KORRESPONDENCA E SKENDERBEUT

nga Dardan Leka m 2011-09-30 Prgatiti dhe perktheu nga Laverdin 1592 pr "renesancen ilire" 2008 Dardan Leka Vladisalasi, Mbreti i polakve e i Hungaris i dergon letr Skenderbeut, Duks s Shqiptarve Pas shum bredhjeve q perndia e ka shty deri sot kt urim tonin t vonshm, m ne fund gzohem sot pr ju dhe suksesin e dyfisht te fitores suaj qe sht nj sukses jo vetem pr shtetin tuaj por edhe per tere krishterimin, qe mevitytet tuaja dhe pasionin tuaj te madh kjo mbeshtetje e juaja i ipet republikes krishtiane me bekimin e perndis dhe vlerave tuaja. Sepse, t ju them t vertetn, disfata e kombit shqiptar ishte nj plag q ne na dhimbsej gjithnj dhe ankoheshim, njsoj pa fjal tjera, kur Gjon Kastrioti, babai yt, Princ me merita t medha, e i shtypur nga Murati e i trishtuar nga kjo bot m fatet e ngrata, nuk pati mundsi tua le juve n dor skeptrin e trashegimnis, si birit t tij nen sundimin e huaj. Perendis i pelqeu qe pati nj fmi si ju aq fatlum; tjetr e mir nuk i mbetej atij pr ti dhuruar njerzimit, vetm se t ju kishte par pr heren e fundit. Princ i ksaj bots, jeni i derguar n nj ast fatal ku tani jo vetm se tokat shqiptare dojen te mbrojtura por edhe do marrin formen e dikurshme, t drejten dhe imunitetin e popujve q iu ishin shkputur mbretnis s Maqedonis nga rrembimi Osman. Sepse t heshti pr gjrat q nga fminija juaj dhe kunder deshires suaj ju kan munduar rnd por duke besuar dita m dit, ju keni marrur n mesin e barbarve nj emr t Pavdekshem ! Nuk ka gj m t shkelqyer se kjo fitorja juaj q m admirim t madh kemi besuar qe ju do ta fitonit duke shpartalluar Ali Pashen m forcat e tij. Mirpo, Skenderbeg, tani t ipet nj rast tepr i madh dhe i famshm q m ndihmen e Perendis e m nj kshillim t admirueshm ju solli n kto aste t duhura e t vshtiran mbrojtje t krishterimit.Pr ju sht nj rast i mir q t hakmirreni kundr Sulltanit pr padrejtsit e vjetra e t reja q ua ka br juve dhe gjith shqiptarve, por edhe t gjith dhunen qe ka br ndaj fs, nuk thm q e ka shuar; se sot njashtu edhe ne jemi n t njejtn gjendje si ju, por nuk sht von q t na ndihmoni m forcat tuaja fitimtare. Keshtu jan te pajtimit t gjith princat e Hungaris dhe t polonis, si dhe

gjithnjerizit e mir.Juliani, kardinali i shn-ngjullit, ju lutet si dhe katolik tjer, t bhemi roje krishtianedhe se ka prane neve ketu ushtar te armatosur, tjetr gj nuk presim vetm shenjen tuaj.Kt her te sigurt, vetm nse ju e rrefyzoni kt mundsi qe falas perendia na e dergon, ne do fitojmi dhe perfundojmi kt luft e ti largojmi turqit nga tokat e Europs qe ka koh qe e pushtojn.Nuk sht nevoja m duket qe t'ju ngushtoj juve m kt arsytim; qe po t mbrohet na sjellnderin driten dhelirin ! Te kunderten; ta lemi, nuk mundem te parashoh se ka do behet ne te ardhmen me ne ! Si krishtian, na mungojn keto detyrime ndaj tjetrit. Flaka na ka marrur tgjithve gati por asnjri nuk mendon se do arrije edhe tek aji. Shikojeni sot se n 'far gjendje duken grekt, po triballet(serbt) dhe tani gjendja ime? Se 'far Iliade do thoshin pastaj pr ne, pas te gjitha ketyre fjalve qe i kemi durua deri me tani dhe ku rrezikohemi pr do dit ? Kemi humbur princa te vlefshm ne mbrojtje te Hungaris n keto luftra, ku nganjhere nj ushtri e tra sht zhdukur ! Ka aq shum familje n kt mbretni qe mbajn zi, nna e gra te veshura me t zeza. Perpos tyre kemi edhe princa tjer te aleatve te te cilt gjendja sht e njjt. Keshtuq t pambrojtur vuajmi n t gjitha ant, prej t njejtit armik ! Sikurse ne vet nuk dojmi te marrim frym, pr tu br viktim pr t tjert. Nuk e veoj ketu vetm Eugenin(papen) dhe Filipin e Burgonjs, t gjith mundohen q ky samar te mos na bie vetm mbi shpinn ton. Njri ketu na ka dergua Legatin e tij, kardinalin e shn-ngjullit m t gjith kreret e tij dhe mendihma te medha. Duka i Bugonjs m anijet e tij ka arritur deri n Galipolipengon me trimeri daljen e ushtris turke n Europ.Nj tjetr shpres neve na vjen s shpejti, ndihma vullnetare e juaja si dhe vlerat tuaja na shtyn neve nga rrezikui pashmangshm ku fati jon i te gjithve na shtyn te veprojmi bashkrisht. Mbi t gjitha, e di qe askush nuk e injoron pa pershtatshmrin tuaj n kt ekspedit, ne lutemi mos te ju vonoje. Ju siguroj qe kjo ndihm do ju sjelli nder dhe ju lus q kjo marrveshje mos te bien mendje t ndonj t ligut, te mbetet pr tu ruajtur dinjiteti yn pergjithmondhe do vijoje n t ardhmen pr famen tuaj dhe arritjen deri n Madheshti ! Perendija ju ruajt. Nga Buda, kryeqyteti yni, 4 Qershor 1444 Perktheu nga Laverdi, botim i vitit 1592 pr "renesancen ilire" 2008 Dardan Leka

Amurat Ottomani, mbreti i turqeve dhe Perandori i Lindjes, nuk i dergon asnj pershendetje Skenderbeut ! Nderimet dhe te mirat e mija si nje djalit tim te madh ne zemren time qe me ke percjellur, pra nuk do te te kursehen o Skenderbeg, nga njerzit me ingrat. Fjalet me mungojne qe t'ju flas ty, aq eshte i madh krimi yt dhe mosrrespektimi qe ke ofenduar madherin time e gjithashtu dhe shpirtin tim, e pra, nuk po mundohem fare se fare fjalesh te nxjerri per ty, po te them, sherbetori imi... Se asnj gjuh tjeter me te ashper nuk do ua zbus zemren tuaj te nje krenari e arroganti nga natyra qe ti nuk meriton fjal te buta qe kan tejkaluar egersiren; e per te permendur rastin ate dit kur te eshte ngritur frenezia e komoditeteve tuaja dhe nderi i qytetarve tuaj ne anen e Hungarve kundr ushtrise sime, do isha i knaqur, sikur te ma kishin prekur plagen qe ndoshta nje dite zemra do ti harroje; qe tradhtit e tmerrshme dhe shembuj tjere me nje guxim te padhimbshem meritojne te mbyllen. Kam menduar megjithate teper von qe ti tregoje ndodhit; frigohem se ky largim i juaj do te ju rrexoje papritmas me tere ate fortunen tuaj mbretnore; dhe kur te deshirojsh te vish ne pranimin e atij gabimi aq te madh, ku per tani, nuk do gjesh as nj ila ne veprimet tuaja te mbrapshta. Mjaft pra, me vjen keq per sjelljet tuaja; ti mjaft e ke ngacmuar perandorin osmane me te pa drejte, dhe mjaft jam treguar i durueshem para nje gabimi te till ! Ti ke perfituar nga ushtria ime te me tradhtosh te Hungaret ? Presish ti te mos denohesh ne te gjitha ato qytete te Epirit qe i mbaj me marrveshje e kur ti ke vrar garnizone te tera te ushtris sime ? Mendon ti se ke shpetuar nga ushtria e Ali Pashes qe e humbi me aq thyerje e brutalitete para Hungarezve qe iu ndihmove, nen komanden tuaj, pastaj ke shkuar dhe ke larguar popullesine n Mesi(kosov) te vjehrrit tim Brankovi vetem pse ai nuk ju ka lejuar te kaloni atej ? Eja ne vete njehere keto dit, pra mos prit sa te zgjohet zemrimi im edhe m i madh! Ruaju ti nga keto kryqezimet tuaja te lehta se do vijne te ju shpojn apetitin tuaj te pa rregullt dhe te ju qoje deri te ajo pik saqe sjellja jote te kthehet me e mjerueshme sa te kem edhe meshir nga urrejtja juaj. Kojtohu ti njehere se paku disa dit, kujtoji te mirat e mija, qe me keqardhje, me duhet ti permendi te mirat ndaj dikujt; qe eshte shume keq nga dikush te harrohen keto merita te se kaluares. Por tani ta lemi anash shendetin e shpirtit tuaj, dhe pabesin qe ke tek profeti Muhamet, ne oborrin tim kush ishte me i dashuri per mua se sa ti ?

Cili njeri, jo vetem nga te huajt, nga intmt dhe ata privat, ishte m i pranueshem se ti ? Me 'fare pritje dhe ushqim t mir, qe kur ti u solle tek un, gati n femini, mora kujdesin q t'ju mesoj e te ju edukoj zakone e diciplin duke ua rritur pa nderprer virtytet tuja n rritje nganjhere m shperblim e her m lutje dhe gjithher n 'do koh i shkelqyr n ushtri. Mirpo t kuptoj mir, dashuria per Atdhe ka mallengjyr zemrn, pr t ciln, po t ma kerkoje q t' ua ktheja, a mos isha ai q do ta rrefyzoja ? A t kujtohet, disa her ta kam premtuar kt ? Ti ke dashur ta marrish m t keq se sa t prisje nj t mir prej meje. Mbaje pra m deshirn e perendis dhe pa pelqimin tim ! Un t betohem se do ti fali ofendimet tuaja t se kaluars, jo pr meritat tuaja t tanishme t pa vlefshme m kt urrejtje publike, mirpo m pelqen t kem kujtesen e dikurshme qe sa e sa t mira keni marrur prej meje se, n ty kam par bujari dhe guxim kur ishe i imi ! Sepse sherbimi juaj sht i kahmotshem, gjithashtu sa ofendimi q kam marrur Krujn dhe tokat e babait tuaj t cilat m t keq e mashtrim ti i more, ne ti lejojmi m kusht q ti t na i kthejsh ato vnde q nuk ke t drejt fare, t cilat i kam fituar m arm dhe m virtytet e mija ! Kushti tjetr sht q ti ti kthesh vjehrrit tim (serb) pa afat t gjith pasurin e plaqkitur n Misi (kosov) dhe sa m shpejt; nse nuk kthehet kjo pasuri do e paguani m para dhe tr jetn, sht krim t sulmoni mikun ton, poashtu edhe nse ndihmoni armiqt tan ! Me kt do te evitohet pergjithmon pamiqesija e turqve e nse do t kt vend, sipas deshirs sime, as m pak e as m shum keshtu do t m duash m s miri (do t denohesh nga vet pakujdesija juaj) do t kerkosh patjeter vend gjykimin kur guximi juaj dhe paramendimet tuaja t m hiqen nga mendja, o hakmarres i obstinuar e i rafinuar ! Mjaft e ke rrafur fuqin time ! Ti e din se 'far force kam n ann time ! Pr t perfunduar, t lutem, me shkruaj se paku se, cili sht vendimi yt ? Me Haradinin, agentin ton sekret dhe besnik, lirisht mund t bisedosh nga i cili do t marrsh njohuri tjera q nuk kam dashur ti shpalosi n kt letr. Lamtumir, je i kshilluar mir nga Andrinopja, m 15 Qerrshor 1444.

Letr e Sulltan Muhametit, derguar Skenderbeut Un, Lartmadherija, Emiri i Madh, Muhamet-Beg, i biri i Lartmadheris se tij Emirit te Madh Sulltan Murat-Begut" Skenderbeut, princit te Shqiptarve e t Epirotve, shndet. Un nuk njoh, shum i dashtuni Skenderbeg, miqsi m t lidheshme se ajo qe vjen nga miqsia engusht; mbi te gjithat kur kjo lidhje sht formuar q nga rinija, si n mes nesh, athere q ishe peng tek i ati imi dhe qe ne te dy jetonim s bashku si vllzr. Dhe kur mendoj per ato momente te kendsheme te feminis son, kur m kujtohen sherbimet e tuaja t shkelqyera, pr te gjitha qe ke br per te famshmen shtepi te Otomanit, pr ngritjen e perandoris son, ju pergezoj dhe per te ju vertetuar me duket se eshte nje detyr perandorake. Asgj nuk do me ishte m e kendshme per mua, e marr Perendin deshmitar, vetem qe t'ju shof perseri dhe te knaqem nga prezenca juaj. Nese trupat e forcave te mija keto dit kan guxuar te pushtojn Shtet e tuja dhe te shtrojn dhunim, un s'jam pergjegjes; ato kane vepruar pa urdherin tim dhe fitoret tuaja mbi ta nuk me kane hidheruar fare. "Mirpo ta lmi kt, pr te ardhur ne marredhenjet tona te vjetra; se nj bashkim i shenjt paqsor do te na pajtonte pergjithmon. Pra, qe se si do te ishin bazat e aliances son; po te thm, ta dini mir se cilat jane pikat qe udhezohet paqa me keto kushte. Un kerkoj qarkullim te lir neper tokat tuaja "pr trupat e mia, qe shkojne te luftojn kunder Venedikasve; pastaj te me japish, peng, Gjonin birin tuaj, per te cilin do kujdesm "si per femiun tim; dhe me ne fund njerzit te mujne te bejne tregti lirisht mes tyre. Nese ti pranon, eja lirisht tek une : pritja do jet e rangut madhor. Po, mbi besimin dhe fjalen e suverenit, do t benim marreveshje t besushme me juve pr nj paqe t pathyeshme; asnjhere m vendi yt nuk do shqetsohet as nga ushtria ime e as nga tjeter kushi. Pr te tjerat, nse keni ndonj pytje pr te br, apo pr te "kthjellur dyshime" drejtohu me plot besim te derguarit tim Mustafas.

Dhn n qytetin ton perandorak t Konstantinopojes "M 6 Maj, 1461 Perktheu nga Laverdin 1592 pr "renesancen ilire" 2008 Dardan Leka ************ Pergjigjia e Skenderbeut n nj letr derguar Sulltan Muhametit te II-t Gjergj Kastrioti, i mbiquajturi Skenderbeg, princi i Epirotve dhe i Shqiptarve, ushtar i Jezu Krishtit, per Muhametin, sundimtar i turqve, shendet. Ne kemi marrur, shkelqsija e juaj, letren tuaj t shnuar m plot deshmi dhe miqsi. T larguar nga njeri tjetri prej nj kohe t gjat, ato ndjenja te perbashkta, thua ti, ishte sikur nj kllap e rnd, dhe tani don te zgjohesh pr nj alianc intime te cilen Un e pranoj kerkesen tuaj m deshir, mirpo Jo t gjitha kushtet. Keshtuq, si aleat dhe mik i Venedikasve, nuk mundem, pa e thyer besen e dhn ne mungesen e dinjitetit tim, tu japi te leje kalimin per ti sulmuar. Kurse pr tua dorzuar djalin tim peng, q permes tij te beni si nj nyje te nj lidhjes s re n mes nesh, zemra e nj babait dhe t nj nne nuk do ju mund ti kundershtonin nje sakrilegje te till; t vetmin fmij qe Zoti na ka dhuruar" e q sht ende i moshes s re ! Megjithat, do ishte nj keqberje e pa permirsueshme ndaj tij duke mos ia arritur qe ta rriti sipas dokeve dhe n fene e vendit te tij. Mbetet tani vija e relative e tregtis s lir n mes dy vendeve; me kete, tere Keshilli im dhe se dhe un e pelqejmi m deshir, sepse te dy popujt do t gjenin nj perparsi. Ti m fton gjithashu qe t'ju vie pr vizit "n plotbesim" pr t cimentuar nj miqsi prej kohesh n vuajtje; falenderoj shkeqesin tuaj ! Mjerisht pr mua, udhtimi n Konstantinopoj, m perkujton shum mbrresa, gjendja e qeveris sime nuk m mundson; sepse nuk sht e mjaftueshme qe t mirrem m kt komb shqiptar krenar, aq t shendrritshm, aq te pa mposhtur, aq t pa nxituar pr lodhje. Mirpo kjo sht edhe knaqsi tjetr, q do ta beja si te jet e mundur. Nga ana jon, m 1 Qerrshor 1461