REHBERLK VE RENC KLK HZMETLER

Eitim-retim hizmetlerine baktmzda trl faaliyet gzmze arpar.

Eitim -retim Faaliyetinin Boyutlar retim Hizmetleri Ynetim Hizmetleri renci Kiilik Hizmetleri Rehberlik Ve psikolojik Danma Hizmetleri renci Kayt Kabul ve Devam Hizmetleri Yurt Yatllk ve Burs Hizmetleri renci SAlk Hizmetleri zel Eitim Hizmetleri Sosyal Yardm Hizmetleri

Ynetim ileri okulun ileyii ile ilgili ileri yrtr ve, okul harlarnn denmesi, ara ve gerelerin satn alnmas veya. kiralanmas, okulun malzeme ynyle ilgili daha birok iler ve ilemleri vardr. retim ilikileri iinde de, rencilerle ister kiisel ister grup olarak, ister ktphanede ister laboratuarda olsun, btn zgn ders programlar ve bunlardan hasl olacak renme sonularnn snavlarla saptanmasna ait birok faaliyetler vardr. ada eitim anlaynda, eitim srecinin tam saylabilmesi iin rencinin btn ynleri ile kendine en uygun bir dzeyde gelimesini salamak zere renciye dnk eitli hizmetlerin yerine getirilmesini n grmektedir. te rehberlik ve psikolojik Danmay da iine almak zere Eitim, retim ve Ynetim hizmetlerinin dnda renciye dnk yaplan hizmetlerin tmne renci Kiilik Hizmetleri denir. renci kiilik Hizmetleri altnda da okula kabul edilme, rencinin niversite hayatna ve faaliyetlerine altrlmas (Oryantasyon), yurt ve yatakhane, salk ek grev bulma ve parasal yardm salanmas, sosyal ve ders d faaliyetler dnemlerde alnacak derslerin seimi, bir kimsenin sosyal zekasn gelitirme yollar, sla hasreti, sevgi ve ak sorunlar cinsinden farkl konular zerinde eitli danma (ynteme) faaliyetleri gibi birok faaliyetler bulunmaktadr. Genel olarak bakldnda bu hizmette renciye u yardmlar verilir. 1-Rehberlik ve Psikolojik Danma 2-renci Kabul, kayt ve devam hizmetleri 1

3-Yurt, yatllk, kredi ve burs hizmetleri 4-renci salk hizmetleri 5-zel eitim ve zel yetitirme hizmetleri 6-Sosyal alma ve sosyal yardm hizmetleri renci kiilik hizmetlerinin amac, okul toplumundaki her bir renciyi, bulunduu evreden arzu edilen gelimeyi azami derecede elde etmeye yeterli klacak imkan ve artlar iinde okulun eitici ortamna sokmak, rencinin kendine sunulan eitim imkanlarndan tam olarak yararlanabilmesi iin gerekli ortamlar hazrlamak bylece rencinin eitim-retim faaliyetlerinden en st seviyede yararlanmasn salamak, rencinin kiisel geliim ve gerekleim ihtiyalarnn karlanmasna yardm dr. Bu aklamaya gre renci Kiilik Hizmetleri, ferdin bir btn olarak gelimesini salayacak ortam hazrlar. rencilerin kiisel geliim ve gerekleim ihtiyalarnn karlanmasna yardm eder. renci kiilik hizmetleri, rencinin dier rencilerden farkl bir kii olarak ve bir "btn" olarak gelimesi gerektii, ferdin dinamik bir e olduu anlayna sahiptir.
SORULAR 1- Aadakilerden hangisi rehberlik hizmeti srasnda verilen kiilik hizmetlerinin kapsam iersine girmez? a) Salk hizmetleri b) Sosyal yardm hizmetleri c) Rehberlik hizmetleri d) zel kurslar e) Sosyal ve kltrel hizmetler 2- Eitim retim ve ynetim ilerinin dnda rencilere ynelik verilen hizmetlere ne ad verilir? a)Psikolojik Danma b)Oryantasyon c)Bilgi verme servisi d)Mavirlik e)renci Kiilik Hizmetleri 3- Bir okulda rencilerin barnma, beslenme, salk, kltr ve spor gibi ihtiyalarnn karlanmas hangi birimin grevidir? A) Okul Ynetiminin B) Okul Rehberlik Servisinin C) Okul Aile Birliinin D) Okul renci Kiilik Hizmetlerinin E) Okul renci Klplerinin 4-Aadakilerden hangisi renci kiilik hizmetlerinin amalar arasnda yer alr? a) Kiinin problemlerinin zmek b) Kiinin tm ynlerinin geliimi iin uygun ortamlar hazrlama c) Snavlarda yksek puan almasna yardm d) rencilere kurslar vermek e) Okul aile ibirliini salamak CEVAPLAR 1 2 3 4 D E D B

REHBERLK TANIMI
Yukarda da akland gibi okullarn ileyiine bakldnda Ynetim ve retim ilerinin dnda rencilere dnk nemli hizmetler verilmektedir. renci Kiilik Hizmetleri dediimiz bu hizmetlerin iinde en nemli yardm Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleridir. Gnmz eitim sisteminin ayrlmaz bir paras olan rehberlii deiik ekilde tanmlamak mmkndr. Aada bu tanmlardan bir ka verilmitir. Rehberlik; bireye kendini anlamas, evredeki imkanlar tanmas ve doru kararlar vererek zn gerekletirebilmesi iin yaplan sistematik ve profesyonel bir yardm srecidir. Rehberlik; kendini anlamas, problemlerini zmesi, gereki kararlar almas, kapasitelerini gelitirmesi, evresine salkl ve dengeli bir uyum salamas ve bylece kendini gerekletirmesi iin uzman kiilerce bireylere yaplan psikolojik bir yardmdr. Rehberlik, bireye ynelmi sistemli, profesyonel ve srekli bir yardm hizmetidir. Rehberlik bireyin kendini tanyarak potansiyellerini (gizli glerini) fark etmesi, evresini tanyarak eitli olanaklar fark etmesi, bu yolla evredeki var olan olanaklardan potansiyelleri dorultusunda seimler yapma yoluyla kendisini gerekletirmesine yardm etmesi amacyla uzmanlarca yaplan profesyonel bir yadm srecidir. Tanmn nemli Noktalan: -Rehberlik beriyi tanma iidir. -Rehberlik bireyi kendisine tantma iidir. -Rehberlik bireye evredeki olanaklar tantma iidir. -Rehberlik bireyin potansiyelleri dorultusunda karalar atmas ve seimler yapmasna yardm etme iidir. -Rehberlik bireyin kendini gerekletirmesine yardm etme iidir. -Rehberlik uzmanlar tarafndan yaplan bir itir. -Rehberlik profesyonel bir yardmdr. -Rehberlik bir sretir. -Devamllk gsterir. -Rehberliin merkezinde birey vardr.

REHBERLN KONUSU
Rehberliin temel konusu bireydir (insandr). Rehberlik hizmetlerinin yrtld kurumun niteliine gre hizmet verilen bireyler eitli sfatlarla tanmlanabilir. rnein okulda Rehberlik hizmetlerinin merkezinde renciler veya retmenler olabilmektedir.

Rehberlik hizmetlerinin konusu tespit edilirken; a) Ortada yardm hizmetlerinin ynelecei birey veya bireyler vardr. b) Birey ve bireyler en verimli ekilde geliimlerini devam ettirmek durumundadr. c) Birey veya bireyler bir geliim srecinde eitli koullara uyum salama abas ierisindedirler. , Bu uyum salama abasnda olan birey veya bireyler seimler yapma ve kararlar verme bilgi ve yeteneine sahip olmaldrlar. e) Bireyler seimler yaparken ve kararlar alrken eitli engellerle karlamaktadrlar. f) Bireylerin karlatklar bu engellerin tespit edilerek ortadan kaldrlmas yine bireylerin sahip olduklar potansiyelleri harekete geirmeleriyle mmkndr. te Rehberliin konusu yukarda aamal bir sra ierisinde verilen tm bu maddeleri ilem ekline dntrlmesinden oluur. SORULAR 1- Aadaki yarglardan hangisi Rehberlik ve A) Psikolojin Rehberlik ve danma Psikolojik kavramyla danma badatrlamaz? profesyonel bir yardm srecidir. B) Rehberlik ve Psikolojik danma sistemli bir yardm srecidir. C) Rehberlik ve Psikolojik danma bireyin alternatifler retmesine yardm srecidir, D) Rehberlik ve Psikolojik danma uzmanlarca yaplan bir yardm srecidir. E) Rehberlik ve Psikoloji danma doru olan bir gr bireye kabul ettirme srecidir. 2Rehberlik kavramyla aadakilerin 3-Aadakilerden hangisi Rehberlik kavram kapsamnda yer almaz? A) Bireyin kendisini tanmasna yardm etme. B) Bireyin evresini tanmasna yardm etme. C) Bireyin etme. D) Bireyin kararlar almasna yardm etme. E) Bireyin sorularna ynelik nasihatlerle yardm etme. hangisi elimez? A) Belli bir konuda Tavsiyede bulunmak. B) Baz konularda akl vermek. tercihler yapmasna yardm C) Kararlar verebilmesi iin zorlamalarda bulunmak. D) Gereki kararlar vermesine yardmc olmak. E) Birtakm kararlar vermesi konusunda srar etmek.

4-

Aadakilerden

hangisi

Rehberlik

yaplan yardm sreci olarak tanmlanan kavram aadakilerden hangisidir? A) Eitim C) Rehberlik E) Gelime B) retim D) Ama 1 2 3 4 5 E D E C C

Kavram ile ilgili yanl bir yargdr? A) Rehberlik hizmetleri bir sreci kapsar. B) C) D) Rehberlik Rehberlik Rehberlik hizmetleri hizmetleri hizmetleri bir ihtiyac herkese dizi olan ak hizmetlerden oluur. bireylere yol gstermektir. hizmetlerdir. E) Rehberlik hizmeti profesyonel bir yardm etme iidir. 5- Bireyin kendini ve evresini anlamas ve bylece potansiyellerini kullana bilmesi iin

REHBERLK HZMETLERNN AMACI

Rehberliin tanm aslnda rehberlik hizmetlerinin amacn yanstmaktadr. Rehberliin en geni anlamda amac ifade edilecek olursak Bireyin kendisi gerekletirmesine" yardmc olmak. Kendini gerekletirme kavram insanc psikolojinin ilk kez ortaya att bir kavramdr. Kendini Gerekletirmi insann zellikleri: 1. Bireyin giderek yaantlar ak bir hale gelmesi 2. Bireyin kendi potansiyellerine (organize zelliklerine) gvenmesi 3. Bireyin gemi veya gelecekte yaama yerine u an yaama dzeyinin yksek olmas 4. Varolan potansiyellerini tam olarak kullanabilme 5. Kendini bakalarn ve doay olduu gibi kabul etme 6. Spontan davranabilme 7. Yalnz kalabilme, bamsz olabilme, hayatnda kendine ait gizli yanlarnn olmas 8. Bakalarn ve kendisini takdir edebilme 9. Evrensel insanlk ilikilere girebilme 10. Derin kiiler aras ilikilere girebilme 11. Demokratik olabilme 12. yi bir espri anlayna sahip olabilme 13. Yaratcln kullanabilme, Kendini gerekletirme bireyin organizmasndan tm uyarmlar ak bir ekilde alglayp benliinde zmseyebilme durumudur. Birey organizmasndan gelen uyarmlar inkar ettii veya arptt oranda kendini gerekletirmekten uzaklar. Rehberliin Sosyal amac Bireyin evreden gelen uyarclara ve kendi organizmasndan gelen uyarclara .duyarl davranabilmesine yardm etmektir. Dier bir Ama Bireyin kendisiyle ve evresiyle uyum ierisinde yaamn srdrmesine ve kendi yaamyla ilgili kararlar alabilmesine yardm etmektir. Burada kendini gerekletirme, uyum salama ve karar verme" gibi nemli kavram zerinde durulmutur. Bu kavram incelendiinde her nn de bir anlk bir olay olmad grlr. Her kavramnda yaamn balangcndan sonuna kadar devam eden bir sreci ifade ettii grlmektedir. Dolaysyla kendini gerekletirmesinde, uyum salamann da doru kararlar verebilmenin de en st noktasn yada tamamland bir nokta belirlenemez. Bu nedenle

Rehberliin amac bireyin kendi ierisinde ve evresel olanaklar lsnde srekli kendisini gelitirmesi ve yenilemesini , salamaktr. REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMAYLA LGL YANLI ANLAYILAR Rehberlikle ilgili olarak karlalan yaygn grler unlardr. 1-Rehberlik ve psikolojik danma yardm bireye tek ynl olarak dorudan doruya yaplan bir yardm deildir. 2- Rehberlik ve psikolojik danmann temelinde bireye acmak, onu kayrmak, her skntya dtnde bireyi korumak gibi bir anlay yoktur. 3- Rehberlik ve psikolojik danma bireyin sadece duygusal yn ile ilgilenmez, btn ynleriyle ilgilenir. 4- Rehberlik ve psikolojik danma da kullanlan teknikler ama deil bireye yardm etmede kullanlan birer aratr. 5- Rehberlik ve psikolojik danma bir renme konusu ya da bir ders deildir. 6- Rehberlik ve psikolojik danma bir disiplin grevi deildir. Rehberlik yarglamaz ve ceza vermez. 7- Rehberlik ve psikolojik danma her trl problemi hemen zebilecek sihirli bir gce sahip deildir.

SORULAR 1- Aadakilerden hangisi rehberliin temel amacn ortaya koyar? (2001 KMS) A) Bireyin eitli zellikleri hakknda bilgi toplamak B) Bireyin ihtiyalarn belirleyip okulun yakn evresini buna gre dzenlemek C) Bireye, ne yapmas gerektiinin sylemek D) Bireyin kendisini tanmasna ve evresindeki yardmc olmak E) Bireyin sorunlarn belirlemek olanaklar fark etmesine 2Aadakilerden hangisi bireyin ilgileri, yetenekleri ve; zellikleri hakknda gereki gr gelitirebilmesi demektir? A) Kendini bulma B) Kendini tanma C) Kendini anlatma D) Kendini ama E) Kendini gerekletirme 3-Rehberlik hizmeti bir yardm srecidir. Yardm sreci kavram aadakilerden hangi anlamda kullanlr? a) renci sorunu hakknda ne yapacan direkt sylemek 7

b) renciye sorunu hakknda ne yapacan konusunda deiik alternatifler sunma c) rencinin kendini tanmasna imkan hazrlamak. d) renciye sorunu hakknda yaplan nasihatlerin gerekelerini anlatmak. e) rencinin srekli bilisel giri davranlarn ykseltmek 4-"Kendini gerekletirme" kavram ile ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr? (2002 KMS) A. Birey yeterli bir kiilie sahiptir B. Kendine kar yarglayc tutumlara sahiptir C. Kendisi ve bakalar hakknda olumlu dnceleri vardr D. Kim olduunu gereki bir gzle alglar E. Kendine sayg duyar ve olduu gibi kabul eder 5- Grsel src belgesi almak iin girdii snavda baarsz olmutur. Ayn zamanda ok olumsuz benlik kavramna sahip olan Grselin bu snavdaki durumu aklamak iin aadaki ifadelerden hangisi kullanma ihtimali yksektir? (2002 KMS) A. Bu snava yeterince hazrlanamamtm, bir dahaki sefere baarabilirim. B. Hibir zaman ehliyet sahibi olup araba kullanamayacam

C. Snav srasnda hi rahat deildim, beklediimden ok heyecanlandm D. Zaten birok insan ilk girite ehliyet snavnda baar salayamyor E. Snav komisyonu ok titiz bir deerlendirme yapt, dk not verdi 6- Aadakilerden hangisi, kendini gerekletirmi bir bireyin zellii deildir? (2001 KMS) A) Sadece yetikin ve kltrl kiilerin doru karar verebileceklerini dnmek. B) D dnyay ve dier insanlar olduklar gibi kabullenmek. C) Bir konunun farkl biimlerde ele alnabilecei grnde olmak. D) Tm insanlarn eit deerde olduuna inandn ortaya koymak. E) Sorunlar kiiselletirmeden, nesnel bir biimde ele alabilmek, CEVAPLAR 1 2 3 4 5 6 D B C B B A

REHBERLK, PSKOLOJ DANIMA VE PSKOTERAP

Bundan nceki blmde rehberlik faaliyetlerinin, renci kiilik hizmetleri iinde kendine zg bir faaliyet grubu olduu belirtilmiti. Rehberlik faaliyetlerinin, dorudan kiiyi hedef alan ve kiiye yardma alan faaliyetler olduu gsterilmiti. Psikolojik Danma faaliyetleri de kiiye yardm hedef alan rehberlik faaliyetleri iinde kendine has nitelikleri olan bir hizmet grubudur. Psikolojik danma, problemli kii (danan) ile, onun kiisel probleminin zmne yardmc olabilecek uzman kii (danman) arasnda, problemin zmne dnk olarak; kii kiiye ye yz-yze cereyan eden psikolojik bir yardm oluumudur. Dananla danman arasnda cereyan eden bu yardm oluumu, esasta, karlkl grmeler yolu ile cereyan eder. iki kii arasnda karlkl etkileim yolu ile cereyan eden psikolojik bir yardm ilikisidir. Bu zel nitelii bakmndan psikolojik danma, danann semeler yapmasnda, kararlar vermesinde, planlar yapmasnda ve uygulamaya koymasnda kiiye yardm hedef alan btn dier rehberlik faaliyetlerinden farkldr. Yz-yze, ve bir problem etrafnda grmeye dayanan psikolojik danma faaliyetleri, iaret edilen bu nitelikleri ile, rehberlik faaliyetlerinin z, ana mihveridir. Kiiye yaplacak btn rehberlik, dnp dolap yz yze olan bu psikolojik etkileim grmelerine gelmektedir. Btn rehberlik faaliyetlerinin sonal (nihai) amac, kiiye, problemini zp yeterli bir uyum ve denge salamasna yardm etmektir. Snflarda, ders d faaliyetlerde, sosyal ilikilerde, ocuun salkl bir ekilde byyp gelimesini, yann gerektirdii erginlie en uygun bir ekilde ulamasn salamak iin yaplan rehberlik faaliyetlerinin bir ou psikolojik danmada gereken kii-kiiye, yz yze olan etkileim ilikisini gerektirmez. Mesela, ocuklarn meslek semelerinde yardmc olabilecek nitelikteki mesleklere ait kitap ve benzeri yaynlar toplayp ocuklarn istifadesine sunmak, bu rehberlik faaliyetidir ama bir psikolojik danma deildir. Bu bakmdan, diyebiliriz ki btn psikolojik danma faaliyetleri, rehberlik faaliyetleridir, ama btn rehberlik faaliyetleri, psikolojik danma deildir. uras da iaret edilmelidir ki okulda rehberlik uzmannn, btn rencilere yaplacak yardmlar bu eitten kii-kiiye ve kar karya yardm ilikileri yerine getirmesi zaten mmkn deildir. Okulun tm eitim program iinde yer alacak olan rehberlik faaliyetleri iin, onun yapmas gereken daha birok faaliyetler vardr. Ofisinde oturup zamann sadece danma grmeleri yapmaya ayramaz. Rehberlik faaliyetlerinden bazlar da zaten dorudan kii kiiye danma grmelerini gerektirmez. Ama btn rehberlik faaliyetleri, kendi sorunlarn kendi

bana zebilecek erginlie henz ulaamam bireylere yardm iin yz yze ilikileri gerektiren psikolojik danma oluumuna en iyi hazrl salar. Psikolojik danma ile psikoterapi arasnda da baz ortaklk ve ayrlklar vardr. Her ikisi de, esasta, problemli kiiye yaplan psikolojik yardm ilikisidir. Her ikisi de danmanla danan (danma, terapist) arasnda bir problemin zm iin yz-yze cereyan eden grmelere dayanr. Her ikisi de, kiiye yardm iin, genelde, ayn psikolojik teknikleri ve metotlar kullanrlar. Bu ortak yanlara karlk psikolojik danma, "normal" saydmz kiilerin gnlk hayatta yapacaklar uyumlarda karlatklar olaan seme olaan seme ve karar verme sorunlar ile urar. Psikoterapi ise kiilik bozulmalarna yol am kayg ve nrotik davranlarn hakim olduu normal d kiilik sorunlar ile urar. O halde, bir genelleme yaplmak istenirse, psikolojik danma, genellikle bir okul, endstri veya sosyal hizmet veren bir kurum ortam iinde, "normal' kiilerin, kkleri, kkeni belli, normal saylan sorunlarnda kiiye yardm iin urar. Psikoterapi ise, genellikle bir klinik ortamnda ve kkleip derinlemi, sebepleri gemiin karanlklarnda kaybolmu sorunlarn yaratt "normal d" kiilik sorunlarna yardma alr.
SORULAR 1- Aadakilerden hangisi Psikoterapi ile Psikolojik danma arasndaki farklardan biri deildir? A) Psikolojik Danma koruyucudur, Psikoterapi ise areseldir. B) Psikolojik Danma yzeysel sorunlarla, Psikoterapi ise daha derin psikolojik sorunlarla urar. C) Psikolojik danma normal insanlarla ilgilenir, Psikoterapi ise genellikle hastalarla ilgilenir. D) Psikolojik danmann amac tedavi etmek, Psikoterapi nin amac ise davran deitirmektir. E) Psikolojik danmanlar okul, huzurevi vb. kurumlarda. Psikoterapistler ise hasta hanelerde alr. 2- Aadakilerden hangisi Tipik olarak anormal veya ar uyumsuzluk gsteren bireylerle ilgilenir. A) Psikoterapist B) Psikolojik danman C) Rehberlik uzman D) Sosyal alma uzman E) lme deerlendirme uzman 3- Arkadalar tarafndan fazla sevilmediini dnen ergenlik dnemindeki bir gence en etkili yardm aadakilerden hangisidir? (2002 KMS) A) Yeni insanlarla tantrmak B) Yalnz hareket etmeye altrmak C) Sosyal becerilerini gelitirmek D) tler vermek E) Yalnzln teselliyle gidermek CEVAPLAR 1 2 3 D A C

10

ETMDE REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMA NEDEN GEREKLDR? Eitim sistemlerini iki ekilde ele alabiliriz 1- Klasik Eitim Sistemi: Bu sistemin temelinde Konular vardr. Eer renciler konular ezberlerlerse eitim gereklemi olur. Bu tr bir eitim anlaynda rencilerin ilgi, ihtiya, beklentilerin ve yeteneklerinin anlam yoktur. Bu tr bir eitim sisteminde renciye yardm etmeyi konu alan Rehberlikten pek sz edemeyiz. 2-Modern Eitim Sistemi: Modern eitim anlay, renciyi merkez alr ve bireyin bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerinin kendisi ve mensup olduu toplum iin en uygun ekilde tmyle gelimesidir. Byle bir anlay, bireyi her ynyle bir btn olarak kabul etmekte ve bireyin geliim sorumluluunu kendine vermektir. Modern eitim sistemi merkeze renciyi almaktadr. Byle bir eitim anlaynda rencinin bir btn olarak geliebilmesi iin rehberlik ok nem tar. Okullarda Rehberlii Gerekli Klan Nedenler: 1-Okul eidinin artmas 2-Okul yapsnda deime ve gelimeler 3-Bo zaman deerlendirilmesi gerei 4-Meslek seiminin neminin artmas 5-Okullarda uyumsuzluk problemlerinin artmas 6-renci baarszlklar Genel Anlamda Rehberliin Gerekli Klan Nedenler: 1. Bireysel Ayrlklara (Farkllklara) verilen nemin Artmas: Bireyler arasndaki zelliklerin dalmnda grlen farkllklarn toplumsal ve ekonomik bakmdan giderek belirginlemesi eilim alannda bir farkllklarn dikkate alnmasn zorunlu klmtr. zellikle psikolojik adan bireyler arasndaki farkllklarn eitim programlarnda n plana karlmasndaki kanlmaz zorunluluk klasik eitim programlarnn deitirilmesine yol amtr. Bu eitim programlar bireylerin kiilik, ilgi ve yetenekleri bakmndan aralarnda olan farkllktan ortaya kararak gelitirilmesine ynelik olarak dzenlenmeye balamtr. Bu aamada ise eitimde rehberlik-ihtiyac kanlmaz bir hale gelmitir. 2. Karmaklaan Toplum Yaps: Hzl toplumsal deimeler ve gelimeler sonucunda toplumlarn yaps karmak bir hal almtr. Bu karmak toplum yaps bireyleri kendi yaamlar konusunda nemli kararlar alma durumuyla yz yze getirmitir. Bu karar verme srecinde birey isel potansiyelini harekete

11

geirebilmek iin bir d destee ihtiya duyabilmektedir. Bu ihtiyac da Rehberlik hizmetleri karlamaktadr. Demokratik topluma bireylere kendi yaamlaryla ilgili seimler yapabilme olana getirmitir. Bireyler bu seim yapma srecinde de yine kendi yaamlaryla ilgili kararlar olabilme srecinde olduu gibi, i potansiyellerini harekele geirmelerinde yardma gereksinim duyabilmektedir. Bu seim srecinin baarl olabilmesinde Rehberlik hizmetleri kanlmaz olmutur. 3. zgrlk ve Modern Eitim Sistemlerinin Gelimesi: Okul, retmen, eitim ve mfredat programlarnn tek dzelik ten ve tek tip insan yetitirme zelliinden uzaklaarak bireyi merkeze koyan onun ilgi yetenek ve kiilik zelliklerini dikkate alan bir zellie brnmesi rehberlik ihtiyacn ortaya karmtr. Bu zelliklere sahip eilim programlar ve okullar artk bireyi sadece renen pozisyonunda deil, Duyusal ve Psikolojik ynleri de olan bir varlk pozisyonunda grmeye balamlardr. renciye kar bak as deien eitim kurumlarnn Rehberlik hizmetlerine duyduklar ihtiya kanlmaz olmutur. 4. s Yaamnda Mesleklerin eitlenmesi: Hzl Toplumsa, Teknolojik ve ekonomik gelimeler. Toplumdaki meslek saysnn artmas ve bu mesleklerin gerektirdii zelliklerin uzmanlama derecesine varmas sonucunu ortaya ili karmtr. Uzmanlk isteyen mesleklerin oalmas bireylerin salkl bir mesleki eitimden gemelerin gerekli klmaktadr. Bu mesleklerin gerektirdii zelliklere sahip bireylerin seilmesi yetitirilmesi (eitim) ve uygun bir ie yerletirilmesi srelerinde rehberlik hizmetlerine duyulan ihtiya artmtr. Mesleki alanda yaplan rehberlik hizmetleri bir lkenin insan gc potansiyelinin en verimli ekilde deerlendirilmesi bakmndan olduka nemli bir role sahiptir. insan gc planlamasna duyulan ihtiyacn artman rehberliine duyulan ihtiyac da beraberinde getirmitir. 5 .nsana verilen Deerin Artmas: Dnce sistemlerinde kkl deimelerin meydana gelmesi insana bak asn olumlu ynde etkilemitir. Gelimi toplumlarda insana verilen deer artm ve insan yaamnn her atannda var olan problemlerin ortadan kaldrlmas ynndeki almalara hz verilmitir, insann fiziksel ve psikolojik salna verilen deer artmtr.

12

Okullarda baarszlk nedeniyle eitim retimden den (eleman) rencilerin dikkate alnmasnn gereklilii ortaya kmtr. Bu alanda psikoloji biliminin verilerinden yararlanlmaya balamtr. eitli psikolojik lme aralar (Psikometrik aralar) yardmyla nleyici tarzda youn almalar yaplmaya balamtr. Bu alanda Rehberlik hizmetlerinin yaygnlatrlmas ve derinletirilerek yrtlmesi ihtiyac ortaya karmtr. 6. Zaman ve Kaynaklar Verimli Kullanabilme ihtiyacnn ortaya kmas: Hzl deiimlerin yaand toplumlarda zaman ve kaynaklarn en iyi ekilde nasl kullanlacann bir programa balanamamas sorun oluturmakladr. Zamann en verimli ekilde nasl kullanlaca konusunda insanlarn yaadklar problemlerinin yannda bireylerin gerek kendi potansiyellerinden gerekse evresel olanaklardan en verimli ekilde nasl yararlanacaklar sorunu rehberlik hizmetlerinin ortaya kmasn gerekli ktan nedenler arasnda saylabilir. SORULAR
1- Psikolojik Danma ve Rehberliin en yaygn olduu Kurum hangisidir? A) Ceza evleri B) Endstriyel iletmeler C) Sosyal hizmet D) Eitim E) Ordu 2retim hizmetleriyle Rehberlik hizmetlerini birbirinden ayran en nemli fark aadakilerden hangisidir? A) retim hizmetleri zorunludur, Rehberlik hizmetleri ise gnllle dayanr. B) retim hizmetleri bireyin i dnyasna yneliktir, Rehberlik hizmetleri ise bireyin d dnyasyla ilgilidir. C) retim hizmetleri bireye yneliktir, Rehberlik hizmetleri ise gruba yneliktir. D) retim hizmetleri gnlldr, Rehberlik hizmetleri ise zorunlulua dayanr. E) retim hizmetleri bireyin davranlaryla ilgilidir. Rehberlik hizmetleri ise Duygusal dnyasyla ilgilidir. 3-Birey (renci) Merkezli Eitim anlaynda retim etkinlikleri bilgiden rencilerin yola karak ilgi ve ihtiyalarna Yukardaki sylenebilir? A) Ynetim faktr B) Rehberlik hizmetleri C) retim yntemleri D) retmen faktr E) Eitim aralar CEVAPALR 1 2 3 D A B uyarlanmak durumundadr. Eitim

kurumlarnda hangi enin nem kazand

13

REHBERLN DAYANDII LKELER

Rehberliin dayand temel ilkeler aslnda Rehberlik anlayn ifade etmekledir. Rehberliin dayand temel ilkeler psikolojik danma hizmetleri iinde geerli ilkelerdir. Rehberliin dayand temel ilkeleri bilmek Rehberliin ne olduunu anlamak ve sunulacak hizmetlerin kalitesini ortaya koymak asndan nemlidir. Bu ynde ok eitli gr ve neriler ileri srlmekle beraber zerinde fikir birliine varlm olan temel ilkeler yle sralanabilir. 1. insann deerlilii ilkesi, her insan ya, cinsi, dini, dili, rk ne olursa olsun deerlidir. 2. Demokratiktik ilkesi: Rehberlik hizmetlerinin temelinde insan halk ve zgrlklerine sayg vardr. 3. Birey merkezdir: Her trl Rehberlik almas insana yneliktir. 4. Birey zgrdr ilkesi: Birey her ynyle zgrdr fakat bir zgrlnn sonularn da stlenebilecek ekilde yetitirilmelidir. 5. Birey renme ve gelime yeteneine sahiptir: Birey kiiliini oluturma srecinde renebilen ve geliebilen bir varlktr. 6. Rehberlik ibirliini gerektirir: Rehberlik hizmetleri birey ile ilgili tm dier bireylerin ibirlii ile yrtlr. 7. Rehberlik bireyi kendine yeter bir duruma getirmeyi amalar: Rehberlik hizmetlerinin znde bireyi tm ynleriyle yeterli bir duruma getirmek yatar. 8. Her birey dinamik bir yapya sahiptir: Birey birtakm direktif ve ynlendirmelerle hareket etmez. Uyarc gcn byk bir ksmn iten alan dinamik bir varlktr. 9. Bireyi tanmak esastr: Bireye yardm sunulurken onu olabildiince ok ynyle tanmak gerekir. 10. Bireyi anlamak esatir: Bireyi anlamak iin onun duygu dnce ve davranlarnn bir btn olarak ele alnmas gerekir. 11. Bireyin saygnl ilkesi: Hizmetlerin yrtlmesi bireye sayg duyulmasn ve onunla kendisine sayg duymasn gelitirmeyi esas alr. 12. Farkllklara sayg esastr: Her birey iinde doup byd sosyal sistemin bir rndr farkllklara sayg esastr. 13. ihtiyalar n plandadr: Rehberlik hizmetleri her kurumun ama ve ihtiyalarna gre uygun alanlar da younlan' 14. Rehberlik hizmetleri belli bir plana, programa, rgtlenmeye gre profesyonel kiilerce yrtlr.

14

15. Rehberlik hizmeti toplumdaki tm bireylere aktr: Hibir ayrm gzetmeksizin hizmetlerin yrtld kurum ve kurulularn zellikleri de dikkate alnarak bavuran herkes bu hizmetlerinden yararlanma hakkna sahiptir. 16. Rehberlik hizmetlerinde gizlilik ilkesine tam olarak uyulur. 17 Rehberlik profesyonel yardm iidir. 18. Rehberlik her okulun amacna gre planlanr. SORULAR 1-Aadakilerden hangisi Rehberlik hizmetlerinin dayand ilkeler arasnda yer almaz? A) Birey zgrdr ilkesi B) Sayg esastr ilkesi C) Fedakarlk esastr ilkesi D) Gizlilik esastr ilkesi E) ibirlii gerektirir lkesi 2-Bir okulda ynetim rencilerini ilgi ve yeteneklerine bakmakszn belli mesleklere ynlendirme abasndadrlar. Bu durum Rehberliin hangi ilkesiyle elimekledir? A) Birey seimlerinde zgrdr ilkesi. B) Rehberlikte gizlilik esastr ilkesi. C) ilgili herkesin ibirlii esastr ilkesi. D) Rehberlik herkese aktr ilkesi. E) Rehberlik eitiminin ayrlmaz bir parasdr ilkesi 3- Aadakilerden hangisi Rehberlik ilkelerine aykr bir durumun yaratr? A) Okuldaki tm bireyler rehberlik hizmetlerinden faydalanabilir. B) Elde edilen bilgilerin tm gizlilik esasna gre saklanr. C) Tm rencilerin deil de problemli renciler rehberlik servisine gnderilir. D) Okuldaki tm birimlerin ibirlii ile yrtlr. E) Rehberlik tm yaam boyu yararlanlabilecek bir hizmettir. 4- Aadakilerden hangisi Rehberlik anlayna ters der? A) Rehberliin temelinde insan haklan ve zgrlkleri yer alr. B) Rehberlik anlaynda her trl almann merkezinde insan vardr. C) Rehberlik yardm verilecek bireyler eitli ynleriyle tannmaldr. D) Rehberlik hizmetleri her okulda ayn programa gre uygulanmaldr. E) Rehberlik hizmetleri ibirliini gerektiren bir almadr. 5-"Sosyal ve psikolojik durumu ne olursa olsun her birey nemlidir" anlay aadaki psikolojik danma ve rehberlik kavramlarndan hangisini aklamaktadr? (2002 KMS) A, Koulsuz kabul C.zerklik B.Empati D. Deerlilik E. zdeim

6- Annesi ile srekli atma yaadklarn belirterek danma almak isteyen bireye 15

verilecek danmanlk hizmetlerinden hangisi "hmanist yaklamn bireye sayg ilkesi" ile badamaz? (2002 KMS) A. Annene kar olan duygularn, onu krmadan ifade etmeye almalsn B. Annenin davranlarn doru deerlendirip deerlendirmediini tekrar dnmelisin C. Annenle ilgili yaantlarn, btn olarak ele alp etraflca deerlendirmelisin D. Annenin senin iin yapt fedakarlklar tahmin etmen imkansz, ona her koulda itaat etmelisin E. Annene krgn olduunu belli etmenin farkl yollarn aratrmalsn 7-Aadakilerden hangisi rehberliin ilkelerinden biri deildir? (KMS 2001) A) Tm bireylere ak olmas B) t vererek gerekletirilmesi C) Eitimin ayrlmaz bir paras olmas D) Her bireyin deerli olduuna nanlmas E) Hizmetlerin bir btn olmas 8- Hangisi kiiye gre deitirilemez? (KMS 2003) A)Rehberliin ilkeleri B)Bireyin geliim seviyesine gre yardm C)Bireysel geliime gre yardm D)Probleme gre yardm E)Yeteneklerine gre yardm 9- Aadakilerden hangi rehberlik ilkesine ters der? (KMS 2003) a)rencinin ailevi sorunlarnn aklanmas 16

b)Annesinin isminin sylenmesi c)rencinin boyunun.kilosunun sylenmesi d)Babasnn mesleinin sylenmesi e)htiyalara gre farkl yardmda bulunma 10- Rehberliin temel ilkelerinden olan gizlilik hangi durumda bozulabilir? (KMS 2003) A) renci iin ak, gerek ve yakn bir tehlike varsa B) Okul mdr bilgi edinmek isterse C) Baka bir retmen bilgi edinmek isterse D) rencinin arkadalar bilgi edinmek isterse E) Gizlilik asla bozulamaz 11-Aadakilerden hangisi rehberliin ilkelerinden biri deildir? A) Birey seme zgrlne sahiptir. B) nsan saygya deer bir varlktr. C) Rehberlik hizmetlerinden yararlanma zorunludur. D) Gizlilik esastr. E) Rehberlik tm rencilere ynelik bir hizmettir CEVAPLAR 1 2 3 4 5 11 C A C D D C 6 7 8 9 10 D B A A A

REHBERN DAYANDII TEMELLER

Rehberliin dayand temeller A) PSKOLOJK TEMELLER B) SOSYOLOJK TEMELLER olmak zere iki balk allnda toplanmaktadr. A) REHBERLN PSKOLOJK TEMELLER: Rehberliin konusu bireydir. Rehberlik hizmetleri bireye ynelik hizmetlerden olumaktadr. Bu zellii bakmndan Rehberliin iki temelinde brini konusu insan olan psikoloji bilimi oluturmaktadr. Psikoloji bilimi, en genel tanmyla; insan davranlar inceleyen bir bilimdir. Psikoloji insann duygu, dnce ve davranlar ile ilgili bilgileri ortaya koyarak Rehberlik hizmetlerinin uygulanmasnda nemli bir yer tutmaktadr. Psikoloji biliminin ortaya koyduu. Bireysel farkllklar renme, alg, cinsel geliim, kiilik geliimi, yeteneklerinin geliimi, ilgilerinin geliimi ve benlik geliimi gibi konulardaki bilgiler Rehberliin psikolojik temellerini oluturmakladr. Her bireyin doutan getirdii birtakm kaltmsal zellikler vardr. Bu zellikler iinde yaanlan evrenin izin verdii lde bireyin yaamnda kendini gsterebilmektedir. Bireyin doutan getirdii bu zelliklerinin yaamnda ortaya konulabilmesini belirleyen evresel artlarn dzenlemesi ya da gz nne alnarak ortaya karlmas noktasnda psikoloji verileri Rehberlik hizmetlerinin en nemli dayanak noktasn oluturmaktadr. Rehberliin psikolojik temellerine deinirken nemli baz noktalarn aklanmas gerekmekledir. Bunlar; 1. Her birey birinden farkldr: Bireysel ayrlklarda denilebilen bu zellik, ayn ana babadan ve ayn evrede byyen bireylerin dahi birok ynden birbirlerinden farkl olabilecekleri ve hibir ekilde birbirlerinin ayns olamayacan ifade etmektedir. Doutan getirilen potansiyellerin (kaltmsal gcn) ayn olmas mmkn deildir. Zeka, ilgi, yetenek, vb. psikolojik zellikler asndan bireyler farkllklar gstermekte ve toplumda normal bir dalm gstermektedirler. Rehberlik hizmetlerinin programlanmas ve yrtlmesi srasnda bu durum gz nne alnmaldr. Bireylerin doutan getirilen zelliklerinin ortaya kmadan atl durumda kalmasn nleyecek Rehberlik hizmetleri oluturulmaldr, ya da doutan zayf birtakm zelliklerinde tamamen ortadan kalkmasn nleyecek programlarn oluturulmas gerekmekledir.

17

Rehberlik programlarnn bu konuda dikkat edecei en nemli nokta; bireysel farkllklar kreltmemek hatta onlarn ortaya kmasn kolaylatrmaktr. 2. Her birey kendi iinde psikolojik zellikler asndan farkllklar gsterir: Birey yaamlar boyunca Psikolojik zellikleri asndan ayn dzeyde baar gstermeyebilirler. Bu durumda insanlarn birbirlerilerinden farkl olabilecei gibi kendilerinin sahip olduklar eitli zellikler bakmndan da farkllklara sahip olabileceklerini ortaya koyuyor. rnein: Bir birey zeki olarak tanmlamakta. Bu birey zekasn matematik alannda ortaya koyduu kadar sosyal derslerde ortaya koymayabilir. rnekle bahsedilen durum dier btn kiilik zellikleri iin sz konusu olabilmektedir. Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinde bireyin kendi ierisindeki bu farkllklarnda dikkate alnmas byk nem tamakladr. 3.Kiilik zellikleri ve renme Sreci: Kiilik; bireyin doutan getirdii kaltmsal zellikler, gemi yaantlar ve evresel faktrlerin etkisi altnda olumakladr. Rehberlik hizmetleri hitap edecei grubun evresel artlarn, geliim dzeylerini kiisel zelliklerini ve renme durumlarn dikkate alarak hazrlanmaldr. Bireysel farklar ve bireyin kendi iindeki zelliklerinin farkll renme srecini olumlu yada olumsuz etkileyebilmektedir. Bireylerin renme sreci onlarn renmeye hazr olu dzeyleri, gdlenmeleri, ihtiyalar ve saladklar doyum ile yakndan ilgilidir. Rehberlik hizmetler tm bu faktrleri gz nnde bulundurularak programlanmaldr. B) REHBERLN SOSYOLOJK TEMELLER nsan sosyal bir varlktr. Doduu andan itibaren bireyi kuatan bir sosyal evre vardr. Birey yaam srecini bu sosyal evre ierisinde geirir. Bireye sunulacak yardmlar bu sosyal evresiyle dikkate almak zorundadr. Bu adan Rehberlik bireyi bir sosyal ilikiler rnts iinde ele alr. Okul ncesi ve okul dneminde birey sosyal evresiyle uyumlu bir geliim izlemek durumundadr. Bireyin sosyal evresine uyumun engelleyen faktrlerin ortadan kaldrlmasnda bir yardma gereksinim duyabilmektedir. zellikle hzl deien toplumlarda bireylerin topluma ve deiime uyum salama dzeyleri birok faktr tarafndan olumsuz bir ekilde etkilenmektedir. Bu olumsuz faktrler 18

1-Toplumsal yapnn gittike karmak bir yapya brnmesi 2-Hzl teknolojik gelimeler ve bireyin izolasyonu 3-Aile yapsnda meydana gelen deimeler 4-Deien i hayat ve Ekonomik gelimeler Sunulacak olan rehberlik hizmetleri ve hazrlanacak olan programlar yukarda sralanan faktrleri gz nne alarak bu faktrlerin birey zerinde yarataca olumsuzluklar ortadan kaldracak bir ekilde organize edilmelidir. Rehberlik hizmetleri bireyi i ve d dinamiklerin etkisinde olduu gerei gz nnde bulundurularak planlamal ve yrtlmelidir. PSKOLOJK YARDIM HZMETLERNN KAPSADII ALAN Rehberlik ve danma, ocuun bir "kii" ve bir btn" olarak gelime-hedef tutar. Bir okulda eitim programnn her safhasnda bu "gelime" ile olarak rol bulunan danma ve rehberlik, "ocuun gelimesi" ile ilgili hersin ortak gayretlerini ister. ocua gerekli psikolojik yardmlarn yaplabilmesi in okul yneticileri, retmenler ve aile, ocuk ve problem hakknda yeterlii sahibi olmak zorundadr. Okulda psikolojik yardm hizmetleri program, renciye, b) retmene, c) yneticiye, d) aileye, ve e) evreye hizmet edecektir. a) renciler renci, kendi yeteneklerini, kuvvetli ve zayf taraflarn, ve uyum salya-ca toplumun zelliklerini bilmek ve bu bilgilerin altnda kendine en uygun kararlan vermek zorundadr. ocua deerlendirme, danma yapma ve bilgiler verme gibi temel hizmetler yolu ile rehberlik ve danma; her bir rencinin kendini ve iinde yaad fiziki ve sosyal ortam daha iyi tanmasna, genel ve zel yeteneklerini, ilgilerini, yeterlik ve yetersizliklerini keyfederek bunlar kendisi ve toplumu iin en iyi bir ekilde kullanmasna, olumla yetenek ve ilgilerini daha ok gelitirmesine, kendisi ve evresine ait gereki bilgilerin altnda gelecee ait realist ama ve planlar gelitirmesine yardm eder. Psikolojik hizmetler, ocuktaki utangalk, ekingenlik, abuk heyecanlanma ya da korku halleri gibi heyecansal bozukluklarda da psikolojik danma faaliyetleri yolu ile kiiye yardmc olur. Kiinin kendini tanmas, sadece kendi genel ve zel yeteneklerini, ilgi ve ihtiyalarn, yeterlik ve yetersizliklerini bilmesi demek deildir. Bakalarnn onu nasl grdn de bilerek kendisi hakknda realist bir "benlik" imaj, gelitirmesi gereklidir, icabnda bu "benlik" imgesi eitli durumlar iin eitli bir "benlik" olacaktr ve bunlarn hepsi de birey iin olaan kabul edilebilecek imgeler olacaktr.

19

b) retmenler Psikolojik yardm hizmetleri program, retmenin eitim ve retim almalarn eitli ynlerden desteklemek, kolaylatrmak ve daha etkili hale sokmak suretiyle retmene de yardmc olur. Rehberlik programnn, retmen-renci ilikilerini olumlu ynde arttrdna okulda renci baarsn ykselttiine ve daha ok sayda rencinin yksek renime devamna yol atna dair birok aratrma bulgular vardr. Bir kere, psikolojik yardm hizmetleri program, rencilerin gelime seyri ve her gelime aamasnn problemleri hakknda retmenin daha geni bilgi ve anlay sahibi olmasna yardm eder. Bu yardmlar, rehberlik programnn, retmenler iin dzenleyecei grev ii eitim almalar yolu ile ya da bir renci hakknda danman ile retmen arasnda yaplan grmeler yolu ile olabilir. Grev ii ya da ibanda eitim almalar yolu ile retmenin ocuk geliimi hakkndaki bilgisi artar, retmenlere birok psikolojik yardm anlay ve teknikleri kazandrabilir. c) Okul Ynetimi Rehberlik program, yrtt eitli faaliyetler sonucu okul ynetimine de hizmet etmi olmaktadr. Yrtt grev ii almalar ve yapt aratrma sonular yolu ile okul yneticilerinin okulda psikolojik hizmetlere ait anlay ve bilgilerinin artmasna yardm etmi olur. Okul yneticilerinin bu anlay ve bilgileri arttka, okul programnda psikolojik yardm hizmetlerine daha ok yer ve nem verirler. Onlarn bu desteklii, rehberlik ve danma almalarnn tam ve etkili bir ekilde yrtlmesinde nemli bir dayanak noktasdr. renci gruplarnn zeka, zel kabiliyet, akademik basan, ilgi, motivasyon ve problemleri gibi konularda yaplan rehberlik aratrmalar ve toplanan bilgiler, okulun, eitim ve retim almalarn daha iyi dzenleyip yrtmesine, daha uygun retim metotlarnn kullanlmasna, daha gk geerli olan eitim faaliyetleri zerinde durulmasna yol aar. Btn bunlar, rencilerin daha iyi yetimeleri, meslek ve renim alanlarnda daha iyi yapabilmeleri sonucunu dourur. Psikolojik hizmetler program, tabiatiyle, bu eitim gelimelerinin olmasn, programn baars ynnden de Psikolojik hizmet almalar, okulun alma tarzn ve baarsn, ama ve evreye daha iyi yanstmaya da arac olur. Bu suretle halk, okul almalarn daha iyi anlar, okula kar daha takdirkar olur. Okula kar hasl olan bu gven, takdir ve sempati, birok durumlarda okulun halk tarafndan sevilmesi, desteklenmesini salar. Keza, psikolojik hizmetler programnn rencilerle teker teker ve bilimsel anlay iinde megul olarak onlarn olumlu bir gelime .gstermesine yardm ettiini, ocuklarn gereki bir meslek ve renim program semekte olduklarn ve dolaysyla baarl renciler olduklarn gren halk, okulun top yekn baars olarak bilir ve kabullenir.

20

d) Aile Okulda rehberlik ve danma programnn ana sorunu, rencinin bir "btn" olarak gelimesine yardm etmek olmakla beraber, bu yardmn, ancak bir ok kii ve kurumlarn ibirlii sayesinde gerekletirilebilmesi de ak aktr. renci, gnlk hayatnn yalnz snrl bir blmn okulda geirir. Geriye kalan ksmnda ev ve ailenin dorudan etkileri altnda bulunmaktadr. Bu sebeple, renciye yaplacak psikolojik yardmn etkili ve devaml olabilmesi iin yalnz retmenlerin ve yneticilerin deil, ailenin de anlay ve ibirliini salamak gerekir. Psikolojik hizmetler program, rencilerin genel ve zel yetenekleri, ilgileri, gelecee ait dnce ve umulan, okuldaki ders program ve baar durumu hakknda aileye ak ve gvenilir bilgi vererek ocuk baklanda veliyi aydnlatm olur. Bu suretle veli, ocuunu daha gereki bir gzle anlayarak ocuk hakkndaki yanl duygu ve dncelerden syrlr. Byle salam bir anlaya sahip olan anne baba ile ocuk arasndaki ilikiler ise, daha dzgn ve gereki bir ekil alr. Psikolojik hizmetler program, ocuun yetenekleri, ilgi ve ihtiyalar, artlan ve imkanlar ve meslek heves ve idealleri hakknda ana babay aydnlatmak ve onlara meslekler hakknda bilgiler sunmak suretiyle ocuun meslek seimine, meslek iin gerekli olan eitim ve retimi grmesine ve meslee girmesine ailenin de anlayla gayret ve katklarn salam olur. Aile bu suretle, ocuun en vaatli olduu alanda ileriki renimi iin imdiden planlar yapp tedbirler almak frsatn bulur. e) evre Gelien ocuk zerinde evrenin etkisi byktr. Ayrca, evredeki birok imkan ve frsatlar, iyi organize ve koordine edildii takdirde, ocuklarn gelimelerine daha etkili bir ekilde ve daha az zaman ve enerji kaybederek hizmet edilebilir. Bu sebeple okul psikolojik hizmetler program, bulunduu evre ile yakndan ilgilenir. evreye baz nemli hizmetlerde bulunur. evredeki i imkanlarna, ilerin niteliklerine ve alan nfusun zelliklerine ait bilgiler toplar. Bu konularda incelemelerde bulunur, rencilere daha iyi meslek rehberlii yaparak iverene daha kalifiye ve daha hazrlkl i elemanlar salam olur. Bunlar da, evrenin ekonomik gelimesinde etkili bir rol oynar. Rehberlik ve danma program, okul renci nfusu zerinde genel bir tarama almas yaparak, rencilerin yetenek, ilgi, ihtiya ve problemlerine bunlarn gsterdii eilimlere ait bulgular salar. Bu aratrma bulgularna sahip olan evre kurumlan, kendilerini daha iyi organize ederek genlere daha yararl olma imkanlarna sahip olurlar. Bu suretle evrenin gelimesi salanr. 21

Rehberlik program, problemli ocuklar zamannda bulup kartr ve bunlarn evredeki kurumlardan zamannda yararlanmam salar. Bu suretle, toplumda genlik sularnn azalmas ve nlenmesinde yardma olur. Bylece top yekn ruh salna hizmet edilmi olur. Okul psikolojik hizmetler program, kadrosundaki yetimi elemanlar yolu ile, toplum kurumlarnn yapaca birok kampanya ve aratrma projelerimi planlanma ve yrtlmesinde yardmc olabilir. Okuldaki almalar, renciler ve velilerle yrtt grmeler, ya da dzenledii genel konferanslar yolu ile rehberlik program, okulun gayretlerini ve amalarn halka daha iyi duyurup anlatabilir; onlar okullar hakknda aydnlatr. Bylece halk, okullarnn gayretlerini ve elindeki imkanlar daha iyi tanyarak ondan daha iyi yararlanabilir.

22

REHBERLK ETLER
Rehberlik hizmetleri bireylere yaamlarnn her dneminde sunulabilecek hizmetlerdir. Bu nedenle Rehberlik hizmetleri bireyi bir btn olarak ele alr. Ancak bireye yaplacak hizmetlerin sistemli ve verimli bir ekilde yrtlebilmesi asndan uzmanlamalarnda gerekli olduu baz rehberlik hizmet alanlar belirlenmitir. Belirlenen bu alanlar hibir ekilde rehberlik hikmetlerinin temel felsefesinden uzaklamas anlamna gelmez. Rehberliin temel ilkelerinden Uzaklamay gerektirmez. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin eitleri bakmndan guruplara ayrlmas baz ltler temel alnarak gerekletirilecektedir. Bu ltler aada sralanmtr.

REHBERLK ETLR
BREY SAYISINA GRE Bireysel Rehberlik Grup Rehberlii
KURUMLARIN ZELLKLERNE GRE

RETM DZEYNE GRE lkretimde Rehberlik Ortaretimde Rehberlik

LEVLERNE GRE Uyum Salayc Rehberlik Yneltici Rehberlik Ayarlayc Rehberlik Geliimsel Rehberlik nleyici Rehberlik

PROBLEM ALANLARINA GRE Eitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik Kiisel Rehberlik

Endstride Rehberlik Eitim-retimde Rehberlik

Salk Hizmetlerinde Rehberlik Yksekretimde Rehberlik

1. Rehberlik hizmetlerinin sunulduu birey saysna gre Rehberlik hizmetlerinin gruplandrlmas; A-Bireysel rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri B-Guruplara rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri

23

Rehberlik ve danma eer bir seferde yalnz bir bireye yaplyorsa, yani psikolojik yardm oluumu, danman ile birey olarak problemli danan arasnda yrtlmekte ise buna "bireysel rehberlik" denir. Danman eer bir grup kiiye ayn anda psikolojik hizmet vermekte ise buna da "grup rehberlii" denir. Rehberlik, esas itibariyle bireyseldir. Grup rehberliinin de sonal amac, bireysel rehberlie gitmektedir. Grupla rehberlik ve psikolojik danmada bireylerin problemleri ortaktr. Bireyler doal ortamda problemlerini ortaklaa anlama, zm yolu bulma ve paylama ynnde aba gsterirler. Problemin zm iin grup yeleri birbirlerini destekler. 2. Rehberlik hizmetlerinin sunulduu (yrtld) kurumlarn zelliklerine gre gruplandrlmas; A-Endstri kurumlarnda yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri ve ii bulma merkezlerinin daha ilevsel olmasnda bu yardma ihtiya vardr. Bireylerin ilgi, ihtiya ve yeteneklerine gre bir meslee ynlenmesi, ie girebilmesi ve ite baarl olabilmesi iin yardma ihtiya vardr. Ayn zamanda i verimini artrmak iin uygun alma ortamlar oluturmak, mevcut atmalar nlemek gerekir. B-Eitim-retim kurumlarnda yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri rencilerin eitim-retim ortamndan ve kendilerine sunulan hizmetlerden en iyi yararlanabilmesi iin Rehberlik hizmetlerine ihtiya duyarlar. c) Salk ve sosyal yardm kurumlarnda yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri zelikle psikiyatri ve ruh sal merkezlerinde insanlara yardm giderek nem kazanmaktadr. Sosyal yardm kurumlar arasnda yallar, huzur evleri, yuvalar gibi merkezlerde bireylerin problemlerini zmek ve hayattan daha doyum almalar ynnde yardm verilir. 3. Rehberlik hizmetlerin sunulduu retim dzeyine gre gruplandrlmas A-Okul ncesi eitim retim kurumlarnda yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri B-ilkretim dzeyinde yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri c) Orta retim dzeyinde yrtlen Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri lkretim ve ortaretim kurumlarnda verilen rehberlik hizmetlerinin farkllamasn gerektiren baz unsurlar vardr. Bunlar ksaca u hususlardr: 1-rencilerin geliim ihtiyalar birbirlerinden farkldr. lkretim okullarnda daha ok rencileri geliimle, sosyal becerilerle ve gnlk yaamla ilgili problem yaarlar Bu amala rencilerin bir btn olarak gelimesine ve baz sosyal kazanmasna allr. Ortaretimde ise 24

renciler daha ok eitsel, mesleki, ergenlik sorunlar gibi kiisel ve gelecekle ilgili sorunlarn ne ktn gryoruz ve bu sorunlarn zmne yardm edilir. 2-rencilerle kurulan ilikilerin biimi farkldr. lkretim okullarnda daha ok renci velileriyle iliki kurulur ve daha ok grup rehberlii esas alnr. Ortaretimde ise bu iliki dorudan doruya renciyle kurulur ve bireysel rehberlik esas alnr. 3-Okullarn eitim programlar birbirlerinden farkldr. 4-Okullarn yaplar birbirlerinden farkldr. d) Yksek retim kurumlarnda yrtlen Rehberlik ve Psikolojik danma hizmetleri Bu okullardaki renciler daha ok uyum, yalnzlk, eitsel, mesleki ve yetikinlikle ilgili problemlerle karlarlar. rencilere bu ynde yardmlar salanr. 4. Rehberlik hizmetlerin yerine getirdii ilevin trne gre gruplandrlmas a) Uyum Salayc Fonksiyon Her okulda, her snfta baz renciler olabilir ki bunlar gerekten byk problem iindedirler. Ciddi skntlar olan bu ocuklar sayca ok deildir. Ama bunlarn hemen ele alnp problemlerinden kurtarlmalar gerekir. Bu eit rencilerin bazlar, kendi arzular ile danmana bavururlar. Ama bazlar da ya ekinir ya da skntlarndan haberdar bile deillerdir. zellikle kk snflarda bu uyumsuz rencilerin ounu retmenin ve danmann bulup kartmas ve ele almas gerekir. Bunlarn uyum problemleri, danmann tehis ve teraptik teknikleri kullanmasn gerektirir. Danman, problemli kiiyle danmaya giriir. Onunla danma grmeleri yapar, daha uygun bir yere yerletirir, ya da zellikle ilkokul snflarnda oyun terapisi, grup terapisi gibi tekniklere bavurarak ocuun kendini ve problemini anlayarak problemden kurtulmasna yardm eder. Tabiatyla rencilerin hepsi bu eitten kapsaml bir danma ilikisine ihtiya gstermez. Rehberlik program, az sayda fakat cidd problemleri olan bu rencilerle daha ok uraarak onlarn uyum salamalarna yardm eder. Yani rehberliin bu fonksiyonu, problemli rencilere tedavi hizmeti vermek olmaktadr. b) Yneltici Fonksiyon Bireysel farklar zerinde dikkatle duran danma rehberliin, dier nemli bir fonksiyonu da, her bireyin kendine en uygun ve en yeterli doyum salayc bir gelecee hazrlayan bir alana ynelmesine ve orada baaryla gelime gstermesine yardm etmektir. Bu fonksiyon, kiinin btn yeteneklerini, ilgi ve ihtiyalarn, kiilik yapsn ve sahip olduu imkanlar bulup kartmaya ve kiinin bunlar bilip anlamasna ihtiya gsterir. Bu eit rehberlik, tabiatyla, btn rencilerin muhta olduu bir rehberliktir. Btn rencilerin gelimeye ve bir meslee, bir gelecee ynelmeye ihtiyac vardr. Rehberlik, kiinin niteliklerini ve toplumun insan gc ihtiyalarn dikkate alarak bu fonksiyonunu yapar. 25

c) Ayarlayc Fonksiyon Rehberliin nc fonksiyonu da, genliin yetime programn hazrlayanlara yardm etmektir. Rehberlik, genliin en iyi yetimesini salamak iin, onlarn ilgi, ihtiya ve yeteneklerine en uygun decek eitim faaliyetlerinin programda yer almasnda program yapmclarna ve eitim planlayclarna yardm eder. rencilerle yakn temas kurmu olan danman, onlarn problemlerini, bireysel niteliklerini, umularn ve zlemlerini bildii gibi, toplumda mevcut imkan ve artlarn, toplumun lk, istek ve deerlerini de bilmektedir. d) Geliimsel rehberlik ve psikolojik danma Rehberliin bu fonksiyonu rencilerin geliim ihtiyalarn, problemlerin tespit etmek ve bu problemlerle uramaktr. e) nleyici hizmetler olarak rehberlik ve psikolojik danma Rehberliin bu fonksiyonu problemleri ortaya kmadan tespit etmek ve gerekli nlemleri almaktr. 5. Rehberlik hizmetlerinin yneldii problem alanna gre gruplandrlmas a) Eitsel problemlere ynelik rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri b) Mesleki problemlere ynelik rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri (meslek seimi, kariyer danmanl vb.) c) Kiisel-Sosyal problemlere ynelik rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri. Bu gruplamalardan burada zerinde genie durulacak olan son madde de yer alan problem alanlarna gre yaplan gruplamadr. Yukarda yaplan tm gruplamalar aslnda yapay ve geleneksel rehberlik anlayndan kalma bir anlaytr. nk bireylerin yaamda karlatklar sorunlarn kkenlerine bakldnda ok boyutlu olduu grlr. Bu nedenle rehberlii guruplara ayrarak sunma yerine bir btn olarak ele alp bireye bylece yardm edilmesi daha uygun grnmektedir. Bireyin herhangi bir sorunu sadece bir aile ile snrlandrlamaz. rnein Meslek alanda bireyin karlat bir soruna sadece mesleki rehberlik merkez alnarak bireyin eitsel, kiisel, sosyal ve duygusal ynlerinin tm gz nnde bulundurularak yaklalmaldr. Fakat ne Var ki Rehberlik hizmetlerinin bu ekilde gruplandrlmas hizmetlerin daha sistemli verilmesi asndan uygulayclara bir ok kolaylkta salamaktadr. Rehberlik hizmetlerinin eitlendirilmesi bireyin bir alanda karlat sorunu onun yaamnn dier alanlarndan soyutlanarak ele alnmasn gerektirmez. Mesleki rehberlik alannda bireyin karlat herhangi bir sorunu onun eitsel zelliklerinden yada kiisel zelliklerinden ayr dnlemez.

26

A) Eitsel Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmeti: Bireylerin eitim yaamlar srecine eitimle ilgili olarak karlatklar sorunlarn zmne ynelik olarak bireye sunulan rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerini kapsamaktadr. Eitim retim srecinin hangi basamanda olursa olsun bireyler her an yeni bir uyum salama durumuyla kar karya kalmaktadrlar. Bu uyum salama abas bireyin duygusal geliimi ve sosyal geliimiyle yakndan ilgilidir. Okul hem bireyin zihinsel kapasitesini gelitirici hem de onun sosyalletirici bir zellie sahiptir. Bu zelliini yerine getirirken bireyin duygusal ynnde dikkate atmak zorundadr. Eitim retim kurumlarnn tm ynleriyle rencilerin zihinsel sosyal ve psikolojik geliimlerini olumlu ynde etkileyebilecek niteliklere kavuturulmas etkili bir Rehberlik ve Psikolojik danma hizmetinin sunulmasyla olanakldr. Bireylerin ilgileri, yetenekleri ve gereksinimlerini dikkate atarak hazrlanan eitim programlarndan birini semesine, setii bir programda baaryla ilerlemesine yardm etme srecinde bireye yaplan Rehberlik ve Psikolojik danma hizmetlerinin tmne Eitsel Rehberlik ve Psikolojik danma ad verilmektedir. Eitsel rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri zellikle aadaki noktalarda younlamaktadr. 1) rencilerin okul semelerine setikleri okulda uygun snfa yerletirilmelerine veya uygun blme ynelmelerine yardm etmek. 2) Okula yeni kayt yaptran bireylerin okula uyum srelerini hzl ve salkl bir ekilde gerekletirebilmelerine yardm etmek 3) rencilerin setikleri snfta veya blmde karlatklar sorunlarn zmne yardm etme. 4) rencilerin bireysel farkllklarn da dikkate alarak ulaabilecekleri en st baar seviyesine ulamalarna yardm etmek 5) rencilere etkili renme ve verimli ders alma teknikleri konusunda yardm etme. 6} rencilerin okuma alkanl gelitirmeleri ve gdlenmeleri ynnde desteklenmesi. Yukarda maddeler halinde sralanan yardmlar esas kabul edilerek eitsel rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri eitlendirilebilir ve zenginletirilebilir. Bu eitlendirmelerin temelinde rencileri ilgi yetenek ve istekleri erevesinde baarya ulamas yatmakladr. Eitim retim kurumlarnda Rehberlik hizmetleri farkllklar gstermekledir. Bu farkllklarn temel sebepleri aada maddeler halinde sralanmtr. 1) renciler ya ve geliim dnemleri bakmndan birbirleriyle farkllklar gstermekledir.

27

2) rencilerin kendini gerekletirme asndan ve ihtiyalar bulunduklar eitim dzeyine gre farkllklar gstermektedir. 3) rencilerin sosyal ve psikolojik geliim zelliklen bakmndan birbirlerinden farkllk gstermekledir. 4) Eitim kurumlarnn eitimsel nitelikleri ve programlan birbirlerinden farkllklar gstermektedir. 5) Okullarda yer alan Rehberlik ve Psikolojik danma hizmetleri tm bu farkllklar dikkate alarak farkl ara gere ve yntemler kullanmaktadr. Eitim retim kurumlarnda rehberlik hizmetlerinin farkllamas bu hizmetlerin temel felsefesinden uzaklamasna yol amamaktadr. Hizmetlerin merkezinde yine birey bulunmaktadr. Hizmetlerin tm bireye yneliktir. B) Mesleki Problemlere Ynelik Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Rehberlik ile ilgili il almalar mesleki rehberlik atannda balamtr. Bu gnk Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin temelinde mesleki rehberlik yatmaktadr. nk bireyin tm yaamn etkilenebilecek bir kavram olarak mesleki rehberlik ya da meslek seimi kavram rehberlik hizmetlerinin ilk odaya ksndan bu yana nemini korumutur. Bireyin yaamn en iyi artlar altnda devam ettirebilmek amacyla yeteneine, ilgisine ve ihtiyalarna gre bir is veya meslek seebilmesi ynnde yaplan yardmlarn tmne mesleki rehberlik ad verilir. Meslek seme sresi ok karmak ve bir ok faktrn etkileimini iermektedir. Mesleki rehberlik bu karmak sreleri gz nne alarak bireylerin bir meslek semeleri ve bu mesleki ilerlemeleri ynndeki almalar kapsamaktadr. Meslek Seimin Etkileyen Faktrler 1) Biyolojik Faktrler: Bireyin sahip olduu fiziksel zellikler cinsiyeti, bedensel zellikleri, zrl olup olmasna durumu ve doutan getirmi olduu dier kaltmsal zellikleri meslek seimini etkilemektedir. 2) Psikolojik Faktrler: Bireyin duygusal zellikleri yetenekleri ve psikolojik gereksinimleri meslek seimin! nemli lde etkilemektedir. 3) Sosyal ve Ekonomik Faktrler: Bireyin iinde yetitii sosyal evrenin zellikleri, bu evrenin bireyden beklentileri veya bireye uygulanan evresel basklar ve kstlamalar, bireye salanan sosyal ve ekonomik olanaklar, bireyin iinde bulunduu evrenin ekonomik adan beklentileri ve ekonominin talep ettii insan gc, meslein bireye salad sosyal ve ekonomik doyum olanaklar gibi faktrler meslek seimini etkilemektedir. 28

4) ansla ilgili Faktrler: Bireyin meslek seme srecinde doal felaketler, ekonomik krizler, savalar ve bunalmlar gibi faktrlerinde etkileri yadsnamayacak derecede nemlidir. Bireyin yapaca tercihleri etkileyebilecek politik ve siyasal gelimelerde ayr bir faktre deerlendirilebilmektedir. Mesleki rehberlik alannda ilk almalar Parsons (1909) da balatmtr. Parsons'un modeli halen nemini korumakta ve ilevselliini devam ettirmektedir. Bu modelin boyutu bululmaktadr. Bunlardan birincisi bireyin incelenmesi ikincisi mesleklerin ncelenmesi ncs bireyin zellikleri le meslein gerektirdii zelliklerin eletirilmesdir. Bu boyut aada incelenmektedir. 1) Bireyin incelenmesi: Bireylerin meslek seimlerine yardmc olurken ncelikle yardm edilecek bireyin tm ynleriyle tannmas gerekmektedir. Bireyi tanma srecinde birey hakknda bilgi toplanmaldr. Bu bilgiler aadaki balklar etrafnda younlar. 3. Bireyin zihinsel yetenekleri 1. Bireyin fiziksel zellikler nelerdir a) Genel grn zeklikleri b) Ses ve konuma zellikleri c) Genel salk konuma durumu d) Fiziksel-Biyolojik yetersizlikleri e) Boy, kilo, ya vb. gibi zelikleri 2. Bireyin Kiisel zellikleri a) Gereksinimleri deerleri b) Huy, mizah ve karakter zellikleri c) Kendisini alglay tarz (Benlik kavram) a) Genel zeka yetenei b) zel zeka yetenei 4. ilgi ve yetenekleri 5. Bireyin okul ii etkileimleri ve okul d yaam tarz a) Okuldaki baar durumu b) Eitsel etkinlikleri katlm dzeyi c) Okul dnda herhangi bir ite alma durumu 6. Bireyin Aile gemii; a) Ailenin sosyo ekonomik dzeyi b) Ailenin kltrel gemii c) Ailenin bireyden beklentileri d) Ailenin bireye salad olanaklar Yukarda yer alan alt ana balk etrafnda toplanan bilgiler bireyin meslek seiminde ona yardm edecek Rehberlik ve Psikolojik danma uzmanna birey hakknda nemli ip ular 29

salamaktadr. Bu alanlardan elde edilen bilgilerin meslekler hakknda toplanacak olan bilgelerle sentezlenmesi gerekmektedir. 2) Meslein ncelenmesi: Mesleki rehberlik erevesinde meslek analizi yaplarak bireye yardm edilir. Bu analiz aada yer alan sorunlarn cevaplandrlmasn gerektirir. a) Meslek erevesinde yaplacak veya iler nelerden oluuyor? b) Bu meslek hangi yetenekleri gerektiriyor? c) Bu meslee girebilmek iin bireylerin sahip olmalar gereken eitim dzeyi nedir? d) Meslee giri koullan nelerdir? (Snav vb) e) Meslek bnyesinde yaplmas gereken i ile ilgili artlar nelerdir? (alma yeri, risk, alma zaman) f) Meslein bireyi salayaca gelir durumu nedir? g) Meslekte kal sresi ne kadardr? (Kiinin srekti olup olmad, emeklilik vb.) h) Meslein kazan durumu nedir? ) Meslekte ykselme artlar nelerdir. 3. Bireyin zellikleriyle Meslein gerektirdii zelliklerin buluturulmas: Rehberlik ve Psikolojik danma uzmanlar birey hakknda elde ettikleri bilgileri, Mesleklerle ilgili toplanm olan bilgilerle rttrmeye allar. Bireyin uygun bir meslee ynelmesine yardm etme ii bireyin kendi zellikleriyle en ok rtden meslei semesi ve bu meslekte doyum alarak almas aamasndan da devam etmektedir. Ama bireyin kendisini gerekletirebilecei bir meslee ynelmesine yardmc olmaktadr. Meslek Seiminde Kuramsal Yaklamlar Mesleki Rehberlik konusuna Mesleki Danma Kuramlar nemli bir yer (utmaktadr, bu kuramlarn meslek seimi konusundaki grlerini aada ksaca zetlenmitir, 1. Psikoanalitik Yaklam: Bu yaklam bireyin meslek seimini onun bilind birtakm gereksinimlerini doyurmaya ynelik bir faaliyet olarak grmektedir. Meslek seimi bilind gereksinimlerin eitilmesinden baka bir ey deildir. Bireyin meslek seimi onun psikoseksel geliim basamaklaryla yakndan ilgilidir. Bu kuram meslek seimine kiilik geliimiyle ilgili faktrler ilk olarak yerletirmesi bakmndan nemlidir. 2. Ginzberg'in Geliim Kuram (Geliim Kurama): Ginzberg meslek seimini bir geliim sreci olarak ele almtr. Bu geliim srecini 1) 5-11 ya aras: Fantezi seim dnemi 30

2) 11-17 ya aras: deneme (geici seim) dnemi 3) 17 ya ve st: gereki dnem olmak zere basamakta ele almtr. Bir kurama gre meslek seimi bireyin yaant yoluyla kazand deneyimlerinin belli geliim sreleriyle birlemesiyle tamamland bir olaydr. 3. Roe'nun ihtiya Kuram: Bu kurama gre bireyin meslek seimi onun birtakm psikolojik gereksinimlerini doyurma yoludur. Roe bireylerin aile tarafndan ihtiyalarnn karlanma derecesine gre insanlara ynelik meslekler seebileceini ya da insanlardan uzak ve insaflara ynelik olmayan mesleklere ynelebileceini ileri srmektedir. 4. Ekonomik ve Sosyal Yaklamlar: Bu yaklamlara gre meslek seimi bireyin dnda birtakm faktrlerin etkisiyle gerekleir. Ekonomideki baz mesleklere duyulan istek talep bu mesleklerin sunum (arz)'n beraberinde getirir. Sosyal yaklamlar yine meslek seimini bireyin dndaki faktrlere balayarak Aile, kltr ve sosyal ilikilerin etkisini n plana kartmaktadrlar. 5. Super'n Benlik Kuram: Sper meslek seimini benlik tasarmnn bir ifadesi olarak grmektedir. Benlik tasarm bir kimsenin kendisini nasl grp deerlendirdii anlamna gelen bir kavramdr. Bireyin kendisi hakkna alglarn edindii izlenimler sonucu oluan benlik tasarm onun meslek seiminde de kendisini gsterir. Bu kuram bir geliim sreci sonucunda meslek seiminin gerekletii grndedir. Bu geliim sreci ise be basamaktan oluur. 0-14 ya byme dnemi 15-24 ya Aratrma dnemi 25 - 44 Yerleme dnemi 45 - 64 ya koruma dnemi 65 yaa ve st k dnemi 6. Holland'n Kiilik Tipleri Kuram: Meslekler baz kiilik zellikleri gerektirir. Bu kiilik zellikleri ise mesleklerin oluturduu baz evrelerde yer alrlar. Holland 6 tr evre belirlemi ve bu evrelere uygun tipler ileri srmtr. Bunlar 1. Gereki, Tip 2. Aydn Tip, 3. Sosyal Tip, 4. Gelenekleri Tip, 5. Giriimci Tip, 6. Artistik Tip tir. 31

8. Karar Kuramlar: Bu kuramlara gre meslek secimin! yaamn .her annda kar karya olduumuz karar verme durumlar belirlemektedir. Karar kuramlar daha ok bilisel stratejilere nem vererek okulda rencilerin karar vermelerine yardmc olunmas gerektiini vurgularlar. 9. zellik Faktr Kuram: Bireyin dourtan getirdii birtakm zellikleri vardr. Bu zellikler birbiriyle srekti etkileim halindedirler. Mesleki rehberlik srecinde bu (aktrler ortaya karlabilir. Bireyin potansiyeli ortaya konulabilir. Bu yaklamda bireyi tm ynleriyle tanmak nemli yer tular. Bireyin sahip olduu zelliklerin alabildiince ortaya konulmas sonucunda birey le Rehberlik ve psikolojik danman birlikte en uygun karan verirler. C) Kiisel-Sosyal Problemlere Ynelik Rehberlik Hizmetleri Bireylerin yukarda anlatlan meslek ve eitimsel sorunlarnn dnda kald varsaylan sorunlarn kapsamna alan rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri bu balk altnda ifade edilmektedir. Aslnda bu alan da karlalan sorunlar birbirinden tamamen ayrmak olanakszdr. Fakat hizmetlerin sistemli bir biimde yrtlmesi bakmndan byle yapay bir yntem izlenmektedir. Kiisel ve sosyal problemlere ynelik olarak yaplan Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri Bireyin kendi psikolojik zelliklerini ve sosyal zelliklerini tanmasna yardmc olmaktr. Bir sonraki aama ise bireyin kendi psikolojik zelliklerinde fark ettii ynlerini kabullenmesine ve deitirmek istei ynlerini ortaya koymasna yardm etme aamasdr Kiisel ve sosyal sorunlar u balklar altnda toplanabilir. 1) Salkla ilgili sorunlar 2) Sosyal evreyle iletiim kuramda karlalan sorunlar 3) Cinsiyet rolleri ve kar cinsle ilikilerde yaanan sorunlar 4) Aile ile ilgili sorunlar 5) Heyecansal-Duygusal yaamla ilgili sorunlar 6) Deerler ile ilgili sorunlar 7) Ekonomik sorunlardan kaynaklanan problemler. Yukarda sralanan sorun alanlaryla ilgili olarak bireye gerek bireysel rehberlik ve psikolojik danma gerekse gurupla rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri yoluyla yardmc olunabilir. 32

Bu hizmetleri yalnzca alannda uzman ve profesyonel kiiler yapmaldr. Aksi taktirde bireyin sorunlar daha karmaklar ve zm zarlaabilir. Uzman olmayan kimselerin kiisel ve sosyal problemlerin zmnde Rehberlik ve Psikolojik danman rol stlenmeleri yardm talebin de bulunan bireye ok byk zararlar verebilmektedir. SORULAR 1- Meslek seimine ilikin aadaki yarglardan hangisi dorudur? A) Her birey aba gsterirse her meslein gerekliliklerini yerine getirebilir. B) yi bir meslek, kiiye yksek mevki ve kazan salayan meslektir. C) Birey, ilk girdii meslekte yaam boyu almaldr. D) Her bireyin baarl olabilecei en az bir meslek vardr. E) Bireyler mesleklerini olabildiince 2- rencilerin eitimle ilgi sorunlarn kapsayan rehberlik tr aadakilerden hangisidir? (2002 KMS) A) Kiisel rehberlik B) Bireysel rehberlik C) Eitsel rehberlik D) Mesleki rehberlik E) Psikolojik rehberlik 3- Meslek seimi iin okulda rehber retmen bir renciye aadaki testlerden hangisini uygular? A) Kiilik testleri B) Baar testleri C) Tutum envanteri D) Genel yetenek testleri E) lgi envanter; 33 4Aadakilerden hangisi mesleki rehberliin tanmna uygun dmeyen bir ifadedir? A) Bireye meslee giri yollarn aramasn retmek B) Bireyi mesleini semesinde yardmc olmak C) Bireyi stat salayacak mesleklere ynlendirmek D) Bireyin mesleinde ilerlemesine yardmc olmak E) Bireye bir meslek iin hazrlanmasnda yardmc olmak 5- Okula yeni balayan rencilere ynelik okula altrma hizmetten ne tr bir rehberlik hizmetidir? A) Eitsel B Kiisel C) Mesleki D) Ynetici E) Ayarlayc 6st okullara hangi ya da mesleklere dikkate yerlemelerine yardm edilirken ncelikle rencilerin alnmaldr? A) Kendi stekleri B) Bilgi dzeyleri zellikleri

C) Ana-babalarn tercihleri D) lgi ve yetenekleri E) Zeka dzeyleri 7Bir renci her zaman tehlikeler karsnda gvensizlik hissi ile mitsizlie derse o renciye hangi tr rehberlik yaplabilir? a) Meslek rehberlik b) Meslek ynlendirme c) Eitsel rehberlik d) Kiisel rehberlik e) Bireysel danma 8- niversitede okuduu halde, zet karma tekniini kavrayamam bir renci iin, ortaokul ve lisede verilmeyen rehberlik tr nedir? a) Ferdi rehberlik b) Mesleki rehberlik c) Koruyucu rehberlik d) Eitsel rehberlik e) Grupla rehberlik 9-Deien toplumlarda ve Gelien Demokratik oalm ve seenekler

10- Rehberliin dayand ilkelerden olan Seme zgrl ilkesinin kullanlmas en verimli ekilde nasl kullanlabilir? A) Bireyin kendisini tanmasyla. B) Bireyin evresini tanmasyla. C) Bireyin seenekleri tanmasyla. D) Bireyin Duygusal ve Davransal olarak tannmasyla. E) Bireyin ynlendirme hizmetinden yararlanmasyla. 11- eitli meslekler hakknda rencilere bilgi vermek isteyen bir rehber retmen aadaki kullanmaldr? A) Gurup rehberlii B) Gurupla psikolojik danma C) Uygun testleri uygulama D) Bireysel Psikolojik danma E) Gurup terapisi 12Rehberlik ve bu Psikolojik hizmetlerin acsndan danma temelini fark hizmetlerinin gurupla veya bireysel olarak verilmesinde oluturan yoktur. Buna gre bu hizmetlerin byle bir ayrma tabi tutulmasndaki l aadakilerden hangisidir? A) Birey says B) ierik C) Uygulanan teknikler Rehberlik D) Yer 13-Rehberlik hizmetlerinin E) Sre ve Psikolojik Eitim danma kurumlarnn ilkeler hibir yntemlerden hangisini

bireylerin tercih yapmalar zorlamtr. Bu anlaya gre hangi tr Rehberlik modeline ihtiya duyulmaktadr? A) Uyum Salayc Rehberlik Modeli B} Yneltici Rehberlik Modeli C) Eitsel Rehberlik Modeli D) Geliimsel Rehberlik Modeli E) insan ilikilerine Dayal Modeli

34

seviyelerine gre farkllk gstermesinin nedenleri arasnda yer almaz? A) rencilerin geliim dzeylerinin farkllamas B) rencilerle kurulan ilikinin biiminin farkllamas C) Eitim kurumlarnn uyguladklar programlarn farkllamas D) Hizmet verilecek renci saylarnn farkllamas E) Okullarn .rgtsel niteliklerinin grup farkllamas 14-Aadakilerden hangisi rehberliinin avantajlar arasnda yer almaz? A) Grup rehberlii ekonomiktir. B) Ortak sorunlar zerinde dnmeye sev keder. C) Tm rencilere ulama olana salar. D) Derin psikolojik sorunlarn tartlmasna olanak salar. E) Gruptaki dier bireylerle iletiimin gelitirilmesini salar 15- rencilere iinde bulunduklar geliim ann zellikleriyle ilgili bilgi verilmek istenmektedir. Bu durumda aadakilerden hangisinin olacaktr? A) B) C) rencilere rencilerle rencilere sosyo ilgili drama olay grup teknii kullanlmas daha ilevsel

E)

rencilere

zaman

izelgesi

hazrlattrlmaldr. 16-Bir ortaretim kurumunda rencinin kendisine uygun seimlik dersleri ve etkinlikleri semesini salamak aadaki rehberlik eitlerinden hangisinin grev alanna girer? (2002 KMS) A. Dzeltici (saaltc) rehberlik B. Kiisel rehberlik C.Uyum salayc rehberlik D. Eitsel rehberlik E. Mesleki rehberlik 17- Hangisi mesleki rehberliin alma alan iinde yer almaz ? ( KMS 2003) a) rencileri tanma b) Meslekler hakknda tantc bilgiler verme c) Altrma (Oryantasyon) hizmetleri d) Bireyin kiisel niteliklerini lmek iin testler uygulama e)evre gezileri yapmak 18- Mesleki rehberlik lkemizde en ok hangi amala kullanlmaktadr? (KMS 2003) a)Ynlendirme d)Eitim b)Seme c)Yerletirme

e)Oryantasyon

19- Aadakilerden hangisi rehberliin temel ilevlerinden deildir? (KMS 2003) A) Uyum salayclk B) Yneticilik C) Gelitiricilik D) nleyicilik E) Gezi, inceleme

uygulanmaldr. incelemesi rehberlii yaplmaldr, uygulanmaldr. D) rencilere otobiyografi yazdrlmaldr. 35

20-

Aadakilerden

hangisi

PDR

C)Kullanlan ara-gere ve yntemlerin farl olmas D)Yrtlen programlarn farkl olmas E)rencilerle olmas CEVAPLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 D C E C A D E D B E A A D D C D C A E D C D B kurulan ilikilerin farl

yaklamlarndan biri deildir? (KMS.2003) A) Kriz ynelimi PDR yaklam B) yiletirici are bulucu PDR yaklam C) nleyici PDR yaklam D) Aratrc PDR yaklam E) Geliimsel PDR yaklam 21 Geliimsel rehberlik....................(KMS 2003) A) Uzman odakldr B) Grev ynelimlidir C) Yaratc ve esnektir D) Tepkiseldir E) Yaplanmtr 22Mesleki geliim asndan aadakilerden hangisinin yaplmas uygun deildir? (KMS 2003) A) ocua evresini tanma etkinlikler dzenlemek B) Kendi zelliklerini tanmaya ynelik etkinlikler dzenlemek C) Eitim ve i yaantsn tanmaya ynelik etkinlikler dzenlersek D) Meslek seiminin tesadfi olduu konusunda bilgi vermek E) nsanlar arasndaki farkllklar hakknda da bilgi vermek 23-Aadakilerden hangisi ilkretim ve ortaretimde rehberlik hizmetlerinin farllamasnn en nemli nedenidir? A) Okullarn farkl olmas B)rencilerin geliim ihtiyalar ve problemleri birbirlerinden farkl olmas

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

36

REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMADA HZMET ALANLARI (REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMA SERVSLER)

Rehberlik ve Psikolojik Danma hizmetlerinin bir btn olduu gz nnde tutularak belirlenmi olan Rehberlik ve Psikolojik danma servisleri aada sralanmtr. 1) Psikolojik danma servisi (Hizmetleri) 2) Bireyi tanma servisi (Hizmetleri) 3) Bilgi toplama ve Bilgi verme servisi (Hizmetleri) 4) Yerletirme servisi (Hizmetleri) 5) zleme servisi (Hizmetleri) 6) Altrma servisi (hizmetleri) 7} Mavirlik (Konsltasyon servisi (Hizmetleri) 8) Aratrma ve Deerlendirme servisi (Hizmetleri) 9) evre ile likilerin dzenlenmesi (Hizmetleri) Bu servislerin (Hizmet alanlarnn) ksac yaptklar iler ve amalar aada zetlenmitir. 1. Psikolojik Danma Servisi: Psikolojik Danma: danan ile danman arasnda kurulan psikolojik bir ilikidir. Psikolojik Danma srecinde; Bireyi koulsuz kabul etme, dikkatli dinleme ve empati kurma nemli kavramdr. Koulsuz kabul bireyi olduu gibi, eksiklikleri ve hatalaryla kabul etmeyi ifade eder. Dinleme ise bireyin sorunu her ne ise insan olduundan dolay deerli olduu gz nne alnarak onun tm sylediklerinin de deerli olduu ve dinlemeye deer olduu anlaydr. Empati ise danman Karsndakini dinlerken kendisini onun yerine koyarak olaylara onun gz ile bakmasdr. Bu yolla danmann izinde olduu duygusal durumun daha iyi kavrayabilmektedir. Psikolojik Danmada Kullanlan Teknikler: 1. Aklama 2. Basit onay tepkileri 3. Duygularn yanstlmas 4. eriin yanstlmas 5. Yzletirme 6. Yorumlama 8. Cesaretlendirme

37

9. Soru sorma 10.Bilgi verme eklinde sralanabilir. Yukarda sralanan bu teknikler gerek bireysel psikolojik danmada gerekse gurupla psikolojik danmada kullanlabilmektedir. Bireysel psikolojik danma daha ok zel ve derin psikolojik sorunlar iin uygun dmektedir. Gurupla psikolojik danma ise daha ok bir gurup ierisinde paylalmasnda saknca grlmeyen sorunlarn ele alnd psikolojik danma eklidir. Gurup rehberlii gurupla psikolojik danmadan farkl bir kavramdr. Gurup rehberliinde daha ok bilgi vermek esastr. Zihinsel sreler zerine kurulmutur. Bireyin dnda olmu olgular zerinde durulur, herhangi bir bran retmeni tarafndan da yrtlebilir. Gurupla psikolojik danma ise bilgi vermekten ok bireyin kendini tanmas esastr. Zihinsel srelerden ok duygusal sreler zerinde durulur. Bireyin dndaki olgulara deil, bireyin kendisi ile ilgili olgular zerine younlalr. Herhangi bir kii tarafndan deil uzman kiiler tarafndan yrtlr. Psikolojik danma hizmetleri rehberlik almalarnn merkezini oluturur. Bu hizmetlerin amac bireyin yaamdan doyum salayacak duygu dnce ve davranlar sergileyebilmesine yardm etmektir. Bireyin kendisini gerekletirmesine yardm etme srecidir. Yaamda kendini gerekletirmeyle ilgili olarak bireylerin karlatklar sorunlarn zmnde sunulan psikolojik hizmetlerin btndr. Bu hizmetler Rehberlik hizmetleri uzman kiiler tarafndan sunulmaldr. Psikolojik danma hizmetlerinin genel ilkeleri: 1-Psikolojik danma hizmetleri insana yneliktir, insan hak ve zgrlklerinin tam kullanlabilecei demokratik ortamlar gerektirir. 2-Psikolojik danma hizmetten dann ile danman arasnda yz yze bir ilikinin kurulmasyla gerekletirilir. 3-Bireyler hibir nedenden dolay etkileyemez veya aralarnda ayrm yaplamaz. 4-Bireyi eletirme, yarglama, zorlama gibi zarar verici davranlar hibir ekilde hakl sebebi yoktur. 5-Psikolojik danma hizmetleri sreklilii olan hizmetlerdir. 6-Psikolojik danma hizmetlerinin yrtlmesinde bireye sayg asndan elde edilen bilgiler gizlilik esasna gre korunur.

38

PSKOLOJK DANIMA KURAMLARI Bu kuramlar geliim srasna gre drt ana balk altnda toplanabilir. 1) Psikoanalitik Yaklam 2) Davransal Yaklam 3) Varoluu - insanc yaklam 4) Bilisel yaklamlar Psikolojik danma kuramlar danmadaki amalar, kullanlan yntemler ve insan baklar; asndan birbirleriyle farkllklar gstermektedirler Aada bu alardan kuramlarn bir incelemesi yer almaktadr. 1.) Psikoanalitik Yaklam Bu yaklamn kurucusu Freud 'dur. Bu yaklam kendisinden sonra gelitirilen birok kurama zemin tekil etmesi asndan olduka nemli bir yaklamdr. Psikolojik yaklama gre kiilik id. ego, sper ego verilen eden meydana gelir. Bu yaklam insan doasn ykc ve tahripler olarak deerlendirir. Uygulad tedavi yntemi serbest arm, Rya analizidir. Danma srecinde hastann gemi yaantlar nemli bir yer tutar. Uygulama srecinde yntemlerinin tmne verilen ad psiko analiz dir. 2. Davran Yaklam: Bu yaklam insann doutan baz refleksler dnda hi bir ey getirdii grn savunur. Kiiliin tamamen doumdan sonraki renmeler sonucu olutuunu illeri srerler. Bu renmelerin olumlu ya da olumsuz oluuna gre birerde psikolojik saln dzeyi belirlenir. Olumsuz renmeler youn bireyde uyumsuzluklar ortaya kar. Danma srecinde bireyin bu yanl renmeleri kullanlan eitli tekniklerle deitirilerek yerine olumlu davranlarn konulmas salanr. Ama yeni uyarc tepki balarnn kurulmasdr. Bu yaklamda insann doas ne iyi nede ktdr. Danmada kullanlan yntemleri ise Sistematik duyarszlatrma-Yeniden biimlendirme,Atlgandk eitimi, Model olma yada model gsterme dir. Bu yaklamn en nemli temsilcileri Pavlov. Wolpe. Thorndike, Skinner, Vatson'dur. Bu yaklam grnmeyen elerini ortaya koyarak insan anlamann mmkn olmayacan savunurlar. Onlara gre insan grnen davranlarnn gzlenmesi sonucu anlalr. 3. Varoluun-nsanc Yaklam: Varoluun-insanc yaklam psikoanalitik yaklamn kat tutumuna bir tepki olarak ortaya kmtr.

39

Bu yaklamn en nemli temsilcileri Moslow ve Rogers'tir. Bu kuram gelime balad anda tibaren ok geni bir uygulama alan bulmutur. insanc yaklam varoluun felsefenin temelleri zerine oturularak gelitirildii iin her iki yaklam birlikte anlmaktadr. Bu yaklamn insana bak as "iyi" dir. insan doas iyiye edimlidir. Birey doutan kendini gerekletirme potansiyeliyle doar. Daha sonraki yaantlarnn bu eilimi destekler ynde olmas gerekir. Psikolojik saln en nemli ltlerinden birisi bireyin kendini gerekletirme yolunda elde etlii baarsdr. Varoluun insanc yaklamn temel sayltlar: 1. insan bir btn olarak ele alnp incelenmelidir. 2. insann doas iyidir. 3. insan yaamna kendisini ve evresini alglay tarz nemli bir yer tutar. 4. Birey doutan getirdii bir gelime gdsne sahiptir. 5. Yaamdaki ve psikolojik danmadaki ama kendini gerekletirmektir. 4- Bilisel Yaklamlar: Bu yaklamlar psikoanalitik tedavi srecinin ok uzun srdn eletirerek daha ksa srede daha ilevsel sonularn alnabilecei grn ortaya alarak kuramlarna bir tepki olarak gelitirmilerdir. Bu yaklam insann doutan getirdii potansiyellerinin olduunu fakat daha sonraki yaantlarn insan yaamnda daha nemli olduu grn savunmaktadrlar. Davrann oluumunda bireyin pekitirme rol oynayan isel faktrleri nemlidir. Bu i faktrler, inanlar, dnceler, yanl genellemeler ve tutumlar olarak sralanabilir. zellikle ocukluk yalarnda bireyde olumaya balayan bu isel faktrler giderek tm yaam etkilemeye balar ve bireyin kiilik Orunlusu bu ekilde oluur. Danmalardaki ama bireyin bu yanl pekitirelere yol aan isel faktrlerini (Dnce, tutum, deer vb.) deitirmektir. Birey aklc, gereki ve tutarl dnd oranda salkl olabilecektir. Bu yaklamlarda danman retici ve eitici rolndedir. Kullanlan tedavi tekniklerinin tamam danmann yanl dnce sitillerini deitirmeye yneliktir. Bu yaklamn en nemli temsilcileri, Ellis. VVilliomson, Glasser 'dr.

40

2. Bireyi Tanma Servisi (Hizmetleri} Psikolojik danma ve Rehberlik hizmetlerinin baarl bir ekilde yrtlebilmesi iin hizmetlerin sunulaca bireylerin alabildiince ok ynyle tannmasn gerektirmektedir. Birey hakknda toplanan bilgi sadece Rehberlik ve Psikolojik danma alannda deil bireyle yakndan ilgilenen herkes iin byk bir neme sahiptir. BU nedenle toplanan bilgilerin doruluyu ve objektiflii nem tamaktadr. Bireyi tanmada temel ama onun kendisini tanmasna yardm etmektir. Birey hakknda toplanan bilgiler ne kadar ok eitli kaynaktan elde edilirse o kadar geerli ve gvenilir bilgiler elde edilir. Toplanan bilgilerin srekli gncelletirilmesi gerekir. Bun edenle bilgi toplama ii bir sretir ve belli bir noktada sona eren bir ilem deildir. Bireyi tanma amacyla uygulanan psikolojik lme aralarnn sonulan uzman olmayan kiilerce yorumlanamaz ve kullanlamaz. Bu sonularn bireye iletilmesi dikkat ve zen isteyen bir itir. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinde bireyi tanma amacyla toplanan bilgiler bireyin yararna kullanlmaldr. Birey hakknda bilgilerden bireyin izni alnmadan baka kimseler haberdar olamaz. Toplann Bilgilerin Gizlilik ilkesine gre saklanmas esastr. Birey hakknda toplanan bilgiler objektif, geerli ve gvenirli olmas gerekir. renciyi tanma hizmetleri tm rencileri kapsamal ve srekli olarak yaplmas gerekli bir hizmettir. renciyle ilgili olarak bilgi toplarken genellikle; Kimlikle ilgili bilgiler, Fiziksel geliim ve salkla ilgili bilgiler, Sosyal geliim ve uyumu, okul zgemii, Zihinsel zellikler, baz kiilik zellikleri ve eitsel-mesleki planlar ve amalar hakknda bilgi. 3. Bilgi Toplama ve Yayma Servisi (Hizmetleri) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinde bilgi toplamann amac; Rehberlik ve psikolojik danma hizmeti verilecek bireyin bu bilgilerden yola karak eitsel alanda mesleki alanda ve kiisel alanda verecei kararlarnda onlara yardmc olmaktr. Bilgi toplamann amac bireylerin birok alternatiften haberdar edilmesi ve yapacaklar seimlerde onlara kolaylklar salamaktr. Toplanan bilgiler hizmet alacak bireylerle paylalmak amacyla toplanmaktadr. Rehberlik ve psikolojik danmanlkta bilgi toplamann ok eitli teknikleri vardr. Tekniklerin kullanlmas ve sonularnn bireye sunulmas mutlaka bir uzman tarafndan yada bir uzman gzetiminde yaplmaldr. Bilgiler toplanrken bireyin ihtiyac olan bilgilere ncelik verilmelidir. 41

Toplanan bilgileri mutlaka hizmet alacak olan bireyle paylamak gerekir. Paylama uygun zamanda ve uygun olan bir ortamda gerekletirilmelidir. Toplanan tm bilgiler bireyin ilerlemesi ve gelimesi amacnda baka amalar in kullanlamaz. 4. Yerletirme Servisi (Hizmetleri) Ancak Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin sunulaca birey hakknda toplanan bilgilerden yola karak uygun bir yerletirme hizmeti sunulabilir. Bireylerin eitim retim sreci ierisinde uygun snf, uygun olan ve uygun okula yerletirilmesi onlarn geliim ve uyumlar asndan nem tamaktadr. Okul d yaam iinde yerletirme hizmetleri nem tamaktadr. Bireylerin uygun sosyal ve kltrel guruplara yerletirilmesi bu hizmetlerin kapsamndadr. Bireye sunulacak yerletirme hizmetlerinin yneldii dier nemli bir alan ise bireylerin bir i veya meslee yerlemelerini salamaktr. ilgi, yetenek ve dier psikolojik zelliklende gz nne alarak bireylerin kendilerini gerekletirebilecekleri i veya mesleklere yerletirilmeleri gerekmektedir. Yerletirme hizmetleri bireyin zellikleri, ihtiyalarnn olanaklar gz nne alnarak verilmelidir. 5. zleme Servis) (Hizmetleri) Rehberlik ve psikolojik danmada izleme hizmetleri dier servislerinde ibirliiyle hizmetin sunulduu bireylerin geliimlerinin takip edilmesini kapsamaktadr. Okul, snf, atan seimi, i ve meslek seim! gibi konularda yardm eden bireylerin girdikleri bu okullarda snflarda veya mesleklerinde ne durumda olduklar hangi tr sorularla karlatktan ve bu sorunlaryla ba ete durumlarnn ne olduu konularnda younlar. zleme hizmetleri genellikle bir arada bulunma olana zor olan bireylerle yneldii iin en zor grevi stlenen servislerden birisidir. Sosyal ve mesleki adan srekli deiim ierisinde bulunan alanlarda yer alan bireylere srekli ulamak ve onlarn sorunlaryla ilgilenmek kolay bir sre deildir. Bu zor hizmetin gerekletirilmesi iin gelitirilen birok yntem kullanlmaktadr. rnein Meslek kurulularyla iletiimi ak tutmak, zel olarak belirlenmi tarihlerle bir araya gelmek, mektupla iletiim vb. yntemler kullanlmakladr.

42

6. Altrma (Oryantasyon) Servisi (Hizmetleri) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin sunulduu kuruma yeni gelen bireylere kurumun ve olanaklarnn tantlmas almalarn kapsar. Altrma hizmetleri bir sretir ve kurumdaki tm bireylere yneliktir. Srekli geliim ve deiim gsteren bireylere bu hizmetlerin ak tutulmas gerekmektedir. Bu hizmetler zellikle okullarda olduka ilevsel sonular vermektedir. Rehberlik servisinin yeni gelen rencilere tantlmas da altrma hizmetleri ierisinde yer almaktadr. Altrma hizmetleri erevesinde bu servisin yapabilecei baz almalar unlardr. a) Bireylere yeni geldikleri kurumun tarihesi ve amalarnn tantlmas b) Bireylere bulunduklar kurumun fiziksel ve evresel olanak tantlmas ve olanaklardan haberdar edilmesi c) Kurumda bireylerin uymakla ykml olduklar kurallar ve yerine getirmeleri gereken sorumluluklarn bildirilmesi 7. Mavirlik Servisi (Hizmetleri) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin sunulduu birey ile ilgili tm dier bireylerin bir araya gelerek bilgi alveriinde bulunduklar ve bu hizmetlerin kalitesinin nasl daha verimli bir ekilde sunulabileceinin tartlmasdr. Okullarda sunulan rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin daha verimli bir ekilde sunulabilmesi iin ynetici, retmen veliler sosyal alma uzmanlar, ve renciyle ilgili dier bireylerin oluturduu bir kurulun oluturulmas gerekmektedir. Mavirlik hizmetleri renciyle dorudan etkileimi gerekmekle birlikte, rehberlik hizmetlerinin kalitesi ve yaygnlatrlmas asndan da nemlidir. Rehberlik hizmetleri renciyle ilgili tm dier bireylerin ibirliini gerektirdii iin ncelikle bu bireylerin rehberlik hakkndaki tutumlarnn olumluya evrilmesi gerekmektedir. Bu nedenle mavirlik hizmetlerinin nemli kalmaz olarak ortaya kyor. Mavirlik hizmetleri rehberlik hizmetlerinin yrtlmesi iin oluturulmas gereken ibirliine hizmet eden srelerin tmn kapsar 8. Aratrma ve Deerlendirme Servisi (Hizmetleri) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri hangi kurumda sunulursa sunulsun belli bir program evresinde yrtlmek zorundadr. Belli bir sreci ifade eden bu hizmetlerin bir deerlendirmeye tabi tutulmas da yine bu hizmetlerin kalitesi asndan byk nem tamaktadr.

43

Herhangi bir kurumda uygulanmakta olan rehberlik programnn periyodik sreler sonunda ortaya konulan bu eksikliklerin giderilmesi iin geni apl aratrmalar yaplmakta ve programlar srekli yenilenmektedir. Ayrca rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin sunulaca bireylere daha etkili bir hizmet sunabilmek iin bu bireylerin ihtiyalar ve geliim durumlarnn aratrlarak ortaya konulmas gerekir. Aratrma ve deerlendirme hizmetleri hem kendisini deerlendirmek ve gelitirmek zere aratrtmalar yapma hem de hizmet sunulacak bireylerin eitli zelliklerini deerlendirmek ve aratrmalar yapma gibi iki ynl bir hizmeti kapsamaktadr. 9. evre ile ilikilerin dzenlenmesi Hizmetleri Rehberlik hizmetlerinin sunulaca bireyin yakn ve uzak evresiyle kurulacak ilikiler bu hikmetlerin yrtlebilmesi ve kalitesinin artrlabilmesi asndan byk nem tamaktadr. evrede var olan olanaklarn tannmas, psikolojik yardm veren dier kurumlarn bilinmesi ve gerektiinde bu olanaklar ve kurumlardan faydalanlmas asndan evre ile ilikilerin dzenlenmesine nem verilmelidir. Okullarda verilmekte olan rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin ncelikle rencinin ailesi ve yakn evresi tarafndan tannmas gerekmektedir. Bu srete okul aile birlikleri, okulla ilgili dernek ve vakflar nemli bir yer tutmaktadr. SORULAR 1-Bir renci, okula gitmek istememekte; bunu srekli olarak dile getirmekte ve srar edildiinde, okula gitmemek iin bahaneler bulmaktadr. rencinin anne babas sorunu zmek iin psikolojik danmanla grmeye gelmilerdir. Bu grmede danman, anne babaya aadakilerden (2001 KMS) A) rencinin okula gitmeye zorlanmas ve bunda srar edilmesini hangisini nermemelidir? B) renciyi zen bir ey olup

olmadnn aratrlmasn C) rencinin, okula gitmeme nedenini aklamasna frsat verilmesini D) renciye okulu sevdirecek koullarn oluturulmasn E) Soruna anlayla yaklap ona yardm edileceini sylemesini 2Aadakilerden hangisinin rencilerin ruh saln olumsuz ynde etkilemesi beklenmez? (2001 KMS)

44

A) rencilerin ilgi ve beklentilerinin dikkate alnmamas B) Pasif ve sessiz bir snf topluluunun oluturulmas C) rencilerin baml davranmaya zendirilmesi D) ibirliinden ok, rekabete nem verilmesi E) Bireysel ayrlklarn gz nnde tutulmas 3-.retmenin rencinin sylediklerini adeta onunla birlikte yaayarak hissetmesi eklinde tanmlanabilecek olan kavram aadakilerden hangisidir? (2001 KMS) A) Antipatik B) Koulsuz kabul C) Empati D) Saydamlk E) Sayg 4- Mezunlarn sonraki yllarda renime devam edip etmediklerine, ettilerse baar durumlarna; etmedilerse i durumlarna, ilikin bilgileri toplayarak servisinin ilgililere hangi duyurmak, rehberlik

A) Sadece yetikin ve kltrl kiilerin doru karar verebileceklerini dnmek. B) D dnyay ve dier insanlar olduklar gibi kabullenmek. C) Bir konunun farkl biimlerde ele alnabilecei grnde olmak. D) Tm insanlarn eti deerde olduuna inandn ortaya koymak. E) Sorunlar kiiselletirmeden, nesnel bir biimde ele alabilmek 6- lkretimin 4. snfnda grev yapan bir retmen, snftaki birka rencinin dikkatlerini Bilisel renciler younlatrmada psikoloji hangisi iin ilkelerine retmenin glk gre, bu yardm ektiklerini gzlemitir. aadakilerden

uygulayabilecei

stratejilerinden biri deildir? (2001 KMS) A) Dikkat dalmasn nlemek in fiziksel evrede dzenlemeler yapmak B) Bu rencilere, bu durumlar nedeniyle baz konular renemeyeceklerini sylemek C) Derste renilmesi gereken nemli bilgileri daha ak bir biimde vurgulamak D) Dikkat dankl ile ba edebilmeleri iin bu rencilere, kendilerini gzleme ve denetleme tekniklerini retmek E) Dersi ilerken rencilerin ihtiyalarn karlayacak nlemler almak hangisi, kendini 7-.Kendisine bavuran bir rencide, ciddi psikolojik sorunlarn belirtisi olabilecek davranlar gren bir psikolojik danma ve rehberlik uzmannn izlemesi gereken en 45

faaliyetleri kapsamnda yer alr? (2001 KMS) A) Konsltasyon B) Bilgi toplama C) Altrma D) Bilgi verme E) izleme 5-Aadakilerden (2001 KMS) gerekletirmi bir bireyin zellii deildir?

salkl yol aadakilerden hangisidir? (2001 KMS) A) renciye psikolojik testler uygulayarak tehis koymaya almak B) Veliyle iletiime geerek durumun bir uzman tarafndan incelenmesini salamak C) retmenleriyle konuarak renciye gerekli hogry gstermelerini istemek D) Uygun bir tedavi plan gelitirerek uygulamak E) rencinin arkadalarndan, renci hakknda bilgi toplamak 8- Aadakilerden hangisi okulun psikolojik danma ve rehberlik programnn etkili olup olmad hakknda bilgi verir? A) Oryantasyon B) Bilgi toplama ve yayma C) zleme D) Bireyi tanma E) Yerletirme 9- Okulun ve okuldaki kurulularn okula yeni gelen rencilere tantlmas aadaki hizmet birimlerinden hangisinin sorumluluundadr? A) Bilgi verme B) Okula altrma C) Bilgi toplama ve yayma D) izleme E) Psikolojik danma 10- Danmanlk (Mavirlik) hizmetleri aadakilerden sunulmaldr? A) Milli Eitim Mdr B) Okul Mdr 46 hangisi tarafndan

C) Okul Mdr yardmcs D) Rehberlik Uzman E) retmen 11- Bir rehberlik servisinde aadakilerden hangi birim yoktur? a) Bireyi izleme servisi b) Psikolojik danma servisi c) Bireyi tanma servisi d) Psikoterapi servisi e) Bireyi yerletirme servisi 12- Okula yeni gelen rencilerin okula uyumunu salamak, onlara okul ve evreyle ilgili gerekli bilgileri vermeye alan servis aadakilerden hangisidir? a)Psikolojik Danma b)Oryantasyon c)Bilgi verme servisi d)Mavirlik e)Yerletirme servisi 13- Okul personeli, veli ve idarecilere renci hakknda bilgi vermeyi amalayan servis aadakilerden hangisidir? a)Psikolojik Danma b)Oryantasyon c)Bilgi verme servisi d)Mavirlik e)Yerletirme servisi 14Aadakilerden bireyin hangisi rehberlik okul faaliyetlerinden a) Oryantasyon b) Bilgi verme c) zleme d) Yerletirme evreyle

uyumunu kolaylatrr?

e) Psikolojik Danma 15-Rehberlik servisinde hangisinde, faklte mezunlarnn yeni ilerinde baar ve uyum durumlarn inceleme sz konusudur. a) renciyi tanma servisi b) Bilgi toplama servisi c) Danma servisi d) zleme servisi e) Yerletirme 16- rencilerin snavlardan kaynaklanan kayg ve korkularnda rehber retmen ne yapmaldr? a) Duyarszlatrma b) Bilgi verme c) Dinleme d) Empati e) artlandrma 17- Rehberlik srecinde bireye yardm edebilmek iin onun hakknda birtakm bilgilerin toplanmas gerekmektedir. Bu ilem Rehberlik Servislerinden hangisinin grevidir? A) Psikolojik Danma Servisi B) Bilgi Verme Servisi C) Bireyi Tanma Servisi D) Yerletirme Servisi E) izleme Servisi 18- Meslek seimi konusunda Rehberlik Servisine bavuran bir renci kararszlk yaamaktadr. Bu renci ile ilk ilgilenmesi gereken Rehberlik Servisi hangisidir? A) Bireyi Tanma Servisi B) Bilgi Verme Servisi C) Psikolojik Danma Servisi 47

D) Yerletirme Servisi E) izleme Servisi 19Rehberlik ve Psikolojik bir bireye ne danma yaplan kadar servisine birey ilgilidir? A) Psikolojik danma sreciyle B) izleme sreciyle C) Yerletirme sreciyle D) Bilgi verme sreciyle E) Bireyi tanma sreciyle 20- Okulda rencilere cinsel geliim ve eitlik mesleklerin tantmnn yaplmas planlanmaktadr. Bu almalar okul rehberlik Servisinin hangi birimi stlenir? A) Psikolojik Danma Servisi B) Bilgi Verme Servisi C) Bireyi Tanma Servisi D) izleme Servisi E) Yerletirme Servisi 21Rehberlik hizmetlerinde Bireyi tanmann nemi byktr. Bu durumunda bireyi tanmadaki asl ama aadakilerden hangisidir? A) Bireyi tanyarak onun kendisini tanmasna yardmc olmak. B) Bireyi tanyarak seimler yapmasna yardm etmek. C) Bireyi tanyarak evresindekilerle karlatrma olana elde etmek. bavuran bu

hizmetlerin ne derecede baarl olduu ve hizmetlerden faydalanabildii aadakilerden hangisiyle

D)

Bireyin

evresindeki

olanaklardan olmasn alanlarna psikolojik

25-Yeteneklerinin gsterdii yaplacak hangisidir? ilk

ok ilem

altnda bir

baar

haberdar salamak. E) 22-

olmasna uygun

yardmc eitim hangisi

varsaylan

renciye

aadakilerden

Bireyin

ynelmesini salamak. Aadakilerden danma tekniklerinden deildir? A) Aklama yapma u B) Bilgi verme C) Duygular yanstma ^ D) Tartma E) Yorumlama 23-Aadaki bir st Psikolojik Danma ve Rehberlik servislerinden hangisi rencilere retim kurumunun tantm srecinde grev alr? A) Bilgi toplama ve yayma servisi B) izleme servisi C) Bilgi toplama servisi D) Yerletirme servis! E) Aratrma servisi 24-Okul binasn rencileri tantmak -Okulda uygulanan eitim programlarnn tantlmas -Okulda uygulanan kurallarn tantlmas Yukarda sralanan hizmetleri hangi Rehberlik servisi gerekletirir? A) Bireyi tanma servisi B) Altrma servisi C) Aratrma servisi D) Bilgi toplama servisi E) Yerletirme servisi

A) rencinin retmenleriyle grmek. B) rencinin ailesiyle grmek. C) rencinin zeka seviyesini belirlemek. D) renciyi tm ynleriyle tanmaya almak. E) renciyi arkada grubundan ayrmak. 26-Aadakilerden hangisi okul Rehberlik servisinin grevleri arasnda yer almaz? A) Okul aile birlii toplantlarna katlmak B) eitli meslek kurulularna geziler dzenlemek C) Okulda uygulanacak rehberlik programlaryla ilgili tartmalar yapmak D) Dersle ilgili evreye yaplacak herhangi bir geziyi organize etme. E) Uygulanan rehberlik ve psikolojik danma eniklerinin sonularn yorumlama 27-renci okula baladnda yeni bir ortama girer, ilk retimi bitirip liseye baladnda yine yeni bir ortama girmitir. niversiteye yeni balayan renciler iinde ayn durum sz konusudur. Bu rencilere yeni geldikleri okulda yaplacak Rehberlik almalarnda hizmetleri ncelik tamaldr. Yukardaki bolua seeneklerden hangisi getirilmelidir? A) Yerletirme B) Bireyi tanma C) Altrma 48

D) Aratrma E) Bilgi toplama 28-rencilerin bedensel, zihinsel ve psikolojik ynlerden geliimlerini izlemek, bu konuda bilgi toplayarak ileriki yllarda yararlanmak amacyla her renci in tutulur. Yukardaki bolua seeneklerden hangisi getirilmelidir? A) renci toplu dosyas B) renci gzlem kayttan C) renci salk dosyas D) renci basan izelgesi E) renci dl izelgesi 29-Aadaki Rehberlik ve psikolojik

31- rencilere okulun ilk gnlerinde sunulmas A. gereken rehberlik kendi hizmeti aadakilerden hangisidir? (2002 KMS) rencinin yeteneklerini tanmasn salama B. rencilerin sosyallemeleri iin etkinlikler dzenleme C. rencilerin psikolojik problemlerini belirleme D. rencilerin alma yollarn ve stratejilerini belirleme E. rencilere okulu ve okul kurallarn tantma 32-.nsan yalnzca dtan grlen belirtilere bakarak anlamak mmkn deildir, bireyin i dnyasn da anlamak gerekir" gr aadaki yaklamlardan hangisi tarafndan savunulur? (2002 KMS) A. Fenomonolojik yaklam B. Bilisel yaklam C. Aklc-duygusal yaklam D. Sosyal renme yaklam E. Davran yaklam 33- Aadakilerden hangisi bakalaryla gz temas kurmakta ekinen bir rencinin durumuna aklama getiremez? (2002 KMS) A. Farkl grnme abas B. Sosyal ilikilerde kayg C. ekingen yapda olmas D. Kendine gven eksiklii E. letiim kurmakta ekingenlik 34-Bir okulda, aadaki hizmetlerden hangisi rehberlik ve psikolojik danmanlk 49

danma servislerinden hangisi rencilerin ilgi ve yetenekleri dorultusunda bir eitsel kola ynelmelerine yardmc olur? A) Bireyi tanma servisi B) izleme servisi C) Bilgi toplama servisi D) Yerletirme servisi E) Aratrma servisi 30-Aadakilerden hangisi bireyi tanmada dikkat edilmesi gereken ilkelerden deildir? A) Bireyi tanmada asl ama bireyin kendisini tanmasna yardm etmektir. B) Okullarda bireyi tanma hizmetleri tm rencilere ynelik olmaldr. C) renciyi tanma hizmetleri sreklidir. D) Toplanan bilgiler geerli ve gvenirli olmaldr. E) Bilgi toplarken mutlaka grup olarak bilgi toplanmaldr.

biriminin grevlerinden deildir? (2002 KMS) A. rencilerin, karar verme stratejilerinin gelimesine yardm salama B. rencilerin alma alkanlk ve tutumlarnn gelimesinde yardm salama C. rencilere meslek dallarn tantmak ve ynlendirmek iin almalar yapma D. rencilerin duygusal sorunlarn zmelerine yardm etme E. rencilerin gerekletiremedii hedef davranlarn belirlenmesine alma 35-Annesi ile srekli atma yaadklarn belirterek danma almak isteyen bireye verilecek danmanlk hizmetlerinden hangisi "hmanist yaklamn bireye sayg ilkesi" ile badamaz? (2002 KMS) A. Annene kar olan duygularn, onu krmadan ifade etmeye almalsn B. Annenin davranlarn deerlendirmediini doru tekrar deerlendirip dnmelisin C. Annenle ilgili yaantlarn, btn olarak ele alp etraflca deerlendirmelisin D. Annenin senin iin yapt fedakarlklar tahmin etmen imkansz, ona her koulda itaat etmelisin E. Annene krgn olduunu belli etmenin farkl yollarn aratrmalsn 36- Aadakilerden hangisi "okul rehberlik ve psikolojik danma servisi"nin hizmet alanlarndan biri deildir? A) Konsltasyon 50

B) Sevk C) izleme D) Bilgi verme E) Not verme CEVAPLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 A C C E A B B C B D D B D B D A C A B B A D A B D D C A 29 30 31 32 33 34 35 36 D E E A A E D E

REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMADA KULLANILAN BLG TOPLAMA TEKNKLER

Rehberlik ve psikolojik danma alannda kullanlan teknikler ok eitlilik gstermektedir. Bu teknikler iki ana balk altnda toplanarak incelenecektir.

BLG TOPLAMA TEKNKLER TEST TEKNKLER Kiilik Testleri Yetenek Testleri Baar Testleri ilgi envanterleri TEST DII TEKNKLER Gzlem teknikleri Gzlem Anketler Problem tarama listeleri Otobiyograf Sosyometrik teknikler Grme teknikleri Psikolojik Danma Drama Teknikleri Oyun teknii Ev ziyaretleri Olay incelemesi Bibliyoterapi Toplu dosya Aile terapisi

51

Bilgi toplama yntemlerini aklamadan nce genel anlamda testlerle ilgili olarak u durumlarn dikkate alnmas gerekmektedir: Rehberlik hizmetlerine balamak iin mutlaka bireylere test uygulamak gerekli deildir. Bu aralar bireyleri tanmada kullanlan yntemlerden sadece birkadr. Bireyi tanmada mmkn olduunca dier bilgileri de kullanmak gerekir. Uzmanlar ancak kullanabildii testleri uygulamal, bilmedii testleri kullanmamaldr. Danmanlar amalarn tespit etmeli ve amaca en uygun yntemleri kullanmaldr. Testleri kullanrken bireylere testin kullanlyla ilgili bilgi vermelidir. Aada bu tekniklerin ne olduu ve nasl kullanlaca hakknda ksaca bilgi verilmekledir. 1. Test Teknikleri Rehberlik ve psikolojik danma alannda kullanlan testler ok eitlilik gstermektedir. Bu alanda kullanlan test tekniklerin psikolojik testler bal altnda da toplanabilmektedir. Rehberlik ve psikolojik danmada kullanlan tm test ve test d tekniklerin amac bireye yardmc olacak bilgileri toplamaktr. Hibir zaman ara kullanarak bir ama olarak ele alnmamal, Aralar ve aralardan elde edilen bilgilerden yola karak bireye yardm etmek asl amac oluturmakladr. Rehberlik ve psikolojik danmada kullanlan testleri daha kolay inceleyebilmek iin bu testler drt ana gurup altnda toplanmtr bunlar; a. Kiilik Testleri Bireyin kiiliine alt ok eitli zelliklerini ortaya karmak amacyla gelitirilen aralardr. Kiilik testlerinin sonular yoruma ok ak olduundan kullanlmasnda ve deerlendirilmesi srecinde uzmanlk gerektirmektedir. b. Yetenek Testleri Bireyin akademik renme dzeyi yada zihinsel potansiyelinin ortaya karlmasn amalayan lme aralardr. Yetenek testlerinde uygulanmas ve deerlendirilmesi zel uzmanlk gerektiren bir itir. Yetenek testleri gerek yetenek ve zel yetenek testleri olmak zere iki guruba ayrlmaktadr. Genel yetenek bireylerin bir btn olarak akademik ve zihinsel zelliklerini ortaya koymak amacyla hazrlanmtr. zel yetenek testleri ise bireylerin belli bir alandaki zel yeteneklerin! ortaya koymak amacyla hazrlanm testlerdir. rnek: Resim, mzik, spor vb. gibi zel alanlara ynelik yetenekleri ortaya karmay amalamaktadr. 52

c. Basar Testleri Baar testleri dier testlere oranla rehberlik ve Psikolojik danma alannda daha az kullanlmaktadr. Baar testleri retimin llmesi amacyla belirli bir program dahilinde oluturulmu testlerdir. Standart baar testleri belli bir alanda retilenlerin tmn dier hibir deikeni gz nne almadan lmeyi amalayan testlerdir. retmen yapm testler ise rencilerin dzeyi, snf atmosferi, retilenlerin dzeyi vb. gibi faktrleri gz nne alarak retmenlerin kendi snf veya okullar iin hazrladklar testlerdir. d. ilgi Envanterleri Bireylerin i veya bir meslee kar olan ilgileri, eitli sosyal ve kltrel aktivitelere kar gsterdikleri ilgilerini lmek zere hazrlanm aralardr. Okullarda rencilerin hangi alanlara veya derslere kar ilgili olduklar ortaya kayma ansna nemi! bir yer tutmaktadr. 2. Test D Teknikler a. Gzlem Teknikleri Bireylerin davranlarnn gzlenmesi yoluyla bilgi toplama yoludur. Gzlem teknikleri yaplandrlm ya da serbest olmak zere iki ana guruba ayrlmaktadr. Sistematik gzlem bireylerin belirli baz davranlarnn gsterdii tm davranlarn gzlenmesini ierir. Serbest gzlem ise bireyin yaantsnn belli bir kesitinde gsterdii tm davranlarn gzlenmesini ierir. Gzlem sonularnn kaybedilmesi amacyla Anektod ve dereceleme lekleri kullanlmaktadr. Derecelenme leklerinde bireyin belirli davranlarnn sakln derecelenme yoluyla davranlar hakknda bilgi toplama amalanr. b. Anketler Rehberlik ve psikolojik danma alannda anketler en uygun olanak kullanlan bilgi toplama aracdr. Bireyin ey okul yaants, evresi, meslekle ilgili planlar gelecekte ilgili planlan vb. gibi ok eitli ynleriyle bilgi toplanmasna yardmc olan bir tekniktir. Anketlerin hazrlanmasnda ncelikle anketin amacnn belirlenmesi, uygulanaca poplasyonun zelliklerinin bilinmesi, uygulayclarn kimler olduu ve uygulama seklinin nasl 53

olaca konularnn akla kavuturulmas gerekmektedir. Anketin en nemli avantaj ksa srede ok sayda bilgiye ulama imkan salamasdr. Anket uygulamak iin ya nceden hazrlanm geerlik, gvenirlii ispatlanm anketler, yada uzmann kendisinin hazrlad anketler uygulanr. Anketler mmkn olduunca konuyu ortaya karak kapsamda hazrlankaldr. c. Problem Tarama Listeleri Bireyin ok eitli alanlarda kar karya olduklar problemleri ortaya karmak amacyla uygulanan bir tekniktir. Bu aratan elde edilen bilgiler dorultusunda bireye sunulacak tm yardmlar belli bir programa gre hazrlanr. Problem tarama listelerinde yer alabilecek baz balklar yle sralanabilir. a) Salkla ilgili problemler b) Geliimle ilgili problemler c) Sosyal ilikilerle ilgili problemler d) Duygusal yaamla ilgili problemler e) Gelecekle lgili problemler d. Otobiyografi Teknii Bireyin kendisi ile ilgili bilgileri yine kendisinden yazl olarak alnmasdr. Otobiyografi serbest veya yaplandrlmas olmak zere ikiye ayrlr. Serbest otobiyografide konu veya yazma uzunluuna herhangi bir snrlama getirilemez. Yaplandrlm otobiyografide ise bazen konular belirlenir bazen de yaznn uzunluu snrlandrlabilir. Bu yolla bireyin birok yn ile lgili bilgiler elde edilmi olur. e. Sosyometrik Teknikler Sosyometrik teknikler bireyler arasndaki sosyal iliki rntlerini ortaya koymay amalayan tekniklerdir. Okullarda beli bir snfta snfn en popler rencisini, en soyutlanm rencileri ve ya arkadalk guruplarn ortaya koyabilen nemli bir tekniktir. Sosyometri snfta yer alan bireylere bir veya birka soru sorularak bunlardan elde edilen cevaplarn sosyogram kartlr. Sosyagram bireylerin sorulara verdikleri cevaplarn kat zerine dklmek sistemiyle aralarnda var olan sosyal ilikilerin bir profilinin baka bir deyite haritasnn karlmasdr. Okullarda retmenler iin olduka kullanl bilgiler verebilecek bir tekniktir. 54

Sosyometriden elde edilen bilgilerinde tm dier teknikler de olduu gibi gizliliine nem verilmelidir. Kimdir bu teknii de Sosyometrik bir teknik olarak ele alnabilir. Bir takm sfatlarn bulunduu bir liste bireylere verilerek bu sfatlara uyan, arkadalarnn ismini o sfatn karsna yazmas istenir. Elde edilen cevaplardan snf iindeki bireylerin arkadalar tarafndan.nasl alglandklar ve deerlendirildikleri ortaya kartlm olur. f. Grme Teknikleri Bireyle yz yze gelerek onun hakknda bilgi toplama yollarndan biridir. Grme psikolojik danmadan farkldr. Grme bireyle kurulan ilikinin psikolojik zellii bulunmaz. Psikolojik danmada ise bireyle psikolojik dzende bir iliki sz konusudur. Grmeyi yapan bireyin bu alan da ok iyi yetimi olmas gerekmekledir. Grme yaplan ortam bireyin kendisini rahat hissedebilecei bir ekilde oluturulmaktadr. Grme sonularnn kaydedilmesi bireyin iznine baldr. g. Psikolojik Danma Burada psikolojik danma sadece bir teknik olarak ele alnacaktr. Psikolojik danma rehberlik almalarnn merkezini oluturmaktadr. Psikolojik danma Rehberlik srecinde etkin olarak kullanlmadnda bu hizmetlerden verimli bir sonu alnmas zor grnmektedir. Psikolojik danma srecinde her eyden nce birey ya da bireyler ile iyi bir ilikinin oluturulmas gerekir. Psikolojik danma srecinin basamaklar ise u ekilde sralanabilir. - Yaplama bireye sre hakknda bilgi verme - Sorunu ortaya koyma - zm iin alternatifler retme - Belirlenen alternatif zmlerden uygun olan seme -Seilen zm uygulama -Deiimi (zm) tekrar deerlendirme -Sonlandrma dr. h.) Drama Teknikleri A sosyo drama Sosyo drama bireyin kendisini rahatsz eden herhangi bir sosyal sorunla ilgili olarak rol yine bir gurup karsnda gerek hayatla olduu gibi oynamasdr. Seilen rollerde bireyler kendilerini deil o:roln gerektirdii zellikleri sergilerler. Bu amala kendilerini toplumsal ynden gelitirmi olurlar.

55

B Psiko drama Psiko drama bireyin kendi kiilii ile ilgili, duygusal davransal veya bilisel olarak kendisini rahatsz eden psikolojik bir problemini rol alarak bir gurup karsnda gerek yaamnda olduu gibi oynamak suretiyle ortaya koymasdr. Bireyin sorunu hakknda daha ok bilinlenmesne yol aan bir tekniktir. Tekniin kullanmas zel uzmanlk gerektirmektedir. Psikolojik danma hizmeti bireysel ya da gurupla eklinde ikiye ayrlabilmektedir. Bireysel psikolojik danma srecinde daha ok bireyin derin psikolojik sorunlaryla ba etmesine allr. Bu sorunlarn gurupla psikolojik danma srecinde ele alnmasnn sakncal ynleri olabilecei gz nne alnarak bireysel danma tercih edilmektedir. C-Oyun Terapisi Bu teknik daha ok ocuklarda uygulanmaktadr. nceden hazrlanm bir oyun ortamnda ocuklarn sergiledikleri davranlardan yola karak onlar hakknda bilgi edinmeyi amalar. Bu tekniin uygulanmas zel uzmanlk gerektirmektedir. Oyun terapisi zel olarak bu alanda yetimi uzmanlarca uygulandnda olumlu sonular vermektedir. f. Ev Ziyaretleri Bireyin aile yaants hakknda ve ailelerin dier bireyleri hakknda bilgi amacyla ortamna gerekletirilen ziyaretlerdir. Ev ziyaretlerinde evin fiziksel koullar evde ders alma olanaklar, ana, baba veya dier kardelerin bireye verebilecei destein dzeyi ailenin bireye veya okula kar tamlar gibi konularda bilgi elde edilmektedir. k.Olay incelemesi ve Olay Konferans Olay incelemesi zel bir problemle kar karya kalan bireyin veya bireyi ele alnarak derinlemesine incelenmesini ierir. Olay konferans ise zel bir problemle kar kaya bulunan bireyin durumunu grmek ve bilgi alveriinde bulunmak zere kurumdaki tm uzman personelin bir araya gelerek gerekletirirleri bir toplantdr. l Aile Terapisi Okullarda karlalan bir ok sorunun kkeninde aile ile ilgili problemler bulunmaktadr. 8u nedenle bireye yardmn yannda bazen ailesinde yardm almasnn gereklilii ortaya kabilir. Bu alanda uzmanlarca aileye yaplan psikolojik yardmlar aile terapisi y ada aile ile psikolojik danma olarak adlandrlmaktadr. M Bibliyoterapi Bireyin karlat sorunlarmla ilgili yazl kaynaklar okumas yoluyla kendisine salanan yardmdr. Bireyin okumas gereken kaynaklarn seilmesi uzman bireylerce yaplmaktadr. 56

Bibliyografi erevesinde bireylere nerilecek kitaplar dorudan psikolojik sorunlarla ilgili olabilecei gibi eitli roman, hikaye ve an yazlan yazlardan da oluabilir. SORULAR 1-Rehberlik hizmetlerinde bireyi tanma ile ilgili deiik teknikler hangisi kullanlr. Bu tekniklerden biriside test d tekniklerdir. Aadakilerden yer almaz? a) En ok aranan rencinin kim olduu b) Kimlerin grup dnda kalp uyum sorunu olduu c) En ok kimin snfa ge geldiini d) Grupta kimin lider olduu e) Kimlerin eteler oluturduklar 2- Rehberlik hizmetlerinde birey hakknda bilgi toplamak iin testler kullanlr. Aadakilerden hangisi rehberlikte testlerin kullanld durumlar arasnda yer almaz? a) Tahminde (yordama) bulunma b) Sebebi ortaya karma c) htiyalar saptama d) Deerlendirme e) Sonular duyurma 3- Bir retmen snfn iletiim dokusunu tanmak istiyorsa hangi bireyi tanma tekniini kullanmaldr? a) Tutum lekleri b) Kiilik testleri c) Sosyometri teknii d) Kimdir bu teknii e) Dereceleme lekleri sosyometrinin rencilerle ilgili lt nitelikler arasnda 4- Aadakilerden hangisi bireyi tanmada kullanlan test d tekniklerden deildir? A) Otobiyografi teknii B) Olay kayd C) Gzlem D) Kayg Envanteri E) Sosyometri 5rencilerin imdiki durumlar bir ve gemileriyle ilgili serbest yarg

yazmalarn istemek bireyi tanmak iin nemli ipular verebilir. Bahsedilen bu teknik aadakilerden hangisiyle ifade edilmektedir? A) Sosyometri B) Kimdir bu C) Otobiyografi D) Dereceleme lei E) Vaka incelemesi , 6-Herhangi bir rencinin snf iindeki sosyal konumunu renmek isteyen bir retmen hangi teknii uygulamaldr? A) Kiilik envanteri B) ilgi Testleri C) Otobiyografi D) Sosyometri E) Vaka kayd 7-Sosyometrik bilgilerin grlebilmesi A) steleme 57 tekniinden ve yaplan iin elde edilen iyi alma zmlemesi daha

aadakilerden hangisidir?

B) Sosyal dereceleme C) Sosyal zetleme D) Sosyogram E) Sosyal zetleme 8-Bireyin alarak kendisini rahatsz eden bir gibi psikolojik problemi bir grup ierisinde rol gerek yaamnda olduu oynayarak ortaya koymas aadaki

11-Bir rencinin herhangi bir psikolojik sorusuyla ilgili faydal olacana inanlan kitaplarn neriliyor. veya makalelerin okunmas hangisi bu Aadakilerden

teknii ifade etmektedir? A) Aile terapisi B) Oyun terapist C) Psikodrama D) Olay konferans E) Bibliyografi 12Aadaki tekniklerin hangisi sosyometrik teknikler asnda yer alr? A) Bibliyoterapi B B) Kimdir bu C) Dereceleme lei D) ilgi envanteri E) Kiilik testleri 13- Aadakilerden hangisi bireyin gemi ve imdiki yaants ile gelecee ilikin planlarn yazl olarak anlatmasdr? (KMS 2003) A) Sosyometri B) ilgi envanteri C) Otobiyografi D) Psikodrama E) Grme 14- Aadakilerden hangisi rencilerin grup iinde birbirleriyle olan ilikilerini ortaya karmak amacyla kullanlr? (KMS 2003) A) Sosyometri B) Otobiyografi C) Problem tarama D) Kimdir bu? 58

tekniklerden hangisine girer? A) Sosyodrama B) Psikodrama C) Kimdir bu D) Oyun terapisi E) Psikolojik danma 9-Bir grupta bir sosyal problemle ilgili baz rolleri paylaarak izleyiciler karsnda gerek hayatta olduu gibi oynamalar aadaki tekniklerden hangisine girer? A) Oyun terapisi B) Sosyodrama C) Psikodrama D) Psikolojik danma E) Kimdir bu 10-nceden hazrlanm bir oyun ortamnda serbest bir halde oynamakta olan bireylerin duygu dnce ve davranlarnn gzlem yoluyla incelenmesine, daha sonra da gerekli psikolojik yardmlarn yaplmasna ynelik teknik aadakilerden hangisidir? A) Psikodrama B) Psikolojik danma C) Sosyodrama D) Oyun terapisi E) Grme

E) Tutum lei 15Aadakilerden hangisi birini CEVAPLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 B E C D C D D B 9 10 11 12 13 14 15 B D E B C A B tanmada kendini anlatma tekniklerinden biridir? (KMS 2003) A) Gzlem listeleri B) Anket C) Ev ziyaretleri D) Sosyometri E) Anektod kayd

59

REHBERLK RGT
Rehberlik devaml ve sistemli bir faaliyettir. Aksi halde yaplacak faaliyetler, tesadflere kalacaktr ki bugnk rehberlik anlay ile, rehberlik olmaktan uzaktr. Her devaml ve sistemli faaliyet gibi rehberlik de rgtlenme ister. Rehberlik rgtnn sekli, daha ziyade, okulun iinde bulunduu ihtiya ve artlara gre olmak zorundadr. Okulun eitim anlay, sahip olduu parasal kaynaklar, okuldaki renci eitleri, rehberlik servisleri iin yetimi eleman veya elemanlarn mevcudiyeti gibi faktrler, rgtn ekli zerinde rol oynayan faktrlerdir. Br rehberlik rgtnn ana unsurlar. Rehberlik rgt, esas itibariyle okul mdrnn ynetimi altndadr. Fakat okul mdr bu fonksiyonu, ba danman ve rehberlik kuruluna terkeder. Ba danman, rehberlik alanndaki zel bilgi ve ustalklar dolaysyla, btn rehberlik rgtnn koordinatr, lideridir. Programda planlanan ilerin gerektirdii sayda danman ve/veya rehber retmen, badanmann yardmcsdr. rnein, her dershanenin bir rehber retmeni olabilir. Yahut da birinci snflara bir rehber retmen, ikinci snflara dier bir rehber retmen, ile verilebilir. ou kez programn ilk uygulamaya konduu yl. az sayda ve basit iler ele alnd gibi; rehberlik program, snrl sayda rencileri kapsamna almaldr. rnein, yalnz birinci snflar ele alnr. Gelecek yl program, yeni birinci snflara da yaylarak geniletilir. Bu demek deildir ki program dnda kalan snflarla megul olunmayacak. Faaliyetlerin asl younlatrlaca alan, programn temil edildii snflar olacak demektir. REHBERLK KURULU zellikle rehberlik rgtnn kurulup ilemeye balamasnda rehberlik kurulunun nemi byktr. nk' esas itibariyle danma (istiare) fonksiyonu olan bu kurul, rehberlik program asl seklini bulup harekete geinceye kadar icra rolne sahip bir kuruldur. Rehberlik faaliyetleri iin zaman ve ortam uygun gren bir okul mdr, ilk i olarak bir rehberlik kurulu oluturur. Kurulun oluturulmas eitli ekillerde olabilir. Gnlllerden oluabilecei gibi, okulun byklne gre, retmenlerden veya retmen temsilcilerinden meydana getirilebilir. Bu kurulu oluturan okul mdr, kurul yelerini, tecrbe, tahsil, ilgi ve mevkileri bakmndan rehberlik program iin en uygun olan retmen veya kiilerden semeye dikkat eder. Eer okulda, zel olarak yetitirilmi bir danman yoksa, mevcutlar iinde en uygun olan ve renip gelimeye ok istekli br retmeni rehberlik kuruluna alr. Rehberlik kuram yelerinin says, kumlun etkili bir ekilde alabilmesi iin ok kabark olmamaldr. 5 ila 13 arasnda olmas en uygundur Kalabalk kurullarn toplanmasnda, yer ve zaman bakmndan glkler kabilir. Sonra, kalabalk kurullarda bir konunun tartlp karara

60

balanmas, daha ok zamana lzum gsterebilir. Tabiatyla retmen kadrosu 8'i gemeyen okullarda, btn retmenler, rehberlik kurulunun yesidir. Rehberlik kurulunun fonksiyonunu ylece sralayabiliriz: 1. Rehberlik asndan okulun ihtiya ve problemlerini gzden geirir; bunlar somut olarak belirlenmesi yollarn arar. 2. Bir kurul olarak kendisinden beklenenleri saptar. Yani kendisine den ileri tartp planlar. 3. Mevcut ihtiya ve imkanlara gre inceleme komitelerinin kurulmasnda, okul mdrne yardm eder. 4. nceleme komitelerinin almalarm muntazaman izler, gerekli tavsiyelerde bulunur ve komite faaliyetlerini koordine eder. 5. Kendi faaliyetlerini ve inceleme komitelerinin faaliyetlerini, zaman zaman retmen kuruluna duyurur. retmen kurulunun nerilerini alr. 6. nceleme komiteleri almalarn bitirdikten sonra, btn komite raporlarn zetleyen bir rapor hazrlayarak retmenler kuruluna gtrr. 7. Havale edilen rehberlik program ile ilgili ilke ve politika problemlerini inceleyip tavsiyelerde bulunur. 8. nceleme komitelerinin elde ettikleri sonu ve yaptklar tavsiyeler ve dier tartmalar nda, rehberlik rgtnn eklini ve ynetimini saptayarak uzun sreli bir plana balar. 9. Rehberlik program iin gerekli personelin seiminde okul mdrne yardm eder. REHBERLK PROGRAMINDA PERSONEL 1-OKUL MDR: Okullarda rehberlik le ilgili olarak sorumlu kii okul mdrdr. Mdr u grevleri yerine getirmekle grevlidir. 1. Rehberliin nem ve gerekliliine inanr ve program ahsen destekler. 2. Rehberlik program iin en uygun kiiyi seer. 3. Rehberlik kurulunu kurar. 4. Btn retmenleri rehberliin lzumuna inandrr ve faaliyetlerine kar ilgilendirir. 5. Okul iindeki btn kaynaklan, rehberlik programn destekleyecek ekilde koordine eder. 6. Rehberlik faaliyetleri iin parasal imkanlar salar. 7. Rehberlik programnn, btn personelin ibirliiyle ortaya karlmasn salar. 8. Psikolojik danma faaliyetlerinin yrtlmesi ve toplu dosyalarn muhafaza edilmesi iin yer salar. 9. Okul programn, her rencinin danma servisinden , yararlanabilecei ekilde dzenler. 10. Rehbere, rehberlik faaliyetleri iin zaman salar. 61

11. Okul mfredat programnda renci ihtiyalarn karlayabilmek iin mmkn deiiklikleri ve iyiletirmeleri yapmaya alr. 12. renci kol faaliyetlerinin gelimelerini salar. 13. Rehberlik programnn deerlendirilmesini salar. 14. Grev-ii yetitirme faaliyetlerim salar. 15. Rehberlik programnn deerlendirilmesini salar. 16. Toplu dosya sisteminin kurulup devam etmesini salar. 17. Fazla mesai iin rehber (veya rehberlere) parasal karlk tanr. 17. yi bir okul-ev-evre ilikisi kurar. 2- KOORDNATR PSKOLOJK DANIMAN Btn rehberlik programnn lideri olan badanman: 1. Uygun bir rehberlik program gelitirir ve koordine eder. 2. Okulun test programn ayarlar, baz testleri uygular, deerlendirir ve retmenlerin hizmetine sunar. 3. evredeki kurum ve kaynaklarla ibirlii yapar, baz vakalar ilgili kurumlara gnderir; velilerle grr, 4. Vaka incelemelerim hazrlar, vaka konferanslarna katlr ve klinik yntemleri yapar. 5. retmenlerin ve danmanlarn havale ettii vakalar ynetir. 6. Okuldaki grup faaliyetlerini ayarlar ve denetler. 7. renim ve mesleklere ait bilgi ve materyal toplar, retmen ve rencilerin hizmetine hazr tutar. 8. rencilerin bir ie veya okula yerletirilmeleriyle urar. 9. Okula gelen rencilerin geldii okullar ile mezunlarn gittii ol arasnda balant kurar. 10. eitli aratrmalar idare eder; sonular yorumlayarak ilgililerin istifadesine hazr tutar. 1. lecileri daha iyi anlayabilmelerinde retmenlere yardm eder. 12. Grev ii yetitirme faaliyetlerinde okul mdrne yardm eder. 3-REHBER VE PSKOLOJK DANIMANIN Okul ba danmannn veya danmann yannda alacak olan rehber retmenden de yukarda belirtilen ilerin ou istenir. Genel olarak 50-60 renciden sorumludur. Rehberlik alanndaki yetimesi snrl olduu iin, yetkisi dna kan, vakalar, ba-danmana havale eder. rencilerle olan grup faaliyetlerinin ounu yrtr, rencilerini inceler, dosyalarn tutar, gc iinde kalan yntemleri yapar ve btn rehberlik faaliyetlerinde danmanla yakn ibirlii yapar. Rehberlik anlay ve tekniklerindeki yetkisini artrmak iin gerekli almalar yapar ve yeni gelimeleri izler 62

5-RETMENLER rencilerle yakn temas olan bir kimse olarak retmen, rehberlik faaliyetlerinde nemli bir mevki igal eder. Rehberlik programnn baar derecesi,, onun katlma ve ibirliine baldr. Rehberlik alannda zellikle yetimi olmamakla beraber, etkili bir ekilde yardm edebilecei taraflar vardr. Her eyden nce rehberlik programnn dayand felsefeyi anlayp btn kalbiyle destekler. Genel olarak retmenden unlar beklenir. 1. rencilerini gzlemler ve onlar bireysel olarak anlamaya alr. 2. renci hakknda bilgi toplanmasna yardm eder. 3. renciyi tanma filerini en son durumu gsterecek ekilde canl tutar. 4. ncelenen bir renci hakknda danman'n ihtiya duyduu salamaya alr. 5. rencilerin velileriyle grr. 6. rencilerdeki sosyal, heyecansal veya akademik problemlere karg uyank olur ve rencilerin onlarn zmlemeyi bilmeleri iin tedbirler alr. 7. Grup rehberlii tekniinden yararlanarak ve basit yntemler yaparak rencilerin bir btn olarak gelimesini salar. 8. Kendi yetkisi dna kan problemleri rehber retmene, danmana veya ba-danmana gnderin 9. rencisi iin dier retmenlerle, danmanla ve lzumunda evredeki kurumlarla temasa geer. 10. rencinin gelimesini deerlendirir ve kaybeder. 11. renim ve mesleklere ait bilgilerin toplanp rencilere duyurulmasnda ba-danmana yardm eder; okuttuu dersin ilikili olduu mesleklere rencinin dikkatini eker. 12. rencilerinin, kendi kabiliyet ve imkanlarn anlayarak realist planlar yapmalarna yardm eder. 13. Kol faaliyetleri, geziler, temsiller gibi eidi rehberlik faaliyetlerinde rol alr. 14. Rehberlik komitelerinde hizmet eder. 15. Grev-ii yetitirme faaliyetine katlr. SORULAR 1- Snf retmeninin rehber uzmanlara yardm amacyla aadaki davranlardan hangisini gerekletirmesi en uygun olur? (2001 KMS) A) rencilere test ve dier lme aralarn uygulamak. 63 B) tutmak, C) rencilerin, ilgi ve yeteneklerine uygun olan eitsel kollarda grev almalarn salamak. rencilerin toplu dosyalarn

D) E) 2-

rencilere Snf Anne

meslekleri sorun

tantc yaayan

5-Aadakilerden danma ve

hangisi

psikolojik uzmannn

bilgiler vermek. ortamnda babalara, rencilere zm yollar nermek. ocuklarnn sorunlarnda onlara yardmc olmak iin neler yapabilecekleri konusunda bilgi veren bir retmen, aadakilerden hangisini nermemelidir? (2001KMS) A) ocuklara anlayla yaklamalarn B) C) ocuklarnn ocuklarnn motivasyonlarn z bakmn desteklemelerini stlenmelerini D) ocuklarn sabrla dinlemelerini E) ocuklarna, enerjilerini boaltma frsat vermelerini 3- Bir retmenin, okul baars dk bir renciyle etkileimi srasnda aadakilerin hangisini yapmamas gerekir? (2001 KMS) A) Sabrl olmas B) Gayret gstermeye tevik etmesi C) Baarlarn takdir etmesi D) Hogrl olmas E) Yanllarn cezalandrmas 4-Snf inde bir problemle karlaan retmenin yapmas gereken ilk is aadakilerden hangisidir? (2001 KMS) A) Rehberlik servisine gndermek B) Problemi, belirtileriyle saptamak C) zm yollarnn aratrmak D) Okul idaresine haber vermek E) renci velisini armak 64

rehberlik

grevlerindendir? (2001 KMS) A) rencinin devam durumunu izlemek B) rencilerle ilgili kiisel bilgileri mdre iletmek C) Baary engelleyen etmenleri aratrmak D) retmeni olmayan snfn dersine girmek E) Snavlarda gzetmenlik yapmak 6Okulda rehberlik hizmetlerinin rgtlenmesi ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr? (2001 KMS) A) Okul rehberlik hizmetlerinin sorumlusu mdrdr. B) Okulda rehberlik kumlunun yan sra okul danma kuruluda olmaldr. C) sorumludur, D) Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinde retmenlere den baz grevler vardr. E) Rehberlik kurulunda rencilere de yer verilmelidir. 7- Bir snf retmeni, yakn arkada olan iki rencisinin birbirine darldklarn fark etmitir. Bu retmenin izleyecei en uygun yol aadakilerden hangisidir? (2001 KMS) A) rencilerin, darlmalarna yol aan olayla ilgili duygularn uygun bir dille ifade etmelerine yardmc olmak Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinden sadece psikolojik danman

B) rencileri derhal rehberlik servisine gndererek sorunun zlmesini istemek C) Bu rencilerin ikisine de yakn olan baka bir renciden onlar bartrmasn istemek D) durumu sylemek E) Durumu okul idaresine bildirmek 8-Bir okulda rehberlik hizmetlerinin en st grevde aadakilerden hangisidir? (2002 KMS) A) Milli Eitim Bakan B) Okul mdr C) Okul rehber retmen; D) Snf rehber retmeni E) Danman 9. Bir snfta uyumsuz renci olmas durumunda retmenin yapaca ilk i aadakilerden hangisi olmaldr? KMS) A) Sorunun gerek kaynan bulmak B) dareye gitmek C) rencilere nasihat vermek D) rencilere szl uyarda bulunmak E) Disiplin kuruluna bavurmak 10-Okulun rehberlik aadaki programnn kurallardan gelitirilmesinde, (2002 rencilere, disiplin barmazlarsa bu kuruluna bildireceini

11- Aadakilerden hangisi doru deildir? A) Ciddi duygusal danma sorunlara daha bireysel bir psikolojik yntemdir B) Grupla psikolojik danma, bireysel psikolojik danmaya gre daha ekonomiktir C) Grupla psikolojik danmada birden ok bireyin bulunmas iletiimi gletirmektedir D) Bireysel ve grupla psikolojik danmada, uyulmas deimez E) Bireysel ve grupla psikolojik danmann amalan ayndr 12-Bir okuldaki rehberlik hizmetlerinin gerekleme sorumluluu aadakilerden hangisine aittir? A) Okul mdrne B) Koordinatr rehber retmene C) Okul rehber retmenlerine D) Rehberlik hizmetleri yrtme kuruluna E) Snf rehber retmenlerine 13-. Okul mdrnn en nemli rehberlik grevi hangisidir? A) Danmanlk B) Liderlik C) Program gelitirme D) Kaynak yaratma E) Koordinasyon 14- rencilere uygulanan eitli blgi toplama aralarndan elde edilen bilgilerin toplu dosyalara geirilmesini kim yapar? A) Koordinatr rehber retmen B) Rehber retmen 65 gereken rehberlik ilkeleri uygun

hangisi daha etkili bir rol stlenir? A) Snf Rehber retmenleri Kurulu B) Okul Rehberlik Kurulu C) Eitsel Kol Bakanlar Kurulu D) Okul Aile Kurulu E) retmenler Kurulu

C) Snf rehber retmeni D) Mdr yardmcs E) Mdr ba yardmcs 15- Srekli snav kaygs yaayan bir renciye snf retmeninin ilk yapmas gereken aadakilerden hangisidir? a) rencinin kaygsnn nedenlerini aratrmak b) Duyarszlatrma yapmak c) Geveme teknikleri uygulamak d) Kaygnn normal olduunu sylemek e) Kayg konusunda yaplan aratrmalar anlamak 16-Bir okulda rehberlik hizmetleri yrtlrken okulda en profesyonel hizmet yapan kimdir? a) Snf retmeni b) Bran retmeni c) Mdr d) Rehber retmen e) Mdr yardmcs 17- Snfta uyumsuz davranlar gsteren renciye snf retmeni tarafndan ncelikle hangi ilem uygulanmaldr? A) Okul idarecileri bildirilmelidir. B) Velisine bildirilmelidir, C) Okul Rehberlik Servisine bildirilmelidir. D) Uygun bir Rehabilitasyon merkezine gnderilmelidir. E) Okul disiplin kuruluna bildirmelidir. 18Snfnda kendisinin fiziksel grnmn beenmeyen bir renciye Snf retmenince uygulanacak en ilevsel zm aadakilerden hangisidir? 66

A) Beden eitimi derslerine nem vermesini sylemek. B) Bu durumun geici olduuna renciyi ikna etmek. C) Okul Rehberlik servisinden yardm istemek. D) Arkadalarna ona yardmc olmalarn sylemek. E) Bu konuda ailesinden yardmc olmalarn istemek. 19- Bir retmenin snfnda her snav ncesi mide arlarndan yaknan bir renci bulunmaktadr. Bu retmenin renciye nerebilecei en salkl zm aadakilerden hangisidir? A) Bir Rehberlik ve Psikolojik danma uzmanyla grmesini nermek. B) renciyi tek bana ve rahat edebilecei bir ortamda snava atmak. C) Okul ecza dolabndan ila getirterek renciye kullanmasn sylemek. D) Her snavda rencinin puanna bu dezavantajndan dolay belirli bir ekleme yapmak. E) Snftaki yakn arkadalaryla bu durumu konuarak onlarn yardmn istemek. 20- Snfta sylediklerine srekli itiraz eden bir renciyi rehberlik servisine gnderen bir retmen artk rencinin bu davran yapmayacana inanmaktadr. Bir hafta sonra rencide hibir eyin deimediini grnce armtr. Bu durumu aadakilerden hangisi aklar? A) retmen sorunu abartmtr.

B) Okulun rehberlik servisi yetersizdir. C) D) E) 21retmen Rehberlik renci rehberlik servisinde sorununun hangisi servisinden renciyle zmne rehber beklentileri yanltr. ilgilenilmemitir. direnmitir. Aadakilerden retmenin grevlerinden deildir? A) Psikolojik danma yapmak B) Mesleki ynlendirme yapmak C) Snavlarda gzetmenlik yapmak D) Okulu yeni gelen rencilere tantmak E) st eitim kurumlarn tantmak 22- Aadakilerden hangisi bir okulda Rehberlik program oluturulurken gz nnde bulundurulacak en nemli faktrler arasnda yer almaz? A) Okuldaki rencilerin geliim dzeyleri B) Okulun iinde bulunduu evrenin zellikleri C) Okulun bal olduu idari yap D) Okuldaki retmenlerin Rehberlie kar tutumlar E) Oku! ynetiminin rehberlie salad olanaklar 23- Aadakilerden hangisi "rencilerin ilgi ve yeteneklerinin belirlenerek uygun okul programlarna en st ynlendirilmesi" dzeyindeki hizmetinin

C. Psikolojik Danman D. Milli Eitim Mdr E. Snf retmeni 24- Bran retmenleri okul rehberlik hizmetlerine aadakilerden A. B. rencilere rencilerin yardmc hangisini yakn ailevi olmak iin yapmakla evresindeki problemlerini

grevlidir?(2002 KMS) meslekleri tantmak belirlemek C. rencilerin zel sorunlarn zmeye yardm etmek D. rencilerin yetenekli olduklar alanlar belirlemek E. rencilerin ilgi ve yeteneklerini dersin konularyla ilikilendirmek 25-Ortaretim ncesi rencinin meslek seimine zelliklerini KMS) A. Yetenekleri C. inanlar E. Tutumlar 26-Bir birinci psikolojik snf danman; niversite akademik istediinde, rencilerinin artrmak B. htiyalar D. Beklentileri yardm aa etmek isteyen bir (2002 psikolojik danman ncelikle bireyin hangi karmaldr?

baarlarn

aadakilerden hangisi rencilerle ilgili dikkate alaca en son zelliktir? (2002 KMS) A. Alana duyulan ilgi B. Duygusal sorunlar C. lgi duyduu sanat dallar 67

sorumlusudur? (2002 KMS) A. Okul Mdr B. Koordinatr Danman

D. Ders alma koullar E. Aile sorunlar 27-Bir okul, mezunlarnn herhangi bir ite istihdam edilmesi iin almalar yrtmektedir. Bu almalar okulun hangi birimi stlenir? (2002 KMS) A) Okul Aile Birlii B) Okul Ynetimi C) Okul Rehberlik Servisi D) Okul Onur Kurulu E) Okul renci Dernekleri 28- rencilerine ev devi veren retmen, birka rencinin bu devi bakalarna yaptrdn fark eder. Bu retmenin, rencilerinin ruh saln koruyarak yapaca en doru davran aadakilerden hangisidir? A. devlerini bakalarna yaptran rencileri cezalandrmas B. devlerinin yetersiz olduunu syleyerek dk puan vermesi C. devlerini bakalarna yaptranlara yeni devler vererek yeni devleri

B) Okul ynetimine haber vermek C) ocua, az su imesini ve sulu gdalardan kanmasn sylemek D) idrarn karmamas iin ocuu sk sk uyarmak E) Durumu ocuun ailesine ileterek soruna birlikte zm aramay nermek 30-Aadakilerden hangisi psikolojik danma ve rehberlik uzmannn grevlerindendir? KMS 2001) A) rencinin devam durumunu izlemek B) rencilerle ilgili kiisel bilgileri mdre iletmek C) Baary engelleyen etmenleri aratrmak D) retmeni olmayan snfn dersine girmek E) Snavlarda gzetmenlik yapmak 31-Bran retmenlerin yapaca en iyi rehberlik nedir?( KMS 2003) A) lgi ve yetenekleri dorultusunda ynlendirmek. B) rencinin devam durumunu izlemek
C) rencilerle ilgili kiisel bilgileri mdre iletmek D) Baary engelleyen etmenleri aratrmak E) retmeni olmayan snfn dersine girmek 32A) Aadakilerden hangisi retmenlerin

deerlendirmesi D. devleri bakasna yaptrmann byk bir su olduunu anlatmas E. devleri tahtada yaptrarak rencilerin kendinin yapmadn ortaya karmas 29-ilkretim 1. snftaki bir renci, okulda bazen idrarn karmakta ve kendisi de bu durumdan rahatsz olmaktadr. Bu durumda, snf retmeni iin en uygun yaklam aadakilerden hangisidir? A) ocuu doktora gndermek 68

mesleki rollerinden biri deildir? (KMS 2003) Posterlerin ve uygun mesleki literatrn sergilenmesini salamak B) Toplanan bilgileri rencilerin dikkatine sunmak

C) Mesleki uralara ait bilgileri rencilere kazandrmak iin alan seyahatleri oluturmak D) Belirli meslek mensuplarn bilgi vermek zere snfa davet etmek E) rencinin ilgi ve yeteneklerini belirleyip seecei meslee karar vermek

CEVAPLAR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

C C E B C C A B A B C A E C A D

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

C C A C C C C E A C C C E C A E

REHBERLN TARHES
Danma ve rehberlik, kiinin gelime ve problemlerini zmleyebilme konusunda sistematik yardm gayretleri olarak, Amerikan toplumunda doup gelien bir harekettir. Her toplumsal gelime ve deimenin ortaya kmasnda, toplumun sosyal ortam ve artlan nemli

69

rol oynar. Amerikan toplumundaki ve olaylar Trk okuyucusunu fazla ilgilendirmemekle beraber, danma rehberlik konusunun boyutlarn daha iyi grebilmek iin, bir psiko-sosyal stat olarak rehberlik ve danma hareketinin Amerikan toplumunda nasl do-gelitiini incelemeye ihtiya vardr. Bundan sonra da rehberlik ve Trk toplumundaki gelimesine gz atlacaktr. REHBERLK VE PSKOLJK DANIMA NASIL DODU Rehberlik, esas itibariyle Amerikan toplumunda doup ekil kazanm bir uygulamal bilim dal olmutur. Amerikan toplumuna kaynaklk eden temel ideal ve felsefe, insan olarak kiiye byk deer vermitir. Geen yzyln sonunda, Amerikan toplumunda birok eitimci, dnr ve vatandalar, okullarn genleri, btn haklarn daha iyi kullanabilecek birer psiko-sosyal varlk olarak ve topluma katkda bulunacak birer retici olarak daha iyi yetimeleri konusuyla yakndan ilgilenmeye balamlardr. Bunun sonucu olarak, bireysel eitime, ocuklarn biopsiko-sosyal ihtiyalarna ve toplumun ihtiyalarna dikkat artmtr. Okul mfredat programlarnn kuru bilgilerden kurtularak bu esaslara gre hazrlanmasna ynelik abalar artmtr. Bylece Amerikan okullarnda rehberlik hareketi domutur. renciyle birey olarak ilgilenen rehberlik hareketinin bir rn olarak da psikolojik danma domutur. Kiinin gelimesine ve gelimesini engelleyen problemlerin nlenmesine yardm ii, kii ile psiko-sosyal bir atmosfer iinde kar karya gelip onunla etkileimde bulunmay gerekli klmaktadr. Bu surede doan danma, toplumda bireylerin ruh sal ile ilgilenmeyi de kapsayacak ekilde geliip ekillenmitir. Bir okula ilk defa danman atamas 1898 ylnda olmutur. Jesse B. Davis, Detroit ehrinde bir lisede danman olarak almaya balamtr. Tabii bu atamann gereklemesini hazrlayan birok fikir gelimelerinin olmu olaca muhakkaktr. Rehberlik hareketi, balangta bir meslek rehberlii hareketi olarak domutur. Okulu bitirdikten sonra bile genlerin bir meslek tutmaya hazr olmadklarn gren birok eitimci ve dnr, genlerin en uygun meslei seerek bu meslee hazrlanp girmeleri konusunda sistemli olarak kafa yormaya balamlardr. Eli Weaver, 1906'da Meslek Seme kitabn yaynlamtr. Rehberlik hareketinin kurucusu olarak .bilinen Frank Parsons'un liderliinde Boston Meslek Brosu almtr. (1908). Ama, genlerin, kendi imkan ve yeteneklerine en uygun meslei semelerine ve bu meslee hazrlanarak girmelerine yardm etmektir. Parsons, buradaki almalarm sistemletirerek Bir Meslek Seme adl kitabn yaymlamtr (1909). Meslek rehberlii terimi ilk defa bu kitapta kullanlm ve Parsons bu kitapta, bir kimsenin kendine en uygun ve baaryla alabilecei meslei semesi iin; 1) nce kiinin incelenip zelliklerinin saptanmas, 2) meslein incelenip zelliklerinin ve ne eit yetenek ve niteliklere ihtiya 70

gsterdiinin saptanmas gerektiim, ve 3) bundan sonra bireyin nitelikleri ile meslein niteliklerinin birbirine uyup oymadnn aratrlmas fikrim ortaya koymutur. Meslek rehberliinin birok ana unsurlar bu kitapta ele alnmtr. , Dier taraftan, ayn yllarda, William Healy, Chiacago'da sulu ocuklarn sistematik psikiyatrik muayeneden gemelerini salamak iin Psikopatk Genlik Enstits'n kurdurmak iin uramaktadr. Bir yl sonra bu enstit kurulmu (1909) ve ilk ocuk Rehberlik Klinii olmutur. I. ve II. Dnya Savalar: Savalarn toplumlara felaket getiren ynleri yannda, eitli bilim dallarndaki gelimeleri zorlamas da bir vakadr. I. Dnya Sava, askerlerin seim ve snflandrlmas ihtiyalarna paralel olarak psikolojide seme, snflandrma, yerletirme ve eitme metot ve tekniklerinin gelitirilmesine yol amtr. II. Dnya Savas, bu metot, teknik ve aralar daha da gelitirmitir. Mesela ok kullanlan Genel Yetenek Test Bataryas, bu son sava yllarnn rndr (1945). Sava, klinik ve danma psikologlarnn, ruhsal bunalmlarn tedavisinde baarl hizmet grmelerine frsat vermitir. Bylece psikolojik danma, stat kazanm ve savatan sonra birok danmanlarn devlet kurumlarnda, okullarda, salk merkezlerinde, yurtlarda grev almasna neden olmutur. Trkiye de Rehberliin Geliimi Bugnk anlamda rehberlik kavram, Trk eitimine 1950'lerin ilk yllarnda girmeye balamtr. 1947'lerde Marshall yardm erevesinde balayan Trk-Amerikan dostluk ilikileri, eitim alannda da deime ve gelime arzularn kamlamtr. Amerika'ya gruplar halinde renciler gnderilmeye balanmtr. Birok tarmclar, yneticiler, eitimciler, askerler vb. grg bilgi arttrmak iin gruplar halinde gnderilmi; oradan da Trkiye'ye birok alanlarda "uzmanlar" gelmeye balanmtr. Organize rehberlik faaliyetleri, dolaysyla psikolojik yardm hizmetleri kavramnn Trk eitiminde yer almaya balamasnda bu ilikilerin byk rol olmutur. Geri 1950'den nceki yllarda da rencinin kiisel gelimesi iin baz fikirler ve abalar eitim literatrnde ve okul faaliyetlerinde grlmektedir. ocuun kendi yetenek, ilgi ve ihtiyalar erevesi iinde renip gelimesinin gerektii fikri yaygndr. 1939 tarihli bir ilkokul mfredat programnda, retmenin rencilere 'klavuzluk" etmesi iaret edilerek rehberlikten mphem bir ekilde bahsedilmitir, rencinin kiisel gelimesini daha etkili bir ekilde salamak iin okul ve ailenin ibirlii gerei idrak edilerek okullarda Okul-Aile Birlikleri kurulmu ve Mill Eitim Bakanl, Okul-Aile Birlikleri ynetmeliini kartmtr. Bu abalar, renciyi bir birey olarak daha iyi tanyp yetitirmek iin giriilen abalardr. 1950'lere girerken, rehberlik fikri dolaysyla eitimde psikolojik hizmetler fikri eitim evrelerinde duyulmaya balamtr. 71

lk uygulamalarda dardan Rufi, Tompkins, Mills, Beals ve Kvaraceus gibi uzmanlar getirilmitir. Bu uzmanlar bir taraftan Trk Milli Eitim sistemini inceleyerek bakanla raporlar sunmular, dier taraftan rehberliin gelimesi iin yurt iinde seminer, kurs ve dersler vermilerdir. Dier taraftan ayn yllarda Trkiye den bir ok bilim adam yurt dna gnderilmitir. Bu bilim adamlar yurda dndnde eitli niversitelerde grev almlardr. 1953 ylnda Talim ve Terbiye Dairesine bal Test ve Aratrma brosu kurulmutur. Bu yllarda yerli ve yabanc uzmanlarn katlmyla yaz seminerleri verilmitir. 1953-54 ylnda Gazi niversitesinde rehberlik ders olarak okutulmaya balanmtr. 1960 ylndan sonraki ilk be yllk kalknma planna rehberlik hizmetleri konmu ve bu yldan sonra Rehberlik ve Aratrma merkezleri almaya, okullarda hizmet vermeye balamtr. SORULAR
1- Demokratik toplumlarn gelimesiyle buna paralel olarak eitim alannda bireylere tannan seme gelime zgrl de artmtr. Yukardaki ortaya aadakilerden hangisinin E) i ve Meslek yaamnda rekabetin n plana kmas. 3- Aadaki faktrlerden hangisi Rehberliin ortaya kn gerekli klan faktrler arasnda yer almaz? A) Meslek seiminin zorlamas D B) Ekonomik sistemlerin deiimi B C) Demokrasideki gelimeler D) ilerici eitim anlaynn gelimesi E) Psikometrideki gelimeler CEVAPLAR karlalan 1 2 3 B D B

kn zorunlu klmtr? A) Modem Eitim Aralarnn B} Rehberlik Hizmetlerinin C) Okulda Verilen Salk Hizmetlerinin D) Modem Test Tekniklerinin Uygulanmasnn E) Kaliteli Eitim Kadrolarnn 2- Aadakilerden hangisi Rehberliin ortaya kmasn etkileyen faktrlerdendir? A) Yksek retime geite zorluklar. B) i ve Meslek edinmede karlalan zorluklar. C) Meslekte ykselirken karlalan zorluklar. D) Uygun Meslek seebilmenin zorlamas.

72

KAYNAKLAR 1-Bakrcolu, R. Rehberlik ve Psikolojik Danma. Ankara: Bakrcolu Yaynlar, 1988. 2-Karacan Yaynlar, KMS Hazrlk . 3-Kepeolu, M. Rehberlik ve Psikolojik Danma. Ankara: zerler Mat. 1994. 4-Kuzgun, Y. Rehberlik ve Psikolojik Danma. Ankara: .S.Y.M. Yaynlar,1995. 5-Tan, H. Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk. stanbul: MEB. Yaynlar, 1991. 6-Rehberlik ve psikolojik Danma Hizmetleri Ynetmelii. Resmi Gazete, 17 Nisan 2001.

73