Medya Balamnda Nefret syleminin nsan Haklar Asndan ncelenmesi

Medya unsurlar olan gazete radyo ve televizyonlar ktndan beri uzmanlarn zerinde altklar konu medya etii ve insana haklar zerine olan snrlamalardr. Uzmanlar medya unsurlar iinde insan haklarnn yok sayld ve bunun grmezden gelinerek haberler yapld ve zel yaam ve gizliliin yaplan haberlerle yok sayld bu dorultuda ki yasalarn inendii zerinde hemfikirlerdir. Bu makalede de insanlarn temel hak ve zgrlklerinin ihlalinde ska kullanlan medyann nefret sylemleri konu edilecektir. Nefret suu, bir kiiye veya gruba kar rk, dil, din, cinsiyet ve cinsel ynelim gibi nyarg dourabilecek nedenlerden tr ilenen, genellikle iddet ieren sulardr. Nefret sular dier sulardan farkl nk her ne kadar bu sular bireylere kar ileniyorlarsa da aslen hedef alnan o bireyin yesi olduu sosyal gruptur. Eer bu su bir defaya mahsus olarak ilenmemise ve sreklilik arz ediyorsa, su ileyenler nefret grubu olarak adlandrlrlar. Bir sulu tarafndan bir ahsa veya bir mlke kar ilenen herhangi bir cezai suun kayna o kimsenin rk, rengi, etnik kkeni ya da uyruu; dini; cinsiyeti, cinsel ynelimi, ya, fiziksel veya zihinsel engelleri ise bu su nefret suunu tekil eder. lk olarak ABDde ortaya kan nefret sylemleri zencilere kar medya tarafndan ilenmi bir su olduu fark edildiinde hemen yasalaarak insanlarn haklar koruma altna alnmtr. Daha sonraki yllarda Avrupa lkeleri de mevzuatlarna nefret sylemini almtr. Farkl sosyal gruplar ve etnik kkenlerin birlikte yaad lkemizde de medya nefret sylemi suunu sk sk ilemekte nefret sylemini kendisine gre temel insan hak ve zgrlkleri kapsamnda deerlendirmemektedir. Almanyada yaplan aratrmalar zellikle yabanclara ynelik tehdit ve saldrlarn kitle iletiim aralarnda youn olarak yer almasndan sonra paralel taciz ve saldrlarn ksa dnem iinde youn olarak artmas ve medyann ilgisi ortadan kalktktan sonra dmesi medyann etkisine iyi bir rnek saylabilmektedir. Nefret sylemi aslnda bir tekiletirme trdr. nk insan sorumlu olmad bir eyden srf dini, dili, rk, grn, sosyal durumu vs. yznden tekiletirilir ve dlanr. Bizim lkemizde de yllarca Krtlere, Alevilere, ingenelere, Ecinsellere vs. nefret sylemleri medyada ska yer almaktadr. Bu durumun medyada bu ekilde yer almas insanlarn zihinlerine istemese de yerletirilir ve insanlar bu gruplara nyargyla

bakarlar. Zira lkemizde aileler ocuklarna ingene ocuklaryla oynamamas Trk Milliyetisi bir aile ocuklarn Krt ocuklaryla oynamamas iin tembihler. Buna biroumuz ahit olmutur. Bu Durumun bu hale gelmesinde medyann sorumluluu hat safhadadr. nk medya ingeneleri yllarca hrsz Krtlerinde PKKl olarak lanse etmitir. Bu da ister istemez toplumda bir nyarg olumasna neden olmutur. Demokratik lkelerde nefret sylemlerinin cezai yaptrmlarla engellenmesi gereklidir. nk demokratik devlet insanlar hibir ynyle ayrmadan herkese eit bir mesafede durarak ayn haklar salamak durumundadr. lkemizde nefret syleminde dolay insanlar yaftalamak son zamanlarda eskisine bakarak azalm olsa da tam bitmemitir. Bu yzden demokratik sosyal bir hukuk devleti olan Trkiye bu sula sonuna kadar mcadele etmeli. Bunun da yolu nefret syleminin su kapsamna alnmasdr. Trkiyede nefret syleminin en son rnekleri Van Depremi srasnda yaanmtr. Van Depremi olduu srada birok medya kuruluu Van iin yardm toplamaya balamt. Yardmlar toplanrken medyada yer alan kanaat nderleri televizyonlara karak Van Depremi iin yardm toplarken nyargl yaklamamamz gerektiini syleyerek ba yapmamz gerektiini sylediler. Tabi bu art niyetle yaplm bir davran deil ama gizli bir nefret sylemi iermekteydi nk insanlara onlarn bizden farkl olduu bu yolla ska hatrlatld. Belki byle bir politika izlenmeseydi daha fazla para toplanabilirdi. Dier bir rnekse Alevilerdir. Bu lkede yaayan Aleviler Yllarca Alevi olduklarn saklayarak yaamlardr. nk medya Alevileri c gibi gsterilerek toplumun Alevilere nyargl olunmasna neden olmutur. Tabi buna o yllarda yaanan Alevi-Snni atmalarn medyann yaygaraya vermesi de neden olmutur. Ykselen milliyetilikle birlikte nefret dili ykselmekte ve etkisini arttrmaktadr. Medya en etkin kltrel iletkenlerden biridir. Bu nedenle eitlilii ve farkll ne karmaya gc olduu kadar, bu atmay sradanlatrma ve yayma konusunda da son derece etkili ve ynlendirici olabilir. Uzun yllardr Trkiye medyas milliyeti ve ayrmc sylemin etkin kaynaklarndan biri olmutur. Bu gazetecilik trnn toplumdaki kutuplamaya dikkate deer bir katks salamtr. 1 phesiz lkemizdeki nefret suunun kayna ok kltrl bir yapya sahip olmamz ve medyann bu ok kltrll gzmze gzmze sokmasdr. Bu suu alt edecek bir yasada olmamas bu durumu iyice krklemektedir. Her ne kadar bu suu ileyenler bilmeyerek ilese de (Van rneinde olduu gibi) bilerek ileyen ve bu
1

Uzm. Psk. Sabahat ERLER-Nefret Sularnda Medyann Etkisi-2010-makalehttp://www.doktorsitesi.com/yazi/nefret-suclarinda-medyanin-etkisi/5248

durumdan kar salamaya alan toplumu yozlatranlar da vardr. Yaplan bir aratrmaya gre gazetelerin bulmaca eklerinde dahi nefret sylemleri yer almaktadr. Byle bir medya sisteminin olduu dnyada toplumu nefret suundan dolay sulamak yersizdir. Aslnda nefret suunu ortaya karan sistemdir daha dorusu sistemin bizi soktuu stat ve bu statler aras farkllama ve teki olmaktr. Her ne kadar modernlemenin getirdii bir eitlik sz konusu ise de insanlarn iinde veya bilinaltnda tekiletirmeye ynelik bir yatknlk vardr. Aznlklarn veya ezilenlerin haklarn korumaya ynelik yaplan bir takm oluumlar ve akmlar vardr. Krt Alm, Ecinsel haklar, Dinsel aznlklar vs. bu gruplamalar genel olarak takip etmek dahi, hem szl iddet hem de fiili iddet ieren nefret sularnn lkemizde de yaygn olduunu gstermektedir. Yllar nce bir manken ve pop arkcs konser ncesi bir konumasnda konsere gelenleri eletirmek maksadyla Diyarbakr dan m geldiniz abi gibisinden bir espri yapmt. Mehmet Ali Erbil ve Gner mit in Alevilerle ilgili sylemleri. Tm bunlar istenilerek sylenmi eyler deil azdan kaan yani bilinaltnda olan yani medya tarafndan bilinaltmza yerletirilen eylerdir. Nefret syleminin temelinde nyarglar, rklk, yabanc korkusu/dmanl, tarafgirlik, ayrmclk, cinsiyetilik ve homofobi yatar. Kltrel kimlikler ve grup zellikleri gibi unsurlar nefret syleminin kullanlmasn etkiler, ancak ykselen milliyetilik ve farkl olana tahammlszlk gibi koullarda, nefret dili ykselir ve etkisini arttrr. 2 Yaplan bir aratrmaya gre en fazla nefret sylemini ke yazarlar yapmaktadr. Yeri geldiinde kendilerini demokrasinin bekileri olarak gren ke yazarlar en ok nefret sylemi gelitiren kiilerdir. Bu kiiler toplumun kanaat nderleri olarak grlmektedirler. Bir toplumda kanaat nderleri olarak grlen kiiler bu suu iliyorsa herkesin de bu suu ilemesi kanlmazdr. AHM 2012 ylnda verdii bir kararla nefret syleminin ifade zgrl olmadna kanaat getirmitir. Bu karar verildii dava ise datlan el ilanlarnda gay ve lezbiyen gibi tekiletirilen kiiler hakknda olumsuz yazlar ve yaydklar HV virsnden bahsedilmektedir. Yani yaydklar virsn nedenini gay ve lezbiyen olmalarna balanmtr. Hal byleyken gay ve lezbiyenler AHMe dava ayor ve kazanyorlar. Fakat gazete ve televizyonlar hala bu ynde yaynlarn kesmemekte srar etmektedirler. Nitekim Lezbiyen kz annesini yaralad, Ecinsel olunu ldrd gibi balklar hala gazetelerin manetlerini sslemektedir.
2

Nuran Gelili-Garen Kapril-Medyada Nefret Sylemi-2011-syf:3

AHM nefret syleminin neden ifade zgrl kapsamna girmediini yle aklamaktadr. nsanlara hakaret edip bunun ifade zgrl kapsamnda deerlendirilmesi olanakszdr. Nitekim nefret sylemi de ifade zgrlnden ok insanlara hakareti barndryor. Bu da insanlarn temel hak ve hrriyetlerine aykrdr. Peki nefret syleminin snrlar nelerdir? Geen gn haber kanallarndan birinde tre cinayetleri zerine bir tartma program vard. Konumaclardan birisi tre cinayetlerinin en ok krt vatandalar tarafndan ilendii syledi. Bunun zerine bir gazeteci ite nefret sylemi diye kzm byle nitelendirmelere hakk olmadn sylemitir. Peki, Trkiyede tre cinayeti gerekten younlukla kimler tarafndan ilenmektedir? Bunun cevab nefret sylemi midir? Ya da bu sorun tartlrken, zm nerileri getirilirken, ileyenlerin etnik-dini-blgesel zellikleri sylenmeyecek dikkate alnmayacak mdr? Bunun nedeni olarakta nefret syleminin tam bir tanmnn olmamasn gsterebiliriz. Kanunlarla ve tanmlamalarla tam snrlar izilmedii iin bu sylem her tarafa ekilebilmektedir. Sonu olarak Nefret Sylemi bir ifade zgrl deildir. Bunun aksine bir aalama hor grme veya tekiletirmektir. stelik buna o kiinin elinde olmayan bir durum neden olmaktadr. Bu da bir nevi insanlarn temel hak ve hrriyetlerini yok saymaktr inkar etmektir. Bu yzden bu konularda toplumsal hassasiyet yaratmalyz ve bu grevin balca sahipleri medya ve kanaat nderleridir

EMRE SEVNDK 1401080041

T.C STANUBUL NVERSTES LETM FAKLTES GAZETECLK BLM

NSAN HAKLARI VE MEDYA

Medya Balamnda Nefret syleminin nsan Haklar Asndan ncelenmesi

Prof. Dr. Ali Murat Vural

EMRE SEVNDK 1401080041

HAZIRLAYAN

stanbul 2012