ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

KMYASAL OKSJEN HTYACI ( KOI )

1. GENEL BLGLER Kimyasal oksijen ihtiyac (KO) sudaki ykseltgenebilir maddelerin kimyasal yolla oksitlenmeleri iin gerekli oksijen miktardr. Evsel ve endstriyel atksularn (zellikle endstriyel) kirlilik derecesini belirlemede kullanlan en nemli parametrelerden biri kimyasal oksijen ihtiyacdr. BOI den farkl olarak organik maddenin biyokimyasal reaksiyonlarla deil redoks reaksiyonlaryla oksitlenmesi esasna dayanr. Oksidasyon ortamnda karbonlu organik maddeler karbondioksit ve su; azotlu organik maddeler ise amonyak haline dnr. Elektron transferinin olmad reaksiyonlara giren maddelerin KOI sinden sz edilemez. KOI nin BOI ye en nemli stnl ksa srede yrtlp, sonulandrlmasdr. BOI nin en az 5 gn srmesine karn KOI yi 3 saatte belirleyip deerlendirmek mmkndr. Bir suya ait KOI tayini sonucu, BOden farkl olarak biyolojik yollarla ayrmayan baz maddeleri de ierdiinden, KO her zaman BOden byk elde edilir. KOI, nehir ve endstriyel atklarn incelenmesi almalarnda nemli ve abuk sonu veren bir parametredir. Atklarn toksik madde iermemesi ve sadece kolaylkla ayrabilecek organik maddeleri iermesi halinde bulunan KOI deeri, yaklak olarak nihai BOI (karbonlu) deerine eit kar. BOI den farkl olarak deneyde harcanan oksijen kimyasal reaksiyonlar tarafndan ortaya karlr. Reaksiyon kuvvetli, ykseltgen bileiklerin, asit ortamda, organikleri karbondioksit ve su gibi son rnlere kadar oksitleyebilme zelliklerine dayandrlr. Genellikle kullanlan ykseltgen madde, potasyum di kromattr. Potasyum di kromattaki +6 deerli krom, +3 deerli krom haline indirgenirken organik maddedeki karbon, karbondioksit haline oksitlenir.

Organik Madde + Cr2O 7 +H+ Katalizr CaHbOc

Cr3+ + CO2 + H2O

Bu deney, biyolojik hayat iin zehirli maddeleri ieren ev ve endstri orjinli artk sularn organik madde konsantrasyonunun llmesi iin uygundur. Kimyasal olarak oksitlenebilecek bileikler, biyolojik olarak

ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

oksitlenebileceklerden daha fazla olduundan bir atk maddenin KOI si, BOI sinden genel olarak daha byktr. Birok kullanlm su numunelerinde BOI ve KOI arasnda korelasyon kurmak mmkndr.

Atk su numunesi H2SO4 ve standardize edilmi K2Cr2O7in fazlas ile geri dngl olarak 2-3 saat kaynatlr. Atk suda bulunan ou organik maddeler K2Cr2O7 ile aadaki reaksiyona girerler.

Organik madde + K2Cr2O7

CO2+ H2O + K2Cr2O4

Bu esnada stokiyometrik olarak numune iindeki ykseltgenebilir maddeye edeer miktarda K2Cr2O7 kullanlr ve geriye kalan K2Cr2O7, standard demir-2-amonyum slfat ile titre edilerek bulunur. Harcanan K2Cr2O7 oksitlenen organik madde miktarn gsterir. Oksitlenme derecesi organik maddelerin trne ve konsantrasyonuna, K2Cr2O7 ve H2SO4in konsantrasyonuna, reaksiyon scaklna ve zamanna baldr. Bu nedenle artlarn tam olarak salanmas gerekir.

***KO testi zetle, sulardaki karbonlu maddelerin karbondiokside dnene kadar ilave edilecek oksijeni ifade etmektedir. Testte oksijen yerine yksek oksitleyici zellikte oksidant kimyasal kullanlr. Oksidasyonun hzlandrlmas ve tamamlanmas iin kuvvetli asidik ve ykseltilmi scaklk artlarnda, katalizrlerin de mevcudiyetinde reaksiyon gerekletirilir. Testte elde edilen bilgi ise, sudaki kirletici maddedeki karbonu gidermek iin harcanan oksidant miktardr. Harcanan oksidant miktar, oksijen ihtiyac yani oksijen olarak ifade edilir. Sonuta testle elde edilen oksijen ihtiyac atksuyun iindeki karbon miktarnn (konsantrasyon) dolayl bir ls olur. Ancak bu testte organik bileikler, yukarda ifade edilen yksek oksitleyici artlara diren gsterirler. Dolaysyla, bu test, suyun iindeki tm karbonunu bir ls olmaz. Ancak kimyasal oksidantla oksitlenebilen karbonlar kapsar. Sularda bulunan karbonu dorudan lmenin yolu, TOK lmleridir.

ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

DENEYN YAPILII Kullanlan Reaktifler: 1-Potasyum Dikromat zeltisi (K2 Cr2 O7 = 0,020 mol/l): kurutulmu ) bir miktar saf suda zlerek 1 litre ye tamamlanr. 2-Amonyum Ferro Slfat zeltisi [ ((NH4)2Fe(SO4)2.6H2O) = 0,120 mol/l ] : 47,1 g (NH4)2 5,884 g K2Cr2O7 (105oCde 2 saat

Fe(SO4)2.6H2O bir miktar saf suda zlr. zerine 20 ml H2SO4 (1,84 g/ml) ilave edilir. Oda scaklna soutulduktan sonra saf suyla 1 litre ye tamamlanr. 3-Ferroin zeltisi: 1,485 g 1-10 Fenantrolin iede saklanmaldr. 4-Slfirik Asit - Gm Slfat Karm zeltisi :10 g Gm Slfat (Ag2SO4 ) 35 ml saf suda zlr. 965 ml H2SO4 (1,84 g / ml) yava yava ilave edilir. zelti kullanlmadan en az bir gn nce hazrlanmaldr. Renkli iede saklanmaldr. 5-Potasyum Dikromat - Civa Slfat zeltisi (0.02mol/l) : 80 g civa slfat HgSO4 800 ml saf su ve 100 ml deriik H2SO4 (1,84 g/ ml) iinde zlr. Soutulmu zeltiye 5,884 g K2Cr2O7 (105oC de 2 saat kurutulmu) ilave edilir. Bu zelti saf su ile 1 litre ye tamamlanr. F-STANDARDLARIN HAZIRLANMASI : 1-Potasyum Hidrojen Ftalat (KHP) (HOOCC6H4COOK): 120oCde sabit tartma getirilmi 0.425 g KHP saf suda zlerek 1 litre ye tamamlanr. Teoritik olarak 1mg KHP = 1.176 mg O2 / mg. Bu zelti 500 mg O2 / lnin teorik KOna sahiptir. Buzdolabnda saklandnda 3 ay dayankldr. monohidrat (C12H8N2.H2O) ve 0,980 g amonyum

ferroslfat hekzahidrat [(NH4)2Fe(SO4)2.6H2O] saf suda zlerek 100 ml ye tamamlanr. Karanlk ve renkli

GRMLER VE GDERLMELER Uucu dz zincirli alifatik organik bileikler buhar faznda olduklar iin oksitleyici sv ile temas edemezler. Bu nedenle ksmen oksitlenirler (dz zincirli asitler, alkoller ve aminoasitler); veya baz organik bileikler ise hi oksitlenmezler (benzen,piridin,toluen gibi). Ksmen oksitlenebilen bileikler Ag2SO4n katalizrlnde etkili bir ekilde oksitlenirler. Ag2SO4n klorr, bromr, iyodrle ksmen okside olabilen kelekler vermesine ramen halojenlerin sebep olduu bu zorluk refluxing ileminden nce HgSO4 ile komplex oluturularak byk bir oranda giderilir. 1g HgSO4 50 ml numune iin kullanlrsa da, klorr

ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

2000 mg/lden daha az olduu bilinen numuneler iin HgSO4 miktar azaltlabilir. ( 10 : 1, HgSO4 : Cl- ) 2000 mg/lden daha fazla klorr ieren numunelerde bu test yaplamaz.

Nitrit iyonu konsantrasyonu sularda nadiren 1-2 mg/lyi at iin sebep olduu giriimler ihmal edilebilir (1.1 mg O2 / mg NO2-N ). Nitritin sebep olduu nemli giriimleri elimine etmek iin numunedeki 1mg NO2-Na karlk 10 mg slfamik asit eklenir. Ayn ilemler blank iin de yaplr. S-2, SO3 -2, NO2-, Fe+2 gibi inorganik maddelerin de K2Cr2O7 ile oksitlenmesi atksuyun ierdii organik maddelerin olduundan daha fazla llmesine neden olur. Bu iyonlar ok fazla ieren numuneler iin, stokiyometrik olarak KO deerinde dzeltme yaplabilir.

Klorr iyonu K2Cr2O7 ile reaksiyona girdii iin HgSO4 kullanlarak iyonlamayan HgCl2 ekline dntrlr LEM 1) Numunelerin kirlilik oranna gre KO ielerine 2 - 20 ml arasnda numune alnr. Alnan miktar 20 mlden az ise son hacim 20 mlye saf su ile tamamlanr. ok kirli numunelerde 1 /10 orannda seyreltme yaplr. Buradan, 2 - 20 ml arasnda numune alnabilir. 2) Btn numunelerin zerine 10 ml potasyum dikromat - civa slfat zeltisi ilave edilir ve kartrlr. 3) 30 ml slfirik asit - gm slfat karm zeltisi yavaa ilave edilir. 4) Ayn ilemler, blank iin 20 ml saf su ve standard iin de son hacim 20 ml olacak ekilde standard KHP zeltisinden alnarak yaplr. 5) ieler KO setine yerletirilerek scaklk 148oCye ve zaman 2 saate ayarlanr. 6) Bu srenin sonunda, ieler soutulduktan sonra zerindeki izgiye kadar (100 mlye ) saf su ile tamamlanr. 7) Manyetik kartrc zerinde kartrldktan sonra tekrar oda scaklna soutulur. 8) 2 damla Ferroin indikatr zeltisi ilave edilerek amonyum ferroslfat zeltisi ile renk mavi - yeilden, krmz - kahverengiye dnene kadar titre edilir.

ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

HESAPLAMA C.f KO (mg/l) = ---------- (VB - VW) (mg/l O2 ) Vs C= (NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinin konsantrasyonu (mg/l) ( 0,12 M) Konsantrasyonu gnlk olarak kontrol edilmelidir. f = Faktr = 8000 VB =(NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinden blank iin harcanan miktar (ml) Vw =(NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinden numune iin harcanan miktar (ml) VS = Numune hacmi (ml) Cnin Hesab (Geri titrasyon) : 1) Geri titrasyon 10 ml civa slfatsz potasyum dikromat zeltisi analiz edilen su numunesine dnm noktasndan sonra ilave edilir. 2) zerine 2 damla ferroin indikatr zeltisi ilave edilir. 3) Amonyum ferroslfat zeltisi ile renk mavi-yeilden kahverengi-krmzya dnene kadar titre edilir.

K2Cr2O7n hacmi (ml) x K2Cr2O7n konsantrasyonu (mg/l) x 6 (faktr) C= ---------------------------------------------------------------------------------------Titrasyon iin harcanan (NH4)2Fe(SO4)2 hacmi (ml) C= 0.12 mg/l olmaldr.

TEMZ SU NUMUNELERNDE KO TAYN : 1) 50 ml su numunesi szlm numune balona alnr. 2) 5 ml Potasyum dikromat - civa slfat zeltisi ve 50 ml slfirik asit - gm slfat karm zeltisi ilave edilir. 3) Dzenek balanr. Scaklk 148oCye ayarlanr. 2 saat kaynatlr. 4) Soutulduktan sonra 2 damla Ferroin indikatr zeltisi ilave edilir. 5) 1/2 orannda seyreltilmi amonyum ferro slfat zeltisi ile krmzya dnene kadar titre edilir. renk mavi - yeilden kahverengi -

ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES EVRE MHENDSL BLM

HESAPLAMA C.f KO (mg/l) = ------------ ( VB - Vw) (mg/l) Vs C = (NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinin kosantrasyonu (mg/l) (0,06 M) f = Faktr = 8000 VB = (NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinden blank iin harcanan miktar (ml) Vw = (NH4)2Fe(SO4)2 zeltisinden numune iin harcanan miktar (ml) Vs = Numune hacmi (ml)

Kaynaklar 1.Peker, ., evre mhendislii Kimyas, BRSEN YAYINEV. ISBN, : 9755114955, Kayseri, 2007. 2.ASK Merkez Laboratuvarlar - Su ve evre Kimyas Analizleri 3.http://www.cem.yildiz.edu.tr/belgeler/ders_notlari/2006-07-2/ck_II/ck2-df03.pdf 4. Standard Methods S. 5-10