriimciye braklmas, tevik tedbirleri, arsa stou, yerleik alan iindeki bo arsa ve binalarn kullanmnn tevik edilmesi vb. uygulama aralarn gelitiren hkmlerin ehircilik ve Planlama Yasasnda yer almas ehircilik ve Planlama Bakanl, Maliye Bakanl, sivil toplum kurulular, niversiteler ve belediyelerin ibirlii ile kentsel saaklanmann nlenmesine dnk uygulama aralar gelitirilecektir. Gsterge: Kentsel saaklanmay engellemeye ynelik uygulama aralarna ilikin hkmlerin iinde yer ald ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.19.1.1 Uygulama aralarnn belirlendii ve bunlarn nasl uygulanacana ilikin dzenlemelerin iinde yer ald plan yapm ve uygulama ynetmeliinin hazrlanmas ehircilik ve Planlama Bakanl, Maliye Bakanl, meslek odalar ve niversitelerin ibirlii ile plan kararlarnn hayata geirilmesine dnk uygulama aralar gelitirilecek ve plan yapm ve uygulama ynetmeliinde bu aralar tanmlanacaktr. Gsterge: Uygulama aralarna ilikin dzenlemelerin iinde yer ald ynetmeliin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi 1.19.2.1 Plan kararlarnn oluturulmas ve uygulanmas aamasnda ilgili tm paydalarn katlmn ve katklarn salamak birlii, yardmlama, gnlllk, ortak ncelik belirleme gibi unsurlarla temellendirilen katlm, stratejik meknsal planlama yaklamnn nemli bir boyutu olarak kurumsallatrlacak ve plan kararlarnn daha kolay gerekletirilmesi salanacaktr. Gsterge: Farkl paydalarn ibirlii ile hayata gemi olan plan karar-proje says
73
1.20.1.1 Meknsal planlama ile ilgili dzenlemeler yaparken nihai hedef olarak plan belgesini deil, plan elde etme, izleme ve geri besleme srelerinin odaa yerletirilmesi ve bu amala planlama srecini paylaacaklar tarif edecek ve yetkilendirecek bir izlek oluturulmas Anket, mlakat, gzlem gibi tekniklerle yerelde yaayanlarn deerlendirmelerine dayanarak, plan kararlarnn ve uygulamalarn sonular deerlendirilecektir. Gsterge: Meknsal Planlama Sisteminde, srece katlacak, izleyecek ve geri dnmeyi salayacak aktr says 1.21.1.1 Planclarn tam istihdamna dair yasann ncelikle yrrle girmesi Maliye Bakanl ile ehircilik ve Planlama Bakanlnn ibirlii ile her kademedeki planlama brolarnda yeterli sayda plancnn ve ilgili dier uzmanlarn istihdam edilmesi salanacaktr. Gsterge: lke btnne yaylm ve grev alm ehir plancs says 1.21.1.2 Planlama ve uygulama birimlerinde alan uzmanlarn hizmet ii eitiminin salanmas ehircilik ve Planlama Bakanl, meslek odalar ve niversitelerin ibirlii ile yeni planlama anlay kapsamnda her kademedeki planlama ve uygulama biriminde alan grevlilerin dzenli ve srekli eitimi salanacaktr. Gsterge: Hizmet ii eitimine ynelik program ve bundan yararlanan uzman says 1.22.1.2 Mzenin kurulmas konusunda ilgili kurumlar aras egdmn salanmas ehircilik ve Planlama Bakanlnn egdmnde ve niversiteler, belediyeler, valilikler, bakanlklar, sivil toplum kurulular, TUPOB vb. kii ve kurulularn ibirlii ile Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesi kurulacaktr. Mze kapsamnda galeriler, konferans salonlar, ariv, ktphane, sergi salonlar, atlyeler vb etkinlik meknlar yer alacaktr. Gsterge: Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinin kurulu tarihi ve arivlenen belge says 1.23.1.2 TK, TBTAK, TBA vb. kurumlar arasnda egdm salayan ve mekna referansl bilginin hangi kurumlar tarafndan hangi dzeyde toplanaca konusunda ynlendirici olacak, Babakanla bal bir ulusal veri merkezi oluturulmas Babakanla bal olarak, lke dzeyinden yerleme dzeyine dek mekana referansl bilginin toplanmas, arivlenmesi ve paylama sunulmas konusunda almalar yapacak, Ulusal Veri Merkezi kurulacaktr. Ulusal Veri Merkezi, TBTAK, TBA, TK, MTA, bakanlklar, UMSP st Kurulu, niversiteler ve meslek odalar arasnda bilgi toplanmas konusunda ibirlii ve egdm salayacaktr. Gsterge: Ulusal Veri Merkezinin kurulu tarihi
74
Eylem ve Gsterge Listesi

NO 1.1.1.1 1.1.2.1 1.1.2.2 1.1.2.3 1.1.3.1 1.1.3.2 1.1.4.1 1.1.4.2 1.2.1.1 1.2.1.2 1.3.1.1 1.3.1.2 1.3.1.3 1.3.1.4 1.3.1.5 1.3.1.6 1.3.1.7 1.3.1.8 1.3.1.9 1.4.1.1 1.4.1.2 1.5.1.1 1.6.1.1 EYLEM Ulusal Meknsal Stratejik Planlama (UMSP) yaklamnn oluturulmasna dnk ar, katlm toplantlarnn ve almalarnn yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanlnn ve bu Bakanla bal olarak Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmas ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmasna dnk kurulu yasasnn hazrlanmas ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun kadrosunun, altyapsnn oluturulmas ehircilik ve Planlama Yasa Taslann oluturulmasna dnk ar, katlm toplantlar ve almalarn yaplmas ehircilik ve Planlama Yasa Taslann TBMMde grlmesi Ulusal Meknsal Stratejik Plann elde edilmesine dnk katlm toplantlar ve almalarn yaplmas Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanmas Yeni planlama anlaynn yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas ehircilik ve Planlama Yasasnn ilgili tm kurumlarda alan grevlilere tantlmas konusunda eitim ve bilgilendirme seminerleri dzenlenmesi Blge - alt blge snrlarnn belirlenmesi Blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Blge meknsal strateji planlarnn oluturulmas Kentsel blge snrlarnn belirlenmesi Kentsel blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Kentsel blge - ile meknsal strateji planlarnn oluturulmas l meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas l - ile meknsal strateji planlarnn hazrlanmas Belediyelerin meknsal strateji planlarnn, uygulama plan ve projelerinin hazrlanmas Gnmzde planlama yetkisine sahip olan kurumlarn ehircilik ve Planlama Yasasna gre yetkilerini devredecek gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas zel statl alanlardaki planlama yetkilerini dzenleyen mevzuatn yeniden dzenlenmesi Mevcut bykehir ve belediye snrlar ile kentsel blge snrlarnn uyumlu hale getirilmesi lke, blge, kentsel blge ve il planlama brolarnda gerekli uzmanlklarn yer almas GSTERGE UMSP yaklamnn oluturulmasna dnk katlm toplants ve katlmc kurum ve kii says UMSP st Kurulunun kurulu tarihi Kurulu Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi ehircilik ve Planlama Bakanl ile Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunda alan uzman says Yasa Taslann hazrlanmasna dnk olarak dzenlenmi toplant ve katlan kii says ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Ulusal Meknsal Strateji Planlama srecine katlm toplants ve katlan kurum / kii says Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanma tarihi Yeni planlama anlaynn ve yeni kurumsal yapnn niteliinin tantld toplant says ehircilik ve Planlama Yasas tantm semineri ve katlan kii says Tanmlanm blge, alt blge says Oluturulan blge planlama brosu says ve brolarda alan uzman says Onaylanm blge meknsal strateji plan says Tanmlanm kentsel blge says Kentsel blge meknsal stratejik planlama brosu ve alan uzman says Onaylanm kentsel blge meknsal strateji plan says Kurulmu il meknsal strateji planlama brosu ve alan uzman says Onaylanm il - ile meknsal strateji plan says Belediyelere ait onaylanm meknsal strateji plan says ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says Kentsel blge snrlarna gre snrlar uyumlandrlm belediye says Her kademedeki planlama brolarnda farkl uzmanlklarda alan kii says
75
1.7.1.1
Planlama srecine katlmn gereklilii konusunda Babakanlk ve bakanlklarn ve TBMMnin bilgilendirilmesi Her kademede gerekletirilen planlama srecindeki katlm etkinliklerinin bir st kademe planlama brosu yetkililerince gzetilmesi Yeni planlama anlaynn yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas Yaanabilir ve srdrlebilir mekn gstergelerinin gelitirilmesi Babakanlk ve ilgili bakanlklarn ve TBMMnin krsal alan planlamasnn nemi konusunda bilgilendirilmesi Rehber kitaplarn hazrlanmas Yerel ynetimlerde alan teknik personelin eitimi Vergi indirimleri gibi tevik edici mekanizmalarn gelitirilmesi Yasa ve ynetmelik dzenlemeleri, plan yapm/ihale esaslar ve belgeleri (kent planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu), plan ve proje retme ve i dzenine ilikin mevzuat dzenlemeleri Planlama eitimindeki mfredat dzenlemeleri - meslek ii eitim Kent planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu hazrlanmas / hazrlattrlmas (bilimsel ve mesleki aratrma-gelitirme projeleri yoluyla) ehircilik ve Planlama Yasasnda her kademedeki planlama ve uygulama srecinin bir st kademedeki planlama kurumu tarafndan denetlenmesi ve z denetime ilikin dzenlemeler yaplmas ehircilik ve Planlama Yasasnda, her kademedeki planlama srecinde katlm toplantlarnn ve dzeninin belirlenmesine ilikin ynetmelik dzenlemeleri yaplmas Planlama srecine ilikin tm bilgilere internet ortamnda eriimin olanakl olmas
1.7.1.2.
1.8.1.1 1.8.1.2 1.9.1.1 1.9.2.1 1.9.2.2 1.9.2.3
Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says Yeni planlama yaklamna ilikin kamuoyunda yrtlen etkinlik says Gelitirilmi gsterge says Krsal kalknma - planlama konusunda dzenlenmi toplant, seminer, altay says Yerel dokuya ve mimariye uygun retilen proje says Eitilmi teknik eleman says Vergi indiriminden yararlanm ve yerel mimariye uygun yap says Kent planlama ve tasarm ilke ve esaslarna ilikin yaynlanm ynetmelik says Yeniden dzenlenmi lisanslisansst eitim program says ve hizmet ii eitim program says Yaynlanm klavuz kitap - rehber says ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Planlama srelerine ilikin olarak bilgilerin internet ortamnda halka sunulduu site says ehircilik ve Planlama Yasasnda kentli haklarnn korunmasna ilikin olarak dzenlenmi madde says ve Yasann Resmi Gazetede yaynlanma tarihi ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurulu ve Saytay tarafndan gerekletirilen denetim says Hukuk fakltelerinde imar hukuku ile ilgili lisans dersleri ve lisansst program says Hukuk faklteleri ile ehir ve Blge Planlama Blmlerinin mar Hukuku ile ilgili lisansst eitim program says Kurulan ihtisas mahkemesi says Yargya eriimi desteklenen vatanda says
1.10.1.1
1.10.1.2
1.10.1.3
1.11.1.1
1.11.2.1
1.11.2.2
1.11.3.1
ehircilik ve Planlama Yasasnda kentlilerin haklarn koruyan ve gelitiren dzenlemelerin yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurullarnn ve Saytayn denetim programlarnn ve ieriinin yeniden dzenlenmesi Hukuk Fakltelerinde lisans ve lisansst dzeyde imar hukuku eitiminin glendirilmesi Hukuk faklteleri ile ehir ve blge planlama blmleri arasnda lisansst eitimin karlkl desteklenmesi Yeterli sayda ihtisas mahkemelerinin kurulmas ve bu mahkemelerin ileyii ve kurallarna ilikin olarak baro ve hukuk faklteleri ile ortak alma yaplmas Yarg srecine erime gl yaayan vatandalara hukuki ve maddi destek salanmas
1.11.4.1
1.12.1.1
1.12.1.2
1.12.1.3 1.13.1.1
76
1.14.1.1 1.14.2.1 1.14.2.2 1.14.3.1
Etik kurallarn belirlenmesine ynelik altaylarn dzenlenmesi lgili meslek alanlarnn lisans eitimlerinde meslek etii derslerine yer verilmesi Meslek etii konusunda hizmet ii eitim programlarnn dzenlenmesi Meslek odalar onur kurullar kararlarnn ve bakanlk denetim sonularnn yargya tanmas ehircilik ve Planlama Yasasna referansla, farkl kademelerdeki planlama dzeyleri iin gsterim dili, plan notlar, analiz raporu ve plan aklama raporunun kapsamn tanmlayan plan yapm ynetmeliinin oluturulmas Risk azaltan ve/veya yok eden mdahale tiplerinin meknsal planlamann her lei iin ayr ayr tanmlanp, her lek iin uygun karar ve ifade dilinin gelitirilmesi Farkl etaplardaki gelime alanlarnn eik maliyetlerinin hesaplanarak karar srelerine dahil edilmesinin ve gelime etaplarnn planlarda gsterilmesinin zorunlu hale getirilmesini salayacak yasal dzenleme yaplmas Kentsel blge ve il snrlar iinde nfus gelime eiliminin ok zerinde gelime alan planlanm olan yerleimlerin saptanmas ve planlarnn bu balamda irdelenmesi Planlarda gelime alanlarnn etaplanmas, parselasyon planlarnn bu etaplamayaW paralel olarak gerekletirilmesi Vergilendirme, yatrm maliyetlerinin tmyle giriimciye braklmas, tevik tedbirleri, arsa stou, yerleik alan iindeki bo arsa ve binalarn kullanmnn tevik edilmesi vb. uygulama aralarn gelitiren hkmlerin ehircilik ve Planlama Yasasnda yer almas Uygulama aralarnn belirlendii ve bunlarn nasl uygulanacana ilikin dzenlemelerin iinde yer ald plan yapm ve uygulama ynetmeliinin hazrlanmas Plan kararlarnn oluturulmas ve uygulanmas aamasnda ilgili tm paydalarn katlmn ve katklarn salamak Meknsal planlama ile ilgili dzenlemeler yaparken nihai hedef olarak plan belgesini deil, plan elde etme, izleme ve geri besleme srelerinin odaa yerletirilmesi ve bu amala planlama srecini paylaacaklar tarif edecek ve yetkilendirecek bir izlek oluturulmas Planclarn tam istihdamna dair yasann ncelikle yrrle girmesi Planlama ve uygulama birimlerinde alan uzmanlarn hizmet ii eitiminin salanmas Mzenin kurulmas konusunda ilgili kurumlar aras egdmn salanmas TK, TBTAK, TBA vb. kurumlar arasnda egdm salayan ve mekana referansl bilginin hangi kurumlar tarafndan hangi dzeyde toplanaca konusunda ynlendirici olacak, Babakanla bal bir ulusal veri merkezi oluturulmas
Meslek etii konusunda dzenlenmi olan altay says ve katlmc says lgili lisans programlarnda meslek etiini konu alan ders says Gerekletirilen hizmet ii eitim program says Meslek etiine aykr eylemlerin saysndaki d oran Plan yapm ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi lgili ynetmeliklerin ve dier hukuki dzenlemelerin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Gelime alanlarnn etaplanmasna ilikin hkmlerin iinde yer ald Plan Yapm Ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Gelime alan irdelenmi yerleim plan says Etaplanarak gerekletirilmi parselasyon plan says Kentsel saaklanmay engellemeye ynelik uygulama aralarna ilikin hkmlerin iinde yer ald ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Uygulama aralarna ilikin dzenlemelerin iinde yer ald ynetmeliin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Farkl paydalarn ibirlii ile hayata gemi olan plan karar-proje says Meknsal Planlama Sisteminde, srece katlacak, izleyecek, ve geri dnmeyi salayacak aktr says lke btnne yaylm ve grev alm ehir plancs says Hizmet ii eitimine ynelik program ve bundan yararlanan uzman says Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinin kurulu tarihi ve arivlenen belge says
1.15.1.1
1.16.1.1
1.17.1.1
1.17.2.1
1.18.1.1
1.18.2.1
1.19.1.1
1.19.2.1
1.20.1.1
1.21.1.1 1.21.1.2 1.22.1.2
1.23.1.2
Ulusal Veri Merkezinin kurulu tarihi
77
IV. MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA KOMSYONU ALIMASININ GENEL DEERLENDRMES Komisyon almalar sresince ok youn bir ekilde gerekletirilen tartmalarda, farkl grler ne srlm, farkl sorun tanmlamalar ve zm nerileri gelitirilmi ve sonrasnda byk lde uzlama salanarak, bu raporda sunulan yeni bir planlama yaklam, yeni bir planlama sistemi ve yeni bir kurumsal yap nerisi gelitirilmitir. Deneyimlenmi olan bu srete, sz edilen gr farklarna karn tm komisyon yeleri, mevcut planlama sisteminin, bu sistem iinde yer alan kurumsal yaplanmann ve bu yaplanma zerinden ileyen planlama pratiinin kesinlikle deimesi gerektii konusunda hemfikir olmulardr. nk gnmzn planlama pratii byk sorunlara sahiptir ve bu sorunlar nedeniyle yaam evrelerimiz ve doal ve kltrel deerlerimiz byk zarar grmektedir. Bu planlama pratiinin geri plannda yer alan planlama anlaynn iki boyutla snrlanm, duraan, katlmclktan ve ibirliinden uzak, sosyal, ekonomik, kltrel gelimeden soyutlanm, doal ve estetik deerlere duyarsz, kar karya olduumuz doal afet ve yerleme risklerine kar tepkisiz yapsnn deimesi gereklilii almann balang noktasn oluturmutur. Katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde, disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gerekletirilen bir sreci ieren, mekan organizasyonuna dnk dzenlemeleri, sosyal, ekonomik, doal ve kltrel boyutlarla birlikte, zerinde uzlalm ortak bir gelecee ulamann bir btnleyicisi olarak iselletiren yeni planlama anlaynn benimsenmesi, komisyonun ncelikli stratejisi olmutur. Bylesi bir anlayla planlama, yalnzca fiziksel dzenleme arac deil, sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal, kltrel deerlerin korunmasnn aralarn ortaya koyan, ortaklklar salayan ve ortak gelecein tanmlanmasnda ve yaama geirilmesinde birletirici, dinamik ve sreklilii olan bir sre olarak ele alnmtr. Bu erevede, ulusal ve blgesel lekte katlmc bir srele oluturulan planlama politikalar, yerelin planlama srecinde ynlendirici olurken, yerel kendi zgn deerleri ve dinamikleriyle ve ayn kapsam ve ierikteki planlama sreleriyle kendi gelecek vizyonunu oluturabilecek ve yerel geliimini salayabilecektir. Bu kapsamdaki bir planlama yaklam, odana yalnzca kentleri almayacak; krsal yerleimleri, kr-kent btnl iinde ve krsal kalknmay hedefleyerek ve bunun aralarn ve ortaklklarn salayacak bir boyutu da ierecektir. Krsal yerlemelerin salt fiziki geliimlerini ynlendirme, denetleme kaygs ile snrlanm bir yaklam; yerini, krsal yerleim alanlarnn kendi zgn yaplaryla geliimini salayacak, tarm sektrnn ve doal - kltrel deerlerinin korunmasn ve gelimesini olanakl klacak, yine katlmc ve dinamik srelerle ve sreklilii olan bir planlama yaklamna brakacaktr. Gerek mevcut planlama pratiimizin, gerekse de bunun geri planndaki planlama anlaynn deiiminin kanlmaz olduu konusunda fikir birlii iinde olan komisyonumuz iin, devam eden ncelikli dier iki konu, bu deiimin salanmasnda ana sorumluluu stlenecek kurumsal yapnn ve sz konusu deiimin yasal erevesinin oluturulmas olmutur. lkemizde ehircilik, planlama, konut ile ilgili konularda alacak, planlamada yeni anlay hayata geirecek en nemli kurum olacak ehircilik ve Planlama Bakanlnn kurulmas ilk ve ncelikli stratejiler arasnda olmutur. Katlmc, dinamik, disiplinler aras, yerinde ve srekli, ok aktrl planlama yaklamnn erevesini, ilkelerini, normlarn ve kurumlarn oluturacak ehircilik ve Planlama Yasasnn katlmc bir srele hazrlanp yrrle girmesi ise, yeni yaplanmann nkoulu olarak belirlenmitir. Yeni planlama anlayyla; kalknma plan ile ilikilendirilmi, lkenin geleceine dnk meknsal stratejilerin oluturulmas ve bu stratejileri oluturacak kurumsal yaplanmann gerekletirilmesi, komisyonun ncelikli stratejisidir. Bu balamda, Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmas ve bu kurulun bakanlklar st bir konumda 78
yaplanmas ve enerji, ulam, sanayi, turizm, konut, doal afet ve yerleme riskleri, blgeler aras eitsizlikler alanlarnda lke dzeyinde meknsal stratejileri katlmc bir srele gelitirmesi gerekmektedir. Planlama sisteminde; lke dzeyinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile kademelenmesinin oluturulmas ve her kademede planlama yetkisine sahip tek bir kurumun oluturulmas, mevcut planlama sisteminin paral, karmak, egdmsz ve denetlenemez yapsnn ortadan kaldrlmasna ynelik bir dier ncelikli strateji olmutur. Blge, kentsel blge-il ve ile dzeyinde katlmc srelerle ve yerel kalknma ile balantl olarak gerekletirilecek planlama srelerini hayata geirecek planlama brolarnn yerelde kurulmas, benimsenen planlama anlaynn kanlmaz bir gereklilii olmutur. Bu nedenle, disiplinler aras uzmanlklarla oluturulmu, yerinde kurulmu, yerele ait gncel bilgi reten, katlmc sreleri gerekletiren, bir alt kademe planlama srelerini denetleyen blge, kentsel blge-il, ile meknsal strateji planlama brolarnn kurulmas ncelikli stratejilerimizdendir. Her dzeyde krsal alan planlamasna ilikin duyarlln gelitirilmesi, bu alanlara zg planlama modellerinin, normlarnn ve uygulama aralarnn gelitirilmesi, bu gne dek byk lde ihmal edilmi olan, ancak mutlaka gerekletirilmesi gerekli stratejilerden bir dieridir. Krsal peyzaja, yaam biimine, mimarisine, yap malzemesine uygun yaplamann salanmas gerekmektedir, nk bu salanamazsa yok olmaya balayan krsal peyzaj ve krsal yerleim alanlarndaki kimlik kayb, geri dnlemez boyutlara ulaacaktr. lke dzeyinden balayarak, uygulama plan ve projelerine dek doal afet ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk saknm planlamas anlaynn iselletirilmesi, her kademede gerekli veri tabannn gncel olarak oluturulmas, ilgili uzmanlk alanlaryla ibirlii iinde plan kararlarnn gelitirilmesi ve mdahalelerin yaplmas, artk kanlmaz bir gerekliliktir. Mevcut planlama sistemimizin her kademedeki iki boyutlu yaps ve neredeyse tek tip planlama dili, yine her kademede zellikle de uygulama planlar aamasnda, planlamann tasarmla bann kopmasna neden olmutur. zellikle kent leinde nc boyutun planlama srelerinde iselletirilmesi, tasarm ilkeleri ve esaslarna ilikin klavuzlarn hazrlanmasnn gereklilii, komisyonumuzun ncelikli bir dier stratejisi olmutur. Kentlerimizin saaklanarak bymesi, yerleik alanlarn dnda konut, eitim, ticaret vb. kentsel kullanmlarn yer semesi hem kentsel maliyetleri arttrmakta, hem evreye byk zararlar vermekte, hem de kentlerin boalmasna ve kentsel yaamn olumsuz etkilenmesine neden olmaktadr. Bu nedenle kentsel saaklanmann nlenmesine ynelik caydrc ve yerleik alan iinde yaplamay destekleyici stratejilerin gelitirilmesi gereklidir. Bu konuyla ilikili bir baka sorun, yerlemelerin gelecek vizyonlarndan bamsz olarak gereksinimlerinden ok fazla alan kentsel gelimeye aan imar planlarnn varldr. Planlamada etaplama, yerleik alan evresindeki alanlarda arazi mlkiyetinin paralanmasnn engellenmesi, kamunun arsa stou yapmas vb. stratejiler, komisyonumuzun nemle zerinde durduu stratejiler olmutur. Mevcut planlama sistemimizin ok paral kurumsal yaps, ok sayda kurumun birbirinden ilikisiz biimde planlama yetkisine sahip olmas, yeterli aralarn ve kurumlarn gelitirilmemi olmas nedeniyle, meknsal planlama sistemimizde denetim yetersizlii, komisyonumuzun zerinde nemle durduu bir baka sorun alan olmutur. Gelitirdiimiz yeni kurumsal yap nerisinde ve kademeli planlama yaklamnda, her bir kademenin bir st planlama
79
kurumunca denetlenmesi, her kurumda z denetim mekanizmalarnn glendirilmesi, Saytay ile Planlama ve ehircilik Bakanlnn denetim birimlerinin daha etkin hale getirilmesi ve saptanan olumsuzluklara ilikin yargya gitme yolunun ak olmas, meslek etiinin glendirilmesi benimsenen stratejilerden olmutur. Ancak en etkin denetimin halk denetimi yoluyla gerekletirilecei ve bunun kanallarnn glendirilmesi gereklilii, zerinde uzlalan nemli stratejilerimizdendir. Denetim yetersizlii nedeniyle, plan kararlarndan olumsuz etkilendiini dnen kii ve kurumlarn byk lde yargya bavurmas, ancak yargnn ok yava ilemesi ve yargya eriimde dezavantajl gruplarn bulunmas komisyonumuzda uzun sre tartlan sorun alanlarndan birisi olmutur. htisas Mahkemelerinin kurulmas konusunda Adalet Bakanl ve Baro ile ortak almalar yaplmas, bu mahkemelerin kurulmasna dek, dare Mahkemelerinin saysnn arttrlmas, planlama ve hukuk alanlarnda karlkl lisansst eitim programlarnn gelitirilmesi ve yargya eriimde dezavantajl olan kiilere destek olunmasna ilikin stratejiler gelitirilmitir. Plan kararlarnn uygulanmasna ilikin uygulama aralarnn yetersizlii, bir dier nemli sorun alandr. Bu konuda ok ayrntl ve ilgili uzmanlar ve yetkililerin katlmyla uzun soluklu altaylar yaplmas gerektiinin benimsenmesinin yan sra, komisyonumuzca; arazi dzenlemeleri, vergilendirme, riskleri azaltma, finansman salama, ekonomik deer kayplarnn telafisi vb. alanlarnda yeni uygulama aralarnn gelitirilmesi gereklilii konusunda neriler gelitirilmitir. Her kademedeki planlama almalarn gerekletirmek iin ulusal dzeyde mekna referansl, dzenli veri salanmas gerekmektedir. Gnmzde TK, TBTAK ve TBA vb. kurumlar tarafndan bilgi toplanmaktadr, ancak bu kurumlar arasnda yeterli egdm yoktur. lke genelinde hangi sektrlere ilikin, hangi ayrntda, hangi kurum tarafndan ve hangi aralarla mekna referansl bilgi toplanacann belirlenmesi, toplanan bilginin arivlenmesi ve paylama sunulmas konusunda bir st kuruma gereksinim vardr. Babakanla bal Ulusal Veri merkezinin kurulmas, komisyonumuzca gelitirilen ve nemli bulunan bir dier strateji olmutur. Yaklak olarak altm yllk planlama deneyimimize, birikimimize karn lkemizde bir ehircilik ve planlama arivinin bulunmamas, bu birikimin ve sonularnn yeni kuaklara aktarlamamas konusu da nemli bir sorun alan olarak komisyonumuzca deerlendirilmitir. Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinin kurulmas nerisi, komisyonumuzca zerinde nemle durulan bir dier neridir. Bu raporun Giri Blmnde de belirtildii gibi, Komisyonumuz byk bir katlmla, uyum ve heyecanla ve tm komisyon yeleri ile birlikte almalarn yrtm, ok dzeyli tartmalar yaanm ve sunulan bu rapor retilmitir. Her komisyon yesine katksnn ok byk olduu ve yine komisyon yelerinin katksyla oluturulan bu almann, bu raporu okuyanlara da katk salamas, bu almada gelitirilen nerilerin hayata gemesi ve Kentleme ras Kitaplarnn, kurulacak Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinde yerini almas komisyonumuzun en byk dileidir. Bayndrlk ve skn Bakanl, Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl, Kentleme ras ile alannda uzman yz kiiyi bir araya getirebilmi ve ok dzgn bir organizasyonla bu alma ortamn yaratabilmitir. Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu olarak, Kurumu ve bu organizasyonda emei geen herkesi kutluyor ve teekkr ediyoruz.
80
RAPOR ZET Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma komisyonu, lkemizin planlamaya ilikin mevcut kurumsal yapsnn ve bu yapda ileyen mevcut planlama pratii ve srecinin gzlenen sorunlarndan hareketle, yeni bir planlama anlay ve yeni bir kurumsal yap nerisi gelitirmeyi amalamtr. Bu ana erevenin oluturulmasnda balang noktasn; yaanmakta olan srece, srdrlebilir, yaanabilir ve hakalk ilkelerini salayacak yaam evreleri yaratmaya dnk bir mdahale abas oluturmutur. Bu aba ise yeni bir ynetim anlay ve yeni bir planlama anlayn da beraberinde getirmektedir. Yeni ynetim anlay, temsili demokrasinin yan sra katlmc demokrasinin hayata geirilmesini, effafl, hesap verilebilirlii, yaamna ve yaad evreye duyarl ve sorumluluk stlenen yurttal, ulusal politikalarla ynlendirilen yerelin, ayn zamanda kendi zgn potansiyellerini ortaya koymasnda kolaylatrcl ve atlmc gcnn desteklenmesini iermektedir. Yeni planlama yaklam ise katlmc, ok aktrl ve bilimsel temelli mzakerelere ak, dinamik, srekli, yerinde, disiplinler aras uzmanlklarla ve ok aktrl olarak gerekletirilen bir sreci iermektedir. Bu yaklamda mekan organizasyonuna dnk dzenlemeler, sosyal, ekonomik, doal ve kltrel boyutlarla birlikte, zerinde uzlalm ortak bir gelecee ulamann bir btnleyicisi olarak iselletirilmektedir. ok boyutlu bu yapsyla da planlama, yalnzca fiziksel dzenleme arac deil, sosyal, ekonomik, kltrel gelimenin ve doal, kltrel deerlerin korunmasnn aralarn ortaya koyan, ortaklklar salayan ve ortak gelecein tanmlanmasnda ve yaama geirilmesinde birletirici, dinamik ve sreklilii olan bir sretir. Ulusal ve blgesel lekte katlmc bir srele oluturulan planlama politikalar, yerelin planlama srecinde ynlendirici olurken, yerel kendi zgn deerleri ve dinamikleriyle ve ayn kapsam ve ierikteki planlama sreleriyle kendi gelecek vizyonunu oluturabilecek ve yerel geliimini salayabilecektir. Bu kapsamdaki bir planlama yaklam, odana yalnzca kentleri almayacak; krsal yerleimleri, kr-kent btnl iinde ve krsal kalknmay hedefleyerek ve bunun aralarn ve ortaklklarn salayacak bir boyutu da ierecektir. Krsal yerlemelerin salt fiziki geliimlerini ynlendirme, denetleme kaygs ile snrlanm bir yaklam; yerini, krsal yerleim alanlarnn kendi zgn yaplaryla geliimini salayacak, tarm sektrnn ve doal - kltrel deerlerinin korunmasn ve gelimesini olanakl klacak, yine katlmc ve dinamik srelerle ve sreklilii olan bir planlama yaklamna brakacaktr. Yukarda zetlenen ve bu almann ana erevesini oluturan yeni ynetim ve planlama anlayn hayata geirecek yeni kurumsal yap ve planlama sreci nerilerinin gelitirilmesinde ve somutlatrlmasnda; lkemizde planlamaya ilikin mevcut sorunlarn nitelii, Planlama kuram yaznnda yer bulan yeni planlama yaklamlar, Dnyada farkl lkelerce deneyimlenmi olan planlama pratikleri, Yaklak olarak altm yldr lkemizde yaanmakta olan planlama deneyimi, birikimi ve sonular, gz nne alnmtr.
81
Benimsenen ynetim ve planlama anlay nda, lke leinden balayarak, blge, kentsel blge-il, ile ve krsal alanlar kademelenmesinde ve btnlnde bir yaklam gerekletirilmitir. Gerek komisyonumuzca benimsenmi yeni planlama anlaynn, gerekse de ngrlen yeni kurumsal yapnn hayata geirilebilmesi iin ncelikle ehircilik ve Planlama Bakanlnn kurulmas gerekmektedir. ehircilik, planlama ve konut sektrne ilikin sorunlarn zmne dnk politikalar retecek, yasal ereveyi oluturacak ve kurumsal yapy gerekletirecek olan Bakanlk, katlmc srelerle ve yeni planlama ve ynetim anlayn iselletiren ehircilik ve Planlama Yasasn hazrlayacaktr. lkemizin, kalknma planlar ile ilikilendirilmi, gelecee dnk bir meknsal stratejisi yoktur. Oysa kar karya olduumuz enerji, doal afet ve yerleme riskleri, blgeleraras eitsizlikler sorun alanlarna ilikin ve doal ve kltrel deerlerimize, ulam, sanayi, tarm, turizm, konut sektrlerine ilikin, lke dzeyinde meknsal stratejiler gelitirilmelidir. Bu amala, ehircilik ve Planlama Bakanl bnyesinde oluturulacak Ulusal Meknsal Strateji Planlama (UMSP) Kurumunun sekretaryasn ve idari ve teknik altyapsn hazrlayaca, Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulu oluturulacaktr. Bu kurul, bakanlklardan, sivil toplum kurulularndan, DPT ve YPKdan st dzey temsilcilerin ve bu konuda uzman belli sayda akademisyenin katlmyla oluturulacak ve bakanlklar st bir yetkiye sahip olacaktr. Ksa ve orta erimli olarak gelitirilecek lke meknsal strateji plan, TBMM de onaylanacaktr. UMSP st Kurulu tarafndan, lke meknsal stratejilerine uygun olarak blge snrlar belirlenecek ve tanmlanm blgelerdeki en byk kentte blge meknsal strateji planlama brolar, ehircilik ve Planlama Bakanlna bal olarak kurulacaktr. Disiplinler aras uzmanlklarla oluturulmu bu planlama brolar, blgeye ilikin gncel veri tabann oluturacak, paylama sunacak ve lke meknsal stratejileriyle uyumlu, katlmc srelerle blgenin gelecek vizyonunu belirleyecek ve bu vizyonu gerekletirmeye dnk meknsal strateji plann ve projelerini oluturacak, projelerin hayata geirilmesine ynelik ibirliklerinin oluturulmasnda kolaylatrc olacaklardr. Hazrlanm olan blge meknsal strateji planlar, blge belediyeler birlii meclisi ve UMSP st Kurulu tarafndan onaylanacaktr. Blge meknsal strateji planlama brolar tarafndan snrlar belirlenen kentsel blgelerin, merkez ehirlerinde kentsel blge meknsal strateji planlama brolar kurulacaktr. Kentsel blgeye ilikin veri tabann oluturacak, gncel tutacak ve paylama sunacak planlama brolar, katlmc srelerle ve blge leinden gelen stratejilere uyumlu olarak, kentsel blge meknsal strateji plann hazrlayacaklardr. Bu planlar, kentsel blge belediye meclisi ve blge planlama brosu tarafndan onaylanacaktr. Byk kentlerimizin evresindeki dier kentsel yerlemelerle birlikte baz kentsel blgeler bir ya da daha fazla ilin snrlarnn tamamn veya bir blmn kapsayabilirler. Ancak daha kk kentsel blgelerde, il dzeyindeki planlar da il meknsal strateji planlama brolar tarafndan benzer srelerle oluturulacaktr. Kentsel blgelerin snrlar iindeki ilelerde ile meknsal strateji planlama brolar oluturulacak ve kentsel blge plan kararlarna uyumlu olarak, ile meknsal strateji planlar oluturulacaktr. le belediye meclislerinde kabul edilen planlar, il genel meclisinde onaylanacaktr. Kentsel blge snrlar dndaki ilelerde; ile planlar, il meknsal strateji planlama brolar tarafndan hazrlanacak ve benzer srelerle onaylanacaktr. ngrlen kademeli yapnn en alt kademesinde uygulama plan ve projeleri yer almaktadr. le meknsal strateji planlarna uygun olarak hazrlanacak uygulama plan ve projeleri, 82
ayrntl analizlere dayanarak, nc boyuta ve yerel zelliklere uygun olarak, yine katlmc srelerle hazrlanacak ve bir st kademedeki meclis tarafndan da onaylanacaktr. Gnmz planlama pratiinde kopmu olan tasarm ve planlama arasndaki ba glendirilecek, tasarm ilkeleri ve esaslarna ilikin klavuzlar ve rehberler hazrlanacaktr. Yukarda zetlenen kademeli yap; mevcut planlama sistemimizdeki paralanm planlama yetkilerine, egdm iinde olmayan ve planlama yetkisine sahip ok sayda kurumun varlna son verecek, her kademede tek bir yetkili kurumun olmasn salayacaktr. Kukusuz, bugn planlama yetkisine sahip tm kurumlar, yeni planlama srelerinde birer aktr olacak ve plan kararlar bu kurumlarn da katlmyla, mzakereler ve uzlamalarla oluturulacaktr. Her kademede doal afet ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk stratejilerin gelitirilmesi, gerekli veri tabannn oluturulmas, paylalmas ve gerekli uzmanlklarla ibirlii iinde, her kademede saknm planlamas anlaynn iselletirilmesi, ngrlen planlama sisteminin temel ilkesidir. Drt ana kademede oluturulmu planlama sisteminde bir st kademedeki kurum, bir alt kademedeki katlm srelerinde gzlemci olacak ve hazrlanan planlar bir st kademedeki planlama kurumunun da onayndan geecektir. Bylece bugn ok byk yetersizlikler ieren katlm ve denetim mekanizmasnn da glenmesi salanacaktr. Denetimi glendirecek dier stratejiler ise, z denetimi ve Saytay ile Bakanlk denetimini etkinletirmek ve halk denetiminin etkinliinin arttrlmasna ynelik olarak gelitirilmitir. Mesleki etik deerlerin gelitirilmesi ve planlama sistemi iinde yer alan kiilerce st dzeyde benimsenmesinin salanmas, denetimin salanmasnda bir dier nemli stratejidir. Mevcut planlama sisteminde, plan kararlarndan olumsuz etkilendiini dnen kiiler, yetersiz denetim nedeniyle yalnzca yargya bavurabilmekte, yarg sreleri de ok uzun zaman almaktadr. Baz kiiler ise yargya eriimde dezavantajl konumda olup bu haktan yararlanamamaktadr. Adalet Bakanl ve Baro ile yaplacak ortak almalar sonucu ihtisas mahkemelerinin kurulmas, onlar kuruluncaya dek idare mahkemelerinin saysnn arttrlmas, planlama ve hukuk alannda karlkl lisansst eitim programlarnn gelitirilmesi, yarg srecini hzlandrabilecektir. zellikle son yllarda kentlerimizin yerleik alanlarnn snrlar dnda ve kentten kopuk bir biimde yer seen konut, eitim, sanayi, ticaret kullanmlar, kentlerimizin saaklanarak bymesine, kentleme maliyetlerinin artmasna, doal evrenin zarar grmesine, mevcut kentlerin iinin boalmasna ve kentsel yaam kalitesinin bozulmasna neden olmaktadrlar. Yeni yatrmlarn kent iinde yer semesini destekleyici, yerleik alan dna k caydrc nlemlerin alnmas gereklidir. Bu sorun alanyla ilikili olarak gnmz planlama pratiinde gzlenen bir baka sorun ise, yerlemelerin gelecek vizyonundan bamsz olarak gereksinimden ok fazla alann, imar planlaryla kentsel gelime alan olarak planlanm olmasdr. ngrlen yeni planlama sisteminde, bu planlar irdelenecek, gelime alanlar etaplanacak, arazi ve arsa dzenlemeleri bu etaplara paralel olarak gerekletirilecektir. Her kademedeki planlama almalar, sistematik veri tabanna gereksinim duymaktadr, lke genelinde; mekana referansl doal kltrel deerlerimize ilikin, doal afet ve yerleme risklerine ilikin sanayi, konut, ulam, enerji, turizm vb. sektrlere ilikin hangi ayrntda, hangi kurumlar tarafndan ve hangi aralarla bu verilerin, nasl bir sistemle toplanacana, arivleneceine, kullanclara sunulacana dair kararlar reten bir kurumsal yapya gereksinim vardr. Gnmzde lke genelinde veri toplayan, TK, TBTAK, TBA, farkl sivil toplum kurulular vb. kurumlar arasnda egdm salayacak ulusal veri merkezinin
83
kurulmas, bu ok nemli gereksinimin karlanmasn ve meknsal stratejilerin daha tutarl gelitirilmesini salayacaktr. lkemizin yaklak olarak altm yllk planlama deneyimine ve birikimine karn, ehirlerimize ve planlama srelerine ilikin bilgi, belge, plan arivi sistematik olarak oluturulmamtr. ehircilik ve Planlama Bakanl tarafndan kurulacak olan Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesi, bu birikimin gen kuaklara aktarlmasn olanakl klacaktr.
84
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamnn oluturulmasna 1.1.1.1 (UMSP)ar, katlm toplantlarnn ve DPT ve BB dnk almalarnn yaplmas lgili akademik kurumlar, Ksa meslek odalar, STK DPT, BB EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE
ANA SORUN ALANLARI NO SORUN
NO
STRATEJLER STRATEJLER
1.1.1
Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamnn oluturulmas
GSTERGELER GSTERGE UMSP yaklamnn oluturulmasna dnk katlm toplants ve katlmc kurum ve kii says UMSP st Kurulunun kurulu tarihi
ehircilik ve Planlama Bakanlnn Ulusal 1.1.2.1 ve bu Bakanla bal olarakst Meknsal Strateji Planlama Kurulunun oluturulmas TBMM BB, DPT, niversiteler, meslek odalar Ksa Kamu
SORUN STATEJ EYLEM TABLOSU
1.1.2
ehircilik ve Planlama Bakanl ve Ulusal Meknsal Stratejik Planlama st Kurulu ile ilgili kurumsal dzenlemenin yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanl ve TBMM 1.1.2.2 Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunun oluturulmasna dnk kurulu yasasnn hazrlanmas Kamu kurulular, niversiteler, zel sektr Ksa Kamu ehircilik ve Planlama Bakanl ve Bakanlk, UMSP Planlama 1.1.2.3 Ulusal Meknsal Stratejialtyapsnnst st Kurulu Kurulunun kadrosunun, oluturulmas STK, Bakanlklar, niversiteler, zel sektr Ksa Kamu
Kurulu Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Ulusal kalknma planlamas ile 1.1 ilikilendirilmi bir meknsal planlama sisteminin ve stratejilerinin yokluu ehircilik ve Planlama Yasa Taslann Bakanlk, UMSP 1.1.3.1 oluturulmasna dnk ar, katlm st Kurulu toplantlar ve almalarn yaplmas
STK, Bakanlklar, niversiteler, meslek odalar
Ksa
Kamu
1.1.3
ehircilik ve Planlama Bakanl ile Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulunda alan uzman says Yasa Taslann hazrlanmasna dnk olarak dzenlenmi toplant ve katlan kii says Meslek odalar, niversiteler Ksa Kamu ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Planlama mevzuatnda Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamn da ieren ve lke btnndeki planlama sistemini ve yaklamn yeniden dzenleyen ehircilik ve Planlama Yasasnn hazrlanmas Bakanlk, UMSP ve Planlama 1.1.3.2 ehircilik grlmesi Yasa Taslann st Kurulu TBMMde
Ulusal Meknsal Stratejik Plann elde Bakanlk, UMSP 1.1.4.1 edilmesine dnk katlm toplantlar st Kurulu ve almalarn yaplmas
Meslek odalar, niversiteler, STK
Ksa
Kamu
Ulusal Meknsal Strateji Planlama srecine katlm toplants ve katlan kurum / kii says
1.1.4
Ulusal Meknsal Strateji Plannn hazrlanmas 1.1.4.2 Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanmas TBMM Bakanlk Orta Kamu
Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanma tarihi
85
86
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE Yeni planlama anlaynn 1.2.1.1 yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas Ksa Kamu ehircilik ve Planlama Bakanl, UMSP st Kurulu STK, Bakanlklar, niversiteler, meslek odalar Yeni planlama anlaynn ve yeni kurumsal yapnn niteliinin tantld toplant says ehircilik ve Planlama Yasasnn ilgili tm kurumlarda alan 1.2.1.2 grevlilere tantlmas konusunda eitim ve bilgilendirme seminerleri dzenlenmesi Bakanlk, UMSP st Kurulu Ksa valilikler, belediyeler, niversiteler, meslek odalar Kamu ehircilik ve Planlama Yasas tantm semineri ve katlan kii says
NO
lkemizde zerinde 1.2 uzlalm bir planlama vizyonu ve stratejisinin bulunmamas
1.2.1
Katlmc, dinamik, disiplinler aras, yerinde ve srekli planlama yaklamnn ve lke, blge, il, kentsel blge, ile kademelenmesinin ehircilik ve Planlama Yasasnda ierilmesi ve bu ieriin kamuoyunda paylalmas
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO 1.3.1.1 Blge - alt blge snrlarnn belirlenmesi Ksa Kamu UMSP st Kurulu DPT, ehircilik ve Planlama Bakanl EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE Tanmlanm blge, alt blge says GSTERGELER GSTERGE
NO
1.3.1.2 Blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Ksa Kamu
ehircilik ve Planlama Bakanl, UMSP st Kurulu Kamu kurulular, niversiteler, zel sektr Blge planlama brolar Orta Belediyeler, STK, niversiteler, DS, TCK, TCDD, DLH, meslek odalar, valilikler Belediyeler, STK, niversiteler, DS, TCK, TCDD, DLH, meslek odalar, valilikler Ksa Kamu
Oluturulan blge planlama brosu says ve brolarda alan uzman says Onaylanm blge meknsal strateji plan says
1.3.1.3 Blge meknsal strateji planlarnn oluturulmas
1.3.1.4 Kentsel blge snrlarnn belirlenmesi
Blge planlama brolar
Kamu
Tanmlanm kentsel blge says
Mevcut planlama sistemimizde planlama yetkisine sahip kurumlar 1.3 arasnda ve izlenen planlama srecinde dey ve yatay ilevsel btnln ve tutarlln olmamas 1.3.1.5 Kentsel blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Kentsel blge snr iindeki belediyeler blge - ile meknsal 1.3.1.6 Kentselplanlarnn oluturulmas strateji
1.3.1
lke, blge, kentsel blge, il, ile uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnn ve egdmn oluturulmas
Valilikler, kamu kurulular, niversiteler, Ksa zel sektr
Belediyeler
Kentsel blge meknsal stratejik planlama brosu ve alan uzman says Belediyeler Onaylanm kentsel blge meknsal strateji plan says
Valilikler, kamu Kentsel blge planlama brosu kurulular, niversiteler, Orta STK, meslek odalar
strateji planlama 1.3.1.7 l meknsaloluturulmas brolarnn
Valilikler
Kamu kurulular, niversiteler, zel sektr
Ksa
l zel idareleri
Kurulmu il meknsal strateji planlama brosu ve alan uzman says
1.3.1.8 l - ile meknsal strateji planlarnn hazrlanmas
l meknsal strateji planlama brosu
Valilikler, belediyeler, kaymakamlklar, STK, niversiteler, meslek odalar Belediyeler Valilikler, belediyeler, kaymakamlklar, STK, niversiteler, meslek odalar
Orta
l zel idareleri
Onaylanm il - ile meknsal strateji plan says
Belediyelerin meknsal strateji 1.3.1.9 planlarnn, uygulama plan ve projelerinin hazrlanmas
Orta
Belediyeler, kaymakamlklar
Belediyelere ait onaylanm meknsal strateji plan says
87
88
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO Babakanlk ve ilgili bakanlklar Ksa Bakanlklar ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says EYLEM Gnmzde planlama yetkisine sahip olan kurumlarn ehircilik ve 1.4.1.1 Planlama Yasasna gre yetkilerini devredecek gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas zel statl alanlardaki planlama 1.4.1.2 yetkilerini dzenleyen mevzuatn yeniden dzenlenmesi lgili bakanlklar Ksa Bakanlklar EYLEMLER SAHB Gnmzde planlama yetkisine sahip olan tm kurumlar zel statl alanlarda planlama yetkisine sahip tm kurumlar ehircilik ve Planlama Yasasna gre uyumlanm yasa says Bykehir belediyeleri, ilgili Blge planlama belediyeler, brolar ileri Bakanl Ksa Belediyeler Mevcut bykehir ve belediye 1.5.1.1 snrlar ile kentsel blge snrlarnn uyumlu hale getirilmesi Kentsel blge snrlarna gre snrlar uyumlandrlm belediye says lke, blge, kentsel blge ve il 1.6.1.1 planlama brolarnda gerekli uzmanlklarn yer almas Bakanlk, belediyeler, valilikler, kamu kurulular, niversiteler Kaymakamlklar, meslek odalar Ksa Bakanlk, valilikler, belediyeler Her kademedeki planlama brolarnda farkl uzmanlklarda alan kii says Planlama srecine katlmn 1.7.1.1 gereklilii konusunda Babakanlk ve bakanlklarn ve TBMMnin bilgilendirilmesi Meslek odalar, niversiteler, STK Belediyeler, valilikler, kaymakamlklar, muhtarlklar Ksa STK, meslek odalar Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says Her kademede gerekletirilen planlama srecindeki katlm 1.7.1.2 etkinliklerinin bir st kademe planlama brosu yetkililerince gzetilmesi Kademeli btnlk iinde ilgili brolar Belediyeler, valilikler, kaymakamlklar, muhtarlklar, niversiteler, STK, meslek odalar Ksa l zel idareleri, belediyeler, kaymakamlklar, STK, meslek odalar Her planlama kademesindeki planlama srelerinde dzenlenen katlm toplants says ve katlan says
NO
Mevcut planlama sisteminde parac 1.4 uygulamalarn ve planlamada yetki karmaasnn varl
1.4.1
lke, blge, kentsel blge, il, ile, belediye uygulama plan ve projeleri kademeli yapsnda, sz konusu her kademede planlama yetkisine sahip tek bir kurumun oluturulmas
idari yetki alan ile planlama alan 1.5 arasnda uyumsuzluklarn varl
1.5.1
Planlama alan snrlarnn blge, kentsel blge, il, ile, belediye olarak belirlenmesi ve uyumun salanmas
Mevcut planlama srecinin disiplinler 1.6 aras olma zelliinin yeterince kurumsallamam olmas
1.6.1
ehircilik ve Planlama Yasas ile tm kademelerdeki planlama brolarnda gerekli tm uzmanlklarla planlama birimlerinin oluturulmas
Tm planlama dzeylerinde katlmc karar alma 1.7 mekanizmalarnn yetersizlii, kurumsallamam olmas ve katlmda eitsizlik
1.7.1
ehircilik ve Planlama Yasasnda tm kademelerdeki planlama srelerinde katlm kurumsallatracak maddelerin yer almas
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE
NO
Yeni planlama anlaynn 1.8.1.1 yaygnlamas konusunda kamuoyu oluturulmas Valilikler, belediyeler, kaymakamlklar Ksa STK, meslek odalar
Meslek odalar, niversiteler, STK
Yeni planlama yaklamna ilikin kamuoyunda yrtlen etkinlik says
1.8.1 Yaanabilir ve srdrlebilir 1.8.1.2 mekan gstergelerinin gelitirilmesi niversiteler, meslek odalar Ksa Valilikler, belediyeler, kaymakamlklar Bakanlk, niversiteler, meslek odalar
ANA SORUN ALANLARI NO SORUN mar planlamas yaklamnn ve uygulamasnn yalnzca fiziki dzenleme boyutuyla snrl kalmas, rant ve rantn 1.8 yaratma dnda datm ekolojik, toplumsal, meknsal ve evresel adan yaanabilir ve srdrlebilir mekan retmede yetersiz kalmas Gelitirilmi gsterge says
ehircilik ve Planlama Yasasnda, tm kademelerdeki planlama srelerinde, sosyal ve ekonomik geliimin gerekletirilmesinde, doal sreler ve kltrel deerlerin korunmas ve gelitirilmesinin planlama srecinin neylemi olmasna dnk dzenlemelerin yaplmas
1.9.1
ehircilik ve Planlama Yasasnda krsal alanlarn tanmlanmas, bu alanlara zg planlama modellerinin, uygulama aralarnn ve planlama normlarnn gelitirilmesi Babakanlk ve ilgili bakanlklarn 1.9.1.1 ve TBMMnin krsal alan planlamasnn nemi konusunda bilgilendirilmesi Valilikler, kaymakamlklar, il zel idareleri ehircilik ve Planlama Bakanl, Meslek odalar, niversiteler, STK
Ksa
Bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar
Krsal kalknma planlama konusunda dzenlenmi toplant, seminer, altay says
1.9.2.1 Rehber kitaplarn hazrlanmas
ehircilik ve Planlama Bakanl, Meslek odalar, valilikler, muhtarlklar kaymakamlklar, niversiteler
Orta
Yerel dokuya ve mimariye uygun retilen proje says
Mevcut planlama sistemimizde krsal alan planlama kavramnn, plan 1.9 kademesinin ve normlarnn bulunmay ve krsal alanlarn kimliini yitirmeye balamas 1.9.2.2 Yerel ynetimlerde alan teknik personelin eitimi
1.9.2
Krsal karaktere (ya da krsal peyzaja), yaam biimine, mimarisine, yap malzemesine uygun yaplamann tevik edilmesi
ehircilik ve Planlama Meslek odalar, Bakanl, muhtarlklar, ilgili valilikler, kaymakamlklar, bakanlklar niversiteler
Ksa
Eitilmi teknik eleman says
1.9.2.3 Vergi indirimleri gibi tevik edici mekanizmalarn gelitirilmesi
Maliye Bakanl, Valilikler, belediyeler ileri Bakanl
Orta
Vergi indiriminden yararlanm ve yerel mimariye uygun yap says
89
90
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE Yasa ve ynetmelik dzenlemeleri, plan yapm/ihale esaslar ve belgeleri (kent 1.10.1.1 planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu), plan ve proje retme ve i dzenine ilikin mevzuat dzenlemeleri ehircilik ve Planlama Bakanl Ksa lgili bakanlklar, niversiteler, meslek kurulular ve uzmanlar Bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar, belediyeler Kent planlama ve tasarm ilke ve esaslarna ilikin yaynlanm ynetmelik says 1.10.1.2 Planlama eitimindeki mfredat dzenlemeleri - meslek ii eitim YK ve niversiteler, meslek odalar TUPOB (Trkiye Ulusal Planlama Okullar Birlii) Ksa niversiteler, meslek odalar, ehircilik ve Planlama Bakanl Yeniden dzenlenmi lisans-lisansst eitim program says ve hizmet ii eitim program says Kent planlama ve tasarm ilkeleri ve esaslar klavuzu hazrlanmas / 1.10.1.3 hazrlattrlmas (bilimsel ve mesleki aratrma-gelitirme projeleri yoluyla) ehircilik ve Planlama Bakanl, niversiteler TUPOB (Trkiye Ulusal Planlama Okullar Birlii) Orta ehircilik ve Planlama Bakanl niversiteler Yaynlanm klavuz kitap - rehber says
NO
Mevcut planlama 1.10 pratiinin tasarmla bann kopmu olmas
Yeni planlama anlay kapsamnda, yapdokukamusal 1.10.1 alanlar ve kent leinde nc boyutun planlama sistemi iinde btnletirilmesi
NO
Plan kademeleri arasnda 1.11.1 uyumun ve denetimin salanmas ve z denetimin gelitirilmesi ehircilik ve Planlama Bakanl, UMSP st Kurulu Meslek odalar, niversiteler, STK Ksa ehircilik ve Planlama Bakanl
ehircilik ve Planlama Yasasnda her kademedeki planlama ve uygulama srecinin bir st 1.11.1.1 kademedeki planlama kurumu tarafndan denetlenmesi ve z denetime ilikin dzenlemeler yaplmas
ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Planlama srecine katlmn salanmas ve denetimin 1.11.2 yerel halk, meslek odalar ve STK larca yaplmasnn salanmas Planlama srecine ilikin tm 1.11.2.2 bilgilere internet Ortamnda eriimin olanakl olmas Her kademede yetkili olan planlama kurumlar Valilikler, kaymakamlklar, belediyeler, niversiteler
ehircilik ve Planlama Yasasnda, her kademedeki planlama 1.11.2.1 srecinde katlm toplantlarnn ve dzeninin belirlenmesine ilikin ynetmelik dzenlemeleri yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanl, UMSP st Kurulu niversiteler, meslek odalar, STK Ksa
ehircilik ve Planlama Bakanl
ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Mevcut planlama sisteminde etkin bir 1.11 denetim mekanizmasnn bulunmay
Orta
Valilikler, kaymakamlklar, belediyeler
Planlama srelerine ilikin olarak bilgilerin internet ortamnda halka sunulduu site says
Kentli haklarn gelitiren, koruyan ve ihlallerini nleyen, kentli haklarn 1.11.3 iselletiren planlama srecinin gerekletirilmesine dnk mevzuatn gelitirilmesi ehircilik ve Planlama Yasasnda haklarn koruyan 1.11.3.1 kentlilerindzenlemelerin ve gelitiren yaplmas
niversiteler, meslek odalar, STK
Ksa
ehircilik ve Planlama Yasasnda kentli haklarnn korunmasna ilikin olarak dzenlenmi madde says ve Yasann Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
1.11.4
ehircilik ve Planlama Bakanl Denetleme Kurulu tarafndan imar uygulamalarnn teknik denetimlerinin yaplmas ve Saytay tarafndan performansa dayal periyodik denetimlerin yaplmas ve denetim sonularnn yargya tanabilmesi
ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurullarnn ve 1.11.4.1 Saytayn denetim programlarnn ve ieriinin yeniden dzenlenmesi
niversiteler, meslek odalar, STK
Orta
ehircilik ve Planlama Bakanl, Saytay
ehircilik ve Planlama Bakanl Denetim Kurulu ve Saytay tarafndan gerekletirilen denetim says
91
92
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE Hukuk Fakltelerinde lisans ve 1.12.1.1 lisansst dzeyde imar hukuku eitiminin glendirilmesi Hukuk faklteleri ehircilik ve Planlama Bakanl, YK Orta niversiteler Hukuk fakltelerinde imar hukuku ile ilgili lisans dersleri ve lisansst program says Hukuk faklteleri ile ehir ve blge arasnda 1.12.1.2 planlama blmleri karlkl lisansst eitimin desteklenmesi Hukuk faklteleri, Meslek odalar, ehircilik ve Planlama TUPO Bakanl Orta niversiteler Hukuk faklteleri ile ehir ve Blge Planlama Blmlerinin mar Hukuku ile ilgili lisansst eitim program says Yeterli sayda ihtisas mahkemelerinin kurulmas ve bu 1.12.1.3 mahkemelerin ileyii ve baro ve kurallarna ilikin olarak hukuk faklteleri ile ortak alma yaplmas Adalet Bakanl, ehircilik ve Hukuk faklteleri, Planlama baro Bakanl Orta Adalet Bakanl Kurulan ihtisas mahkemesi says Yarg srecine erime gl 1.13.1.1 yaayan vatandalara hukuki ve maddi destek salanmas Adalet Bakanl TMMOB, STK lar Ksa Adalet Bakanl, TMMOB, STK Yargya eriimi desteklenen vatanda says
NO
Yetersiz denetim nedeniyle, denetim mekanizmasnn 1.12 byk lde yarg sreleriyle salanyor olmas ve bu srelerin ok yava ilemesi
lgili mahkemelerdeki yarg 1.12.1 sresinin Ksaltlmasna dnk dzenlemeler yaplmas
Yarg srecine 1.13 eriimde dezavantajl gruplarn bulunmas
Plan kararlarndan olumsuz 1.13.1 etkilendiini dnen her vatandan yarg srecine eriiminin olanakl klnmas
NO
Planlama srelerinde 1.14.1 benimsenmesi gereken etik kurallarn belirlenmesi 1.14.1.1 Etik kurallarn belirlenmesine ynelik altaylarn dzenlenmesi Ksa Valilikler, belediyeler, STK
niversiteler, meslek odalar, ehircilik ve Planlama Bakanl
ehircilik ve Planlama Bakanl, Meslek Odalar, niversiteler
Meslek etii konusunda dzenlenmi olan altay says ve katlmc says
lgili meslek alanlarnn lisans 1.14.1.1 eitimlerinde meslek etii derslerine yer verilmesi niversiteler Ksa
Meslek odalar, ehircilik ve Planlama Bakanl
niversiteler
Planlama etii 1.14 konusunda yerleik bir deer sisteminin bulunmay etii konusunda hizmet ii 1.14.2.2 Meslekprogramlarnn dzenlenmesi eitim ehircilik ve Planlama Bakanl Meslek odalar, niversiteler Ksa
Etik kurallarn meslek 1.14.2 insanlarnca benimsenmesinin salanmas
ilgili lisans programlarnda meslek etiini konu alan ders says
ehircilik ve Planlama Bakanl, meslek Odalar, niversiteler
Gerekletirilen hizmet ii eitim program says
Meslek etiine aykr 1.14.3 davranlara ilikin caydrc aralar gelitirilmesi Meslek odalar onur kurullar 1.14.3.1 kararlarnn ve bakanlk denetim sonularnn yargya tanmas
STK
Ksa
Meslek etiine aykr eylemlerin saysndaki d oran
Farkl plan kademelerinde, 1.15 lein gerektirdii karar dzeyine uygun plan dilinin olmay
Farkl kademelerde ehircilik ve Planlama Yasasna gelitirilecek stratejik referansla, farkl kademelerdeki meknsal planlara ve uygulama planlama dzeyleri iin gsterim 1.15.1 projelerine ynelik olarak, 1.15.1.1 dili, plan notlar, analiz raporu ve lein gerektirdii ayrnt plan aklama raporunun dzeyine uygun nitelikte anlaml kapsamn tanmlayan plan yapm plan dilinin gelitirilmesi ynetmeliinin oluturulmas
Meslek Odalar, niversiteler
Ksa
Plan yapm ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Doal afetler ve yerleme risklerinin azaltlmasna dnk 1.16 mdahalelerin mevcut planlama pratiinde yeterli dzeyde olmay
Her kademedeki meknsal 1.16.1 planlama sisteminin, risk saknm planlama anlayn iselletirmesi
Risk azaltan ve/veya yok eden mdahale tiplerinin meknsal lei iin ayr 1.16.1.1 planlamann herher lek iin ayr tanmlanp, uygun karar ve ifade dilinin gelitirilmesi
ehircilik ve Planlama Bakanl, MTA, Meslek Odalar, Deprem Aratrma niversiteler, STK Merkezleri, Valilikler, Belediyeler
Ksa
lgili ynetmeliklerin ve dier hukuki dzenlemelerin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
93
94
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE Farkl etaplardaki gelime alanlarnn eik maliyetlerinin hesaplanarak karar srelerine dahil edilmesinin ve gelime 1.17.1.1 etaplarnn planlarda gsterilmesinin zorunlu hale getirilmesini salayacak yasal dzenleme yaplmas ehircilik ve Planlama Bakanl Meslek Odalar ve niversiteler Orta ehircilik ve Planlama Bakanl Gelime alanlarnn etaplanmasna ilikin hkmlerin iinde yer ald Plan Yapm Ynetmeliinin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi Kentsel blge ve il snrlar iinde nfus gelime eiliminin ok 1.17.2.1 zerinde gelime alan planlanm olan yerleimlerin saptanmas ve planlarnn bu balamda irdelenmesi Kentsel blge ve il meknsal strateji planlama belediyeler, STK brolar Ksa Belediyeler, valilikler Gelime alan irdelenmi yerleim plan says Planlarda gelime alanlarnn 1.18.1.1 etaplanmas, parselasyon paralel planlarnn bu etaplamaya olarak gerekletirilmesi Kentsel blge - il meknsal strateji planlama brolar, belediyeler STK, meslek odalar, niversiteler, ehircilik ve Planlama Bakanl Orta Belediyeler, valilikler Etaplanarak gerekletirilmi parselasyon plan says Vergilendirme, yatrm maliyetlerinin tmyle giriimciye braklmas, tevik tedbirleri, arsa stou, yerleik alan iindeki bo 1.18.2.1 arsa ve binalarn kullanmnn tevik edilmesi vb. uygulama aralarn gelitiren hkmlerin ehircilik ve Planlama Yasasnda yer almas ehircilik ve Planlama Bakanl Maliye Bakanl, STK, belediyeler Orta ehircilik ve Planlama Bakanl Kentsel saaklanmay engellemeye ynelik uygulama aralarna ilikin hkmlerin iinde yer ald ehircilik ve Planlama Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
NO
Yerlemenin gelecek vizyonundan bamsz ve onunla ilikisiz olarak gereksinimden ok fazla alann 1.17 kentsel gelime alan olarak planlanmasnn evreye olumsuz etkilerinin olmas ve kentleme maliyetinin yksek olmas
Stratejik meknsal planlama 1.17.1 srecinde yerlemelerin gelime alanlarnn etaplandrlarak belirlenmesi
Yrrlkteki planlarn 1.17.2 gelime alanlarnn irdelenmesi
Kentsel saaklanmann, evre sorunlar yaratmas, kentleme maliyetlerini arttrmas 1.18 ve kent merkezlerinin boalmasna ve kentsel yaamn olumsuz etkilenmesine neden olmas
Kent yaknndaki topraklarda 1.18.1 mlkiyetin paralanmasnn engellenmesi
Kentsel saaklanmay 1.18.2 engelleyici uygulama aralarnn gelitirilmesi
Plan kararlarnn hayata geirilmesine 1.19 ynelik uygulama aralarnn (finansal, hukuksal, teknik) yetersizlii Plan kararlarnn oluturulmas ve aamasnda 1.19.2.1 uygulanmaskatlmn ve ilgili tm paydalarn katklarn salamak Ksa lkeblgekentsel STK, meslek odalar, blge-il niversiteler planlama brolar Belediyeler, valilikler
STRATEJLER NO STRATEJLER Meknsal Planlama Sisteminde plan uygulama aralarnn; arazi dzenlemeleri, vergilendirme, riskleri azaltma, 1.19.1 finansman aralar oluturma, ekonomik deer kayplarnn telafisi vb. balamnda gelitirilmesi ve eitlendirilmesi Uygulama aralarnn belirlendii ve bunlarn nasl uygulanacana 1.19.1.1 ilikin dzenlemelerin iinde yer ald plan yapm ve uygulama ynetmeliinin hazrlanmas ehircilik ve Planlama Bakanl Ksa Maliye Bakanl, Meslek Odalar ve niversiteler ehircilik ve Planlama Bakanl Uygulama aralarna ilikin dzenlemelerin iinde yer ald ynetmeliin Resmi Gazetede yaynlanma tarihi
Meknsal dzenlemelerin, 1.19.2 sosyal, kltrel ve ekonomik politikalarla desteklenmesi
Farkl paydalarn ibirlii ile hayata gemi olan plan kararproje says
Mevcut planlama pratiindeki planlama 1.20 srelerinde izleme ve geri besleme mekanizmalarnn yetersizlii
Meknsal planlama sisteminin sre tasarmn 1.20.1 izlemeyi ve geri beslemeyi olanakl ve zorunlu klacak biimde yaplmas
Meknsal planlama ile ilgili dzenlemeler yaparken nihai hedef olarak plan belgesini deil, plan elde etme, izleme ve geri besleme 1.20.1.1 srelerinin odaa yerletirilmesi ve bu amala planlama srecini paylaacaklar tarif edecek ve yetkilendirecek bir izlek oluturulmas
ehircilik ve Planlama Bakanl, Valilikler, Belediyeler, Sivil Toplum Kurulular
Meslek Odalar ve niversiteler
Orta
Meknsal Planlama Sisteminde, srece katlacak, izleyecek, ve geri dnmeyi salayacak aktr says
Planclarn tam istihdamna dair 1.21.1.1 yasann ncelikle yrrle girmesi
ehircilik ve Planlama Meslek Odalar ve Bakanl, Maliye niversiteler Bakanl
Ksa
Maliye Bakanl
lke btnne yaylm ve grev alm ehir plancs says
Merkezi ve yerel 1.21 planlama kapasite kurumlarnda yetersizliinin olmas
Merkezi ve yerel planlama kurumlarnn performansn 1.21.1 arttrmaya ynelik teknik, idari ve mali yeni dzenlemeler yaplmas Planlama ve uygulama 1.21.1.2 birimlerinde alan uzmanlarn hizmet ii eitiminin salanmas
Meslek Odalar ve niversiteler
Ksa
ehircilik ve Planlama Bakanl, Saytay
Hizmet ii eitimine ynelik program ve bundan yararlanan uzman says
95
96
MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA NO EYLEM EYLEMLER SAHB ORTAKLARI SRE BTE GSTERGELER GSTERGE Mzenin kurulmas konusunda 1.22.1.2 ilgili kurumlar aras egdmn salanmas Ksa ehircilik ve Planlama Bakanl niversiteler, belediyeler, valilikler, bakanlklar, meslek odalar, TUPOB, STK ehircilik ve Planlama Bakanl Trkiye ehircilik ve Planlama Mzesinin kurulu tarihi ve arivlenen belge says TK, TBTAK, TBA vb. kurumlar arasnda egdm salayan ve mekana referansl 1.23.1.2 bilginin hangi kurumlar tarafndan hangi dzeyde toplanaca konusunda ynlendirici olacak, Babakanla bal bir ulusal veri merkezi oluturulmas Babakanlk TBTAK, TBA, TK, Bakanlklar, Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulu, niversiteler, meslek odalar Ksa Babakanlk Ulusal Veri Merkezinin kurulu tarihi
NO
ANA SORUN ALANLARI NO SORUN Ulusal planlama ve ehircilik deneyimimizin, birikimimizin ve 1.22 tarihimizin yeterli dzeyde belgelenmemi olmas
ve 1.22.1 Trkiye ehircilik kurulmas Planlama Mzesi
Ulusal dzeyde mekana referansl bilgi toplama, 1.23 arivleme ve kullanclara sunum konusunda yetersizlikler olmas
Farkl sektrlere ilikin, bilgi 1.23.1 toplayan kurumlar arasnda egdmn salanmas
FARKLI GRLER Farkl Gr 1 : Erdal KAYAPINAR Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu Bakanlna Konu: Kentleme ras 2009 Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu Raporu ncelikle Komisyon Bakan ve tm komisyon yelerine disiplinli ve zverili bir ekilde yaptklar almalar iin itenlikle teekkr ederim. Muhtelif tarihlerde toplanan Komisyon, meknsal planlama sistemi ve kurumsal yaplanma konusunda, sorun tespitlerinde nerilerde bulunmutur. Komisyonun 24.02.2009 tarihli son toplantsnda kan raporda, devletin Kamu Ynetimi Reformu konusunda yrtt almalar ok dikkate alnmadan yeni yaklamlar sergilenmitir. 5302 sayl l zel daresi Kanunu, 5393 sayl Belediyeler Kanunu birok konuda idari yetkiyi yerinde ynetim ilkesi ve yerelleme politikas erevesinde yerel ynetimlere brakrken, st lekli planlama konusunda ise 4856 sayl kanun ve 5491/2872 sayl evre Kanunu ile de st lekli planlarla ilgili yetkiyi tanmlamtr. Ayrca mar Kanunu Blge Planlar ile ilgili grevi DPTye vermitir. Komisyon toplantlarnda zellikle kentsel blge, il, ile dzeyinde planlamann Valilikler, Kaymakamlklar (planlama birimleri) tarafndan yerine getirilmesi benimsenmitir. Doru olmakla birlikte, bu planlama birimlerinin yaplanmas olduka g olduundan uygulanabilirlii imdiden ortadan kalkmaktadr. Devletin politikalar dorultusunda yerellemenin desteklenmesi gerekmekte olup, gnmzde yerel ynetimlerde eksik olan teknik ve kurumsal altyapnn glendirilmesi gerektii vurgulanmal idi. Bugnk planlamaya ilikin problemlerin byk bir ksm, kamu ynetimine ilikin yasal reformlar yaplr iken buna paralel olarak bu yasalarn uygulaycs olacak yerel ynetimlerin teknik ve kurumsal alt yaps glendirilememesinden kaynaklanmaktadr. Kanun koyucu havza veya blge baznda st lekli planlama yaplmas gerektiinin farkna vararak evre dzeni planlarna ilikin yetkiyi tanmlamtr. DPT tarafndan belirlenmi olan statistiki Blgelerden, planlama asndan daha hakim olunabilecek ve kavranabilecek nitelikte olan Dzey 2 Blgeleri dikkate alnarak yaklak 6 yldr evre ve Orman Bakanl bu almalar yrtmekte ve Valilikler ile protokol imzalayarak ve yerel ynetimler ile birlikte alarak lkenin yaklak %45-50sini planlamtr. Hazrlanan bu planlarn ifade biimi tartlabilir ancak bu planlarn katlmc, paylamc ve effaf bir ekilde evresel deerleri gz nne alarak ekonomi ile ekoloji arasnda bir denge kurarak corafi bilgi sistemleri kapsamnda veri taban oluturularak hazrland unutulmamaldr. Yllardr bu yntemlerle yaplamayan evre dzeni planlar ayn Bakanlka gerekletirilmitir. Komisyon yaplan bu almalar dikkate almadan, yeni bir planlama yaklam (Bakanlka hazrlanan planlarda da komisyonca belirtilen yaklam ile hazrlanmtr: katlmc, disiplinler aras alma, effaf, evre duyarl, bilimsel) belirlemitir. Burada zerinde durulmas gereken mevcut yapnn daha etkin ileyebilmesini salayabilecek dzenlemelerin yaplarak kurumsal yaplarn glendirilmesi fikrinin benimsenmesinin zaman ve mali kaynak asndan daha doru bir yaklam olacaktr. nemli olan, nerilen yeni yaklamlarn uygulanabilir olmas lkemiz gerekleriyle badamas, hepsinden nemlisi de lke politikalar ile uyumlu olmas gerekir. 97
Bu rapor ile nerilen yeni kurumsal yap ve plan kademeleri yeni kurumlarn kurulmasn, lke dzeyinden-le dzeyine kadar st lekli plan yapmn stlenecek kurumsal yap (planlama birimleri) ngrmektedir ki: Buna ne bte, ne teknikuzman personel, ne de zaman yetecektir. Hazrlanan Raporda, hep lkenin mevcut planlama sistemi sorgulanm ancak, planlarn uygulayclar ve planlama srecindeki katlmclarn katklar-ne oranda bilinli katk saladklar veya ayrca planlama iin olmazsa olmaz olan doru verinin varl/yokluu hi sorgulanmamtr. lkemizde planlama sistemi vardr ancak, sistemin iletilememesi ve veri eksiklii ve doru veri azl nedenleriyle planlar doru retilememekte ve uygulanamamaktadr. Veriler ne kadar doru ise retilen planlarn da o kadar doru olduu unutulmamaldr. evre ve Orman Bakanlnca planlamaya getirdii yeni yaklamlar ile (evre duyarl, katlmc, paylamc, effaf ve veri tabanna dayal, sorgulanabilir, gncellenebilir ve srdrlebilir bir planlama) mali kaynak ve zaman israfn nlemitir. Burada yaplmas gereken: balatlm olan yeni yaklamlarn desteklenmesi ve bu almalar yapan veya yapacak olan merkezi otoritenin teknik ve kurumsal olarak glendirilmesi nerisinin getirilmesidir. lkemizde planlama kademeleri olarak, Kalknma Plan-Blge Plan-evre Dzeni Plan ve mar Planlar sistemi vardr. Kalknma Planlar byk bir kurumsal katlm ile hazrlanmaktadr. Devlet Planlama Tekilatnn Blge Planlamas konusunda glendirilmesi gerekmekte olup, bugne kadar Blge Planlarn lke dzeyine yayamamas sorgulanmaldr. Bu kurum gerek anlamda Blge Plan yapar hale getirilmeli ve hazrlanacak Blge Planlarnn da alt kademedeki planlar ynlendirecek stratejilere sahip olmaldr. Akabinde blgesel dzeyde evre dzeni planlar l zel dareleri, Belediyeler, sivil toplum kurulular, niversiteler, meslek odalarnn katlm ile birlikte hazrlanmaldr. Kurum baznda paral planlamay tevik eden sektrel planlar yaplmamaldr. Kurumlar sorumlu ve grevli olduu sektre ilikin olarak gelecee ynelik hedeflerini, stratejilerini, projeksiyonlarn st lekli planlara aktarlmak zere st lekli plan yapan kuruma iletmelidir. evre Dzeni plan ile ilgili ise bu Raporda nerildii gibi tek bir gl (KurumsalTeknik altyap)merkezi otorite nerilmelidir. Merkezi otorite nerilirken de, son 5 yldr planlama konusunda nemli admlar atm olan evre ve Orman Bakanln yapt almalar gz ard edilmemeli ve bu tecrbelerden faydalanlmaldr. lkenin yaklak %50sini planl hale getiren Bakanla, AB Genel Sekreterliince yrtlen AB Mevzuatna Ulusal Uyum Program kapsamnda INSPIRE (Avrupa Corafi Bilgi Sistemi Altyaps) Direktifinde belirtilen meknsal verilerin toplanmas, arazi kullanmlarn tespiti grevi verilmitir. Trkiyenin AB yelii kapsamnda yapaca almalarn yer ald Ulusal Program 31 Aralk 2008 tarih ve 27097 mkerrer sayl Resmi Gazetede yaynlanmtr. Bu program kapsamnda yaymlanan evre Faslnda (Fasl 27) Trkiyenin INSPIREa entegre olabilmesine ilikin evre ve Orman Bakanlnca yaplacak faaliyetler detaylandrlmtr. Bu erevede evre ve Orman Bakanlnda gl bir corafi bilgi sistemleri yapsnn kurulmas almalar srdrlmekte ve yakn gelecekte planlar asndan ok gl bir veri alt yapsna sahip olunarak bilgi teknolojilerinden yararlanlarak planlarn ve deiikliklerinin ve denetimlerinin tek elden yrtlmesi ve kontrol salanabilecektir. Dier taraftan, bata evre dzeni planlar olmak zere lkemizin tm planlama almalarna altlk salamak amacyla uydu grntlerinden arazi kullanm ve deiimlerine ynelik CORNE (evresel Verilerin Koordinasyonu) Projesi Bakanlmzca yrtlmektedir. 98
2006 yl deiimleri Mays aynda tamamlanarak tm kurum ve kurulularn kullanmna verilecektir. Ayrca bu alma ile meknsal planlarn izlenmesi ve tadilatlarna altyap destei salanacaktr. Ayrca, evre dzeni planlarnn tadilatna ynelik CBS destekli bir otomasyon almas planlanmakta ve bu ynde hazrlklar devam etmektedir. Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Planlama Komisyonu tarafndan hazrlanan RAPORa, st lekli planlarn merkezi otorite tarafndan hazrlanmas, planlarn paral yapdan kurtarlmas ve planlama yaklam nerisi ve sorun tespitlerine katlyorum. Ancak, nerilen plan kademelenmesi ve dolays ile bu kademelerden sorumlu kurulularn kurulmas nerilerine lke gereklerinden uzak olmas, uygulanabilir olmamas nedenleriyle katlmyorum. Arz ederim. Y. Erdal KAYAPINAR 1 Nolu Komisyon yesi Daire Bakan evre ve Orman Bakanl
99
Farkl Gr 2 : Asuman YELIRMAK Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu Bakanlna 1 Nolu Meknsal Planlama ve Kurumsal Yaplanma Komisyonunun bir yesi olarak, Komisyon Raporu ve Sorun tablosunun hazrlanmasndaki zverili emekleri iin Sayn Komisyon Bakan, Yardmc ve Sekreterlerine itenlikle teekkr ederim. lkemizin mevcut planlama sistemi ve kurumsal yaplanmasndaki ok byk sorunlarn tespiti ve bu sorunlarn zmne ilikin olarak; yeni bir planlama anlayna ve yeni bir kurumsal yaplanmaya duyulan ihtiya konusunda komisyonumuz byk oranda gr birlii iinde olmutur. Ancak hepimizin de bildii gibi sorunlarn ok byk ve karmak olmas zm iin de ok kapsaml bir tartma srecini gerektirecektir. Doal olarak bu Komisyon alma sreci, zm nerileri iin bir tartma taban oluturmusa da zellikle; planlama kademelenmesi, kurumsal yaplanma ve plan onay srelerine ilikin yaplan nerilerin yeterince tartlmas iin yeterli olamamtr. Kentleme ras Genel Kuruluna kadar olan srete Komisyon Raporu ve Sorun Analiz Tablosu, temsilcisi olarak katldm BB ilgili Birimlerince de incelenerek, oluacak kurumsal grler ra srecinde iletilecek ve tartlacaktr. Ancak Komisyon yesi olarak nemli bulduum ancak son toplantda da zaman yetersizliinden tartma ans kalmayan birka noktadaki ekincemi belirtmek istiyorum. ncelikle, Komisyon Bakanlnca iletilen ilk Rapor Tasla sonrasnda mail grubuna yazdm ksa gr metninde de belirttiim gibi; bu aamada Komisyon Raporunun daha ilkesel dzeyde kalmas ve daha ok tartma gtrecek ayrntlara girilmemesini tercih ederdim. nk Komisyonumuzda lke ve Blge dzeyindeki st yaplanmalara (Ulusal Meknsal Strateji Planlama st Kurulu, yeni bir Bakanlk ve yeni bir yasa ve blge planlama kurumsal yaplanmas) ilikin olarak tam bir mutabakat olumasa da (ki tam mutabakat ok zor hatta mmkn deil denilebilir) olduka uzun tartmalar yaplm ve temel noktalarda byk oranda ortak gr olumutur. Ancak daha alt planlama kademelerinin, kurumsal yaplanmalarn ve plan onay srelerinin zaman darl nedeniyle tartlamadn dnyorum. rnein dikkat ekmek istediim bir konu; Kentsel Blge (ki bu blge kademesi zellikle stanbul iin ok nemli ve gereklidir) plan kademesinden dorudan ile kademesine geilmi olmas bana gre hem mmkn deil hem de doru olmaz. Bu kademeler benim katlamadm 3. toplantda tartlm olabilir ama toplant tutana iletilmedii iin bilmiyorum. tiraf etmeliyim ki bu noktada ilk taslak raporla ilgili benim de eksik bir alglamam olmutur. Ben ile kademesini kentsel blge iindeki bykehir ve ehirler dnda kalan ileler olarak alglamtm. Ancak son raporda da net olarak ifade edildii gibi kentsel blge kademesinden sonra ile kademesi nerilmektedir. l kademesinden sonra ile kademesinin gelmesi mmkn ama birden fazla kentten oluan bir kentsel blgeden sonra ile kademesine atlamak mmkn deil diye dnyorum. Her ne kadar kentsel blge olmaya aday stanbul ve zmir kentsel blgelerindeki kentler baz ilevsel btnlkler ve hatta bazen bir oranda meknsal btnlk gsterseler de her birinin kendi merkezi kent yaplanmalar ve kendi kentsel ve krsal etki alanlar mevcuttur. Bir stanbul Metropol, Kocaeli, Tekirda ve dier kent btnlklerine ilikin kademenin atlanamayacan dnyorum.
100
Raporda Birbirleriyle ilevsel, ekonomik, meknsal btnlk gsteren ve bir merkez ehir evresindeki dier kentsel ve krsal yerleimleri ierecek olan kentsel blgelerin snrlar, giderek merkez ehrin kentsel blge belediye snrn oluturacaktr denilmektedir. Ben en dar tutulmu haliyle bile, rnein Tekirdadan Adapazarna kadar uzanan devasa bir Belediye yaplanmasn dnemiyorum (kald ki kentsel blge snr daha geni de dnlebilir). Ancak kentsel blge planlamasnda bir kentsel blge belediyeler birlii kurumsallamas nemli olacaktr. Kentsel Blge olarak tanmlanan alanlarda ayrca st blgenin gerekip gerekmedii ise tartlabilir. Bunun dnda her kademedeki planlarn karar alma ve onama srelerindeki kurumsal yaplar ve katlmn kurumsallamasna ilikin nerilerin de zerinde daha ok tartlmas gereken konular olduunu, ancak komisyonumuzca nerilen ehircilik ve Planlama Yasas hazrlanmas srecinde bu konularn daha kapsaml olarak ele alnabileceini ve Komisyon raporunun bu tartmalar iin ilkesel bir zemin olacan dnyorum. Bilgilerinize sunarm. Asuman Yeilrmak 1 Nolu Komisyon yesi stanbul Bykehir Belediyesi Temsilcisi
101
Farkl Gr 3 : A.UFUK HASAKAL Meknsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yaplanma Komisyonu Bakanlna KONU: KENTLEME RASI 2009 MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA KOMSYONU RAPORU ncelikle Komisyon Bakan ve tm komisyon yelerinin disiplin ve zveri ile almalar iin teekkr ederim. yaptklar
Kentsel blge, il, ile dzeyinde planlama yetkisi konusunda, farkl yaklamlar ortaya koymann uzmanlk alanm olmad iin, tartmalara katlmann doru olmadn dnmekteyim.Yalnzca, konuya yaklam asndan itirazm ifade etmek isterim. Bu anlamda, ben de Sn. Erdal Kayapnarn grne katlarak, sorunlarn byk bir ksmnn, yerel ynetimlerin kapasitesinin arttrlarak zlebileceini, bu konuda yetkinin, merkezin taradaki temsilcilerine aktarmann yerelleme ve demokratikleme asndan tekrar deerlendirilmesi gerektiine inanmaktaym. A.UFUK HASAKAL 1 Nolu Komisyon yesi ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl ube Mdr
102
EKLER: EK 1. Mevcut Planlama Sistemimize likin Yasal ereve

Planlama ve Yaplanmay lgilendiren Mevzuat (*) (**) Kanun no Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Kabul tarihi R.G.Tarihi R.G.Says
1164
Arsa retimi ve Deerlendirilmesi Hakknda Kanun Arsa Ofisi Kanunu Uygulama Ynetmelii Arsa Ofisi Kanununun 11 inci Maddesinin Uygulanmas Hakknda Ynetmelik Arsa Ofisi Genel Mdrl Tanmaz Mal ktisab, Sat, Kiraya Verilmesi, Devri, ntikali, Trampa ve rtifak Hakk Tesisine likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
29.04.1969
10.05.1969 08.08.1994 25.06.2002
13195 22015 24796
25.06.2002
24796
2565
Askeri Yasak Blgeler ve Gvenlik Blgeleri Kanunu Askeri Yasak Blgeler ve Gvenlik Blgeleri Ynetmelii
18.12.1981 5949/17.01.1983 23.09.1980 24.03.1950 11395/11.5.1998
22.12.1981 30.04.1983
17552 18033 17117 2025 23418 17699 9009
2302 5659
Atatrkn Doumunun 100. Ylnn Kutlanmas ve Atatrk Kltr Merkezi Kurulmas Hakknda Kanun Atatrk Orman iftlii Mdrl Kurulu Kanunu Atatrk Orman iftlii Mdrl Satn alma -Satma, Yapma - Yaptrma, Kiralama ve Kiraya Verme lerine Ait Ynetmelik Devlet Mezarl Tesisi, Ynetimi, Bakm ve Onarm Ynetmelii
26.9.1980 01.04.1950 30.07.1998 20.05.1982
6551
Barut ve Patlayc Maddelerle Silah ve Teferruat ve Av Malzemesinin nhisardan karlmas Hakknda Kanun Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzk
09.05.1955
18.05.1955
87/1202814.8.1987
29.09.1987
19589
180
Bayndrlk ve skn Bakanlnn Tekilat ve Grevleri hakknda KHK Belediyeler mar Uygulamalar Yardm Ynetmelii Yap Malzemeleri Ynetmelii Binalarda s Yaltm Ynetmelii mesuyu Projesine Ait ehir ve Kasaba mesuyu Projelerinin Hazrlanmasna Ait Ynetmelik
14.12.1983 17.08.1983 08.09.2002 09.10.2008 22.04.1985 21.02.2001 03.03.2001 06.05.2004 14.10.2006 03.07.2005 13.07.2005
M. 18251 18138 24870 27019 18783 M 24335 25454 26319 25874
4629
Baz Fonlarn Tasfiyesi Hakknda Kanun Orman Kylleri Kalknma Hizmetlerine likin Esas ve Usuller Belediyelerin Kentsel Altyap htiyalar in Tahsis Edilen denein Kullanmna likin Ynetmelik
5393
Belediye Kanunu
103
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar Mezarlklar Hakkndaki Nizamname Belediyelerin Arsa, Konut ve yeri retimi, Tahsisi, Kiralamas ve Satna Dair Genel Ynetmelik Belediye tfaiye Ynetmelii Kent Konseyi Ynetmelii Belediye Zabta Ynetmelii
Kabul tarihi 24.01.2007 K 2007/4 24.01.2007 K 2007/5 19.4.2007 K 2007/53 11410/1.7.1931
R.G.Tarihi 26.01.2008 29.12.2007 29.12.2007 09.08.1931 29.09.2005 21.10.2006 08.10.2006 11.04.2007
R.G.Says 26768 26741 26741 1868 25951 26326 26313 26490 17442 18229 25531 26759 26822 26199 26824 27076 18132 26939 26809 25406 19269 20814 25818 25687 25755 25831 25999 26562 27051 25102
2380 2960 5216
Belediyelere ve l zel darelerine Genel Bte Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakknda Kanun Boazii Kanunu Bykehir Belediyesi Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar Bykehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Ynetmelii
22.02.1981 18.11.1983 10.07.2004 25.01.2007 K 2007/6 25.01.2007 K 2007/7
05.02.1981 22.11.1983 23.07.2004 17.01.2008 20.03.2008 15.06.2006
5747
Bykehir Belediyesi Snrlar erisinde le Kurulmas ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun Anayasa Mahkemesi Karar
6.3.2008 31.10.2008 K 2008/153 09.08.1983
22.03.2008 06.12.2008 11.08.1983 17.07.2008 07.03.2008 18.03.2004 01.11.2004 14.03.1991 17.05.2005 31.12.2004 14.03.2005 31.05.2005 20.11.2005 24.06.2007 11.11.2008
2872
evre Kanunu evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Hafriyat Topra naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii me Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yzeysel Sularn Kalitesine Dair Ynetmelik Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii evre Dzeni Planlarna Dair Ynetmelik
4856
evre ve Orman Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun
01.05.2003
08.05.2003
104
Kanun no 491
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri Hakknda KHK Anayasa Mahkemesi Karar
Kabul tarihi 10.08.1993 31.01.2008K 2008/51 08.09.1983
R.G.Tarihi 19.08.1993 3.06.2008 10.09.1983 16.12.1984
R.G.Says 21673 26895 18161 18607
2886
Devlet hale Kanunu Devlete Ait Tanmaz Mal Sat, Trampa, Kiraya verme, Mlkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Ynetmelii Hazine Arazilerinin Teknolojik Veya Jeotermal Seraclk Ve Organik Tarm Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin Tebli Tarihi ve Bedii Deeri Olan Tanmaz Mallarn Kiraya Verilmesi Hakknda Ynetmelik Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Ynetmelik Milli Emlak Genel Teblii (Sra No: 313)
03.05.2007
26511
16.12.1984 19.06.2007 29.08.2007 05.06.2003 17.06.2003 20.08.2003 29.07.1970 11.08.1970 17.11.1986 09.01.2002 19.01.2002 16.12.2004 19.02.1985 01.03.1985 30.11.2000 09.11.2008 18.04.2007 05.12.2008 06.06.1972 20.07.1966 11.06.1972 30.07.1966 17.10.966 17.02.2000 20.02.2000 21.11.2002 21.05.1986 28.05.1986
18607 26557 26628 25141 25205 13576 19284 24645 25672 18681 24246 27049
4875
Dorudan Yabanc Yatrmlar Kanunu Dorudan Yabanc Yatrmlar Kanunu Uygulama Ynetmelii
1319
Emlak Vergisi Kanunu Tasarrufu Kstlanan Bina, Arsa ve Arazi Hakknda Ynetmelik
4737
Endstri Blgeleri Kanunu Endstri Blgeleri Ynetmelii Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii Rzgr Enerjisine Dayal Lisans Bavurularnn Teknik Deerlendirilmesi Hakknda Ynetmelik
3154
5627 1593 775
Enerji Verimlilii Kanunu Binalarda Enerji Performans Ynetmelii Erime Kontroll Karayollar Kanunu Gecekondu Kanunu Gecekondu Kanunu Uygulama Ynetmelii
27075 14212 12362 12428 23970 24943 19120
4533
Gelibolu Yarmadas Tarihi Milli Park Kanunu Gelibolu Yarmadas Tarihi Milli Parkndaki Yaplarn Denetimi ve Yklmas ile zin ve rtifak Hakk Uygulamalar Ynetmelii
3289
Genlik ve Spor Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanun Memur ve i Says be yzden fazla olan Kamu ve zel Sektr Kurulular ile Fabrikalarn Yapmakla Mkellef Olduklar Spor Tesisleri Hakknda Ynetmelik
10.05.1987
19456
5179
Gdalarn retimi, Tketimi ve Denetlenmesine Dair KHK
27.05.2004
05.06.2004
25483
105
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Doal Mineralli Sular Hakknda Ynetmelik Krmz Et ve Et rnleri retim Tesislerinin alma ve Denetleme Usul ve Esaslarna Dair Ynetmelik
Kabul tarihi
R.G.Tarihi 01.12.2004 05.01.2005
R.G.Says 25657 25691
388 657
Gneydou Anadolu Projesi Blge Kalknma daresi Tekilatnn Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname Harita Genel Komutanl Kanunu Harita ve Harita Bilgilerini Temin ve Kullanma Ynetmelii
27.10.1989 22.04.1925 5856/5.7.1994 12.12.1960 2775/12.7.1971 08.05.1986
06.11.1989 02.05.1925 31.08.1994 17.12.1960 27.07.1971 16.05.1986 20.03.2007
20334 99 22037 10682 13908 19109 26468 25509 26610 22207 2419 17924 7236 19871 19811 25745 26741 26937 10705 25422 6039 20456 24443 18749 19435
155
Harita ve Planlara Ait aretlerin Korunmas Hakknda Kanun 155 Sayl Kanuna Gre Hazrlanan Harita ve Planlara Ait aretlerin Korunmas Hakknda Ynetmelik
3285
Hayvan Sal ve Zabtas Kanunu Kulukahane ve Damzlk letmelerinin alma ve Salk Kontrol Ynetmelii
5199
Hayvanlar Koruma Kanunu Hayvanat Bahelerinin Kuruluu le alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
24.06.2004
01.07.2004 11.08.2007
4070 2219
Hazineye ait Tarm Arazilerinin Sat Hakknda Kanun Hususi Hastaneler Kanunu zel Hastaneler Tz
16.02.1995 24.05.1933 8/5747-28.2.1982 10.06.1949
19.07.1995 05.06.1933 10.01.1983 18.06.1949 13.07.1988 11.05.1988
5442
l daresi Kanunu l Planlama ve Koordinasyon Mdrlkleri Kurulu Grev ve alma Ynetmelii Snr Anlamazl, Mlki Ayrlma ve Birleme ile Ky Kurulmas ve Kaldrlmas Hakknda Ynetmelik
5302
l zel daresi Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar
22.02.2005 18.01.2007 K 2007/3 02.07.2008 05.01.1961
04.03.2005 29.12.2007 15.07.2008 12.01.1961 03.04.2004
5779 222
l zel darelerine Ve Belediyelere Genel Bte Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakknda Kanun lkretim ve Eitim Kanunu Umuma Ak Yerler ve kili Yerler ile Resmi veya zel retim Kurumlar Arasndaki Uzaklklarn Belirlenmesine Dair Ynetmelik
4759
ller Bankas Kanunu ller Bankas Kanunu Uygulama Ynetmelii ller Bankas Jeotermal Enerji Tesisi Projelerinin Hazrlanmasna Ait Ynetmelik
13.06.1945
23.06.1945 09.03.1990 25.06.2001
3194
mar Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar
03.05.1985 1986/29
09.05.1985 18.04.1987
106
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar Plan Yapmna Ait Esaslara Dair Ynetmelik Plan Yapmn Ykmlenecek Melliflerin Yeterlilii Hakknda Ynetmelik mar Kanununun 18. Maddesi Uyarnca Yaplacak Arazi ve Arsa Dzenlemeleri Hakknda Ynetmelik 3030 Sayl Kanun Kapsam Dnda Kalan Belediyeler Tip mar Ynetmelii Plansz Alanlar mar Ynetmelii Otopark Ynetmelii Otopark Ynetmelii Hakknda Genel Tebli Snak Ynetmelii mar Kanununun 38. Maddesinde Saylan Mhendisler, Mimarlar ve ehir Planclar Dnda Kalan Fen Adamlarnn Yetki, Grev ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmelik Elektrik ile lgili Fen Adamlarnn Yetki, Grev ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmelik
Kabul tarihi 1992/32 2005/5 2008/134
R.G.Tarihi 28.11.1991 05.11.2008 18.11.2008 02.11.1985 07.01.2006 02.11.1985 02.11.1985 02.11.1985 01.07.1993 30.12.1993 25.08.1988 02.11.1985
R.G.Says 21065 27045 27058 M.-18916 26046 M-18916 18916 M-18916 21624 21804 19910 M-18916
11.11.1989
20339
2981
mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak Baz lemler ve 6785 Sayl mar Kanunun 1 Maddesinin Deitirilmesi Hk. Kanun 2981 Sayl Kanuna Gre Kurulmas ngrlen Yeminli zel Teknik Brolar Ynetmelii 3290 Sayl Kanun ile Baz Maddeleri Deitirilen ve Baz Maddeler Eklenen 2981 Sayl Kanun Gereince Kurulan Fonun Harcama Esaslarn Dzenleyen Ynetmelik
24.02.1984
08.03.1984
18355
14.03.1984
18341
24.08.1986 19.09.2006 26.09.2006 02.12.2007 20.11.1981 25.08.1971 7/755127.11.1973 14.06.1989 03.06.2007 23.11.1983 01.09.1971 24.12.1973
19201 26301 26718 17523 13943 14752
5543
skn Kanunu skn Kanunu Uygulama Ynetmelii stanbul Su ve Kanalizasyon daresi Genel Mdrlnn Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Kanunu Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
2560 1475
3572 5686
yeri Ama ve alma Ruhsatlarna Dair Kanun Hkmnde Kararnamenin Deitirilerek Kabulne Dair Kanun Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Ynetmelii
17.06.1989 13.06.2007 11.12.2007
20198 26551 26727
107
Kanun no 3402 5449
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Kadastro Kanunu Kalknma Ajanslarnn Kuruluu, Koordinasyonu ve Grevleri Hakknda Kanun Anayasa Mahkemesi Karar Kalknma Ajanslarnn alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
Kabul tarihi 21.06.1987 25.01.2006 30.11.2007 K 2007/91
R.G.Tarihi 09.07.1987 08.02.2006 23.02.2008 25.07.2006 22.01.2002 22.01.2002 18.06.1984 19.11.2006
R.G.Says 19512 26074 26796 26239 24648 24648 M 18435 26341 25326 26315 26179 18215 26356
4734 4735 233
Kamu hale Kanunu Kamu hale Szlemeleri Kanunu Kamu ktisadi Teebbsleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname TCDD letmesi Genel Mdrlne Ait Tanmazlarn Sat ve Deerlendirilmesi Hakknda Ynetmelik
5018
Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanunu Kamu darelerine Ait Tanmazlarn Tahsis ve Devri Hakknda Ynetmelik Kamu darelerinde Stratejik Planlamaya likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
10.12.2003
24.12.2003 10.11.2006 26.05.2006
2942
Kamulatrma Kanunu Kamulatrma Davalarnda Bilirkii Olarak Grev Yapacaklarn Nitelikleri ve alma Esaslarna likin Ynetmelik Baraj naat in Yaplan Kamulatrmalarda Kamulatrma Sahasna Mcavir Tanmaz Mallarn Kamulatrlmas Hakknda Ynetmelik
04.11.1983
08.11.1983 24.11.2006
85/963427.6.1985 13.10.1983
06.08.1985 18.10.1983 18.07.1997 15.05.1997 24.10.1998
18834 18195 23053 22990 23503
2918
Karayollar Trafik Kanunu Karayollar Trafik Ynetmelii Karayollar Kenarnda Yaplacak ve Alacak Tesisler Hakknda Ynetmelik ocuk Trafik Eitim Parklar Ynetmelii Karayolu Trafik Gvenliinin Salanmas Ynnden Yolun Yapsnda Yaplacak her trl almalarda Alnacak Tedbirler ile Karayolu Dnda, Kenarnda veya zerindeki Dier Levhalar Iklar ve aretlemeler Hakknda Ynetmelik
19,6,1985
18789
4915
Kara Avcl Kanunu Yaban Hayat Koruma ve Yaban Hayat Gelitirme Sahalar ile lgili Ynetmelik
01.07.2003
11.07.2003 18.11.2004
25165 25637 12038 26969 20495 26046
634
Kat Mlkiyet Kanunu Toplu Yaplarda Kat Mlkiyeti Ve Kat rtifak Tesisine Dair Ynetmelik
23.06.1924
02.07.1924 16.08.2008
3621
Ky Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar Anayasa Mahkemesi Karar
04.04.1990 05.01.2006 1991/2918.09.1991
17.04.1990 07.01.2006
108
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Ky Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmelik Ky tesisi yapm taleplerinin deerlendirilmesine dair tebli (tebli no: 2007/3)
Kabul tarihi
R.G.Tarihi 03.08.1990 09.08.2007
R.G.Says 20594 26608 13195 68 18761 16820 25766 25400 26139
1163 442 3202
Kooperatif Kanunu Ky Kanunu Kye Ynelik Hizmetler Hakknda Kanun Arazi Toplulatrma Tz Tarm Arazilerinin Korunmas ve Kullanlmasna Dair Ynetmelik
24.04.1969 18.03.1924 09.05.1985 7/1823124.9.1979
10.03.1969 07.04.1924 22.05.1985 25.11.1979 25.03.2005
5104
Kuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Projesi Kanunu Kuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Projesi Ynetmelii
04.03.2004
12.03.2004 14.04.2006
2863
Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu Koruma Amal mar Planlar ve evre Dzenleme Projelerinin Hazrlanmas Gsterimi Uygulamas, Denetimi ve Melliflerine likin Usul ve Esaslara likin Ynetmelik Korunmas Gerekli Tanmaz Kltr ve Tabiat Varlklarnn Tespit ve Tescili Hakknda Ynetmelik Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu Kapsamndaki Kltr Varlklarnn Rlve, Restorasyon, Restitsyon Projeleri, Sokak Salkllatrma, evre Dzenleme Projeleri ve Bunlarn Uygulamalar ile Deerlendirme, Muhafaza, Nakil leri ve Kaz almalarna likin Mal ve Hizmet Almlarna Dair Ynetmelik Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Yksek Kurulu ve Koruma Blge Kurullar almalar ile Koruma Yksek Kuruluna Yaplacak tirazlara Dair Ynetmelik Kltr ve Turizm Koruma ve Geliim Blgelerinde ve Turizm Merkezlerinde mar Planlarnn Hazrlanmas ve Onaylanmasna likin Ynetmelik Kesin naat Yasa Getirilen Korunmas Gerekli Tanmaz Kltr ve Tabiat Varlklarnn Bulunduu Sit Alanlarndaki Tanmaz Mallarn Hazineye Ait Tanmaz Mallar ile Deitirilmesi Hakknda Ynetmelik
21.07.1983
23.07.1983
18113
26.07.2005
25887
10.12.1987
19660
18.06.2005
25849
12.01.2005
25698
03.11.2003
25278
08.02.1990
20427
4848
Kltr ve Turizm Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun
16.04.2003
29.04.2003
25093
109
Kanun no 618
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Limanlar Kanunu Aliaa Gemi Skm Blgesi Ynetmelii Aliaa Liman Ynetmelii Ayvalk Liman Ynetmelii Bandrma Liman Ynetmelii Bodrum Liman Ynetmelii Ceyhan Liman Ynetmelii anakkale Liman Ynetmelii Dikili Liman Ynetmelii Fethiye Liman Ynetmelii Gelibolu Liman Ynetmelii Gllk Liman Ynetmelii Hopa Liman Ynetmelii skenderun 3. Demir elik (sdemir) Liman Ynetmelii skenderun ehri Liman Ynetmelii zmit Liman Ynetmelii Karadeniz Ereli Liman Ynetmelii Karata Liman Ynetmelii Kumkap Balk Barna Ynetmelii Nemrut Koyu Ynetmelii Rize Liman Ynetmelii Tuzla Liman Ynetmelii Ky Tesislerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
Kabul tarihi 14.04.1925
R.G.Tarihi 20.4.1341 01.09.1986 16.01.1978 14.03.1980 21.07.1980 27.09.1979 25.11.2006 11.09.1982 22.12.1981 25.02.1980 09.12.1979 27.08.2006 16.01.1981 01.05.1981 12.01.1982 25.02.1982 30.12.2006 20.10.2006 29.04.1978 22.04.1979 04.12.1980 06.08.2004 18.02.2007 10.08.2008
R.G.Says 95 19208 16171 16929 17054 16767 26357 17809 17552 17093 16834 26271 17222 17327 17572 17616 29392 26325 16273 16617 17180 25545 26438 26963 8625 7823 18785 25716 25716 25852 26730 25842 26506 23272 23419 26628 21959
6237 5775 3213
Limanlar naat Hakknda Kanun Limanlarn ina, tevsi, slah ve tehizine Dair kanun Maden Kanunu Maden Kanunu Uygulama Ynetmelii Maden Kanununun I (A) Grubu Madenleri ile ilgili Uygulama Ynetmelii Madencilik Faaliyetleri zin Ynetmelii Madencilik faaliyetleri le Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmelii
27.01.1954 23.05.1951 04.06.1985
04.02.1954 01.06.1951 15.06.1985 03.02.2005 03.02.2005
24.05.2005 2005/9013
21.06.2005 14.12.2007
5355
Mahalli dare Birlikleri Kanunu Kylere Hizmet Gtrme Birlii hale Ynetmelii
26.05.2005
11.06.2005 28.04.2007
4342
Mera Kanunu Mera Ynetmelii Milli Emlak Genel Teblii (Sra no: 314)
25.02.1998
28.02.1998 31.07.1998 29.08.2007
3998
Mezarlklarn Korunmas Hakknda Kanun
09.06.1994
13.06.1994
110
Kanun no 2873
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Milli Parklar Kanunu Milli Parklar Ynetmelii
Kabul tarihi 09.08.1983
R.G.Tarihi 11.08.1983 12.12.1986
R.G.Says 18132 19309 3945 4212 26153 26245 23239
3458
Mhendislik ve Mimarlk Hakknda Kanun Mhendislik ve Mimarlk Ruhsatnameleri Hakknda Nizamname
17.06.1938 2/1094111.5.1939 25.04.2006
28.06.1938 22.05.1939 29.04.2006 31.07.2006
5490
Nfus Hizmetleri Kanunu Adres ve Numaralamaya likin Ynetmelik Olaanst Hal Blgesinde ve Kalknmada ncelikli Yrelerde stihdam Yaratlmas ve Yatrmlarn Tevik Edilmesi Hakknda Kanun Kalknmada ncelikli Yrelerde Yaplacak stihdam Yaratc ve Tevik Belgeli Yatrmlar in Gerek ve Tzel Kiilere Hazineye ait Arazi ve Arsalarn Bedelsiz Devrine likin Ynetmelik
4325
21.01.1998
23.01.1998
27.03.1998 01.12.2004 03.12.2004 10.06.2005
23200 25659 25841
5262
Organik Tarm Kanunu Organik Tarmn Esaslar ve Uygulanmasna likin Ynetmelik Hazine Arazilerinin Teknolojik Veya Jeotermal Seraclk Ve Organik Tarm Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin Tebli
03.05.2007
26511
4562
Organize Sanayi Blgeleri Kanunu Organize Sanayi Blgeleri Uygulama Ynetmelii Organize Sanayi Blgeleri Yer Seimi Ynetmelii Organize Sanayi Blgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerek veya Tzel Kiilere Bedelsiz Tahsisine likin Ynetmelik
12.04.2000
15.04.2000 01.04.2002 17.01.2008
24025 24713 26759 25510 9402 26470 25523 26305 24736
2004/751315.6.2004 31.08.1956
02.07.2004 08.09.1956 22.03.2007 15.07.2004 03.09.2006 25.04.2002
6831
Orman Kanunu Orman Saylan Alanlarda Verilecek zinler Hakknda Ynetmelik 6831 Sayl Orman Kanununa Gre Orman Kadastrosu ve Ayn Kanunun 2/B Maddesinin Uygulanmas Hakknda Ynetmelik Mesire Yerleri Ynetmelii zel Ormanlarda Ve Hkmi ahsiyeti Haiz Amme Messeselerine Ait Ormanlarda Yaplacak Ve lemler Hakkndaki Ynetmelik 6831 sayl Orman Kanununun 2 nci maddesinin (a) bendine gre orman snrlar dna karlacak yerler hakknda ynetmelik
16.03.2007 17.10.1983 9637/15.7.1997 20.10.1983 31.07.1997
26464 18197 23066
2924
Orman Kyllerinin Kalkndrlmalarnn Desteklenmesi Hakknda Kanun Orman Kyllerinin Kalkndrlmalarnn Desteklenmesi Hakknda Ynetmelik
111
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Orman Kylleri Kalknma Hizmetlerine likin Esas ve Usuller
Kabul tarihi
R.G.Tarihi 31.12.2005
R.G.Says 26040 20341
383
zel evre Koruma Kurumu Bakanl Kurulmasna Dair Kanun Hkmnde Kararname zel evre Koruma Kurumu Bakanl evre Koruma Projelerinin Yaptrlmas Esaslarna Dair Ynetmelik
19.10.1989
13.11.1989
24.02.1992 24.11.1994 05.01.2006 K 2006/3 27.11.1994 04.01.2008 20.12.2003 04.08.2002 07.09.2002 17.06.2004 07.05.1987 15.05.1987 08.05.2005 15.02.2008 08.01.1985 18.01.1985 15.02.2003 06.06.1985 28.07.1981 15.06.1985 10.03.1993 03.07.1981 12.08.2001
21152 22124 26746 25322 24836 24869 25495 19461 25809 26788 18639 25021 18785 21520 17416 24491
4046
zelletirme Uygulamalarnn Dzenlenmesine Dair Kanun Anayasa Mahkemesi Karar
5015
Petrol Piyasas Kanunu Elektrik Piyasas Lisans Ynetmelii Doal Gaz Piyasas Lisans Ynetmelii Petrol Piyasas Lisans Ynetmelii
3359
Salk Hizmetleri Temel Kanunu Diyaliz Merkezleri Ynetmelii Ayakta tehis ve tedavi yaplan zel salk kurulular hakknda Ynetmelik
3143
Sanayi ve Ticaret Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Asansr Ynetmelii Serbest Blgeler Kanunu Serbest Blgeler Uygulama Ynetmelii Sermaye Piyasas Kanunu Sermaye Piyasas Mevzuat erevesinde Deerleme Hizmeti Verecek irketlere Ve Bu irketlerin Kurulca Listeye Alnmalarna likin Esaslar Hakknda Tebli
3218 2499
5307
Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Kanunu ve Elektrik Piyasas Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Lisans Ynetmelii
02.03.2005
13.03.2005
25754
7126
Sivil Savunma Kanunu Sivil Mdafaa Bakmndan ehir ve Kasaba Planlaryla Mhim Bina ve Tesislerde Tatbik Olunacak Esaslar Hakknda Nizamname Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik
09.06.1958 4/11715-9.6.1959 12397-27.11.2007 24.5.1983
13.06.1958 06.07.1959 19.12.2007 27.05.1983 07.08.2008
9931 10245 26735 18059 26960
2828
Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Kanunu Yal Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gndzl Bakm ile Evde Bakm Hizmetleri Hakknda Ynetmelik
112
Kanun no 3083
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Sulama Alanlarnda Arazi Dzenlemesine Dair Tarm Reformu Kanunu Sulama Alanlarnda Arazi Dzenlemesine Dair Tarm Reformu Kanunu Uygulama Ynetmelii
Kabul tarihi 22.11.1984 9588/11.6.1985 22.03.1971
R.G.Tarihi 01.12.1984 29.06.1985 04.04.1971 13.12.1996 19.06.2002 29.06.2004
R.G.Says 18592 18796 13799 22846 24790 25507 22354 2892 26758 18540 19711 18088 23958 26148 26861
1380
Su rnleri Kanunu Balk Barnaklar Ynetmelii Su rnleri Toptan ve Perakende Sat Yerleri Ynetmelii Su rnleri Yetitiricilii Ynetmelii
4123 2644
Tabi Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata likin Hizmetlerin Yrtlmesine Dair Kanun Tapu Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar
23.07.1993 22.12.1934 11.04.2007 K 2007/48 26.09.1984
25.07.1993 29.12.1934 16.01.2008 09.10.1984 31.01.1988
3045
Tapu ve Kadastro Genel Mdrl Kurulu ve Grevleri Hk. Kanun Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmelii
2589
Tapulama ve Kadastro Paftalarnn Yenilenmesi Hk. Kanun 2859 Sayl Kanuna 590 Sayl KHK ile Eklenen Ek 1 inci ve2 nci Maddelerin Uygulanmasna Dair Ynetmelik
23.06.1983
25.06.1983 08.02.2000
5488
Tarm Kanunu Krsal Kalknma Yatrmlarnn Desteklenmesi Program erevesinde Tarma Dayal Yatrmlarn Desteklenmesi Teblii (Tebli No: 2008 /19)
18.04.006
25.04.2006 29.04.2008
3091
Tanmaz Mal Zilyetliine Yaplan Tecavzlerin nlenmesi Hk. Kanun Tanmaz Mal Zilyetliine Yaplan Tecavzlerin nlenmesi Hk. Kanunun Uygulanma ekli ve Esaslarna Dair Ynetmelik
04.12.1984
15.12.1984 31.07.1985
18606 18828 18011
2813
Telsiz Kanunu 10 kHz-60 GHz Frekans Bandnda alan Sabit Telekomnikasyon Cihazlarndan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan iddeti Limit Deerlerinin Belirlenmesi, lm Yntemleri ve Denetlenmesi Hakknda Ynetmelik
05.04.1983
07.04.1983
12.07.2001
24460
4691
Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu Teknoloji Gelitirme Blgeleri Uygulama Ynetmelii
26.06.2001
06.07.2001 19.06.2002
24454 24790 18344 24730
2985
Toplu Konut Kanunu Toplu Konut daresi Kaynaklarnn Kullanm ekline likin Ynetmelik
02.03.1984 3888/18.3.2002
17.03.1984 18.04.2002
113
Kanun no
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Altyapl Arsa retimi ve Bu Arsalarn Tahsis Yoluyla Satna likin Ynetmelik Belediye Arsalar zerinde Toplu Konut ve Kentsel evre retimi ve Kredilendirilmesine Dair Ynetmelik
Kabul tarihi
R.G.Tarihi 11.09.2004 14.11.1992
R.G.Says 25580 21045 25880 26708 26024 17635 26710 26235 25611 27045 8625 24954 25670
5403
Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Uygulama Ynetmelii
03.07.2005 22.12.2006 K 2006/120
19.07.2005 22.11.2007 15.12.2005
2634
Turizmi Tevik Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar Kamu Tanmazlarnn Turizm Yatrmlarna Tahsisi Hakknda Ynetmelik
12.03.1982 07.05.2007 K 2007/55
16.03.1982 24.11.2007 21.07.2006
5237
Trk Ceza Kanunu Anayasa Mahkemesi Karar
26.09.2004 12.6.2008 K 2008/119 27.01.1954
12.10.2004 05.11.2008 04.02.1954 02.12.2002 14.12.2004 38. Olaan GK
6235
Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Kanunu TMMOB Ana Ynetmelii TMMOB Meslek i Eitim ve Belgelendirme Ynetmelii TMMOB Meslek Dal Ana Komisyonlar Kurulu ve alma Ynetmelii TMMOB l / le Koordinasyon Kurullar Ynetmelii Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Disiplin Ynetmelii TMMOB yeri Temsilcilikleri Kurulu ve yeri Temsilcilii Ynetmelii TMMOB Serbest Mhendislik ve Mimarlk Hizmetleri Asgari cret Ynetmelii TMMOB Mimarlk-Mhendislik Hizmetleri ve Asgari cret-Asgari izim ve Dzenleme Esaslar Ynetmelii Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Bilirkiilik Ynetmelii
29.Olaan Genel Kurul
8-9 Nisan 1989 O.st GK 10.07.2002 19.Genel Kurul 22.04.1990 22.02.2005 05.05.2005 20500 25736 25806 18196 24755 27119 10661 27065 24811
2920
Trk Sivil Havaclk Kanunu Hava Alan Yapm, letim ve Sertifikalandrma Ynetmelii Heliport Yapm Ve letim Ynetmelii Trk Standartlar Enstitsnn Kurulu Kanunu Trk Standartlar Enstits tanr ve tanmazlarnn daresi hakknda ynetmelik
14.10.1993
19.10.1983 14.05.2002 23.01.2009
132
18.11.1960
22.11.1960 25.11.2008
114
Kanun no 2690
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Trkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu Nkleer Tesislere Lisans Verilmesine likin Tzk
Kabul tarihi 09.07.1982 83/7405 18.10.1982
R.G.Tarihi 13.07.1982 19.12.1983 09.11.1982
R.G.Says 17753 18256 17863 M.
2709
Trkiye Cumhuriyeti Anayasas Ttn, Ttn Mamulleri, Tuz ve Alkol letmeleri Genel Mdrlnn Yeniden Yaplandrlmas ile Ttn ve Ttn Mamullerinin retimine, ve D Alm ve Satmna, 4046 Sayl Kanunda ve 233 Sayl Kanun Hkmnde Kararnamede Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Ttn Mamulleri ile lgili Fabrikalarn Kurulmasna, Bu Mamullerin retimine, ve D Ticareti ve Denetlenmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
4733
03.01.2002
09.01.2002
24635
10.04.2003
25075
3348
Ulatrma Bakanlnn Tekilat ve Vazifelerine Dair Kanun Heliport Ynetmelii Umumi Hayata Messir Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanun Afetlere likin Acil Yardm Tekilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik Afetler Sebebiyle Adinilen Bina Arsa ve Arazilerden Arta Kalanlarn Deerlendirilmesine Dair Ynetmelik Afetlerin Genel Hayata Etkililiine likin Temel Kurallar Hakknda Ynetmelik Alt Yaplar in Afet Ynetmelii
09.04.1987
17.04.1987 01.07.1988
19434 19859 10213 19808 23098 18898 13007 26435 1489 10786 24472 25902 18453
7269
15.05.1959 12777/1.4.1988
25.05.1959 08.05.1988 02.09.1997 14.10.1985 22.09.1968 15.02.2007
1593
Umumi Hfzsshha Kanunu Genel Kadnlar ve Genelevlerin Tabi Olacaklar Hkmler ve Fuhu Yznden Bulaan Zhrevi Hastalklarla Mcadele Tz Kaplcalar Ynetmelii yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik kili Yerlere Verilecek zinlerde gz nnde Bulundurulacak esaslara Dair Ynetmelik Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) ile alan Motorlu Tatlar in kmal stasyonlarnn Kurulu, Denetim, Emniyet ve Ruhsatlandrlma lemlerine likin Ynetmelik
24.04.1930 5/984-30.3.1961
06.05.1930 19.04.1961 24.07.2001
2007/9207 14.7.2005 84/810017.5.1984 2002/35633.1.2002 20.2.2008
10.08.2005 09.07.1984
12.02.2002
24669
5737
Vakflar Kanunu Vakf kltr varlklarnn restorasyon veya onarm Karl kiraya verilmesi ilemlerinin usul Ve esaslar hakknda ynetmelik
27.02.2008 10.09.2008
26800 26993
115
Kanun no 4817 4708
Kanun/KHK/Tzk/Ynetmelik/tebli ad Vakflar Ynetmelii Yabanclarn alma zinleri Hakknda Kanun Yap Denetimi Hakknda Kanun Yap Denetimi Uygulama Ynetmelii
Kabul tarihi
R.G.Tarihi 27.09.2008
R.G.Says 27010 25040 24461 26778 25365
27.02.2003 29.06.2001
06.03.2003 13.07.2001 05.02.2008
5084
Yatrmlarn ve stihdamn Teviki ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun Hazineye, Katma Bteli Kurululara, Belediyelere veya l zel darelerine Ait Arazi veya Arsalarn Gerek veya Tzel Kiilere Bedelsiz Devrine likin Ynetmelik
29.01.2004
06.02.2004
7114/20.4.2004
21.04.2004
25440
167
Yeralt Sular Hakknda Kanun Yeralt Sular Tz
16.12.1960 5/146520.7.1961 16.06.2005
23.12.1960 08.08.1961 05.07.2005
10688 10875 25866
5366
Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmelii
2005/9668
14.12.2005
26023
5661
Yksek renim renci Yurtlar ve Aevleri Hakkndaki Kanun zel renci Yurtlar Ynetmelii
24.03.1950 8116/22.11.2004 26.01.1939
01.04.1950 03.12.2004
7472 25659
3573
Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakkndaki Kanun Zeytinciliin Islah, Yabanilerinin Alattrlmasna Dair Ynetmelik
03.04.1996 15.05.1957 24.05.1957 21.08.1996
22600 9615 22734
6968
Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Kanunu Zirai Mcadele lalarnn Toptan ve Perakende Satlmas le Depolanmas Hakknda Ynetmelik
116
117

Kitap 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kitap 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

T.C. Bayndrlk ve skn Bakanl

KENTLEME RASI 2009 MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16

1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

1.1.3 1.1.4 1.2.1

1.5.1 1.6.1 1.7.1

1.9.1 1.9.2 1.10.1 1.11.1 1.11.2 1.11.3

1.11.4 1.12.1 1.13.1 1.14.1

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

Eylem ve Gsterge Listesi

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

1.8.1.1 1.8.1.2 1.9.1.1 1.9.2.1 1.9.2.2 1.9.2.3

1.14.1.1 1.14.2.1 1.14.2.2 1.14.3.1

1.21.1.1 1.21.1.2 1.22.1.2

Ulusal Veri Merkezinin kurulu tarihi

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

Ulusal Meknsal Stratejik Planlama yaklamnn oluturulmas

SORUN STATEJ EYLEM TABLOSU

Kurulu Yasasnn Resmi Gazetede yaynlanma tarihi

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

STK, Bakanlklar, niversiteler, meslek odalar

Meslek odalar, niversiteler, STK

Ulusal Meknsal Strateji Plannn onaylanma tarihi

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

lkemizde zerinde 1.2 uzlalm bir planlama vizyonu ve stratejisinin bulunmamas

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

1.3.1.2 Blge meknsal strateji planlama brolarnn oluturulmas Ksa Kamu

1.3.1.3 Blge meknsal strateji planlarnn oluturulmas

1.3.1.4 Kentsel blge snrlarnn belirlenmesi

Blge planlama brolar

Tanmlanm kentsel blge says

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

Valilikler, kamu kurulular, niversiteler, Ksa zel sektr

strateji planlama 1.3.1.7 l meknsaloluturulmas brolarnn

Kamu kurulular, niversiteler, zel sektr

Kurulmu il meknsal strateji planlama brosu ve alan uzman says

1.3.1.8 l - ile meknsal strateji planlarnn hazrlanmas

l meknsal strateji planlama brosu

Onaylanm il - ile meknsal strateji plan says

Belediyelerin meknsal strateji 1.3.1.9 planlarnn, uygulama plan ve projelerinin hazrlanmas

Belediyelere ait onaylanm meknsal strateji plan says

ANA SORUN ALANLARI NO SORUN

Meslek odalar, niversiteler, STK

Yeni planlama yaklamna ilikin kamuoyunda yrtlen etkinlik says

Bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar

Krsal kalknma planlama konusunda dzenlenmi toplant, seminer, altay says

MEKNSAL PLANLAMA SSTEM VE KURUMSAL YAPILANMA

1.9.2.1 Rehber kitaplarn hazrlanmas

ehircilik ve Planlama Bakanl, Meslek odalar, valilikler, muhtarlklar kaymakamlklar, niversiteler

Bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar

Yerel dokuya ve mimariye uygun retilen proje says

Bakanlklar, valilikler, kaymakamlklar

Eitilmi teknik eleman says

1.9.2.3 Vergi indirimleri gibi tevik edici mekanizmalarn gelitirilmesi