Journal of Engineering and Natural Sciences Mhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi PRODUCTION ADMIXTURES Aratrma Makalesi / Research Article

OF HIGH PERFORMANCE CONCRETE

Sigma
2006/2 USING

M. Emin NC*1, A. Serta KARAKA1, M. Tahir KAVAK2

1 2

Dicle niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi, naat Mhendislii Blm, DYARBAKIR Dicle niversitesi, Eitim Fakltesi, Fizik Eitimi Blm, DYARBAKIR

Geli/Received: 09.03.2006 Kabul/Accepted: 25.04.2006 ABSTRACT In this study, it is aimed that production of high performance concrete using admixtures. The admixture is used to resist against to freezing of concrete, and concrete (C20) is produced, and cured in water. 8 samples are tested in pressure, and mean stress is determined as 28 MPa. Remaining two samples are tested with image processing technique, and determined that sample which containing an admixture is better performing than the other. Keywords: High performance concrete, image processing technique, porosity. KATKI MADDES KULLANILARAK YKSEK PERFORMANSLI BETON RETM ZET almada, katk maddesi kullanlarak yksek performansl beton retilmesi amalanmtr. Dk scaklktaki hava koullarnda betona donmaya kar diren salamak amacyla priz hzlandrc kimyasal katk maddesi kullanlarak retilen C20 snf beton ile 10 adet kp numune retilmitir. Su iinde kr edilen ve dayanm kazanan numunelerden 8 adedi tek eksenli basn deneyine tabi tutulmu ve ortalama kp basn dayanm 28 MPa olarak bulunmutur. Kalan iki numunenin grnt ileme teknii yardmyla gzeneklik durumu aratrlm, katkl ve katksz numunelerin sonular gz nne alndnda, katk maddesi kullanlarak retilen betonda gzenekliin daha dk seyrettii belirlenmitir. Anahtar Szckler: Yksek performansl beton, grnt ileme teknii, gzeneklik.

1. GR Beton, ar ykleme ve deprem etkilerinden baka evre ve iklim koullarndan da etkilenen zamanla hasara urayan bir yap malzemesidir. Betonun bu zelliinden dolay meydana gelebilecek i ve d etkenlerden kaynaklanan bozulmalardan korunmas iin fiziksel, mekanik ve kimyasal zelliklerinin iyi bir ekilde analiz edilmesi gerekmektedir. Gnmzde betondan istenen performans ilenebilirlik, dayanm ve dayankllk gibi zelliklerinin salanmasyla gereklemektedir. Betonun dayanmnn ve servis mrnn arttrlmas iin katk maddesi kullanlarak yksek performansl beton elde edilme yoluna

Sorumlu Yazar/Corresponding Autor: e-mail/e-ileti: oncume@dicle.edu.tr, tel: (0412) 248 84 03 / 3525

76

Production of High Performance Concrete

gidilmitir. Yksek performansl betonlarn en nemli zellikleri durabilite, dayanm ve hacimsel stabiliteyi salamasdr. Beton gnmzde konsantrasyonu srekli artan karbondioksit, slfrik asit ve klor gibi zararl unsurlarn tehdidi altndadr. Bylesi zararl evresel ortam koullarna maruz betonun performansnn srdrlebilir klnmas; uygun malzeme seimi ve uygun oranlarda kullanlmas; kartrma, yerletirme ve yeterli krn uygulanmas ile mmkn olabilir. Dayanm yksek ve ayn zamanda dayankl bir beton retebilmenin yolu, beton ile uraanlarn ncelikle allagelmi dnce yaplarn gncelletirmeleri ve beton teknolojisinin gereklerini yerine getirmeleriyle mmkndr. Bu noktada, betonun geleneksel bileenlerine ilave olarak katk maddelerinin kullanm gerei domaktadr [1]. 1.1. Katk Maddesi Katk maddeleri, betonu donmaya kar korumak, slfata kar dayanm salamak, ilenebilirliini artrmak v.b. amalarla, su, agrega ve imento dnda betona katlan mineral veya kimyasal maddelerdir. Kuzey Amerikada retilen betonlarn %80 ine bir veya birka eit katk maddesi konulduu tahmin edilmektedir [2]. Priz hzlandrc katk maddesi, taze beton iinde imentonun su ile verdii reaksiyonlar sonucu ilk andaki alminat ve silikat jellerinin oluumunu hzlandrmakta, taze betonun hidratasyonunu abuklatrp, betonun hzla sertleme ve mukavemet kazanmasn salamaktadr. Dolaysyla souk hava artlarnda beton dkmnde betonun donma tehlikesini ortadan kaldrmaktadr. Kullanlan katk maddesi, dier alkali yaplardaki katklar gibi imentonun sertleme sresini ksaltmakta, betonun ilk gnlerdeki mukavemetini artrmakta, ayn zamanda daha sonraki mukavemet deerlerinde, toplam basn mukavemetinde dme gstermemektedir. Ayrca hzl bir priz sayesinde erken kalp almas dnlen yerlerde zaman tasarrufu salad gibi kr uygulama scakl ve sresini azaltmasndan dolay da ekonomi salamaktadr. almada kullanlan priz hzlandrc katk maddesi, taze betonda bir miktar su azaltma zellii salamakta, azalan su nedeniyle mukavemetler ykselmekte, ayrca donma etkisine kar diren arttrlm olmaktadr. 1.2. Grnt leme Teknii Grnt ileme teknii (image processing), endstri ve salk alanlarnda kullanlan resmin saysal verilere dntrlmesini amalayan bir yntemdir. Grnt ileme, genel terim olarak resimsel bilgilerin maniplasyonu ve analizi demektir [3]. Bu analizde takip edilen baz temel aamalar u ekilde zetlenebilir: Birinci aama, grnt edinme ilemidir. Dier adm n ileme ilemidir. Bu aamada, alnan grnt bir sonraki aamada hatasz ve kolay ilenebilmesi iin daha belirgin ve anlalr hale getirilir. Bu ilemlerden bazlar unlardr: Grnty belirginletirmek Grntde bulunan kirlilikleri filtrelemek Grnt zerindeki yapsal bozukluklar yok etmek veya minimize etmek Daha sonraki ilem ise grnty, kendisini meydana getiren alt grntlere paralama, ayrma ilemidir. Buna, grnt ayrma ilemi ya da segmentasyon ilemi denir. Detayl grnt ayrma ilemleri, grnt ilemede en zor ilemlerden saylr. Bu nedenle genellikle kk hatalarla birlikte kaba grnt ayrma ilemleri uygulanr [4]. Bir saysal grnt, satr ve stun indisleri grnt ierisinde herhangi bir noktay tanmlayan elemanlardan meydana gelmi bir matris olarak gz nne alnabilir. Bu matrisin her bir elemannn saysal deeri, kendisine karlk gelen noktalardaki gri seviye deerine eittir. Bu saysal dizinin veya matrisin her bir elemanna grnt eleman, resim eleman veya piksel denir. Histogram, grnt zerindeki piksellerin deerlerinin grafiksel ifadesidir. Buna grnt histogram veya gri-dzey histogram denir [3]. Grnt histogram, grntnn her bir

77

M. E. nc, A. S. Karaka, M. T. Kavak

Sigma 2006/2

noktasndaki piksellerin tespiti ile bu piksellerin saysnn ne olduunu gsterir. Bu sayede histogram zerinden grnt ile ilgili eitli bilgilerin kartlmas salanr [4]. Grnt ileme teknii; uydu grntleri alnan tarm arazisindeki farkl rnlerin analizinde ve rnlerdeki zararlar ayrt etmekte, yaz karakterlerinin analizinde ve kromozom bozukluklarnn analizi gibi birok tbbi uygulamada kullanlmaktadr [5]. 2. AMA almada, dk hava scaklklarnda kimyasal katk maddesi kullanlarak hazrlanan beton numunelerin performanslarnn arttrlmas ve bu numunelerdeki gzenekliin belirlenmesi amalanmtr. 3. DENEYSEL ALIMA almada Dicle Nehrinden temin edilen agregalarn fiziksel zelliklerinin tespitine ynelik elek analizi deneyi ile mekanik zelliklerine ynelik anma deneyi yaplmtr. Ayrca, sz edilen agrega ve blgede retilen portland imentosu (CEM I 32.5) ile katk maddesi kullanlarak hazrlanan 10 adet 15x15x15 cm boyutlu beton numunelerin tek eksenli basn deneyleri yaplmtr (ekil 1,2). imentonun hidratasyonunu hzlandrp, donmaya kar diren kazandran beton katk maddesi olarak priz hzlandrc kimyasal bir katk maddesi kullanlmtr. almada kullanlan CEM I 32.5 imentosunun fiziksel ve kimyasal zellikleri izelge 1de, 1m3 betonda bulunmas gereken malzeme miktarlar da izelge 2de verilmitir.

ekil 1. Priz hzlandrc kimyasal katk maddesi ile hazrlanan numuneler almada kullanlan priz hzlandrc katk maddesi, zellikle k aylarnda beton ve harcn donmaya kar korunmasn, -10C scakla kadar beton dklebilmesini, beton ve harcn erken priz almasn, taze betonun hidratasyonunu abuklatrp hzla betonun sertleme ve mukavemet kazanmasn salamaktadr. Dolays ile souk hava artlarnda beton dkmnde betonun donma tehlikesini ortadan kaldrmaktadr. Kullanlan priz hzlandrc katk maddesinin ortalama younluu 1,26 g/ml (2,5 cm svda), pH deeri ise 6,50,5 dir. almada, numunelerin gzenekliliini belirlemek iin grnt ileme (image processing) teknii kullanlmtr [6]. Gzenekler IMAGE J 1,34S yazlm kullanlarak tespit edilmitir. Bu yntemde, nce katkl ve katksz kp numunelerin yzey resimleri alnm (ekil 3), sonra alnan bu grntler belirginletirilerek gzenekler numaralandrlmtr (ekil 4,5). Grntlerdeki gzeneklerden 2030 tanesinin grnts tanmlanm, numunelerdeki benzer gzeneklerin bilgisayar program yardmyla taranmas istenmitir. Kp yzeyi olan 225 cm2 lik alan 3840000 piksel olarak atanmtr.

78

Production of High Performance Concrete

izelge 1. almada kullanlan imentonun (CEM I 32.5) fiziksel ve kimyasal zellikleri Fiziksel zellikler zgl arlk g/cm3 Donma Balang sresi Son (saat) Hacim sabitlii mm zgl Yzey ncelik cm2/g 3,11 225 3
00

Kimyasal Analiz Erimez Kalnt SO3 Kzdrma kayb Cl

Analiz Sonular % 0,55 2,54 2,68 0,0094

Basn dayanm N/mm2 Gn 2 7 28 Deney sonucu 25,0 31,5 37,5

1,4 3011

izelge 2. 1m3 betonda bulunmas gereken malzeme miktarlar Malzeme Malzeme miktar kg Su 180 imento 370 akl 1060 Kum 765

4. DENEY SONULARININ RDELENMES Betonda donma olay zararl etkisini (imento hamuru faznda ve agrega tanelerinde olmak zere) iki fazda olmak zere gstermektedir. imento hamurunda bulunan klcal borulardaki suyun donmas hamurun atlamasna ve iyapsnn deimesine neden olmaktadr. Bu zararl etkilerin meydana gelmemesi veya snrl kalmas iin donan su hacminin az olmas gerekmektedir. Bu ise imento hamurunun klcal boluklarnn az olmasyla gerekleebilmektedir [7]. Souk hava koullarndaki taze betonun priz alma sresi, normal scaklk koullarndaki betonun priz alma sresine gre daha uzun ve dayanm kazanma hz daha yava olmaktadr [8]. Bu yzden souk havalarda beton retimi iin yerine getirilmesi yarar salayacak uygulamalardan biri priz hzlandrc katk maddelerinin veya su azaltc ve priz hzlandrc katk maddelerinin kullanlmasdr [9]. Gzeneklik durumlar incelenen numunelerden katkl olan numunede gzeneklik %1.1 orannda karken, katksz numunede bu oran %19.6 seviyelerinde seyretmitir (ekil 6,7). Bu durum, almada kullanlan priz hzlandrc kimyasal katk maddesinin betondaki gzeneklii azalttn gstermektedir. almada priz hzlandrc kimyasal katk maddesi kullanlarak hazrlanan 10 adet kp numunede 8 adedi 28 gn sonunda basn deneyine tabi tutulmu ve ortalama kp basn dayanm 28 MPa olarak elde edilmitir (izelge 3). Elde edilen 28 MPa deeri C20 snfndaki bir betonun salamas gereken edeer kp basn dayanm olan 25 MPa deerinin stnde kmtr [10]. Bu durum almada kullanlan kimyasal katk maddesinin basn dayanmna olumsuz bir etkisinin olmadn ortaya koymutur.

79

M. E. nc, A. S. Karaka, M. T. Kavak

Sigma 2006/2

ekil 2. Numunelerin tek eksenli basn yklemesine tabi tutulmas.

ekil 3. Grnt ileme teknii ile gzeneklik durumu belirlenecek olan srasyla katksz ve katkl numuneler.

ekil 4. Katkl numunenin grnt ileme aamalar.

80

Production of High Performance Concrete

ekil 5. Katksz numunenin grnt ileme aamalar. izelge 3. Katkl ve katksz numunelerin ortalama basn dayanmlar Numune Tr Katkl Katksz Boyutlar (mm) 150 x 150 150 x 150 Numune Ya 28 28 Basn Dayanm (MPa) 28 29

(a)

(b)

ekil 6. (a) Katkl numunenin piksel histogram (b) gzeneklik durumu (%1.1)

(a)

(b)

ekil 7. (a) Katksz numunenin piksel histogram (b) gzeneklik durumu (%19.6)

81

M. E. nc, A. S. Karaka, M. T. Kavak

5. SONULAR

Sigma 2006/2

almada priz hzlandrc kimyasal katk maddesi kullanlarak retilen kp numunelerden 8 adedi 28 gn sonunda basn deneyine tabi tutulmu ve ortalama kp basn dayanm 28 MPa olarak bulunmutur. Bu deerin C20 snf beton iin ngrlen kp dayanm olan 25 MPa deerinden yksek olmas, priz hzlandrc katk maddesinin dayanm bakmndan gvenle kullanlabileceini gstermitir. Gzeneklik durumlarn belirlemek amacyla incelenen numunelerden katkl olan numunede gzeneklik orannn katksz numunedeki gzeneklik oranndan dk kmasnn boluklarn azalmas bakmndan katk maddesinin donmaya kar etkili olduu sonucuna varlmtr. TEEKKR Desteklerinden dolay Mardin imento Sanayi Diyarbakr Hazr Beton Tesisi'ne, Betek Boya ve Kimya Sanayi A.. ye ve Diyarbakr temsilciliine teekkrlerimizi sunarz. KAYNAKLAR [1] [2] Erdodu, . ve Kurbeti, ., Betonun Performansna Saladklar Etkinlik Asndan Kimyasal ve Mineral Katk Maddeleri, Trkiye Mhendislik Haberleri, Say 426, S.115124, 2003. Materials Group, 1999, [Internet] United States Department of Transportation - Federal Highway Administration, Available from http://www.fhwa.dot.gov/infrastructure/materialsgrp/admixture.html [giri 27 Temmuz, 2005]. Castelman, R. K., Digital Image Processing, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, USA, 1996. Yaman K., Sarucan, A., Atak, M. ve Aktrk, N., Dinamik izelgeleme in Grnt leme Ve Arma Modelleri Yardmyla Veri Hazrlama, Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der., C. 16/1, S.19-40, 2001. Jahne, B., Digital Image Processing, Springer, Germany, 1995. Bassmann, H. and Besslich, P. W., Image Processing, Germany, DBS GmbH, 1993. Postacolu, B., Beton, Matbaa Teknisyenleri Basmevi, stanbul, c. II, s. 337, 1987. Erdoan, T., Y., Beton, Metu Press, Ankara, 2003. TS 3542, Beton Kimyasal Katk Maddeleri, Trk Standartlar Enstits, Ankara, 1984. TS 500, Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar, Trk Standartlar Enstits, Ankara, 2000.

[3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]

82