Gne Enerjisi Aratrma ve Uygulama Merkezi (GNAM)

Prof. Dr. Rait Turan, Olgu Demirciolu Bilim ve Teknik, Haziran 2011, Say: 523 "Trkiye'nin yeni Gne enerjisi mkemmeliyet merkezi" Gne'ten gezegenimize gelen enerji miktar, ihtiya duyduumuz enerjinin binlerce katdr. Bu enerjiyi elektrik, hareket ve s enerjisine evirebildiimiz lde Dnya'daki sorunlarn birouna zm bulacaz. Dnya'nn atmosferini snmaktan, evreyi kirlenmekten kurtaracaz. Dnya uluslarnn ekonomilerinin birbirine baml olmasndan ve enerjiye bal savalardan bylece kurtulacaz. Yaplmas gereken, Gne'ten gelen temiz ve sonsuz enerjiyi bata elektrik enerjisi olmak zere dier enerji biimlerine dntren teknolojileri herkesin ulaabilecei maliyetlerde retebilmek. Bilim insanlar ve mhendisler bu amaca ulamak iin youn aba gsteriyor. Gne Enerjisi Aratrma ve Uygulama Merkezi yani GNAM, bu evrensel abann bir paras olarak ODT Yerlekesi'nde kuruldu. GNAM, tm enerjilerin kayna olan Gne'ten gelen enerjiyi dorudan elektrik enerjisine eviren teknolojiler gelitirmeyi hedefledi ve bu hedefine doru emin admlarla ilerliyor. Gne enerjisini elektrik enerjisine eviren teknolojilerden en ok yararlanan lkelerin banda Almanya geliyor. Almanya'nn Gne'ten ald enerji miktar Trkiye'nin yarsdr. Gne enerjisi bakmndan Avrupa lkelerine gre olduka ansl bir corafyada bulunan Trkiye'de Gne enerjisinden elektrik elde etme uygulamalar son derece snrl kalmtr. Oysa bu teknoloji ODT'l bilim insanlar tarafndan 1980'lerden bu yana aratrlmaktadr. O yllarda yaplan aratrmalar deerlendirilseydi, bu alanda lkemizin yeri Almanya'dan ok daha iyi bir noktada olurdu. Son yllarda fotovoltaik gne gzesi retim tekniklerinin gelimesi, retim maliyetlernin dmesi ve tm dnyada bu teknolojinin ska kullanlmaya balanmas ile birlikte, Trkiye'deki almalar da hz kazand. Tm eski almalarn ve bilgi birikiminin de sonucu olarak, 2009 ylnda Devlet Planlama Tekilat desteiyle Gne Enerjisi Aratrma ve Uygulama Merkezi (GNAM) ODT Yerlekesi'nde kuruldu.

Hem fotovoltaik teknoloji hem de dier Gne enerjisi teknolojileri, farkl bilim dallarnn aratrma konusudur. Bu sebeple GNAM disiplinleraras bir yapya sahiptir. Farkl niversitelerin Fizik, Malzeme Mhendislii, Kimya, Kimya Mhendislii, Elektrik Elektronik Mhendislii ve Makine Mhendislii blmlerinden birok aratrmac, GNAM bilimsel kadrosunda yer almaktadr. GNAM aratrmaclar farkl teknolojilerin Ar&Ge almalarn yrtmenin yan sra, bu almalarn sanayiye aktarlmas hususunda da projeler gelitirmektedir. GNAM'n kurulmasndan sonra ODT'nn mevcut cihaz altyapsna ek olarak geni bir temiz alan kurulmu, kristal tabanl, ince film ve organik gne gzeleri iin gerekli cihaz altyaps tamamlanm, ilk prototip rnler ortaya koyulmutur. Trkiye'nin ilk endstriyel byklkteki gne paneli GNAM laboratuvarlarnda retilmitir. retilen gne gzelerinin ve gne panellerinin yerli retim olmas, Trkiyede bu konuda yatrm yaplmasna ve yerli seri retim planlayan zel sektr firmalarna ilham kayna olmutur. nmzdeki dnemde Trkiyede gelimesi ngrlen Gne enerjisi teknolojilerinin, yerli olarak retilebilir olmas, ekonomik ve siyasal olarak nemli bir admdr. Yerli retim Trkiyede gelimedii takdirde, yabanc kaynakl gne panellerinin Trkiye pazarn kaplayaca kesindir. Dnyada ska kullanlan fotovoltaik teknolojinin yerli olarak retilebilir olmasnn yan sra gelecekte ticari olarak karmza kacak yksek verimli yeni gne gzesi teknolojileri zerinde de GNAM bnyesindeki aratrmaclar tarafndan

allmaktadr. GNAM, kendi misyonuna uygun olarak, Gne enerjisini dntrmede verim artrmaya ve retim maliyetlerini drmeye ynelik Ar&Ge almalarna byk nem vermektedir. Son dnemde, younlatrlm gne gzesi teknolojisi konusunda, doktora rencisi zgr Selimolu ile beraber gelitirilmi olan sistemin uluslararas patent bavurusu yaplm, prototip rnler tasarlanm ve retimine balanmtr. Younlatrmal optik sistemler kullanlarak, ok kk gne gzeleri ile daha fazla enerji retilmesi hedeflenmektedir. Bu projenin baar ile tamamlanmas halinde, Gne'ten elde edilen elektrik enerjisinin maliyeti dier kaynaklarla yarr dzeye inecektir.

Gne Enerjisi Aratrma ve Uygulama Merkezi Trkiye'de Gne enerjisi teknolojilerinin merkezi olmann yan sra bu teknolojilerin kamuya ve yatrmclara tantlmas gibi bir grev de stlenmitir. Bu amala SolarTR-1 Gne Enerjisi Konferans, 2010 ylnda ilk defa Ankara'da GNAM tarafndan Ulusal Fotovoltaik Teknoloji Platformu (UFTP) ile birlikte dzenlenmitir. Trkiye'den ve dnyadan konusunda uzman birok bilim insannn konumac olarak katld konferansa 300'den fazla aratrmac katlmtr. Konferansa paralel olarak, Gne enerjisi konusunda alma yrten yerli ve yabanc birok firma, fuar alannda almalarn tantma imkn bulmutur. Solar TR konferans serisi bundan sonra da lkemizin farkl blgelerinde dzenlenecektir. Gne Enerjisi Aratrma ve Uygulama Merkezi, ulusal bir merkez olarak, farkl niversitelerden akademisyenlerin ve konusunda uzman irket temsilcilerinin oluturduu bir Ynlendirme ve birlii Kurulu kurmutur. Bu kurul, GNAM'n ileyii ile ilgili gelimeleri takip edip eitli tavsiye ve ynlendirmelerde bulunmaktadr. niversitelerdeki akademik kadronun yan sra yksek lisans ve doktora rencileri de GNAM laboratuvarlarndaki altyapdan faydalanabilmektedir. GNAM bir Ar&Ge merkezi olmann yan sra niversite sanayi ibirliinin gzel rneklerini vermektedir. Bu erevede Gne enerjisi teknolojilerine hem akademik hem de sanayi asndan bakabilen GNAM'n sektrde edindii misyon u ekilde zetlenebilir: Gne enerjisini elektrik enerjisine dntrme teknolojilerini lkemizde gelitirmek ve dnya ile rekabet edebilir dzeye kartmak. Bu amaca ynelik olarak aratrma faaliyetlerinde bulunmak. Gne'ten elektrik elde edilmesi ve kullanlmasna ynelik olarak oluturulacak tevik sistemlerinin teknolojik altyapsn oluturmak. Gne enerjisi alannda alan btn kurum ve kurulularla ibirlii iinde, ulusal dzeyde ynlendirici, katk salayc ve sinerji yaratc bir rol oynamak. Gne enerjisi alannda gerekli insan gcn yetitirmek. Ulusal dzeyde tm ilgili kurum ve kiilere fark ve kar gzetmeden hizmet vermek.

Prof. Dr. Rait Turan

Rait Turan, lisans ve yksek lisans derecelerini, ODT Fizik Blm'nden doktora derecesini Oslo niversitesi'nden ald. sve'te ve Kanada'da doktora sonras almalar yrtt. Balca aratrma konusu yariletken aygtlarn ve gne gzelerinin fizii ve teknolojisi. Uluslararas dergilerde 100e yakn makalesi yaynland. Prof. Turan, Gne Enerjisi Aratrma Merkezi'nin (GNAM) kurulmasna nclk etti. Halen GNAM'n mdrln yrtmektedir.