THU C KH

1. M T S KHI NI M

CHNG 4. TRNG V THU C ST TRNG

- Thu c kh trng (disinfactants) l nh ng ch t c kh nng tiu di t vi khu n ho c cc vi sinh v t nhi m khc. Khc v i khng sinh, nh ng ch t kh trng ph h y nguyn sinh ch t c a vi khu n v lun c v t ch . Do chng ch c s d ng cho cc v t v sinh. - Thu c st trng (antiseptics) l nh ng ch t c tc d ng c ch s sinh tr ng v sinh s n c a vi sinh v t ho c gi t ch t vi khu n m t n ng khng lm nh h ng n m bo v t ch . Do chng c s d ng cho cc m b nh ngn ch n s nhi m khu n. Ranh gi i gi a ch t st trng v ch t kh trng cng khng r r t, m t ha ch t c th l ch t kh trng ho c st trng ty theo n ng s d ng v cc i u ki n p d ng. 2. NH NG NGUYN T C ST TRNG, KH TRNG THNG TH NG t hi u qu , h u h t cc lo i thu c st trng c n c m t th i gian pht sinh tc d ng - V d : r a tay tr c khi ph u thu t 5 pht v i savon, 5 pht v i chlohexidin - gia tng hi u qu st trng c n ch v sinh s ch s mi tr ng v d ng c tr c khi p d ng cc bi n php ha h c ho c v t l v b i t, rc ri... c th t o l p mng c h c ngn c n tc ng tr c ti p c a thu c vo vi trng, cng nh lm thay i ho c gi m hm l ng thu c V d : v sinh phng c tr c khi xng formol - R a s ch b ng n c r t c n thi t trnh i khng gi a 2 lo i ha d c V d : r a tay b ng n c c t gi a 2 l n st trng b ng ha ch t tr c ph u thu t - u tin st trng b ng nhi t hn l ha ch t (n u c th ), trong nhi t m c hi u qu v nhanh hn nhi t kh V d : h p autoclave t t hn s y kh - C n l a ch n thu c st trng kh trng ph h p v i tnh nh y c m c a m m b nh V d : virus b tiu di t b i ch t ki m nhng khng v i phenol 3. CH T ST TRNG NGOI DA 3.1. X phng (savon) Thu c nhm ch t ho t di n (surfactants). C tnh l ng c c (RCOONa) m t u i n c, m t u i ch t bo. Khi s d ng savon trn m t b m t c d u (da) th nh ng phn t ny s t phn c c, m t u trong n c v m t u trong ch t bo, ngn c n s k t dnh gi a cc h t d u, duy tr tnh lin t c gi a d u v n c. B ng cch ny, cc phn t savon d nh tng ha ch t be trn da ng th i lm cho cc vi khu n bm dnh b treo, khi r a s b tri i. C tc d ng trn vi khu n G+ v khng acid nhng khng c tc d ng trn vi khu n GHo t tnh s gia tng khi c thm potassium iodine (KI) v gi m i khi c nhi u Ca2+ (n c c ng). S d ng: r a tay, vng ph u thu t, d ng c 3.2. C n (alcohol) C n lm bi n tnh protein v lm gi m s c cng b m t. Lo i th ng s d ng nh t l ethanol 70% v isopropanol 50%. Th i gian p d ng kho ng 3 pht

38

C tc d ng trn cc t bo sinh d ng (k c BK- tr c khu n lao, virus c v , n m) nhng khng c tc d ng trn bo t Tng k v i HNO3, KMnO4, Na2SO4, CuSO4 (mu i gy k t t a), mu m (albumin) S d ng: st trng tay, da. 3.3. Iod Iod khu ch tn vo t bo v can thi p vo cc ph n ng bi n d ng c a nguyn sinh ch t. Iod t gy c, ch gy kh da v c th h n ch b ng cch bi glycerin. C tc d ng trn vi khu n, virus, n m, tr ng k sinh trng c bi t l c vi khu n lao v cc vi khu n c nha bo Cc ch ph m: * Dung d ch c n iod 1%, khi ha tan trong c n, tc d ng khng khu n c a iod m nh hn. * PVP iodine 10% (polyvinylpyrrolidone iodine- iod h u d ng 1%) - Iodophore: g m I2, ch t t y, ch t lm t, ch t ha tan, ch t mang (phng thch d n iod) S d ng:st trng da ni s p ph u thu t, ni tim, thi n, r n, nhng v vim, r a c quan sinh d c... 3.4. Thu c (mercurochrome) Ch y u c tc ng tnh khu n, ho t tnh b gi m m nh khi ti p xc v i cc ch t h u c. Dung d ch th ng dng l 2-5 %. Ngy nay, cc ch t h u c c th y ngn t c v t kch ng hn d n d n thay th (phenylmercuric nitrate). Tuy nhin, do tc ng nhi m mi tr ng c a cc kim lo i n ng, chng cng t c dng hn nh ng ha ch t khc Dng st trng c c b ni v t thng, thi n, pxe, th t r a t cung 3.5. N c oxygi (peroxid hydrogen H2O2) Thu c nhm tc nhn oxyha v phng thch oxy ang sinh [O] khi ti p xc v i mng nhy hay c catalase. K t h p nhanh chng v i ch t h u c Cc tc d ng st trng nh trn cc vi khu n hi u kh G+, G- nhng khng di t c bo t . Cng d ng ch y u l r v t thng v lm m t mi hi. 3.6. Thu c tm (permanganate potassium KMnO4) Phng thch [O] khi ti p xc ch t h u c nhng ch c tc d ng bn ngoi. Khi dung d ch chuy n sang mu nu th khng cn ho t tnh. C tc d ng st trng tay, v t thng, m n lot (dung d ch 0,1%), r a t cung (dung d ch 0,3%). Gi m c tnh c a cc alkaloid (strychnin, morphin). 3.7. Xanh methylen (tetramethylthionin HCl) Dung d ch 1% st trng bn ngoi: vim mi ng, m n n c, vim mng, r a c quan sinh d c. St trng bn trong: ng ti t ni u 4. THU C ST TRNG PHNG TH NGHI M, CHU NG TR I, D NG C CHN NUI Tc nhn v t l 4.1. Nhi t Nhi t kh Nhi t m 39

C ch st khu n oxyha v t chy ng k t protein Yu c u th i gian lu, nhi t cao vo ch t h u c (ha ch t khng vo c) S d ng s y cc d ng c th y tinh h p cc mi tr ng i u ki n 180oC trong 2-3 gi 121oC/1atm trong 15-20 4.2. nh sng: tia c c tm (ultra violet UV) = 2500-2800 Ao Ch ng c vi khu n G- v vi khu n khng sinh bo t nhng Staphylococcus, Streptococcus th khng S d ng kh trng phng th nghi m, bu ng c y, phng gi i ph u Tc nhn ha h c 4.3. Acid HCl, H2SO4 0,1-1N: s d ng h n ch v Acid boric: kh nng di t trng y u c i m n mn

4.4. NaOH (Lye, soda lye) Thm nh p vo cc phn t bm dnh, vi sinh v t, lm tan chng ho c bi n i chng C kh nng tiu di t h u h t cc vi khu n gy b nh thng th ng, virus (d ch t heo, FMD). n ng m c (5%) c th tiu di t c bo t nhi t thn. Dung d ch long 4-8 0/00 dng st trng d ng c (mng n, x, cu c x ng...) n n, sn, t ng, rnh phn, ng i, xe ch gia sc, h tiu c. C th ph i h p v i dung d ch vi s a 5%. 4.5. CaO (lime, quicklime) Ht m (H2O) v CO2 trong khng kh t o Ca(OH)2 v sinh nhi t, n u lu ngoi khng kh th CaO tc d ng v i CO2 t o CaCO3 (tr khng cn tc d ng n a) Khng c tc d ng trn bo t nhi t thn v Clostridium S d ng r c trn sn, n n xi mng, t. Khi dng nn ch c th gy kh da v mng th 4.6. Ca(OH)2 b t tr ng x p Ch a t i thi u 0,14g/100 ml n c v i s a, d tan trong n c nng. Dung d ch pha c n trnh t o vng trn b m t lm tr m hi n Ca d i y Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 Dng st trng chu ng tr i, thu c khng acid.

yk

4.7. Amonium b c 4 th h I: Benzalkoniumchloride (Zephiran, Antigerm). Thu c nhm ch t ho t di n cation. Ion i n c c a phn t amonium b c 4 s phn ly mang i n tch dng do nn trnh dng chung v i savon (ch t ho t di n anion). Thnh vi khu n h p ph ha ch t ny r t cao, ni s pht sinh tc d ng. 99% vi khu n b tiu di t, tuy nhin nh ng vi khu n co c m pha trong s pht sinh tnh khng Tc d ng st khu n trn vi khu n G+, G- nhng khng c hi u qu i v i virus, bo t v vi khu n lao St trng da, v t thng: dung d ch 1/2000-1/1000 40

Th t r a t cung dung d ch 1/20000 Kh trng chu ng tr i dung d ch 10% 4.8. Chloramin T (ch a 12% Cl ho t tnh) D i tc d ng c a n c, Chloramin T t o thnh acid hypocloro (HOCl) r i phng thch Cl c tc d ng c ch cc ph n ng enzyme c a t bo, thoi bi n protein v b t ho t acid nhn Tc d ng trn vi khu n, virus, n m m c (1ppm), BK (50ppm) Dng r a sn nh, d ng c v t s a, v t thng, ni nhi m trng 4.9. Phenol c Lister khm ph u tin, l ch t chuy n ha t h c n, than . Ngy nay, do c tnh cao, kch ng m nn t c s d ng Tc ng gy c i v i nguyn sinh ch t, ph h y thnh t bo, ng k t protein Dung d ch 5% c th tiu di t nha bo nhi t thn, BK Th ng dng tiu c chu ng tr i, d ng c th y (dung d ch 3-5%), tiu c qu n o, r a v t thng (dung d ch 3%), ch ng ng a, tr gh (dung d ch 1%). Ch khng s d ng tiu c l st l i mi hi sinh v s 4.10. Crezol (Crezylic acid, Crezylol, Crezyl) Tc d ng st khu n v di t n m g p 3 l n phenol nhng tc ng y u trn virus. c bi t v n gi c hi u l c khi c ch t h u c v t c hn phenol Dung d ch 0,2-0,5% dng st trng tay, dung d ch 2% st trng chu ng tr i. Hi Crezol c th st trng l ng g, my p tr ng, nh my th c n... 4.11. Formol (Formalin, Formaldehyd) c ch a 34-38% Formaldehyd L ch t kh trng m nh, lm ng c ng protein. V ho t vi sinh v t b ng cch alkylha nhm NH2 , -SH c a protein v vng nitrogen trong cc base purin C tc d ng trn h u h t cc vi khu n, vi khu n sinh bo t , tr c khu n BK, virus S d ng kh trng d ng c , chu ng tr i, phng c, l p, b o qu n m u b nh ph m v i u ch vaccin - Dung d ch 4% dng st trng thng th ng v b o qu n m u b nh - 15-30ml dung d ch formol +100ml n c dng kh trng my p tr ng, bu ng c y vi trng, chu ng tr i - 1,5L Formol 36% +1600g KMnO4 kh trng c 100m2 phng lm vi c Do c tnh sinh hi, kch ng nim m c, lm ch t bi u m, m t c m gic, c nguy c gy ung th nn khi dng ph i eo gng, kh u trang... 4.12. Cc thu c kh trng, st trng ph i h p Ngy nay, gia tng hi u l c c a cc thu c st trng v gi m b t s n xu t a ra th tr ng m t s lo i thu c st trng ph i h p: V d : VIRKON (BAYER): peroxygen, ch t ho t di n b m t (surfactants), acid h u c, acid v c PROPHYL (COOPHAVET): 4 chloro 3-methyl phenol, 3-benzyl 4 chlorophenol TH4 (SOGEVAL): glutaraldehyd, phc h p amonium b c 4, terpineol, d u thng 41

c tnh c a chng, cc nh