MANASTIRSKE CELINE U SREDNJOVEKOVNOJ SRBIJI Samostalnost 1219, arhiepiskopija- Sv.

Sava dele se na: carske manastire-lavre(studenica,djurdjevi stupovi, mileseva, sopocani, decani), arhiepiskopske(ia), episkopske dvorove, eparhijske-ktitorske; Peka patr. Uzor-manastiri Svete Gore, autohtono poreklo, veza sa paganima: kult sunca-krug Djurdjevi Stupovi kod Starog Rasa, Stefan Nemanja 12. vek Studenica kod Kraljeva, Stefan Nemanja 12. vek Sopocani kod starog rasa (Novi Pazar), Kralj Uros, 13. vek Decani kod Peci, Stefan Decanski 14. vek Ravanica, Car Lazar, 14. vek Resava(Manasija) kod Despotovca, Stefan Lazarevic, 15. vek Manastirske trpezarije-najmonumentalnije posle crkve, levo ili desno od gl. ulaza. -velike pravougaone sale sa apsidom na istoku, na spratu sobe kelije za spavanje-manastirski konaci sa drvenim tremovima sa stepenicama Monumentalna palata u Peckoj patrijarsiji CRKVENO GRADITELJSTVO U DOBA TURSKE VLASTI 16-17 vek pojacava se nakon obnove Pecke patrijarsije 1557-1673 iatovac-podigli monasi iz ie; Vrdnik-monasi iz Ravanice (paralela Svetoj Gori) *PREROMANSKE Jednobrodne sa poluoblicastim svodom i kruznom apsidom: -Pure, crkva Lazarica, kod Novog Pazara 17. -Bora, crkva Sv.Arh.Mihaila, kod Krusevca,1553, protopop Jovan, sa kubetom -Janjuki manastiri kod Leskovca, crkva Sv. Jovana 1516, Andronik Kantakuzin i njegova braca, celijasti vizantijski slog *RASKA STILSKA GRUPA jednobrodne sa kubetom i izbacenim bocnim pevnicama: -Crkva Blagovestenje kablarsko, iznad Ovcar banje, kod Cacka, 1602. oblik krsta -Manastir Sretenje, Ovcarsko-Kablarski manastiri kod Cacka -Pustinja, Crkva vavedenja Bogorodice, kod Valjeva, 16-17.vek -Tronosa kod Loznice, Cr. vavedenja Bogor., Iguman Pajsije 1559,1834-80 -Velika Remeta, Fruska Gora, Crkva Sv. Dimitrija 15-16vek *TRADICIJA ROMANIKE (Decani) trobrodne bazilike: Manastir Piva, Crkva Uspenja Bogorodice, ktitor hercegovacki mitropolit, kasnije patrijarh Savatije 1573 *TRADICIJA TRIKONHALNOG PLANA: Manastir Nikolje nad Kablarom 1489. sayeti plan, poluoblicasti svod, bey kupole, uticaj preromanike. *TRADICIJA SVETOGORSKOG TRIKONHALNOG PLANA(sazeti trikonhos): -Manastir Jovanje, Ovcarsko-kablarski manastiri kod Cacka, -Temska, Crkva Sv.Djordja, Pirot, 1575-1654, kubicno postlje,osmostr kube -Pavlovac na Kosmaju -Hopovo, Fruska Gora,1546. RAZVIJEN trikonhos,tradicija moravske skole -Krusedol, Fruska Gora, Djuradj Brankovic, 16.vek, Razvijen tr. plan. -Bodjani, vavedenje Bogorodice, kod Backe Palanke, Bogdan trgovac iz Dalmacije,1478, a 1690 sediste EPISKOPIJE -Crkva Sv.Nikole u Slankamenu na Dunavu, Vuk Zmaj Ognjeni, 1468. razvijen. Manastiri u Peinama, Manastir Crna Reka u klisuri Crne Reke. SREDNJOVEKOVNA NASELJA I UTVRENI GRADOVI samostalna branic kula(zvecan), branic kula u zidinama(milesevac, sokolac), u sklopu zidina uz ulaz(stalac, maglic), odvojena od ulaza(novo brdo, koznik) gradovi sa podgradjem: jele, koznik, stala, kruevac, brvenik, zvean, sokolac grad sa utvrdjenim podgradjem i trgom - Ras- prva prestonica, 12. vek Krusevac, Knez Lazar, 1378 prestonica, mali grad(utvrdjenje,dvor) i veliki grad Beogradski grad, Rimski, pocetak 3. veka,1397 Stefan Lazarevic dobio na upravu. 7 delova, Utvrdjenje sa dvorom, kula Nebojsa, Gornji grad, zap podgradje, donji grad. Smederevski grad, despod Djuradj Brankovic, 15. vek, mali grad i veliki grad upni grad Koznik, kod Brusa, utvrdjen(stan vlastelina, podgradje) Novo Brdo, kod Pristine, utvrdjeno podgradje, u blizini trg i crkva Magli, kod Kraljeva, Danilo II, 14. vek Visegrad, 14. vek,Stitio manastir Sv. Arhandj. Golubac, na Dunavu kod Pozarevca, 15. vek. 9 kula sa bedemima, odbrambeni. rnov na Avali, izgradili Turci 1442 radi opsade Beograda Ba na reci Mostongi, kelti 3-4vek. SEOSKE KUE -ilja, siba, sibara (okrugla, ugao 60), -dubirog(odvajanje zidova od krova(lemez)) -sibara, kulaa, iva (zid stiti slamu) - krivulja (povecavanje korisne povrs. osnove) -naslon(najjednostavniji oblik, samo krov, dve vertikalne soje i slemenjaca) -korke (kose oblice koje nalezu na zemlju-rogovi) =>kolibe pletare(zidovi nose krov) -brvnara dinarskog tipa -starovlaka brvnara -brvnara oseanka-po majstorima iz osata u bosni ugaona veza brvana: - veza na usijek ili ert brvna ili talpe se zasecaju za visine sa gornje i donje strane (bosna, podrinje, polimlje). -veza na uvo ugaona veza -veza na unizuna uglovima ili kod vrata -krov je indra brvnare mogu da imaju ispred ulaza trem, ajat,ili doksat,oku (za sedenje) -kua kneza miloa u gornjem crniu -dim izlazi kroz krovnu badu ili drveni dimnjak kupastog oblika sa piramidalnim ili kupastim kapiem ili somiem. -ognjite moe da bude otvoreno ili se iznad njega nalazi erjan ili lesa od pletenog prua. crkve brvnaregrade se u 18 i 19. veku narodni neimari grade ih od istog materijala i sa istom konstrukcijom kao i kue -uglavnom su to male jednoprostorne pravougaone graevine sa apsidom crkva u takovu, crkva na zlatiboru... Seoska Kua Bondruara: gradi se u srbiji (pomoravlje, ist. i jugoistona srbija, kosovo i metohija) i u makedoniji. kostur je od lake drvene graebondruk . ispunaerpi,pleter,atma,kue na dizmu mogu biti na ravnom terenu sa malim kamenim temeljem ili na terenu u padu, na elicu, onda imaju podrum od kamena- izbu ili magazu. Krov je eramida. trem(ajat), doksat-izdignuti deo. polubrvnare-polucatmare: Vukova kuca u Triu. trodelna kuca sa tremom-kuca Savovia u selu Zakutu 1840. seoske kue od kamena (bunje-lazni svod) -kula seoske kue od naboja- Vojvodina trem-kong sa parapetom, zabat-kibl, GRADSKA KUA ORIJENTALNOG TIPA -centralni plan(vizantija, rimska atrijumska kuca) veza unutranjeg prostora kue i okruenja otvoreni doksati i divanhana sobe, odzaklija, kuhinja (mutvak), na spratu ardaci, prizemlju tremovi Planovi: 1. centralni plan(grupisanje oko centralnog hola, persija, sir, vizantija): A. Simetricni raspored (krstoobrazna forma) hristiev konak u pirotu B. asimetricni raspored (kuce u nizu, sa zapada) - kuce u potkljaju- Prizren 2. kuca sa tremom(trem na uglu, nema centralni hol)- na glagol. -Pec, Gnjilane 3. kombinovano resenje: kursumlija, trstenik, pirot kua hadi-todorovia u niu, drveni tremovi, doksati i cardaci konak jevrema obrenovia u apcu-zatvoreniji zbog hladnije klime dositijev licej, na dorolu, centralni plan, kombinovani raspored, prepust sprata Ikova kua u beogradu, trem, i cardak, doksat na spratu. Manakova kuca Konak Kneginje Ljubice-rezidencija kneza milosa, fasade-uticaj ampira i klasicizma boieva kua na dorcolu 1836. niniceva kuca, GRADSKA KUA SREDNJOEVROPSKOG TIPA U VOJVODINI Prostorni raspored isti kao kod seoske kue poluzatvoreno ognjite i sobe.Oblikovanje fasada u duhu baroka, ampira i klasicizma -podeoni i krivni venci, pilastri, ambrane Formiranje kontinualnog ulinog fronta, sa jedne bone strane je ulazni hodnik, prolaz za dvorite koji vodi na trem (kong) Polovina 19. veka romantizam, srednjovekovna a,romantika, gotika jednoporodicna, pritemna-dvotraktna i visep. trotraktna resenja sa spratom. Karamatina kua u Zemunu, kraj 1764. - barok Ikova kua u Zemunu, 1793. - barok pirtina kua, polovina 19. veka romantizam (neogotika) Druga polovina 19. veka - neorenesansni i neobarokni oblici Kraj 19. i poetak 20. veka akademska arhitektura istorijskih stilova Poetak 20. veka - Secesija Kua porodice Markovi u Zemunu 18. vek, barok i klasicizam Glavna ulica u Zemunu, kua Gine Vulko, 18. vek, barok i klasicizam