MAR MIRA 2011. SREBRENICA -7.jul 2011.g./6.aban 1432.h.

., etvrtak U organizaciji NVO Broj 19 ujutro kredemo za BiH: Mirsad Mehinagid, Merin ukid i Mirsad-Mirza Kurga. Uglavnom, bez problema oko podneva stiemo u Gorade gdje nas srdano doekuju nai prijatelji: Alija Lapo, hadi Hazim- Baja Uanovid, predsjednik Gorske slube spasavanja Ervin-Pop Popovid i naelnik GSS-a Gorade Biser Husein. Na ruku smo kod Alije, koji je inae direktor ustanove Djeje selo-SOS . Metalna ploica pored ulaznih vrata u objekat pokazuje koliki vodostaj je Drina dostigla prilikom katastrofalnih poplava krajem prole godine (u to vrijeme su i kod nas u Crnoj Gori bile velike poplave). Nadljudskim naporima, osoblje i mnogi prijatelji uspjeli su da za svega 10-tak dana osposobe vrtid, u kom boravi i jedan broj djece bez roditeljskog staranja!

Interesantno da je tokom ved pomenutih poplava nivo Drine doao tik do ulaznih vrata oblinje prelijepe Kayseri damije (donacija turskog grada Kayseri), ali nije preao prag!

Nakon ruka, polazimo prema Sportskoj dvorani gdje je organizovan sveani ispradaj uesnika Mara mira 2011.g. Prolazimo pored spomen-obiljeja braniteljima Gorada, u neposrednoj blizini gradskog mosta ispod kog je visedi most iz prolog rata.Zahvaljujudi tom improvizovanom mostu, spaseni su mnogi ivoti jer je koliko-toliko bio zaklonjen od srpskih snajperista, a preko njega je doturana hrana I druge potreptine.

Ispred Sportske dvorane susredemo se sa ostalim uesnicima ovogodinjeg Mara, sa vedinom se znamo od ranije: efika Imamovid, hadi-Bajin sin Tarik, Sirid Haris-Sirko, hadi-Devad Brdar, emsa Dedovid sa svojim suprugom Ismetoma upoznajemo se I sa ostalima. Tu su lokalni funkcioneri I predstavnici medija. Sa dva mini-busa nakon ugodne vonje, oko 19 asova stiemo u Nezuk. Proplanak na kom smo I prole godine kampovali, ved je prepun. Pripadnici Armije BiH su ved postavili najvedi broj atora I podijelili debad. Ove godine nije organizovana podjela hrane.

Nakon to smo I mi postavili atore, sa lanovima Udruenja ivot iz Bihada se organizujemo I klanjamo akam I jaciju-namaz. Pridruuju nam se I drugi, ali prilino mali broj u odnosu na masu.

-8.jul 2011.g./7.aban 1432.h., petak Ved u 7 asova se sklanjaju atori I dijele akreditacije. U sklopu Memorijalnog asa, prisutnima se obrada kustos Memorijalnog centra Potoari a zatim I naelnici opdina Sapna I Srebrenica. Nakon kradeg govora Damila Durakovida, predsjednika Organizacionog odbora za obiljeavanje 16.godinjice genocida u Srebrenici, kolona se uzanom stazom kroz gustu umu sputa prema Nezuku. Prozivke uesnika ove godine nije bilo. Meu mnogobrojnim uesnicima (procjenjuje se oko 7000) I zastavama raznih zemalja, primjedujemo sandaku zastavu. Nose je ponosno trojica mladida iz Novog Pazara koji su samoinicijativno krenuli na Mar mira: Jusufovid Ismail I brada Senad I Nihad Gicid.

Poto smo proli damiju u Nezuku,nailazimo na spomen-obiljeje podignuto jednom od ehida ovog kraja, uvenom HajrudinuHajri Meidu. Mnogi zastaju I ue Fatihu.Od Crnog vrha sve ede nailazimo na table koje pokazuju lokacije na kojim su naene gobnice sa posmrtnim ostacima srebrenikih rtava. Na tabli je naveden naziv lokacije, broj rtava kao I da li se radi o primarnoj, sekundarnoj ili ak tercijalnoj gobnici (kao to je poznato, pokuavajudi da sakriju tragove zloina, tijela rtava su prebacivana sa mjesta na mjesto tako da su dijelovi tijela jedne osobe nalaene ak na tri razliite lokacije; mnoge rtve su ak sahranjene nekompletne nakon to su identifikovane).

Jako je toplo. Pod teretom ranaca, ne znajudi da su ih mogli poslati sa logistikom do sljededeg konaita, uporno savlauju stazu dvojica mladida iz Egipta: erif, mainski inenjer I Muhamed, slobodni novinar, koji pria o svojim iskustvima sa kairskog trga Tahrir tokom revolucije, tzv. arapskog proljedaI svrgavanja reima Hosni Mubaraka. Panju nam I ove godine privlai bosonogi Ibrahim Musid koji, u spomen na rtve srebrenikog genocida, kompletnu marrutu od 110km prelazi bez obude.

Usput sa radodu nailazimo na cisternu sa pitkom vodom, a potom I na kamion s kog nam dijele sokove I vodu.

Duma-namaz se klanja u damiji u selu Snagovo, zbog brojnosti u nekoliko grupa. Mjetani dijele sokove I kafu,koju kuhaju u velikim loncima. Ispred sela smo naili na staru,naalost devastiranu esmu,to nas podsjeda na slinu situaciju u Baru I drugim mjestima!

Du cijele trase nalazi se brojno policijsko obezbjeenje. Policija Republike Srpske se ranije drala na distanci, ali ove godine su tik pored staze. Pojaano obezbjeenje je pored crkvica koje su podignuto u skorije vrijeme I uglavnom na breuljcima na koje nailazimo. Takoe susredemo se I sa obnovljenim damijama pored kojih,u znak sjedanja na minule dogaaje, stoje ostaci ranije unitenih minareta.

U gustoj umi nailazimo na vedi broj impresivnih stedaka,karakteristinih za bosansko podruje, mada ne I na ovakvom terenu .

I ove godine jako puno je uesnika iz Turske. Nekolicina njih je uestvovala u humanitarnom konvoju za Gazu I nalazili su se na brodu Mavi marmara, koji je napadnut od strane izraelskih komandosa kojom prilikom je ubijeno vie humanitaraca a na desetine je ranjeno. Inae su veoma emotivni I usput dijele poklone djeci koju sredemo.

Oko 19 asova stiemo u Donju Kamenicu.Zahvaljujudi snalaljivosti naeg hadi-Baje,kao I ljubaznodu domadina,nas nekolicina spavamo na spratu nedavno obnovljene kude. Prethodno nas je efika ugostila ukusno spremljenom veerom. -9.jul 2011.g./8.aban 1432.h., subota Nastavljamo dalje oko 7 asova. Pored puta sredemo nanu koja vrlo vjeto, kako se to inae nekada radilo, prede vunu. Kolona se zaustavlja pored rijeke Drinjae. Ove godine nema istorijskih asova a niti predstavljanja grupa I pojedinaca koji uestvuju na Maru. Mnogi koriste predah I rashlauju se u inae mutnoj rijeci.

Uspon na Udr je veoma naporan a temperatura u gustoj hrastovoj umi je blizu 30-tog podioka. Oko podne stiemo na vrh. Policija ponovo zaustavlja kolonu. Sve zalihe vode su potroene a cisterni koje smo oekivali,nema. Trai se voda na oblinjim izvorima koji su uglavnom presuili ili imaju isuvie slab tok za toliku masu. Jedan broj uesnika se ne obazire na zabranu I nastavlja do Rovaa gdje u ehidija damiji klanja podne-namaz. I iza ove damije se vidi munara koja je u ratu sruena. U haremu damije upoznajemo izmid Bajrama zv. Mio iz Tuzle. Teko govori koristedi aparat,jer je prethodno operisao tumor glasnih ica. Kada je saznao da smo iz Crne Gore, pria da je radio u vojnom odmaralitu u Baoidima do 1991.g. kada je mobilisan. Poto odbija da ide na ratite, zatvaraju ga u kasarnu u Kumboru da bi potom bio prebaen u logor u Morinju. Zbog posljedica muenja smjeten je u bolnicu odakle ga spasava Radomir Batridevid iz Baoida koji mu daje 3000 DM I obezbjeuje pratnju trojice svojih ljudi preko Nikida I Foe do Rogatice. U ratu uestvuje kao borac ARBiH I novembra 1994.g. biva zarobljen

na Lisai kod Tuzle, da bi nakon 10 dana bio razmijenjen. Na pitanje da li se obradao crnogorskom pravosuu zbog torture kojoj je bio podvrgnut u logoru Morinj, odgovara odreno ali potvruje spremnost da svjedoi ukoliko bi bio pozvan.

Silazimo u Cersku,gdje na asfaltu temperatura od 38 stepeni jo tee pada.Mnogi uesnici Mara su iznemogli I lee pored puta. Najtee je onima koji su se prethodno kupali u Drinjai. Voda I visoka temperatura,naporna trasa I nerijetko neadekvatna obuda uzrokuju ozbiljne rane na nogama. Sanitetske ekipe veoma portvovano obavljaju svoju dunost. Trenutno, osim saniranja povreda nogu, imali su sluaj epileptinog napada, zatim dehidracije kao I ukazivanje pomodi nekolicini kupaa koji su se povrijedili skaudi u Drinjau. U dugoj koloni sredemo vie zaljubljenih parova koji, dredi se za ruke,ustrajno koraaju prema cilju.

Takoe primjedujemo veliki broj mladih iz vie zapadnoevropskih zemalja. Djeak na ramenima nosi djevojicu koja izbjegava objektiv foto-aparata. Saznajemo da je to ista ona djevojica koju su na prologodinjem Maru nosili izmeu sebe u rairenom debetu Prijatelji iz Janje.

Prolazimo pored trospratne osnovne kole koja nosi naziv Vuk Karadid I koju, kako saznajemo, pohaa svega 20-tak aka! Sredemo jo dvojicu mladih Pazaraca: Suljevid Reada I Ramovid Riada, kome sanitet ukazuje pomod u saniranju uljeva. Oko 16 asova stiemo u Kaldrmicu gdje nas ponovo zaustavljaju. Navodno, policija RS-a regulie saobradaj na magistralnom putu. Na pitanje zato su nas zaustavljali na vrhu Udra gdje uopte nema vozila, nijesmo dobili odgovor?to smo blie Srebrenici, sve ede nailazimo na grobnice.

Napokon stiemo u Mravinjce kod Konjevid Polja gdje su efika I hadi-Baja ved pripremili kamp I veeru. Neto kasnije nam se pridruuju Nada I Drago iz Osijeka, dugogodinji prijatelji sa planinarima iz Gorada.

-10.jul 2011.g./9.aban 1432.h., nedjelja G-a Nada ujutru se prikljuuje koloni, dok se Drago pridruuje logistici hadi-Baje. Upoznajemo Suada iz Novog Pazara, koji ivi u Lozani. Kao vodi I prevodilac je sa grupom od 70-tak uesnika iz vajcarske,Italije,Njemake I drugih zapadnoevropskih zemalja. Razliite su starosne dobi I profesija : naunici,studenti,pisci,poliitiari,mirovni aktivisti Suad nam predstavlja g-dina Ivara Petersona,veanina koji ivi u vajcarskoj I koji je inicijator I idejni tvorac Mara mira. Osvjedoeni borac za ljudska prava I borac za BiH od 1992.godine. Iako je u 70-tim godinama, veoma je io I zrai pozitivnom energijom. Priamo mu o genocidu u ahovidima 1924.-te I ideji o Memorijalnom maru. Nedvojbeno je miljenja da isti treba realizovati! U drutvu sa g-dinom Ivarom je I Sara iz Portugalije,koja studira na sarajevskom Univerzitetu. Prouava kulturno-istorijsko nasljee Balkana sa posebnim akcentom na prolost Jevreja, koji su pred inkvizicijom utoite nali u Bosni. U hladu kronje visokog stabla ruamo u drutvu Halida Alibaida I Anesa abanovida,slubenicima Centra za rehabilitaciju ovisnika od psihoaktivnih supstanci Smoluda kod Tuzle. Ukusno povrde na naoj improvizovanoj trpezi je sa njihove ekonomije , koja je inae znaajan izvor prihoda Centra. Saznajemo da je Centar osnovan 2004.g. od strane tuzlanskog Muftijstva, tj.Rijaseta BiH I u njemu je uposleno 11 slubenika dok su ostalo volonteri.Kapacitet Centra je 20, a povremeno je taj broj dostizao I 40 tidenika! Za sada je otvoren samo za ovisnike mukog pola,bez obzira na vjersku I nacionalnu pripadnost.Veoma su raspoloeni da pomognu I nama u Crnoj Gori u borbi sa ovom poasti,prenosedi nam svoja iskustva a moda pomodi I u pokretanju slinog projekta I kod nas. U proteklom periodu mnogi tidenici ovog Centra uspjeli su da se vrate normalnom ivotu.

Neto iza 17 asova silazimo u Potoare. Osjedanja su I ovog puta pomijeana: bol, tuga, bijes Zar je moralo ba tako?!

Kampujemo u dvoritu naputene,devastirane kude. Akam-namaz klanjamo na Musalli u Memorijalnom centru,gdje se potom ui hatma I zikr sve do jacije-namaza. Pored Musalle ved je postavljeno 613 tabuta sa posmrtnim ostacima onih koji su u meuvremenu pronaeni I identifikovani. -11.jul 2011.g./10.aban 1432.h., ponedjeljak Od ranog jutra pristiu kolone autobusa I drugih vozila iz svih krajeva BiH, Sandaka I zapadnoevropskih zemalja. Na oblinjem parkingu je I 14 autobusa pristiglih u organizaciji BKZ-a (Bonjaka kulturna zajednica). Veoma je visoka temperatura I mnogi kolabiraju.

Komemorativni skup za predstavnike dravno-politikih delegacija odran je u hali nekadanje fabrike akumulatora. Prisustvovali su,izmeu ostalih, lan Predsjednitva BiH Bakir Izetbegovid, ameriki ambasador u BiH Patrick Moon, zamjenik premijera Republike Turske Bulent Arinc, visoki predstavnik EU u BiH Valentin Inzko,predsjednik Republike Hrvatske Ivo Sanader,muftija sandaki Muamer Zukorlid Prethodno su obili muzejsku postavku u Spomen domu. Po svemu sudedi, nijesu posjetili tzv. sobu uasa u kojoj su srebrenike rtve muene I potom likvidirane,a na zidovima se mogu vidjeti tragovi krvi kao I krvlju ispisana imena nekih od ubijenih!

Rodbina rtava je pored svojih dugooekivanih, najdraih, pred posljednji ispradaj.

U vrijeme zloina djeca, sada ved odrasli.

I ove godine skupu u Memorijalnom centru prisustvuju predstavnice ena u crnom nosedi velike transparente. 10-tak njih je uestvovalo I u Maru. Prije klanjanja denaze,prisutnima se obrada reisu-l-ulema Cerid.

Nakon molitve, tabuti noeni rukama prisutnih kao zelena rijeka ulijevaju se u krajnje odredite-iskopane kabure.

Pod dojmom svega doivljenog, sabirajudi utiske, naputamo Memorijalni centar Potoari. DA SE NE ZABORAVI DA SE NIKADA NE PONOVI !

Mirsad-Mirza Kurga NVO Broj 19-Number 19 Crna Gora - Montenegro