1.

2 DENEY NO:II

TEMEL SOUTMA ETM DENEY

DENEYSAN ETM CHAZLARI SAN. VE TC. YAPIMI

SOUTMA DEVRE EMASI

saydam evaporatr LP HP

1 TGV klcal

2 3 Filtre-kurutucu

fanl-lamelli evaporatr kondenser

kompresr

ELEKTRK KUMANDA EMASI

s deitirici

OGV

P1

P2

P3

Alak-yksek basn anahtar

Saysal termometre

KM
Mp Kompresr

KFM

EFM

Kondenser fan motoru Evaporatr fan motoru

A) DENEY NO: II-01 B) DENEYN ADI: Soutma evriminin gzlenmesi ve basn-scaklk ilikisi. C) DENEYN AMACI: Doymu sv, doymu buhar, kzgn buhar kavramlarnn renilmesi. D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - R 134a basn-entalpi diyagram E) DENEYN YAPILII: 1) Ak kontrol olarak termostatik genleme valfini sein ve niteyi altrn . 2) artlarda kararllk salanncaya kadar bekleyin. 3) Evaporatrn alt ksmnda iddetle kaynayan sv soutucu akkana dikkat edin. Bu doymu svdr. Kabarcklar doymu buhar gsterir. Bu ksmda scaklk deimez, fakat toplam s (entalpi) deiir. 4) Buhar, s absorbe etmeye devam ederek ar stlm (kzgn buhar) hale gelir. 5) Tamamlanm tabloda aadaki durumlar gzleyin: -Buharlatrc basncnda bir ykselme, doyma scakln ykseltir. -Evaporatr basncnda bir dme doyma scakln drr. 6) Doyma scakln, buharlatrc kndaki scaklktan kararak ''kzgnlk deeri'' ni buluruz. 7) Doyma scaklklarn ve kzgnlk deerlerini P-h diyagram zerinde iaretleyerek gsteriniz. F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, deney deerleri zerinde yorum yaplmas.

A) DENEY NO: II-02 B) DENEYN ADI: Soutma evriminin gzlenmesi C) DENEYN AMACI: Soutma sisteminin temel evrimini anlamak D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Dijital termometre E) DENEYN YAPILII : 1) Bu deney iin ak kontrol olarak termostatik genleme valfini (TGV) seiniz. 2) niteyi altrp kararl hale gelmesi iin bir mddet bekleyiniz. 3) Ekteki izime bakn, soutma periyodunu el ile takip edin. 4) alma tablosundaki deerleri lerek kaydedin . NOT: Evaporatr iinden geite 0.3 bar'lk bir basn dmesi olur. Gerek scakln bulunabilmesi iin bu deer manometre kayplarna eklenmelidir. F) RAPORDA STENENLER :Deney no, deneyin ad ve amac, tablo deerleri zerinde yorum yaplmas.

lm says evre scakl, t [ 0C] Basma hatt basnc, P2 [bar] Younlama scakl, ty [ 0C] Kondenser giri scakl, t2 [ 0C] Yo. sc. ile evre sc. arasndaki fark [ 0C] TXV giri scakl, t4 [ 0C] Emme hatt basnc, Pe [bar] Buharlama scakl, te [ 0C] Evap. k scakl, t6 [0C] Kzgnlk deeri, t6-te [ 0C]

rnek

A) DENEY NO: II-03 B) DENEYN ADI: Ak kontrol olarak klcal borunun kullanlmas C) DENEYN AMACI: Klcal borunun evaporatre sv aknn kontrolnde kullanlmas; zelliklerinin, avantaj ve dezavantajlarnn bilinmesi D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Dijital termometre E) DENEYN YAPILII 1) Ak kontrol olarak klcal boruyu sein ve niteyi altrn . 2) Sistem kararl hale geince tablo deerlerini kaydedin . 3) Deerleri kaydettikten sonra saatin ka olduunu kaydedin ve niteyi durdurun. 4) u olaylar gzleyin: - Den basma hatt deerleri ile ykselen emme hatt deerleri - Buharlatrc iine akan sv - Basnlarn sonuta eitlenmesi 5) Tabloyu tamamlayn . F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, klcal borunun avantaj ve dezavantajlar

lm says evre scakl, t [C] Basma hatt basnc, P2 [bar] Evap. buharlama scakl, te [C] Evap. k scakl, t6 [C] Kzgnlk deeri, t6-te [C] Cihaz kapatma saati Gstergelerin eitlendii saat Eitlenme sresi [dk]

rnek

A) DENEY NO: II-04 B) DENEYN ADI: Otomatik genleme valfinin kullanlmas C) DENEYN AMACI: Otomatik genleme valfinin tantlmas ve fonksiyonlarnn incelenmesi D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Dijital termometre E) DENEYN YAPILII: 1) OGV 'yi ak kontrolu olarak seip niteyi altrn. 2) OGV 'yi 0.7 bar evaporatr basncnda almas iin ayarlayn . 3) Kararllk saladktan sonra lmleri tabloya kaydedin . 4) Deneyi, OGV 'yi 1 bar ve 1.3 bar 'da tekrarlayn . 5) Her safhada gzlemlerinizi kaydedip sonular mukayese edin . 6) OGV'nin ilemesini aklayn ve evaporatrde sabit basnc nasl salandn gsterin (Ekteki izimden faydalann.) F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, otomatik genleme valfinin alma prensibi ve lm sonular.

lm says Basma hatt basnc, P2 [bar] Emme hatt basnc, P1 [bar] Evap. buharlama scakl,te [0C] Evap. k scakl, t6 [0C] Kzgnlk deeri (t6-te) [0C] niteyi kapatma saati Gstergelerin eitlenme basnc [bar] Eitleme ?

P1

P2

Diyafram

P3

P4

Otomatik genleme valfinin alma prensibi

Diyafram zerine uygulanan basnlar: 1. Atmosfer basnc 2. Ayarlanabilen yay basnc Diyaframn altndan uygulanan basnlar: 3. Evaporatr basnc 4. Sabitletirilmi kar yay basnc Eer evaporatr yetersiz miktarda sv ile beslenirse evaporatr basnc der .Bu dme stteki kuvvetlerin (1+2) toplamnn alttaki (3+4) kuvvetlerin toplamndan daha fazla olmasn dolaysyla diyaframn aa doru sapmasn salar Bu; denge tekrar salanncaya kadar sv aknn artmasna neden olur . Eer evaporatr ok fazla sv ile beslenirse basnc ykselir .Bunun sonu olarak (3+4), (1+2)' den daha byk olur. Diyafram yukar doru sapar, sv ak azalr ve denge yeniden kurulur.

A) DENEY NO: II-05 B) DENEYN ADI: Termostatik genleme valfinin kullanlmas C) DENEYN AMACI: TGV'nin yapsnn renilmesi ve dier genleme cihazlar ile mukayesesi D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Dijital termometre E) DENEYN YAPILII: 1) Ak kontrol olarak TGV' yi sein ve niteyi altrn . 2) Aadaki durumlar gzleyin. - Evaporatr knda, TGV kuyruun tesinde, doymu svnn balangcnda sel gibi ak. - Kuyruk soutulduka sv ak azalr. - Kuyruk dokunulmak suretiyle stldka evaporatrden sv ak artar. 3) alma ilerledike hem sv akna hem de bileik lek deerlerindeki deiimleri not ediniz. 4) Soutucu akkann miktar ve hz artka evaporatrden ya yukarya nasl sprdn ve kompresr karterine geri dndn izleyin . 5) nite kararl hale gelinceye dek altrnz ve aadakileri not aln: - Evaporatrn btn ksmn kaynayan sv kaplar. Bu sebeple evaporatr en yksek verimle alr. - TGV, sabite yakn bir kzgnl muhafaza eder 6) Kzgnlk ayar: Bileik lekteki basnca mukabil gelen scakl ve TGV kuyruu civarna yerletireceiniz termometre scakln lmek suretiyle kzgnlk deerini bulun . ayr deney yapn : 1. Kzgnl 6 0C' ye ayarlayn . 2. Kzgnl 4 0C' ye ayarlayn. 3. Kzgnl 9 0C' ye ayarlayn. lmleri ekteki tabloya kaydedin. (Bu deney TGV'nin doru ve yanl ayar arasnda ki fark gsterecektir .) F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, TGV'nin alma prensibinin ve kzgnlk ayarnn soutma sistemleri zerindeki neminin aklanmas. lm says Basma hatt scakl, t2 [C] evre scakl, t [C] Basma hatt ile evre sc. arasndaki fark [C] Evap. buh. scakl, te [C] Evap. k scakl, t6 [C] Kzgnlk (t6-te) [C] 1 2 rnek

A) DENEY NO: II-06 B) DENEYN ADI: Is deitiricinin fonksiyonu C) DENEYN AMACI: Is deitiricinin sv hattnda ar (alt) soutmaya, buhar hattnda da kzgnln artmasna nasl sebep olduunun anlalmas D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Dijital termometre E) DENEYN YAPILII: 1) Ak kontrol olarak TGV'yi sein ve kzgnlk deerini 4 Kye ayarlayn. 2) Cihazn kararl hale gelmesi iin 15-20 dakika altrn. Is deitiricinin etkisi u ekilde gzlenir: - Is deitirici yaknna kadar emme hatt boyunca karlanmann geri gelmesi - Is deitiriciden sonra scak ve kuru bir emme hatt. 3) evre scakl yksek olduunda ve bileik lek 2.2 bar 'dan daha yksek lm verdii koullarda, evaporatr ve emme hattnda buharlama olmaz. Buna ramen souk yzeyler zerinde atmosferdeki nem younlatka her ikisi de gzle grlr bir ekilde slanacaktr . 4) Sv hatt s deitiricisi zerindeki helezon zerine lehimlenmitir. Bu esnada sv sy emme hattndaki buhara verir . 5) Is deitirici etkisini gzlemek iin drt ayr termometre kullanlabilir: - Is deitirici emme hatt giri ve k - Is deitirici sv hatt giri ve k 6) Emme hatt scaklnda artma, sv hatt scaklnda azalma grlr . 7) Deney sonunda kzgnlk ayarlarn tekrar 6 0C ' ye ayarlayn. 8) Bu deney ayn zamanda s deitiricinin buharlatrc verimini nasl arttrdn gsterir. F) RAPORDA STENENLER:Deney no, deneyin ad ve amac, s deitiricide llen scaklklar ve yorum yaplmas.

lm says Is deitirici giri scakl (emme hatt), t6 [0C] Is deitirici k scakl (emme hatt),t1 [0C] Is deitirici giri scakl (sv hatt), t3 [0C] Is deitirici k scakl (sv hatt), t4 [0C]

rnek

10

A) DENEY NO: II-07 B) DENEYN ADI: Basn anahtarlarnn ayarlanmas C) DENEYN AMACI: Basn anahtarlarnn kullanlmas ve ayarlanmas D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Tornavida - Kurbaack anahtar - Servis anahtar E) DENEYN YAPILII: 1) Normal alma iin alak basn anahtar, devreyi yaklak olarak 1.8 bar 'da kesmesi iin ayarlanmaldr. Ayarlanan bu deerin altnda basn anahtarnn devreyi neden kesmesi gerektii u ekilde aklanr: Eer alak basn anahtar devreyi 0 bar'n altnda keserse, nite almaya devam edecei iin sistem ierisine kaak yerlerinden atmosfer havas szabilir.Soutma sisteminin iki byk dman oksijen ve nem olduu iin sistemin bu halde almas sakncaldr. 2)Yksek basn alteri devreyi 14 bar'da kesmesi ve 10.5 bar'da devreye girmesi iin ayarlanmaldr. Yksek basn anahtar basma hattndaki eitli ihtimallerle meydana gelebilecek ar yklenmeye kar sistemi korur. Bu ihtimaller; - Fan kaynn kopmas veya gevemesi . - Fan motorunun bozulmas. - Kondenserin kirlenmesi. - Sistemde (kondenserin st ksmnda ) hava bulunmas. - Ar miktarda soutucu gaz arj yaplmas. 3) Basn Anahtarlarnn Ayarlamas a) Alak basn anahtarlarnn ayarlanmas : - Ak kontrol cihazlar giriindeki vanalarn n de kapatn. - Emme basnnn dmesini gzleyin ve kesme basncn not edin - TXV nndeki vanay az aarak basnta yava bir ykselme salayn ve devreye girme basnn not edin. - Basn anahtarnn stndeki topuzu ve emniyet plakasn karn. - lk olarak sa taraftaki mili kontrol ederek devreye girme (cut-in ) ayarn yapn. - Devreye girme basnn drmek iin soldan saa, ykseltmek iin sadan sola evirin . - imdi sol taraftaki difransiyel (fark )milini, arzu edilen kesme basncna gre ayarlayn. Alak basn anahtarnda: DEVREY KESME =DEVREYE GRME -DFERANSYEL (devreye girme : sbt)

11

b) Yksek Basn Anahtarnn Ayarlanmas - Basma hatt servis valfini hafife kapatp kesme basncn not aln. - Valfi az aarak devreye girme basncn not aln . - Sa tarafta ayar milini arzu edilen kesme deerine ayarlayn . - Sol taraftaki diferansiyel milini , istenen devreye girme (cut-in) deerine gre ayarlayn .Yksek basn anahtarnda: DEVREYE GRME =DEVREY KESME -DFERANSYEL (Devreyi kesme : sabit) - Basn anahtar kendi zerindeki llerle deil her zaman sistem gsterge deerleri ile ayarlanmaldr. Piyasadaki soutma sistemlerinde alak basn anahtarnn ayar genellikle kompresr servis valfi kullanlarak kontrol edilir. F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, alak ve yksek basn anahtarlarn ayarlama teknikleri.

Devreye girme (Cut-in) Alak basn anahtar Yksek basn anahtar

Devreyi kesme (Cut-out)

Diferansiyel

12

A) DENEY NO:II-08 B) DENEYN ADI: Basma hatt basncnn artmas C) DENEYN AMACI: eitli sebeplerden kaynaklanan fazla basma hatt basncnn sebeplerini ve zararlarn kavratmak, sistemdeki havann tehisi ve sistemden atlma tekniini retmek D) GEREKL ALET VE CHAZLAR: - Karton levha C) DENEYN YAPILII: 1) Bu deneyde ak kontrolu olarak TGV' yi kullann. 2) niteyi altrn ve kararl hale gelmesini salayn. 3) TGV'nin doru olarak 6 0C kzgnlk deerine ayarlanm olmasn salayn. 4) Kondenser, younlama scakl ile evre scakl arasndaki 12 0C'lik farka uygun olarak almaldr. Kondenserin n yzeyini sert bir kat levha ile kapatn. 5) Gittike artan basma hatt basncn gzleyin. 6) Younlama scakl yaklak 48 0C'ye ykseldiinde younlama ile ortam arasndaki scaklk fark 20 0C olur . 7) Bu durumda yine younlama elde edilir ve ayrca evaporatr verimi ok az deiir (Bu deime sv deposu bulunmayan kk nitelerde daha barizdir.) 8) Burada grlen etki, sanki ok kirli kondenserin oluturduu etki gibidir. Yksek basma hatt basncnn dier nedenleri: - Krlm veya gevemi fan kanatlar - Ar miktarda soutucu arj - Sistemdeki hava ve dier youmayan gazlar (azot ,vb.) 9) Bazen basma hatt basnc ar ekilde ykseldiinde yksek basn anahtar kompresr durdurabilir. nitenin devaml olarak yksek basma hatt basncyla almas sisteme ciddi zararlar verebilir. Bunlar; 1. Yksek basma hatt basnc kompresr yataklarndaki anmay hzlandrr . 2. Kompresrn daha yksek basnta almas elektrik tketimini artrr . 3. Yksek scaklk kompresr yan sulandrp anmay artrr. 4 Yksek basn, kompresr supap yataklar etrafnda karbon birikimi oluturur ve bunun sonucunda bu elemanlar grevlerini yapamazlar. F) RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac,deney deerleri ve yksek basma basncnn sebep ve etkileri. lm says 1 2 3 rnek 0 28 evre scakl, t [ C] 8.6 Basma hatt basnc, P2 [bar] 0 40 Younlama scakl, tc [ C] Yo. scakl ile evre scakl 12 arasndaki fark [0C]

13