Tng quan v qun tr ngun nhn lc - 1

CHNG I TNG QUAN V QUN TR NGUN NHN LC

I. CHC NNG QUN TR NGUN NHN LC 1. Khi nim v cc lnh vc ca qun tr ngun nhn lc i n nh ngha v qun tr ngun nhn lc, iu chnh l tm hiu cc nh qun tr ngun nhn lc thc hin cc chc nng ch yu no v ngha ca vic thc hin cc chc nng ny nh th no i vi t chc. Vi cch tip cn ny, chng ti s dng nh ngha Qun tr ngun nhn lc l thit k cc chnh sch v thc hin cc lnh vc hot ng nhm lm cho con ngi ng gp gi tr hu hiu nht cho t chc, bao gm cc lnh vc nh hoch nh ngun nhn lc, phn tch v thit k cng vic, chiu m v la chn, nh gi thnh tch, o to v pht trin, th lao, sc kho v an ton nhn vin, v tng quan lao ng,,... Cc hot ng qun tr ngun nhn lc nh th no tu thuc vo quy m v nhu cu ca t chc. Qun tr ngun nhn lc c phn thnh cc hot ng: Hoch nh ngun nhn lc Qu trnh hoch nh nhm p ng nhu cu ngun nhn lc cho t chc trong bi cnh tc ng ca cc yu t mi trng kinh doanh. Qu trnh hoch nh bao gm d bo nhu cu ngun nhn lc v pht trin cc chng trnh nhm m bo s sn sng v s lng ca cc loi v vi cht lng mong mun v ngun nhn lc cho t chc ng ni v vo ng lc. Qun l mt t chc ph thuc vo cc tnh hung c th c trong tng lai v nhu cu ngun nhn lc, yu t nhn khu hc, tnh hnh nn kinh t, s thay i v cng ngh, mc thnh cng ca tuyn dng, xc lp li mc tiu hay tnh hung ca chin lc cng ty. Phn tch v thit k cng vic Phn tch cng vic l qu trnh thu thp, phn tch v sp xp mt cch h thng thng tin v c im mt cng vic c th. Phn tch cng vic l cng c c s cho thit lp h thng chn la v chng trnh hun luyn v m bo rng h thng nh gi v th lao c xy dng trn c s nhu cu cng vic. Bc tip theo ca cc lnh vc qun tr ngun nhn lc l m bo ngun nhn lc, l cc hot ng tuyn m ng vin, nh gi v la chn cc ng vin tt nht; thit lp v trin khai cc chng trnh o to v pht trin thch hp. Tuyn m v la chn Nhim v ca tuyn m l xc tin cc hot ng nhm thu ht cc ng vin thch hp cho t chc. Cc yu cu v s cng bng v dn ch trong vic la chn cc ng vin ngy cng c ch trng, lm cho quy trnh la chn nhn vin ngy cng tr nn cht ch, hp l. Qu trnh la chn gm mt s bc quan trng. Bc u tin l vic xc nh nhu cu cc v tr mi v xc nh nhng k nng no cn thit thc hin cng vic hu hiu. Xc nh c cc nng lc v kh nng cn thit, cc qun tr vin ngun nhn lc s d dng thit lp nhiu chin lc tuyn m khc nhau. Quy trnh xem xt v nh gi la chn ng vin c th gm c vic in phiu thng tin ng vin, phng vn, kim tra nng lc.

2 -Qun tr ngun nhn lc

nh gi thnh tch nh gi thnh tch tr thnh yu t then cht trong qu trnh qun tr ngun nhn lc. nh gi thnh tch l cc hot ng xc nh nhn vin lm tt nh th no v mc th lao tng ng nh th no l hp l. Vai tr ca qun tr vin ngun nhn lc trong nh gi thnh tch l xy dng mt quy trnh nh gi, h thng cc ch tiu nh gi, lm c s nh gi thnh tch, pht trin h thng lng thch hp v nh hng cho n lc ca nhn vin. Nhim v quan trng khc ca nh gi thnh tch l kim sot qu trnh thc hin cng vic v thnh qu ca n. o to v pht trin Ngy nay cng vi s pht trin khoa hc v cng ngh, kin thc ca loi ngi trong cc lnh vc tch lu vi tc nhanh. Theo c tnh ca cc nh khoa hc, ngy nay c sau 5 nm, kin thc loi ngi c tch lu gp i. V chnh do mi trng kinh doanh ngy cng bin i, cnh tranh nn s cn thit cho o to v pht trin ngun nhn lc thch ng vi mi trng ngy cng tr nn nhim v quan trng ca cc nh qun tr ngun nhn lc. o to v pht trin c th c trin khai mt cch chnh hay khng chnh thc. Hnh thc o to chnh thc lin quan n nhng hng dn cho vic thc hin mt cng vic mi hay l m bo p ng nhng thay i v cng ngh v quy trnh. o to chnh thc c trin khai bi cc chuyn gia ngun nhn lc hay c th l chuyn gia k thut hay l t chc a ngi lao ng o to nhng chng trnh o to ca cc t chc ngh nghip hay cc c s o to. o to khng chnh thc thc hin trong qu trnh lm vic, c m trch bi cc qun c hay cc ng nghip. B phn ngun nhn lc c th cung cp cc kho t o to v lin kt cc c hi o to ti ni lm vic vi cc k hoch thng tin ngh nghip cho nhn vin v vi cc d bo v nhu cu ngun nhn lc. Th lao nh gi thnh tch l c s quan trng cho vic pht trin h thng th lao thch hp. C hai loi l th lao trc tip, tc tin lng v th lao gin tip, tc l cc dng li ch khc nhau cho ngi lao ng. ngha ca th lao khng n gin cn l yu t m bo cho nhn vin thc hin cc nhim v ca mnh m thng qua , lm ng lc cho s n lc ca nhn vin, s vn ln khng nh vai tr ca h v mc tiu chung. 2. Lch s pht trin ca qun tr ngun nhn lc Qu trnh pht trin khoa hc qun tr ngun nhn lc c th c chia thnh 4 giai on: qun tr kiu hi ngh th cng; qun tr theo khoa hc; quan h con ngi v khoa hc t chc. a. H thng hi ngh th cng l hnh thc xut hin t rt sm m tiu biu Ai cp v Babylon, trong vic hun luyn k nng th cng ca ngi cng nhn c ch trng h thc hin cc nhim v ca mnh. Trong th k th 13, hun luyn ngh th cng tr nn ph bin bc u. Cc t chc phng hi ngh th cng c kim sot bi cc th tay ngh cao v cc ng vin s c kt np sau mt thi gian hun luyn ngh. H thng hi ngh th cng thch hp cho nn kinh t h gia nh.

Tng quan v qun tr ngun nhn lc - 3

M hnh qun tr ngun nhn lc1 th hin hnh 1.1.

MI TRNG BN NGOI MI TRNG T CHC Mc tiu t chc v cc gi tr Vn ho t chc Chin lc Cng ngh Cu trc Quy m NGI LAO NG To ng lc lm vic Kh nng S quan tm, mong mun Thi C tnh CNG VIC Yu cu Tng thng U RA Thnh tch Nng sut Cht lng S hi lng
Kinh t Chnh sch Th trng lao ng Cnh tranh Nhn khu hc

CC LNH VC NGUN NHN LC Hoch nh ngun nhn lc Phn tch v thit k cng vic Chiu m v la chn nh gi thnh tch o to v pht trin Th lao Sc kho v an ton Tng quan lao ng

Hnh 1.1 M hnh qun tr ngun nhn lc b. Qun tr theo khoa hc Cuc cch mng cng nghip v sn xut khi lng ln vo th k th 19 v u th k th 20 kt thc thi k ca hi ngh th cng. S pht trin ca sn xut khi lng ln dn n vic t chc cng vic theo hai hng chnh. Th nht, cc cng tc c phn chia thnh cc n v n gin c th thc hin bi cc cng nhn khng lnh ngh. Th hai, i ng iu hnh sn xut c phn cp thnh cc gim st vin v cc nh qun tr. Sn xut khi lng ln l c s cho pht trin cc h thng sn xut theo dy chuyn v cch tip cn theo khoa hc trong phn tch cng vic thnh nhng thnh t lin h nhau. Trong sut hng chc nm sau 1910, cc nguyn tc qun tr theo khoa hc c ng dng rng ri M. Taylor v cc nguyn tc ca ng da trn gi thit ngi lao ng mong mun c s dng hiu qu v c thc y bng vt cht. Cng ngy l lun trn cng tr nn sai lm khi xut hin nhng quan im, l lun v nhng ng lc khc ca ngi lao ng. Ngi lao ng tr nn bt bnh v cc t chc cng on ph phn trng phi Taylor tc i cc iu kin v chc nng cng vic ca ngi lao ng. S ph phn trng phi Taylor vn cn tip din, nhng c nhiu c s chng t nhng nguyn tc qun l c bn vn cn p dng n nay, nh h thng nh gi thnh tch v khuyn khch ngi lao ng vn cn vn dng cc tng ca Taylor. c. Quan h con ngi Nhng hiu bit u tin v yu t x hi ca sn xut khi lng ln c khm ph u tin bng cc th nghim ni ting ca cc nh x hi hc ni ting ngi M l Elton Mayo
Human Resource Management 4th Edition, Cynthia D. Fisher, Lyle F. Schenfeldt, Houghton Mifflin Company, 1999, p.9
1

4 -Qun tr ngun nhn lc

(1880-1949) v Fritz Roethlisberger (1898-1974) t nm 1924 n 1932 nh my Western Electrics Hawthorn Chicago. Mayo v cc ng nghip quan st nh hng ca s chiu sng ln nng sut lao ng ca cng nhn. Cc nh nghin cu phn chia 2 nhm lm vic di nhng iu kin nh nhau, ch c khc bit l mt nhm, nh sng chiu bin i, v nhm th hai th nh sng gi khng i. Kt qu ng ngc nhin l nng sut lao ng c hai nhm u tng nh nhau. Thm ch nhng cng nhn nhm thc nghim c thng bo l c s thay i nh sng nhng nhng ngi cng nhn khng bn tm n vic hiu chnh n. Nguyn nhn ca vic tng nng sut l thi ca nhng ngi cng nhn i vi cng vic ca h v i vi Western Electric. Thc t do vic yu cu s hp tc ca Western Electric, ngi cng nhn cm nhn vai tr quan trng ca h v iu l ng lc h lm vic. d. Khoa hc t chc T nhng tr ngi ca cch tip cn theo quan h con ngi, cc nghin cu chuyn hng t cc mn khoa hc hnh vi nh tm l hc, khoa hc chnh tr, x hi hc sang khoa hc v t chc. Cch tip cn khoa hc t chc tp trung ch yu vo yu t t chc v t ch trng yu t c nhn. Qun tr ngun nhn lc ngy nay pht trin theo hng kt hp nhng thnh tu ca nhng trng phi trc y v nhng nghin cu hin ti v khoa hc hnh vi. II. NHNG XU HNG CH YU CA QUN TR NGUN NHN LC C bn xu hng ln trong cc lnh vc chc nng ca qun tr ngun nhn lc, l cch tip cn chin lc, ton cu ho ca cc hot ng qun tr ngun nhn lc, s duy tr tnh cht nhn vn v hnh vi t chc, v s cn thit ca nh chun, o lng v nh gi hiu qu ca ngun nhn lc. 1. Tip cn chin lc Cc t chc kinh doanh s dng nhng ngun lc sn sng ca mnh cnh tranh vi cc cng ty khc. l nhng ngun lc vt l (nh nh xng, thit b, cng ngh), nhng li th ca t chc (nh cu trc, h thng lin kt) v ngun nhn lc. Ngun nhn lc c phn b v kt hp nhau to lp li th cnh tranh cho cng ty. Quan im v cc lnh vc ch yu ca qun tr ngun nhn lc khng ch hoch nh ngun nhn lc, phn tch v thit k cng vic, m bo ngun nhn lc, to dng thnh tch v duy tr ngun nhn lc m cn s kt hp cc yu t ny vi mc tiu chin lc ca t chc. Trong bt lun t chc no, s thch thc t ra l qun tr s tng tc, nh hng ln nhau ca cc ngun lc, trong c ngun nhn lc nhm to lp v duy tr li th cnh tranh. 2. Tnh cht quc t ho ca qun tr ngun nhn lc Nhng nh hng ca qu trnh ton cu ho nn kinh t v hi nhp din ra trn th gii tr nn lc lng tc ng ch yu n qu trnh kinh doanh v qun tr ngun nhn lc ni ring. Ngy nay cng ngy cng nhiu cng ty hot ng trong cc lnh vc c mi quan h vi khch hng v i tc nc ngoi, cng nh cc nhn vin cng c nhiu c hi lm vic trong mi trng tng tc vi nc ngoi, trong c ng nghip ca h. 3. Duy tr hnh vi v nhng chun mc iu r rng l cc nh qun tr phi c trch nhim bo v li ch hot ng kinh doanh v cc ch s hu. Tuy nhin trong nhng thp nin gn y, thc tin chng t li nhun khng th l mc tiu duy nht cu kinh doanh v cc nh qun tr v cc cng ty phi c nhng trch nhim th hin hnh vi ph hp vi li ch ca cc gii hu quan m cc ch s hu ch l mt

Tng quan v qun tr ngun nhn lc - 5

b phn ca n. Cc gii hu quan ca cng ty gm c khch hng, cng chng ni doanh nghip hot ng, nhn vin v thm ch l nhng yu t mi trng. Vai tr c bit ca qun tr vin ngun nhn lc l m bo rng t chc x s tt v chun mc vi nhn vin ca mnh v rng nhng nhn vin ny x s tt vi nhau, vi cng ty v vi khch hng. Mt s l thuyt v chun mc xc nh cc trch nhim m mi ngi c bn phn vi t chc v nhng ngi khc. Mc d cc t chc khng nht thit phi l i tng cho tt c cc trch nhim chun mc i vi cc nhn vin, nhng t nht nhng trch nhim ny cn thit cho kinh doanh v lm hng dn ng x vi cc nhn vin v ng vin ca n. 4. nh chun v nh gi kt qu ngun nhn lc nh chun (benchmarking) ngun nhn lc l qu trnh so snh hot ng ngun nhn lc ca mt t chc vi cc t chc khc, k c i th cnh tranh nh l mt cch thc nhn din cch thc to lp li th cnh tranh. nh chun l mt phng php qua qun tr vin ngun nhn lc tm kim phng n cch thc thc hnh tt nht v so snh cc chi ph lin quan n tuyn chn, o to v tng thng nhn vin vi nhng li ch thu c bi nhng nh hng ca n. III. NHNG THCH THC CA QUN TR NGUN NHN LC Chng a ang bc vo th k th 21 vi nhng thch thc ln ca qun tr ngun nhn lc. Trong th k trc chc nng qun tr ngun nhn lc thc cht tp trung vo cc hot ng mang tnh cht nhn s. S thay i din ra do nhiu yu t tc ng nh s thay i bn cht ca nhng nh hng ca mi trng kinh t v chnh ph, s ra i cc hnh thc t chc mi, cnh tranh ton cu v vic nhn thc cc t chc ngy nay l lc lng ch yu thc hin cc mc tiu ca x hi. Cc yu t tc ng ch yu lm cho qun tr ngun nhn lc chuyn hng thnh chc nng chin lc l s ti cu trc t chc cc cng ty, cnh tranh ton cu, s tng trng chm, tnh a dng ca lc lng lao ng, mong mun ca ngi lao ng v vai tr ca cc t chc trong vic thc hin cc mc ch ca x hi. 1. Ti cu trc t chc cc cng ty Hai thp nin gn y chng kin nhng bin i ln trong hot ng ti cu trc ca cc t chc. Ti cu trc l s tip din cho nhng nh hng to nng lc cnh tranh. Nhng nh qun tr trong nhng nm 1990 to lp li th cnh tranh bng gii php tm kim nhng th trng mi hoc c th l tm kim kh nng cnh tranh bng li th nh quy m. Ngy nay c nhng thay i trong cch thc to lp li th cnh tranh, l ch trng vo s ti cu trc, trong nhng thch thc t ra r rt vi qun tr ngun nhn lc. Ti cu trc tc ng mnh m n cc cp ca t chc v vi cc nhn vin ca n. Trong qu trnh , ngi lao ng quan tm n iu l, vai tr ca h s nh th no vi t chc mi. Vi nhng nh hng nh vy vi ngi lao ng, qun tr ngun nhn lc tr nn hot ng then cht cho s thnh cng ca t chc.

6 -Qun tr ngun nhn lc

2. Cnh tranh ton cu Xu hng tc ng lu di, ch yu i vi ngh nghip ngun nhn lc l s ton cu ho nn kinh t. Nh s phn hi ca mi trng cnh tranh quc t ngy cng tng, nhiu cng ty lin doanh c thnh lp. 3. Tng trng chm S tng trng chm nh l kt qu ca s thay i th trng v cc yu t cnh tranh. Trc y, ngi lao ng giai nhp vo t chc v sau tch lu nhng k nng mi v gy dng nhng c hi cho s thnh t ca mnh. Ngy nay ngi lao ng cn phi chun b cho mnh s thch ng vi mi trng lm vic mi v nhng thch thc ca s khng n nh v vic lm, s bt cp trong tip thu kin thc, rn luyn k nng mi. 4. Tnh a dng ca lc lng lao ng Thch thc ch yu khc ca qun tr ngun nhn lc l s thay i bn cht ca ni lm vic. Hnh 1.2 di y m t m hnh ca Marilyn Loden v Judy Rosener v cc bin s ca tnh a dng, c phn thnh nhm bin s ct li v th yu. Cc bin s ct li l la tui, thu nhp, tnh trng, xu hng x hi, kh nng th lc, sc tc v gii tnh.

Thu nhp Tnh trng hn nhn Ni dung cng vic La tui Xu hng x hi Chng tc Kh nng th lc Tn gio

Sc tc Gio dc

Gii tnh

V tr a l Tnh trng gia nh

Hnh 1.2 - M hnh cc bin s ca tnh a dng ca Marilyn Loden v Judy Rosener Qu trnh a dng ho ngun nhn lc ang din ra y kch tnh. Nhiu ngi tng c quan nim rng hu ht cc t chc s dng ng cong kinh nghip nh l cch thc a dng

Tng quan v qun tr ngun nhn lc - 7

ho ngun nhn lc. Tuy nhin nhng ci tin lin tc khng lm cho ng cong kinh nghim tr thnh phng tin quan trng cho a dng ho ngun nhn lc. Ngy nay nhiu cng ty s dng bin php chuyn i cng vic v thuyn chuyn ni lm vic nh cch thc o to v pht trin pht trin ngun nhn lc. S chuyn dch ln v tr cao hn trong doanh nghip i hi nhn vin nhng kin thc v kinh nghim trong nhng vai tr khc nhau trong cc n v khc nhau trong t chc. S thch thc ca qun tr ngun nhn lc ch vi s pht trin nhanh chng ca cng ngh, nhng ngi ln tui trong t chc c th kh khn trong vic cp nht nhng kin thc mi, rn luyn nhng k nng mi. 5. Mong mun ca ngi lao ng Cng vi vic tng trnh dn tr v chuyn mn nghip v trong dn chng, cc gi tr v mong mun ca ngi lao ng thay i. T l ngi c trnh tt nghip i hc trong lc lng lao ng ngy cng tng lm cho h chim gi nhiu v tr khc nhau trong t chc. V do vy nh hng ca ngi lao ng ln qu trnh kinh doanh ngy cng tng. S mong mun ca ngi lao ng rng cuc cch mng thng tin ci thin cht lng cuc sng. Xu hng mong mun c thi gian chm sc gia nh ngy cng ph bin v ngy cng c nhiu ngi lm vic nh nh nhng ci tin v truyn thng v k thut my tnh v iu tc ng nhiu n nhng tin trin v qun tr ngun nhn lc. 6. Vai tr thc hin cc mc tiu x hi ca cc t chc Trong nhng thp nin gn y, cc t chc c xu hng tr thnh b phn xc tin cho vic t c nhng mc tiu ca x hi. Cc chnh sch ca chnh ph c tc dng i vi cc t chc trong vic m bo cc yu cu v s bnh ng, yu cu khng phn bit i x trong vic tuyn dng, th lao v bt ngi lao ng cng nh trong thc hnh qun tr ngun nhn lc ni chung. Cc chnh sch nh nc, c bit l nhng quy nh ca b lut lao ng ngy cng pht huy tc dng trong hot ng qun tr ngun nhn lc cc t chc. IV. CNG VIC V NGH NGHIP QUN TR NGUN NHN LC 1. Nng lc yu cu cho ngh nghip ngun nhn lc Nhiu nghin cu chng minh rng ngh nghip ngun nhn lc ngy nay ng gp cho nh hng chin lc ca t chc v ngi lao ng ng vai tr ch yu trong vic to lp v duy tr li th cnh tranh ca doanh nghip. Nhng nng lc ct yu c xc nh l: Nng lc kinh doanh - Nhng kin thc v ti chnh, tc nghip, chin lc, marketing, h thng thng tin, quan h khch hng. Thc hnh ngun nhn lc C ng v thc y cc nhn vin ca t chc bng vic thit k cc chng trnh pht trin, xy dng cc chng trnh nh gi v qun l thng tin phn hi, xy dng cc chnh ngun nhn lc v to lp c ch cho s phi hp cc n v khc nhau trong t chc. Qun tr qu trnh thay i Xy dng nim tin, to dng vin cnh, nhn din vn trong mi lin kt vi cc h thng ln, xc nh r cc vai tr v trch nhim, kch thch kh nng sng to, i tin phong trong qu trnh thay i. 2. Ngh nghip ngun nhn lc

8 -Qun tr ngun nhn lc

Ngh nghip ngun nhn lc c th phn chia thnh 3 nhm: chuyn vin ngun nhn lc, qun tr vin ngun nhn lc v qun tr ngun nhn lc cp iu hnh. Chuyn vin ngun nhn lc l v tr khi s cho ngh nghip ngun nhn lc. H lm vic trong nhng vai tr khc nhau nh l nhn vin phng vn, phn tch th lao, phn tch cng vic v hun luyn. Qun tr vin ngun nhn lc l ngi c chc nng iu hnh v phi hp cc chng trnh ngun nhn lc trong cc lnh vc khc nhau. Qun tr vin ngun nhn lc thuc nhm nhng nhng nh qun tr ch yu trong doanh nghip, c kin thc rng v tt c cc lnh vc ca qun tr ngun nhn lc v nm bt nhng tin b v chnh sch ngun nhn lc vn dng vo qun tr doanh nghip, v l nh t vn cho cc nh qun tr trc tuyn v cc vn ngun nhn lc. Qun tr vin ngun nhn lc cp iu hnh l nhng nh iu hnh cp cao trong lnh vc qun tr ngun nhn lc. H thng l ph gim c v c trch nhim phi hp cc chnh sch v chin lc cng ty vi qun tr ngun nhn lc. Qun tr ngun nhn lc cp iu hnh cn hng cc hot ng ca cc nhn vin vo mc ch chung ca t chc v tm cch thc thch hp mc ch ca t chc tc ng n cc hot ng ca cc nhn vin. 3. C hi ngh nghip Ngh nghip ngun nhn lc tng c xem l sng gi nhng c th vi nhng cch hiu khc nhau. V tr ca h c xem l sng gi c th do h c nhng quyn lc vi con ngi trong t chc trong cc quyt nh khen thng, bt, nh gi thnh tch. Ngy nay ngh nghip ngun nhn lc thc s tr nn quan trng do cc lnh vc ngun nhn lc cng ngy c vai tr quan trng trong vic xy dng cc chng trnh o to v pht trin, tch hp ngun nhn lc vi tin trnh ti cu trc v hng ngun nhn lc vo mc tiu chung ca t chc. CU HI N TP V THO LUN 1. Bn lun v khi nim ngun nhn lc? 2. Nhng lnh vc ca qun tr ngun nhn lc? 3. Khi qut v tin trnh pht trin qun tr ngun nhn lc. 4. Nhng xu hng ch yu ca qun tr ngun nhn lc? Trong mi xu hng , vai tr ca b phn ngun nhn lc cn phi nh th no? 5. Nhng thch thc ca qun tr ngun nhn lc. Trong nhng thch thc , theo quan im ca anh ch, mt vi thch thc no c xem l mnh m, su sc nht? Hy lun chng quan im ny. 6. Nng lc yu cu cho ngh nghip ngun nhn lc?