chnh sch ti kha v s phi hp vi chnh sch tin t - mt s bi hc t giai on 2006-2010

Ts. V nh nh

Mt vi nt l lun cc chnh ph thng s dng chnh sch ti kha v chnh sch tin t tn dng nhm mc tiu n nh kinh t. h thng cc chnh sch kinh t v m tc ng ti tng cu c trnh by trong khung di y:
1. tng tng cu ni lng chnh sch ti kha gm: (i) tng chi tiu cp; (ii) gim thu sut; (iii) tng chi chuyn nhng (chi khng cn hng ha hay dch v p li nh chi lng hu, tr cp, bo him...) (tranfer payments). ni lng chnh sch tin t gm: (i) mua chng khon trn th trng m; (ii) gim nhng yu cu v d tr; (iii) gim li sut chit khu. khuyn khch ngi tiu dng v nh kinh doanh tin v tng chi ca khu vc t nhn. tng tc lu thng tin t hay gim li sut. tng k vng lm pht (inflationary expectations). tng xk rng gm: (i) gim nk; (ii) tng xk. gim tng cu 1. chnh sch ti kha tht cht: (i) gim chi tiu cp; (ii) tng thu sut; (iii) gim chi chuyn nhng.

2.

3.

4. 5. 6.

2. chnh sch tin t tht cht: (i) bn chng khon th trng m; (ii) tng cc yu cu d tr; (iii) tng li sut chit khu. 3. gim nim tin ca ngi tiu dng v dn nhm h thp chi tiu khu vc t nhn. 4. gim tc lu thng tin t hay tng li sut 5. gim k vng lm pht 6. gim xk thun: (i) tng nk; (ii) gim xk

r rng, khi chnh ph cho rng tng cu mc qu thp th phi p dng chnh sch ti kha - tin t ni lng kch thch tng cu. ngc li, nu cho rng tng cu qu cao th chnh ph phi thc hin chnh sch tht cht ti kha v tin t. trong trng hp tng cu va phi, v di hn, chnh ph nn chn chnh sch ti kha tht cht v chnh sch tin t ni lng khuyn khch u t v tng trng kinh t. tuy vy, chnh sch ti kha tht cht thng dn 1

n ct gim u t vo cc cng trnh cng cng (mt phn trong chi tiu ca chnh ph). chnh v vy, chnh ph phi cn nhc gia li ch ca vic ct gim u t nh nc vi li ch tng u t t nhn do chnh sch tin t ni lng to ra. Thc trng giai on 2006-2010 giai on 2006-2007, chnh sch ti kha tin t vit nam u ni lng nhm tp trung hon thnh 2 nhim v c bn l u tin tng trng kinh t v n nh kinh t v m vi gdp nm 2006 tng 8,17%, nm 2007 tng 8,48% v cpi tng ln lt 6,6% v 12,63% i i vi thng d cn cn vn v tng d tr ngoi t. tng thu nsnn lin tc vt d ton, nm 2006 thc hin thu c 350.482 t ng, tng ti 47,5% so vi d ton v tng ng 36%gdp. i a s cc khon thu thu u vt d ton. thu t du th t 83.346 t ng, vt ti 31% so vi d ton, chim 23,7% tng thu nsnn v tng thu t hng ha xnk t 42.825 t ng, tuy ch vt 7,06% so vi d ton, nhng vn chim 12,2% tng thu nsnn. tng chi nsnn t 346.017 t ng, vt ti 31,5% so vi d ton, tng ng 35,5%gdp (cao hn hn so vi mc bnh qun giai on 2001-2005 l 28,5%gdp). chi tpt t 88.341 t ng, vt 8,3% d ton, chim 25,5% tng chi nsnn. cc con s tng ng ca chi thng xuyn l 180.069 t ng, vt 5,8% v chim 52%. tr chi ci cch tin lng, tt c cc khon chi ngn sch khc u vt d ton. bi chi nsnn nm 2006 tip tc duy tr mc an ton (0,9%gdp - bng mt na so vi d ton 1,8%gdp theo tiu chun quc t v xp x 5% theo tiu chun vit nam) c b p ch yu bng vay trong nc (73,8%) v vay nc ngoi (26,2%). tuy vy, t l bi chi nsnn theo tiu chun vit nam cao hn mc bnh qun 4,86%gdp giai on 2001-2005. n nc ngoi v n chnh ph duy tr trong gii hn m bo an ninh ti chnh. nsnn kh nng chi tr n gc (3,2%gdp) v chi tr n li (4,9% tng chi thng xuyn) ng hn. nm 2006 thc hin pht hnh 48.613 t ng vay b p bi chi nsnn. vay n ca chnh ph gp phn pht trin th trng ti chnh theo thng l quc t, tuy nhin, li sut tri phiu chnh ph cha tr thnh li sut chun trn th trng, hn na, ti 2/3 s vay pht hnh mi trong nc l tr n gc v pht sinh nhng lo ngi v hiu qu ca cc hot ng ti chnh pht sinh ngoi ngn sch nh vay v cho vay li theo c ch tn dng u i. nm 2006, nhnn c bn khng thay i chnh sch tin t so vi nm 2005 vi li sut c bn 8,25%, li sut ti cp vn 6,5% v li sut ti chit khu 4,5% ng thi gi nguyn t l d tr bt buc 5,0-8,0% i vi tin gi di 2

12 thng v 2% i vi tin gi 12-24 thng. do tc ng ca t do ha li sut nn chnh sch li sut ca nhnn ngy cng gim nh hng i vi cc nhtm, trong khi nghip v th trng m (omo) cha thc s pht trin v hon thin. nhm gp phn kim ch lm pht, chnh sch tin t c xu hng tht cht, theo , tc tng tng phng tin thanh ton (m2) gim t 30% nm 2004 xung 26% nm 2005 v cn 25% nm 2006, tc tng trng tn dng cng gim t 41% nm 2004 xung 26% nm 2005 v 21% nm 2006. ng vit nam ch mt gi 1% so vi usd trong khi chnh lch ng k trong tc tng cpi nn thc cht vnd ln gi so vi usd theo t gi thc. mc d nhnn iu chnh tng bin t gi hi oi t 0,25% ln 0,5% v y mnh mua usd t cc nhtm vi mong mun hn ch s tng gi ca vnd so vi usd song do d cung ngoi t t gi danh ngha vnd/usd kh tng ln. tnh hnh kinh t ti chnh v m vit nam c nhng thay i quan trng t na u nm 2007, tc ng trc tip ti thay i chin lc trong phi hp chnh sch ti kho v chnh sch tin. tng trng kinh t kh quan v mt tc , cht lng tng trng c th b b qua, t nht l trong nm 2007 v: (i) tc tng trng gdp cao tr thnh yu t chnh tr quan trng ca chnh ph mi trong khi cc vn khc nh chng tham nhng, lng ph, bc xc x hi khng ha hn c tin b r rt; (ii) nu 2007-2008 khng t c tc tng gdp cao th k hoch 2006-2010 kh hon thnh1; (iii) cc t chc quc t u tin (v mong) vit nam s tng trng 8-8,5% nm 2007 nh quyt tm ca chnh ph trc quc hi; (iv) din bin kinh t ti chnh th gii rt kh lng nn chnh ph vit nam mun tn dng c hi tng trng nhanh khi c th. din bin gi c lm pht nm 2007 phc tp, c xu hng tng nhanh do: (i) tc ng gi c quc t n gi cc mt hng chin lc phi nhp khu hu nh ton b nh xng du, phi thp, nguyn liu u vo ca phn ln cc ngnh cng nghip ch lc; (ii) thin tai dch bnh bng pht trong nng nghip lm gi lng thc thc phm tng nhanh; (iii) iu hnh c ch v chnh sch qun l gi lng tng, th trng nhiu mt hng thit yu b bung lng qun l c v gi c, cht lng v v sinh an ton; (iv) tc ng ca tng trng kinh t da vo tng vn u t dn n tng trng nng; (v) k vng v tng trng v tng thu nhp kch thch tiu dng c hng ho thit yu cng nh lu bn, c
1

cn lu l xu hng tng gdp ca vit nam trong 3 k hoch 5 nm gn y rt khng u. nm nm 19911995, nm sau cao hn nm trc, t nh vo nm 1995 (9,54%), bnh qun 8,2%/nm. giai on 1996-2000, nm sau li thp hn nm trc, xung y vo nm 1999 (4,77%), bnh qun 7%/nm. k hoch 2001-2005 li lp li nm sau cao hn nm trc, n nh nm 2005 (8,43%), bnh qun 7,5%/nm. giai on 2006-2010, nu theo din bin nh giai on 1991-1995 v 2001-2005 th trin vng tng trng kinh t c th ti 8,5%/nm (nm u tin kh 1991-1995 gdp tng 5,81%; kh 2001-2005 tng 6,89%. ngc li, nu din bin nh thi k 1996-2000 (c tc ng khng hong khu vc v tm l lc quan qu i i vi gim tc i mi ci cch) th gdp 2006-2010 c th ch tng bnh qun 6-6,5%/nm (nm u tin kh 1996-2000 gdp tng ti 9,34%).

dch v thng thng cng nh cao cp. cpi nm 2007 cao hn k hoch (k hoch l cpi thp hn tc tng trng kinh t) ln n 8,5-9%. t mc tiu tng trng cao, chnh sch ti kha v chnh sch tin t ni lng rt mnh trong nm 2007 bt chp hu qu gia tng lm pht. thu chi nsnn n nm 2007 u t v vt k hoch nm nh truyn thng hng chc nm nay. thm ht nsnn vn trong gii hn an ton nh cam kt vi quc hi (di 5%gdp) i i vi cc ch s v n cng trong gii hn an ton. vn u t t nsnn vn vt 4,9% so vi d ton mc d c tnh trng chm gii ngn nhng thng u nm ( thnh thng l) song li dn dp gii ngn vn nsnn nhng thng cui nm cho kp k hoch. hn na, tng tc gii ngn vn nsnn nhng thng cui nm i i vi chi ci cch tin lng theo ng l trnh, khi lng chi thng xuyn (vt d ton 9,3%) v chi tr n, vin tr tng gy p lc tng tc lm pht. thm vo , k hoch vay n, k c pht hnh tri phiu v tn phiu, ca chnh ph cha c s phi hp ng b vi s pht trin ca th trng tin t, th trng tn dng ngn hng nn hn ch vai tr kim sot lm pht ca chnh sch tin t. bn cnh , vn qun l ri ro trong s dng cc ngun thu ngoi nsnn nh vay n trong nc v quc t v cho vay li cha c quan tm ng mc c th dn n ri ro trong mi trng kinh t ti chnh v m. rt tic l chnh sch ti kha v chnh sch tin t nm 2007 khng c nhng iu chnh kp thi trc nhng thay i ca din bin kinh t ti chnh v m vit nam. tng trng kinh t nm 2007 xp x mc tiu k hoch l 8,5% tc tng gdp cao nht trong 10 nm qua trong xu hng tng k t khi tng trng chm y 4,77% nm 1999 do tc ng ca khng hong ti chnh khu vc. do din bin kinh t ti chnh th gii rt kh lng nn chnh ph vit nam mun tn dng c hi tng trng nhanh khi c th2. din bin gi c lm pht phc tp, cpi nm 2007 ln ti 12,63% - mc cao nht k t nm 1995 (nu tnh bnh qun nm th cpi tng 8,3%) do nhiu nguyn nhn nhng ch yu l do: (i) tc ng gi c quc t n gi cc mt hng chin lc phi nhp khu hu nh ton b nh xng du, phi thp, nguyn liu u vo ca phn ln cc ngnh cng nghip ch lc3; (ii) thin tai dch bnh bng pht trong nng nghip lm gi lng thc thc phm tng nhanh; (iii) iu hnh c ch v chnh sch qun l gi lng tng, cha thot khi t duy k hoch ha tp trung; (iv) tc ng ca tng trng kinh t da vo tng vn u t dn n tng trng nng; (v) k vng v tng trng v tng
2

gdp hai nm 2006-2007 u tng trn 8% v k hoch 2008 l 9% trong khi mc tiu t ra cho c giai on 2006-2010 ch c 7,5-8%/nm cho thy chnh ph mun chp c hi tng trng nhanh khi c th. 3 cui nm gi xng a92 ln mc cao nht t trc n nay l 13.000 /lt khi gi du th gii gn 100 usd/thng.

thu nhp kch thch tiu dng c hng ho thit yu cng nh lu bn, c dch v thng thng cng nh cao cp. nguyn nhn quan trng nht l mt cn i tin - hng do cc bin php tng cung tin trc p lc ca dng ngoi t vo qu ln. do cc nguyn nhn gy ra cpi cao ca nm 2007 vn chuyn ton b sang nm 2008 nn cpi nm 2008 cng cao hn k hoch (k hoch ban u l cpi thp hn tc tng trng kinh t). thm ht nsnn nm 2007 vn trong gii hn an ton nh cam kt vi quc hi (di 5%gdp) v c b p ch yu bng ngun vay trong nc (trn 3/4) i i vi cc ch s v n cng trong gii hn an ton. y l nhng nhn t kch thch th trng tri phiu chnh ph pht trin, c bit l khi th trng tpcp th cp c y mnh giai on 2008-20104. trng tm chnh sch v m nm 2008 l kim sot lung vn vo thng qua cc bin php v t gi hi oi, kim sot vn, trung ha ngoi t, chi tiu chnh ph ci thin kh nng hp th ngun vn nc ngoi, gim p lc d tha ngoi t, c bit l d tha usd. c nm 2007 v t u nm 2008, nhnn vn tip tc duy tr li sut chit khu (4,5%), li sut ti cp vn (6,25%) v li sut c bn (8,25%) mc n nh nh nm 2005-2006. t 28/5/2007, nhnn tng t l d tr bt buc nhm gim bt lng tin cung ng, kim ch lm pht. trc p lc lm pht tng cao v khng th duy tr li sut thc dng nhng nhnn vn khng iu chnh tng cc loi li sut tng ng hay/v tng cng kim sot tn dng cht ch hn, nht l i vi tn dng cho khu vc kinh t ngoi nh nc, cho vay kinh doanh chng khon v kinh doanh bt ng sn5 do: (i) sc p thc y tng trng kinh t tc cao buc phi ni lng chnh sch tin t; (ii) hiu lc iu tit th trng ca cc cng c li sut ca nhnn khng cao; (iii) vnd ln gi tng i so vi usd trong khi li sut c bn usd lin tc gim. tuy vy, p lc cnh tranh buc li sut cho vay v huy ng tin gi c ni t ca cc nhtmcp c xu hng tng (i vi ngoi t s gim) v cc nhtmcp bc vo cuc chy ua tng li sut ni t trong nm 2008, mt mt nhm nng cao sc cnh tranh trn th trng, mt khc nhm tng qui m vn kh dng v tng ti sn cho tng ng vi qui m vn s hu v ang tng mnh vi s h tr ca khon li nhun tng i kh quan thu c bt u t nm 2006 n nay, hn na, t do ha li sut khng cho php duy tr li sut thc m trong thi gian di.
4

tc lm pht cao khng ch nh hng tiu cc n tng lp c thu nhp thp v trung bnh m cn gip gim gnh nng vay n bng tin ng ca chnh ph, k c vay u t v vay b p thm ht ngn sch. v vy, gim lm pht c th khng phi l u tin trc mt ca cc nh hoch nh chnh sch t gc p lc tr n chnh ph song lm pht cao c th tc ng tiu cc ti m rng th trng tpcp s cp v hn ch th trng th cp. 5 tng d n tn dng cho nn kinh t nm 2007 tng ti 37,8% - cao hn nhiu so vi k hoch 21-22% v tng phng tin thanh ton cng tng ti 37% (con s ny nm 2006 l 34% v nm 2005 l gn 30%).

quan im xuyn sut 2007 ca chnh ph v nhnn l c nh li sut v t gi nn mc d na u nm t gi hi oi vnd/usd c xu hng tng6 do p lc tc lm pht ca vit nam cao hn hn ca m v usd ln gi so vi cc ngoi t ch cht khc nh kinh t m tng trng tt vi cc ch s lm pht v t l tht nghip c ci thin, song na cui nm, khi usd mt gi nghim trng, kinh t m lm vo khng hong tn dng bt ng sn, gi du th tng vt, th do vit nam thc hin neo t gi vo usd nn gi usd hu nh khng thay i (gim 0,03%). vit nam bc vo nm 2008 ng trc s la chn quyt nh: tip tc thc y tng trng kinh t bt chp lm pht hay u tin kim ch lm pht. phng n th nht c la chn t qu i nm 2008, thc ra l t qu iv nm 2007 vi tham vng tng trng kinh t ti 9% v lm pht thp hn tng trng, ni cch khc mc mt con s. nhng thc t din ra khng nh nhng g chng ta mong mun. lm pht lin tc leo thang v vt ra khi mi qui lut hnh thnh t hng chc nm nay buc vit nam phi iu chnh chnh sch t u tin tng trng sang u tin kim ch lm pht. ch sau 6 thng, tng cc thng k cng b ch s cpi ln ti 26,8% so vi thng 6 nm 2007 v 18,44% so vi cui nm 2007, ring gi nhm hng lng thc tng tng ng ti 74,3% v gn 60% - ph v mi d tnh ca chng ta v kim sot lm pht n nh kinh t v m v cn nghim trng hn khi vit nam c bn vn l nc nng nghip vi nng dn vn chim trn 60% dn s v lc lng lao ng. gi c tng mnh khng ch trong dp tt mu t m cn c trong cc thng sau tt tri hn vi qui lut vn ng ca gi c nhng nm gn y. sau hn 1 thp k dng nh bng ma lm pht ang quay tr li e da nhng thnh qu kinh t x hi m chng ta t c. bn cnh , tc tng trng kinh t cng bt u suy gim mc d t l u t tip tc mc cao, gdp c nm ch tng 6,23% - thp hn mc tiu 6,57%, xut hin tr li nhng cn st o usd, vng, go, thp, vt liu xy dng, v.v. thm ht thng mi cng tng vt cho d kim ngch xut khu tng mnh, sau khi vn-index qua nh im 1.173 im vo 11/3/2007, th trng chng khon hu nh ch i xung v thit lp cc y mi ch cn bng hn nh cao nht trn di 300 im vo cui nm 2008, hastc-index cng ri tr li mc xut pht im ban u, th trng bt ng sn ng bng mc gi cao ngt ngng sau khi ngn hng triu t ng vn trong cng nh t nc ngoi. nn kinh t vit nam n cui thng 5 u thng 6 nm 2008 mp m bn b vc khng hong. lm pht cao nm 2007-2008 do nhiu nguyn nhn khc nhau, trong hai nguyn nhn c bn l:
6

ngy 14/6/2007, t gi hi oi l 16.125 vnd/usd v n 6.9.2007 ln cao nht l 16.310 vnd/usd.

(i) cc bin php kch cu u t nhm vt qua khng hong ti chnh khu vc 1997-1998 khi ngun t u nhng nm 2000 v n lc y tc tng trng kinh t ln cao lm cho hiu qu u t gim st nghim trng, icor tng ln n trn 5 vo nm 2007, thm ch c th xp x 7 vo nm 2008, i i vi m rng tn dng ngn hng qu mc v c phn qu d di tng t nh cho vay di chun ca m t na cui nm 2007. ngoi ra, thm ht nsnn trin min mc 5%gdp theo chun vit nam cng khot su thm ci h lm pht; (ii) theo bo co ca b ti chnh, mc d chng ta tuyn b tht cht ti kho gp phn kim ch lm pht song thc t nm 2008, chi nsnn vn ln ti 549.784 t ng, vt 37,8% d ton, tng ng 37%gdp cn tng thu nsnn cng ti 36,8%gdp, vt 70% d ton, tng ng 548.529 t ng. (iii) lm pht mang tnh ton cu trong na u nm 2008 vi gi c nhiu hng ha chin lc tng vt, in hnh nh gi go ln ti trn 1.000 usd/tn vo thng 5 nm 2008 khng hong lng thc ton cu bo ng hay gi du th ln nh 147 usd/thng vo thng 7/2008, gi st thp, phn bn, thc n chn nui, cng lin tc lp cc k lc mi v tt yu tc ng tc th ti gi c ca mt nn kinh t c m ln nh vit nam vi tng kim ngch xut nhp khu ti trn 150%gdp. gi xng ron 92 ti vit nam lp k lc tng thm ti 4.500 vnd/lt ln 19.000 vnd/lt vo 21/7/2008. bn cnh , do nhng hn ch trong d bo th trng nn vit nam li phi chu ng thm nhng thua thit khng ng c trc bin ng trn th trng quc t, chng hn nh vic dng xut khu go trong khi gi go xut khu tng cao, sau li phi h tr xut khu go khi gi go xung thp, t mua phi thp gi cao dn n tn ng khi lng ln trong khi gi thp trn th trng quc t gim rt mnh, hay nh lin tc gim gi xng du mt cch nh git ti 9 ln trong vng hn 4 thng nhng cng khng theo kp s mt gi ti 2/3 ca gi du th quc t, v.v. thc ra du hiu lm pht cao bt u xut hin t thng 7/2007 v gn nh ngay lp tc chnh ph quan tm v c bin php i ph vi cc ch th s 18/2007/ct-ttg ngy 1/8/2007 v mt s bin php cp bch kim ch tc tng gi th trng v ch th s 23/2007/ct-ttg ngy 31/10/2007 v/v tng cng thc hin cc gii php iu hnh gi c, bnh n th trng trong nhng thng cui nm 2007 v phc v tt nguyn n mu t 2008, ri n ch th s 05/2007/ct-btc ngy 26/12/2007 v/v bnh n gi trong dp tt nguyn n mu t 2008 v ch th s 319/ttg-ktth ngy 3/3/2008 v/v tng cng cc bin php kim ch lm pht nm 2008. tuy nhin, do cha nhn nh ng v mc nghim trng ca vn lm pht nn cc bin php ra u cha ng hng, cha liu lng v vic thc thi cng khng tht s nghim tc. cng cuc chng lm pht ch thc s thay i k t ngh quyt s 10/2008/nq-cp ngy 17/4/2008 7

v cc bin php kim ch lm pht, n nh kinh t v m, bo m an sinh x hi v tng trng bn vng vi 8 nhm gii php: (i) tht cht tin t; (ii) tht cht ti kha; (iii) tng cung; (iv) gim nhp siu; (v) tit kim; (vi) qun l th trng gi c; (vii) an sinh x hi; (viii) thng tin tuyn truyn. ni dung c bn ca ngh quyt 10/2008/nq-cp c khng nh mt ln na bng ngh quyt s 20/2008/nq-cp ngy 29/8/2008 tip tc thc hin cc bin php kim ch lm pht, n nh kinh t v m, bo m an sinh x hi v tng trng bn vng trong nhng thng cui nm 2008. vic la chn chnh sch tht cht tin t lm trng tm, va tng li sut c bn va hn ch tng tng mc tn dng di 30%, ng thi tht cht cc iu kin tn dng, c bit l tn dng cho kinh doanh chng khon v kinh doanh bt ng sn nhanh chng em li nhng hiu ng mong mun, lm thay i hn bc tranh tin t - tn dng ngn hng trong mt thi gian ngn. sau mt thi gian di duy tr li sut c bn mc thp, thm vo , tc ng ca li sut c bn ti mt bng li sut tin gi cho vay ca cc nhtm hu nh b trit tiu th sang nm 2008, nhnn vit nam 8 ln iu chnh li sut c bn vi 3 ln tng lin tip v 5 ln gim lin tip, tt c cc ln iu chnh ny u tc ng rt tch cc ti mc tiu kim ch lm pht m chnh ph t ra nh u tin hng u trong nm 2008. mc d chng ta gn nh khng thc hin chnh sch tht cht ti kha vi tng chi nsnn c nm 2008 vt cao so vi d ton cng nh so vi thc hin nm 2007. qui m chi nsnn so vi gdp vn mc rt cao v thu nsnn cng tng t song ch vi ch trng tht cht tin t i i vi s o chiu ca th trng quc t - t lm pht cao sang gim pht v suy thoi kinh t - nn bt u t thng 7/2008, lm pht vit nam c du hiu lng du v thm ch cpi xung mc tng m vo qu iii/2008 ch sau hn 5 thng p dng chnh sch tin t tht cht. trong khi sc mua i ni ca vnd bc u c phc hi nh cc bin php kim ch lm pht sau mt thi gian st gim th sc mua i ngoi t gi vnd/usd - cng st gim cht t vi t gi bnh qun c nm 2008 mc 16.600 vnd/usd. vic t gi hi oi c duy tr tng i n nh trong bi cnh usd lin tc tri st so vi cc ng tin ch cht khc trn th gii chng t vit nam vn kin nh chnh sch t gi hi oi c nh nhm gp phn n nh kinh t v m. tuy nhin, chnh sch t gi hi oi km linh hot hu nh khng c tc ng n thng mi v lun chuyn cc lung vn quc t. mt mt, thm ht thng mi tr nn nng n mc d xut khu c nhng c gng ng ghi nhn, mt khc, vit nam tr thnh vng trng cho cc dng vn nc ngoi vo trong bi cnh usd mt gi tr nhiu th trng khc. kt qu l c cc dng vn u t trc tip (fdi), c u t gin tip (fii), c vn tht (chnh thc v khng chnh thc), c vn o (ng k v ha hn) 8

 t vo vit nam, vt ra khi tm kim sot v kh nng hp th ca nn kinh t. thu ht vn u t trc tip ca nc ngoi tng vt vi tng s d n cp mi ti 1557 d n vi tng vn ng k 71 t usd. tng vn u t trc tip ca nc ngoi thc hin nm 2008 cng t k lc 11,5 t usd. bn cnh , dng vn u t gin tip sau khi t vo vit nam vt khi tm kim sot v tr thnh mt trong nhng tc nhn gy ra lm pht nm 2007-2008 do nhnn dng tin ng mua vo lng ngoi t khng l ny nhm tng d tr ngoi t - n cui nm 2008 c du hiu rt ra m chng ta cng cha th kim sot c. tnh trng vn nc ngoi o chiu t nm 2009 lm cho tnh trng thng d cn cn thanh ton tng th ca vit nam nhanh chng ri vo thm ht do thng d ti khon vn lun c dng b p cho thm ht cn cn thng mi v thm ht ti khon vng lai trin min. kt qu l d tr ngoi hi gim t 23 t usd cui nm 2008 xung 16 t usd cui nm 2009 v ch cn cha y 10 t usd cui nm 2010. khng hong v suy thoi kinh t ton cu lan rng v tc ng mnh ti tt c cc nn kinh t, trong c vit nam. c bit trong bi cnh m ca nn kinh t nc ta rt ln vi tng kim ngch xut nhp khu ln ti 160%gdp v vn fdi chim ti gn 1/3 tng vn u t ton x hi, l trnh thc hin cc cam kt hi nhp kinh t ti chnh quc t ang din ra v nn kinh t va phi tri qua giai on lm pht cao 2007-2008. nm 2009, ln u tin trong lch s, chng ta kp thi ban hnh mt gi kch thch kinh t c qui m ln ti gn 10%gdp, ton din i ph vi tc ng ca khng hong kinh t ton cu. v bn cht, tuy khng hn l gi kch cu nh nhiu nc khc nhng gi kch thch kinh t nm 2009 vn da trn ni lng mnh ng b c chnh sch tin t v chnh sch ti kho, bao gm cc ni dung thc y tng tn dng, gim v h tr li sut, tng chi tiu nsnn, c bit l chi u t v min gim thu. gi h tr li sut 4% tr gi 17.000 t ng cung cp tn dng ngn hn vi li sut u i cho cc doanh nghip va v nh ang gp kh khn theo quyt nh s 131/q/ttg ngy 23/1/2009 vi qui m khong 450.000 t ng chim gn 1/4 tng tn dng. t thng 4/2009, cc quyt nh s 443/q/ttg v m rng h tr li sut 4% cho vay trung v di hn ti a 24 thng thc hin n 31/12/2011 v quyt nh 497/q/ttg ngy v h tr li sut cho nng nghip nng thn tip tc c trin khai. bn cnh , li sut c bn cng c iu chnh gim t 8,5% xung 7% - bng mt na so vi mc nh ca nm 2008 v duy tr lin tc ti cui thng 11/2009. nhng kt qu t c l rt kh quan vi tng phng tin thanh ton tng 28,7% v tng tn dng cho nn kinh t tng 37,7% so vi nm 2008, to iu kin cho nhiu doanh nghip tip cn li sut thp, thng qua , h gi thnh sn phm, duy tr v m rng sxkd, to vic lm cho ngi lao ng, gip 9

cho nhiu doanh nghip tn ti v ng vng trc cn bo khng hong ton cu. cng vi chnh sch tin t ni lng, ni lng chnh sch ti kho cng c thc hin mnh m, c bit l tng chi nsnn. tng chi nsnn nm 2009 l trn 584 ngn t ng, tng 19% so vi d ton, tng ng 35,26%gdp, trong , chi u t pht trin tng ti gn 60% so vi d ton, chim gn 31% tng chi nsnn, chi tr n v vin tr vt 10,2% so vi d ton v chi thng xuyn cng ln ti xp x 21%gdp, c bit, tng chi an sinh x hi ln n gn 22.500 t ng. mc d thc hin min gim thu vat, thu nhp doanh nghip, thu nhp c nhn trong 6 thng u nm 2009 v l ph tr gi khong 28.000 t ng v chu tc ng ca gi du th thp nhng tng thu nsnn vn vt d ton 20,2% t 468.795 t ng. tuy vy, do tng chi kch thch kinh t nn thm ht nsnn ln ti 6,9%gdp, n chnh ph cng tng t 36,5% gdp nm 2008 ln n 40% gdp nm 2009 v nm 2010 khong 44% gdp v n nc ngoi khong 30,5%gdp. kt qu tng hp ca gi kch thch kinh t nm 2009 l gp phn tch cc vo tc tng trng kinh t qu sau cao hn qu trc. nu so vi cng k, qu i ch tng trng 3,1% th sang qu ii tng 4,5%, qu iii tng 5,76%, qu iv tng 6,8% v c nm t 5,32%. mc d y l mc tng trng gn nh thp nht trong hai thp k qua song vn l thnh tu ng ghi nhn trong bi cnh suy thoi ton cu. hn na, chng ta vn c bn m bo c n nh kinh t v m, kim sot c lm pht. cpi so vi thng 12/2008 ch tng 1,32% sau qu i, tng 2,68% sau qu ii, tng 4,11% sau qu iii v c nm tng 6,52% (bnh qun cpi nm 2009 tng 6,88% so vi nm 2008). nh vy, gi kch thch kinh t nm 2009 thnh cng, gp phn gii quyt c nhiu vn cp bch v duy tr tc tng trng v n nh kinh t v m trong bi cnh chu tc ng su sc ca khng hong kinh t ton cu nhng cng t ra cho chng ta nhiu bi ton kh cn gii quyt, c bit l cc bi ton cn i kinh t v m m bo iu kin cho tng trng cao v bn vng. nhm t cc mc tiu ca nm 2010 (tc tng trng l 6,5%, lm pht khong 7%, ngun vn u t ton x hi khong 41,5%gdp, kim ngch xut khu tng 6% so vi nm 2009, bi chi nsnn khong 6,2% gdp) chng ta tip tc ch trng ni lng v chnh sch ti kha v chnh sch tin t thng qua cc bin php khng mang tnh cp bch, tnh th nh gi kch thch kinh t nm 2009. tng thu nsnn nm 2010 t 528.100 t, vt 14,4% d ton, tng ng 27,1%gdp. tng chi nsnn cng vt 1% d ton, t 588.210 t, tng ng 30,15%gdp. ring chi tpt vt 19,5% d ton, chim hn tng chi nsnn v chi thng xuyn vt 8,1% d ton t 428.210 t ng, tng ng 22%gdp. mc thm ht nsnn tuy thp hn so vi d ton song cng ln ti 10

3%gdp theo chun quc t hay 5,8%gdp theo chun vit nam. trong khi , chnh sch tin t li phi vt ln vi lm pht cao vo qu i v qu iv cng nh lm pht qu thp vo qu ii v iii. xuyn sut c nm 2010 l mt th trng tn dng ngn hng chu s chi phi ca chnh sch tin t khng tht cht m cng khng ni lng vi tc tng tng tn dng tng i cao trong khi li sut cho vay cng khng h thp. n cui thng 3/2010, nhnn vit nam cng b li sut c bn vn gi mc 8% trong thng 4/2010 nh t thng 12/2009 do t 26/2/2010, nhnn chnh thc ho li sut cho vay mc 16-20%/nm thng qua thng t s 07/2010/tt-nhnn v p dng li sut tho thun cho cc khon tn dng trung v di hn. y l bc i ph hp vi nh hng t do ho li sut trin khai t nm 2002 nhng chng li nm 2008 do phi i ph vi lm pht dng cao ln mc 2 con s. trong thc t, cc nhtm chuyn cc khon cho vay ngn hn (chu qui nh trn li sut cho vay 12%/nm sang cho vay trung di hn p dng li sut tho thun ti 16-20%/nm nn li sut c bn ch cn ng vai tr tm l nh tn hiu l nhnn vit nam s tht cht hay ni lng chnh sch tn dng ni ring v chnh sch tin t ni chung. t u nm 2010, khi khng cn chnh sch h tr li sut 4% nh trong nm 2009, li sut cho vay bng vnd lin tc tng cao ln mc 16% - 18%/nm, c bit c nhng trng hp ln ti 18-20%/nm nn nhiu doanh nghip chuyn sang vay bng usd do li sut vay usd thp hn nhiu so vi li sut vay vnd trong khi ri ro t gi hi oi cha hin hu. li sut cho vay usd ngn hn u thng 4/2010 ch 5,5% - 6%/nm v cho vay di hn 6% - 8%/nm sc hp dn cc doanh nghip trong khi i a s cc doanh nghip u k vng t gi vnd/usd s tng i n nh trong thi gian ti. thm vo , mt nguyn nhn quan trng khc khin tng trng tn dng bng ngoi t tng t bin l do vic m rng i tng tip cn vn theo thng t s 25/2009/tt-nhnn, trong b sung thm 2 i tng c vay bng ngoi t l cc nhu cu thc hin cc d n u t, phng n sn xut, kinh doanh hng ha dch v xut khu v cho vay bng ngoi t s dng trong nc nhng phi bn s ngoi t vay cho t chc tn dng cho vay. cpi qu ii/2010 tng qu thp lm gim ng k mi lo v lm pht, thm ch c kin cho rng vit nam hon ton kim sot c lm pht c nm 2010 nn nhnn vit nam tip tc duy tr li sut c bn mc 8% nh t thng 12/2009 nhm pht tn hiu v n nh chnh sch li sut trong khi thc thi chnh sch tn dng ni lng vi mt bng li sut cho vay ph bin khong 13-14%/nm. tuy nhin, cuc ua tng li sut huy ng vnd quay li trong thng 5.2010 vi li sut huy ng ph bin mc xp x 12%/nm km theo nhiu hnh thc khuyn khch ngi gi tin v li sut huy ng usd cng tng t 5%/nm ln 5,5%/nm vo cui qu ii/2010 mc d nhnn tng tnh thanh khon cho nhiu nhtm thng qua nghip v th trng m v th trng lin ngn 11

hng cng nh tuyn b d cung ngoi t trong h thng ngn hng v nhnn mua li hn 1 t usd tng d tr ngoi hi. xu th li sut trn th trng tin t tn dng vn khng th vn ng theo yu cu ca chnh ph l a li sut huy ng xung mc 10%/nm v li sut cho vay xung 12%/nm. tri vi nhiu d bo, nhnn khng iu chnh li sut c bn t 8% xung mc 7% (theo iu chnh gim c li sut ti cp vn v li sut ti chit khu) t thng 7/2010 nn mc d chnh sch ti kho (chi nsnn) c du hiu ni lng r rng th chnh sch tin t vn cha th hin s ni lng cn thit. n cui qu iii v u qu iv/2010, nhnn ng trc la chn i nghch l tng tng tn dng c nm 2010 khong 25% ng thi h mt bng li sut nhm pht nhng tn hiu mnh m hn v ni lng chnh sch tin t m bo tc tng trng kinh t t 6,5% tr ln song ni lng tin t trong bi cnh mi lo ngi lm pht dng cao li khng kh thi v c bit nguy him. u thng 11/2010, nhnn phi tng li sut c bn t 8% ln 9% sau khi c nh n sut t thng 12/2009 vi k vng tht cht chnh sch tin t kim sot lm pht. mt mt, tn hiu tht cht chnh sch tin t pht ra dng nh cha mnh v r rng, mt khc tn hiu li pht ra ng vo thi im cu tn dng tng mnh theo tnh ma v ca sn xut kinh doanh v room tng tn dng ngn hng c nm c bn ht. ng nh d bo, tng trng kinh t nm 2010 t 6,8% ng thi cpi c nm tng 11,75% so vi cui nm 2009 th tc tng trng tn dng ngn hng nm 2010 vt mc tiu 25% v tng ti 29,81% so vi cui nm 2009, trong tn dng bng vnd tng 25,3%, tn dng ngoi t tng ti 49,3%. bn cnh , tng phng tin thanh ton cng tng 25,3% so vi cui nm 2009 (mc tiu l tng 20%) v huy ng vn tng 27,2%. bi hc kinh nghim t nhng phn tch nu trn, chng ta thy v phi hp ng b cc cstk v cstt ni ln mt s bi hc quan trng sau: 1. chnh sch kinh t v m ni chung, cstk v cstt ni ring l mt trong nhng cng c quan trng nht ca nh nc qun l v iu hnh nn kinh t. chnh sch kinh t v m khng hot ng ring r m tp hp thnh mt h thng c cc mi quan h ni ti tc ng qua li vi nhau. cc chnh sch c bn l ti kha (thu v chi tiu chnh ph), tin t (cung ng tin, li sut, tn dng) v chnh sch t gi hi oi (t gi hi oi v qun l ngoi t). c trng ca chnh sch kinh t v m l cc mc tiu ca chng ph hp vi tng giai on pht trin nn kinh t v c th ca mi quc gia. chnh sch kinh t v m c gi l c hiu qu nu cc mc tiu ca n c thc hin. 12

2. c im quan trng nht ca chnh sch l tr. tr trong l khong thi gian chnh sch phn ng trc nhng thay i ca mi trng kinh t, tr ngoi l khong thi gian ch i chnh sch pht huy tc dng i vi nn kinh t. chng ta phi c bit quan tm ti tr ca chnh sch kinh t v m trong qu trnh hoch nh, trin khai v d bo nhng hiu qu ca chnh sch. chnh sch ti kho c tr trong di do thng phi thng qua nhiu cp c thm quyn (nh quc hi) trc khi quyt nh. chnh sch tin t c tr ngoi di do cc n v sn xut kinh doanh thng lp k hoch sn xut kinh doanh t trc. vn l phi nh gi chnh xc tr ca tng chnh sch v nu c th cn rt ngn tr ny (c ch hoch nh v thc thi chnh sch c hiu qu, nhanh nhy v nng ng). 3. phi hp ng b cstk v cstt l xy dng mt h thng chnh sch gn b cht ch vi nhau nhm to nn mt tng hp lc thc hin mt/mt s mc tiu kinh t - x hi. cc mc tiu ny thng xuyn mu thun vi nhau nn phi la chn mt/mt s mc tiu ch yu cho tng giai on pht trin v tp trung sc mnh ca cc chnh sch thc hin mc tiu , ng thi, cn c cc chnh sch trit tiu hay trung ha nhng hu qu tiu cc do cc chnh sch khc gy ra. tnh ng b ca cc chnh sch kinh t v m ch l tng i nn phi phn tch v nh gi n mt cch bin chng, t trong s vn ng v pht trin vi mc tiu ca tng thi k pht trin kinh t. ng c ca cc nh hoch nh chnh sch l t c cn i bn trong v bn ngoi. vit nam cn v c iu kin phi hp ng b cstk v cstt, khc phc nhng nhc im trong hoch nh v thc thi chnh sch thi gian qua. vic phi hp ng b cc chnh sch ca vit nam theo m hnh nn kinh t hn hp, theo phng thc u chnh dn tin ti ng b, c tnh ti c th ca nn kinh t. 4. mt trong nhng nguyn nhn c bn khin chnh sch kinh t v m khng ng v l chnh sch c hnh thnh t nhng c quan c lp, li khng c lin h vi nhau cht ch do thiu s ch o thng nht, tp trung (hin tng kh ph bin nc ta hin nay l cc c quan hoch nh chnh sch t trao i hp tc vi nhau trong qu trnh lm chnh sch, mi c quan theo ui cc v lp lun ring trong khi t chc iu hnh thng nht ca chnh ph cn nhiu m bt cp). chnh v vy, chng ta phi c s phi hp gia cc c quan lm chnh sch, tng cng s ch o ca chnh ph m bo tnh ng b ca cc chnh sch kinh t v m. chng ta cn tng cng hn na phi hp gia cc b ngnh trong vic hoch nh cc chnh sch kinh t v m mi, cng nh r sot li m bo tnh thng nht ca cc chnh sch ban hnh, c bit l s phi hp hot ng gia b ti chnh v nhnn vit nam. 13

5. trong hn 20 nm i mi va qua, chng ta t c nhiu tin b ng k trong phi hp cstk v cstt thc hin 2 mc tiu c bn l tng trng kinh t cao, bn vng, kim ch lm pht, n nh kinh t v m, tin ti cn i bn trong v bn ngoi. bt u t giai on phi thai 1986-1990, vi vic t ln hng u mc tiu h tc lm pht xung 2 con s, ti giai on 19911995 phi hp cc chnh sch c nng ln mt tm cao mi, va tip tc kim ch lm pht, va t c tc tng gdp thuc loi cao trn th gii, ng vai tr quan trng a nc ta thot khi khng hong kinh t ko di sut 15 nm. t s phi hp cn khp khing, s khai v nhiu hn ch giai on 1986-1990, chng ta ngy cng hon thin vic phi hp mt cch hp l, khoa hc v nhun nhuyn hn. chuyn sang giai on 1999-2010 nn kinh t chuyn sang mt giai on pht trin mi vi nhiu mc tiu cao v kh thc hin hn i hi s phi hp cc chnh sch kinh t v m ng b, cht ch v hiu qu hn. c bit cc cn i nh ns, tch ly-u t, ti khon vng lai vn cha t c, thm ch c xu hng trm trng thm, cc nguy c lm pht cao vn cn, bong bng trn th trng ti chnh v th trng bt ng sn hnh thnh, ri ro tn dng ngn hng cao,, thm vo , tnh hnh kinh t - ti chnh khu vc v th gii din bin phc tp, nh hng khng nh ti vic hoch nh cc chnh sch kinh t v m ca nc ta. 6. nhc im ln nht trong phi hp cstk v cstt ca vit nam l vn thiu ng b, thiu nht qun, thng xuyn thay i (khng n nh) v cha xy dng c mt chin lc hoch nh chnh sch khoa hc v hp l. cc mc tiu chnh sch tng i ng b v ng n (nu xt trn kha cnh xy dng v kt qu thc hin cc mc tiu chnh sch) song hiu qu chnh sch khng cao (chnh sch ti kha vn cn thm ht ns ln, u t trong nc tng chm, chi ns cn rt lng ph; chnh sch tin t cn lng tng, b ng; chnh sch t gi cha pht huy tc dng tch cc nh mt cng c hu hiu trong nn kinh t m). nguyn nhn ca tnh trng trn l s phi hp ng b trong mi lin h chiu dc ca tng chnh sch cn yu km v dy chuyn chnh sch c ch - lut php kinh t cha ng b. chnh sch ng nhng c ch trin khai thc thi chnh sch khng y v hu hiu, lut php cn thiu v cn nhiu k h, thiu nghim minh. kt qu l cc mc tiu chnh sch khng c thc hin hoc b bp mo. mun khc phc tnh trng ny, chng ta phi tp trung vo hon chnh c ch, lut php m bo thc thi chnh sch nhanh chng, chnh xc v c hiu qu. 7. vic phi hp cstk v cstt ca ta gp vng mc do bn cht cc mc tiu chnh sch thng mu thun vi nhau i hi la chn mc tiu ch o mt cch chnh xc. thm vo , chng ta cha hnh thnh ng b cc yu t th trng, thiu th trng lao ng v th trng bs chnh thc, th trng tin t chm pht trin v b hn ch, th trng vn cn s khai v 14

thiu tnh n nh, chnh v vy, cc cng c ca chnh sch ti chnh - tin t va thiu, va km hiu lc. chnh ph vn nng v s dng cc cng c trc tip, hnh chnh trong khi c ch quan liu bao cp vn cha c loi b hon ton, gy tr ngi ln cho vic phi hp cc chnh sch nng ng, linh hot v phn nh ng din bin ca cung cu trn cc th trng ca nn kinh t. 8. trong nn kinh t m v tch cc tham gia tin trnh hi nhp, vic hoch nh v phi hp cstk v cstt ca ta cn cha thch ng c vi nhng bin ng t bn ngoi, nhiu im cn cha ph hp vi thng l quc t. song cng vi vic tng cng hi nhp kinh t, chng ta phi iu chnh cc chnh sch kinh t v m cho ph hp vi tin trnh hi nhp khu vc v th gii, c bit lu cc chnh sch thu quan, chnh sch t gi v qun l ngoi hi, ch trng thc hin t do ha tng bc th trng ti chnh v th trng lao ng. cc chnh sch kinh t v m cn tp trung nng cao hiu qu v sc cnh tranh ca cc dn trong nc, m bo kh nng ng u vi cnh tranh quc t ngy cng khc lit cng nh to ra li th trong lin kt v phn cng lao ng quc t, thch ng vi xu th ton cu ha nn kinh t./.

15