QUN TR HC HIN I

Phng php qun tr c in ch trng n nng sut ca cng vic v cc t chc c coi nh mt h thng sn xut. Vai tr ca con ngi trong h thng ny ch l mt c phn nh b trong gung my v i, hay ni cch khc, ch l mt cng c sn xut. Do , kt qu sn sut tuy t hiu nng, nhng khng trng tn, bi con ngi b mt mi, sinh chn nn v b vic. Nhiu l thuyt gia ra cng tm kim nhng gii php dung ho hay sa sai nhm thng tin cc phng php qun tr, nh khoa Qun Tr hc thnh hnh v pht trin. Tin trnh tm kim gii php ny ny sinh nhiu trng phi qun tr nh: trng phi Tm L X Hi vi Mayo, Maslow, Mc Gregor, Herzberg, v Argyris trng phi H Thng X Hi vi Argyris, Herzberg trng phi Khoa Hc vi Simon, v trng phi Kinh T - X Hi vi Mintzberg, Ouchi, Ansoff, v Drucker hoc gn y nht l l thuyt v Six Sigma v Lean Six Sigma. y, chng ta ch lc qua hai trng phi c l s gip ch cho cng tc Qun Tr Mc V hn c l trng phi Tm L X Hi v trng phi Kinh T - X Hi.

I.

NHNG PHNG PHP QUN TR HIN I

1. Trng Phi Tm L X Hi Nm 1927, Elton Mayo, gio s ging dy v nghin cu k ngh ti i Hc ng Harvard, khi cng nghin cu ti nh my Western Electrics Hawthorne Work tm hiu ng c no thc y nhn cng ti nh my ny t thnh tch cao. Khi cng trnh nghin cu hon tt nm 1932, ng kt lun rng phng php lm vic c tnh cch khoa hc ca ngnh qun tr c in vi Frederick W. Taylor l i din, mang li hiu nng qun l vi kt qu tt, nhng khng hon chnh. L do l mt con ngi bng xng bng tht vi tt c sinh kh v cm xc, khng th c i x nh my mc v tri gic, v

li cng khng nn p t h bng mt h thng m khng quan tm ti nhu cu ca h. Mayo gii thiu mt phng php mi gi l Phng Php Qun Tr theo tm l x hi. Phng php ny nhn mnh n s tho mn nhu cu ca con ngi, khng phi l th nhu cu vt cht, nhng l tm l ca h trong mt t chc. T tng ch cht ca Mayo c tm lc trong nhng im chnh sau y: a. T chc phi to bu kh nhn vin cm thy thoi mi v thn thin khi lm vic. b. To c hi nhn vin nhn ra chn gi tr ca chnh mnh trong t chc. c. d. To c tinh thn i ng trong cc nhm. Nhn vin cn c quan tm v tn trng

Mayo ngh gii qun tr nn thay i quan nim v nhn vin qua cch quan st v i x t hiu nng v duy tr hiu nng lu di. Cng ch trng vi phng php ca Mayo l Douglas Mc Gregor. Mc Gregor l mt nh tm l x hi. Nm 1960, ng cho xut bn cun The Human Side of Enterprise v tr nn ni ting vi l thuyt cy gy v c c rt. L thuyt ny c rt nhiu l thuyt gia khoa qun tr hc hin i nhc nh n trong cc tc phm ca h. Mc Gregor t ra 2 l thuyt: Thuyt X gm nhng ngi cha trng thnh v thuyt Y gm nhng ngi trng thnh. Thuyt X ch nhng nhn vin bing nhc. H khng thch lm vic nhng phi lm vic sng cn. Do , h cn c iu khin v khng th t m nhn trch nhim. ch huy nhm ny, qun tr vin cn c gy ln c rt. Thuyt Y ch nhng nhn vin c thc, mun lm vic v yu thch lm vic. H c tinh thn c lp, khng mun b ch huy v sn sng m nhn trch nhim. Mc Gregore nhn mnh rng con ngi l mt con vt y ham mun v ham mun khng bao gi c tha

mn, do , ng li qun tr kim sot khng ng vin c con ngi. ng ngh: a. Khi t chc to c nhng cng vic thch th, duy tr c nhng quan h tt gia cc nhn vin th nhn vin s chp nhn mc ch ca t chc nh ca chnh h. b. Mt t chc s t hiu nng nu iu kin lm vic tt v ni dung cng vic r rng. c. i x vi nhn vin nn ph hp vi nhn cch v trnh ca chnh h. d. T chc nn quan tm nhiu n hun luyn v hng dn hn l trng pht nn. Mc Gregor cho rng nhm Y l khun mu l tng ph hp vi cc phng php qun tr. Nhng ng ngh rng thuyt Y khng ph hp vi nhng t chc ln. 2. Trng Phi i Ng Nm 1981, xut hin Trng phi i Ng (thuc trng phi Kinh T - X Hi) cn c gi l trng phi Nht Bn hoc thuyt Z. Gi l trng phi Nht Bn v ngi tm ra phng php ny l William Ouchi, gio s mn Qun Tr hc ti i Hc ng UCLA, mt ngi M gc Nht. L thuyt ca ng mang gc r vn ho Nht Bn hay ni cch khc l qun tr theo k thut Nht Bn. L thuyt ny cng c gi l thuyt Z, v Ouchi a ra thuyt Z phn bc l thuyt X v Y ca Mc Gregor. Ouchi cho rng trong thc t chng c nhn vin no thuc dng X hoc Y, ng khng ng vi Mc Gregor khi ng ny dng ting bn cht ca ngi lao ng. Ouchi ni nn dng thi lao ng ca mt ngi th ng hn. L do l thi lao ng ca mt ngi s bin i ty theo cch thc h c i x trong thc t. ng chng minh rng t nc Nht Bn ca ng, mi ngi lao ng mt cch hng hi v cc t

chc ni h lm vic quan tm n nhu cu ca h, v hn th na, h c tham gia (participate) vo cc quyt nh trong t chc. Nhng t tng ch yu ca Ouchi nh sau: a. Nhn vin bit t ng vin (self motivated) khng ch vi cng vic, nhng cn trung thnh vi t chc v mun t chc thnh cng. b. Lm vic theo tp th t hiu nng hn l lm vic theo c nhn, v tp th c nhiu kinh nghim hn c nhn. c. Nhn vin s trung thnh vi t chc hn nu t chc to c cng vic lu di cho h (life-time employment). d. Nn nhn vin tham gia vo qu trnh quyt nh ca t chc. e. to s lin kt cht ch, ban qun tr nn to nhng c hi i thoi (two-way communication) thng xuyn hn vi nhn vin. f. nhn vin t kim sot vai tr lm vic ca mnh

Vi l thuyt ca Ouchi, qun tr vin cn nng , khuyn khch v t nim tin ni nhn vin nhn vin t pht trin v ng gp vo t chc mt cch tch cc.

II. QUN TR HC HIN I Ch trng n nng sut, phng php qun tr c in i x vi con ngi nh mt cng c sn xut, ngc li, nhng trng phi qun tr hin i quan tm n con ngi nhiu hn. T nm 1924 n nm 1927, Hi ng Nghin Cu Quc Gia (National Research Council) Hoa K khi cng nghin cu ti nh my Western Electrics Hawthorne Work thnh ph Cicero, Tiu Bang Illinois. Mc d chng trnh nghin cu ny b Hi ng b d,

nhng sau , Mayo v i ng ca ng t i Hc ng Harvard tip tc v hon tt nm 1932. 1. Tin Trnh Tip Cn vi Nhn Bn S quan tm v phn tch c tnh cch khoa hc ca cc l thuyt gia qun tr v nhng vn nhn bn thc tnh gii qun tr h nhn ra rng nhn vin l ng lc chnh yu a n thnh cng hay tht bi ca mt t chc. T thp nin 1940, nhng nguyn tc c bn v tng quan nhn bn (human relations) nhn mnh n phm cht t nhin v con ngi ton din ca nhn vin, cng nh nhng tng quan ca h trong mi trng x hi, c gii qun tr quan tm v p dng. Sang u thp nin 1950, mt ngnh khc cng lin quan n vn nhn bn l mn khoa hc hnh vi (Behavioral science) xut hin. Khoa hc hnh vi ch trng nhiu v nhng kt qu nghin cu c tinh cch khoa hc da trn cc phng php tm l, x hi, v nhn chng hc khm ph phm cht v con ngi ton din ca nhn vin, t thit lp tng quan vi nhn vin theo c tnh ca h. Ngnh ny cng c gii qun tr nng nhit n nhn. C hai ngnh - tng quan nhn bn v khoa hc hnh vi - u c nhiu l thuyt gia khoa Qun Tr hc hin i nhc nh n trong cc tc phm ca h. Hai ngnh ny c nhiu d bit v phng cch nghin cu v tm hiu, nhng cng chung mt mc ch l nhm n hiu nng ca phng php qun tr nhn s. Chng ta c th tm lc nhng chnh nh sau:

Tng quan nhn bn: c ch ti nh kt qu nghin cu Hawthorne. Quan tm ti phm cht v con ngi ca nhn vin.

Khoa hc hnh vi: Da vo nghin cu khoa hc tm hiu hnh vi ca nhn vin. S dng cc phng php tm l, x hi, v nhn chng hc thit lp tng quan vi

nhn vin. Quan tm ti nhng kh Hiu bit nhn vin da trn nng tim n ca nhn vin. cc nghin cu. Quan tm v mi trng x n nhn nhn vin trn cn hi. bn con ngi ton din ca h.

Ngy nay, hu ht cc t chc s dng c hai phng php cng mt lc do s phi hp ca cc c vn chuyn mn v rt thnh cng trong vic nng cp cch x s i vi nhn vin. Nhn vin i vi mi t chc c coi l thnh phn ch cht ca mi sinh hot trong t chc. Nhng khun mt c ch n nhiu nht trong hai thp nin 1970 v 1980 qua s thnh cng vt bc nh s i i ng mc vi nhn vin l Sam Walton, ch nhn hng Wal-Mart, Fred Smith, sng lp vin ca hng Federal Express, David Packard, sng lp vin ca hng Hewlett-Packard, Mary Ann Keller, Phn Tch gia ca Wall Street, v Susan W. Bowen, Gim c cng ty Champion Awards. Cc Qun Tr Gia danh ting ny c nhn vin ca h nh gi l nhng ngi ng tin cy, to c mi trng lm vic rt thoi mi v ci m, v quan trng hn ht l ting ni ca h lun c lng nghe. Ni tm li, nhn phm, s tng knh v tng giao l nhng yu t rt quan trng ca mt t chc hin i trong tng quan vi nhn vin. 2. Nguyn Tc Qun Tr Hin i Khoa Qun Tr hc ngy nay nhn chn gi tr ch thc ca con ngi trong gung my sn xut hay phc v. Con ngi to ra sn phm phc v con ngi, v th h phi c tn trng v c i x cng bng. Mt qun tr vin trong phng php qun tr c in ch ng vai tr mt qun tr vin thun ty. Ni cch khc, h ng vai tr mt cnh st vin kim sot (control), theo di, c thc v trng pht nu nhn vin khng tun th nhng lut l sn xut ca t

chc, hoc khng t nng sut qui nh. Quan nim y tr thnh li thi trong x hi hm nay. Peter Drucker, mt gio s Qun Tr hc li lc, ni danh t nm 1939 vi tc phm The end of Economic Man. Trong 60 nm ging dy khoa Qun Tr Hc ti cc trng Qun Tr Kinh Doanh danh ting, ng c gii kinh t v qun tr gia Hoa K coi nh ct tr ca khoa Qun Tr Hc Hoa K, nh ngha: qun tr, vi kh nng, phm cht trung thc, v hiu sut s quyt nh mt nn kinh t mi cho th gii trong nhiu thp nin sp ti. Trong khi , Tom Peters v Robert H. Waterman, Jr., nm 1982, xut bn cun sch c s bn k lc ti Hoa K, In Search of Excellence, nh ngha: Mt tin vui t Hoa K! Phng php qun tr tt ngy nay khng ch c Nht Bn. Nhng quan trng hn l tin vui n t cch i x vi con ngi mt cch ng n v xin h chia s nhng kinh nghim sn xut thnh cng Hn th na, cng vic qun tr l mt cng vic hng khi v vui v. N khng thun ty l mt sn phm tr tu xut pht t gii ch nhn thng lu, nhng c hnh thnh v pht trin qua s hng dn v cm ho nhn vin ti mi trng lm vic. C hai nh ngha trn u xut pht t ming nhng gio s danh ting. Vy ai ng ai sai? C l c hai u ng! Quan im ca Drucker nhn mnh n vic qua hiu sut, phm cht v phc v. Mt khc, Peters v Waterman nhn mnh n ngi qua s c vn, hng dn, yu thch cng vic qun tr v lm vic vi ngi khc. Thc vy, mt qun tr vin ng ngha trong x hi hin i phi ng mt lc hai vai tr: Lnh o (leader) v qun tr (manager). C hai vai tr y u quan trng ngang nhau v snh vai nhau song hnh. Lnh o l chc nng i vi ngi v qun tr l chc nng i vi vic. Ngi v vic c quan tm ngang hng v qun tr vin phi cng mt lc u t trn vn n lc pht trin c hai chc nng ti mc ti a. Vic phi c hoch nh (planning) k lng v c kim tra (controlling) mt cch chnh xc. Ngi (nhn s) phi c t chc (organizing) hp l v c lnh o (leading) mt cch hiu qu. Cng mt t ng control

nhng cch hnh x gia c in v hin i khc nhau. phng php qun tr c in, control c ngha kim sot, bao hm s trng pht v bo ng, cn vi khoa Qun Tr hc hin i, control mang ngha kim tra, bao hm s khuyn khch, thng cm v hng dn. S quan h gia vai tr v chc nng c din t qua biu sau y:

Qun tr:

Lnh o:

Hoch nh (Planning) Kim Tra (Controlling)

T chc (Organizing) Lnh o (Leading)

bt c cng v qun tr no trong t chc, d thng tng hay h tng c s, vai tr v chc nng phi c phi hp cht ch v thc hin, th t chc mi t hiu nng mong mun. t c iu , trc khi thu mn hay b nhim mt nhn vin vo vai tr qun tr, ng vin phi c hun luyn hay ti hun luyn cho ph hp vi cng v ng vin s m nhn. 3. Cng vic ca Qun Tr Vin hin i Tt c cc qun tr vin hin i, d bt c lnh vc no, thng mi, dch v, phc v, bnh vin, hc ng, cng quyn hay t nhn, v li hay bt v li, vv u phi m ng ba cng vic thit yu sau y: Qun tr cng vic (work) v t chc (organization), qun tr nhn s (people), qun tr

sn xut (production) v iu hnh (operation). Nh vy, qun tr vin khng ch ch tm n vic gii quyt cc vn hnh vi hay li c x vi nhn vin, hoc gii quyt cc vn k thut, my mc, kim tra cng vic ca tng nhn vin, hay hoch nh tng lai cho khu vic mnh m trch, nhng l tt c cc cng vic . Hc tr nn mt qun tr vin i hi phi c kin thc, chuyn mn v kh nng (KSA = Knowledge, Skills, Ability). c kin thc v chuyn mn, qun tr vin phi c hc hi v hun luyn. T kin thc v chuyn mn, qun tr vin s t o luyn tr nn mt ngi c kh nng hu dng. Ba cng vic thit yu va k trn c quan h h tng c trnh by qua hnh sau y:

a. Qun tr cng vic v t chc: D bt k mt t chc ln hay nh, cng quyn hay t nhn, qun tr vin phi bo m cng vic c hon tt v t chc phi c iu hnh ng mc. Chng hn, mt trng i hc bao gm nhiu phn khoa. Ban Gim Hiu ca trng phi bo m cng vic trong trng c thc hin tt, ngha l chng trnh hc ca mi phn khoa c hoch nh v cc lp phi c ln thi kha biu ng k hn. Sinh vin ph c c vn, lp phi c dy, gio s phi c thu mn v gim nh chnh xc. Tuy nhin, trng i hc t n l mt thc th, mt t chc, nn vn phi c iu hnh mt cch tng qut: Quyt nh v cch t chc trng i hc phi c thc hin, cc phn khoa, ban ngnh, cc n xin ging dy vn phi c cp nht ha, ban t vn, ban gio s, ban iu hnh c cc phin hp nh k, ban k ton phi tng trnh s sch chnh xc. Cc quyt nh v xy ct thm cc phng th nghim phi tin hnh. Vic hoch nh ngn sch xy dng ch u xe, tng hc ph, con s sinh vin d tr cho nhng lp s m thm, vv vn gi nguyn lch trnh hp bn. Nh vy, tt c mi sinh hot t nh n ln ca trng phi c iu hnh mt cch

hon ho, v trng i hc l mt t chc phi c qun tr mt cch tng qut v t hiu nng. b. Qun tr nhn s: Cng vic c hon tt hay khng l do nhn vin, nhng cng vic c hanh thng v t hiu nng hay khng l do qun tr vin. Thc vy, qun tr vin khng phi l ngi lm tt c mi vic t A ti Z. H l ngi iu hnh nhn cng nhng khng c php li dng v bc lt nhn cng. iu hnh nhn cng l phn phi nhn cng mt cch hp l i vi mt cng vic. Trong , ng vin, hng dn, i thoi, thng cm, v c x cng bng l cha kho ca s thnh cng. Cc t chc trong x hi hin i khng ch l cng c cung cp sn phm v dch v cho mi ngi chng ta, nhng cc t chc cn l ni chn hu ht chng ta t cuc sng ca mnh trong . Thi gian v nng lc chng ta u t cho cc t chc chim t nht 1/3 cuc sng thng ngy ca mi ngi. Nh th, cc t chc c tm nh hng rt ln n thi v li sng ca mi ngi. Mt qun tr vin hin i khng th khng quan tm n nhng nh hng tm sinh l ny khi i din vi nhn vin ca mnh. c. Qun tr sn xut v iu hnh: Mi t chc c thnh lp u c mt mc ch, chng hn, ch to xe hi, cha bnh, gio dc, cai tr, dch v, hoc gii tr, vv Tin trnh t ti mc ch gi l sn xut (production). Danh t sn xut nhm n k thut sn xut v ngun nguyn liu trong mt t chc sn xut. Tin trnh sn xut trong mt t chc ch to hoc ch bin lin h n nhng hot ng sn xut cc sn phm gm: thit k, iu hnh nhn s, nguyn liu, my mc, ti chnh v thng tin hon thnh sn phm. Danh t iu hnh c hiu mt cch rng ri hn v c s dng cho nhng hot ng sn xut trong mt t chc ni chung, nh sn xut vt dng, cung cp dch v, cng cng, t nhn, v li, bt v li, vv Nh vy, qun tr vin ph trch sn xut hay gim c sn xut c trch nhim hon thnh sn phm theo qui nh ca cng ty. ng s

chu trch nhim t chc nhn cng, iu hnh my mc, s dng nguyn liu v hon thnh sn phm. Qun tr vin iu hnh hay gim c iu hnh c trch nhim tiu th sn phm, chit tnh li l, thu mua nguyn liu, qung co sn phm v iu hnh cng ty mt cch tng qut. 4. Ti Sao Chng Ta Cn Hc Cch Qun Tr hin i? Hc cch qun tr l mt iu quan trng trong x hi hm nay v hai l do. Trc ht, x hi chng ta sng cn, l nh cc t chc cung cp sn phm v dch v. Nhng t chc ny c lnh o bi mt ngi hay nhiu ngi gi l cc qun tr vin. H l nhng ngi tm ra ti nguyn, bin ch chng thnh nhng sn phm phc v con ngi. H ng thi cng l nhng ngi c quyn hnh v trch nhim sn xut nhng sn phm an ton hoc khng an ton cho s sng ca con ngi, mu tm chin tranh hay ho bnh, xy dng hay hy dit mt thnh ph, bo v hoc lm nhim mi sinh, vv Qun tr vin l nhng ngi to iu kin cung cp cng n vic lm, lng bng, li sng, sn phm, dch v, bo v, y t, v kin thc. Ngy nay, tht kh c th kim c mt ngi khng phi l mt qun tr vin m khng b nh hng bi nhng quyt nh ca nhng qun tr vin. Ni cch khc, ai trong chng ta cng mt cch no l mt qun tr vin, qun tr bn thn, gia nh, x hi, v mi trng. V th, hy hc hi thm tinh tin trong cch qun tr v t hiu nng. Th n, x hi chng ta ang sng l mt x hi c t chc. Bt c mt t chc no cng cn c cc qun tr vin. Mt ngi d khng c hun luyn tr nn mt nh qun tr, h vn c th tr thnh mt nh qun tr tt v i khi ti ba do nhng kh nng thin ph. Nhng nhng trng hp ny rt him hoi v c cu mt thn ng, nu khng c gt da v hun luyn, s khng tr nn mt thin ti. Chng ta c hun luyn tr nn bc s, k s, k ton vin, thy c gio, nhc s, thng gia, vv Trong mt tng lai rt gn, chng ta c th c thng cp iu hnh bnh vin, trng phng

k thut, trng phng k ton, hiu trng, gim c, liu chng ta sn sng c b nhim vo cc vai tr qun tr v lnh o cha? Ai cng c th lm c, nhng hiu nng ch thuc v nhng ngi lnh o c hun luyn k cng. Chng ta hy hc hi lun sn sng cho nhng cng tc y. Mc Lc Qun Tr Mc V