You are on page 1of 9

LEA?RIN AN IRISLEA?AIR.--III. [Illustration: Seanaid na nGae?eal] SCOIL GAE?EALAC. Aist "CONN MAOL," "BEIRT ?EAR," "AN tA?

?AIR PDRAIG DUINNN," Agus "GRUAGAC AN TOBAIR." Ar n-a cur amac do CONNRA? NA GAE?ILGE, Baile ?a Clia?. 1903.

CLR AN LEA?RIN SEO. I. II. III. IV. Scoil Gae?ealac, Scoil Gae?ealac, Scoil Gae?ealac, Cuirtear Corc sa "Conn Maol." "?eirt ?ear." 'n A?air Pdraig Duinnn. ?airile feasta, a Uaisle, "Gruagac an Tobair."

RA?R?. ?inig na haist leanas annso amac i nIRISLEA?AR na GAE?ILGE, agus timd d gcur i gcl ars le sil go ndanfaid tuillea? mai?easa, agus go gca?rgaid cum brostuga? ar an l go mbei? scoileanna agus oideacas na hireann go for-Gae?ealac. Is an rud at 'gr lot agus gar gcoimed siar act n fuilimd ag dana? sid dr dteangai? fin cum gac an-tsagas gn?a do cur i gcrc. La?raims Gae?ilg leis na lean?a scoile, minims eala?na is eile di? trd an nGae?ilg, is annsoin is gairid an ?oill go mbei? ire Gae?ealac amuig 's amac. FEAR AN IRISLEA?AIR.

I. SCOIL GAE?EALAC. Sula dtosnuig?ear tig, lirig?ear an tala?, baintear an fd, r?ar?ar go ?faigtear bun daingean dl? ? cuirtear an cloc-cinne annsoin. Tmuid-ne ag liriuga? na tal?an. Is gn tair?eac ? gn trom. Tmuid ag rduga? tig?e leis act i n-ionad a gcloca cinne do ?ingea? sos mar a ?fuil an

cr glas cruai? is ea? is baoglac go ?fuilmd 'g gcur ar ?ala? ?og do cri?eann f n-r gcosai?. T bun is na ceanntrai? Gae?ealaca agus m ?ui?tear tig air sin n rabfa? gao? guairnein na nIndia?a ?oir na tig sin. Measaim gur ?'iascaire d'rduig an cad tig i mBaile-?a-Clia? i ?fad ins na ciantai?. N rai? aige cuige act clea?aca a?maid cum falla, ? scra? an tail? cum dn a ?ige, act as an gcad ?osuga? soin d'?s Srid U Conaill mar a gcuireann Connra? na Gae?ilge f?a indiu. Cuirims-ne leis tig ar bun--scoil Gae?ealac, i gceanntar Gae?ealac--is cuma c mbei? s sui?te, ?iar, ?uai? n ?eas, act go mbei? an it Gae?ealac. Caid an cuma is fearr cum a danta? Is el d'r dtim?ir an it is oirea?naige le n-a lei?id do cur ar bun act dla na cuma is fearr cum an gn?a do cur cum cinn ?einn bui?eac do cc a co?airle ?a?airt dinn. Dar liom-sa t an scoil cur?a suas ceana agus n ?uil againn act a cru? d'a?arruga?. 'S an scoil ?arlac d do ?g an sagart pariste le ca?air an ?uird Oideacais. T s riactanac orainn ar dtis cead an tsagairt agus cead tuismi?e na lean? d'?agil agus an scoil do ceannac 'n mBord. Dolfai? an bord go mear m ?ei? ?ios aca go ?fuilmd dirri? agus go ?fgfamuis a scoil 'n-a fo?arac fola? aca cum sc?a ?a?airt d'uanai? l fear?ainne. Muna ?fuil s oirea?nac d'r ngn ?anfainn ceann nua?. "Cad do ?anfar leis an migistir mboct at annsd?" adarfai? duine igin. An mid seo go dei?in. M t fios a gn?a aige, s sin m t s 'n-a cumas Gae?ilg is ligeann mai? do ?inea? do'n aos g, tgfar smact an ?uird Oideacais, ta?arfar tuarastal nos fearr d n t aige agus coingill freisin go ?fuigi? s an tuarastal soin ar fea? a ?ea?a? act a gn do ?ana? go mai? ? aire ?a?airt d fin. Darfainn gur ?'?i fear mai? tuarastal 200 pnt 'sa mblia?ain, do ?infea? an lean? ?osac i nGae?ilg, ? do ?anfa? clr oibre mar leanas:-GARSIN IS GEARRCAILL I n-IN?EACT AMUIG IS AMAC LE S BLIA?NA D'AOIS, An cad ?lia?ain: Gae?ilg a?in is Teagasc Cristui?e. An dara blia?ain, ? as soin go dt an t-aon?a? blia?ain dag: Gae?ilg, Stair, Teagasc Crostui?e, irea?, lar-elas, Barla--gac n? minte ?re Gae?ilg. An t-aon?a? blia?ain dag: Eala?na eile, T?as Cruinne, ? clid. 'n t-aon?a? blia?ain dag suas: Cai?fear bean-?inte do ?ol?ar do na cailn? i dteannta an ?igistir, do ?infi? Fuagil, Cniotil, Nigeacn, Ccaireact is gac n? do ?aineann le tig, is le hanlai?e. Ba cir go ?fuig?i?e a lei?id sin de ?inteir ar cad go lei? 'sa mblia?ain ? ar an oiread cadna fear do ?infea? mniuga? tal?an do na

buacaill?. Cai?fear tr acra do ceannac cois na scoile i gcir gac sagas mniuga? tal?an do ?inea? ?i? n a?in as lea?rai? act as obair l?. Is leis na haosnaig tora? na tal?an soin ? cuirfear i dtaisce ?i? a luac, mar dolfar ar an marga? na barra. Is mniuga? tal?an an t-elas is oirea?naige d'r ndaoini? indiu. Nor minea? fs di? , agus t a rian air, tmuid creacta ag tor?ai? derata toisc nac ?fuil an t-elas cruinn againn le socar do ?aint as an dtala?. Deir fir elaca go mbainfi?e a cig n-oiread socair as an dtala? so againn is baintear as indiu. D mbainfi?e fin ba ?eag an ?rig ?inn-ne mar ?ea? s go dt seo ag an bpist sin an migistir tal?an. T breaca? an lae cugainn ?, agus is mi?id d'?eirmeir? na hireann iad fin do glasa?. T daoine eile lasmuig ag dana? airgid as a gcuid tal?an agus r dtr-ne ag dul cum fia?antais. ?all i nAlbain an t-am so de ?lia?ain is gn?ac le feirmeir na sciol?in do cur i mbosca? istig i dtig?i? agus i?ir is aoileac do cur le go sideann na bog-gais ?re ?ili? na sciol?n soin. 'Sa ? seo cugainn si?fear na sciol?in sin i dtala? is bei? prta nua san Abrn at cugainn aca sd. Connac fice pnt d ?a?airt ar ?onna prta nua roi? ?ealtaine i gca?air Lnduin. N ite?a? an saogal orm 'n go ?fuil s i gcumas feirmeir na hireann an rud cadna do ?ana?. ?id siad co? gasta is co? crocna?ail le sd ?all, act a?in nac ?fuil elas mnig?e tal?an aca. N fidir le d rir sin ? ?arra prta do ?aint as an dtala? i n-in-?lia?ain a?in ? an leasuga? ceart do cur ar n-ais ann gcs n raga? an tala? soin i ndsc. "An as scoiln Gae?ealac do ?easann t an t-elas soin do ?inea? do na feirmeir??" adarfai? duine igin, is ag lea?-giri?e. Go ri?, a ?alta. Ni ?uil sol-cn na daire c? mr le maracn, act fac ar ?ile na coille d'?sann uai?, a ceann go hrd, a ?ra?a go doi?in, a ca?ail ?oirtea?ail, a gaga rea?ra, rigne. D'?s an crann uai?reac soin as beagn, n rai? dea?a? 'n dei?neas air, act nor staon s ria? gur ?s s. Fac go cruinn air, is mactnuig! D'is an cad scoil Gae?ealac do cur ar bun ? tai?ige ?ei? againn ar an ngn, is fidir linn scoileanna eile d'?agil mar a minfear gac uile cird do ?eastcai? uainn i nirinn, mar at leasuga? lea?air, grasui?eact, figeadireact, tilliireact, siinireact, ? cearda eile. Cuirfear rdscoil ar bun i mBaile ?a Clia?, n gCorcaig, n i nGailli?, le hagai? gac eala?a ?air?eac do ?inea? as Gae?ilg do'n aos g do ?ogfar as na scolai? Gae?ealaca. Cuir r sinsir scoileanna na Tea?rac is Cluana, ?eanncoir is rdmaca ar bun, ? lea? a gcil ar fuid an tsaogail. T an ?uil cadna ionnainne. Misneac, a clann ! Is linn-ne tr geal-innseac na hireann, ? is gearr go mbei? s againn le congna? D. * * * * *

Mar a gcuireann C. na G. f?a, _where the G.L. put up (reside)_. Tuismi?e, _parents_. irea?, _Arithmetic_. Lar-elas, _Geography_. T?as Cruinne, _Geometry_. Mniuga? tal?an, _Agriculture_. Aosnaig, _youngsters_. Tor?a derata, _foreign countries_. Sciol?in, _"cut" potatoes for seed_. I?ir, _earth-mould_. N iteo?a? ?rl. _The world would not persuade me_. Crocna?ail, _industrious_. Sol-cn na daire (no darac), _the seed nut of the oak, acorn_. CONN MAOL.

II. SGOIL GAE?EALAC. T an ceart ar fad ag Conn Maol. Teastuigeann sgoil Gae?ealac uainn. N minea? at againn i nirinn anois act creaca?, ? t a rian orainn. T an donas a' teact ar r dtr. N'l againn act blia?ain nos measa 'n a cile. T muinntir na tuai?e a' scaipea? agus a' mea?a?, ? t na srid-?ilt beaga ag dul i n-olcas gan aonac gan marga? foganta. Facaims ar an dtala? agus ar curadireact na tre. T an cuid is m de'n tala? lea?-?i?te le huisge, ? n ha?in an tala? siol act leicne rda. Is or?a t na barra breag?a luacra a' fs ? gan duine n daoine a r?arfa? dog cun iad a ?iormuga?. Fac feirmeir na hireann a' dol a gcod' coirce ar ? ?eistin an cloc ? a' ta?airt sgillne ar _Castalia_ n ar rud icint eile go ?fuil ainm ?r air. Fac r dtr agus maol crannai?. Nuair do b'?idir leis na huaisli? crainn a cur nor cuireadar iad. D gcuirfids n ?eids anois mar ?ea? bacaig a d?aig ag iarrai? darca ar ?uindeam. ?ea? airgead i n-a bpca? aca ? ?ea? obair ag luct oibre at anois a' tei?ea? as irinn. Agus cad is cionntac leis seo? An sagas ta?airt suas a fuaireadar. Nor ceap inne go mba ceart d'uaisli? na hireann elas do ?ei? aca ar ?ala? na hireann. 'Sea?! t tora? a ndeag-oibreaca aca anois, ? is baoglac liom-sa nac ag dul i ?fea?as a ?ei? an sgal aca feasta. Act cad deir an feirmeir? Ceapann seisean n fuil an-?ai?eas i gcrainn act iad do gearra? ? a ?ga?. "N'l siad act a' suga? brige an taili?." N baogal d-san crann a cur. Gearrann s an crann mar geall ar a ?ei? 'sa' tslige air, act bonn na mlte fecadn ? gesadn a' fs i n-a ?irc aige. Nuair a ? s seo 'n-a garsn a' dul ar sgoil fuair s rd-?inea?. ? ?ios aige cia'ca an cnoc is aoirde 'sa' do?an. Do 'nesfa? s ?uit an mid uisge ga? le fnai? le blia?ain i n-a?ainn ?ir octair Aimeirice, ? ? cnntas cruinn aige ar a?air agus ar ?a?air rog ? 'sa' Ri? na mlte blia?an ?oin. Ba? ?ig le duine gur a??ar captan a ? 'sa' garsn agus an sagas fogluim a fuair s ar sgoil. Nr cir go mbea? an ?eag n an ?r d'elas le fagil aige ar an tslige ?ea?a? ? i ndn d. Act n mar sin a ?. Connaic s na crainn a' fs; connaic s an duillea?ar a' sidea? ins an Earrac ? a' tuitim 'sa' ?Fog?ar; act nor cuir inne 'n-a ceann n rai? 'n gcrann d ar ?ao? an ??air act greim ?agilt ar an dtala? ? go mbea?ca? an t-aer . Is cui?in liom-sa sean-daoine nr cai? l ria? ar sgoil, ? geallaim ? dei?ingim gur m an t-elas a b aca ar curadireact ? ar ni??i? a ?aineann le sao?ruga? na tal?an 'n ?onn anois aca so a cai?eann na blia?anta ar sgoil. N hin-iongna? an sgal a ?ei? mar seo ag gnaig na haimsire seo. Tagann mrn d'r gcuid elais cugainn ??cas. P elas a ? ag r seact-sinsearai? is i nGae?ilg do b'?idir le cur i n-u?ail d gclainn; act n rai? in-?esa aca-san ar Gae?ilg. Cai?eadar ua?a , ? i n-a ?eannta sgaradar le helas na sean-daoine a ?inig rmpa. B'?idir go rai? beagn d'elas a ?insear ag an bpisde ar ?ul ar sgoil d ar dtis. Act, m ?, nor b'?ada gur straca? as na pra?acai? an t-elas so, ? m ?ga? an-cuid de gan straca?, do mca? le carta an ?arla

sara rai? an lean? lea?-?lia?ain ar sgoil. ?ug na minteir iarract ar sol an ?arla a cur. N rai? an i?ir r-oirea?nac, ? ba ?inic an sol go holc, ? ba ?easa an leasuga?, ? b' deirea? an sgil gur ?g an sgolire an sgoil ? gan ?arla gan Gae?ilg. ?fuil leigeas le fagil ar an aicd seo? T, gan a?ras. T an leigeas ag an ndorus againn. T an leigeas i dteangain r sinsear. Mola? le Dia! t an leigeas ag oibriuga? anois. T sol cur?a i n-i?ir ?ai?. Ba ?ai? linn-ne d ?feicims an gea?ar a' teact suas nos treise ? nos tiuga 'n at s. Act bo? foi?ne againn. "Tagann gac mai? le cirde," ? "I ndiai? 'cile ?antar na caislein." Bei? barra mai? againn fs, le congna? D. N doig liom fin gur ?inig an t-am fs cun Sgoil Gae?ealac "Conin ?aoil" a cur ar bun. 'S is ceart dinn sid a ?ana? des na sgoileanna at againn. M is mai? leis na stir?ir , is fidir le Sgoil Gae?ealac a ?ana? d'an-sgoil at f?a. Anois n fulir n t sagart le fagil i Gceanntar Gae?ealac a cuirfea? Sgoil Gae?ealac ar bun. Agus muna ?fuil a lei?id seo le fagil, cuirims sgoil oi?ce suas. T airgead le fagil 'n Riagaltacas ar an obair seo. Is fidir linn-ne greim ?agil ar cuid de cun na Gae?ilge a ?inea? ? n dig liom-sa go ?fuil aon scairt 'sa' ?earnain le cosg a cur orainn. "An t n bonn lidir N fulir do ?ei? glic." N'lmid-ne lidir fs, ? nuair n fuilmid, 's is fearra ?inn a ?ana? 'n greim a ?rei? ar gac buntiste ? sid a ?ana? do? ar son na Gae?ilge. "Glac a ?faigir ? dol a ?fadfair." BEIRT ?EAR. Gluais. Creaca?, _spoiling_. A' scaipea? ? a' mea?a? _scattering and decaying_. Srid-?ailt, _villages_. Leicne rda, _high hill-sides_. ? ?uistin an cloc, _eightpence a stone_. Maol crannai?, _bare of trees_. Crainn a cur, _to plant trees_. Ag iarrai? darca, _seeking alms_. Cad is cionntac, _what is to blame for this_. Ta?airt suas, _up-bringing, education_. N baogal d-san crann cur, _no fear of his planting trees_. Cia'ca an cnoc is aoirde, _which is the highest mountain_. Ga? le fnai?, _went down_. An ?eag n an ?r d'elas, _some little or much knowledge_. Curadireact, _agriculture_. Is i nGae?ilg do b'idir le, _in Irish they were able to make it known to their children_. Straca? as na pra?aca, _torn out of the roots_. An i?ir, _the soil_. Gea?ar, _young grass_. Scairt sa ?earnain, _a bush in the gap_.

III. SCOIL GAE?EALAC. Is beag an ?ai?eas dinn ?ei? ag trct ?ar Gae?ilg ? ag itea? ar ?aoini? gur be-?eanga muna ?fadfaimd ?ao?ruga? mar ?ao?ruig?ear gac be-?eanga 'san Eraip. Is beag an ?ai?eas ?ei? ag iarrai? smact a

cur ar ?aoini? bocta g?ataraca, ar luct iascaireacta, ar luct scl?ai?eacta, is ar a lei?idi?i?, ?ei? ag iarrai? maide a ?a?airt di? muna la?arfaid Gae?ilg iad fin is muna la?arfaid Gae?ilg le n-a bpisti?i? ? ?ei? ag gearn n fuil ruainne do'n Spioraid Gae?ealaig fg?a 'n-a measc nuair a ?o?uigtear an tuile ag trga? ? gan caoi ar casa? aici. Is beag an ?ai?eas sin go lir muna ?fadaimd gac n? ?aineann le n-a ngn saogalta do ?inea? dos na daoini? i nGae?ilg. Muna ?fuil brig 'san Gae?ilg f l?air act cum iasc do co?airea? n cearca do ?ol ar ?arga? n dirc a lorg ?ig go tig n fs cum a?rin ?ult?ara do cana? le hais na teinea?, n fada ?anfai? fi na brog soin fin innti, agus is beag an ?ai?eas dinn ?ei? ag ga?il d agus ag ta?airt iarracta ar coimed 'n-a bea?ai?. N fadfai? daoine ?ei? i gco?nui?e ag dol cearc n ag co?airea? isc n ag lorg na dirce--cai?fear a ln rudai?e nac iad a ?ana?, ? muna mbei? s i gcumas na ndaoine iad a ?ana? i nGae?ilg danfar i mBarla iad agus ligfear an Gae?ilg le fuact is le faillige. M ?anann gac duine g is aosta, a la?rann Gae?ilg is n fuil ta?airt suas i mBarla air, m ?anann s 'n-a _illiterate_, m's igin d a ?arc () a cur i bpipar i n-ionad a anma, m's igin d minteir Barla d'fagil d clainn n iad a ?ei? 'n-a n-_illiterates_ mar fin--m leantar do'n cleas soin, is gearr a ?ei? a lei?id sin d' _illiterate_ n-r measc, is gerr a ?ei? Barla ag inne act dra?gail ?eag gan ?rig. Cad do ruaig an Gae?ilg as Conntae Luimnig, as Conntae Tiobrad rann, as ur-?r de Conntae Corcaige, as Ca?air Corcaige agus as conntae?i? is ca?racai? nac iad? Cad do cuir an fn uir?i, aimsir an droc-?aogail go dt seo? 'Neosad-sa d? cad do cuir fn is ruagairt ar r dteangain. Lea?-cad blia?an o ?oin n s a cionn ? s d la?airt go flirreac ag g is aosta ar fuaid na Mu?an, ? ba ?ig le duine n tiocfa? aon ?risea? go br? uir?i. ? fili?eact le fagil aisti, ? scalta fiannai?eacta le fagil aisti, ? co?r? suilt is grinn le fagil aisti. Dar ndig ba ?ai? an rud sain. Act n ?adfa? daoine maireactaint ar rannai? fili?eacta, is n ?ainfea? eactrai?e ar Oisn is ar Oscar an tart n an t-ocras de ?uirigean g nea?-congantac. Nor fada? dul cum cinn le gn an tsaogail gan ta?airt suas igin oirea?nac, ? n rai? an ta?airt suas soin le fagil i nGae?ilg, ? ? s le fagil i mBarla. D ?rig sin cuirea? an Gae?ilg i lea?-taoi? ? t a rian uir?i indiu. T an rud cadna soin ar siu?al f l?air. T?ar ag cur na Gae?ilge i lea?-taoi? d'?onn ta?airt suas tair?eac d'?agil i mBarla. Agus beifear d cur i lea?-taoi? go mbei? s 'n-ar gcumas teagasc oirea?nac tair?eac a ?a?airt i nGae?ilg do'n aos g a la?rann do rir ??cais. Is mai? an rud tim?iri?e do scaoilea? amac f'n dtuai?; is mai? an sud crao?aca do cur ar bun annso is annsd 'sna crocai? Gae?ealaca. N'l aon loct agam le fagil or?a, act creid mise leis n ri?teocai? tim?iri?e an ceist go l an cunntais. D mbea? tim?ire againn i gcir gac srid-?aile n gac baile Gae?ealac ? gac tim?ire a ?ei? ag obair go dian d?ractac ceann ceann na blia?na, d mbea? crao? do Connra? na Gae?ilge i ngac baile ? na lea?air is deise 'san do?an d gcur amac gac seact?ain agus an cel is brog?aire i nirinn d spreaga? agus an rinnce is anama?la le fagil f glas againn--n cuirfea? na nei?e sin go lir sonas n bail ar r dteangain d mba? rud gur ?'igin do'n aos g iomp? ar an mBarla cum an ta?airt suas d'oireann di? d ngn saogail d'?agil. Is mar sin at an scal f l?air, agus is mar sin a ?ei? an scal go gcuirfear scoileanna for-Gae?ealaca ar bun. Act mar adeir Conn Maol, tosnuigtear le han-scoil a?in. Bonn gac aon tosnuga? lag. Lastaran-coinneal ?eag a?in mar ?osnuga?, agus is gearr go mbei? soillse ar nd?ain againn. An ?feaca?ar ria? an cuma i n-a lastar na coinle 'sna heaglasai?i?. Nuair a ?onn cruinniuga? mr bailig?e le cile agus coinneal i li? gac duine aca, fag?ar aon ?uaiceas ?eag a?in; lastar ; lastar coinneal i li? ?uine igin li, druideann an duine sin a coinneal ar lasa? cum coinle a co?ursan, ? lasann a coinneal; lasann sid coinneal an t ?onn le n-ais, agus d

rir sin ri?eann an teine ?uine do duine, agus is gearr an ?oill go ?feictear blao?m solais ag geala? na heaglaise go lonnrac agus ag cur comprd is ?as ar na daoini? ar fad. Is mar sin a ?ei? an scal againn i dtaoi? na scoile, cuirtear aon scoil a?in ar bun; lastar an coinneal ?eag a?in, agus is gearr le congna? D go mbei? blao?m soluis ag irge cig irdi? na hireann n mcfar go de na nder. Is mi?id dinn tosnuga?. Is cuma c gcuirfear an scoil sin ar bun--i nDn na nGall, i gConntae na Gailli?e n i gCiarrai?e. Act 's Ciarrai?eac Conn Maol, 's Ciarrai?eac "Beirt ?ear" agus 's Ciarrai?eac m fin, agus nuair n fuil aon croc n Conntae eile ag ta?airt f'n obair seo, is dig liom gur fearra ?inn tosnuga? le Ciarrai?e--it igin ?iar an fad i mBaile an ?eirtirig n i n?r?ac n i nGleann Bei?e. B'?earr liom aon scoil for-Gae?ealac a?in 'n ? ?im?ire. Cai?fear airgead do ?ol?ar act n dig liom go bfgfai? na Ciarrai?ig cib it i n-a ?fuil siad aon easna? orainn, agus n'l a?ras n go dta?arfai? an rd-?eis congna? dinn agus go mbeanngai? s r n-obair. Tosnuigms le congna? D agus do rir mo ?uairime nor rinnea? obair ria? ar son r dteangan nos fearr 'n an obair do ceap Conn Maol. PDRAIG UA DUINNN.

IV. CUIRTEAR CORC SA ?AIRILE FEASTA, A UAISLE. Nuair ?os-sa ar scoil sa tseana-?aogal, n rai? n?aid ba ? agam n bairile. Seo mar a ?rlai? sin. An m-?ortn migistir a ? againn, n rai? oiread mo ?uirn ann, act ? bic asail aige, ? rud ba ?easa na soin, slat co? fada le slat ?aoise. "Anois" adeirea? s, agus ag rstil sos agus suas, agus ag fsca? na slaite ar t na sl a ?aint asainn, "t bairile iri?e ann agus ? ?oll ann--poll 'n-a ?un agus poll 'n-a ?arr, agus ? corc ionnta. D mbea? an bairle ln d'uisce agus go dtarraiceog? an corc ?os do ?ea? an bairile folla? i gcionn deic nimit; act d mbea? s folla? ? go leogf uisce isteac ann trd an bpoll ?uas, do ?ea? s ln i gcionn ? nimit dag. Cuir i gcs anois go mbea? an bairile ln, agus go dtarraiceog? an d corc i n-in?eact, cahuin a ?ea? s i n-dsc?" Is ar an gceist seo do cui?nigeas an l f ?eirea? nuair connac aiste Conin ?aoil mar geall ar an scoil Gae?ealaig. Mar is solaoid d'irinn an bairile d. ? s ar sci?e de Gae?ilg--cnuasac sao?air intinne r sinsear ro?ainn. Annsoin, do ?inig an fealltir Sasannaig, ? do ?ein s poll i dtin an ?airile, agus sid an t-uactar sai??ir le fnai?. I n-ionad an ?uill a stop is a?lai? a ?omar-na, ar ns ?raisile lean? timceall locin ar ?ao? sride glagair, ag rinnce ? ag buala? bas le sprt nuair concamair na cais geala ag ga?il sos, agus do rop cuid againn r maranna sa ?oll g ?airsingiuga? i gcs go mbea? tuile nos m againn. Sul a rai? an tubaist ar fad danta againn do ?inig fir calma Connra? na Gae?ilge d'r gcose. D'is agai? bil a ?a?airt orainne do cuadar ag stop an ?uill. Act nor leog an Sasannac di? . "P n? is mar a ?eineann an Bairile," ar s, "is liom-sa an poll soin, agus n le??ai? si? barra mire a leogaint air." "Dinims poll i gceann an ?airilie" arsa na fir, "agus cuirims tuillea? uactair ann."

Do dana? mar sin, agus do cuireadar fios ar uactar ar fuid na tre le cur 'sa' ?airile; act, foror! t uactar gann i nirinn anois. Cuirea? stranncn mai? ?aile ?irne cca, cuid 'n nGaili?, cuid Ciarai?e. Do cuir an tA?air Peadar tuna uai? fin cca; agus do ?ailig C Ula?, an fear boct ln poitn di? ?all 'sa a?us i dTr Conaill. 'N-a n-agmais sin, is minic n rai? le fagil aca act an bainne gar, an lionn caol, ? an ?l?ac. N ag loctuga? na ndaoine n-a ?ao? soin atim, mar ?ugadar ua?a go toilteanac , ? n rai? a ?alairt aca. T a?arrac scil le tamall againn, agus t is dig liom-sa nr ?isde ?inn a ?arrac cugainn. D'?g na Sasannaig an bairile finn fin. Nac mi?id dinn an corc a cur ann? ? tuigsint ?r i mbairile ag an migistir d a ? orm-sa, agus darfa? s n tiucfa? leis an nGobn Saor fin lona? faid a fgfi?e a leogaint uai? trd an ua?ais ?ir d 'n-a ?in . N ag dul i gcu?ainge at an ua?ais seo, t seact gco?acta ag ca?ruga? le cile cun lea?anuga? l go l. Farsingi-geann ri? uisce poll coi?ce. N'l an-duine a ?ga? suas le galldacas n danfai? s na daoine a ?ei? 'n-a co?luadar gallda mar fin. Connac-sa an l eile trir lean? ga nr cuai? ar scoil ria? g ?ana? so le na sean-??air agus i n-aois a cei?re ficid. ? "_tiss_, a laog," agus "_neo_, a laog," agus "_mindeen yoursel_, a cuidn," ar ?arra a teangan ?aidin go hoi?ce aici ?i?. T an traen agus na cam?a seir?seac a ?onn na fei?il ?ana?; t an post, ? buacaill an ?uist a ?i?eann ?ig go tig san tuai? d ?ana?; t pipar na seact?aine ?ana?; an gn cadna ar siu?al san scoil ? san sipal; na tim?ir at amuig sna Brdai? seo a ?onn ag co?airliuga? na ?feirmeir; na tig?e sta ? na cuairteir ? a luct leana?ana--t siad so uile ag maduga? an ?uill d, mar t siad ceann ceann de'n ?lia?ain ag dingea? Barla isteac r gcluasai?. Facaims anois an ?fuil r scia?-cosanta lea?an lidir a ??ain cun na ni?de uile seo a coimed uainn amac. T r seasa? ar na pist?. Conn gac inne sin. Caillims iad, agus t s co? mai? againn 'sln be' ?gaint ag r mbairile go de. Coimedams Gae?ealac iad, agus t an l linn. N ?eadar an dtuigid do lig?eir deacract an n? seo ??ac. La?ra? an-a?air cloinne at ag casa? le n-a lean?a fin a ?a?airt suas mar ba? cir. Ba? ?ai? liom focal ?eadar Laoi?lis ar an gceist seo. S l? is dig liom adeir gur coga? sorai?e bea?a ?uine ar an saogal. Act deirm-se n fuil sa coga? so act nea?-n? seacas an coga? a ?onn ar gac teinten i n-a mbtear ag casa? le lean?a do coimed Gea?ealac i n-in?ein na ni?de do iri?igeas ?uas. Agur m's mar seo at an scal ag lean?a na nGae?ilgeir connus at s ag an marcsluag n ta?arfa? a dtismi??e biorn bui?e ar ciaca ?eids Gae?ealac n Gallda! Cad do ?inimd-na, muinntir na Gae?ilge, do sna lean?a? seo. Minimd pidreaca Gae?ilge ?i?, ac is i mBarla danfai? an sagart agus an t-Easpog iad do ceistiuga?; minimd di? connus Gae?ilg do ligea?, act ir is scoil ?arla , cai?fi? an Barla ?ei? i mbun 's i mbrr r gcuid oibre. Minimd rinnce Gae?ealac ?i?, act is i mBarla ?anfaid siad cainnt air agus sid de n-a ?iai? sin. S an scal cadna ag gac n? eile . N'l an fear soin cru?anta fs a ?anfa? n? do ?'fearr de lean?a? leis an sagas so oideacais n _Anglo Irishmen_. Sin go crunn at againn d ?una? do?. N'l ann act ag casa? le baraile na tna briste do lona?. N'l riteac na ceiste seo, n s?il na teangan le fagil tao? amuig de'n scoil Gae?ealaig. Is igin na lean?a do cur uir?i, ? gac n?

d'oirfi? di? a ?inea? i nGae?ilg. N ?anfa? an galldacas d? n docair annsoin di?. Do ?uitfea? s siar sos do? mar a ?uiteann an braon de'n lacain. N fidir an teagasc so ?a?airt i n-an-scoil nisinta indiu. N'l sa ceann is fearr aca so go for act scoil gallda. Cai?fimd fin, ar an a??ar soin, costas na scoile d'?ulang sa cad ?sca?. N'l a?rus ar do?an, ar a ?on sain, m cuirfimd suas , ? m ?i?eann an obair cun cinn innti--m ?igeann linn gn tair?eac a ?ana? innti--nl a?ras ar do?an n go ndolfa? an brd liginn asti i gcionn cpla blia?ain, ? n go leogfaids dinne leana?aint do'n obair do cuireamair ar bun innti. Is dig liom fin go mbei? eagla an costais ar an gCoiste Gn?a; agus m ?onn is dca gur ?'?idir do ?aoini? lasmuig de'n Coiste an t-airgead do ?ana? suas. Tim co? cinnte go ?fuil an scoil ag teastil uainn, co? cinnte go ndolfa? an Brd i gcionn cpla blia?an aisti, agus annsoin gur ?'?idir dinn mrn d sagas a ?ei? againn; co? cinnte go ?fuil saora? na teangan innte, go dta?arfad 5 d'an-?uireann Gae?ilgeir a cuirfi? le cile cun do ?ol?ar. T sao?ar mr danta le deic mblia?na againn. Ba r-lag r dtosnuga?: N'l blia?ain a ga?ann ?arainn n tugamaoid coiscinn cun cinn--n ti?imd pas beag nos aoirde. Is mai? sin. Leanams de. _Excelsior_ coi?ce! T coiscim na blia?na so gan ta?airt fs againn. Tugaims cun scoile Conin . GRUAGAC an TOBAIR. * * * * *

AN CL-CUMANN, (Teranta), Cldir Gae?ilge, Srid ?r na Trga, Baile ?a Clia?. * * * * *

You might also like