ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

MHENDSLK MMARLIK FAKLTES naat Mhendislii Blm

Sunu Ders Notlar

BETONARME I
Ahmet TOPU ESKEHR, ubat

2008
1

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Deerli rencilerim, Bu sunu ders notlarnda ilgili ynetmeliklere ve ders kitab olarak nerilen ERSOY, U., ZCEBE, G. (2004), Betonarme , Evrim Yaynevi, stanbul adl kaynaa yer yer gnderme yaplmaktadr. Betonarmeyi anlayabilmek, kalc bilgiler edinebilmek, ders ve sonras baarl olabilmek iin: Derslere devam etmenizi, dinlemenizi, Ders kitab ve nemli ynetmeliklerin gncellenmi olanlarn temin etmenizi, Gnderme yaplan kaynaklar ders sonras mutlaka okumanz, yorumlamanz, arkadalarnz ve retim yesi ile konuyu tartmanz, Ezberden iddetle kanarak sorgulayc ve yorumlayc olmanz, zlm rnekleri ders sonras tekrar satr-satr ve yazarak tekrar zmenizi, eksiklerinizi belirleyerek gidermenizi, Karnza kan her inaat zenle gzlemenizi, Mesleinize ynelik her kayna, zaman ierisinde, ktphanenize eklemenizi, Bilgisayar kullanm becerinizi gelitirmenizi, uygulamada youn kullanlan en az bir Statik-Betonarme yazlmn zaman kaybetmeden renmenizi, naat sektrndeki gelimeleri gnbirlik izlemenizi, internetten srekli yararlanmanz, neririm. Siz nasl renmek istersiniz?

renmenin bedeli: nceden renenler indirimli fiyattan renir Otoriteden renenler zgrlk bedeliyle renir Deneyerek renenler etiket fiyatndan renir Hayattan renenler gecikme zammyla renir Hayattan da renemeyenler boa gitmi hayatlaryla renirler Arthur Miller

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

erik
Ders : 1514x6339 BETONARME I (3+2) 4 (Reinforced Concrete I)

nart: Yap statii I dersinden devam alm olmak (neri) Derslik: A217 retim yesi: Prof.Dr. Ahmet TOPU Oda: A213 Tel.:0 222 239 37 50/3238 e-Posta: atopcu@ogu.edu.tr , nternet: http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu erik (Content): Dersin amac betonarme elemanlarn davrann ve tasarm ilkelerini kavratmaktr. erik yledir: imento, su, agrega, beton, karm, bakm, katk maddeleri. Beton ve donat eliinin mekanik zellikleri, Beton ve elik snflar. Bzlme, snme etkisi. Betonarme davran, Tama gc varsaymlar. Yap gvenlii. Betonarme ksa kolonlar ve kolon tipleri, sarg donatsnn nemi, Minimum koullar (Trk Standardlar). Betonarme kiriler kiri tipleri. Basit eilme etkisindeki kirilerin davran, tama gcnn belirlenmesi, boyutlandrma. Minimum koullar. Eksenel basn ve iki eksenli eilmee alan kolonlar, boyutlandrma. Kesme dayanm ve donats. The main aim of the course is to introduce the behaviour and design principles of reinforced concrete members. Content of the course is as follows: Cement, water, aggregates, concrete mixture, admixtures. Mechanical properties of concrete and reinforcing steel. Mechanical behaviour of concrete. Assumptions for limit state design. Safety factors for material and loads. Reinforced concrete short columns, types of columns, importance of binder, minimal conditions (National codes). Reinforced concrete beams, types of beams, behaviour of the beam in pure bending. Capacity and design of the beam, minimal conditions. Axially and eccentrically loaded columns, design of columns. Shear strength and reinforcement.

Dersin renciye kazandraca beceriler: 1.Malzemeyi tanma 2.Betonun davrann anlama 3.Betonarme elemanlarn davrann kavrama 4.Kolon ve kirilerin hesap ve izim ilkeleri bilgisi 5.lgili Trk Standardlar bilgisi

By the end of this module students will be able to: 1.Know material properties 2.Understand the behaviour of concrete. 3.Understand the behaviour of concrete members. 4.Learn how to design and draw the concrete members. 5.Use the related national codes.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Snavlar, Devam, tiraz, Kaynaklar, Ynetmelikler, Dier

Snavlar ve arlklar:
1. Yaryl ii snav: %25, 2. Yaryl ii snav: %25, Final: %50. 1. ve 2. retimin tm gruplarnn snavlar ayn gn ayn saatte ayn sorularla yaplacak ve deerlendirme ortak olacaktr. Snavlarda kitap ve notlar aktr.

Devam:
En az 80% devam zorunludur. Bu art salayamayanlar yaryl sonu snavna katlamazlar. Telafi snavlar: Yazl olarak yaplacak telafi snavnda, hangi snavn telafisi olduuna baklmakszn, renci tm konulardan sorumlu olacaktr. Snav sonularna itiraz: Eskiehir Osmangazi niversitesi nlisans Lisans retim ve Snav Ynetmeliinde belirtilen yol izlenir.

Kaynaklar (Reading List):

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

nerilen Ders kitab Ersoy, U., zcebe, G. (2004). Betonarme , Evrim Yaynevi, stanbul. Recommended corse Ersoy, U., zcebe, G. , Tankut, T. (2003). Reinforced Concrete, ODT, Ankara. book Celep, Z., Kumbasar N. (2005). Betonarme Yaplar, Sema Matbaaclk, stanbul. Doangn, A. (2005). Betonarme Yaplarn Hesap ve Tasarm, Birsen Yaynevi, stanbul. Aydn, M. R. (2002). Betonarme Hesap Tablolar, Osmangazi niversitesi yayn No: 071, Eskiehir. Aydn, M. R., Akgn, . R., Topu, A. (2002). Betonarme Kolon Tablolar, Eskiehir. Bakr, E., Bakr, A., R. (1986). Kolon ve Perde Donat Tablolar, (Tama Gc Yntemi), Ankara.

nemli Ynetmelikler (Codes):

8. 9. 10. 11. 12. TS 498 (1997). Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin Hesap Deerleri, TSE. TS ISO 9194 (1997). Yaplarn Projelendirilme Esaslar-Tayc Olan ve Olmayan Elemanlar-Depolanm malzemeler-Younluk, TSE. TS 500 (2000). Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, Trk Standardlar Enstits. Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik, 2007. Bayndrlk Bakanl. Deiiklik: 03.05.2007. Trkiye Deprem Blgeleri Haritas, Yerleim Birimleri ve Deprem Blgeleri, 1996. Bayndrlk Bakanl.

Dier:
Yap Statii I dersini almam veya devamsz kalm olan renci bu dersi almamaldr. Gncel ynetmeliklerin zamannda temin edilmesi ve hesap makinesini rencinin yannda bulundurmas yararnadr.

Gncel ders notlarn http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu adresinden indirebilirsiniz.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Bu derste ne renilecek ?
em e so ld Ko n Ki r i li

Malzeme: imento, agrega, su, karm Beton, beton snflar, Mekanik zellikleri, davran elik, elik snflar, mekanik zellikleri, davran. Betonarme: Kiriler, davran, tama gc, boyutlandrma, izim

em e

ko

ns ol d

Kolon

el

ki

ri

Kolonlar, davran, boyutlandrma, izim Tayc sistemin seimi: Betonarme II nin konusu Ykler: Betonarme II nin konusu Demeler: Betonarme II nin konusu Temeller: Betonarme II nin konusu

Te m

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

GENEL BLGLER
Betonarmenin balangc 1850 yldr. Beton ve betonarme son 150 yln en nemli yap malzemesi olmutur. Tm dnyada yap malzemesi olarak ncelikle kullanlmaktadr. Bir yl iinde kullanlan beton miktar yaklak 6 milyar tondur. Dnya nfusu da yaklak 6 milyar olduuna gre kii bana ylda 1 ton beton retilmektedir. Trkiyede kii bana retim yaklak bunun yars, 0.45 ton/yl dr. Betonarme neden bu denli kabul grmtr? zde nedenler aadaki gibi sralanabilir: stenilen her eklin verilebilmesi Basn dayanmnn yksek olmas Ana malzemesi olan imento, elik ve suyun yerel temin edilebilmesi Yerel imkanlarla retilebilmesi Nitelikli elemana fazla gereksinimi olmamas l toleransnn yksek oluu (1-2 santimlik kalp hatas sorun yaratmaz) retim iin fazla enerji gerektirmemesi Ekonomik olmas Hemen hi bakm gerektirmemesi Uzun mrl olmas Yangna dayankl olmas. Su, rutubet ve asitli ortama dayankl olmas Enerji gereksinimine aklk getirilirse; 1 m3 elik retmek iin yaklak 50 GJ enerji gerekirken ayn miktarda beton retmek iin 4 GJ enerji gerekir. Beton; imento, agrega (kum-akl), su ve gerekirse kimyasal katk maddelerinin bilinli karmndan oluan kompozit bir malzeme; yapay bir tatr. Beton hamuru ya iken plastik olmasna, istenilen eklin verilmesine karn 10 saat iinde katlaarak zamanla sertleir ve yksek basnca dayankl duruma gelir. Yksek basn gerilmesine dayankl olmasna karn ekme kuvvetine hemen hi dayanamaz. Bu zrn gidermek iin beton ierisine, ekme blgelerine, elik ubuklar konur. Oluan bu malzemeye betonarme denir. imento hamuru, imento erbeti, har, beton ve betonarme gibi, uygulamada ska kullanlan deyimler arasndaki fark zetlemekte yarar vardr: MENTO + AZ SU MENTO HAMURU (kuru) MENTO + OK SU MENTO ERBET (akc) MENTO + NCE KUM+SU HAR MENTO + AGREGA (kum ve akl)+SU BETON MENTO + AGREGA (kum ve akl)+SU+ELK BETONARME

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

BETON
MENTO+AGREGA+SU
1 m3 beton yaklak (hacim olarak) %10 imento, %70 agrega (kum, akl, krmata), %20 su ierir. Belli amaca ynelik olarak, rnein kvam ayar iin, katk maddesi de eklenebilir. Ancak, katk maddesi imento arlnn genelde %0.5- 2 si kadardr ve %5 ini amamaldr.

BETON

MENTO - TS EN 197-1/2004
imentonun grevi; su ile reaksiyona girerek, agrega tanelerinin evresini kaplamak, taneler arasndaki boluklar doldurmak ve bunlar birbirine balayarak kaynatrmaktr. Kullanm amac farkl imentolar retilmektedir. Avrupa Birlii (AB) uyum almalar erevesinde Trk Standardlarnda hzl bir yenilenme yaanmaktadr. Hazr beton ve imento retimi ile ilgili Standard deiiklikleri buna rnek olarak verilebilir. Yeni imento standard TS EN 197-1 Genel imentolar Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri 2004 sonunda yrrle girmitir. Yrrlkten kalkan birok imento standardnn yerini TS EN 197-1 almtr. TS EN 197-1/2004 standardnda imentolar be ana tip ile adlandrlmaktadr: CEM I Portland imento CEM II Portland-kompoze imento CEM III Yksek Frn cruflu imento CEM IV Puzolanik imento CEM V Kompoze imento imentonun ana hammaddesi klinkerdir. CEM I %95-%100 klinkerden retilir ve portland imentosu adn alr. Deerleri (CEM II, CEM III, CEM IV ve CEM V) klinkere, yksek frn crufu, puzolan (tras), uucu kl, silis duman gibi katklar eklenerek retilirler. Bu nedenle CEM I dndaki imentolarn, katk maddesi ve miktarna bal olarak, ok sayda farkl tipleri vardr. TS EN 197-1/2004 de 27 farkl imento tanmlanmtr. Bunlar aadaki izelgede zetlenmitir.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

TS EN 197-1/ 2004 de tanml Genel imentolar

Ana tipler
CEM I

imento tipi ve iareti

Portland imento Portland-Cruflu imento

erii (ktlece % olarak)

CEM I 95-100 klinker CEM II/ A -S 80-94 Klinker + 6-20 Yksek Frn crufu CEM II/ B -S 65-79 Klinker + 21-35 Yksek Frn crufu 90-94 Klinker+; 6-10 silis duman 80-94 Klinker + 6-20 doal puzolan 65-79 Klinker + 21-35 doal puzolan 80-94 Klinker + 6-20 doal kalsine puzolan 65-79 Klinker + 21-35 doal kalsine puzolan 80-94 Klinker + 6-20 silisli uucu kl 65-79 Klinker + 21-35 silisli uucu kl 80-94 Klinker + 6-20 kalkersi uucu kl 65-79 Klinker + 21-35 kalkersi uucu kl 80-94 Klinker + 6-20 pimi ist 65-79 Klinker + 21-35 pimi ist 80-94 Klinker + 6-20 kalker 65-79 Klinker + 21-35 kalker 80-94 Klinker + 6-20 kalker 65-79 Klinker + 21-35 kalker 80-94 Klinker + 6-20 cruf, silis duman, puzolan, uucu kl, ist, kalker 65-79 Klinker + 21-35 cruf, silis duman, puzolan, uucu kl, ist, kalker 35-64 Klinker + 36-65 Yksek Frn crufu 20-34 Klinker + 66-80 Yksek Frn crufu 5-19 Klinker + 81-95 Yksek Frn crufu 65-89 Klinker+11-35 silis duman, puzolan, uucu kl 45-64 Klinker+36-55 silis duman, puzolan, uucu kl 40-64 Klinker+18-30 Yksek Frn crufu+18-30 puzolan, uucu kl 20-28 Klinker+31-50 Yksek Frn crufu+31-50 puzolan, uucu kl

CEM II

CEM III CEM IV CEM V

Portland-Silis Dumanl CEM II/ A -D imento CEM II/ A -P Portland-Puzolanl CEM II/ B-P imento CEM II/ A -Q CEM II/ B -Q CEM II/ A -V Portland-Uucu Kll CEM II/ B -V imento CEM II/ A - W CEM II/ B - W Portland-pimi istli CEM II/ A -T imento CEM II/ B -T CEM II/ A -L Portland-Kalkerli CEM II/ B -L imento CEM II/ A -LL CEM II/ B -LL Portland-Kompoze CEM II/ A -M imento CEM II/ B -M CEM III/ A Yksek Frn Cruflu CEM III/ B imento CEM III/ C CEM IV/ A Puzolanik imento CEM IV/ B CEM V/ A Kompoze imento CEM V/ B

imento klinkerine katlan minerallerin simgeleri: Baz imentolar klinkere Yksek Frn crufu, puzolan, kalker gibi maddeler katlarak retilirler. Katk maddeleri harfler ile simgelenmitir. Bu simgeler imento tanmlanmasnda kullanlr. A, B, C : Katkl A : Katks az B: Katks orta C : Katks ok fazla S : Yksek frn crufu D : Silis duman P : Doal puzolan (tras) Q : Doal kalsine edilmi puzolan V : Silisli uucu kl W :Kalkersi uucu kl T : Pimi ist L : Kalker LL: Kalker M: Birden ok farkl katkl (kompoze)

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Dayanm snflar ve priz (katlama) sreleri:

imentolar, 28 gnlk basn dayanm en az 32,5 N/mm2, 42,5 N/mm2 ve 52,5 N/mm2 olan farkl dayanm snfnda retilirler. Ancak, retim ekli ve ierdii katk maddeleri nedeniyle ayn dayanma sahip imentolarn 2. ve 7. gn sonundaki dayanmlar farkl olur. Dayanm kazanm hzl olan imentolara erken dayanm yksek imentolar denir ve R harfi ile belirtilir. Erken dayanm normal olan imentolar N harfi ile belirtilir.

Dayanm snf 32,5N 32,5 R 42,5N 42,5 R 52,5N 52,5 R

Dayanm (N/mm2) 2 gnlk 10,0 10,0 20,0 20,0 30,0

Yaklak Priz sonu Priz balama 7 28 (saat) gnlk gnlk sresi (dakika) 16,0 32,5 75 10 42,5 60 10 52,5 45 6 -

Bu tablodan unlar alglamalyz: Priz (katlama) balamadan nce (45-75 dakika iinde) beton yerine konup sktrlmaldr. Priz baladktan sonra beton kurcalanmamaldr. Beton dkm zamana kar yartr! Prizin sona ermesi (6-10 saat sonra) betonun katlat anlamndadr. Ancak henz sertlememitir. Scak havalarda derhal kr (sulama) yaplmaya balanmaldr. 52.5 R imentonun 2 gnde eritii dayanm, 32.5 N imento 28 gn sonra kazanabilmektedir. Hzl kalp alnmak isteniyorsa R tipi imento kullanlmaldr. Priz sresinin ksa olmas aa kan snn da ksa srede olaca anlamndadr. Betonun daha kalpta iken atlama riski vardr.

Standart iaretleme:
imento torbalarnn zerine yazlan standart iaretleme imento tipini ve dayanm snfn ierir. Aada baz rnekler verilmitir.

CEM I 52.5 R
Portland imentosu Dayanm snf

Dayanm 52.5 N/mm2 ve erken dayanm yksek (R) olan Portland imentosu

%5-19 klinker+%81-95 Yksek Frn crufu (S) karml, dayanm 32.5 N/mm2 ve erken dayanm normal (N) olan Yksek Frn cruflu imento

CEM III /C (S) 32.5 N

Yksek Frn Cruflu imento Dayanm snf

CEM II /A-LL 42.5 R

Portland kalkerli imento Dayanm snf

%80-94 klinker+ %6-20 kalker (LL) karml, dayanm 42.5 N/mm2 ve erken dayanm yksek (R) olan Portland kalkerli imento

%65-89 klinker+%11-35 Silis duman (D), doal puzolan (P), silisli uucu kl (V) karml, dayanm 32.5 N/mm2 ve erken dayanm normal (N) olan Puzolanik imento

CEM IV /A (D-P-V) 32.5 N

Puzolanik imento Dayanm snf 9

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

%95-100 klinkerli, katksz, dayanm 42.5 N/mm2 ve erken dayanm yksek (R) olan Portland imento

%65-79 klinker+ %21-35 kalker (L) karml, dayanm 32.5 N/mm2 ve erken dayanm normal (N) olan Portland-Kalkerli imento

%65-79 klinker+ %21-35 puzolan (P) ve kalker (LL) karml, dayanm 32.5 N/mm2 ve erken dayanm yksek (R) olan Portland-Kompoze imento

?
%65-79 klinker+ %21-35 puzolan (P) ve kalker (L) karml, dayanm 32.5 N/mm2 ve erken dayanm normal (N) olan Portland-Kompoze imento

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

10

zel amal, imentolar:

Ad Beyaz Portland imentosu Har imentosu Slfatlara Dayankl imento Sembol BP 32.5 BP 42.5 MC 12.5 X SD 32.5 TS Numaras TS 21/ 1994 Kullanld yerler Suni ta, sva, mozaik ve renk olarak mimari dekorasyonun gerektirdii beton ilerinde veya renk verici katk maddeleri ile elde edilen renkli beton yapmnda kullanlabilir. Ar sulfat etkisindeki betonlarda (deniz yaplar, atk su yaplar, nehir kysndaki yap temelleri, yer alt betonarme borular, vs.)

TS22 ENV 413-1/1998 Sva ve duvar harc olarak kullanlr. Donatl betonlarda kullanlmaz! TS 10157 / 1992

imento seimi:
1) Projede ngrlen dayanm (rnek: C30 ve st betonlarda dayanm 42.5 N/mm2 veya 52.5 N/mm2 olan imento) 2) Yapnn evre etkileri (rnek: deniz suyu , atk su ve kimyasallarn etkisindeki yaplarda, CEM III/B yksek frn cruflu veya sulfata dayankl imento) 3) Kalp alma sresi (rnek: erken kalp alnmak isteniyorsa CEM I 52.5 R erken dayanm yksek imento) 4) Yap elemanlarnn boyutlar (rnek: baraj, tnel gibi kaln, tabakal ktle betonlarnda CEM II/B-P puzolanl imento), 5) Yapnn yeri (kullanlacak imento, nakliye masraflarn drmek iin, antiyeye en yakn fabrikadan temin edilebilmeli) 6) Hava scakl (ok scak havada N tipi Souk havada R tipi) dikkate alnarak imento tipi seilmelidir. T500/2000 ve Dep. Yn. 2007 kullanlacak imento tipinin proje zerine yazlmasn zorunlu klar. Ancak, uygulamada bu koulu yerine getiren projelere ok ender rastlanr. Yazl olmas durumunda bu tipin kullanlmas zorunludur.

imento-depolanmas, korunmas: 50 kg lk torbalar tahta zgaralar stnde istiflenerek veya Silolarda depolanr.
Ortam rutubetsiz, rzgrsz, kuru ve sudan korunmu olmaldr. Deiik tr imentolar ayr ayr depolanarak levha aslmaldr. st ste 10 torbadan fazla konmamaldr. retimden sonra 3-4 ay iinde kullanlmaldr. Topaklam imento kullanlmamaldr.

Hangi fabrikada hangi tip imento retiliyor (rnekleme):

OYAK MENTO (BOLU): CEM I 42.5 R, SD 32.5, CEM II/B-M 32.5 R, CEM IV/B 32.5 R, CEM II/B-P 32.5R, CEM III/A 32.5 R BURSA MENTO: CEM I 42.5 N, CEM II/B-M (P-V) 32.5 R, CEM IV/B (P-V) 32.5 R MSA MENTO (ESKEHR): CEM I 42.5 R, CEM II/B (P-L) 32.5N, MC 12.5 X, SD 32.5 SET MENTO (AFYON, ANKARA, BALIKESR): CEM I 42.5 R, CEM II/A-M 42.5 R, CEM II/B-M 32.5 R, CEM II/A-LL 42.5 R, BP 32.5, CEM V/A 32.5 N, SD 32.5 EGEM (ZMR) : CEM I 42.5R, CEM II/A-M(P-W) 42.5R, CEM II/B-M(P-W) 32.5R, CEM IV/B-((P-W) 32.5N

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

11

ptal edilen imentolarn TS EN 197-1/ 2004 de karlklar:

TS EN 197-1 yeni imento ynetmelii birok imento ynetmeliini iptal etmitir. Gei dneminde, iptal edilen imentolar ve bunlarn TS EN 197-1 deki karlklarnn bilinmesinde yarar vardr. ptal edilen imentolarn TS EN 197-1/ 2004 de benzerleri1:
ptal edilen imentonun Ad iareti Portland imentosu P Erken dayanm yksek EY imento Standard TS 19 TS 3646 TS EN 197-1 deki benzerleri Ad iareti Portland imentosu CEM I Portland imentosu CEM I 52.5 R

Cruflu imento Trasl imento Uucu Kll imento Sper Slfat imentosu Katkl imento Portland Cruflu imento Portland Kalkerliimento Portland Silika Fme imento Kompoze imento

C T UK SS K PC/A PC/B PL/A PL/B PSF

CEM II /B-S CEM III/A Yksek Frn Cruflu imento CEM II/B TS 26 Portland Puzolanl imento CEM II/B-P CEM II /A -V TS 640 Portland Uucu Kll imento CEM II / B-V CEM III / B TS 809 Yksek Frn Cruflu imento CEM III / C TS 10156 Portland Puzolanl imento CEM II / A-P CEM II / A - S TS 12139 Portland Cruflu imento CEM II / B - S CEM II / A - L TS 12140 Portland Kalkerliimento CEM II / B - L TS 20 TS 12141 Portland Silis Dumanl imento CEM II / A - D Kompoze imento Portland Kompoze imento Puzolanik imento CEM V / A CEM V / B CEM II / A - M CEM II / B - M CEM IV / A - M CEM IV / B - M

Portland Cruflu imento

KZ / A TS 12142 KZ / B PK / A Portland Kompoze imento TS 12143 PK / B PZ / A Puzolanik imento TS 12144 PZ / B

1

YENOBALI, A., ERTN, T., imentolarda Yeni Standardlar ve Mineral Katklar, TMB, 2004

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

12

SU - TS EN 1008/2003
Suyun grevi kimyasal reaksiyonu balatarak srdrmek ve betona ilenebilir bir akclk (kvam) salamaktr. ilebilen her su beton yapmnda kullanlabilir. Tuzlu olmamal Asit bulunmamal Ya bulunmamal Kirli, bulank olmamal

Deniz suyu kullanlamaz!

KMYASAL KATKILAR - TS EN 934-2/2004

Betonun baz zelliklerini iyiletirmek veya baz zellikler kazandrmak iin kullanlrlar. imento miktarnn belli bir yzdesi kadar, genelde karm suyuna katlrlar. Katk maddeleri aadaki amala kullanlrlar: Priz (katlama) sresini ksaltmak veya uzatmak Su/imento orann azaltmak, dayanm artrmak (akkanlatrc, sper akkanlatrc) Kendiliinden yerleen beton yapmak (hiper akkanlatrc) Betonun donmasn nlemek (antifriz) Genleebilen beton yapmak (bzlme atlaklarn nlemek, onarm ilerinde) Donma-zlme dayanklln artrmak (hava srkleyici katklar) Su ve buhar szdrmayan beton yapmak (su deposu, bodrum perdeleri, hamam, havuz, artma tesisi, baraj) Beton iindeki donatnn (elik) paslanmasn nlemek Betona renk vermek (dekoratif amal)

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 12

Renkli beton

Katk maddesi mutlaka reticinin reetesine gre kullanlmaldr. Gereinden fazlas zararl, gereinden az faydasz olabilir. Katk maddelerinin ou dayanm % 10 kadar drr. Katk maddesi imento ktlesinin genelde % 0.5-2 si kadardr ve % 5 ini amamaldr. Reetesine gre kullanlsa bile, katknn miktar ve etkisi n deneylerle belirlenmelidir. Piyasada ie yaramaz, faydadan ok zarar veren, katk maddesi pazarlandn bilmekte yarar vardr. Dnyada yaygn kullanlan markalara nerilir.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

13

AGREGA-TS 706 EN 12620/2003

Elekten geen % (ktle)

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 5

Kum + akl AGREGA Kum + krmata AGREGA Kum + akl+krmata AGREGA nce KUM: 0-4 mm Kaln KUM: 4-8 mm AKIL: 8-70 mm KIRMATA (MICIR): 5-13 mm 13-24 mm 24-30 mm Betonda kullanlacak en byk tane ap dkmn yaplaca yapnn boyutlarna baldr. Normal yaplarda kir ve kolonlarn kk kenar 25 cm, deme kalnl 10 cm, net beton rts 3 cm, donat net aral 3 cm civarndadr. Gereinden iri agrega sorunlar yaratr: Donatlar arasndan gemez, tek bir akl demeden veya beton rtsnden kaln olur, beton sktrlamaz, boluklar kalr. Bu nedenle en byk tane apnn snrlandrlmas gerekir. En byk tane ap normal yaplarda 32 mm, kprlerde 70 mm, yol ve hava alan saha kaplamalarnda 90 mm, barajlarda 250 mm dir. Normal yaplarda en byk tane apnn daha da kk tutulmas, 25 mm yi amamas nerilir. Kullanlan agregann max tane ap: kiri/kolon kk kenarnn 1/5 inden, iki donat arasndaki uzakln nden, deme kalnlnn 1/3 nden ve net beton rtsnden kk olmaldr (TS 500/2000, Sayfa 10). Younluuna gre agrega snflar: Hafif agrega: Younluu 2000 kg/m3 den az Normal agrega: Younluu 2000-3000 kg/m3 Ar agrega: Younluu 3000 kg/m3 den ok olan agregadr. Agrega: Temiz olmal Kil, silt (toprak, bitki) iermemeli Tuz, ya, kimyasal madde iermemeli Dayanm, hedeflenen betonun dayanmndan yksek olmal yi GRANLOMETR (agrega karm oran) salamal Nkleer santral zrhlarnda, radyoaktif terapi merkezlerinde, radyoaktif madde depolarnda Tayc olamayan dolgu betonlarnda

Bir rnek: Deriner barajnn (oruh nehri zerinde) gvde betonunda kullanlan agrega karm oranlar aadaki gibidir: 0-3 mm (%23,5) 3-12 mm (%17,0) 12-30 mm (%18,0) 30-63 mm (%22,0) 63-126 mm (%19,5) Bu agregalarn toplam agrega arl iindeki yzdeleri yanlarnda parantez iinde verilmitir.

Normal yaplarda

Deniz kumu/akl kullanlamaz! (Zorunlu hallerde ok iyi ykamak ve atklar ayklamak kaydyla kullanlabilir) Normal yaplarda max tane ap 32 mm olmaldr. Hazr betonda genellikle 16-25 mm tane ap kullanlmaktadr.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

14

Karm-tanmlar

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 6

KARIIM: lenebilir kvam ve dayanml bir beton elde edebilmek iin kum, akl, imento ve su miktarnn ayarlanmasdr. Betonun belli bir zelliini, rnein kvamn, deitirmek iin kimyasal katk da katlabilir. DOZAJ: Yerine yerletirilip sktrlm 1 m3 betondaki imentonun kilogram olarak miktardr. Yaygn olarak 300 dozlu beton kullanlr. Temellerde ve ktle betonlarnda 250-300 dozlu, kiri, kolon ve demelerde 300-350 dozlu, kprlerde 350-450 dozlu, deniz yaplarnda 400-500 dozlu beton kullanlr. Betonarme tayc elemanlarda dozaj 250 kg dan az olamaz. Gereinden yksek dozaj bzlmeyi (rtre) artrr, hzlandrr, dayanm der ve betonda atlaklar oluur. SU/MENTO ORANI: 1 m3 betondaki, kilogram cinsinden su miktarnn imento miktarna orandr: SO=Su/imento. Beton dayanmn dorudan etkileyen en nemli faktrdr. Teorik olarak, kimyasal reaksiyon iin gerekli su/imento oran 0.25 dir, ancak beton kvam ok kurudur, ilenmesi zordur. Betona ilenebilirlik kazandrmak amacyla uygulamada su/imento oran ok daha yksek , 0.40-0.55 arasnda, tutulur. SO dk ise dayanm yksek, SO yksek ise dayanm dk olur. Gereinden fazla konulan her 20 litre (bir teneke) su dayanm yaklak %15 drr. KIVAM: Ya betonun kuru yada akc m olduunu belirtir, ilenebilirliin bir lsdr. TS EN 206-1/2004 de be farkl kvam snf tanmlanmtr. S1 snf kuru, S5 snf akc beton anlamndadr. Yksek dayanm sertlemi betonda aranan en nemli zellik olmakla birlikte, ya betonun kvam (ilenebilirlii) de bir o kadar nemlidir. Bu iki zellik birbirini ters der. Yksek dayanm iin dk su/imento oran, yani az su, gerekirken ilenebilir bir beton iin de ok su gerekir. Farkl kvam lme yntemleri olmasna ramen en ok kullanlan ve en basit olan kme deneyi (SLUMP test) dir. PRZ: Ya betonun katlama srecidir. 45-75 dakika sonra balar, 6-10 saat srer. SERTLEME: Katlam beton henz yeterince dayanma sahip deildir. Dayanm kazanma srecine sertleme denir. Bir yl kadar srer. BASIN DAYANIMI: Sertlemi numunenin eksenel basn altnda ulaabildii en byk gerilmedir. STANDART BASIN DAYANIMI: Suda saklanm (laboratuvar artlarnda), 28 gnlk standart numunenin eksenel basn altnda ulaabildii en byk gerilmedir. Standart numune silindir (ap: 15 cm, ykseklik: 30 cm) ise silindir basn dayanm, kp(15cmx15 cmx15 cm) ise kp basn dayanm denir. Dayanm deneyi iin ilgili Standardlar: TS EN 12390 serisi. EKME DAYANIMI: Betonun atlatan ekme gerilmesidir. KIRILMA: Beton liflerinin basn altnda ezilmesidir. Beton ezildii an krld varsaylr. KIRILMA BRM KISALMASI: Beton ezildii anda llen en byk birim ksalmadr.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

15

Kvam ve Kvam testi-kme (SLUMP) deneyi-TS EN 12350-2/2002

Betonun kvam; kme deneyi, Vebe deneyi, sktrlma derecesi veya yaylma tablas deneyi ile belirlenir. antiyede, kullanm kolayl asndan, ounlukla kme deneyi kullanlr. Deneyde alt ve st ak bir koni kullanlr. Ya betonun kme deneyi, beton retildikten (hazr beton teslim edildikten) sonraki ilk 15 dakika iinde yaplr.

ERSOY/ ZCEBE, Sayfa 7

Deneyin yapl : Koninin i yzeyi temizlenir ve nemlendirilir. Ya beton kerede koniye doldurulur. Her tabaka yuvarlak ulu, 60 cm uzunluunda ve 16 mm apl dz yzeyli ubukla 25 kez ilenir. Koni 5-10 saniye iinde sarslmadan kartlr, kme llr. Deney 150 saniye iinde tamamlanmaldr.

100

200 mm

KIVAM SINIFLARI (TS EN 206-1/2004)

Snf kme (mm)

Ya beton yaklak kme miktarlar: Donatl temel betonu: 30-80 mm Kat kiri, kolon, perde, demeleri: 50-100 mm Donatsz betonlar, kanal kaplamalar: 20-70 mm Yol kaplamalar, kpr ayaklar: 30-50 mm Tnel taban kaplamalar: 20-50 mm Tnel yan ve kemer betonlar: 50-100 mm Ktle betonlar: 20-50 mm

S1 S2 S3 S4 S5

10-40 50-90 100-150 160-210 220 den byk

kuru

akc

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

16

Basit Karm Hesab

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 8

Her inaatta hazr beton kullanlmaldr. Kk ilerde, veya hazr beton temin edilemiyorsa, karm antiyede hazrlanabilir. lgili ynetmelik: TS 802/T2-2002 BAST BR DENEME KARIIMI HESABI: Karm hesab iin birok farkl yntem olmasna karn, antiyede hzl deneme karmlar hazrlamak iin, ekil 1, izelge 1 ve 2 kullanlarak basit fakat yaklak bir yol izlenebilir. zlenecek yol: 1. Hazrlanacak karmdan beklenen beton dayanmna karar ver. rnein: projede ngrlen beton snfna bak. 2. Betonun kullanm amacna gre (kolon-kiri, deme, temel betonu) kme miktarna (beton KIVAMINA) karar ver. 3. Kullanlacak agregann en byk tane apna karar ver. rnein: projeyi incele, donat aralklarna, kolon, kiri ve demelerin en kk boyutlarna bak. 4. Kullanlacak kum ince mi? (0-4 mm) yoksa kaln m? (4-8 mm) olacak karar ver. 5. ekil 1 den ortalama su/imento orann se. 6. izelge 1 den gerekli su miktarn belirle. 7. Su/imento orann kullanarak imento miktarn hesapla. 8. izelge 2 den akl ve/veya krmata miktarn belirle. Ayn izelgeden 1 m3 ya betonun ktlesini belirle. 9. SU+MENTO+AKIL+KUM=1 m3 ya betonun ktlesidir. Bu bantda su, imento, akl miktarlarn yerine koy; kum miktarn hesapla. 10. Hazrlanan karm iin kme deneyi yap, kvam snfn kontrol et. En az silindir numune hazrla, laboratuar artlarnda sakla. 7. ve 28. gnlerde basn deneyi yap, dayanm belirle. stenilen kvam ve dayanmn salanmamas durumunda yeni bir veya birka karm dene.
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 17 Dk SO Yksek SO
10 50

ekil 1: su/imento oran-beton dayanm ilikisi

40

30

20

0 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 Su/ imento oran 0.9 1.0

Yksek dayanml beton ! Dk dayanml beton !

Basit Karm Hesab

izelge 1: Su gereksinimi
1 m3 beton iin gerekli suyun ktlesi (kg) kme (mm) En byk agrega ap (mm)
10 20-50 205 15 200 20 185 25 180 40 160 50 155 70 145

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 9

75-100

225

215

200

195

175

170

160

150-175

240

230

210

205

185

180

170

izelge 2:akl gereksinimi Agregann en byk tane ap mm 10 15 20 25 40 50 70 1 m3 beton iin gerekli akl veya krmata miktar (m3 veya kg) nce kum kullanlrsa (0-4 mm) m3 kg 0.48 0.58 0.65 0.70 0.75 0.77 0.80 770 930 1040 1120 1200 1230 1280 Kaln kum kullanlrsa (4-8 mm) m3 kg 0.45 0.54 0.61 0.66 0.71 0.73 0.76 720 860 980 1060 1140 1170 1220 1 m3 ya betonun ktlesi kg /m3 2285 2315 2355 2375 2420 2445 2465

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

18

Basit Karm Hesab-rnek

ERSOY/ ZCEBE, Sayfa 11

BLNENLER: yi karml (granlometrili), en byk tane ap 25 mm, kaln kumlu agrega ile dayanm 20 N/mm2 ve kmesi 80 mm olan beton yaplmak istenmektedir. STENEN: Deneme karm miktarlar (imento, su, kum, akl) ZM: zm iin ekil 1, izelge 1 ve 2 kullanlacaktr. 1. Dayanm=20 N/mm2 2. kme=80 mm 3. En byk tane ap=25 mm 4. Kaln kum kullanlacak 5. ekil 1 den, 20 N/mm2 iin SO nn bul: SO=0.6 (ortalama). 6. izelge 1 den, 80 mm kme ve en byk tane ap 25 mm iin gereken SU miktarn bul: SU=195 kg. 7. SO=SU/MENTO 0.6=195/MENTO MENTO=195/0.6=325 kg. 8. izelge 2 den, kaln kum ve en byk tane ap 25 mm iin AKIL=1060 kg ve ya betonun ktlesi=2375 kg. 9. SU+MENTO+AKIL+KUM=1 m3 YA BETON 195+325+1060+KUM=2375 KUM=795 kg. 1 m3 betonda: SU=195 kg, MENTO=325 kg, AKIL=1060 kg, KUM=795 kg olmal. 10. Bu reeteye gre beton hazrlanr kvam testi yaplr. Beklenen kvam (yaklak 80 mm kme) salanyorsa silindir numuneler (en az adet) hazrlanr, laboratuvar artlarnda saklanr. Yedi gn sonra en az bir numunenin basn dayanm belirlenir. Bu dayanm yaklak olarak ngrlen dayanmn (20 N/mm2 ) yaklak %70 i kadar olmaldr. Belirlenen 7 gnlk dayanm yeterli ise 28. gn sonunda dier numunelerin basn dayanmlar belirlenir. Bu ilemlerin herhangi bir aamasnda kvam veya dayanm yeterli grlmyorsa nedeni aratrlr, yeni reete hazrlanarak istenen kvam ve dayanm elde edilinceye kadar yeni karmlar hazrlanr.
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 19

HAZIR BETON - TS EN206-1/2004

Hazr Beton Sipari Formu Hazr beton 1903 ylnda Almanyada kullanlmaya balanm, 1914 ylnda ilk transmikserin Amerikada gelitirilmesi ile tm dnyada hzla yaygnlamtr. Trkiyede 1985 li yllarda benimsenmee balamtr. Gnmzde, Trkiyenin hemen her kesinde, hazr beton kullanlmaktadr. stenen dayanm ve kvam salayan karm hazrlamak zaman alc, zor ve riskli bir itir. Farkl zaman ve farkl kiilerce antiyede hazrlanan beton yapnn tmnde ayn kalitede olamamaktadr. Sipari Tarihi: 02/07 /2005

Bu ve daha baka birok nedenle, hazr betonun ulatrlabilecei tm inaatlarda mutlaka hazr beton kullanlmaldr.
Hazr beton siparii ncesi hazrlk yaplmaldr: Beton dkm zamana kar yartr, i sras ve sresi nceden ok iyi planlanmaldr. Sipari edilecek beton hangi elemanlarda kullanlacak (temel betonu, kat kiri/kolon/deme betonu gibi)? Dayanm ne olacak (projeden alnacak)? Kvam snf ne olacak? En byk tane boyutu ne olacak (donat skl ve yap elemannn boyutu ile ilgili!)? Miktar (m3) nedir? Dkm gn ve sonras ortam artlar (hava tahmini!) nasl olacak? Katk maddesi gerekli mi? Katknn amac, cinsi ve miktar nedir? Ne zaman teslim alnacak, kim teslim alacak? Betonun teslim saatinde kalp hazr olabilecek mi? Dkm ncesi kvam testi salanmazsa ne yaplacak? Ka numune alnacak, nerede saklanacak, ne zaman dayanm testi yaplacak? Beton nereden balayp hangi srayla ve nereye kadar dklecek (i derzi gerekir mi) ? Nasl yerletirilip sktrlacak? Bakm (kr) nasl yaplacak? Elektrik kesilirse ne olacak?

Siparii veren firma ad ve adresi:......................................................... ............................................................................................................... ... Tel.:...................... Cep Tel.: ........................... Fax: ........................... Beton dkm yeri ve adresi: ................................................................. ............................................................................................................... Pafta No:............... Ada No: ............................ Parsel No: ................. Teslim alacak yetkili:............................................................................. Tel.:...................... Cep Tel.: ........................... Fax: ........................... Hazr beton Teknik bilgileri: Kullanm yeri: Kat tabliye Temel Perde Saha Dier:........... Beton snf: Gro C16 C18 C20 C25 C30 C35
C40 C45 C50 Dier:.............................................................

Miktar:...48...... m3 imento tipi: CEM I 32.5 N (P 32.5) Dozaj:..300.....Max tane boyutu: ..25....... mm Kvam: ..S3......... Kimyasal Katk: Evet Hayr Katk amac ve miktar:........................................................................ .............................................................................................................. antiyede alr vibratr var m? Evet Hayr Vibratr tr: Dalg Yzey D Vibratr adedi: ....2..... ....2..... ..4...... alr jeneratr var m? Evet Hayr Adedi:..2....... Dkm kotu: .......12.m. Dkm gn ve saat:..09/07 / 2005, 17:00.............................. retim gn ve saat:...09/07 / 2005, 16:40.............................. Dkm yerine var gn ve saat:..09/07/2005, 17:05.............. Boaltmann balad saat: .17:10................................................... Boaltman tamamland saat: 17:20.............................................. Hayr kme: 16...........mm kme deneyi yapld m? Evet Numune alnd m? Evet Hayr Silindir Kp Adet: 3......... Ad ve imza (Teslim eden/alan) ................................................................................................................ .
20

Betonu yerletirip sktrmakla grevli iiler kuru kvaml betonu sevmezler. Kolay ilemek veya pompalama iini kolaylatrmak iin, dkm srasnda hazr betona gizlice gereksiz ek su verme eiliminde olurlar. Bu durumda beklenen dayanm salanamaz. Betonu teslim alan kiinin bu ok tehlikeli durumu nlemesi gerekir.
Betonun teslimi ve teslim anndaki kvam ile ilgili olarak baknz: TS EN 206-1, sayfa 26-28, madde 7.5.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Betonun tanmas, dklmesi, sktrlmas ve bakm (TS 1247/1984, TS 1248/1989, TS 3440/1982)

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 9

Transmikser

Transmikser, beton pompas, konveyr, vin veya, kk ilerde, el arabas ile tanr. Tama ve dkm srasnda ayrma (segregasyon) olmamaldr. Kullanlan imento cinsine ve ortam artlarna gre katlama 45-60 dakika iinde balar ve 6-10 saat iinde tamamlanr. Bu nedenle, karm hazrlandktan (hazr beton teslim edildikten) sonra 20-30 dakika iinde yerletirilip sktrlmaldr. Bu sre, priz geciktirici katk maddeleri yardmyla 2 saate kadar uzatlabilir. Ya karml hazr betonlar 2 saatlik, kuru karml hazr betonlar (zel transmikserler ile) 3 saatlik uzaklklara tanabilir. Ya karml beton tanrken transmikser 1-4 devir/dakika ile dnmeli ve tama sresince en fazla 300 devir yapmaldr. Dkm ncesi betonun kvam kme deneyi (slump test) ile kontrol edilir. T500-2000 de belirtilen sayda silindir (nadiren kp) numuneler alnarak laboratuar artlarnda saklanr. 7. ve 28. gn numuneler krlarak ngrlen dayanm salayp salamad belirlenir. Beton dkm sras yledir: nce kolonlar, sonra kiriler ve deme. Dkm ncesi kalp, iskele ve donatnn projeye uygunluu kontrol edilmeli, zellikle balkonlar, merdiven sahanlklar ve boluklu demeler, kiri-kolon birleim noktalar gzlenmelidir. Yeterli yedek dikme ve yeterli beton rts braklp braklmadna, donatnn dkm srasnda yer deitirmeyecek ekilde skca balanp balanmadna dikkat edilmeli, kalp temizlenmeli, suya iyice doyurulmaldr. Gllenme olmamal, kalp suyu emdikten sonra fakat kurumadan nce beton dklmelidir. Beton dkm kalba darbe uygulamamal, dkm ykseklii 50 cm den az olmaldr. Kendiliinden yerleen beton dndaki tm betonlar vibratr ile sktrlmaldr. Kk hacimli betonlar ilenerek ve tokmaklanarak da sktrlabilir. Ancak, ileme ve tokmaklama ynteminin vibratrn yerini alamayaca bilinmelidir. Vibratrler ve kullanm: Vibratr, titreim hareketi yapan makinedir. Elektrik veya basnl hava ile alan tipleri vardr. Dalg vibratr (i vibratr), titreim yapan ucu betona daldrlarak kullanlr. Yzey vibratr (kompaktr), betonun yzeyine titreim uygular. D vibratr (kalp vibratr) kalp sistemine taklr ve kalb titretirerek betonun skmasn salar. Kaln betonlar (kiriler, 20 cm den kaln demeler) yksek frekansl (9000-12000 vibrasyon/dakika) dalg vibratr ile sktrlr. Beton kalnl 40 cm yi amamaldr. Daha kaln betonlar tabakalar halinde dklp sktrlr. Vibratr beton harcnn dibine kadar hzl ve dik olarak sokulur. Beton suyu yzeyde toplanmaya balad an yavaa kartlr. Tabakal sktrma durumunda vibratr alt tabakaya 5-10 cm kadar daldrlr, tabakalarn kaynamas salanr. Vibratr hibir zaman betonu yaymak amacyla kullanlmamaldr.

Beton pompas

Dalg vibratr

Dalg vibratr uygulamas

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

21

Vibratr rasgele noktalara daldrlmamaldr. Sktrma ap gzlemsel denemelerle belirlenmeli ve bu ap dikkate alnarak elden geldiince dzenli aralklarla daldrlmaldr. Her vibratrn sktrma ap farkl olabildii gibi, ayn vibratr, kalbn geniliine bal olarak, farkl apta sktrma yapar. Sktrlan blgeler arasnda ve kalp kelerinde sktrlmam blge kalmamas iin, gerekirse sktrma apndan daha kk aralklarla daldrma yaplmaldr. Dalg vibratr hibir zaman dorudan donatya ve kalba dokunmamaldr. Aksi halde titreen donat evresi imento erbeti ile kaplanr, aderans kaybna neden olur ve donat yer deitirir.
Daldrma noktas Kalp genilii = b beton

o Kalp genilii

kalp

Sktrma ap Yaklak 2b

Dar bir kiriin sktrma emas

Sktrma ap

Bir demenin veya geni bir kiriin sktrma emas

Yzeysel betonlar (kalnl 20 cm den az olan demeler, yol kaplamalar) dk frekansl (1500-3000 vibrasyon/dakika) yzey vibratr ile sktrlr.

Yzey vibratr (kompaktr)

D vibratr (kalp vibratr)

Kolon/perde gibi youn donatl, ykseklii fazla, dar ve dey kalpl elemanlarda dalg vibratr kullanmak ou zaman imkanszdr. Bu durumda kalbn dna taklan ve kalb titretiren, yksek frekansl (9000-12000 vibrasyon/dakika) d vibratr kullanlr. Vibratr kalbn yzeyine deil, zel olarak tasarlanm, rijit yatay veya dey kuaklarna balanr. Genelde, kolon veya perdenin yksekliine ve yzeyinin geniliine bal olarak birden ok vibratr balanr. Alt utan yaklak 50 cm kadar yukarya balanan vibratrler, bu blgeye gelen betonu sktrdktan sonra 100-120 cm yukar kaydrlarak bu blgenin betonu doldurulur, sktrlr. Kaydrma, beton doldurma ve sktrma ilemine tm kolon/perde tamamlanncaya dek devam edilir. Vibratr kaydrma ii zaman alcdr. Bu nedenle birden ok vibratr dkm ncesi balamak ve srasyla altrmak daha uygundur.
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 22

Rijit kuak D vibratr Kolon kalbna taklm d vibratrler Rijit kuaklar D vibratr D vibratr

Perde kalbna taklm d vibratrler

Tnel kalbna taklm d vibratrler Kolon kalbna taklm d vibratrler

Vibratr kullanm zorunludur. Yeterince sktrlmayan betonlarda byk boluklar oluur ( bilhassa kolon kiri birleim blgelerinde), dayanm beklenenin %20~30 altnda kalr. Ayrca, bzlme ve betonun kmesi nedeniyle, dkm izleyen ilk 1-5 saat iinde (katlama tamamlanmadan nce) 10 cm derinlie ve 1-2 m uzunlua varan atlaklar oluur. Bu tr garip atlaklar genelde enine ve boyuna donat boyunca uzanrlar. Donat ve beton yeterince kaynaamaz aderans der. Gereinden ok vibrasyon da zararldr (AYRIMA tehlikesi), ancak yetersiz sktrmadan daha iyidir. Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 23

Vibratr kullanmnn yararlar (zet):

Betonda (genellikle kolon-kiri birleim noktalarnda) boluklarn kalma olasl azalr. Betonun basn dayanm yksek olur. Donat ile beton daha iyi kenetlenir (yksek aderans). Betonun geirgenlii (su, buhar) der. Beton d etkilere kar (donma-zlme) daha dayankl ve uzun mrl olur.

derzleri:
Beton dkm ii ara vermeden tamamlanmaldr. Ancak, byk hacimli betonlar ara vermeden tamamlanamayabilir. Beton dkmne yapnn hangi ucundan balanaca, hangi yne doru devam edilecei ve gerekirse zorunlu ekin (i derzi) nerede braklaca dkm ncesi belirlenmi olmaldr. Zorunlu ek yerleri (i derzleri) momentlerin kk olduu yerlerde yaklak 45 eimli ve przl braklr. Yeni beton dklmeden nce bu yzeyler temizlenir, basnl su ile ykanr, suya doyurulur ve kurumadan nce yeni beton dklr. Kolonlar bir defada betonlanmal, ek yaplmamaldr.

Betonun Bakm:
Katlama iin ideal ortam scakl 20-25 0C civarndadr. stenen dayanmn elde edilebilmesi iin betonun zenli bakma gereksinimi vardr. Bakm yaplmayan beton scaktan yanar, souktan donar, dayanm der. TS EN 206-1/204 e gre, ya beton scakl +5 C den az olmamaldr. +5 dereceden souk, +32 dereceden scak havalarda dkmden kanlmaldr. Zorunlu hallerde zel tedbirler alnmaldr (rterek, starak , katk maddesi kullanarak, geceleri dkm yaparak). Taze beton rzgrdan, sert yamurdan, sarsntdan korunmaldr.

Beton ilk 7 gn iinde 28 gnlk dayanmnn %70 ini kazanr. Hava scaklnn 15 0C ve stnde olduu gnlerde betonun, bilhassa ilk 7 gn ( tercihen 14 gn) sresince sulanmas, srekli nemli tutulmas (kr) gerekir. Dkmden yaklak 12 saat sonra kr balamaldr. Kee, uval, hasr, tala veya kum ile rtlerek sabah, le ve akamlar sulama yaplmaldr. Betonu nemli tutacak rt kullanlmadan sulama yaplmas yeterli yarar salamaz!
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 24

Krn nemi
40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 50 100 150 200 250 300 gn 1.grup Srekli akta braklm 2.grup 3 ay sonra tekrar suya konmu 3.grup Srekli suda saklanm

ERSOY/ ZCEBE, Sayfa 10

Betonun mmkn olan en yksek dayanm kazanabilmesi iin zamana ve bu zaman iinde ok zenli bakma, kre, gereksinim vardr. Deneylerle belirlenmi yukardaki eriler krn nemini vurgulamaktadr. Ayn karm, zen ve artlarda hazrlanm beton numuneler u guruba ayrlmlardr. Her gurup ilk 7 gn laboratuar artlarnda saklandktan sonra birinci ve ikinci grup ak hava artlarna braklm, ikinci grup nc aydan sonra tekrar laboratuar arlarnda saklanm, nc grup ise srekli laboratuar artlarnda tutulmutur. Belli zaman aralklarla her gruptan numuneler alnarak basn dayanmlar belirlenmi ve dayanm-gn erileri izilmitir. Erilerin incelenmesinden aadaki ok nemli sonular kartlabilir: a) Srekli kr yaplan beton (3.grup) en yksek dayanm (burada yaklak 38 N/mm2) kazanrken kr yaplmayan (1.grup) betonun dayanm ok dk (burada yaklak 18 N/mm2) kalmtr. b) 3 ay boyunca kr yaplmayan fakat daha sonra srekli kr yaplan 2. grup beton hi kr yaplmayan 1.grup betondan daha yksek bir dayanma ulam (burada yaklak 31 N/mm2), ancak dayanm srekli kr yaplan 3.grup betondan daha dk kalmtr.

SONU: Kr yaplmayan beton hibir zaman beklenen dayanm kazanamaz !

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

25

Kalp-iskele (TS500/2000, TS 647/1979, TS 8538/1990, TS 8539/1990)

Ya betonun tm arln tayabilmeli. Yatay harekete kar yeterli diyagonal (apraz) elemanlar ile rijitletirilmeli. Kalp Dikmelerin altna, yk yaymak zere, dzgn yzeyli takozlar konulmal. Yedek dikmelerin yerleri kalp yaplmadan nce belirlenmeli, dier dikmeler ve kalp sklrken yedek dikmeler sarslmayacak ekilde dzenlenmeli. Vibratr etkilerine dayanabilmeli. dikme Betonun erbetini karmamal. Kendiliinden yerleen beton dklecekse kalp tmyle szdrmaz yaplmal. Kolonlarn ve yksek kirilerin altnda, konsollarn knda temizleme kapaklar braklmal. Dkm ncesi tahta, yonga, kat ve toprak artklar temizlenmeli. Dkm ncesi kalp mutlaka slatlarak suya doyurulmal. apraz Kullanlmas durumunda, kalp ya donaty asla kirletmemeli (aderans kayb). Kt kalp-iskele rnekleri: Yeterli dikme yok! Yeterli apraz Dkm ncesi ve dkm srasnda tm kalp-iskele sistemi; ncelikle konsollar, sahanlklar, eleman yok! Yedek dikme yok! boluklu demeler ve kolon-kiri birleim noktalar, zenle kontrol edilmeli. Donatlarn dkm srasnda yerlerini deitirmeyecek ekilde skca balanp balanmadna baklmal. Kalp skme srasna ve sresine zen gsterilmeli. Uygulamada en ok yaplan hatalardan biri, apraz elemanlarn yetersiz hatta hi olmamasdr. Beton dkm veya vibrasyonla sktrma srasnda oluan sarsnt sonucunda kalp ksmen veya tamamen gmekte ve alanlarn lm ile sonulanmaktadr. Uygulamada en ok yaplan hatalardan bir dieri, bir st katta kullanmak amacyla, kalbn erken sklmesidir. Kalp erken sklmek istenirse CEM I 52.5R imentosu veya priz hzlandrc katk maddesi kullanlmaldr. Uygulamada en ok yaplan hatalardan bir dieri de, yedek dikme braklmamasdr. Yedek dikmelerin yerleri, says nemli olduu gibi tm kalp sisteminden bamsz olmas, dier tm kalp ksmlar sklrken kesinlikle sarslmamalar ve en son sklmeleri gerektii de uygulamada nemsenmez. Hatta bazen tm kalp skldkten sonra yedek dikmeler tekrar yerlerine aklmaktadr. Kalbn, gerekli tedbirler alnmakszn, erken sklmesi veya yedek dikmelere gereken zenin gsterilmemesi durumunda, henz yeterli dayanma ulamam betonda, aklamas g garip atlaklar oluur veya tm sistem ger.

Yeterli apraz eleman olmamas nedeniyle kalp gmesi

Ya betonun tm arln iskelenin tad unutulmamaldr! Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 26

Kalp skme sras ve sresi

Kullanlan imentonun dayanm snf Kiri yan kalplar, kolon ve perde kalplar Kk aklkl demelerin2 dikme ve kalplar Kiri ve byk aklkl demelerin dikme ve kalplar Yedek dikmeler

32.5N, 32.5R 42.5N, 42.5R, 52.5N 52.5R

3 gn 3 gn 2 gn

8 gn 8 gn 4 gn

21 gn 21 gn 8 gn

35 gn 35 gn 16 gn

1.Bu tablo bir neri olarak alglanmaldr. Hava artlarna, katk maddesi kullanlp kullanlmadna bal olarak bu sreler uzayabilir veya ksalabilir. Klinker oran %80 nin altnda olan imentolar normal yaplarn tayc elemanlarnda kullanlmamaldr ! kullanlmas durumunda yukarda verilen sreler iki katna karlmaldr. 2.Kk deme: ksa kenar 3.0 m yi gemeyen deme

Kalp alma sreleri, scakln +5 oC den dk olduu gn kadar uzatlmaldr. Yedek dikmeler yaklak 3 m de bir olmal, byk aklklarda ve ar yklerde 2-2.5 m de bir olmaldr. Yedek dikme yerleri kalp yaplmadan nce belirlenmelidir. Yedek dikmeler her katta st ste gelmelidir. Dkm srasnda ve izleyen 7 gn iinde kalp sarslmamaldr. Kalp sklrken, yedek dikmeler sarslmamaldr. Kalp almaya balamadan nce, antiyede ayn artlarda saklanm numunelerin dayanmlar belirlenerek kazanlan dayanmn yeterli olup olmad kontrol edilmelidir.

Betonun dayanmn etkileyen faktrler (zet)

Betonun 28 gnlk dayanm fc (N/mm2)

Su/imento oran. imentonun cinsi, dozaj, dayanm. Agregann dayanm, granlometresi, temizlii. Suyun temizlii. Katk maddeleri. Sktrma ekli ve kalitesi. evre artlar (scaklk, nem, rzgar). Bakm ekli, sresi ve kalitesi.

Dayanm

dayanm N/mm2

lenebilirlik

Su arttka ilenebilirlik artar

Su arttka dayanm der

Dayanm ilk 7 gnde 28 gnlk dayanmnn %70 ine varr.

Kr yaplan betonunun dayanm zamanla artar. Kr yaplmazsa dayanm ok dk kalr.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

27

Betonun Snflandrlmas- TS 500/2000, TS EN 206-1/2004

Dayanmna gre snflandrma: ------------------------------------------------------------------------------------C16, C18, C20, C25, C30, C35, C40, C45, C50 betonarme betonlar ------------------------------------------------------------------------------------C55, C60, C70, C80, C90, C100 betonarme betonlar ------------------------------------------------------------------------------------Kvamna gre snflandrma:
Snf Kvam kme (mm) Donatl, normal betonlar. Tayc elemanlarda kullanlrlar. TS 500 de tanmldrlar. Donatl , yksek dayanml betonlar (YDB). Tayc elemanlarda kullanlrlar. TS EN 2006-1/2004 de tanml olmalarna ramen TS500 /2000 de tanml deildirler.

S1 S2 S3 S4 S5

Kuru Plastik Akc ok akc cvk

10-40 50-90 100-150 160-210 220 den byk

Kendiliinden Yerleen Beton (KYB) iin bu kvam tanmlar geersizdir

silindir basn dayanm (ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm)

C20
Concrete=Beton

En byk tane boyutuna gre snflandrma:

Snf D1 D2 D3 D4 En byk tane boyutu (mm) 12 22 32 64

Birim hacim ktlesine gre:

Snf Hafif beton Normal arlkl beton Ar beton Birim hacim ktlesi (kg/m3) 800-2000 2000-2600 2600 den fazla Kullanm yeri dolgu, tesviye, v.d. Normal yaplarda tayc sistem; kiri, kolon, deme,, betonu olarak kullanlr) (k zel amal yaplarda; askeri snak, radyo terapi merkezi, nklear santral ve atk zrh))

Dier betonlar:
Tesviye ve dolgu betonu (150-200 dozlu, donatsz). Grobeton (150, 200, 250 dozlu, donatsz, temel alt ve saha kaplama ilerinde). Mozaik betonu ( ince mozaik agregal, 400-500 dozlu, teras ve dier slak hacim kaplama ilerinde). ap ( kumsuz veya ince kum agregal, 400-500 dozlu, teras ve dier slak hacim kaplama ilerinde). C14 betonu (TS500/1984 de tanml idi, 2000 ylna kadar kullanld).

Dayanmn ok nemli olmad dolgu , saha betonlarnda, ve kaplamalarda kullanlrlar. Kiri, kolon, perde , deme gibi tayc elemanlarda kullanlmazlar.

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

28

TS EN 206-1/2004 ye gre beton snflar

TS EN 206-1/2004 Beton- Blm 1: zellik, Performans, malat ve Uygunluk ynetmeliinde tanml beton snflar
TS 500 /2000 de tanml olmayan betonlar C8/10, C12/15, C 16/20, C20/25, C25/30, C30/37, C35/45, C40/50, C45/55, C50/60, C55/67, C60/75, C70/85, C80/95, C90/105, C100/115 TS 500 /2000 de tanml olan betonlar Yksek dayanml betonlar (YDB). TS 500 /2000 de tanml deildirler

olarak verilmektedir. TS EN 206-1/2004 beton ynetmeliidir. Bu ynetmelikte tanmlanan betonlar herhangi bir ama iin kullanlabilen betonlardr, betonarme betonu deildirler. Sadece TS500/2000 de tanml betonlar betonarme betonudur, herhangi bir zel izne gerek kalmakszn betonarme yaplarda kullanlabilirler. C8/10 ve C12/15 betonu, TS 500/2000 de tanml olmadndan, tayc elemanlarda kullanlamaz. TS 500/2000 de tanml olan C18 betonu TS EN 206-1/2004 de yoktur. C 16/20, C20/25, C25/30, C30/37, C35/45, C40/50, C45/55, C50/60 betonlar TS500/2000 de tanml olduklarndan betonarme betonudurlar ve tayc elemanlarda kullanlabilirler. Ayn dayanml betonun simgesi farkl olmasna ramen ayn betonu tanmlarlar. rnein TS 500/2000 deki C20 ile TS EN 206-1/2004 deki C20/25 ayn betondur. C55/67, , C100/115 betonlarna yksek dayanml betonlar (YDB) denilmektedir. TS 500/2000 de tanml olmamalarna ramen, zel izin, ok zenli retim, bakm ve kontrol artyla, her tr amala kullanlabilir. YDB son derece gevrektirler. Uygulama zorluklar nedeniyle ve henz yeterince aratrlmadndan, T500/2000 kapsam dnda kalmtr.

silindir basn dayanm (ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm)

C20/25
kp basn dayanm (15 . 15 . 15 boyutlu) Concrete=Beton

Beton snf seimi:

Mevcut bir proje uygulanacaksa: Proje zerinde yazl olan beton snfnn kullanlmas zorundadr. Baka seenek yoktur. Yeni bir proje hazrlanacaksa: Beton snfna proje mhendisi karar verir. Kararn u ekilde verebilir: 1-3 katli basit yaplarda C20, 4-10 katl yaplarda C25-C30, 11-15 katl yaplarda C30-35, daha yksek yaplarda (rnein: gkdelen) C35-C50 ve st Ar ykleri olan sanayi yaplarnda ve i merkezlerinde C30-C50 ve st Prefabrik yaplarda C30-C50. nemli yaplarda (hastane, okul,) C30-C50. Hazr beton temin edilemiyorsa, beton antiyede hazrlanmak zorundaysa: C16-C18 Kararlatrlan beton snfnn retilebilirlii, kontrol edilebilirlii ve maliyeti de dnlmelidir. Basit bir yapda gereksiz yere ok yksek dayanml beton seilmesi maliyeti artrr.
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 29

EK BLG
Yksek Performansl Beton (YPB): Trk ynetmeliklerinde henz tanm olmayan bir beton trdr. lk kez 1927 ylnda ngilterede bir tnel inaatnda kullanlmtr. Normal betonun 7 gnde kazanabildii dayanm 24 saat iinde kazanr. Dayanm 20-40 N/mm2 ye ulaabilir. Hzl sertleme yannda, normal betona nazaran, daha birok stn zellikleri vardr. Zaman basks olan, ok hzl yrmesi gereken ilerde kullanlr. Tnel kaplamalar, gk onarm, hasarl yap takviyesi ve ok hzl kalp skme gereksinimi olan inaatlar rnek olarak verilebilir. Selbstverdichtender Beton (SVB) Self Compacting Concrete (SCC) Kendiliinden Yerleen Beton (KYB): Trk ynetmeliklerinde henz tanm olmayan bir beton trdr. 1986 ylnda teorik temelleri Japonya da Prof H. OKAMURA tarafndan ortaya konmu, 1990 l yllarda uygulamada kullanlmaya balamtr. Karm zeldir, vibratr gerektirmez, hibir boluk kalmakszn kendiliinden yerleip kalbn eklini alr. Dk su/imento oranna ramen, son derece akcdr. Sktrma gerektirmedii halde hemen hi boluk iermeyen, kalpta homojen yaylan, ayrmayan KYB ok dayankl ve szdrmaz olabilmektedir. ok akc olmas nedeniyle szdrmaz kalp gerektirir. Dar kalpl, sk donatl yaplarda, ok dzgn d yzey istenen brt beton yaplarda ve onarm ilerinde kullanm alan bulmaktadr. Tm dnyada giderek yaygnlamaktadr.
KYB ile dklm beton (Arkitera.com.tr)

Trkiyede baz firmalar C25/30-C50/60 KYB retebildiklerini duyurmaktadrlar. Fiyat normal betonun 2-3 katdr, henz yaygnlamamtr. 1985 li yllarda hazr beton da pahaldr gerekesi ile tepki gryordu. Vibratr kullanmnn zorluklar, iilik maliyeti, zaman, dm noktalarnda boluk kalmas gibi nedenler dikkate alndnda KYB gn gelecek her yerde kullanm bulacaktr.

Yar effaf cam (Ik geiren) Beton, LiTraCon (Light Transmitting Concrete): 2001 ylnda Macar mimar ron Losonczi tarafndan retildi. %96 beton ve %4 cam lifi ierir. Kalnlk 20 m dahi olsa beton panel arkasndaki cisim glge olarak grlmektedir. Sanatsal ilerde uygulama bulmas beklenmektedir. Henz ok pahaldr: 1 m3 LiTraCon =19000 Avro! Video (http://www.beton.org/Beton_ist_durchsicht.59.98.html den alnmtr) Teknik bilgi iin: http://www.litracon.hu/building-blocks.php

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

30

Betonun basn gerilmesi-ekil deitirme (c-c) erisi

gerilme

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 17

fc : max gerilme (dayanm) fcu :krlma (ezilme) gerilmesi co :max gerilmeye karlk gelen birim ksalma cu :krlma anndaki birim ksalma Ec=tan : (betonun elastisite modl)

Standart bir beton numunenin (ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm) basn deneyi sonucunda elde edilen gerilme-birim ksalma erisi yukarda verilmitir. Betonun ulaabildii en byk fc gerilmesine kadar gerilme arttka birim ksalma da artmaktadr. Sonra gerilme dmee fakat birim ksalma hzla artmaya devam etmektedir. Birim ksalma cu ya ulanca beton ezilmektedir (krlma). Krlma anndaki gerilme fcu en byk fc gerilmesinden kktr. fc ye betonun dayanm, cu ya betonun krlma birim ksalmas denir. cu bykse beton snek (ok deformasyon), kkse gevrek (az deformasyon) anlamndadr. co 0.0020.0025, cu 0.00250.007 arasnda deiir ve co < cu dur. Genelde co 0.002, cu 0.003 alnr. Beton fc ile gsterilen en byk gerilmeye ulatnda krlmaz, cu ile gsterilen belli bir deformasyona ulanca krlr. Demek ki beton gerilmenin byk olmas nedeniyle deil, deformasyonun byk olmas nedeniyle krlr. Betonun en byk fc gerilmesi altnda krlmamas yle aklanr: fc max gerilmesine ulaldnda baz lifler co ksalmasna urar. Ancak, bu srada daha az zorlanan lifler devreye girerek gerilme almaya balarlar. Max gerilmeye ulam liflerde gerilme der fakat ksalma devam eder, yapabilecei en byk cu birim ksalmasna ulanca ezilir. Bu davrana betonda uyum veya gerilme uyumu ad verilir. Az zorlanan lifler ok zorlanan ve gc tkenmek zere olan liflerin yardmna koar eklinde yorumlanabilir. Grafikten grld gibi, c-c erisi dorusal deildir. Bu da betonun lineer elastik bir malzeme olmad, HOOKE kanununu geersiz olduu anlamna gelir.
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 31

BETON-Mekanik zellikler

ERSOY/ZCEBE, Sayfa 13-30

Tanmlar: fc :beton basn dayanm fck :beton karakteristik basn dayanm fctk :beton karakteristik ekme dayanm Ec :beton elastisite modl Gc :beton kayma modl c :poisson oran c :scaklk birim ekil deitirme (genleme) katsays fckj :j gnlk betonun karakteristik basn dayanm Ecj :j gnlk betonun elastisite modl Gcj :j gnlk betonun kayma modl

Karakteristik dayanm ?

TS500/2000 e gre:
Ecj = 3250 f = 0.35
E cj 2 (1 + c )

fckj + 14000 N/mm 2 fck N/mm 2

ctk

c = 0 .2 sabit c = 10 5 1/ 0 C sabit E cj G cj = = 0 . 417 E cj 0 . 40 E cj 2 (1 + 0 . 2 )

G cj =

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

32

Karakteristik dayanm
Projede ngrlen betonun basn dayanmna karakteristik basn dayanm denir. Ancak, retilen betonun gerek basn dayanmnn ngrlenden daha dk olma olasl (riski) vardr. Bu olaslk TS500/2000 e gre en fazla %10 olmaldr. TS EN 206-1/2004 e gre ise bu olaslk daha dk olmaldr! T500/2000 iin daha basit bir anlatm yolu seelim: Diyelim ki dayanm 20 N/mm2 olan beton yapmak iin karm hazrladk ve 100 adet numune aldk. 28. gn sonunda yaplan basn deneyinde en az 90 numunenin dayanm en az 20 N/mm2 olmaldr. Dayanm 20 N/mm2 nin altnda olan numune says en fazla 10 olmaldr. retilmi betonda nitelik denetimi ve kabul koullar: Betonun uygun olup olmad TS-EN 206-1 Madde 8.2e gre yaplr. Projede ngrlen betonun karakteristik dayanm fck, retilen betondan alnan numunelerin basn deneyi sonucunda bulunan ortalama dayanm fcm , en dk dayanm fcmin ve standard sapma olsun. Bu durumda fcm fck+u olmaldr (ngrlen olasla (riske) bal olan u deeri iin ERSOY/ZCEBE S.151 e baknz). TS EN 206-1/2004e gre betonun uygun olmas iin aadaki kriterleri salamas gerekir. Toplam numune says 35 den az ise: fcm fck+4 N/mm2 fcmin fck- 4 N/mm2 Toplam numune says 35 ve daha fazla ise: fcm fck+1.48 N/mm2 fcmin fck- 4 N/mm2

Balang imalat
Geni bilgi iin: TS EN 206-1/2004, Sayfa 29, madde 8.2e baknz!

Srekli imalat Deien madde

(TS 500/2000 Sayfa 13)

Madde 3.4 Betonda nitelik denetimi ve kabul koullar Betonda nitelik denetimi ve kabul koullar TS-EN 206-1 Madde 8.2e uygun olmaldr. Bu nedenle, Betonda nitelik denetimi ve kabul koullar sadece TS EN 206-1e gre yaplmaldr !

retilecek ve hazr betonun temin edilemedii inaatlarda: retilecek betonun fck deeri nceden bilinir (projeden). Ancak, standard sapma retim ncesi bilinmez. Bu durumda, retilecek betonun ortalama dayanm C16-C20 betonlar iin fcm fck+5 N/mm2 C25-C35 betonlar iin fcm fck+8 N/mm2 C40-C50 betonlar iin fcm fck+10 N/mm2 (olaslk % 10) (olaslk % 5) (olaslk % 2.5)

olacak ekilde karm hazrlanmas yoluna gidilebilir (ERSOY/ZCEBE S.164).

Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

33

TS 500/2000 de tanml betonlarn mekanik zellikleri (28 gnlk standart deerler)

BETON SINIFLARI VE MEKANK ZELLKLER (28 GNLK BETON) Beton Snf fck 2 N/mm Silindir Kp (15x15x15) fctk 2 N/mm Ec 2 N/mm Gc 0.4Ec 2 N/mm

TS 500/2000, S. 11
Benzeri: ERSOY/ZCEBE, Sayfa 50

c 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20

1/C

C16 C18 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50

16 18 20 25 30 35 40 45 50

20 22 25 30 37 45 50 55 60

1.4 1.5 1.6 1.8 1.9 2.1 2.2 2.3 2.5

27000 27789 28534 30250 31800 33227 34555 35802 36981

10800 11116 11414 12100 12720 13291 13822 14321 14792

10-5 10-5 10-5 10-5 10-5 10-5 10-5 10-5 10-5

Kullanm giderek azalan betonlar Uygulamada yaygn kullanlan betonlar Nadiren, zel yaplarda kullanlan betonlar

Ec = 3250 fck + 14000 Bantsndan hesaplanmtr. TS 500/200 de bu deerler

yuvarlatlmtr. Her iki deer de kullanlabilir.

C 20
Concrete=beton

28 gnlk karakteristik silindir basn dayanm 20 N/mm2 olan beton anlamndadr

Betonun basn dayanm yksektir. Betonun ekme dayanm ok dktr, ou kez sfr kabul edilir. C20-C35 betonlar uygulamada yaygn olarak kullanlrlar. C40-C50 betonlar zel artlarda retilirler ve nadiren (rnein: yksek yap, gkdelen, kpr inaatnda) kullanlrlar. Deprem Blgelerinde C20 den daha dk kalitede beton kullanlmaz. C20 den daha dk dayanml betonlarn tayc elemanlarda (kiri, kolon, deme) artk kullanlmamas gerekir. Byk ehirlerde C25, C30 ve C35 betonlarnn kullanm giderek artmaktadr. Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 34