Distimik Bozuklukta fke, Kayg ve Depresyon E ilimlerinin Bili sel Alt Yapsyla Ilgili Bir al ma

S. Halime ARSLAN*, Z. Nazan ALPARSLAN**, Mehmet NAL*** ZET

Bu almada distimik bozuklu u olan hastalar fke, kayg ve depresif e ilimlerinin bilisel alt yapsnn aran trlmas amalanmt r. rneklem UTF Psikiyatri poliklini ine ilk kez ba vuran ve DSM-IV'e gre distimik bo zukluk tan s konan 31 hastadan olumaktadr. almada Beck Depresyon le i (BDO), Spielberger Durumluk (SKE 1) ve Srekli Kayg Envanteri (SKE 2), Srekli fke ve fke ifadesi Tarz lekleri ile Dnce Biimleri Listesi kullan lm t r. Sonular ruhsal ya da fiziksel hastal olmayan 31 kiininkiyle karlatrdm t r. Sonuta distimik hastalarn, "bakalarn n gzndeki ki ilik deerinin dmemesi iin hata yap lmamas " ve "ki inin kendini ispatlarnas " gerektii dnce biimlerine daha ok kat lma eiliminde olduklar belirlenmitir-. fke, kayg ve depresyon e ilimlerinin bilisel alt yapsn n distimik grupla karlatrma grubu arasnda cinsiyete gre anlaml farkhlklar gsterdii bulunmutur. Anahtar kelimeler: Distimi, fke, kayg , depresyon, bilisel yap D nen Adam; 1998, 11 (3): 33-38

The aim of the study was to investigate the thinking styles that might be underlying the dispositions trf anxiety, anger and depression among the dysthymic patients. The sample consisted of 31 patients who were diagnosed as dysthymic disorder according to DSM-N. Beck Depression Inventory, Spielberger State-Trait Anxiety Inventory, Spielberger State-Trait Anger Scale and Thinking Styles Scale were used. Results were compared to 31 control subjects without any physical and psychiatric disorder. As a result, the dysthymic patients were found to be more inclined to endorse the thinking styles that encompassed "the necessity that one should prove hisl her self-worth to other" and "one should not make mistakes in order to avoid losing self-worth in the eyes of others". Among the dysthymic group, the thinking styles that might be underlying the dispositions of anxiety, anger and depression showed significant dillerences according to gender. Key words: Dysthymia, anger, anxiety, depression, thinking style

GR

pe

Bili sel modele gre ki inin d nce, tutum ve davranlar erken yaantlarma ilikin alglar ve lcanrnlar ( emalar) ile uyumlu olarak geli ir. Bu kanmlar kalplam, allagelmi , doruluklar snanmaksz n, otomatik olarak yinelenen ve ki inin ayr

*Bakrky Ruh ve Sinir Hastal klar Hastanesi, **TF Biyoistatistik Anabilim Dal , ***TF Psikiyatri Anabilim Dal

cy
SUMMARY

a
d na varmak iin zel bir aba harcamad ka ayrdna varmad yaplardr. Bu yap lar disfonksiyonel zelliklere sahip olabilir ve ki iyi depresyona yatkn klabilir ( 11). Giderek, dncelerin yansra duygular da bilisel unsurlarla aklama abalar , duygularm oluumun33

Distimik Bozukluktu fke, Kayg ye Depresyon Eilimlerinin Bilisel Alt Yap syla Ilgili Bir alma

Arslan, Alparslan, nal

da uyanc lan yorumlama, onlara anlam verme, beklenti oluturma gibi bilisel unsurlarn nemli olduu gr nem kazanmaya ba lamtr ( 10). Otomatik dncelerde olduu gibi, duygularn anlalmasnda da kiinin olaylarla ilgili bilisel deerlendirmelerin anlalmas nemlidir; yani olu acak duygu, uyancnn gemite yaanm duygusal yaantlarla kyaslandnda nasl deerlendirildi ine baldr (10) Kiinin olaylar yorumlama biimi onun duygusal tepkisini belirlemekte, ayn olaya verilen farkl kiisel anlamlar, ayn olay karsnda farkl duygusal tepkiler gsterilmesini a klamaktad r (7) . Belirgin duygularn gerisinde yatan bilisel unsurlar aratrmak amac yla zer'in (1994) yapt almada fke duygusunun temelinde, ba kalarnn gzndeki kiilik deerinin dmemesi iin hata yaplma, mas gerekti i dncesi, dePresif duygulan mn bilisel alt yapsnda ise kiinin bakalarnn gzndeki deere duyarl olmas ve onlara yk olmamas gerektii dncesinin olduu izlenimi edinilmitir ( 10).

vuran ve DSM-IV (1) tan ltlerine gre distimik bozukluk tan s konan 12 erkek (% 38.7), 19 kad n (% 61.3), toplam 31 hasta al nmtr. almaya alnmada en az ilkokul kl olmak, fiziksel bir hastal , alkol ya da madde kullan m yks bulunmamak koullar aranmtr. almann amac aklandktan sonra gnll olarak kat lmay kabul edenler lekleri poliklinik ko ullarnda doldurrnutur. Sonular bilinen herhangi bir ruhsal ya da fiziksel hastal olmayan 12 erkek (% 38.7), 19 kad n (% 61.3) toplam 31 ki inin sonulanyla karla tnlmtr. Hasta ve kar latrma grubunun ya, eitim ve medeni durumlar benzerdir. Distirnik bozuklu u olan grubun ya ortalamas 40.49.7, karlatrma grubunun 39.99.9'dur (t:0.2, sd:60, p>0.05). Hem distimik grubun hem de kar latrma grubunun % 35.5'i (n:11) ilkokul, % 48.4' (n:15) orta renim, % 16.1'i (n:5) yksek okul kldr (Kikare: O, sd: 1 , p>0.05). Distimik grubun % 87.11 (n:27) evli, % 13.0' (n:4) bekar, kar latrma grubunun ise % 83.9'u (n:26) evli, % 16.1'i (n:5) bekard r (Kilcare:0.1, sd:1, p>0.05).
Kullan lan lekler 1. Beck Depresyon le i (BD): Depresyonda g-

Bu almada ama;

pe

Kiinin kendisini ispatlamas gerektii, bakalarnn kiinin mutluluunu engelledii ve ilikilerinin planland gibi yrmesi gerekti ine ilikin dnce biimlerinin hem kayg , hem fke ve hem de depresif duygulanmn bilisel alt yapsnda bulunduu be lirlenmitir ( 10)

cy

rlen duygusal, bili sel ve motivasyonel belirtileri len 21 maddelik zbildirim le idir. Maddeler 03 arasnda, depresyonun iddetine gre sralanm tr. le in geerlik ve gvenirlik al mas Hisli tarafndan yaplmtr (6)
.

1. Distimik bozukluu olan bir grup hastann fke, kayg ve depresyon eilimlerinin bilisel alt yaplarnn incelenmesi, 2. Distimik hastalarn fke, kayg ve depresyon e ilimlerinin bili sel alt yaps ile karlatrma grubunun arasndaki farkl lklarn, zellikle cinsiyete zg olarak aratrlmas, 3. Depresyon, kayg, srekli fke dzeyleri ve fke ifadesi tarzlanyla bu bili sel alt yaplarn ilikisini aratrmaktr. GERE ve YNTEM
rneklem

2. Spielberger Durumluk-Srekli Kayg Envanteri (SKE 1 ve 2): Her biri 20' er maddelik, durumluk ve

srekli kaygy lmek zere geli tirilmi bir lektir. le in geerlik ve gvenirlik al mas LeCompte ve ner tarafndan yaplmtr (8)
.

3. Srekli fke (SL-F)-fke ifadesi Tarzlar lei: Srekli fkenin yan sra kiinin genelde f-

kesini davurma (fke/d a), ite tutma (fte/ite) ve kontrol etme (fke/kontrol) e ilimlerini lmeye ynelik gelitirilmi tir. Geerlik ve gvenirlik almas zer (1994) tarafndan yaplmtr (9)
.

4. Dnce Biimleri Listesi: zer (1994) tarafn-

almaya TF Psikiyatri polikliniine Ocak 1996-Haziran 1996 tarihleri aras nda ilk kez ba34

dan, bilisel yaklam alannda klinik ve bilimsel a lmalar yapan ara trmac ve kuramclarn yazla-

Distimik Bozukluklu fke, Kayg ve Depresyon E ilimlerinin Bilisel Alt Yapsyla ilgili Bir al ma

Arslan, Alparslan, nal

rndan d nce biimlerini arat rmak zere 33 madde olarak oluturulmu tur. Bu 33 maddeden, katlan ve katlmayanlarm baml deikenlerde istatistiksel anlamllk dzeyine ulaanlar bu almada kullanlmtr (10).
BULGULAR

Tablo 1. Distimik bozuklu u olan ve karlatrma grubunun lek puanlar Distimik bozukluk grubu Ort. BD SKE 1 SKE 2
Srekli fke fke / Ite fte / Da fke / Kontrol

Karlatrma grubu Ort.

10.1 37.8 43.1 19.2 16.3 14.9 23.3

t testi

Ss.
7.0 10.3 9.2 6.8 4.4 4.5 4.8

Ss.
4.5 9.6 5.8 4.9 4.4 3.5 4.8 6.2**** 2.1* 4.6**** 2.9*** 1.1 AD 0.5 AD 2.2*

19.4 43.1
52.1 23.5 17.5 15.5 20.6

Distimik bozuklu u olan grubun BD, SKE 1 ve 2, Srekli fke le i puanlar karlatrma grubundan belirgin olarak daha yksek, fke Kontrol lei puanlar daha d ktr; fke ite ve fke Da leklerinin puanlar ise iki grup arasnda farkllk gstermemektedir (Tablo 1). fke, kayg ve depresyon eilimlerinin bilisel alt yapsyla ilgili dnce biimlerine kat lan ve katlmayanlann oranlar Tablo 2'de verilmi tir. Distimik ve karlat rma grubu aras nda fke, kayg ve depresyon e ilimlerinin bilisel alt yapsyla ilgili maddelerden 4., 5., 9., 11 ve 12.'ye kat lanlarla katlmayanlann oran iki grup arasnda farkllk gstermektedir (Tablo 3). Buna gre, distimik bozukluu olanlar, bir eyde mkemmel olmak kiilii yceltir, ki i kendini ispat etmek zorundad r, aptal grnmemek iin ki i grnn doruluunu savunmaldr, geleceini deitirmek kiinin elinde de ildir ve mkemmel olmak iin ok al mak gerekir, maddelerine daha ok kat lmaktadr.

Sd:60, AD:p>0.05, *p<0.05, "p<0.001 , ***p<0.005, ****p<0.001.

Tablo 2. Dnce Biimleri Listesi'ne kat lan ve katlmayanlar n oranlar

pe cy a

Cinsiyete gre lek puanlar Tablo 4'de verilmitir; buna gre erkeklerle kadnlar n lek puanlar farkllk gstermemektedir. Erkeklerle kad nlarn dnce tarzlarna bakld nda ise erkeklerin % 67.7'si (n:16) insanlarn iyi-kt, baarl-baars z vb. gibi ikiye aynlabilece i dnce tarzna katlrken, kadnlarn % 39.4' (n:15) bu d nce biimine katlm (Kikare:4.4, sd:1, p<0.05), erkeklerin % 79.1'i (n:19) bakalarn n gznden dmemek iin hata yapmamak gerekti i dnce biimine katlrken kadnlarn % 50'si (n:19) bu d nce biimine katlmlardr (Kikare:5.3, sd:1, p<0.05). Buna gre erkekler bu iki dnce tarzna kadnlardan belirgin olarak daha ok kat lmaktadrlar.

Katlan

Katlmayan

1. Iyilie iyilikle karl k vermek gerekir. 2. Birey mkemmel yap lmayacaksa hi yap lmasn daha iyidir. 3. nsanlar iyi-kt, baar l-baarsz vb. diye ayrabiliriz. 4. Bir eyde mkemmel olmak ki ilii yceltir. 5. Ki i kendini ispat etmek zorundad r.

59
46 31 47 41 50 40 38 46 53 27 43 51 18 39 45 34 37 30 48

95.2
74.2 50.0 75.8 66.1 80.6 64.5 61.3 74.2 85.5 43.5 69.4 82.3 12.9 62.9 72.6 54.8 59.7 48.4 77.4

6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

ilerin planland gibi yrmemesine tahamml etmek ok zordur. evredeki insanlar n srekli talepleri ki inin kendi mutlulu unu engeller. Bakalarn n gznden d memek iin hata yapmamak gerekir. Aptal grnmemek iin ki i grnn doruluunu savunmal dr. Kiinin bakalarn n gzndeki de erini yitirmesi ktdr. Geleceini deitirmek ki inin elinde deildir. Mkemmel bir insan olmak iin ok al mak gerekir. Ad m atmadan nce hereyi tekrar tekrar d nmek hayati nem tar. hret, para, gzellik gibi zelliklere sahip ki iler bakalar ndan daha mutludurlar. Bakalar nn zlmemesi iin ki i kendi istekleri dorultusunda hareket etmemelidir. Hata yapan ki i cezay hakeder. ansn denemek ya da risk almak insan n ban belaya sokar. Ki inin bakalarn n gzndeki deerini korumas hereyden daha nemlidir. nsanlarn ki iliklerini deerlendirmek imkans zdr. Ki i sorunlarini bakalar na yans tp onlar mutsuz etmemelidir.

3 16 31 15 21 12 22 24 16 9 35 19 11 54 23 17 28 25 32 14

4.8 25.8 50.0 24.2 33.9 19.4 35.5 38.7 25.8 14.5 56.5 30.6 17.7 87.1 37.1 27.4 45.2 40.3 51.6 22.6

35

Distimik Bozuklukta fke, Kayg ve Depresyon Eilimlerinin Bilisel Alt Yap syla Ilgili Bir alma

Arslan, Alparslan, nal

Tablo 3. Distimik ve kar lat rma grubunun farkl lk gsterdii dnce biimi

Grup 1 kat lan

Grup 1 katlmayan

Grup 2 katlan

Grup 2 katlmayan

Ki kare

n 4. madde 5. madde 9. madde 11. madde 12. madde 29 27 28 18 25 93.5 87.1 90.3 58.1 80.6 2 4 3 13 6 6.5 12.9 9.7 41.9 19.4 18 14 18 9 18 58.1 45.2 58.1 29.0 58.1
13 17 13 41.9

22 13

54.8 41.9 71.0 41.9

10.6**** 12.2**** 8.4*** 5.3* 3.8*

Sd: I , *p<0 .0. , **p<0.01 , ***p <0.005 , ****p <0.001 4. madde: Bireyde mkemmel olmak ki ilii yceltir, 5. madde: Kii kendini ispat etmek zorundad r, 9. madde: Aptal grnmemek iin ki i grnn doruluunu savunmaldr, Il. madde: Geleceini deitirmek ki inin elinde de ildir, 12. madde: Mkemmel bir insan olmak iin ok almak gerekir.
Tablo 5. Cinsiyete gre distimik ve kar latrma grubunun lek puanlar t testi Distimik grup erkekler Ort. Ss. Kar lat rma grubu erkekler Ort. Ss.

Tablo 4. Cinsiyete gre lek puanlar

Erkek Ort. Ss. BD

Kad n Ort. Ss.

pe cy a
1.3 AD BD

SKE 1 SKE 2 Srekli fke fke/ite fke/d a fke/kontrol

16.0 39.3 46.6 21.7 16.8 16.3 21.0

7.1 9.4 8.3 7.4 5.0 4.6 5.5

13.9 41.2 48.2 21.1 17.0 14.6 22.6

7.6 10.8 9.2 5.5 4.1 3.5 4.5

1.1 AD 0.7 AD 0.7 AD 0.4 AD 0.2 AD 1.7 AD

t testi

Sd:60, AD:p>0.05

BD SKE 1 SKE 2 Srekli fke fke/ite fke/da fke/kontrol

20.9 42.8 51.6 24.8 18.3 16.9 18.5

5.6 9.5 7.4 8.1 5.1 4.7

5.1

11.1 35.8 41.6 18.7 15.3 15.6 23.4

4.7 8.1 5.9 5.4 4.6 4.5 4.9

4.6**** 2.0* 3.7**** 2.2* 1.5 AD 0.7 AD 2.4*

Distimik grup kad nlar

Karlatrma grubu kad nlar

Grup ii kar latrmalar: Distimik grupta erkekle-

rin fke/Kontrol puanlar distimik kadnlara gre anlaml olarak dk bulunmu (18.5+/-5.1 ve 21.9+ /-4.2; t:2.1, sd:29, p<0.05), di er lek puanlar arasnda ise cinsiyete gre farkl lk belirlenmemitir. Karlatrma grubunun da cinsiyete gre lek puanlar benzer bulunmu tur. Karlatrma grubunda cinsiyete gre dnce biimlerine katlan ve katlmayanlann oran benzerken, distimik erkeklerin bakalarnn gznden dmemek iin hata yapmamak gerekir d ncesine distimik kadnlardan belirgin olarak daha yksek oranda (% 45.8-% 26.3; Kikare: 5.1, sd:1, p<0.05), distimik kad nlarn ise insanlarn kiiliklerini deerlendirmek imkans zdr dncesine distimik erkeklerden daha yksek oranda (% 16.7-% 36.8; Kikare: 4.9, sd:1, p<0.05) kat ldklar grlmtr.

SKE 1 SKE 2 Srekli fke fke/ite fke/da fke/kontrol

18.4 43.3 52.4 22.7 17.1 14.6 21.9

7.7 11.1 10.3 5.9 4.0 4.3 4.2

9.5 39.1 44.1 19.5 16.9 14.5 23.3

4.4 10.5 5.7 4.6 4.3 2.6 4.8

4.4**** 1.2 AD 3.1*** 1.9 AD 0.1 AD 0.05AD 0.9 AD

AD:p>0.05,*p<0.05,**p<0.01,***p<0.005,****p<0.0001

lunmutur (Tablo 5). Distimik ve karlatrma grubu erkekler dnce biimlerine gre de erlendirildiinde; iki grubun yalnzca, gelece ini deitirmek kiinin elinde deildir, dnce biiminde farkl lk gsterdii belirlenmitir (% 29.1-% 8.3, Kikare: 4.4, sd:1, p<0.05). Kadnlara bakldnda ise, distimik bozuklu u olan kadnlarn karlatrma grubu kadnlara gre, bir eyde mkemmel olmak ki ilii yceltir, kii kendini ispat etmek zorundad r, aptal grnmemek iin kii grnn doruluunu savunmaldr, mkemmel bir insan olmak iin ok al mak gerekir ve insanlann kiiliklerini deerlendirmek imkans zdr, dnce biimlerine daha ok kat ldklar grlmtr (Tablo 6).

Grup aras kar latrmalar: Distimik erkeklerle karlatrma grubu erkeklerin BD, SKE 1 ve 2, Srekli fke ve fke Kontrol puanlar arasnda belirgin farkllk vardr (Tablo 5). Distimik ve karlatrma grubu kadnlara bakldnda ise yalnzca BD ve SKE 2 puanlar= farkllk gsterdii bu-

36

Distimik Bozuklukta fke, Kayg ve Depresyon E ilimlerinin Bilisel Alt Yap syla Ilgili Bir alma

Arslan, Alparslan, nal

Tablo 6. Distimik ve kar lat rma grubu kad nlar n farkl l k gsterdii Distimik grup kad nlar Kat lan Kat lmayan n %

d iltwe biimleri

Karlat rma grubu kad nlar Kat lan Kat lmayan n % Ki kare

n
9 8 10 9 47.4 42.1 52.6 47.4 36.8

4. madde 5. madde 9. madde 12. madde 19. madde

17 17 18 15 14

89.5 89.5 94.7 78.9 73.7

2 2

1
4 5

10.5 10.5 5.3 .21.1 26.3

10 11 9 10 12

52.6 57.9 47.4 52.6 63.2

7 . 8*** 9.5*** 8.7*** 4.1* 5.2*

Sd: I , *p<0.05, "p<0.01 , ***p<0.005, ****p<0.001 4 madde: Bi- eyde mkemmel olmak ki ili i yceltir, 5. madde: Ki i kendini ispat etmek zorundad r, 9. madde: Aptal grnmemek iin ki i grnn dorulu unu savunmald r, 12. madde: Mkemmel bir insan olmak iin ok al mak gerekir. 19. madde: nsanlar n kiiliklerini deerlendirmek imkans zdr.

TARTI MA

Bu d nce biimlerinin temelinde, hata yapma ile ilgili duyarl lk ya da tahammlszlk, ba kalarnn gznde edinildi i varsaylan "kiilik deeri"nin korunmas ve "mkemmel bir insan olma" u runa ar temkinlilik ve hatalardan ar nk olmak inan nn yatt ileri srlmektedir (10). Ve bu d nce biimleri daha ok kayg , depresif duygulan m, srekli fke ve fke kontrol duygular yla ilikili bulunmu - . tur ( 1 ). al mada da distimik grupta depresyon ve kayg puanlarn n yansra, srekli fke ve fke kontrol puanlar nn karlatrma grubundan farkl oldu u grlmektedir. Cinsiyete gre bak ld nda, karlatrma grubunda kad nlarla erkeklerin incelenen d nce biimlerinde farkllk gstermedi i bulunmu tur. Distimik grupta ise, erkeklerin ba kalarn n gznden d memek iin hata yapmamak gerekir d ncesine distimik kad nlara gre daha yksek oranda kat ldklar belirlenmi tir. Bu d nce biimi, daha ok genel fke e iliminin temelinde yatan bir d nce biimidir ve hata yapma ile ilgili a r duyarllk ya da tahammlszlkle ili kilidir ( 10). Ve "bakalarnn gznde" edinildi i varsay lan "kiilik deeri"nin korunmas yla ilgilidir.

pe cy a

Bu alman n sonular distimik bozuklu u olan grubun "bir eyde mkemmel olmak ki ilii yceltir", "ki i kendini ispat etmek zorundad r", "aptal grnmemek iin ki i gr nn dorulu unu savunmaldr", "gelece ini dei tirmek ki inin elinde de ildir" ve "mkemmel bir insan olmak iin ok al mak gerekir" d nce biimlerine daha ok katldklarn gstermektedir.

Distimik bozuklu u olan erkeklerle kar latrma grubu erkekler kar latrldnda ise "gelece ini deitirmek kiinin elinde deildir" dnce biimine distimik bozukluk grubunun daha ok kat ld belirlenmi tir. Bu d nce biiminin daha ok evresel uyanclar zerinde ne dzeyde "bireysel kontrol" sahibi olup olmamayla ili kili olduu, ar bireysel kontrol ve benbilirimcilik e ilimi olanlarn daha sklkla fke yaadklar ve fkelerini daha ok davurma eilimi tadklar bildirilmektedir ( 10). Bu bulgulardistimik gruptaki erkeklerin srekli fke ' puarlarnln karlatrma grubundan belirgin olarak -daha yksek, fke kontrol puanlar nn ise daha dk olmasn da aklayabilir.

Distimik kad nlar n ise distimik gruptaki erkeklere gre "insanlarn kiiliklerini deerlendirmek imkanszdr" d nce biimine daha ok kat ldklar grlm tr. zer'in al masnda bu d nce biimine daha ok nrotik grubun kat ld dikkati ekmitir ( 1). Distimik kad nlarla karlat rma grubu kad nlarn ise, "bireyde mkemmel olmak ki ilii yceltir", "ki i kendini ispat etmek zorundad r", ;'aptal grnmemek iin kii grnn doruluunu savunmald r", "mkemmel bir insan olmak iin ok al mak gerekir" ve "insanlar n kiiliklerini deerlendirmek imkanszd r". d nce biimlerine kat lmda farkhlat belirlenmitir.

Bu d nce biimlerinin depresif duygulan m, kayg ve fke eilimiyle ilikili oldu u bildirilmektedir. Bu d nce biimlerinin temelinde varsay lan bir "kiilik de eri" ile ilgili bir bili sel altyap yatmaktadr. Kii bu "kiilik deeri"ni ispat etmek gibi bir zorunluluk altna girerken, bu de eri elde etmenin "mkemmellikte" olduunu dnmektedir. al 37

Distimik Bozukluktu fke, Kayg ve Depresyon Eilimlerinin Bilisel Alt Yap syla Ilgili Bir al ma

Arslan, Alparslan, nal

malar kiinin kendine koyduu yksek hedeflerin ve kendine ynelik mkemmelliyeti standartlann depresif duygudurumun en nemli belirteci oldu unu gstermektedir (2,5) . Bu almann sonular distimik bozuklukta kayg ve depresyon dzeylerinin yan sra srekli fke ve fke kontrol dzeylerinin de kar latrma grubundan farkl oldu unu gstermektedir. Son yllardaki bulgular fke duygusunun srekli bir irritabilitenin sonucunda gerginli i kontrol edememenin yaratt bir duygu oldu unu, depresyonun bir belirtisi olarak fke ve dmanlk duygularnn sklkla ihmal edildiini gstermektedir. Oysa bu duygulara, umarszlk ya da gszlk duygular na kar bir tr tepki olarak bak labilir. Depresif durumlarda savunma dzenekleri yetersiz kald nda ve/veya saldrgan drtler younlatnda ya da yaamn kimi alanlarnda d krkl yaand nda fke nbetleri ortaya kabilmektedir (3 '4) . Ilgin olan, cinsiyete gre distimik hastalarla kar latrma grubu karlatrld nda, depresyon ve kayg puanlar her iki cinste de distimik grupta yksekken, srekli fke ve fke kontrol puanlar nn yalnzca erkeklerde farkl lk gstermesidir. Bunun temelinde distimik bozukluu olan erkeklerin, "geleceini kontrol etmek ki inin elinde deildir' ve "bakalarnn gznden d memek iin hata yapmamak gerekir" biimindeki d nce yaplarna daha ok katlmalar etken olabilir. Bu d nce biimleri, daha ok srekli fke duygusuyla birliktedir ( 10).

Distimik kadnlara bakld nda, bu hastalar n distimik erkeklerden temelinde nrotizm yatan "insanlarn kiiliklerini de erlendirmek imkans zdr" dnce biimi ile, kar latrma grubu kad nlardan ise temelinde kiilik deerini ispat etmek ve bu u urda mkemmel olmak gerekti i dnce biimi yatan kayg ve depresif duygulan m ile ayrld grlmektedir. Sonu olarak, distimik bozuklu u olan erkek hastalar depresyon ve kayg nn yansra genelde fke e ilimi gsterirken, distimik bozuklu u olan kadnlarn kayg ve depresif duygulan m eilimi tadklar belirlenmi tir. Ancak her iki cinste de bu duygular n gerisinde yatan d nce biimlerinin mant na bakldnda, varsay lan bir "kiilik deeri"nin dikkati eken bir bili sel alt yap oluturduu grlmtr. Bu bulgu, belirli tan ltlerine gre olu turulmu bir grupta, bili sel alt yap lar benzer olsa da duygularn d avurumunda cinsiyete zg farkl lklar olabilecei biiminde yorumlanabilir. Bu alma, belirli tan ltlerine gre olu turulmu bir grupta, distimik bozuklu u olanlarda, duygusal eilimlerle d nce biimleri aras ndaki ilikiyi, zellikle cinsiyete gre, ara trma giriimidir. leride, daha ok olgu ieren, farkl tan gruplanyla yaplacak al malarda cinsiyete, tan grubuna, yaa vd. zg duygu-bili sel yap ilikileri ortaya konabilir.
KAYNAKLAR
1. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Mamut of Mental Disorders. APA, 4. bask , Washington, 1994. 2. Enns MW, Cox BJ: Personality dimensions and depression: review and commentary. Can J Psychiatry 42:274-84, 1997. 3. Fava M, Anderson K, Rosenbaum JF: "Anger attacks": possible variants of panic and major depressive disorders. Am J Psychiatry 147:867-70, 1990. 4. Fava M, Rosenbaum JF: The relationship between aner and depression. Clinical advances in the treatment of psychiatric disorders. 2:1-3, 1993. 5. Flett GL, Hewitt PL, Dyck DG: Self-oriented perfectionsim, neuroticism and anxiety. Person Indiv Diff 10:731-35, 1989. 6. Hisli N: Beck Depresyon Envanterinin geerli i zerine bir alma. Psikoloji Derg 22:118-22, 1988. 7. Karaca S, A kn R: Depresyonda bili sel ve divran yakla m. Depresyon Derg 1:21-7, 1996. 8. ner N, LeCompte A: Durumluk-Srekli Kayg Envanteri El kitab. Bo azii niversitesi Yay nlar , 2. bask , stanbul, 1988. 9. zer AK: Srekli fke (SL-Ofke) ve fke ifadesi Tarz (fke/ Tarz) lekleri n al mas . Trk Psikoloji Derg 31:26-35, 1994. 10. zer AK: fke, kayg ve depresyon e ilimlerinin bili sel alt yapsyla ilgili bir al ma. Trk Psikoloji Derg 31:12-25, 1994. 11. Soykan A, Soykan , Do an YB, zsan HH: Depresyonun kognitif teorisi ve terapisi. Psikiyatri Blteni 1:18-23, 1993.

Distimik kadnlar ise karlatrma grubundan, temelinde daha ok kiilik deerinin korunmas na ve bu uurda mkemmel olmak gerekti ine dair bir dncenin yatt kayg ve depresif duygulanmda farkllamaktadr.

zetleyecek olursak, kar latrma grubunda fke, kayg ve depresyon e ilimlerinin bilisel alt yapsnda, incelenen d nce biimlerinde cinsiyete zg farkll k belirlenmezken, distimik erkeklerin gerek distimik kad nlara gerekse kar latrma grubu erkeklere gre bili sel alt yapsnda varsaylan kiilik deerinin korunmas na ynelik bir dnce biimi yatan kayg , depresif duygulanm ve genel fke e iliminde farkllat grlmektedir.

38

pe cy a