Franz Kafka - Mavi Oktav Defteri

Franz Kafka - Mavi Oktav Defteri
BORDO-SYAH DEFTER BRNC DEFTER Her insan kendi iinde bir oda tar. Bu gerek, iitme duyusuyla bile kantlanabilir. Diyelim gecenin bir vakti, drt bir yan sessizlie brnmken, biri hzl admlarla yrmektedir; kulak kabartan bir bakas, rnein duvara iyice tutturulmam bir aynann takrdadn iitebilir. e kk gs, da kk omuzlan, sarkk kollan, zorlukla kmldatabildii ayaklan, belli bir noktaya taklm baklanyla orackta ylece dikiliyor. Bir atei. Kmr krek-liyor ve ocan alev fkran azndan ieri boaltyor. Fabrikann yirmi avlusundan kimseye grnmeden sessizce geen ocuk nln ekitiriyor. "Baba," diyor, "orban getirdim." Buras, aadaki ks topraktan daha m scak? evremde her ey beyazlk iinde ykseliyor, siyah olan tek ey benim kmr kovam. nceleri ykseklerdeydim, imdiyse en dipte, beni epeevre saran tepelere bam kaldnp bakarken boynum yerinden kacak neredeyse. Beyaz, buz tutmu zemin, artk ortalarda olmayan patencilerin izleriyle yer yer paralanm. Ayaklanrm bir santimden daha fazla iine gmlmedii kaln kar tabakasnda, kk kutup kpeklerinin brakt -7izleri takip ediyorum. Biniciliim btn anlamn yitirdi. niyorum ve kmr kovam omzuma alyorum.1 V. W. Beethoven kitab iin candan teekkrler. Schopenhauer'e bugn balyorum. Ne mthi bir basan bu kitap: O ok zarif eliniz, hakikati derinden kavrama gcnz, airane yaradlnzn derinlerinde yanan disiplinli ve gl ate ve akl almaz engin bilginizle byle birok ant dikeceinizi imanla mit ediyorum -anlatlmaz bir mutluluk olurdu bu benim iin.2 Yal, iman, hafif arpntdan ekerek, le yemeinin ardndan divanda uzanm yatyor, bir ayam demede, bir tarih kitab okuyordum. Hizmetim ieri girdi, iki parma skca bzm dudaklarnn stnde, bir ziyaretim olduunu syledi. "Kimmi o?" diye sordum, ikindi kahvemin getirilmesini beklediim bir srada, bir ziyaretiyle ilgilenmek zorunda kalmaktan canm sklmt. "Bir inli," dedi hizmetim, sarsla sarsla kapya doru dnd, kapnn dnda bekleyen ziyareti duymasn diye kahkahalarna engel olmaya alyordu.
www.cizgiliforum.com Sayfa 1
"Bir inli mi? Beni mi grmeye gelmi? inli giysileri de giyinmi mi bari?" Hizmeti, hl glmesini tutmaya alarak, bayla onaylad. "Ona adm syle, grmek istedii kiinin gerekten ben olup olmadn sor, kap komularm bile tanmazken, beni in'de tanyan nerden kacak?" Parmaklarnn ucuna basarak bana doru yrd ve fsldad: "Elinde sadece bir kartvizit var, zerindeki yazda tarafnzdan kabul edilmesini rica ediyor. Tek kelime Almanca konuamyor, anlamadm bir dilde konuuyor. Kartvizitini elinden almaya korktum." "Brak ieri girsin!" diye bardm, kalp rahatszlmn sk sk yol at sinirlilik haliyle kitab yere frlattm, hizmetinin i bilmezliine lanet okudum. Ayaa kalktm, bu alak tavanl odada herhangi bir ziyaretiyi hi kukusuz korkutacak devcileyin gvdemle gerinerek kapya yrdm. Ve gerekten de, beni grr grmez inli o anda dan kmaya yeltendi. Ama ben kolumu koridora uzattm gibi onu ipek kemerinden yakalayarak gerisin geri odann iine ektim. Anlalan bilgin bir kiiydi, ufak tefek, elimsiz, baa gzlkl, fra gibi diklemi seyrek kei sakallyd. Sevimli adam, ban bir yana emi, yan yumuk gzleriyle glmsyordu. Avukat Dr. Bucephalus bir sabah daha yataktan kalkmamken khya kadn artt ve dedi ki: "Erkek kardeim Bucephalus'un Trollhatta irketine kar at davann byk durumas bugn balyor. Davay ben zerime aldm, dava en azndan birka gn sreceinden, daha da tesi, davaya gerek anlamda ara verilmeyeceinden, nmzdeki birka gn hi eve gelemeyeceim. Dava biter bitmez, ya da biteceine dair bir belirti ortaya -9kar kmaz, sana telefon ederim. u anda ne bundan daha fazla bir ey syleyebilirim, ne de en ufak bir soruyu cevaplayabilirim, nk kukusuz sesimin btn gcn korumam gerekiyor. Bu nedenle, kahvalt olarak bana iki i yumurta, bal ve ay getirir misiniz?" Ve eli gzlerinin stnde yavaa yatana gmlerek sessizlie brnd. Efendisinin varlndan her an d kopan geveze khya kadn ok armt. Bylesine sra d bir talimat ok ani gelmiti. Daha bir gece nce efendisi onunla konumutu, ama bu yeni durumla ilgili herhangi bir ipucu vermemiti. Hi kukusuz duruma tarihi geceleyin belirlenmi olamazd. Durumalar hi ara verilmeden gnlerce srer miydi? Ve efendisi, daha nce hi ona sylemezken, neden davann taraflarnn isminden ona sz etmiti? Aynca kendi halinde kk bir manav olan Adolph Bucephalus'un, ki efendisiyle aralan uzun zamandr akt, ne trden byle byk bir davas olabilirdi? Ve u anda yatakta bitkin bir halde yatan, sabahn ilk klan kendisini yanltmyorsa, elini kme benzeyen yznde tutan efendisinin bu grnnn, kendini bekleyen tasarlanmas g abalarla badar bir yan var myd? stne stlk enerjisini yeniden toplayabilmek iin her gnk gibi biraz arap ve jambon deil, sadece ay ve yumurta getirmesini istemiti. Bu dncelerle
khya kadn mutfaa gitti, ksa bir sre pencerenin kenannda en sevdii yerde, ieklerin ve kanaryann yannda oturdu, avlunun te tarafna, parmaklkl -obir pencerenin gerisinde, yan plak birbirleriyle bouan iki ocua bakt, sonra dnp glmseyerek ay koydu, kilerden iki yumurta alp geldi, hepsini bir tepsiye yerletirdi, korumac bir igdyle yanna bir ie arap almay da unutmadan, elinde tepsiyle yatak odasna gitti. Odada kimseler yoktu. Ama efendisi gitmi olamazd. Bir dakika iinde giyinmi olamazd herhalde. Ama i amarlan ve giysileri de ortalkta grnmyordu. Tann akna, efendisine neler oluyordu byle! Doruca hole geti. Palto, apka, baston da ortalkta yoktu. Pencereye! Tann akna, ite efendisi bahe kapsndan dan kyordu, apkas ensesine kaym, paltosunun n ak, evrak antasn skca tutmu, bastonu paltosunun ceplerinden birine aslm. Paris'te Torcadero'yu bilir misiniz? Foto-raflanndan bykln asla hayal edemeyeceiniz bu binada, tam da u anda nemli bir davann byk durumas yaplyor. Bu korkun kta bylesine bir binann nasl stldn merak edebilirsiniz. Istlmyor. Byle bir durumda stlma ii, hayatn sevimli, kk bir tara kasabasnda tketen insanlann aklna gelebilir hemen. Torcadero stlmyor, ama bu, davann grlmesini engellemiyor; bilakis, bu souun ortasnda, drt bir yandan ieri szan ayazda, yarglama ayn hzda grlmeye devam ediyor. Dn bir baygnlk nbeti geirdim. Kz, komu evde oturuyor; akamlan sk sk eil-mi, alak giri kapsndan geip gzden kaybolurken grrdm onu. Uzun sarkan elbisesi iinde, geni kenarl apkasnda tyler olan boylu boslu bir hanm. Hrdayan etek-liiyle, son nefesini vermekte olan bir hastaya yetimekte ge kalm bir doktor gibi, telala odamn kapsndan ieri girdi. "Anton!" diye bard, heyecanla, kof ama kendinden emin bir sesle. "Geldim, buradaym!" Gsterdiim koltua brakt kendini. "ok yksekte oturuyorsun, ok yksekte oturuyorsun," dedi, inleyerek. Koltuuma gmlm, bamla onayladm. Odama kan saysz basamak, birbiri ard sra, yorulmak bilmez kk dalgalar gibi, gzmn nnde hop hop zplyordu. "Buras neden bu kadar souk?" diye sordu, uzun, eski psk eldivenlerini karp masann stne frlatt, bam eip gzlerini krptrarak beni szd. Kendimi basamakta srama egzersizleri yapan bir sere gibi hissediyordum, o da benim yumuak, yumaksz gri tylerimi kabartyordu. "Bana olan sevginden dolay kendini zmene btn kalbimle zlyorum. Avluda durup ban kaldrp da pencereme baktnda, gerekten de byk bir zntyle endieden szlm yzne baktm sk sk. Aslna bakarsan, sana kar olumsuz hisler beslemiyorum; kalbimi henz kazanamamsan bile, yine de bu ansn var." -12Doru izi sonsuza dek yitirdiklerine ynelik insanlarn iine srklenebilecekleri o derin inan, byle bir eyin onlarda yol aaca derin umursamazlk.
Bir Yanlg. Yukarda uzun koridorda atm kap benim odamn kaps deildi. "Yanlmm," dedim ve yeniden dar kmak istedim. O srada odann gerek sahibini grdm, sakalsz, byksz, sska biri, smsk yumulmu dudaklaryla, sadece bir gaz lambasnn bulunduu kk bir masann banda oturuyordu. Evimizde, bu koskoca kenar mahalle evinde, yklmak nedir bilmeyen ortaa harabe-leriyle i ie gemi bu fabrika kira evinde, bugn, bu sisli ve buz gibi k sabahnda aadaki bildiri datld. Btn kirac arkadalarma: Be tane oyuncak tfeim var. Gardrobumda asllar, her biri bir askda. Birincisi benim, dierlerini bana ismini bildirmek isteyen herkes alabilir. Eer isteyenlerin says drd geerse, brleri kendi tfeklerini yanlarnda getirip gardrobumda saklayacak. nk birlik ve beraberlik kurulmal; birlik ve beraberlik olmakszn hibir yere varamayz. Aklma gelmiken, syleyeyim, bendeki tfeklerin tfek denecek yanlan kalmam, mekanizmalar bozuk, tpalan kopmu, sadece horozlan alyor. Yani, sylenmesi gerekirse, bu tip tfeklerden daha fazla edinmek zor olmayacak. Ama balangta tfeksiz in-sanlan da kabul etmeye haznm. Bir tehlike -13annda biz tfekli olanlar silahsz olanlarn evresini sarabiliriz. Btn koullar benzer olduuna gre, niin Amerikal ilk iftilerin Kzlderililere kar uyguladklar taktik burada da baarl olmasn? Hatta hi tfeksiz de yaplabilir, hatta be tfek kesinlikle gerekli bile deil, sadece orada olmalarndan dolay kullanlmalar da gerekebilir. Eer dier drt kii onlar tamak istemezse, tamalar gerekmez. O zaman sadece ben, lideriniz olarak, bir tane tarm. Ama bir liderimiz olmasa daha iyi, o zaman ben de tfeimi krp atarm ya da kenara kaldrrm. Bu ilk bildiriydi. Evimizde oturan hi kimsenin bildiri okumaya ne zaman ne de istei vard, brakn zerlerinde dnmeyi. Uzun sre gemeden, kk kt paralan, tavan arasndan balayan, koridorlarda beslenen, merdivenlerden aa akan ve orada kabarp taarak yukarlara kmaya uraan pislik seliyle birleen pislik selinde yzecekti. Ama bir hafta sonra ikinci bildiri geldi. Kirac arkadalarma: imdiye kadar kimse gelip bana bavurmad. Ekmeimi kazandm zamanlarn dnda hep evdeydim, dar ktmda ise odamn kapsn hep ak braktm, masamn zerine bo bir kt koydum, isteyen gelip ismini yazabilirdi. Ama hi kimse yapmad bunu. Akamlan makine fabrikasndan eve dndm, ya da gece vardiyasndan sonra sabahlan eve geldiim zaman, kemiklerimin a-nmasyla gemi ya da gelecek btn gnah-14lanmn kefaretini deyebileceimi dnrm bazen. Bu i iin yeterince gl deilim, uzun sredir biliyorum bunu, ama deitirmek iin hibir ey yapmyorum. Evimizde, bu koskoca kenar mahalle evinde, ortaa harabeleriyle i ie gemi bu fabrika kira evinde, benimle ayn katta, bir hkmet yazcs bir ii ailesiyle birlikte oturuyor. Ona devlet memuru diyorlar, ama o, yerde bir ot iltesinin zerinde, tanmad bir kan kocayla onlann alt ocuu arasnda gecelerini geiren kk bir
yazcdan baka bir ey olamaz. Eer kk bir yazcysa, neden beni ilgilendiriyor? Kent tarafndan kusulan sefaletin toplanp biriktii bu evde bile, hi kukusuz yzden fazla kii var ki... Benimle ayn katta, ounlukla tamir ileri yapan kk bir terzi oturuyor. ok dikkat etmeme karn, elbiselerim ok abuk eskiyor ve geenlerde paltomu yine terziye gtrmek zorunda kaldm. Gzel, scak bir yaz akamyd. Adamn kendisi, kans ve alt ocuu, ayn zamanda mutfak olarak kullandklan tek bir odada yayordu. Bir de vergi dairesinde yazc olan bir kiracs vard. Bylesine bir nfus kalabal yeterince berbat olan bizim bina iin bile allmn tesindeydi. Ama nihayet herkes dilediini yapmakta zgr; bylesine bir tutumluluk iin terzinin hi kukusuz kar klamayacak iyi nedenleri vardr ve dandan birinin de bu nedenleri tartmak aklna gelmiyor. -1519 ubat 1917 Bugn Hermann ve Dorothea'y okudum, Richter'in Anfar'ndan3 birka pasaja gz attm, resimlerini gzden geirdim, aynca Ha-uptmann'm Griseida'smdan bir sahne okudum. Sonraki bir saat boyunca baka bir adama dntm. Evet, tm k yollan her zamanki gibi yine pusluydu, ama pus iindeki grntlerde bir deiiklik vard imdi. Bugn ilk kez giyindiim ar botlarn (bunlar aslnda askerlik grevi dnlerek alnmt) iindeki adam baka bir insand. Bay Krummolz'un kiracsym, oday vergi dairesinden bir yazcyla paylayorum. Bunun dnda, odada, Krummolz'un ayn yatakta yatan biri alt yanda, dieri yedi yanda iki kz da var. Odaya ilk tand gnden bu yana -ben kendim yllardr Krummolz'un kiracsym- yazcya kar ilkin belirsiz olan bir kuku duydum. Ortadan daha ksa boylu bir adam, sska, byk olaslkla cierleri de iyi deil, stnden sarkan gri elbiseleri var, hangi yata olduunu anlayamayacamz kr kr bir yz, kulaklarn stne taranm olduka uzun, krlam kumral salar, burnun ucuna doru kaym gzlkler ve yine krlamaya balam kk bir kei sakal. O srada hi de neeli bir hayatm yoktu, Kongo'nun ilerinde bir demiryolu yapmnda alyordum. Genellikle, tahtadan derme atma kulbemin atl verandasnda otururdum. Kulbemin n ksmnda, bir duvar yerine, olaans-16t gzel rlm bir cibinlik geriliydi, bir us-tabandan, demiryolumuzun topraklarndan geecei bir kabile efinden almtm. Kendir bir cibinlik; Avrupa'nn herhangi bir yerinde dokunabilecek benzerlerinden ok daha salam, ok daha gzeldi. Gsm kabartan bir ey, bu yzden bana imrenen oktu. Bu cibinlik olmasayd, geceleri, imdi olduu gibi yakp huzur iinde oturamaz, eski bir Avrupa gazetesini elime alp, bir yandan okuyup bir yandan fosur fosur pipomu tttre-mezdim.4 Bende -baka kim yeteneklerinden byle ak ak sz edebilir?- ansl, yorulmak nedir bilmez, eski bir olta balksnn bilei var. rnein, bala kmadan nce
evde otururum ve yakndan bakarak, sa elimi bir bu yana, bir te yana eviririm. Bu hareket, bileimin grn ve hissi, kacam balk avnn sonucunu ounlukla ayrntlarna dek bana bildirir. evik bileimde yatan peygambersi sezgi gc; dinlendiim zamanlar gcn yeniden toplamas iin bileimi altn bir kelepeyle sanp sarmalarm. Avlanacam yerdeki suyu ve belli saatlere zg belli akntlar grrm; rman belli bir kesiti gzmn nnde belirir; saylarn ve trlerini kesinlikle bildiim balklar, on, yirmi, hatta yz ayr keden sz konusu rmak kesitine doru yola koyulurlar; imdi oltay nasl kullanacam bilirim; bazlar hi zarar grmeden balarn sudan karrlar, ite o zaman oltay nlerinde ileri geri oynatrm, o anda oltaya taklrlar; bu kader annn ksal ev-17de, masann banda bile beni byler; dier bazlar karnlarna varncaya dek sudan dar frlarlar, imdi elimi abuk tutma zamandr, bazlarn hl yakalayabilirim, brleri yine suyun tehlikeli yznden kuyruklan zerinde kayyorlar, bir sre iin benden kurtuluyorlar, ama sadece bu kez, gerek bir oltacnn elinden hibir balk kurtulamaz nk. KNC DEFTER Yazl ya da kulaktan kulaa aktarlm olsun, dnya tarihi, bizi ounlukla btnyle yanltr; ama insanolunun sezgi gc, ounlukla yanl ynlendirse de, yine de insana klavuzluk ediyor, kimseyi yzst brakmyor. rnein, dnyann yedi harikas sylencesi, daima, dnyann sekizinci bir harikas olduu sylentisiyle rlm, sekizinci harikasyla ilgili, belki birbiriyle elien farkl aklamalar yaplmtr; belirsizlii, eski zamanlarn karanlndan kaynaklanan aklamalar.1 Siz de kabul edersiniz ki, bayanlar baylar -Avrupal giysileri iindeki Arap, gerekte kendisini pek dinlemeyen, nlerindeki plak ta zeminden ykselen inanlmaz byk yapy huu iinde seyreden turist grubuna, aa yukar byle sesleniyorduirketimin btn br turizm acentelerine, hatta kendilerine uzun yllardr hakl bir n salam olanlarna da, stnln kukusuz kabul edeceksiniz. Rakiplerimiz, eskisi gibi, mterilerine tarih kitaplarnda sz edilen dnyann yedi harikasn gstermekle yetinirken, bizim irketimiz size dnyann sekizinci harikasn da gsteriyor. Hayr, hayr. Kimileri onun ikiyzlnn biri olduunu -21sylyor, bakalar da yine, onun sadece yle grndn. Ailem babasn tanyor: Geen pazar gn bizi ziyarete geldiinde, hemen olunu sordum ona. Yal bay olduka kurnaz biri, zayf bir ann yakalamak zor, ben de zaten bylesine hamleler yapmakta pek yetenekli deilimdir. Sohbet balarda canlyd, ama ben sze girip sorumu sorar sormaz, bir sessizlik kt. Babam skntl skntl sakalyla oynamaya balad, annem aya bakmaya gitti, yal bay ise glmseyen mavi gzlerini bana dikti, aarm gr sal ban, kr k-n yzn yana edi. "Ah evet, delikanl," dedi, baklarn bu erken k gecesinde yaklm masa lambasna evirdi. "Hi kendisiyle konutun mu?" diye sordu sonra. "Hayr," dedim, "ama onun hakknda
ok ey duydum ve eer ltfedip beni kabul ederse bir ara kendisiyle konumay ok isterdim." "Bu da ne? Bu da ne?" diye haykrdm, hl uykulu uykulu yataktaydm, kollarm havaya kaldrmtm, sonra dorulup kalktm, hl bilincim yerine gelmemiti. Sanki birileri yolumu kesmi de onlar saa sola itelemem gerekiyormu hissiyle, zorunlu el kol hareketlerini yapyordum, sonunda ak duran pencereye vardm. Umarsz, ilkbaharda bir ahr, ilkbaharda veremli biri. Bazen olur, nedenleri de zorlukla tasavvur edilebilir, lkenin en byk boa greisi boayla greecei yer olarak, Madrid seyircisinin adn pek duymad, sapa kk bir -22kasabada bulunan virane bir arenay seer. Arena yzyllardr ihmal edilmi, bir kesini otlar brm, ocuklar tarafndan oyun yeri yaplmtr, scaktan kzgnlam plak talarn olduu bir baka kesi ise ylanlarn ve kertenkelelerin gnelenme yeri olmutur. Duvarlarn st kenarlar ok uzun zaman nce sklp gtrlm, evredeki evler iin taoca ilevi grmtr. Be yz kiinin g bela sabilecei kk bir kazandr artk. Ek bina filan yok, ahr yok; ama hepsinden kts demiryolu henz o kadar uzaa uzanmyor ve en yakn istasyondan at arabasyla saat, yaya olarak yedi saat sren bir yolculuu gze almak gerekiyor. ki elim kavgaya tututu. Okuduum kitab kapatp, ayaklarna dolanmasn diye bir kenara ittiler. Beni selamlayp, hakem setiler. Ve bir an gemeden parmaklarn birbirlerinin parmaklarnn iine geirip masann kenarnda kouturmaya baladlar, bazen biri, bazen br dierine stn gelip bir saa sola gidip geldiler. Baklarm onlardan hi evirmedim. Madem onlar benim ellerimdi, tarafsz bir hakem olmalydm, yoksa yanl bir kararn yol aaca belalar kendi elimle bama sarardm. Ancak grevim hi de kolay deil, avulanmn arasndaki lolukta asla gzden karmamam gereken eitli hilelere bavuruyorlar, dolaysyla enemi masaya bastryorum, imdi artk hibir ey gzmden kamaz. mrm boyunca, sol elime kt bir niyet beslemememe karn, hep sa elimden yana oldum. Eer sol -23elim kalkp da bir ey syleseydi, hogrl ve adaletli olan ben, bu suiistimale hemen o an bir son verirdim. Ama o asla homurdanmad, diyelim sa elim, sokakta apkam kaldrrken, sol elim beceriksizce kalamda gezindi. Bu, srmekte olan bu kavga iin kt bir hazrlanma yoluydu. Nasl olacak da uzun vadede, sol bileim, gl sa elimin gl basksna direnebileceksin? Nasl kz gibi narin parmaklarn, sa elimin be parmann kskacnda tutabileceksin? Bt artk bana bir kavga deil, sol elimin sonu olarak grnyor. Daha imdiden masann sol kesinin ucuna kadar itildi, sa elim bir makinenin pistonu gibi dzenli aralklarla bir inip bir kyor zerinde. Eer, bu korkun durumda afallam bir halde, aklma o kurtarc fikir gelip de bunlarn benim kendi ellerim olduunu, onlan bir rpda birbirlerinden ayrabileceimi, kavgaya ve straba son verebileceimi dnmemi olsam, bu fikir aklma gelmemi olsa, sol elim bilekten krlrd, masadan aa frlatlp atlrd, sonra da sa elim, zafer sarholuu iinde kendini frenleyemez, tpk be kafal Kerbe-ros* gibi dosdoru kavgay izleyen yzme atlrd. Oysa imdi, biri dierinin
zerinde uzanyor, sa elim sol elimin srtn svazlyor ve ben, taraf tutmu hakem de, bu durumu onaylayarak bam sallyorum. Kerberos: Yunan mitolojisinde "Hades'in Kpei". ller lkesine bekilik eden, canllarn oraya girmesini yasaklayan ve zellikle de, oradan kmaya kalkanlar engelleyen canavarlardan biri. Genellikle, kpek bal, ylan kuyruklu, srtnda bir sr ylan ba dikili olarak tasavvur edilir. -24Birliklerimiz en sonunda gney kapsndan kente girmeyi baard. Benim grubum kent dnda, yan kavrulmu kiraz aalarnn arasnda bir bahede kamp kurmu, emirleri bekliyordu. Ama gney kapsndan trompetlerin nlayn iitince artk kimse bizi tutamazd. Elimize gelen ilk silah kaparak, dzensiz bir halde, her birimiz kolunu arkadana dolayarak, sava lmz "Kahire! Kahire!" diye haykrarak, uzun sralar halinde bataklklarn arasndan ehre doru hzla yrdk. Gney kapsna vardmzda, sadece cesetler ve san bir dumanla karlatk, duman topraktan ttyor ve her taraf sanyordu. Ancak biz geride kalmak istemiyorduk, imdiye kadar savatan etkilenmemi dar ara sokaklara daldk hemen. lk evin kaps balta darbelerimle yanlp paraland, holden ieri ylesine lgnca girdik ki, ilk anda kargaa iinde evremizde dnp durduk. Yal bir adam uzun bo bir koridordan bize doru geldi. Tuhaf yal bir adamd - kanatlan vard. Geni, alm kanatlannm ulan adamn boyundan daha uzundu. "Kanatlan var!" diye haykrdm yanmdaki arkadaa ve biz ndekiler, arkadan bizi iteleyenlerden frsat bulduumuz kadar, geriledik. "ardnz m?" dedi, yal adam. "Burada hepimizin kanatlan var, ama hibirimize bir yaran dokunmad ve eer onlan kopanp atabilseydik, bunu yapardk." "Neden uup gitmediniz?" diye sordum. "Kentimizden uup gitmek mi? Evimizi terk etmek mi? lmlerimizi ve tannla-nmz terk edip gitmek, yle mi?"2 -25NC DEFTER 18 Ekim 1917. Geceden korku. Gece olmamasndan korku. 19 Ekim. Ruhsal bir savamda, kendinin olanla dardan geleni birbirinden ayrma samal (ok ar bir sz). Mutlak olana gre btn bilim, bir yn-tembilimdir. yleyse, su gtrmez biimde yntembilimsel olandan korkmaya gerek yok. e yaramaz bir kabuk; ama Bir Olan'n dnda btn br eylerden fazla bir ey deil. Hepimiz bir sava srdryoruz. (Eer, temel sorunun saldrsna urarsam, silahlarm almak iin arkama dner, ama silahlarn hangisini seeceime karar veremem ve hatta seebilsem bile, bana ait olmayan silahlan semeye yazglym, nk hepimizin silah deposu ayn.) Sadece kendime ait bir sava srdremem; eer bir kere zgr olduuma inansam, eer bir kere evremde hi kimseyi grmesem, ok gemeden bunun, benim o kadar abuk kavrayamadm ya da hi anlayamadm genel durumun bir sonucu olarak zerimdeki grevi stlenmek zorunda kaldm ortaya kyor. Bu, hi kukusuz, savata nc ve art svarilerin, pusuya yatarak
-29ate edenlerin, savan tm alkanlk ve anormalliklerinin olduu gereini dlamaz, ama hi kimsenin bamsz sava srdremeyecei gereini ortaya koyar. Kendini beenmiliin aalanmas m? Evet, ama ayn zamanda gerekli ve hakikatle uyum iinde bir yreklendiri. Doru yoldan sapyorum. (Aforizma 1) Kendini beenmilik ve kibirlilik patlamalarndan sonra her zaman derin bir nefes aln. Der Jude'daki1 hikyeyi okurken alnan haz. Kafesindeki sincap gibi. Devinimin neesi. Darlktaki umutsuzluk, direnmenin lgnl, dardaki huzur karsnda duyulan perianlk duygusu. Btn bunlar gerek ayn anda, gerekse art arda, o son ann kepazeliinde yine bir arada olacak. Bir k huzmesi kadar mutluluk. nsann evreni kendince kavraynn izledii yol ve bu yolun ayrntlarn hatrlamakta belleinin zayfl ktye iarettir. Bir btnn yalnzca paralan. Nasl oluyor da bylesine byk bir deve el atabiliyorsun, nasl oluyor da bu devin yaknln hissedebiliyorsun, hatta varln dleyebi-liyorsun, hatta bu d iin yalvarabiliyor-sun, yalvarma szcnn harflerini renmeye cesaret edebiliyorsun, karar an geldiinde, kendi btnln atlacak bir ta -30gibi, ya da ldrecek bir bak gibi kendi avucunun iinde toplayamamken? te yandan: Skp yumruk haline getirmeden nce insann ellerinin iine tkrmesine de gerek yoktur. Avuntu vermeyen bir ey dnmek mmkn m? Ya da, daha dorusu, avuntudan eser tamayan avuntusuz bir ey? Bilmenin kendisinin avuntu olmas kar yol olarak grlebilirdi. Yani insan pekl yle dnebilir: Kendini kaldrp bir kenara koymalsn, ama yine de bu bilgiyi yanllama-dan, onu artk biliyor olmann bilinciyle, bir insan kendini koruyabilir. Bu gerekten de bir kimsenin kendi salarndan tutup kendini bataklktan ekip karmas demektir. Fiziksel dnyada sama olan bir ey, ruhsal dnyada mmkndr. Orada yerekimi kanunu yoktur (Melekler umaz, yerekimi kanununun stesinden gelmek zorunda deildirler, sadece, bundan daha iyisini dnemeyecek olan maddi dnyada yaayan bizlere byle grnr), kukusuz bu bizim alglama gcmzn tesindedir, ya da ancak ok yksek bir dzeye varnca akla uygun bir eydir: Diyelim odama ilikin kendi bilgimle karlatnldnda kendi z-bilgim nasl da dokunakl bir yetersizlik iindedir. (Akam.) Niin? D dnya gibi, i dnyay gzlemlemek diye bir ey yoktur. En azndan tanmlayc psikoloji, bir btn olarak ele alndnda, antropomorfizmin bir biiminden, kendi snrlanmzdan plenmekten baka bir ey -31deil. dnya sadece yaanabilir, tanmlanamaz -Psikoloji, maddi dnyann tanrsal dzlemdeki yansmasnn anlatm, daha dorusu, kendi maddi doamzn iinde srlsklam olan bizlerin tasarlad bir yansmadr. Anlatmdr, nk gerekte yansma yoktur, ne yana dnersek dnelim grdmz yalnzca dnyadr. Psikoloji sabrszlktr. (Aforizma 2)
Don Kiot'un ansszl hayal gc deil, Sano Panza'dr. 20 Ekim. Yatakta. (Aforizma 3) Dnyann kirine pasna bulanm gzlerle baknca, bir tnelde kaza geirmi trenin yolcularna benziyoruz; kaza yerinden artk tnelin giriindeki k grlemiyor, ktaki k ise henz ylesine kk ki, onu seebilmek iin baklarn srekli arayta olmas gerekiyor ve hatta, bir giriin ve kn olduu da kesin deil. evremizde, yine de, duyularmzn kamaasnda, ya da an duyarllnda, ucubelerden baka bir ey grmeyiz ve her birimizin o andaki ruh haline ve ald yasaya gre deien, insan hayran brakan ya da yorgun dren bir kaleydeskop* oyunu seyrederiz. imdi ne yapacam? ya da: NeKaleydeskop: Drbn biiminde bir aygt; duvarlarna aynalar yerletirilir; aygt dndrlerek deiik grntler elde edilir. -32den yapmalym bunu? sorulan, bylesi yerlerde sorulacak sorular deildir. {Aforizma 4, 5, 6) nsanln tarihi, bir yolcunun iki uzun adm arasnda geen andr. Oberklee'ye akam yry. Dardan insan her zaman baaryla kuramlara bavurarak dnyay kertebilir, ancak sonra dosdoru birisinin kazd hendee decektir, ama insan yalnzca ieriden kendisini ve dnyay dinginlik ile gereklik durumunda tutabilir. (Aforizma, 7, 8) 21 Ekim. Gn nda. Dnyadaki seslerin usul usul susuu ve azal. Gndelik Bir Kargaa Her gn karlalabilecek bir olay: Gndelik bir kargaaya katlanma yollan. A'nm, H'de oturan B ile sonulandrmas gereken nemli bir i anlamas vardr. konusunda grmek zere H'ye gidiyor, on dakika iinde hem gidiyor hem dnyor geri ve eve va-nnca bylesine hzl olmasndan dolay bbrleniyor. Ertesi gn, bu kez kesin anla-33may yapmak zere, H'ye yeniden gidiyor. Bu da birka saat srebileceinden, A sabah ok erkenden yola kyor. Elik eden btn koullar, en azndan A'nn grne gre, bir nceki gnn tpatp ayn olmasna karn, bu kez H'ye varmas on saat sryor. Akamleyin yorgun argn oraya vardnda B'nin, A'nn gecikmi olmasna kzarak, yanm saat nce A'nn kyne gitmek iin yola ktn, yolda karlam olmalar gerektiini sylyorlar ona. A'ya beklemesini neriyorlar. Ama A, anlama konusunda kayglandndan, bir an nce yola kyor ve telala eve gidiyor. Bu kez, pek farkna varmakszn, bir solukta ayor yolu. Evde reniyor ki B sabahleyin gelmi, A evden kar kmaz ve hatta, B kapnn nnde onunla karlam ve anlamay hatrlatm ona, ama o, yani A, hi zaman olmadn, acelesi olduunu ve gitmesi gerektiini sylemi.
Bu anlalmaz davranna karn, B (A'ya byle anlatyorlar) orada kalp A'y bekletmi. Gerekten, sk sk A'nn dnp dnmediini sormu, ama hl yukar katta A'nn odasm-daym. Hl B'yi grebilecei ve ona her eyi anlatabilecei iin mutlu, A merdivenleri koarak kyor. Tam tepeye varmken tkezliyor ve ayak bilek kirilerinden birini incitiyor ve acdan baylmak zereyken, baracak gc kalmamken, karanlkta inlerken, B'nin -ok mu uzakta, yoksa yan banda m, emin olamyor bir trl- fke iinde ayaklarn arpa arpa merdivenden indiini ve bir daha grnmemek zere ekip gittiini iitiyor. -34eytani Olan, yi'nin suretine brnr bazen, hatta btnyle onun vcuduna yerletirir kendisini. Eer bu gerek bana gizli kalrsa, hi kukusuz yenik derim, nk byle bir yi, gerek yi'den daha ayartcdr. Ama ya kendini benden gizleyemezse? Ya srek avndaki eytan gruhu beni dosdoru yi'nin iine srerse? Ya iren bir nesne olan ben, her tarafma batan btn ine ular tarafndan yuvarlana yuvarlana, her yanm inelenerek, yi'nin iine zorla tklrsam? Ya yi'nin gze grnr peneleri zerime saldrrsa? O zaman bir adm geriler, btn o sre boyunca arkamda benim karar vermemi beklemi olan Kt'den ieri usulcack ve zgn giriveririm. [Bir Hayat] Kokumu bir kanck, bir sr enciin anas, yer yer rm, ama ocukken benim her eyim olan, hi peimden ayrlmayan sadk bir yaratk, dvmeye yreimin elvermedii, adm adm geri ekildiim, aksini yapmaya karar vermezsem eer, beni duvarlar arasnda, imdiden grdm keye sktracak, orada zerime abanarak benimle birlikte btnyle kokuacak, dilini irinli ve kurtlanm elime yaptrp -bir onur mu bu benim iin?- benimle son bulacak. Kt, artmacalara bavurur. Anszn arkasna dnp yle der: "Beni yanl anladn." Kimbilir belki de gerekten yledir. Kt, kendini senin dudaklarna dntrebilir, dilerinin onu inemesine izin verir ve bu -35yeni dudaklarla -daha nceki dudaklann di etlerinin zerine bylesine yumuaka oturmamtr hi- iyilik szlerini azndan karrsn, sonra sen de aarsn bu ie. Sano Panza'yla lgili Gerek Sano Panza, ki kendisi bununla hi b-brlenmemitir, eline geirdii bir yn valyelik ve haydutluk romanyla (akam ve geceler boyu) vakit geirerek, sonradan Don Kiot adn verdii eytannn dikkatini kendi zerinden baka yne evirmeyi becermiti; yle ki gemi azya alan eytan en lgnca ilere girimi, ama yine de, nceden belirlenmi bir nesnenin, ki bu Sano Panza olabilirdi ancak, yokluu nedeniyle, kimseye zarar verememiti. Sano Panza, bu zgr adam, serinkanl bir ekilde, belki de belirli bir sorumluluk duygusundan uzak, seferlerinde Don Kiot'u izlemiti, bunu da hayatnn sonuna kadar en byk ve yararl elence olarak bilmiti. 22 Ekim. Sabaha kar saat be. En nemli Kiot'a hareketlerden biri, hatta yeldeirmenleriyle savamasndan da etkileyicisi, intihardr. l Don Kiot, l Don Kiot'u ldrmek ister; ne var ki bunun iin yaayan bir yere gereksinim duyar, ite klcyla, beyhude yere srekli
olarak, bu yeri arar. te bu grev peinde, iinden klmaz biimde birbirine kenetlenmi ve gle oyna-36ya, iki l Don Kiot zaman iinde perende atarak yuvarlanp gider. Sabahleyin yatakta. (Aforizma 9, 10) Akamleyin ormana doru yry, byyen ay, arkamda kalan karmak bir gn. (Max'm kart). Mide ars. (Aforizma 11, 12) 22 Ekim. Sabahn krnde yatakta. Sirenlerin Susuu Yetersiz, hatta ocuksu arelerin bile insan kurtarabileceinin kantdr. Sirenlerden korunmak isteyen Odysseus kulaklarn balmumuyla tkam, kendisini gemi direine skca zincirletmiti. Ayn eyi, sirenlerin daha uzaktan byleyip kendinden geirdii kimseler deil ama, bakalar da ta bandan yapabilirdi kukusuz; ama bunun bir yarar olmayacan btn dnya bilirdi. Sirenlerin sarklan ne varsa her eyi delip geerdi ve onun bysne kaplanlarn tutkusu zincirlerden ve direkten ok daha fazlasn krp paralayabilirdi. Belki bunu Odysseus da iitmi olabilirdi, ama o srada bunu dnmyordu bile. Sadece bir avu balmumuna ve bir zincir ana gven duyvyordu ve bu kk hileden -37duyduu masumca sevinle sirenlere doru yol alyordu. Ama sirenlerin imdi kendi arklarndan ok daha korkun bir silahlan vard: Suskunluklar. Gerekte byle bir ey hi olmamt, ama yine de bir kimse sirenlerin arklarndan kap kurtulabilirdi; ama suskunluklarndan asla. Dnyada hibir ey yok ki kendi gcne dayanarak sirenleri alt etmenin yaatt duyguya, bu duygunun sonucu olan, her eyi nne katan byklenmeye kar durabilsin. Ama gerekte, Odysseus yanlarna geldiinde, gl arkclar ark sylemiyordu, ya bu dmanlarn yenmenin tek yolunun suskunluk olduunu dndklerinden, ya da balmumu ve zincirlerinden baka hibir eyi dnmeyen Odysseus'un yzndeki mutluluk parlts onlara ark sylemeyi unutturduundan. Ama Odysseus -olan biteni byle aklamaya alalm- onlarn suskunluunu iitmiyordu, onlarn ark sylediklerini, ama kendisinin onlar iitmekten korunduunu dnyordu. nlerinden geerken ilkin boyunlarn dndrlerini, derin derin soluk allarn, yala dolu gzlerini, yan ak az-lann gryor, ama bunlann evresinde nlayan, kendisinin iitmedii arklardan kaynaklandna inanyordu. Ancak ok gemeden, btn bu grntler Odysseus'un azimli yznn nnden kaybolup gitti ve tam onlara en yakn olduu anda Odysseus oktan unutmutu onlan. -38Ne var ki sirenler -her zamankinden ok daha gzeldiler- gerinip uzandlar, korkun salarn rzgrda uumaya braktlar, penelerini kayalarn stne gerdiler. Artk kimseyi ayartp batan karmak istemiyorlard, btn istedikleri Odysseus'un iri gzlerinde yansyan ihtiam olabildiince uzun sre seyredebilmekti.
Sirenlerde bilin diye bir ey olsayd eer, o an kendilerini yok ederlerdi. Ama bu bilincin olmayndan hayatta kaldlar; ellerinden bir tek Odysseus kurtulabildi. Sonralan buna ek olarak yle bir ey anlatlr. Denir ki Odysseus ylesine hilebaz ve kurnaz tilkiymi ki, yazg tannas bile onun iinde gizli gerek niyeti zememi. Belki de, ki bu insan hafsalasmm alabileceinden tedir, Odysseus aslnda sirenlerin suskun olduunu fark etmi ve yukanda anlatlan hileyi onlara ve tannlara kar bir tr kalkan olarak kullanmt. leden sonra, kuyuda boulmu bir saralnn cenaze treninden nce. "Kendini bil" sz, "Kendini gzlemle" anlamna gelmez. "Kendini gzlemle," ylann syledii szdr. Anlam: "Kendini eylemlerinin efendisi yap." Ama sen zaten ylesindir, eylemlerinin efendisisindir. yleyse bu sz u anlama gelir: "Kendim yanl anla! Kendini yok et!", ki bu sz ktlk ierir -ama ancak insan iyice eilip de ta derinlere kulak verirse bu szde gizli olan iyilii de iitir: "Kendini olduun ey yapmak iin." -3925 Ekim. zgn, diken stnde, bedensel rahatszlklar iinde, Prag'dan korkarak, yatakta. Bir zamanlar bir alaklar topluluu vard; daha dorusu alak deillerdi de, sradan insanlard. Birbirlerine her zaman destek olurlard. rnein, ilerinden biri bir yabancy, topluluk dndan birini, alaklk yaparak mutsuz mu kld, -daha dorusu yine, alaka bir ey yoktu ortada, yalnzca alldk, normal bir davrant bu- ve sonra bunu btn toplulua itiraf m etti, hemen durumu inceleyip yarglarlar, cezaya arptrp ya da balarlard vs. Bunda kt bir ey yoktu, topluluun ve bireyin kan bir btn olarak sk skya gzetilir, itiraf eden kimseye kendisinin belirleyecei bir iltifatta bulunulurdu: "Ne? Bunun iin mi zlyorsun? Ama yaptn doal bir eydi, nasl davranman gerekiyorsa yle davrandm. Bunun dnda bir davran anlalmaz olurdu. Sinirlerin bozuldu, o kadar. Kendini topla ve mantkl ol, tamam m?" Yani bylece birbirlerine destek olurlard, hatta ldkten sonra bile topluluu terk etmez, bir halka oluturup dans ederek ge ykselirlerdi. Onlar birlikte uarken grmek, saf ocuksu bir masumiyetin grntsn grmek gibi bir eydi. Ne var ki, her ey, cennetin kapsna gelindiinde kendi elerine ayrldndan, gerek kaya paralar gibi paralanrlard. -40(Aforizma 13) 3 Kasm. Oberklee'ye gidi. Akamleyin odada. Ottla ve Tye yaz. (Aforizma 14, 15, 16) 7 Kasm. (Gevezelikle harcanan bir gecenin ardndan. Sabahn krnde yatakta.) Ruhunuza bir kl saplanmsa, yaplacak i, serinkanllkla durumu izlemek, kan kaybetmemek, klcn soukluunu bir tan soukluuyla kabullenmektir. Birbiri ardna saplanan kl darbeleri sayesinde, yaralan-mazlk aamasna varmaktr. (Aforizma 17) 9 Kasm. Oberklee'ye gidi. (Aforizma 18)
10 Kasm. Yatak. (Aforizma 19, 20) Tela ve tedirginlikler. (Blher ve Taggerf 12 Kasm. Uzun sre yatakta, savunma. inde kii bulunan bir at arabas karanlkta yavaa tepeyi trmanyordu. Bir yabanc onlara doru gelip seslendi. Ksa bir konumadan sonra anlald ki adam arabaya alnmak istiyor. Oturmas iin yer ald ve -41binmesine yardm edildi. Yola ktktan sonra sordular ancak: "Siz kar taraftan geliyordu-nuz ve imdi geldiiniz yne geri gidiyorsunuz?" "Evet," dedi yabanc. "te nce ben de sizin geldiiniz yne gidiyordum, ama sonra, karanlk umduumdan daha erken bastrdndan geri dndm." Sknetten yaknyorsun, sknetin kar yol olmasndan, yi'nin duvarndan yaknyorsun. allk eski bir yol kapaycsdr. leri geebilmek iin onu atee vermen gerekir. 21 Kasm. Nesnenin uygunsuzluu, aracn uygunsuzluunun gzden geirilmesine yol aabilir. (Aforizma, 28, 29) Kt, akl elendir. Kt, yi'yi bilir, ama yi Kt'y bilmez. ztan, sadece Kt'nn sahip olduu bir eydir. Kt'nn bavurduu aralardan biri, ikili syleidir. Din kurucusu, yasa koyucudan alp getirdi yasalar; inananlardan bu yasalar yasa koyucuya ilan etmeleri bekleniyor. Dinlerin varl, insan tekinin srekli iyi olmasnn olanakszlnn bir kant m? Din kurucusu kendini yi'den yaltp ayryor, ete -42kemie brnyor. Bakalar iin mi yapyor bunu, yoksa ancak bakalaryla birlikte kendisi olarak kalacana inandndan m? Yoksa dnyay sevmeye mecbur kalmamak iin onu yok etmesi gerektiinden mi? (Aforizma 30) nanan kii, mucizelere kapaldr. Gndzleri yldzlar grnmez. Mucize gsteren kii yle der: Ben bu dnyadan elimi eteimi ekemem. nanc, insann szleriyle kanlar arasnda doru paylatrmak. Kannn, daha insan farkna vard anda ortadan kaybolan buhar gibi snp gitmesine izin vermemek. Kannn ykledii sorumluluu szlere devretmemek. Kanlarn szler tarafndan alnmasna izin vermemek, szler ve kanlar arasndaki uyum hl daha ne belirleyici, ne de katksz bir inanc gsterir. Bylesi szler bylesi kanlan duruma gre ya gmer, ya da gmld yerden karr. Gr alverii, kanlarn ille de gsz -letirmesi deildir -yaknlacak bir ey de olamaz bu-, ama kanlarn gszldr. (Aforizma 31, 32, 33, 34) 24 Kasm. nsanlarn eylemlerinin insanlar tarafndan yarglanmas hem gerek, hem de botur, yani, ilkin gerek, sonra botur. -43www.cizgiliforum.com Sayfa 14
Sadaki kapdan birinin arkadalar aile meclisinin topland odaya giriyorlar, son konumacnn son szn iitiyor, bu szv alp, soldaki kapdan geirerek dnyaya boaltyorlar ve kendi yarglarn ilan ediyorlar. itilen szn yarglanmas gerektir, ama yargnn kendisi bo. Eer nihai gerei yarglamak istemi olsalard, sonsuza dek odada oturmalar, aile meclisinin bir paras olmalar gerekirdi ve bu da onlann yarglama gcn yitirmelerine yol aard. Bir tarafa dahil olan gerekten yarglayabilir, ama bir taraftar olarak da yarglayamaz. Demek ki, dnyada yarglama olana deil, sadece zerresi vardr. (Aforizma 35, 36, 37) Katolik kilisesinin evlenme yasa ile intihar, bilme aamas bakmndan benzer dzeydedir; intihar ile bir ehidin lm asla, evlilik ile bir ehidin lm belki. (Aforizma 38) yiler uygun adm yrr. yilerin varlndan habersiz olan bakalan onlann evresinde dans eder, zamann oyunlarn oynarlar. (Aforizma 39-a) Kendinden gemi adam ile boulan adam -her ikisi de yukan kaldnr kollann. Birinci-44si, doann temel eleriyle uyum iinde, ikincisi onlarla mcadele iinde olduunu gsterir. indekileri bilmem, Anahtanm yok. Sylentilere inanmam, nk aslna baklrsa, O benim. 25 Kasm. (Aforizma 39-b, 40) 26 Kasm. Kibir irkinletirir, yleyse kendini ldrmesi gerekirdi, ama onu yerine yaralar kendini sadece ve "incinmi kibir"e dnr. (Aforizma 41) leden sonra. Nefret ve tiksinti dolu bir ban gsn stne dmesine izin vermek. Oras yle, ama ya eer birisi boazn skyorsa? 27 Kasm. Gazeteler okundu. 30 Kasm. Gem vurulmam bireycilik inanta ba gsterir gstermez -kimse byle bir olana yok etmez ve kimse bu yok edii sineye ekmez, yani, mezarlar alrsa, ite o zaman Mesih gecikmeden gelecektir. Ve belki de bu Hristiyanlk retiidir; hem peinden gidilecek rnein, bireyci bir rnein gerek-45likte var olduunun kantlanmas, hem de tek insanda efaati sa'nn diriliinin simgesel olarak gsterilmesi. nanmak, insann kendi iindeki yok edilmez enin zgr braklmas, ya da, daha dorusu, yok edilemez olmas, ya da, daha dorusu, olmasdr. Aylaklk btn ktlklerin kayna, btn erdemlerin tacdr. (Aforizma 43, 44, 45) Yolun deiik istasyonlarnda umutsuzluun deiik biimleri. (Aforizma 46) (Aforizma 47) 4 Aralk. Frtnal gece, sabahleyin Max'tan telgraf, Rusya'yla atekes.
Artk ona ihtiya kalmad gn gelecek Mesih, varndan ancak bir gn sonra gelecek, son gnde gelmeyecek, ama en sonuncusunda gelecek gnlerin. (Aforizma 48, 49) 6 Aralk. Domuz kesimi. farkl ey. Kendine yabanc bir nesne gibi bakmak, -46baktm eyin grntsn unutmak, bakn kendisini hatrlamak. Ya da sadece iki farkl ey, nk ncs ikincisini de ierir. Kt, yi'nin yldzl gdr. 7 Aralk. (Aforizma 50) Gn sardr, ancak sarlar iin yanklanr. (Aforizma 51) 8 Aralk. Yatak, peklik, srt ars, tedirgin edici akam, odadaki kedi, didime. (Aforizma 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58) ocua, "Azn sil, pastan ondan sonra yiyeceksin," desem, bu azn silerek pastay yemeye hak kazanaca anlamna gelmez, nk az silmekle pastann deeri kyasla-namaz bile, yine de az silmeyi pasta yemenin nkoulu yapar, nk byle bir koulun samalnn yan sra ocuk zaten ne olursa olsun pastay yiyecektir, nk pasta, ocuun le yemeinin gerekli bir parasdr - bu bakmdan yaplan uyan bir durumdan baka bir duruma geiin daha da zorlatrc deil, ama kolaylatrc yandr; az silme, pasta yemek gibi byk bir karn ncesinde yer alan pek kk bir kardr. -479 Aralk. Bin yllk enlik. (Aforizma 59) Ruhu gzlemleyen kii, ruha nfuz edemez, ama hi kukusuz onunla temas ettii bir kenar izgisi vardr. Bu temasn varlnn kabul edilmesi, ruhun kendisinin bile kendisini bilmedii gereini ortaya koyar. Demek ki ruh bilinemez kalacaktr. Ruhtan baka herhangi bir ey bulunsayd bu ok hznl olurdu ama baka bir ey yok. (Aforizma 60, 61, 62) 11 Aralk. Dn Bamfetti. Bugn Der Jude. Stein: ncil bir ibadethane, dnya bir abdesthanedir. (Aforizma 63) Herkes gerei gremez, ama gerek olabilir. (Aforizma 64, 65) Her ann zamann dnda bir karl vardr. Bu dnya burada ve imdi br Dnya tarafndan izlenemez, nk br Dnya ebedidir, demek ki imdi ve burada olan dnyayla zamansal bir iliki kuramaz. 13 Aralk. Herzen'e3 baladm. Schne Ra-ritt ve gazeteleri okumaktan dalgnm. -48Arayan bulamaz, ama aramayan bulunacaktr.
14 Aralk. Dn, bugn, berbat gnler. Bunun nedenleri: Herzen, Dr. Weiss'a4 yazlan bir mektup, anlamsz baka olaylar. ren yemekler, dn domuz paas, bugn kuyruu. Parkn iinden geerek Michelob'a yry. (Aforizma 66) 15 Aralk. Dr. Kmer'den5 mektup. Vaclav Mehl'den, annemden gelen mektuplar. Burada hibir eye karar verilemez, ama yalnzca burada karar verme gc snanabilir. 17 Aralk. Boa geen gnler. Kmer'e, Pfahl'a, Pribram'a, Kaiser'e, anne ve babama yazlan mektuplar. Sla zleminden akln yitirdiinden Dnya Fuan'ndan alnp evine gtrlen, kynde, evresini saran kabile yelerinin feryat figanlar arasnda gelenekler ve dev gerei en vakur yzn taknp, Avrupal seyircilerin hayran kald eytanlklarda bulunan, yani Afrika gelenek ve greneklerini sergileme grevini srdren Zenci. Sanatn kendini unutmuluu ve kendini iptal edii: Ka olan ey, gezinti ve hatta bir saldn gibi grnyor. -49Gogh'un mektuplar. (Aforizma 67) 19 Aralk. Dn F'nin6 beni ziyaret edecei haberi, bugn, odamda yapayalnz, az tede tten soba, Nathan Stein'la birlikte Zarch'a yrnd, Stein'm kyl kadna dnyann bir tiyatro olduunu syleyii. (Aforizma 68) Gerek bilginin dibine dalp orada yol al ve ocuksu bir mutlulukla dorulup kalk. (Aforizma 69) 21 Aralk. F'ye telgraf. Cennetten kovulduktan sonra Adem'in ilk evcil hayvan yland. 22 Aralk. Bel ars, geceleyin kafamda hesap kitap. 23 Aralk. Mutlu, biraz da keyifsiz bir yolculuk. Bir sr konuma. yi uyuyamadm, zorlu bir gn. (Aforizma 70, 71) Cennette, her zamanki gibi: Gnaha yol aan da, gnah bilen de tek eydir. Temiz vicdan ktnn kendisidir, ylesine kesin bir -50zafer kazanmtr ki, artk kln bile kprdatmaya gerek duymaz. Ayrcalkl kiilerin ezilmiler karsnda kendilerini balatmak iin omuzlarnda hissettikleri kayglar, aslnda ayrcalkl kiilerin ayrcalkl kanunlann koruyabilme kayglandr. (Aforizma 72) 25, 26, 27 Aralk. F. gidiyor. Gzyalar. Her ey g, haksz, ama yine de doru. (Aforizma 73) 30 Aralk. Uradm hayal krkl ok kkl deil. (Aforizma 74)
2 Ocak. retmenin payna gerek umutsuzluk, rencinin payna srekli umutsuzluk der. (Aforizma 75) Baum7 yann gidiyor. (Aforizma 76, 77, 78) Ava gitme bahanesiyle evden kyor, evi gzetleme bahanesiyle klmas en zor tepelere kyor; eer ava gittiini sylemeseydi, gitmesine izin vermezdik. -5113 Ocak. Oskar, Ottla'yla gitti, Eischwitz'e yry. (Aforizma 79) 14 Ocak. Kasvetli, gsz, sabrsz. (Aforizma 80) Yalnzca iki ey var: Doru ve yalan.8 15 Ocak. Sabrsz. yileme. Oberklee'ye gece yry. (Aforizma 81) 19 Ocak. Kendi iradesiyle, bir yumruk gibi dnp dnyadan kendini saknd. Tek bir damlann tat yok ve tek bir damlaya yer yok. devimizin yaammzla tam anlamyla orantl oluu, ona sonsuzmu grnts veriyor. (Aforizma 82) 17 Ocak. Prometheus Prometheus'la ilgili drt sylence var. Birincisine gre, tanrlara ihanet ederek srlarn insanlara aktard iin Kafkas dalarnda -52bir kayala zincirlenmitir ve tanrlarn yollad kartallar, Prometheus'un yendike srekli yeniden byyen karacierini yemektedir. kincisine gre, hi durmakszn didikle-yen kartallarn gagalarnn verdii acyla giderek kayalann derinine ve daha derinine gmlm; en sonunda kayayla birleerek onun bir paras olmutur. ncsne gre, geen binlerce yl iinde Prometheus'un tanrlara ihaneti unutulmu, tanrlar unutmu, kartallar unutmu, kendisi unutmutur. Drdncsne gre, herkes anlamszla-an bu olaydan bkp bezmitir. Tanrlar bezmi, kartallar bezmi, yara bezgin kapanmtr. Geriye kalan, aklanamaz da sralandr. Sylence, aklanamayan aklamaya alr. Gereklik temelinden kaynaklandna gre, aklanamaz olann krallnda sonlanmas gereklidir. Kadril'de* uyulacak kurallar aktr, btn danslar bilir bunu, her zaman geerlidir bu kurallar. yle ya da byle, hi gereklememesi gereken ama hep de gerekleen hayatn cilveleri, seni danslann arasna tek bana gtrp brakr. Belki bu danslarn saflannda kargaaya yol aar; ama senin bundan haberin olmaz, btn bildiin bana gelen talihsizliktir. 17 Ocak. Oberklee'ye yry. Kstlama. Kadril: Avrupa'da zellikle 18. yy'da rabet gren dans. -53Hatta eytanda bile eytana sayg duymak. 18 Ocak. Yaknma: Eer ebediyen var olacaksam, yarn nasl var olacam?
ki adan Tann'dan ayrlmz: lk Gnah bizi O'ndan ayrr, Yaam Aac O'nu bizden ayrr. (Aforizma 83) Yaam Aac - Yaam'n Efendisi. Cennetten kovulduk, ama Cennet yok edilmedi. Cennet'ten kovulu bir bakma iyi anstr, nk eer kovulmu olmasaydk, Cennet'in yok edilmesi gerekecekti. (Aforizma 84) Neredeyse lk Gnah olay sonulanana kadar, Cennet Bahesi'nin insanoluyla birlikte lanetlenme olasl srd. Yalnzca insanolu lanetlendi, Cennet Bahesi bunun dnda brakld. Bilgi Aac'nn meyvesini yedii gn, Tanr Adem'in leceini syledi. Tann'ya gre, Bilgi Aac'nn meyvesini yemenin kesin sonucu lm olmalyd, ylana gre (en azndan byle de anlalabilir) bu Tanr gibi olmak demekti. Her ikisi de benzer nedenlerle yanltr. nsanlar lmedi, ama lml oldu, Tanr gibi olamadlar, ama yle olabilmenin elzem -54yeteneini elde ettiler. Her ikisi de ayn zamanda doruydu. len insann kendisi deil, ama cennetteki insandr, Tann'nn kendisi olamam, ama Tanrsalln bilgisine ulamtr. Kt Olan'm o perian bak as: yi ve Kt'y bilmeyi Tann'yla eitlik sanyor. Lanetlenmi olmas onu eskisinden daha kt bir hale getirmemi gibi grnyor: yolun uzunluunu karnnn stnde yerde srnerek lecek. (Aforizma 85) 22 Ocak. Michelob'a yrme giriimi. amur. (Aforizma 86) Ama her dumann altnda ate vardr ve drt bir yannda kara dumandan baka bir ey grememesi ayaklan yanan kimseyi kurtarmayacaktr. aknlk iinde kocaman ata bakakaldk. Odamzn tavann delip dan kmt. Bulutlu gkyz o grkemli siluetinin evresi boyunca gsz srkleniyor, yelesi rzgrda uuldayarak uuuyordu. Sanatn bak asyla yaamn bak as, sanatnn kendisinde bile farkl farkldr. -55Sanat, pervane misali gerein evresinde^ uuur, ama kesinlikle yanmamaya kararldr. Karanlk bolukta, k kaynan, daha nce hi alglanmad halde, kesinlikle bulmak yeteneiyle donatlmtr. (Aforizma 87, 88) 25 Ocak. afak vakti. ntihar eden kii, hapishanenin avlusunda daraac kurulduunu gren, bu daraacnm kendisi iin kurulduu kuruntusuna kaplp, geceleyin hcresinden kaarak kendini asan bir tutukludur. Bilgiye sahibiz. Kim onu elde etmek iin aba harcarsa, onun bilgiye kar aba har- . cadndan kuku duymak gerekir. Mihraba adm atmadan nce, ayakkablarn karmalsn, yalnz ayakkablarn deil, her eyini de; yolculuk iin giydiin elbiseleri soyunacak, yanma aldn yk
brakacaksn; sonra plakln karmalsn, plaklnn altndaki her eyi, plaklnn altnda gizli her eyi karmalsn, sonra z, zn zn, sonra geri kalan ve sonra artklar ve sonra lmsz atein prltsn da karmalsn. Yalnzca atein kendisi mihrap tarafndan zmsenir, ate de kendini onun tarafndan zmsenmeye brakr; ne ate ne mihrap birbirine kar durabilir. -56Kendini silkip atmak deil, ama kendini yiyip bitirmek. lk Gnah'tan tr insan cezalandrmann olas yolu vard: lerinden en hafifi, uygulanm olanyd, Cennet'ten kovulu; ikincisi Cennet'in yok ediliiydi ve ncs -ki bu ilerinde en korkun ceza olurdu- ebedi yaam kapsn kapatmak, her eyi olduu gibi naslsa yle brakmakt. 18 Ocak. Kendini beenmilik, birka gn kendini unutu. (Aforizma 90, 91) A, G ile ne iyi geinebiliyor, ne de ondan boanabiliyordu, bu yzden kendini vurdu, bu ekilde uzlatnlamaz olan uzlatrabile-ceine, baka bir deyile, kendi kendisiyle "gerdee girebileceine" inanyordu. "Eer, leceksin" u anlama gelir: yi ve Kt hakknda bilgi, ayn anda hem ebedi yaama giden yolda bir adm, hem de bu yolda bir engeldir. Eer bilgiyi elde ettikten sonra ebedi yaama erimek istersen -ve bunu istemekten baka bir ey yapmak elinden gelmez nk yi ve Kt hakknda bilgi bu istektir-kendini yok etmen, ebedi yaama, yok edie giden yolu kurman gerekecektir. Dolaysyla, Cennet'ten kovulu bir eylem deil, bir olaydr. -57DRDNC DEFTER ok byk bir sorumluluu, daha dorusu, btn sorumluluu yklenerek, bu sorumluluk altnda kendini eziyorsun. (Aforiz-ma 92) Eer btn sorumluluk omuzlarna yk-lense, bu frsattan yararlanmak ve sorumluluk tarafndan boulmak isteyebilirsin; ama yine de byle bir eyi denemek istersen, omuzlarna hibir sorumluluun yklenmediini fark edeceksin, ama sen bu sorumluluun kendisisin. Atlas'n* zgr olduunu dnmesine izin verildi, diledii an Dnya'y omuzlarndan atabilir ve ekip gidebilirdi; ama ona verilen tek izin bunu dnmesiydi. Gnlerin, mevsimlerin, kuaklarn, yzyllarn birbirini izleyen grnrdeki sessizlii bir kulak kabarttan baka bir ey deildir; arabaya koulmu atlar da byle tins gider. 31 Ocak.1 Bahe ileri, gelecekten mitsizlik. * Atlas. Yunan mitolojisinde dnyay omuzlarnda tayan efsanevi yaratk. -61yle bir sava ki, hibir an ve aamada, srtn salama alamazsn. Bu bilinmesine karn, hep unutulur. Unutulmadnda da sadece bir an dinlenmek iin aranr bu
srtn salama alma ve asla cezasz kalmayaca biline biline byle bir yola bavurulur. 1 ubat. Lenz'in mektuplar. (Aforizma 93, 94) 2 ubat. Wolf un2 mektubu. (Aforizma 95, 96) 4 ubat. Uzun sredir yatakta yat, uykusuzluk, savamn bilincine var. Yalanlar dnyasnda yalan, kart doruyla ortadan kaldrlamaz, o ancak bir gerek dnyasyla yok edilebilir. Istrap bu dnyann tek olumlu esidir, hatta bu dnyayla olumlu arasndaki biricik balantdr. (Aforizma 97) 5 ubat. Gzel bir sabah, her eyi hatrlamak imknsz. Bu dnyay yok etmek, ilkin, dnyann kt olmas, yani onun bizim amacmza aykr dmesi, ikincisi onu yok edebilme gcne sahip olmamz durumunda bizim iin bir -62dev olabilirdi ancak. Birincisi dnyann bize kt grnmesindendir; ikincisinden de biz yoksunuz. Bu dnyay yok edemeyiz, nk onu bamsz bir ey olarak biz yaratmadk; biz, yolumuzu kaybedip bu dnyann iine dtk yalnzca, hatta, bu dnya bizim yolumuzu kaybetmemizdir, ama bu dnya yok edilemez bir eydir, ya da, daha dorusu, yle bir eydir ki, ondan el ekilerek deil, sonuna dek yaanarak yok edilebilir ve bv da, elbette, dnyann sonuna dek yaanmasnn, bir dizi yok edi ediminin sonucu olabilir; ama yine bu dnyann kafesi iinde. Bizim iin iki tr gerek var: Bilgi Aac ve Yaam Aac. Etkin ilkenin gerei ve duraan ilkenin gerei. lkinde, yi kendini K-t'den ayrr; ikincisi yi'nin kendisinden baka bir ey deildir. lk gerek bize gerekten verilir, ikincisi ise sadece sezgisel olarak. zc olan budur ite. Neeli olan ise, birinci gerek yaanlan ana aittir, ikincisi sonsuzlua; ilk gerein ikincisinin nda silinip gitmesinin nedeni budur. 6 ubat. Flhau'ya gidi. (Aforizma 98) 7 ubat. Talardan asker, Kgen Adas. Yorgunluk ille de inan zayfln gstermez -yoksa gsterir mi? Her halkrda yorgunluk yetmezlik anlamna gelir. Kendimi, -63ben'i iaret eden her eyin iinde ok skm hissediyorum: Sonsuzluk demek olan ben bile kendim iin ok darm. Ama eer, rnein, gzel bir kitap okusam, diyelim bir gezi kitab, beni canlandryor, doyuruyor, bana yetiyor. Bu da, bu kitab daha nce kendi sonsuzluumun iine katmadm kantlyor, ya da, bu kitab da zorunlu olarak ieren sonsuzun sezgisel ltsn grecek kadar uzaa itelememiim kendi sonsuzluumu. Bilginin belirli bir aamasndan sonra, yorgunluk, yetmezlik, snrllk, kendini hor grme, bunlarn hepsinin yok olmas gerekir; bu nokta da, beni nceleri kendine yabanc bir nesne olarak zindeletiren, doyuran, zgr klan ve ycelere tayan eyi kendi z doam olarak tanma gcne kavutuum andr.
Ama ya yabanc ey sadece bir nesne olduu iin bu etkiye sahipse ve sen ulatn bu yeni bilginle bu bakmdan sadece hibir ey kazanmamakla kalmyor; stelik nceki avuntuyu da yitiriyorsan? Doru, o bu etkiye sadece yabanc bir nesneyken sahipti, ama sadece bu etkiye sahip deildi; etkisi giderek byd, beni bu yksek dzeye kard. Yabanc olmaya son vermekle kalmayp, Ben olmaya da balad. Ama sen yabanc dnya, artk sen kendi kendine yabanc deilsin. Bylece, Dnya'nm yaradln yadsyor, kendi varlnn kantlarn rtyorsun. Neeyle buyur etmeliydim sonsuzluu, ama onu bulduumda hznleniyorum. Sonsuzluk erdemiyle mkemmel hissetmem ge-64rekirdi kendimi -ama daha knt iinde hissediyorum. Diyorsun ki: Hissetmem gerekirdi. Bunu syleyerek kendi iindeki bir yasay m dile getiriyorsun? Evet, sylemek istediim bu. imdi, senin iine bir yasann yerletirilmesi, yalnzca bir yasay iitip de baka bir ey olmamas imknsz. Srekli bir yasa m bu, yoksa geici mi? Buna gelince, emin olamyorum. Yine de srekli bir yasa olduuna, ama ara sra iittiime inanyorum. Bv sonuca nereden varyorsun? itmesem bile iitiyormuum gibi oluundan; yle ki iitilebilir olmuyor bazen, kar sesi yumuatyor ya da azdryor br sesi: Yani bana sonsuzluu haram eden kar sesi. Peki, sonsuzluk yasas konuurken ayn ekilde kar sesi de iitiyor musun? Evet; hatta kimi zaman kar sesten baka hibir ey iitmiyorum, baka her ey sadece bir ryaym gibi grnyor, sanki ryann rastgele konumay srdrmesine izin veriyorum. Neden isel yaam bir ryaya benzetiyorsun? Rya gibi sama, tutarsz, kanlmaz, bir kezliine, onun gibi nedensiz yere seni mutlu eden ya da korkutan, onun gibi btnyle iletiim kurulmas imknsz ama iletiim kurmaya zorlayc olduu iin mi? Evet, btn bunlarn hepsi-sama, nk ancak kendisine boyun emezsem varlm burada srdrebilirim; tutarsz, nk kimin -65yasas olduunu ve neyi amaladn bilmiyorum; kanlmaz, nk beni hazrlksz yakaladndan, birinin stne uykunun kmesi gibi stme kyor, ki uyuyann da, sonuta uyumak iin yattna gre, ryalar iin hazrlkl olmas gerekir; bir kezlii-ne, hi deilse yle grnyor, nk ona boyun ememem, gerekle karmyor, dolaysyla kusursuz bir kezliini koruyor; beni mutlu ediyor ya da korkutuyor, hi nedensiz, ama mutlu etmesi korkutmasndan ok daha seyrek; iletiim kurulamyor, nk kavranabilir deil ve ayn nedenden dolay kendisiyle iletiim kurulmas iin dayatyor. sa, n.3 8 ubat. Erkenden kalkld; alma olana.
9 ubat. Kimi gnler ortalk st liman, gelenlerin kard sesler, bizimkilerin eve gelenleri karlamaya koturmas, sada solda bayraklar asl, telala mahzene inilip araplar seiliyor, bir gl pencereden kaldrma dyor, kimsede sabr kalmam, ayn anda yzlerce kolun tuttuu gemiler kyya ekiliyor, evrelerini saran yabanc adamlarn baklar onlar izliyor, alann tm aydnl ullanyor zerlerine. Kolay olan neden bu kadar g? Ayartlardan yana ben-. Sayp dkmekten vazge. Kolay olan gtr. ylesine kolay ve ylesine g. Tek "yu-66va"nn okyanusun br ucundaki aacn olduu elim sende oyununda olduu gibi. Ama neden oradan gp gittiler ki zaten? -Dalgalarn daha sert krld yerler sahillerdir, ite yle dardr orada odalar ve yle fethedilemez. Soru sormay seni geri getirebilirdi; soru sormalar daha da uzak bir okyanusa srklyor seni. -Oradan gp gidenler onlar deil, sensin.Boyuna dar boazlar sktracak beni. Ama sonsuzluk zamann donakal deildir. Sonsuzluk kavramnda bunaltc olan, zamann sonsuza dek sreceine dair, ki bu bizim aklmzn alabilecei bir ey deildir, ne srlen kanttr ve bunun mantksal karm, kendi kendimiz olarak kendi kendimizin kant olmamzdr. Gelip geiciliimizin sonsuz kantlamasna ynelik en gsz kan bile, srdrmekte olduumuz gnahkrla ilikin en deitirilemez kandan ne kadar da ok bunaltcdr. Ancak safl iinde birincisini btnyle kapsayan ikinci kanya katlanma gc inancn lsdr. (Aforizma 99) 10 ubat Pazar. Grlt. Ukrayna Bar. Komutanlarn ve sanatlarn, klarn ve zenginlerin, politikaclarn ve cimnastikile-67rin, gemicilerin ve ... oluturduu sis imdi dalyor. zgrlk ve klelik, temel anlamda ayn eydir. Hangi temel anlamda? Klenin zgrln yitirmedii; bundan dolay bir bakma zgr adamdan daha zgr olduu anlamnda deil. Kuaklar zinciri, senin doann bir zinciri deildir ama yine de birtakm ilikiler vardr. -Hangi ilikiler?- Kuaklar tpk senin yaamnn anlar gibi lrler. -Ayrm nerede peki? Eski bir akadr. Dnyay skca tutar, ama dnyann bizi tuttuundan yaknrz. Bir bakma bu dnyann varln yadsyorsun. Yaam bir dinlenme n, devinimin iindeki bir dinlenme n olarak aklyorsun. 11 ubat. Rusya Bar. Byk yangndan onun evi kurtuluyor, dindar biri olduundan deil, evine zarar gelmemesini kendine ama edindiinden. Gzlemleyen kii, bir anlamda dnyayla birlikte yaayan kiidir, yaayan her eye kendini balar, rzgra ayak uydurmaya alr. Byle biri olmak istemem.
Yaamak demek yaam ortasnda olmak, yaam yaratan bakmla yaama girmem demektir. -68i Dnya ancak yaratld yerden bakldnda iyi grnebilir, nk yalnzca orada "Ve grd ki, iyiydi," denilmitir -ve yine ancak oradan bakldnda lanetlenip yok edilebilir. Hep hazr, evi portatif, her zaman yurdunda. Bu dnyann belirleyici zellii geiciliidir. Bu bakmdan yzyllarn bir anlk zamandan stnl yoktur. Dolaysyla geiciliin sreklilii hi avuntu vermez; yeni yaamn ykntlarn arasnda filizlenmesi gerei, yaamdaki diretiten ok lmn direti-ini kantlar. Dnyaya kar savamay isteseydim, onun belirleyici zelliine, yani geiciliine kar savamam gerekirdi. Bunu bu yaamda yapabilir miyim, hem de mit ederek ya da inanla deil ama gerekten. Demek dnyaya kar savamak istiyorsun; hem de mitten ya da inantan daha gerek silahlarla. Belki byle silahlar vardr, ama ancak belirli meziyetleri olan kiiler tarafndan bilinip kullanlabilir bu silahlar. yleyse bak! Bu meziyetlere sahip deilsem bile onlar elde edebilirim belki. Elbette, ama bu konuda sana yardm edemem. Yani o meziyetleri elde edebilir sem, ancak o zaman yardm edebilirsin bana. Evet. Daha kesin sylersem, asla yardm edemem, nk bu meziyetlere sahip olsaydn, her eyin olurdu. -69Mademyle, neden beni nceden snamaya kalktn? Sende eksik olan gstermek iin deil, sende eksik bir ey olduunu gstermek iin. Belki bylelikle sana belirli oranda bir yardmm dokunabilir; nk sende bir eyin eksik olduunu bilmene karn, buna inanmyorsun. Yani, balangta sorduum soruya karlk olarak, bu soruyu sormam gerektiinin kantn sunuyorsun bana. imdiki duruma uygun olarak, daha kesin bir biimde tanmlayamayacam daha fazla bir ey sunuyorum. Balangta sorduum soruyu bana aslnda daha baka trl sorman gerektiinin kantn sunuyorum. Yani u: Bana ya cevap vermeyeceksin ya da cevap veremiyorsun. "Cevap veremiyorum," -evet doru. Ama bu inanc -ite onu verebiliyorsun. 19 ubat. Prag'dan dn. Ottla Zarch'ta. Mehtap gzlerimizi kamatryordu. Kular aatan aaca tyordu. Krlarda rzgr uulduyordu. Toz toprak iinde srnyorduk, bir ift ylandk. Sezgi ve yaant.4 Eer "yaant" Mutlak'n iinde bir dinlen-meyse, "sezgi" dnyann iinden geip dnerek Mutlak'a varan uzun kvnml yol olabilir
-70ancak. Ne de olsa, her ey amaca ulamak ister ve yalnzca bir ama var. Paralanmann yalnzca zaman iinde olmasna, yani demem o ki, her an olup bitmesine karn, aslnda hi gereklememesi, bir uzlama salayabilirdi kukusuz. (Aforizma 100, 101) Sadece gelecei dnen kii, sadece yaad n dnen kiiden daha az tedbirli davranr; nk iinde yaad n bile dnmez, ama sadece onun srekliliini dnr. (Aforizma 102) 22 ubat. Tefekkr ve etkinliin kendi grnr gereklikleri vardr; ama sadece tefekkrn yayd, yani, yine ona dnen etkinlik gerektir. (Aforizma 103) radenin zgrl udur: l istediinde zgrdr, l gemek iin izleyecei yolu, kendi yry biimini kendi seebilecei iin zgrdr, ama ayn zamanda lden gemek zorunda olduu iin zgr deildir, seilecek her yol labirentsi bir biimde ln her bir parasna uramadan gemeyecei iin zr deildir. -71(Aforizma 104) 13 ubat. Yazlmayan mektup. Kadn, belki de daha kesin bir deyile, evlilik, kozunu paylaman gereken yaamn bir temsilcisidir. (Aforizma 105) (Aforizma 106) alan makineleriyle srekli sarslan bir geminin nnden kynn srekli seirtmesi gibi, icatlar da nmz sra seirtiyor. catlar stesinden gelinebilecek her eyin stesinden geliyor. unu sylemek hakszlktr. rnein: Uak bir ku gibi uamaz, ya da: Asla canl bir ku yaratamayacaz. Elbette yapayamayacaz, ama hata itirazn kendisinde yatyor, tpk dz bir rotada ilerlemesine karn geminin hep k limanna varmasn beklemek gibi bir ey bu. -Bir ku ilk yaratl eylemine benzer ekilde yaratlamaz, nk o zaten yaratlmtr, ilk yaratl ediminin sonucu olarak srekli tremek-tedir ve kesintisiz ilk irade tarafndan yaratlan, srekli yaam kvlcmlar saan bu yaayan diziye mdahale etmek imknszdr; tpk bir sylencede anlatld gibi: lk kadnn erkein kaburga kemiinden yaratlm olmasna karn, bu bir daha asla yinelenmedi, ama o andan bu yana erkekler hep bakalarnn kzlarn kendilerine e al-72d. -Kuun yaratlmdaki yntem ve eilim -nemli olan budur- ile uan icadnn yntem ve eiliminin farkl olmasna gerek yok; silah sesiyle gk grltsn birbirine kartran ilkelin yorumu ancak snrl bir gerei ierebilir. Bu yaamdan nce de yaadnn kantlan: Seni daha nce de grmtm, ilksel zamanlar ve kyamet gnnde gerekleecek mucizeler. 25 ubat. Sabah duruluu. Aile yaam, arkadalk, evlilik, meslek, edebiyat gibi ne varsa her eyde baarsz olmamn, hatta baarsz bile olamaymn nedeni miskinlik, kt niyet ya da
beceriksizlik deil -geri bunlarn hepsinin de kendince bir rol var bunda, nk "haarat boluktan doar"- btn bunlar deil, ayamn altnda bir zeminden, havadan, buyruktan yoksun oluumdur. Benim devim bunlar yaratmak, sadece belki o zaman, elden kardklarm ele geirebileceim iin deil, ama elden kardm bir ey olmad iin, nk dev devdir nasl olsa. Hatta bu en birincil devimizdir, ya da hi deilse, bu devin yansmas, tpk, hava basncnn dk olduu yksekliklere trmanan birinin aniden ok uzaklardaki gnein yla karlamas gibi. stisnai bir dev de deil; kukusuz daha nceden bana yneltildi. Doru, imdiki lde yneltilmi miydi, bilmiyorum. Bildiim ka-73daryla, dnyaya gelirken evrensel insan zayflnn dnda, yaamn gerektirdii hibir ey getirmemiim yanmda. Bu gszlk -ki bir bakma devcileyin bir giinde, asla savama deil, sadece temsil etme hakkn kendimde grdm ve kukusuz kendime ok yakn bulduum iinde yaadm an olumsuz zelliklerini gayretle zmsedim. Ne bir para olumlu, ne de olumluya devrilip ar olumsuz, bunlar benim kaltmsal olarak pay almadm eyler. Ben Kierkegaard gibi, Hristiyanln artk iyice iki yanma dm eli tarafndan yaama salnmadm, ne de Siyonistler gibi artk bizden uzaklaarak uup giden Yahudi ibadet cbbesinin eteinin ucundan yakalayabildim. Bir son ya da bir balangcm ben. Duvar kendisine aklmak zere olan ivinin ucunu nasl hissederse, o da akanda yle hissetti. Dolaysyla hissetmedi. Kimse, burada kendi manevi yaam kaynann izin verdiinden daha fazlasn yapamaz; yiyecei, giyim kuam v.b. salamak iin alyor gibi grnmesi asl konu deildir, nk her grnr lokmayla birlikte bir de grnmez lokma v.b. almaktadr. Bu her insan tekinin kendi varln hakl karma yoludur. Gren der ki, geriye dnk hakl karmalarla kendi varlna bir temel oluturmaktadr, ama bu sadece aynaya ters yansyan psikolojik bir yazdr; gerekte kendi yaamn bu hakl klmalarnn st-74ne kurmaktadr. tiraf edildii gibi, her insan teki kendi yaamn (ya da lmn, ki ayn eydir) hakl karmaldr; bu devden kaamaz. Her insan tekinin kendi yaamn yaadn (ya da kendi lmn ldn) gryoruz. Bu basan isel hakl karmalar olmakszn mmkn olmazd; hibir insan teki hakl karlmam bir yaam yaayamaz. nsan teklerinin kmsenmesi: Buradan herkesin kendi yaamnn temellerini hakl karmalarla kurduu karm yaplabilirdi. Psikoloji, aynaya yansyan bir yaznn okunuudur, yani zahmetli bir itir ve her zaman doru sonular vermesi bakmndan aydnlatcdr; ama gerekte hibir ey olmaz. Bir insann lmnden sonra, ksa bir sre iin, dnyada bile, len kimseyle ilgili faydal bir sessizlik ker; dnya ileri sona ermi, ilerideki bir lm beklemekten kurtu-lunmu, sanki bir yanlg dzeltilmitir; -yaayanlar iin bile rahat bir nefes alma frsat domutur, bu yzden de, l odasnn camlan alr- ok gemeden
btn bunlann grnten baka bir ey olmad anlalr, aclar ve feryat figan yeniden balar. lmn zulm, son'u deil, ama son'un gerek acsn beraberinde getirmesidir. lmn en byk zulm: Anlalmas kolay bir son. gerek bir acya neden olur. -75lm deinin evresindeki feryat figan, aslnda gerek anlamda bir lmn burada gereklememi olmasndan feryat figan etmektir. Hl bylesi bir lmle yetinmemiz gerekiyor; hl bu oyunu srdryoruz. 26 ubat. Gneli bir sabah. nsanln evrimi - lme gcnn bymesi. lm kurtuluumuzdur, ama bu lm deil. (Aforizma 107, 108) Burada herkese imana ilikin iki soru sorulur: Biri bu yaama inanlp marnlamayaca, ikincisi yaamn amacnn bulunup bulunmad. Her iki soru da, kendi yaamlarnn gerekliinden dolay herkes tarafndan kesin ve abuk bir "evet" ile cevaplanyor; yle ki sorularn doru anlalp anlalmadna ilikin bir kuku oluuyor: Ne olursa olsun, her insann kendi "Evef'ini dile getirmeden nce ona giden yolu uraarak amas gerekiyor; nk sorularn saldrs altnda verilen cevaplar, yzeyden ok derinlerde bile karmak ve ele geirilmesi zor cevaplardr. (Aforizma 109) elikinin iletiimsizlii diye bir ey vardr belki de, yine de yle aa vurmaz kendini, -76nk Hz. brahim'in kendisi bunu anlamaz. Diyelim, bunu anlamas gerekmez, ya da amalamas beklenmez, dolaysyla bunu kendisi iin yorumlamas da beklenmez, ama hi kukusuz bakalar iin yorumlayabilir bunu. Bu anlamda, Genel bile ak deildir, Iphigenia olaynda kehanetin asla bir aklk tamamas bunu gsterir.5 Genel'de sknet mi? Genel'deki kaypaklk. Genel bir kere sknet diye yorumland, ama ounlukla Tikel ile Genel arasnda "evrensel" bir salnm olarak. Biricik sknet gerek Genel, ama ayn zamanda son ama. Sanki Genel ile Tikel arasndaki salnm gerek bir sahnede oluyordu, te yandan da sanki Genel'deki yaamn tasla arkadaki kuliste yaplmaktayd. Yalnzca dolayl olarak sulanabileceim, anlamszlyla beni bktracak bir evrim falan yok. Hz. brahim lml dnyay kendine yeterli bulmaz, dolaysyla ngrsyle birlikte ebediyete g etmeye karar verir. Ama ya yoldaki giri kapsnn ya da k kapsnn ok dar olmasndan, eya ykl arabasn geiremiyor. Suu, emir veren sesinin gszlnn stne ykyor. Bu, onun yaamnn derin strabdr. Hz. brahim'in ruhsal yoksulluu ve bu yoksulluun nispi duraanl bir avantajdr, konsantre olmasn kolaylatryor; daha do-77rusu bu avantaj konsantrasyonunun kendisi oluyor. Ama bunun sonucu, konsantre olma gcnn uygulanmasndaki avantaj yitiriyor."
Hz. brahim aadaki gibi yanl anlamayla hareket etmitir: Bu dnyann tekdzeliine katlanamaz. Gerek u ki, bu dnya srekli deiir, ki bir avu toprak alnp daha yakndan dikkatlice gzden geirildiinde saptanabilir bu. Doal olarak Hz. brahim de bunu bilir. Dolaysyla, dnyann tekdzeliinden yaknmas aslnda dnyann ok ynl doasyla derinden kaynama yetersizliinden yaknmaktadr. Yani bu yaknma aslnda dnyann iine bir atlama tadr. Durumu kantlama abasna bir bysel-lik elik ediyor. Biz kantlamadan by dnyasna kalabilir, bysellikten manta, ama her ikisi de ayn anda, her eyden nce nc bir kendilik meydana getirdiklerinden, yaayan bir byy ya da ykc deil de yapc olan bir dnyann ykcln ykarlar. Gereinden ok akl var, sanki sihirli bir arabadaym gibi akl dnyada yol alyor, yolu olmayan yerlerden bile gidiyor. Orada yol olmadn kendiliinden anlayamyor. Bylelikle ardndan gelinmesine ynelik hrmetkar ricas zorbala, "yol zerinde" olduuna dair itenlikli inanc kendini beenmilie dnyor. -78Yoksul ilerin Kardelii Ykmllkler: Ne paras, ne deerli eyas olacak, kendisine verildiinde de kabul etmeyecek bunlar. Yalnz aadakilere sahip olmasna izin vardr: En basitinden bir giysi (ayrntlar saptanacak), almak iin gerekli alet edevat, kitap, kendine yetecek kadar yiyecek iecek. Bunun dnda her ey yoksullarndr. Geimini yalnzca alarak salayacak. Salnn zarar grmeyip gcnn yetecei hibir iten kanmayacak. alaca ii ya kendisi seecek, ya da, bu mmkn olmadnda, hkmete kar sorumlu olan Kon-seyi'nin anlamalarna uyacak. almasna karlk alaca cret, iki gnlk geimim salamaya yetecek miktarn stne kmayacak (Bu herkesin oturduu mahalleye gre ayrntl olarak saptanacak) . ok sade bir yaam srecek. Zorunlu ihtiyac kadar beslenecek, rnein bir anlamda en yksek cret saylabilecek en dk cret karl olarak ekmek, su, hurma. En yoksullarn yedii kadar yenilecek, en yoksullarn barnd gibi barnlacak. verenlerle iliki, karlkl gven ilikisi zerine kurulacak. Alman her i, ciddi salk nedenleri dnda her koulda bitirilecek. Haklar: En ok alt, kol iileri iin drt be saatlik mesai. Hastalanldmda ya da ileri ya nedeniyle allamayacak duruma gelindiinde, Dev-79m. let tarafndan iletilen yallar bakmevinde ve hastanelerde baklma. alma yaamna bir vicdan, mesai arkadalarna kar bir ballk meselesi olarak bakmak. Miras yoluyla kazanlm tm mallan, hastane ve yurt yapmna katkda bulunmak zere Devlet'e vermek. Hi deilse geici bir sre, kendi geliriyle geinebilen kiilerin, evlilerin ve kadnlarn iten uzak tutulmas.
Konsey (mutlaka yerine getirilmesi gereken bir dev) Hkmet'le ibirlii iinde olacak. Kapitalist iletmelerde de [bundan sonra iki szck okunamyor]. hmal edilmi blgelerde, dknler yurdunda bulunanlar retmenlik yaparak yardm edilebilir. st smr be yz kii. Bir yl staj. Her ey elinin isteine boyun eiyor, yap ilerliyordu. Tanmad iiler, hepsi yontulmu, birbirine uyan mermer bloklar getiriyordu. Kmldayan parmaklarnn talimatlarna uygun olarak, bloklar ykseliyor, yerine oturuyordu. imdiye dek hibir yap bu tapnak kadar kolayca ykselmemiti, ya da dier bir deyile, bu tapnak gerek bir tapmak havasyla yaplyordu. Her blokun stnde -hangi taocamdan karlmt kim bilir?-sanki anlamsz ocuksu ellerin kargack burgack iziktirmeleri, daha dorusu, ilkel da adamlarnn belki insan kzdrmak, belki ta-80pnam kutsallna glge drmek, belki de tamamen yok etmek iin, belli ki ok keskin aletlerle tapmaktan daha ok dayanacak bir sonsuzluk amacn gderek her tan zerine oyduu yazlar vard. Dolan dolan akp giden suya kar aydan yukar. Hu aac kmeleri. Aniden ykselen retmenin sesi. ocuklarn homurdanmalar. Kzllk iinde snen, kendini terk eden, korkudan donakalan gne. at diye arplan soba kapa. Kahve piiriliyor. Dirseklerimiz masaya dayal, bekliyoruz. Yolun bir yannda krpe fidanlar. Aylardan mart. Daha ne istiyorsun? Mezarlarmzdan kyor, bu dnyada biz de avare avare dolamak istiyoruz, belli bir planmz yok. Demek beni brakp gitmek istiyorsun? yi, bu da brleri gibi bir karar. Ama nereye gideceksin? Benden kurtulabilecein bir yer var m? Ayda m? Oraya, o kadar uzaa da asla gidemeyeceksin. yleyse btn bunlar niye? Keye sinip sessiz olsan! Bu daha iyi olmaz m? Oda scak ve karanlk. Dinlemiyor musun? El yordamyla kapy aryorsun. Evet ama, kap nerde? Hatrladm kadaryla bu odann kaps yok. O zaman, buras yapbrken, senin dnyay yerinden oynatacak planlar yapacan kim dndrd? Hani, kaybedilmi bir ey yok, bylesi bir dnce yitip gitmez, sofra meclisinde etraflca tartrz ve belki de kahkahalarla dllendirilirsin bunun iin. San soluk ay douyor, biz ormandan at zerinde geiyorduk. -81Poseidon* bkp usand denizlerden. l zpkn elinden dt. Sessiz, oturuyor kayalkta ve onun varlyla sersemlemi bir mart bann stnde sarsak emberler iziyordu. Doludizgin yuvarlanp giden araba. Ah neler sunulmu bize burda! Yatak yorgan aalar altnda, yeil karanlk, kuru yapraklar, Birazck gne, nemli rayihas ieklerin Ah neler sunulmu bize burda! Nereye srer bu ihtiras bizi? Kazanmak bunu, yitirmek unu? Anlamszca ieriz kl Ve boarz babamz Nereye srer bu ihtiras bizi? Nereye srer bu ihtiras bizi? Yuvalarmzdan eker uzaklara.
Flt ayartcyd, kk rmak ayartcyd. Sana sabrl grnen ey hrdad aa doruunda Ve konutu bahenin efendisi. Ele geirmek mi abam gzlerindeki deiim oyununu, szckleri ve irinli ban... Kont le yemeine oturmutu: Sessiz bir Poseidon: Yunan mitolojisinde denizlere hkmeden tanr. -82yaz lesiydi. Kap ald, ama bu kez gelen uak deil, Kont'un erkek kardei Philotas't. "Kardeim," diyerek doruldu Kont, "uzun zamandr ryalanmda bile grmyordum seni, ite yine karmdasm." Anszn terasa alan kapnn camlarndan biri krld, keklie benzeyen, ama ondan daha byk, uzun gagal kzl kahverengi bir ku odann iine dt. "Bekle, imdi derhal yakalarm onu," dedi kardei, bir eliyle cppesini tutup bryle de kuu kapmaya alt. Tam o srada uak elinde bir tepsi nefis meyveyle ieri girdi; bunu frsat bilen ku imdi, tepsinin evresinde minik emberler izmeye, meyveleri var gcyle gagalamaya balad. Orackta donakalm uak elinde tepsiyle dikiliyor, gerekte arm gibi grnmeyen bir halde bir meyvelere, bir kua, bir de hl kuu kovalayan Kont'un erkek kardeine bakyordu. Derken br kap ald ve kyller dolutu ieri, tarlalarnda daha iyi tarm yapabilmek iin ormandan geen yoldan yararlanmalar iin Kont Hazretlerinin iznini rica ediyorlard. Ama zamansz gelmilerdi, nk Kont hl kk bir okul ocuuydu, taburede oturmu dersini yapyordu. Evet, ihtiyar Kont lmt, onun yerine imdi olunun ynetime gemesi gerekiyordu, ama gerekte byle deildi durum, tarihin aknda bir kesinti olmutu, bu yzden Kont'a bavuran kyl temsilcileri bolukta dolanp duruyordu. Nerede sona varacaklard? Geri dnecekler miydi? lerin nasl yrdn zamannda anlayacaklar myd? Topluluun yesi -83olan retmen gruptan ayrlarak ne kt ve Kk Kont'u eitme grevini stlendi. Elindeki sopayla masann stndeki her eyi aa yuvarlad ve karatahta olarak kullanmak iin yz ne gelecek ekilde masay yan yatrd, bir para tebeirle 1 rakamn yazd. ki iiyorduk, oturduumuz kanepe hepimiz iin giderek kld, duvar saatinin akreple yelkovan hi durmakszn dnyordu da dnyordu. Uak ieri bir gz att, kaldrdmz ellerimizle ona iaret ettik. Ama pencerenin nndeki kanepede oturanlardan birisinin grntsyle bylenmiti. zerindeki ipek gibi parldayan ince siyah bir giysiyle ihtiyar adam yavaa ayaklarnn zerinde doruldu, parmaklan hl kanepenin kollarnda oyalanyordu. "Baba!" diye haykrd oul, "Emil!" diye haykrd ihtiyar adam. Arkadalarma uzanan yol benim iin ok uzun. Prag. nsanlar gibi dinlerden de geilmiyor. Hoplar zplar oynarsn minik yavrucak scak havaya yaslanm ban rzgrda nazl titreen l l otlarda
bir iner bir kalkar ayacn.7 -84BENC DEFTER Halimden ok memnun olmam gerekir. Belediyede ktibim. Belediyede ktip olmak ne gzel bir ey! Az i, dolgun maa, bol bo zaman, kentte nereye gitsen byk sayg. Bir belediye ktibinin durumunu yle iyice hayal ettim mi, imrenmeden edemem. Ve imdi ben de onlardan biriyim, belediyede ktibim -eer elimden gelseydi, her sabah kahvaltda arta kalan krntlar toplamak iin oda oda dolaan bronun kedisine bu byk itibar yesin diye vermek isterdim. Bu gidile yakn bir gelecekte ya leceim ya da yaamak iin btnyle uygunsuz olacam -bu byk bir olaslk, nk son iki gece epeyce kan kustum- kendi kendimi lime lime ayrdm sylememe izin verin. Eskiden babam gz dnm bo tehditler savurur, seni balk gibi didik didik ederim, derdi -gerekte bir fiske bile vurmad bana- imdi tehdit ondan bamsz bir ekilde btnyle gerekleiyor. Dnya -F. de onun temsilcisi- ve kendi ben'im uzlamaz bir kartlk iinde bedenimi didik didik ediyor. Eitimimi byk kentte srdrecektim. Tren istasyonunda beni teyzem karlad. Onu bir kere, babamla kenti ziyaret ettiimizde grmtm. Zor tandm onu. -87Seni uursuz karga, dedim. Seni uursuz, ihtiyar le kargas seni, neden yoluma karsn? Nereye gitsem, oraya tnersin, yolunmu tylerini kabartr durursun. Bamn belas! Evet, dedi, ban ne eip ders veren bir retmen edasyla nmde gidip gelmeye balad, evet haklsn; benim iin bile rahatszlk verici olmaya balad bu. En sonunda okuyaca kente varmt. Bir oda bulunmu, bavulu boaltlmt; bir sredir orada yaayan bir hemerisi ona kentin caddelerinde elik ediyordu. ans eseri, yrdkleri sokan sonunda, okul kitaplarnda resimlerini grd nl yaplar kt karlarna. Manzara karsnda soluu kesildi, ama hemerisi oray eliyle iaret etti, o kadar. Seni moruk, ortal bir kere derleyip top-lasan nasl olur? Hayr, hayr, buna var gcmle kar ko-yanm. Buna kukum yok. Bununla beraber senden kurtulacam. Akrabalarm alp gelirim ben de. Onu da dndm. Onlar da tek tek tutup duvara arpacam. Beni tp un ufak edecek iki deirmen tann arasndan ekip karacak her ne ise, bunu ltuf diye karlayacam, yeter ki an bedensel acya neden olmasn. Gnein altnda yamyass uzanm kk -88veranda, tatl tatl huzur iinde aldayp duran Weir rma. Bir ey yok beni tutan Kaplar, pencereler ak ve geni, bo teraslar. K. byk bir sihirbazd. Program biraz skcyd ama srekli baarl olmasndan dolay hep gzdeydi. Onu ilk kez seyrettiim gsteriyi, aradan yirmi yl gemi olmasna ve henz ok kk bir ocuk olmama karn hl iyi hatrlyorum. Daha
nceden ilan edilmemesine karn kk kasabamza gelmi, geldii gnn gecesi bir gsteri yapmt. Otelimizin geni yemek salonunda, ortadaki bir masanm evresinde, ok az yer kalmt -gsteri iin, bu kadarck bir hazrlk yaplmt. Hatrladm kadaryla, byk salon tklm tklmd- zaten birka lambann yand, byklerin seslerinin bir curcuna halinde iitil-dii, bir uan saa sola kouturduu her oda, bir ocua tklm tklm grnr. te yandan byle aka aceleye getirilmi olan bir gsteriyi izlemeye bu kadar ok kimsenin gelmesini anlayamamtm, ama yine de, odann tklm tklm doluluu, anlarmda, bu gsteriden arta kalan tm izlenimde kukusuz en belirleyici rol oynuyor. Neye dokunsam dalp dklyor. Yasl yl bitmiti Kularn kanatlan sarkmt -89Serin gecelerde soyunuyordu ay Bademler, zeytinler oktan olmutu. Yllarn ihsan. Oturmu hesap kitap yapyordu. Uzun stunlar. Ara sra ban hesaplardan kaldryor, yzn ellerine gmyordu. Hesaplardan ortaya ne kyordu? karartc, i karartc bir hesap. Dn, ilk kez yneticilerin brosuna gittim. Bizim gece vardiyas, beni szcleri seti, inaat ve dolgu tarz kusurlu olduundan, yneticilerin huzuruna kacak ve bu tatsz durumun giderilmesi iin srar edecektim. Bana gideceim oday gsterdiler; kapy alp ieri girdim. Solgun yzl narin gen bir adam, kocaman masasnn ardndan glmsedi. Uzun uzun ban sallad. Oturmam m gerekiyordu anlamadm; orada bir sandalye olmasna karn, ilk ziyaretimde oturmamann belki daha iyi olacan dndm, ayakta durumu anlatmaya baladm. Ancak benim alakgnll davranm gen adam aka g bir duruma sokmutu, nk sandalyesinin yerini deitirmek istemiyorsa yzn saa sola evirip yukarya bakmas gerekiyordu; ayrca sandalyesinin yerini de deitirmek istemiyordu. te yandan, gerekten istemesine karn boynunu yeterince eviremi-yordu, dolaysyla durumu anlattm sre boyunca, yz yan bana dnk, ba yana eik tavana bakarak durdu, ben de ister istemez ayn eyi yapyordum. Konumam biti-90rince yavaa yerinden doruldu, srtma vurarak, "Demek yle, demek yle," dedi, beni bitiik odadan ieri soktu. Odada, sa sakal birbirine karm bir beyefendi, belli ki bizi beklemiti, nk masada altna dair herhangi bir belirti yoktu, aksine camdan bir kap iekler ve allarla dolu bir baheye alyordu. Gen adamn kulana fsldad birka szcklk ksa bir bilgi, beyefendinin bizim deiik birok ikyetimizi anlamasna yetti. Hemen ayaa kalkp dedi ki: "Bana gre, sevgili.." -Ne var ki, duraksad, adm renmek istedii dncesiyle tam azm ap kendimi yeniden tantacakken sz azma tkad: "Evet, evet, tamam, tamam, hakknda her eyi biliyorum- diyeceim, sizin dileiniz, yani alma arkadalarnn ve senin dilein, kukusuz hakl bir dilek, ahsen ben ve ynetim kurulundaki dier beyefendiler kukusuz bunu takdir edecek en son kiiler deiliz.
alanlarmzn refahnn, inann bana, irketin refahndan daha nemli olduuna btn kalbimizle inanyoruz. Neden olmasn ki? Bir irket her zaman yeni batan kurulabilir, bu da paraya bakar, eytan grsn parann yzn, ama bir insan telef oldu mu, bir insan telef olmu demektir, o zaman geride dul bir kadn ve ocuklar kalr. Ah sevgili dostum, evet! Bu nedenden dolay, yeni i gvenliklerinin, yeni alma kolaylklarnn, yeni rahatlklarn, yeni ve lks koullarn salanmas iin yaplacak her nerinin bamzn stnde yeri var. Kim byle bir neriyle karmza gelirse, o bizim adammzdr. Szn -91ksas, imdi nerilerinizi burada bize brakacaksnz, biz neriyi ayrntl olarak inceleyeceiz, daha baka gz alc kk yeniliklerin eklenmesi gerektii ortaya karsa, hi kukusuz onu da yapmaktan kanmayacaz ve her ey biter bitmez yeni fenerlerinizi alacaksnz. Ama yeraltndaki alma arkadalarnza unlar sylemeyi unutmayn: altnz dehlizleri birer salona dntrmeden ve sizi lme rugan ayakkablarla yolladmz srece, iimiz rahat etmeyecek, byle bir durumda asla aaya inmeyeceksiniz. Syleyeceklerim bu kadar, size iyi gnler dilerim." Trstan ama kk atm, tayorsun beni llere, geride kalyor kentler, kyler ve sevimli rmaklar. Saygdeer okullar uan meyhaneler Doudan esen frtnayla srklenmi kzlarn yzleri geride. ok byk bir partiydi, kimseyi tanmyordum. Dolaysyla ilkin sessiz sessiz beklemeye, yanlarna kolayca sokulabileceim kimseleri yavaa semeye, sonra onlarn yardmyla geri kalanlann arasna kanmaya karar verdim. Tek pencereli oda, olduka kkt, ama yaklak yirmi kii vard ieride. Ak pencerenin yannda dikilmeye baladm, tekiler gibi yapp, kk bir sehpann zerine yerletirilmi sigaralardan alyor, sessiz sakin iiyordum. Maalesef o kadar dikkat etmeme karn, ne konutuklann anlayam-92yordum. Bir ara, bana yle geldi ki, bir kadnla bir erkek hakknda konutular, sonra yine bir kadmla bir erkek hakknda, ama hakla-nnda konuulan hep ayn kii olduuna gre, tartlan kiinin kim olduunu, dolaysyla hikyelerini karamaymn nedeni, kendi anlama hzmn yaval olmalyd. Bu kiinin, ya da hi deilse ilerinden birinin davranlannn ahlaki adan ho grlp grlemeyecei sorununun tartldndan hi kukum yoktu ama. Herkesin bildii hikyenin kendisine ise doal olarak daha fazla deinilmiyordu. Irmak kysnda akam. Suda bir sandal. Bulutlann arasnda batan gne. Dizlerimin dibine yld. Size sylyorum, o kadar yaknma dt ki, u anda yaslandm masa kadar yaknd bana. "Deli misin sen?" diye haykrdm. Gecenin bir yansyd, bir partiden dnyordum, sanki uzun sredir bir bama yryormuum gibiydi ve ite bu adam nme ylp kalmt. Dev gibi, yerinden kaldramyordum,
onu ylece orada, inin cinin top oynad bu ssz yerde bir bana brakp gitmek de istemiyordum. Ryalar sel gibi stme boalyor, bitkin ve umutsuz yatakta yatyordum. Hasta yatyordum. Ar bir hastalk olduundan, odada benimle birlikte yatan hastalann ot ilteleri dan kanlmt, geceler gnler boyu yalnzdm. -93m Salm yerinde olduu zamanlar, kimse beni umursamad. Aslna baklrsa bu bana ok daha uygun bir eydi; gemii hatrlayarak imdi bu durumdan yaknmaya balamayacam; yalnzca farkll vurgulamak istiyorum: hastalanr hastalanmaz, hasta ziyaretleri balad, neredeyse hi aralksz geliyorlar, bugne kadar da seyreklemi deil. mitsiz adam kk bir sandalda mit Burnu'nu dolamaya alyordu. Sabahn erken saatleriydi, sert bir rzgr esiyordu. mitsiz adam kk yelkeni ap huzurla arkasna yasland. ok derin saylamayacak bu tehlikeli sularda kayalklar canl bir varln evikliiyle yalayp geen bu kk sandalda neden korkacakt ki? kpeim var: Tut, Yakala ve Asla. Tut ve Yakala sradan kk buldoglard, yalnz olduklarnda kimse onlar fark etmezdi. Ama bir de Asla vard elbette. Asla krma bir Da-nua cinsi kpek, en dikkatli trn yzyllar boyunca retmeyecei bir grn var. Ne de olsa damarlarnda ingene kan tayor. Btn bo zamanlarm -dorusu ok da var, ama alk duygusundan kurtulaym diye, istemememe karn, ounu uyuyarak geiriyorum- Asla ile geiriyorum. Madame Re-camier slubu bir divanda. -Bu mobilya benim tavan arasna nereden geldi bilmiyorum, belki sandk odasna gitmek istiyordu, ama oraya ulama gc olmadndan odamda kald. -94Asla, bu iin byle devam edemeyecei ve bir kar yol bulunmas gerektii grnde. Temelde ben de bu grteyim, ama Asla'nn karsnda sanki tersiymi gibi davranyorum. Asla odada aa yukar kouyor, bazen sandalyenin stne sryor, onun iin yere koyduum sucuk parasn diliyor, sonunda penesinin bir fiskesiyle nme sryor ve yeniden koturmaya balyor. A. Vardnz karar, hangi adan baklrsa baklsn, ok zor ve tehlikeli bir giriim. Ancak yine de ok abartlmamal, nk ok daha zor ve tehlikeli olanlar da var. Ve belki de bunlar insann hi ummad ve bu yzden de ok masum ve hazrlksz bir biimde ie koyulduunda insann karsna kyor. Bu, elbette benim dncem, ama, kukusuz, bunlar syleyerek sizi planlarnz uygulamaktan alkoymak ya da bu planlan kmsemek istemiyorum. Asla! Sizin i hi kukusuz hayli byk bir g gerektiriyor ve dorusu, byle bir g harcanmasna da deer. yle ama, byle bir gc kendinizde hissediyor musunuz? B. Hayr. Bunu syleyemem. imde boluk hissediyorum, g deil. Katrmn stnde Gney kapsndan ieri girdim. Tam kapnn bitiiinde koca bir han vard, geceyi burada geirecektim. Katn ahra gtrdm, ierisi binek hayvanlanyla doluydu, ama yine de gvenli bir ke bulwww.cizgiliforum.com Sayfa 34
-95durn. Sonra yukar kp odalardan birine girdim, battaniyemi ap uykuya yattm. Sevimli ylan, niin yle uzakta duruyorsun, yakla yanma, daha da yakla, yeter, daha gelme, orada dur. nk sen de snr tanmyorsun. Sen snr tanmazsan ben sana nasl hkmedebilirim. Zor i olacak bu. Senden kvrlarak bir halka olman isteyerek balyorum. Kvrlarak yksel, dedim, sense dikilip havaya kalkyorsun. Anlamyor musun beni? Ama ok ak konuuyorum: Kvrl, halka ol! Hayr, anlamyorsun. yleyse bir ember oluturacaksn, sonra iine girerek, bunun hemen yannda ikinci halka ve ikinci halkay brleri izleyecek. En sonunda hl kk ban dik tutabiliyorsan, alacam kavaln melodisine uyarak yavaa ban aa indireceksin ve ben kaval almay braktmda sen de hareket etmeyeceksin, ban en iteki halkaya gmlm olacak. Beni alp atma gtrdler, ama hl ok gszdm. Yaam ateiyle titreyen narin hayvan grdm. "Bu benim atm deil," dedim, handaki uak ertesi sabah bana bir at getirince. "Bu gece ahnmzdaki tek at sizin atmz-d," dedi uak, bana bakp glmseyerek, ya da baka trl sylersem, bana bakp kstaha glmseyerek. "Hayr," dedim, "Bu benim atm deil." Heybe elimden dt, dnp yukar ktm, az nce ayrldm odaya girdim.1 -96ALTINCI DEFTER Sanrm bu konuyu daha nce gzden geirmi olmalydm aslnda, yani, demek istiyorum ki, merdivenin ne durumda olduu, ne gibi durumlarla karlalabilecei, neler beklenmesi gerektii ve bunlara karlk neler yaplabilecei zerinde dnm olmam gerekirdi. Bu merdivenle ilgili hibir ey gelmedi ki kulama, dedim kendi kendime, zr diler-mi gibi, ama yine de gazeteler, kitaplar her ey hakknda haberlerle dolu. Ama bunlarn iinde bu merdivenle ilgili hibir ey yoktu. Bu, diye cevapladm kendi kendimi, byk olaslkla dikkatsiz okumandan kaynaklanm olabilir. Zaten ounlukla dalgnsn, paragraflar atladn, hatta sadece yazlarn balklaryla yetindin; belki de merdivenlerden bahsediliyordu da sen gzden kardn. imdi de ite, bu o zaman gzen kardn eye gereksinim duyuyorsun. Bir an durup sonradan aklma gelen bu fikir zerinde dndm. Vaktiyle bir ocuk kitabnda benzer bir merdiven hakknda bir eyler okumu olduumu hatrlaya-bileceimi dndm. ok bir ey okumamtm, belki de sadece byle bir merdivenin varlna ilikindi; bu da benim iime yaramazd. Fareler dnyasnda imdiye dek hibir farenin sevilmedii lde sevilen kk farecik, bir domuz pastrmasnn grnne da-99yanamayp karlnda kapana skp cann verirken kard tiz ac lklarn atarken, evredeki tm fareler, deliklerinde bir titreme ve sarslma nbetine tutuldu; ellerinde olmadan krptrdklar gzleriyle tek tek birbirlerine bakarken, kuyruklar anlamsz bir hamaratlkla yeri spryordu. Sonra arada bir duraksayarak, birbirlerini ite kaka dar kp lm sahnesine doru srklendiler. Orackta
yatyordu, sevgili kk farecik, boynu ldrc demir tarafndan kstrlm, kk pembe ayacklan havaya dikilmi, bir domuz pastrmas dilimini oka hak eden elimsiz gvdesi kaskat kesilmiti. Anne babas yan banda dikiliyor, yavrularndan arta kalanlara bakyordu. Bir keresinde, bir k ikindisi, i hayatna ilikin canm skan kimi tatszlklardan sonra, -her iadam byle anlar bilir- iim bana ylesine itici geldi ki, o gn maazay (aydnlk k gnne ve daha erken olmasna karn) bir an nce kapatmaya karar vermitim. nsann kendi ald bylesi kararlar her zaman gzel sonular dourur. Saltanata getikten hemen sonra, hatta henz genel af bile ilan etmeden, gen prens bir hapishaneyi ziyaret etti. Baka eylerin yan sra, beklendii gibi, hapishanenin en eskisinin kim olduunu sordu. Karsn ldrp mebbet hapse mahkm edilen ve cezasnn yirmi nc yln daha yeni doldurmu olan bir adamd bu -prens, onu grmek istedi; kendisini hcreye gtrdler; nlem -100olsun diye yalnzca o gn iin zincire vurulmutu mahkm. Akam eve geldiimde odann ortasnda iri, ama ok iri bir yumurta buldum. Neredeyse masa kadar yksekti boyu ve buna uygun da bir karn vard. leri geri sallanp duruyordu. ok meraklanmtm, yumurtay bacaklarmn arasna sktrp akyla dikkatle iki paraya ayrdm. Neredeyse kulukadan kmak zereydi. atrtyla dalan yumurta kabuklan etrafa sald ve tysz ok kk kanatlanyla havay dven, leylee benzer bir ku zplayp kt iinden. "Bizim dnyamzda ne iin var?" diye soracaktm ki, kuun nnde melip rkek rkek krptrd gzlerine baktm. Ama o yanmdan aynlp duvarlarn kenan boyunca sekmeye balad, sanki ayaklan ayormu gibi beceriksizce kanatlann rptnyordu. "nsan insana yardm etmeli," diye dndm, masada duran akam yemeimi paketinden -kanp, odann br tarafnda bulunan kitapla-nm gagasyla didikleyip duran kua el ettim. Hemen yanma geldi, sandalyeye oturdu, belli ki etrafa biraz almt, slk gibi ten soluyu-uyla, nne koyduum sucuk dilimlerini koklamaya balad, sonra yeniden gagasndan yere frlatt. "Hata yaptn," diye dndm, "bir ku yumurtadan kar kmaz hemen sucuk yemeye balamaz tabii ki. Bir kadn tecrbesiyle bilirdi bunu." Belki d grn beslenme gereksinimiyle ilgili ipucu verebilir diye dikkatle onu szdm. "Eer," dedim kendi kendime, "leylek familyasndan geliyorsa, o zaman emi-101nim bal sevecektir. Onun iin balk bulmaya da hazrm. Elbette bedava deil ama, maddi durumum evde bir ku beslememe elvermez. yleyse byle bir zveride bulunursam, karlnda ondan yine yle hayati bir hizmet beklerim. O bir leylek, tamamen byyp de benim balklarm yiye yiye imanlad m, beni alp srtnda Gney lkelerine tar. ok uzun zamandr oralara gitmeyi arzuladm, ama bunu yapamadm, nk leylekler gibi bir ift kanadm yoktu." Derhal ktla mrekkebi kaptm, kuun gagasn mrekkebe daldrdm, en kk bir kar koyuuyla karlamakszn, u satrlar yazdm. "Eer sen, tamamen tylenene kadar beni
balklar, kurbaalar ve solucanlarla (son iki yiyecei ucuzluklarndan tr ekledim) beslersen, leylee benzer bir ku olan ben de seni srtmda Gney lkelerine gtrmeyi taahht ediyorum." Daha sonra gagasn silip temizledim, katlayp cebime koymadan nce kd bir kez daha kuun gzlerinin nnde tuttum. Sonra balk almak iin dar frladm; bu kez balklar iin para demek zorunda kaldm, ama balk bundan sonra kokumu balklan ve bol bol solucan bana ayracana ve benden az para alacana sz verdi. Belki de Gney yolculuu ok pahalya kmayacakt. te yandan kuun yanmda getirdiklerimi afiyetle yemesi beni sevindirdi. Bal gluk gluk sesleriyle iniyordu, balklar pembemsi minik ikembesini dolduruyordu. Gnden gne, insan yavrularyla kyaslanamayacak lde, ku serpilip boy atyordu. Doru; kokmu balklarn katlanlmaz le kokusu oda-102ma sinmiti, kuun pisliini bulmak ve kaldrmak her zaman kolay olmuyordu; souk k havas ve odun kmrn pahall, odann alabildiine zorunlu havalanmasn yapmam nlyordu -ama ne nemi vard, bahar geldiinde tatl hava dalgalan boyunca grkemli Gney'e szlyor olacaktm. Kanatlar byyor, tylerle kaplanyor, kaslar giderek gleniyordu, uma egzersizlerine balama zaman gelmiti. Ne yazk ki anne leylek yoktu, eer ku bylesine istekli olmasayd, benim derslerim yeterli olmayacakt. Ama besbelli benim hocalk yeteneimdeki eksiklikleri, zahmet gerektiren bir dikkat ve byk abalarla gidermesi gerektiini fark etmiti. e planr uu-uyla baladk. Ben ykseke bir yere kyordum, o da beni izliyordu, ben kollanm ap aaya atlyordum, o da kanat rparak peimden atlyordu. Derken masaya getik, sonunda da gardroba, btn bu uma egzersizleri sistemli bir biimde birok kereler yineleniyordu. kenceci Cin kenceci cin ormanda oturuyor. Eskiden kmrclerin kald oktandr terk edilmi bir kulbede. eri girildi mi, insann burnuna ryen eylerin kap dar edilemeyen kf kokusu geliyor, o kadar. En kk fareden bile kk, gznz ok yaknna yak-latrsanz bile fark edilemeyen ikenceci cin bir kede sinmi oturuyor. Hi ama hibir ey seilemiyor, camsz pencereden ormann sakin uultusu iitiliyor. Ne kadar da ssz -103buras, ne kadar da sana uygun. te bu kede uyuyacaksn. Ama neden rzgrn zgrce estii ormanda uyumayasm? nk bir kez burada bulunuyorsun, kaps oktan menteelerinden karlp gtrlm olmasna karn bu kulbede gvenliktesin. Ama yine de, kapy ekip kapamak ister gibi elini bolukta gezdiriyor, sonra yere uzanyorsun. En sonunda masadan zplayp bir yumrukta lambay krdm. Elinde bir fenerle hemen bir uak geldi, nmde eildi ve kapy benim iin at. Odamdan frlayp merdivenden aa indim, uak da peimden. Aada ikinci bir uak krk paltomu giydirdi; bunu yapmasna izin verince, nk hi gcm yoktu, daha da ileri giderek krk yakam kaldrp dmelerimi boynuma kadar ilikledi. Bu da gerekliydi, nk
darda ldrc bir souk vard. Bekleyen geni kzaa bindim, zerine serilen birok battaniyeyle sndm, tiz bir ngrak sesiyle yolculuk balad. "Friedrich," diye birisinin fsldadn iittim. "Buradasn, Alma," dedim, kaln eldivenli sa elimi ona uzatarak. Karlamamzdan dolay memnuniyetimizi belirten birka szckten sonra suskunlatk, nk kzan hz soluumuzu kesiyordu. Uyukladmdan, bir hann nnde durduumuzda yol arkadam oktan unutmutum. Kzan kapsnda hanc dikiliyordu, yannda da uam, hepsi de boyunlarn uzatm, vereceim buyruklar beklemekteydi. Ama ne uzanp bardm yalnzca: "Neden orada dikiliyorsunuz? leri, ileri, mola yok!" Hemen yan bamda duran sopayla srcy drtkledim.1 -104YEDNCt DEFTER Dokunulmazl Olan Bir Rya. Yol boyunca kouyordu, onu grmyordum, sadece koarken nasl salndn, tlnn nasl uutuunu, ayaklarnn yerden nasl kalktn fark ediyordum; tarlann kenarnda oturmu kk derenin suyunu seyrediyordum. Kylerin iinden koarak geiyordu; kaplarda dikilen ocuklar onun geliine ve gidiine bakyordu. Balantsz Bir Rya. Lahitlerin hemen yanndaki trbenin bir beki tarafndan beklenmesi gerektiini istemek eski prenslerden birinin kaprisiydi. Bilge kiiler bunu onaylamadklarn akladlar; sonunda zaten ba hayli dertte olan prensin bu nemsiz isteini yerine getirmesine izin verildi. Getiimiz yzyldaki bir savata sakat kalm, son savata da olunu kaybetmi olan dul bir adam bu i iin bavurmutu. Adam ie alnm ve saraydan yal bir memurun eliinde trbeye doru yola klmt. Beki iin ayrlm eitli teberiyi yklenmi bir amarc kadn da onlar izliyordu. Dosdoru trbeye kan aalkl yola gelinceye kadar, ihtiyar asker tahta bacana karn saray memuruna ayak uydurabilmiti. Ama imdi biraz sendeledi, ksk ksk ksrp sol bacan ovalamaya -107balad. amarc kadnn nnde yryen saray memuru ban evirip, "Hayrola, Fri-edrich," dedi. "Bacama sanc girdi," dedi sakat beki, suratn ekiterek, "bir dakika izin verin, hemen geer." Bykbabann Hikyesi Prens V. Leo zamannda Friedrich Par-k'ndaki trbenin bekiliini yapyordum. Elbette hemen trbe bekisi olarak almaya balamadm. Prensin mandralarnda her ie koan bir ocukken, bir akam ilk kez trbeye st gtrmem istendiini daha dnm gibi hatrlyorum. "Aman yarabbi," diye dndm, "trbe bekisine." "Trbe"nin tam olarak ne anlama geldiini gerekten bilen var m? Ben bir trbe bekisiydim ve bunu bilmem gerekirdi, ama gerekte bilmiyorum. Ve siz benim hikyemi dinleyenler, hikyenin sonunda siz de, "trbe"nin ne anlama geldiini bildiinizi dnseniz de, artk bilmediinizi kendinize itiraf etmek zorunda kalacaksnz. Ama o zamanlar bunu ok umursamyor-dum, aslnda genel olarak, trbe bekisine yollandm iin sadece gurur duyuyordum. Neyse, elimde st bakrac, akam sisi km ayr imen yollardan geerek Friedrich Park'na giden
yolu tuttum. Altn yaldzl kapnn nne gelince ceketimdeki tozlan silkeledim, botlarm temizledim, buulanm bakracm sildim, sonra da zili alp, alnm yaldzl kapya dayayarak olacaklar grmek iin beklemeye koyuldum. Bekinin evi k-108k bir tepenin stnde koruluk iindeydi sanrm; kk kapnn aralanmasyla dar k szd, ok ihtiyar bir kadn, kim olduumu syledikten ve bunun kant olarak bakracm gsterdikten sonra bahe kapsn at. Daha sonra n sra yrmek zorunda kaldm, ama tamamyla onun kadar yava biimde, bu ok rahatsz ediciydi, zira beni arkamdan tutuyordu ve amak zorunda olduumuz ksa yolda iki kez soluklanmak iin durdu. Yukarda, kapnn yanndaki ta srada, devcileyin bir adam oturuyor, bacak bacak stne atm, ellerini gsnde kavuturmu, ban arkaya devirmi, gzlerinin hemen nnde bulunup etraf grmesini engelleyen aalara bakyordu. Kadna soru dolu gzlerle bakmaktan kendimi alamadm. "Bu Memluk," dedi kadn, "bunu biliyor muydun?" Bam sallayp, hayret iinde yeniden adama baktm, zellikle Krm krknden yaplma byk kalpana, ama derken ihtiyar kadn beni evin iine ekti. Kk odada, dzenli dizilmi kitaplar bulunan bir masann banda robdambr giyinmi, sakall ihtiyar bir adam oturuyordu, masa lambasnn siperliinin altndan bana bakyordu. Tabii ben yanl bir yere geldiimi dnp, odadan kmak zere geri dndm, ama ihtiyar kadn yolumu kesti ve adama, "Yeni st ocuk," dedi. "Buraya gel, kk yumurcak," dedi ihtiyar adam glerek. Masasnn yannda kk bir sraya oturdum. Adam, yzn yzme iyice yaklatrd. Ne yazk ki bu mfik davran beni biraz martmt. -109Tavan Arasnda ocuklarn bir srr vard. Tavan arasnda, kuytu bir kede, btn bir yzyl boyunca ylm, hibir yetikinin artk yolunu bulamayaca dkntnn arasnda, avukatn olu Hans yabanc bir adamn varln kefetmiti. Adam, uzunlamasna duvara dayanm bir sandn stnde oturuyordu. Hans' grnce, ne korktu ne de ard, yznde bir canszlk vard, o kadar; Hans'n baklarn aydnlk gzleriyle karlad. Krm krknden yaplma byk yuvarlak kalpan gzlerinin stne kadar indirmiti. Kaskat duran kaln bir by vard. Bir kemerle tutturulan, kemer bir atn koumunu andryordu, hki renkte bol bir palto giyinmiti. Kucanda, donuk donuk parlayan knnn iinde bir pala duruyordu. Ayaklarnda mahmuzlu uzun izmeler vard, bir aya demede yuvarlanp duran arap iesinin stndeydi, yerde olan br ayann ucunu, topuk ksm ve izmesinin mahmuzuyla deme tahtalarnn arasna sktrmt. "ekil!" diye haykrd Hans, adam onu tutmak iin yavaa elini uzatrken; Hans tavan arasnn yeni blmlerinin gerilerine kat ve ancak kurumas iin aslm slak amarlara yzn arpnca durdu. Yabanc adam, adeta kmseyerek kvrlm dudayla orada ylece duruyor, hi kmldamyordu. Hans usul usul yanna yaklat, bu kmltszln sadece bir hile olup olmadndan emin olmak istiyordu. Ama yabanc adam gerekten zarar vermek istemiyor 110www.cizgiliforum.com Sayfa 39
I gibiydi, bsbtn kendini koyvermiti, hatta ylesine koyvermiti ki ba belli belirsiz sallanyordu. Bu yzden Hans, kendisini adamdan ayran delik deik olmu eski bir soba siperini kenara itmeye cesaret etmiti; adama iyice yaklap sonunda ona dokundu bile. "Ne kadar da tozlusun!" dedi hayretle, tozdan kararan elini geri ekerken. "Evet, tozlu," dedi yabanc adam, baka da bir ey sylemedi. Aksan yle allmadkt ki Hans szckleri sonradan anlayabildi. "Ben Hans," dedi, avukatn olu. "Peki sen kimsin?" "Demek yle," dedi yabanc adam, "Ben de Hans'm, adm Hans Schlag, Baden'li bir avcym, Neckar'da-ki Kossgarten'danm. Eski hikye." "Avc msn? Yani ava m kyorsun?" diye sordu Hans. "Ah, sen daha kk bir ocuksun," dedi yabanc adam, "konuurken neden azn yle ayorsun?" Avukat babas da bu kusuru yznden onu paylard, ama konumas zorlukla anlalan ve azn daha fazla amas tlenmesi gereken bu avcdan byle bir paylamann gelmesi pek de uygun deildi. Hans ve babas arasnda teden beri sregelen geimsizlik, Hans'n annesinin lmnden sonra ylesine patlak vermiti ki, Hans babasnn dkknndan ayrlarak yurt dna gitmi, orada kendisine nerilen kk bir ii adeta ne yaptn bilmeyerek hemen kabul etmi, babasyla tm balarn kopartm, ne mektupla ne de tandklar araclyla babasyla iliki kurmam, bunu ylesine baaryla yapmt ki, ayrlndan yakJaiK k yl sonra babasnn kalp krizinden lmn, an-111cak onun vasiyetini yerine getiren avukatn mektubundan renmiti. Postac kilise ynnden gelirken, Hans ii yardmcs olarak alt kuma dkknnda vitrinin arkasnda duruyor ve kk tara kasabasnn ana meydanna yaan yamuru seyrediyordu. Postac mektubu, o srada maazann arka tarafnda yksek bir koltukta oturan, kumann asla memnun olmayan, skc ve uyuuk karsna verip dkkndan kmt. Hans'm dikkatini, kap ngrann clz, giderek kaybolan sesi ekmiti her nedense, oraya doru bakt ve kumann karsnn sakall, kara araflarla balanm yzn zarfa yaklatrdn grd. Bylesi durumlarda Hans'a hep gelirdi ki, kadnn dili dne dne azndan sarkacak ve, okumak yerine, zarf kpek gibi yalamaya balayacakt. Kapnn ngra clzca yanklanyordu hl, kumann kars, "Size bir mektup var," dedi. "Hayr," dedi Hans ve vitrinin yanndan kmldamad. "Siz tuhaf bir insansnz, Hans" dedi kadn, "bakn stnde isminiz yazyor, olduka okunakl." Mektupta, Hans'm tek vrisi olduu aklanyordu, ama miras ylesine ar bor ve ipotekle yklyd ki, ailesinin evinden baka hibir ey kalmyordu ona. Bu da ok saylmazd: Eskimi, tek katl, harabe bir binayd. Ama Hans bu eve ok balyd ve bunun yannda, babasnn lmnden sonra, onu yurt dnda daha fazla tutacak bir neden kalmamt; aksine, mirasla ilgili ilemlerin yaplmas onun eve dnmesini zorunlu klyordu, bylece maazayla i anlalmasn hi glk ekmeden feshedip evin yolunu tuttu. Aralk aynda bir gece, her taraf karla kaplyken, ge vakit baba evine geldi. Kendisini bekleyen khya, kznn koluna tutunarak dar kt; Hans'n dedesine bile
hizmet etmi, eli aya tutmayan ihtiyar bir adamd. Pek de iten olmayan bir biimde selamlatlar, zira Hans khyay ocukluk yllarnn akl kt zorbalarndan biri olarak gryordu, imdi khyann ona boyun eerek yaklamas onu utandryordu. Buna karn, bavullar tayarak dik, dar merdivenlerden pei sra kan khyann kzna, gemiten kalan borlara aldrmayarak, babasnn maanda en kk bir deiiklik bile yapmayacan syledi. Kz gzyalar iinde teekkr etti, efendilerinin lmnden bu yana babasnn gzne uyku girmesini engelleyen balca skntsnn bylece ortadan kalkacan itiraf etti. Sadece bu teekkrler bile Hans'm kendisine kalan mirasn bana aabilecei, hatta amaya devam edecei dertlerin bilincine varmasn salad. Bir an nce eski odasna gidip yalnz kalmak istiyordu ve kendisini bekleyen hazz adeta imdiden yaayarak, gemi gnlerin ilk belirgin ans olan ve hayatn kendisi kadar byk olan, yanndan kayp geen tekiri usulca okad. Gelgeldim Hans, mektubunda verdii talimatlara uygun olarak daha nce hazrlanm olmas gereken kendi odasna deil, babasnn lmeden yatt odaya gtrlmt. Bunun nedenini sordu. Tad ykn arlndan tr glkle soluk alan -113kz, karsnda dikiliyordu; iki yl iinde boyu uzam ve glenmiti, baklar arpc bir biimde duruydu. Hans'tan zr diledi. Hans'n odasna amcas Theodor yerlemiti, kendisine ayrdklar oda daha byk ve daha rahat olduundan ihtiyar beyi rahatsz etmek istememilerdi. Theodor Amca'nn burada, kendi evlerinde kaldn Hans yeni reniyordu.' I -114SEKZNC DEFTER Her bakmdan srcme gvenmeye al-mdr. Bir defasnda yanlardan ve yukardan ne doru frlam, yksek, beyaz bir duvarla karlatk, ne doru gitmeyi brakp duvar boyunca, ona dokunarak, ilerledik, srcm en sonunda dedi ki: "Bu bir insan aln olmal." Kk bir balk av dzenlemi, deniz kenarnda tahta bir baraka kurmutuk. Yabanclar beni tanr. Yakn zamanda ktm yolculukta, tklm tklm bir vagonda, elimde antam, kendime yol aarak ilerlemeye alyordum. Derken, hi tanmadm bir yabanc, kompartmann yan karanlnn iinden bana seslendi ve yerini bana verdi. e haz olarak bak, psikologlar iin ulalmaz bir durum. Gereinden fazla psikolojiden sonra i bulants. Birinin salam bacaklar varsa ve psikolojiye kabul edilmise, ksa sre iinde ve geliigzel zigzaglar izerek, baka hibir alanda kat edemeyecei uzaklktan aabilir. Bunu gren birinin az ak kalr. orak bir toprak parasnn zerinde diki-117liyordum. Daha nce neden daha iyi bir lkeye yerlemedim, bilmiyorum. Buna demez miyim? Byle sylememeli. Hibir yerde benden daha iyi serpilecek bir al yoktur.
Yahudi Tiyatrosu zerine1 Burada rakamlar ve istatistikler zerinde durmayacam; bu ii Yahudi tiyatrosunu inceleyecek tarihilere brakyorum. Amacm olduka basit: On yl akn bir sredir grdm, rendiim ve kendimin de katld oyunlar, oyuncular ve seyircileriyle Yahudi tiyatrosuna ilikin birka sayfa anm size sunmak ya da bir baka deyile, perdeyi kaldrp yaray gstermek. Ancak hastalk tehis edildikten sonra aresi bulunabilir ve belki de gerek Yahudi tiyatrosu yaratlabilir. Varova'daki sofu Yahudi anne babam iin, tiyatro kukusuz tre/e'ydi2, yani chazer'den baka bir ey deildi. Sadece Purirride tiyatro vard; nk o zaman kuzenim Chaskel, kk san kei sakalnn stne byk kara sakaln yaptnp srtna kara kaftann ters geirir ve neeli bir Yahudi esnaf oynard -Kk ocuk gzlerimi ondan ayramazdm. Btn kuzenlerim iinde en sevdiim oydu, onu kendime rnek almak iin didinir dururdum ve daha sekizime bile basmadan ben de Seder'de kuzen Chaskel gibi oynamaya balamtm. Rebbe gitti mi, Seder'de hep -118 tiyatro oynardk, ben yapmc olur, sahne yneticisi olur, ksacas her ey olurdum, kukusuz daha sonra Rebbe'den herkesten daha ok sopa yerdim. Ama biz buna aldrmazdk; Rebbe bizi dverdi, ama biz her gn baka oyunlar hazrlar, oynardk. Btn bir yl boyunca Purim gelse de, kuzenim Chaskel'i yeniden kostmle grsem diye umutla bekler ve dans ederdim. Bir konuda kararlydm -byr bymez, her Purim'de ben de kuzen Chaskel gibi makyaj yapp arklar syleyerek dans edecektim. Ama Purim dndaki zamanlarda da giyinip makyaj yapllabileceini, kuzenim Chaskel gibi birok baka sanatnn da bulunduunu bildiim yoktu. Ne var ki bir gn Israel Feldscher'in olundan, sadece Purirride deil ama her gece insanlann rol yapp arklar syledii, makyaj yapt tiyatrolann var olduunu, Varova'da bile byle tiyatrolann bulunduunu, babasnn birka kez onu tiyatroya gtrdn rendim. Bu haber -o sralar aa yukan on yandaydm- beni adeta byledi. O zamana kadar hi hissetmediim gizli bir zlemle tutumutum. Byyp de tiyatroyu kendi gzlerimle grnceye kadar geecek gnleri saymaya baladm. O zamanlar tiyatronun yasak ve gnah bir ey olduundan haberim yoktu. ok gemeden Belediye Binas'nn karsnda Byk Tiyatro'nun bulunduunu kefettim; btn Varova'nn, hatta btn dnyann en iyi, en gzel tiyatrosu. O gnden sonra, nnden he geiimde, binann d g119rn bile beni byledi. Ama bir keresinde evde Byk Tiyatro'ya ne zaman gideceimizi sorduumda azarlandm. Bir Yahudi ocuunun tiyatro hakknda hibir ey bilmemesi gerekirdi, bu yasakt, tiyatro sadece Goyiniler ve gnahkrlar iindi. Bu cevap bana yeterdi, baka soru sormadm, ama artk bana rahat yz de yoktu ve ileride bir gn bu gnah ilemeye yazgl olmaktan, bydmde tiyatroya gideceimden ok korkuyordum. Bir akam Yom Kippuf dan sonra iki kuzenimle birlikte Byk Tiyatro'nun nnden geiyorduk. Tiyatronun bulunduu caddede bir yn insan birikmiti, gzlerimi
"iffetsiz" tiyatrodan bir trl ayramadm gren kuzen Mayer sordu: "Sen de imdi orda olmak ister miydin?" Bir ey sylemedim. Besbelli susmam houna gitmemiti, kendisi ekledi: "ocuk, tek bir Yahudi bile yok orda - Tanr korusun! Yom Kippufdan hemen sonraki akam en kt Yahudi bile tiyatroya gitmez." Ama benim btn bu szlerden kardm, kutsal Yom Kippur bayramnn sona erdii akam hibir Yahudi tiyatroya gitmese de, br gecelerde yl boyu tiyatroya giden ok sayda Yahudi vard. lk kez on drt yamda Byk Tiyatro'ya gittim. lkenin resmi dilini ok az renmi olsam da, imdiden afileri okuyabiliyordum, gnn birinde byle bir afite Byk Tiyat-ro'da Hugenotten adl oyunun oynanacan okudum. Bu oyundan daha nce "Klaus"ta sz edilmiti, ayrca oyunu "Meier Beer" adnda bir Yahudi yazmt -bylece kendime izin -120verdim, bilet alp o akam hayatmda ilk kez tiyatroya gittim. O akam neler grp neler hissettiimi anlatmann yeri buras deil, ama bir eyi belirtmek isterim: Byk Tiyatro'da kuzenim Chaskel'den ok daha iyi ark syleyenlerin ve ok daha gzel makyaj yapanlarn bulunduu kararma varmtm. Ve bir srprizle daha karlamtm: Hugenotten''deki bale mzii eskiden beri bildiim bir mzikti, melodileri cuma akamlan "Klaus"ta sylenen Lec-he Lodi ilahisinde geiyordu. "Klaus"ta uzun zamandr sylenegelen melodilerin nasl olup da Byk Tiyatro'da oyuna dntrlebildi-ini aklm almamt. O gnden sonra sk sk tiyatroya gittim. Sadece her tiyatroya gidiimde bir yakalk ve bir ift kolluk almay, dnte onlan Vistula rmana atmay unutmamam gerekiyordu. Ailem bunlar grmemeliydi. Ben ruhumu Wilhelm Tell veAida ile doyururken, ailem benim "Klaus"ta oturup Talmud ciltlerine gmldm ve kutsal metinleri okuduum inancyla huzur iinde yayordu. II Bir sre sonra kentte bir Yahudi tiyatrosunun da bulunduunu kefettim. Ama oraya o kadar ok gitmek istememe karn, buna cesaret edemiyordum, nk ailem bunu ok kolayca renebilirdi. Ama, Brand Tiyat-rosu'ndaki operalar karmyordum ve daha sonra Polonya Dram Tiyatrosu'na da gitmeye -121baladm. Bu tiyatroda Haydutlar ilk kez grdm. arksz ve mziksiz de bylesine gzel bir oyun olabileceini hi dnmemitim -Franz'a da kzmadm; hatta belki de beni en ok o etkiledi; Kari roln deil de, Franz roln oynamay isterdim. "Klaus"taki ocuklar arasnda tiyatroya gitmeye cesaret eden bir tek bendim. Zira biz "Klaus"taki ocuklar o srada "aydnlanm kitaplarla besleniyorduk; ilk kez o dnemde Shakespeare, Schiller ve Lord Byron'u okuyordum. Yiddi edebiyatna gelince, elime geenler, Amerika'dan gelen yan Almanca yan Yiddi diliyle baslm kaln polisiye romanlard. Ksa bir sre geti, iim iimi yiyordu: Varova'da bir Yahudi tiyatrosu vard ve ben bunu gremeyecek miydim? Her eyi gze alarak, her tehlikeyi hesaba katarak, Yahudi tiyatrosuna gittim.
Bu beni btnyle dntrd. Daha oyun balamadan, "onlann" arasnda kendimi ok farkl hissettim. Her eyden nce, evrede frakl beyler, dekolte giysili hanmlar, Polonyallar, Ruslar yoktu, sadece her trden Yahudi, kaftanlar, elbiseler, Bat tarznda giyinmi kadnlar ve kzlar. Herkes anadilinde yksek sesle ve ekinip sklmadan konuuyordu, stmdeki uzun kaftan kimsenin dikkatini ekmemiti, utanmam iin hibir neden yoktu. Mzikli, dansl, alt perde on sahnelik bir komediydi. Schumor'un Baal-Teshuvah'. Oyun Polonya tiyatrosundaki gibi saat tam sekizde deil, on sralannda balad ve gece -122yansmdan nce bitmedi. Kadnn ve entrikac rolndeki adam Yksek Almanca konutu oyunda ve birden byk bir aknla kapldm -Almancay hi bilmezkenbylesine mkemmel bir Almancay ok iyi anlaya-biliyordum. Sadece komikle soprano Yiddi dilinde konutu. Genel olarak opera, dram tiyatrosu ve operetin hepsinden daha ok beenmitim oyunu. Bir kere ne de olsa Yiddieydi; evet Al-man-Yiddiesiydi, ama yine de Yiddiedi; daha iyi ve ok daha gzel bir Yiddie; ikincisi bu oyunda her ey bir aradayd; dram, trajedi, ark, gldr, dans, hepsi bir arada -hayat gibi! O gece heyecanmdan uyuyamadm, iimden bir ses benim de bir gn Yahudi sanat tapmanda hizmet edeceimi, Yahudi bir oyuncu olmam gerektiini sylyordu. Ama ertesi gn leden sonra babam kardelerimi bitiik odaya yollad, annemle benim odada kalmam istedi. ok zorlu bir kas-he'nin beni beklediini sezinliyordum. Babam bir daha yerine oturmad; oda boyunca bir aa bir yukan yrmeyi srdrd, eli kk siyah sakalnda, bana deil de anneme bakarak konutu: "Birisi bunu sana sylemeli. Her geen gn daha da ktye gidiyor bu ocuk. Dn Yahudi tiyatrostmda grlm!" Annem dehet iinde ellerini kavuturdu. Babam, yz sapsan kesilmi, odada bir aa bir yukan gezinmeyi srdryordu. Kalbim skt, sulu bir mahkm gibi olduum yere ktm, vefal ve dindar ailemin ektii acy grmeye dayanamyordum. O zaman ne sy-123lediimi bugn artk hatrlamyorum, sadece unu biliyorum, birka dakikalk bunaltc bir sessizlikten sonra babam iri siyah gzlerini bana dikerek dedi ki: "Unutma olum, bu seni uzaa, ok sapa yollara gtrr." -Ve hakl da kt. Nihayet meyhanede benden baka bir kii daha kalmt. Meyhaneci meyhaneyi kapatmak istiyordu; hesab dememi rica etti. "Orada oturan bir kii daha var," dedim so--murtarak, nk gerekten de gitme vakti olduunu gryordum, ama buradan gitmeyi, herhangi bir yere gitmeyi canm istemiyordu. "Sorun da bu," dedi meyhaneci, "Adamla bir trl anlaamyorum. Bana yardm eder misiniz?" "Hey oradaki!" diye seslendim boru gibi yaptm ellerimin arasndan, ama adam hi kmldamad, eskisi gibi bira bardan . gz ucuyla seyredip duruyordu. Kapnn ngran aldmda gece bir hayli ilerlemiti. Besbelli avlunun derinliklerinden gelen kapcnn kapya varmas iin uzun zaman geti ve kapy at.
"Bey ieri gelmenizi istiyor," dedi uak, eilerek ve grltsz bir itile yksek cam kapy at. Kont, ak pencerenin yannda duran alma masasndan kalkp neredeyse uarak bana geldi. Birbirimizin gzlerine baktk; kontun sert baklar beni geriletti. Bir duvarn dibinde yere uzanm yatyor, ac iinde kvranyor, slak topraa adeta kendimi gmmek istiyordum. Avc yan bamda -124dikiliyor, bir ayayla srtma basyordu. "Enfes bir hayvan," diyordu, etime bakmak iin yakamla paltomu kesmekte olun srgncye. Artk benden bkm ve yeni bir avn peinde olan kpekler, duvara lgnca kouturup duruyordu. Araba geldi, elim ve ayaklarm bal olarak beyin yanna, arka koltua koyuldum, bam ve kollarm arabann dna sarkyordu. Araba usulcack gidiyordu; susuzluktan lecek halde, azm ak, yerden kalkan tozlan yutuyor, arada bir beyin baldrlarma memnunlukla dokunan ellerini hissediyordum. Omuzlarmn stnde tadm ne? Hangi hayaletler dadanm bana? Frtnal bir geceydi, kk hayaletin allklarn arasndan srnerek ktn grdm. Kap kapand, gz gze geldik. Lamba parampara oldu, yabanc bir adam elinde yeni bir lambayla odaya girdi, kalktm, ailem de benimle birlikte kalkt, onu selamladk, oral bile olmad. Haydutlar beni skca balamt, yzbann adrnn nndeki atein yan banda yatyordum. Kra tarlalar, kra bir yzey, sislerin altnda ayn soluk yeili. Evden kyor, kendini sokakta buluyor, bi at kendisini bekliyor, bir uak zengiyi tutuyor; yolculuk onu n n ten bir boluun iine gtryor. -125MAV OKTAV DEFTERLER Kafka'nn lmnden sonra bulunan ktlar arasnda, bizim okulda "kelime defteri" dediimiz sekiz tane kk mavi oktav defteri de bulunmutu. Bu defterler aforizmalann ("Gnah, Istrap, Umut ve Doru Yol zerine") yan sra, daha nce ilerinden yaptm bir semeyi eski bir basknn -Toplu Eserler (Schocken)- altnc cildinde, Kafka'nn deil benim belirlediim Meditasyordar bal altnda yaymladm ok sayda baka notlan da ieriyordu. Bunlarn bir ksmn ayn cildin Baka Defterlerden Gnlk Notlar adl blmnde yaymlamtm. Her iki gruplandrmay imdi bir yana brakyor ve Kafka'nn notlarna yazldktan zgn sraya uygun olarak yer veriyorum. Oktav defterlerinde ok sayda fragmann yan sra bitmi hikyeler de bulunuyor. Her bir oktav defterinin ieriine ve bunlann yazl tarihlerine ilikin olarak aadaki notlara bakabilirsiniz. Birinci Defter Birinci oktav defterinde tarih atlm bir tek not bulunmaktadr ve bu tarih 19 ubat
-1291917'dir. Defterdeki notlarn byk ksm imdiye kadar baslmamtr. Bir blm ise -rnein "akallar ve Araplar" adl yk- Kaf-ka'mn kendisi tarafndan Bir Ky Hekimi (Mnih, 1919) adl kitapta, brleri, rnein "Kpr" ve "Avc Gracchus", benim hazrladm Toplu Eserlefin Schocken basksnda yaymlanmt. Bu defter ayrca "Koval SvarTyi iermektedir; bu da bu parann 1916-17 knda yazldn kantlamaktadr; Kafka'nn salnda bir gazetede yaymlanm olmasna karn Kafka bu hikyeyi kitaplarna almamt. Tarih atlm tek nota dayanarak bu defterin oktav defterlerinin en eskisi olduunu sanyorum. Bu defterler, kuvart defterlerinin aksine, Kafka tarafndan numaralandrilma-mtr. Benim onlar bu biimde sralamam, bu nedenle varsaymlara dayanmaktadr. 1- Koval Svari iin baslmam nsz. 2- Sava srasnda, baka kitaplarn yan sra, Beethoven'in mektuplarndan bir semeyi (bir nszle birlikte) yayna hazrlayan ve benzer biimde Schopenhauer'in mektuplarndan bir seme de yaymlayan Paul Wieg-ler'e yazlm bir mektup tasla. Mektup, Sevgili Wiegler diye balyor. 3- Ludwig Richter'in Bir Alman Ressamnn Andan adl yapt. 4- lk oktav defterinde bundan sonra yer alan sayfa Bir Ky Hekimi kitabna girecek hikyelerin listesiyle bir mektup taslan ieriyor. Buna gre, daha o zamanlar bitirilmi olmas gereken bu hikyelerin isimleri unlar-130dr: Galeride; Kast Ruhu; Koval Svari; Bir Binici; Bir adam; Rya; Kanun nnde; Karde Katili; akallar ve Araplar; Yeni Avukat; Bir Binici adl eskiz; Bir Ky Hekimi adl kitapta yer alan En Yakn Ky adl para olabilir. Kast Ruhu, belki de Maden Ocan Ziyaret adl hikyedir. Bir adam, belki de Schocken basksnn beinci cildinde baslan Kom-u'dur. Mektup bilinmeyen birine (belki de Warn-dorf taki doa doktoru Schnitzer) yazlmtr ve belli ki Kafka'nn kz kardei Ottla'yla ilgilidir. Kafka, yannda konuk ve hasta olarak bulunduu Ottla'nn nce Zrau'da, daha sonra Plana'daki tanmsal almalaryla ok yakndan ilgileniyordu. Glkle okunabilen bu taslak yledir: "Yirmi yedi yanda, salkl, (bu szck okunamyor), neeli, anlayl, gven sahibi, birka yldr et yiyen bir vejetaryen. imdiye kadar babamzn iinde alyordu; ama artk pratik ve kiisel nedenler dolaysyla ok eski bir zlemini gerekletirmeye, ansn tarm alannda denemeye alyor. Bir tr tanmsal kursa katlmak istiyor, sonraki amac da uygun bir i bulmak. Eminim ki siz, bu alandaki byk deneyiminiz ve genel bak anzla, ona iyi ve nemli tler verebilirsiniz. Byle bir ey yaparsanz size ok kran duyacam." kinci Defter 1- Bu defterin dizinin ikincisi olarak tarih -lenmesinde, Akademi in Bir Rapor'un Kasm -131www.cizgiliforum.com Sayfa 46
1917'de baslm olmas beni ynlendirdi (bkz. nc Defter, 1. Not). Bu oktav defterinin ierii u srada dzenlenmitir: Komu (Kafka tarafndan isimlendirilmemitir); Bir Melezlerine (bal Kafka tarafndan konulmutur); baslmam paralar (ilk kez burada yaymlanyor); Avc Gracchus'tan bir para; baslmam paralar; Akademi in Bir Rapor (Schocken basksnn 1. cildinde yer alyor). 2- Bir Melezleme'ye eklenmi not. nc Defter nc ve drdnc oktav defterlerinde birka tarih bulunmaktadr. Ama yine de bu defterler, kuvart defterleri gibi, gnlk karakteri tamamaktadr, nk bunlarda yazarn zel hayatna ve gndelik olaylara ancak birka szckle ve ksaca dokunulmaktadr. stelik bu szckler, sanki nemsizliklerini vurgulamak istermi gibi, kk kk harflerle yazlmtr. Her iki defterde de daha ok fanteziler ve felsefi gzlemler yer almaktadr. Bunlar Kafka'nn ilk verem tehisinden sonra iyilemek umuduyla gittii ve nianlsndan ayrlma karanna vard Zrau'da yazlmt. Zrau'ya gidi tarihi 12 Eyll 1917'dir. Editr "Gnah, Istrap, Umut ve Doru Yol zerine" adl aforizmalan, Kafka'nn dzenleyip temize ektii biimde mi, yoksa oktav defterlerinin balam iinde, Kafka'nn dier notlaryla kark olarak m yaymlanmas gerektii eklinde bir sorunla karlat. O ilk yntemi yeledi ama buna karn onlarn oktav defterleri-132nin balamna uygun olmasn da gzetti. Sadece bir durumda buna uyulmamtr. 9 numaral aforizma Kafka'nn istedii yerden karlm, yerine Bir Yaam adl para alnmtr, nk ancak bu ekilde nceki ve sonraki notlar arasndaki balant (Kt sorunu zerindeki) kurulabilmektedir. 1 - Kafka'nn akallar ve Araplar hikyesi Ekim 1917'de, Martin Buber'in ynetimindeki aylk Siyonist dergi Der Jude'da yaymlanmt. Akademi in Bir Rapor ayn dergide Kasm 1917'de baslmt. Her iki hikye de, ayr ayr isimlere karn, tek bir balk tayordu: ki Hayvan Hikyesi. 2- Hans Blher, bir dizi Yahudi kart kitabn yazan. Tagger daha sonralan Ferdinand Bruckner adyla yazd. Her iki yazara ilikin notlar Kafka'nn Gnlklerinde bulunmaktadr. 3- Kafka, Rus devrimcisi Alexander Her-zen'in (1812-1870) anlanm okuyordu. Kar Gnlkler. Die Schne Raritat yanlmyorsam o dnem yaymlanmakta olan bir dergiydi. 4- Yazar Ernst Weiss. 5- Daha sonralan Friedrich Schlegel'in felsefi yazlann yayma hazrlayan Josef Korner, Alman Romantizmi alannda saygn bir tarihiydi. V. Mehl, Kafka'nn byk olaslkla alma arkadayd. Pfohl, Kafka'nn alt yerdeki amirin, Pribram ise bir okul arkadann addr. 6- Kafka o srada hl Felice Bauer'le nianlyd. -1337- Her ikimizin ortak dostu yazar Oskar Baum.
8- Elyazmasnda bundan sonra unlar eklenmitir: "Ylan yapmas gerekenin yalnzca yansn yapt, imdi bir de getirdiinin yalan olduunu kantlamak zorundayd, yani, kelimenin tam anlamyla, kendi kuyruunu sr-malyd." Drdnc Defter 1- Burada 1918 ylma ait notlar balamaktadr. Kafka, Zrau'da yaamay srdrm, ama sk sk Prag'a gelerek, bir sre burada kalm, bunu da daha ok iyerinden ald resmi iznin uzatlmasn salamak iin yapmt. Ayn zamanda burada hafif bahe ilerinde almt (Prag yaknlarndaki kk Trojd Ky'ndeki Meyvecilik Enstits'nde). 2- Kafka'nn yayncs Kurt Wollf. Yazma, Bir Ky Hekimi kitabyla ilgiliydi. 3- Kierkegaard'n Ojeblikket brorlerine bir gnderme. 4- Burada, benim grme gre, Kafka'nn kalemi srmtr. Eer bu byleyse, bu not, Felix Weltsch'in ilkin 1918 ylnda (Kurt Hiller'in editrln yapt) Tatiger Geist adl ylln ikinci cildinde, daha sonra Gnade und Freheit (1920) adl kitabnda yaymlad Erlebnis und Intention balkl makalesinde szn ettii "sezgi" ve "yaant" kartlyla ilgilidir. Kafka'nn eletirel yorumu ise, her eyden nce, bir antitezin bulunduu varsaymna dayanmaktadr. "Intuition" -134eer Bergson'daki anlamyla okunursa, herhangi bir antitez bulmak kolay olmayacaktr; ayrca, "intuition"n (sezgi) "paralama"yla (analiz) bir ilgisi yoktur, oysa "paralama" (analiz) "intention"a (ama) uygundur. 5- Bu para, izleyen be aforizma gibi, Kierkegaard'n Korku ve Titreme yaptyla ilgilidir. Daha sonraki iki aforizma Kierkegaard eletirisidir. ki sayfa nce Kierkegaard'n "Sonsuzluk valyesi" ve "man valyesi" kavramlarn not etmi olmas, Kafka'nn yukarda ad geen kitab okumakta olduunu gstermektedir. u szckler de eklenmiti: "brahim'in art niyeti -anlamayn ses onu bir ileri yolluyor, bir geri aryor." 6- zgn elyazmasnda bu aforizmann ilk nce birinci ahs azndan yazld aka zlebilir. "Benim ruhsal yoksulluum" diye balamakta ve bylece srmektedir. 7- Drdnc oktav defterine, Kafka'nn zerine notlar ald bir kt paras ilitirilmitir; anlalan o ki, Kafka, herkesin srt evirdii, yoksul bir geri zekl kimse iin, belki de onun askerlik hizmetinden muaf tutulmasn salamak amacyla askerlik ubesine yazaca dilekede bu notlardan yararlanacakt. Notlarda ilk nce akrabalar, Saaz'da bir kasap, Oberklee'de bir dier amca, "varlyla yokluu bir" bir kz karde saylmaktadr. "Anne baba yok." Sonra yle devam edilmektedir. "Normal deil, yalnzca topra kazabiliyor, bu yzden askerlie uygun olmad aklanm, bunun yannda, ya da askere an-lamayacak lde ilerlemi. Ama kendisi, ne -135-
www.cizgiliforum.com
Sayfa 48
yaptn pek bilmeden, ubeye bavurmu. Ne yaz biliyor, ne de hesap, tek bana sr ya da sebze alverii yapabilecek durumda da deil ve bu nedenden tr ky sakinleri bylesine bir sorumluluu yklenerek onu bylesine bir ite kullanmay gze alamyor. Her eye karn, belki, sr satn alan akrabalarna, satn alnan sn gidip alarak, onu gderek vs. yardm edebilir. Ayn ekilde sebze alverii de yapabilir, yani el arabasn itebilir, sebzeleri alp getirebilir, vs. Ama kendi bana kendi ilerini yapmasna imkn yok, hi kukusuz akrabalar da byle dnm olmal, ama yleyse sorumluluu kendilerinin stlenmesi gerekir." Btn bv dileke taslann tamamna ato romannn havas hkimdir sanki, bu paraya bu yzden burada yer verdim. Kafka, ato romannn balang ksmn bana ilk kez 1922'de okudu. Beinci Defter 1- Birinci oktav defterinin sonunda Kafka okumay dnd (ya da henz okuyup bitirdii) kitaplarn listesini yapmtr. Liste yledir: Venedik'te lm; Aziz Augustinus'un tiraflar; Sununa; Storm, Keller; Kardinal Retz; van Gogh'un Mektuplar'v, lm Bir Adamn Hayatndan Krk Yl; Baker, Habeistan Gezileri; Emin Paa, Livingstone; Bernard, Cezannne'n Andan. Bunlardan sonra deftere, o srada cephede bulunan kardeimin adresi yazlmtr. (Summa, Franz Blei'm kard dergidir.) -136Altnc Defter 1- Birinci oktav defteri gibi, altnc defter de (bitiminde) Bir Ky Hekimi kitabnda yer elecek hikyelerin listesini iermektedir. Buradaki liste, birinci defterde yer alan listeye gre, kan kitaba alnm hikyeler listesine daha yakndr. Liste yledir: Bir Rya; Kanun nnde; mparatorun Habercisi; Ksa Sre; Eski Bir Elyazmas; akallar ve Araplar; Galeride; Koval Svari; Bir Ky Hekimi; Yeni Avukat; Karde Katili; On Bir Oul Altnc oktav defterinde bir de mektup tasla bulunmaktadr. Bu mektup olan iinden klmas olduka zor, hatta imknsz bir yazyla yazlmtr. yle grnyor ki, bu mektup tasla, sava yllarnda Avusturya milliyetilerinin, bazlar belki gerekten de drst, ama ou kariyer yapma peinde olanlarn ortaya att binlerce projeden birisine cevapt. Taslak, benim karabildiim kadaryla, yle: "Mektubunuz yanl kaplan dolatktan sonra elime ulat, adresim Poric 7'dir. ncelikle mektubunuzda ifade ettiiniz ve beni yrekten sevindiren ilginiz iin teekkr ederim. Eminim ki, yapmay amaladnz ey yararl ve hatta gereklidir. Listenizde yer alan tannm isimler hem bu iin, hem de her eyin geleceinin gvencesidir. Ama yine de ben aranza katlamayacam. Gerek u ki, birleik Byk Avusturya hakknda herhangi bir fikir gelitirmekten yoksunum ve bu ie katlmak benim iin zor. Byle bir karar zihnimde canlandramyorum. Ama -137www.cizgiliforum.com Sayfa 49
kr ki, bu sizin derneinize hibir zarar vermeyecek; aksine, bedensel olarak gsz biriyim, tandk evrem kstl ve kesinlikle nfuz sahibi biri deilim. Aranza katlsarh bile ksa srede bu sizi hayflandracaktr. Ama Sanat Galerisi [?] bir dernee dntrlmeli -ki kanlmaz olarak byle olacaktr-yelik aidat vb. ile buna seve seve katkda bulunurum. Benim olumsuz cevabm ltfen yanl anlamayn, baka bir cevap vermek benim iin mmkn deil." Altnc oktav defteri Kafka'nn in eddinin nasnda adl hikyesinin zgn yazmn ieriyor. Kafka, ismini kendi koyduu bu (tamamlanmam) hikyenin, kendi iinde bir btnlk oluturan iki kk parasna Bir Ky Hekimi kitabnda yer vermiti: "Eski Bir Elyazmas" ve "mparatorun Habercisi". Yedinci Defter 1- Yedinci oktav defterinde en byk yeri, bir oyun paras olan Trbe Bekisi tutmaktadr. Sekizinci Defter 1- Oktav defterinin burasnda Yiddi tiyatro oyuncusu sak Lowy'nin yaam yks balamaktadr. Kuvart defterlerinde ve benim Kafka biyografimde hakknda gerekli bilgiler bulunan bu oyuncu, pek ok gece, ounlukla blk prk biimde kendi yaamn anlatm, Kafka da anlatlanlar not alm ve sonra Lowy'nin slubunu elinden geldiince korumaya abalayarak, sz konusu yazy yazmtr. Kafka'y buna iten neden, yalnzca sak Lowy'ye gsterdii ilgi deildi; ayn zamanda kendisi ve izleyecei yol hakknda kafas kark olan bu yoksul oyuncuya yardm etmek; iinde bulunduu derin ruhsal bunalm anlayarak onu amasn salamakt. Sekizinci oktav defterinde balanm olan bu yaznn dnda, hayli uzun ama bunun gibi bitirilmemi daha temiz bir yaz daha vardr: Buradaki yaz odur. Son oktav defterinin geri kalannda birka not bulunmaktadr. Bu notlan branice szckler izlemektedir. Yetmi sayfalk bu defterin elli sekiz sayfas branice dil almalarna ayrlmtr. 2- Trefe: Mundar; yenmesi dinen yasaklanm; halk aznda temiz olmayan, yasak. Chazer. Domuz. Seder. Yahudilerin ilkokulu. Rebbe: retmen. Purim: Kefaret Gn; oru tutulan gn. Klaus: badet yeri. Lecho Dodi: Sabbath'm balangcnda sylenen bir ilahi. Baal-Teshuuah: Tvbe ederek "dnen" bir gnahkr. Kashe: Zor bir soru, sorun. Max Brod
www.cizgiliforum.com
Sayfa 50

Franz Kafka - Mavi Oktav Defteri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Franz Kafka - Mavi Oktav Defteri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Franz Kafka - Mavi Oktav Defteri

You might also like