1 Thc trng c s h tng cng ngh vit Nam hin nay

1.1) Nn tng khoa hc cng ngh

a) thc trng cc ngnh khoa hc c bn

Trong s cc nc ang pht trin, Vit Nam c nh gi l mt nc c nn khoa hc c bn tng i tt. y l mt hin tng him c v nc ta l mt nc ngho, chm pht trin, li tri qua nhiu cuc chin tranh ginh c lp dn tc c lit, ko di v trc y cha c truyn thng trong cc lnh vc khoa hc ny. Giai on u, khi mi chuyn sang nn kinh t th trng, nh hng x hi ch ngha, trong cc nm 1985-1993, cc ngnh khoa hc c bn ca ta gp nhiu kh khn. Cc doanh nghip, c s sn xut, a phng khng quan tm u t cho cc nghin cu c bn. Nh nc cng t u t cho lnh vc ny. Cuc sng kh khn, nhiu cn b khoa hc c bn chuyn sang lm kinh t, mt s ri t nc ra nc ngoi, s hc sinh theo hc cc ngnh khoa hc c bn gim hn, ging vin i hc thiu vic lm, thu nhp thp Nhng tc ng tiu cc ca thi k n cc ngnh khoa hc c bn cn tip tc cho n nay: t hc sinh gii theo cc ngnh khoa hc c bn (l do su xa gn vi thu nhp thp ca ngh ging dy i hc v nghin cu khoa hc so vi cc ngnh kinh t v i ngoi). Sinh vin tt nghip i hc loi gii khng mun li trng lm cng tc ging dy, vo vin nghin cu lm cng tc khoa hc. Tui i trung binh ca cc nh khoa hc c trnh cao xp x 60. Hu ht cc nh khoa hc phi lm vic thm b p nhng chi ph ngy cng cao cho cuc sng ca bn thn v gia nh . Trc tnh hnh , vic ra i ca Chng trnh nghin cu c bn nhng nm 19901996 v Hi ng Khoa hc T nhin t 1996 n nay vi kinh ph ngy mt tng c mt ngha quan trng, gip chn ng c tnh trng suy thoi ca cc ngnh khoa hc c bn nc ta v ang lm sng ng tr li cc lnh vc khoa hc ny. Dnh ra kinh ph 45 t ng mt nm cho cc ngnh khoa hc t nhin l mt s u i ln ca ng v Nh nc ta. Tuy nhin, nu so vi yu cu pht trin ca cc ngnh khoa hc t nhin, nht l i vi cc ngnh mi, cc ngnh thc nghim i hi nhiu trang thit b t tin, th con s 45 t ng/nm qu l rt khim tn, cha t mc ti thiu cc ngnh khoa hc c bn pht trin, cc thnh tu nghin cu c bn c th a c vo sn xut.
i vi cc nc pht trin, KHCB l xng sng gi vng v tr siu cng ca h, cn i vi cc nc ang pht trin, vic pht trin nhanh hay chm, bn vng v c ui kp cc nc pht trin hay khng ph thuc vo nhiu yu t, trong vic xy dng mt nn KHCB vng mnh v ng hng l rt quan trng. Nhng nm gn y, Nh nc quan tm u t mnh m vo nghin cu khoa hc c bn, th hin s u t ti chnh, tng cng c s vt cht v con ngi. Nh nc cng c nhiu chnh sch nhm thay i m hnh hot ng khoa hc cng ngh (KHCN) nc nh. l pht trin th trng cng ngh; trao c ch t ch, t chu trch nhim cho cc

c quan khoa hc cng lp; lp Qu pht trin KHCN quc gia nhm lm thng thong phn no c ch ti chnh p dng lu nay khi thc hin cc ti, d n KHCB. Nhng iu chnh ny bc u pht huy tc dng v kch thch s sng to ca cc nh khoa hc. Tuy nhin, kt qu t c cha tng xng vi tim nng v yu cu pht trin. Kt qu hot ng c th C th thy, cho n nay KHCB ca Vit Nam vn b xp vo khu vc chm pht trin. C mt thc t l nhiu hc sinh Vit Nam ot gii cao trong cc k thi Olympic quc t v Ton hc, Vt l, Ha hc, Sinh hc v Tin hc, nhiu nh khoa hc tr thnh chuyn gia hng u cc vin nghin cu, trng i hc ca nc ngoi. iu ny cho thy tr tu ngi Vit c th t tm cao th gii. Nhng thnh tch kit xut ca GS. Ng Bo Chu trong lnh vc ton hc l mt minh chng in hnh. Tng s cc cng trnh cng b quc t ca Vit Nam hin nay tuy tng nhiu so vi trc nhng vn cn cha bng mt s trng i hc hng u ca Thi Lan, nh Chulalongkorn hay Mahidol. Bn cnh , khong cch v KHCB gia Vit Nam v cc nc tin tin cn rt ln v trong mt s lnh vc chng ta c nguy c tt hu. Ngay trong khu vc chu th mt s nc nh Trung Quc, n , Singapore ang c nhng n lc phi thng pht trin KHCB. H khng ch thu ht ti nng trong nc m cn thu ht ca nc ngoi, trong c Vit Nam.

"Sn lng" nghin cu khoa hc

Con s sn lng khoa hc t Vit Nam, khi so snh vi cc nc trong vng, cho thy cng sut khoa hc nc ta thuc vo hng thp nht: ch bng khong 1/5 s bi bo t Thi Lan (n = 14.594), 1/3 M Lai (n = 9742), 1/14 Singapore (n = 45.633), v thp hn Nam Dng (n = 4.389) v Phi Lut Tn (n = 3901).
b)Vit Nam thiu 1 cu ni gia khoa hc c bn v ng dng

Vit Nam cn pht trin khoa hc ng dng; cn khoa hc c bn th trnh khoa hc cng ngh ca Vit Nam cn nhiu hn ch nn cha th tip cn n c. Nhng gc pht trin, r rng nu thiu khoa hc c bn, Vit Nam khng th m ti ngy snh vai vi cc cng quc. Vy gia khoa hc c bn, khoa hc ng dng, thc trng Vit Nam hin nay, cng vi nim t ho v Gio s Ng Bo Chu Th nht, Vit Nam l mt quc ngho, trnh khoa hc cng ngh cn thp, nhng c mt ti nng xut chng tm nh cao th gii. iu c ngha l Vit Nam c quyn v c nim tin ngh n vic s snh vai vi cc cng quc trn th gii. Th hai, vic chng ta c mt ti nng xut chng tm th gii nhng li bn khon v hiu qu ng gp ca khoa hc c bn i vi nc nh, iu cho thy Vit Nam thiu mt nn tng khoa hc c chiu su, thiu mt cu ni gia khoa hc c bn v khoa hc ng dng. iu cng ni ln rng, chng ta ch c th ng dng li nhng g th gii lm, ch cha th c mt con ng ring c th lm ra nhng ci m th gii cha lm c Th ba, chng ta ang hi nhp vi xut pht thp nhng li c nhng ti nng nh Gio s Ng Bo Chu, chng t chng ta ang hi nhp hiu qu, ang tin ti s bnh ng vi th gii v tri thc. iu gip chng ta c nim tin v kh nng i tt n u. Hnh nh ca Gio s Ng Bo Chu cng nhng nh khoa hc ni ting khc nh Gio s Trnh Xun Thun gip

chng ta khng nh l ngi Vit Nam kh nng snh vai vi bn b nm chu, nhng dn tc Vit Nam th cha th. C ngha l chng ta c nhng c nhn xut chng nhng thiu nn tng kt ni hnh thnh sc mnh dn tc, nn nhng ti nng ca chng ta pht trin ri rc. 1.2) Cc c quan nghin cu v trin khai

1.3) Nhn lc khoa hc v cng ngh

Vit Nam c th gii nh gi l c li th v dn s ng, ang trong thi k dn s vng nn lc lng trong tui lao ng kh di do. y l ngun lc v cng quan trng t nc ta thc hin thnh cng Chin lc pht trin kinh t x hi giai on 2011-2020 c i hi ng XI thng qua ngy 16/2/2011. Tuy nhin, cht lng ngun nhn lc ca Vit Nam vn cn thp v cn phi c ci thin cng sm cng tt. Thc trng ngun nhn lc Vit Nam. Theo kt qu iu tra dn s n thng 12/2010, Vit Nam c gn 87 triu ngi. iu ny phn nh ngun nhn lc ca Vit Nam ang pht trin di do. Ngun nhn lc Vit Nam c cu thnh ch yu l nng dn, cng nhn, tr thc, doanh nhn, dch v v nhn lc ca cc ngnh, ngh. Trong , ngun nhn lc nng dn c gn 62 triu ngi, chim hn 70% dn s; ngun nhn lc cng nhn l 9,5 triu ngi (gn 10% dn s); ngun nhn lc tr thc, tt nghip t i hc, cao ng tr ln l hn 2,5 triu ngi, chim khong 2,15% dn s; ngun nhn lc t cc doanh nghip khong 2 triu ngi, trong , khi doanh nghip trung ng gn 1 triu ngi. S xut hin ca gii doanh nghip tr c xem nh mt nhn t mi trong ngun nhn lc, nu bit khai thc, bi dng, s dng tt s gii quyt c nhiu vn quan trng trong pht trin kinh t - x hi. Hin nay Vit Nam ang hnh thnh 2 loi hnh nhn lc: nhn lc ph thng v nhn lc cht lng cao. Nhn lc ph thng hin ti vn chim s ng, trong khi , t l nhn lc cht lng cao li chim t l rt thp. Ci thiu ca Vit Nam hin nay khng phi l nhn lc ph thng, m l nhn lc cht lng cao. Theo s liu thng k nm 2010, trong s 20,1 triu lao ng qua o to trn tng s 48,8 triu lao ng ang lm vic, th ch c 8,4 triu ngi c bng cp, chng ch do cc c s o to trong v ngoi nc. S ngi t 15 tui tr ln c o to ngh v chuyn mn k thut rt thp, chim khong 40%. C cu o to hin cn bt hp l c th hin qua cc t l: i hc v trn i hc l 1, trung hc chuyn nghip l 1,3 v cng nhn k thut l 0,92; trong khi trn th gii, t l ny l 1-4-10. Theo nh gi ca Ngn hng Th gii (WB), Vit Nam ang rt thiu lao ng c trnh tay ngh, cng nhn k thut bc cao v cht lng ngun nhn lc Vit Nam cng thp hn so vi nhiu nc khc. Nu ly thang im l 10 th cht lng nhn lc ca Vit Nam ch t 3,79 im (xp th 11/12 nc Chu tham gia xp hng ca WB) trong khi Hn Quc l 6,91; n l 5,76; Malaysia l 5,59; Thi Lan l 4,94... C cu phn b lao ng theo ngnh ngh cng mt cn i. Cc ngnh k thut - cng ngh, nng lm - ng nghip t v chim t trng thp, trong khi cc ngnh x hi lut, kinh t, ngoi ng... li qu cao. Nhiu ngnh ngh, lnh vc c tnh trng va tha va thiu nhn lc. Nhng lnh vc hin ang thiu lao ng nh: Kinh doanh ti chnh, ngn hng, kim ton, cng ngh thng tin, in t, vin thng, c kh ch to... C th thy, ngun nhn lc Vit Nam hin nay c cc c im sau:

- Ngun nhn lc kh di do, nhng cha c s quan tm ng mc; cha c quy hoch, khai thc; cha c nng cp; cha c o to n ni n chn. - Cht lng ngun nhn lc cha cao, dn n tnh trng mu thun gia lng v cht. - S kt hp, b sung, an xen gia ngun nhn lc t nng dn, cng nhn, tr thc, cha tt, cn chia ct, thiu s cng lc cng phi hp thc hin s nghip cng nghip ha, hin i ha t

Nh c s quan tm u t ca ng v Nh nc, trong nhiu thp k qua, chng ta o to c trn 1,8 triu cn b c trnh i hc v cao ng tr ln vi trn 30 nghn ngi c trnh trn i hc (trn 14 nghn tin s v 16 nghn thc s) v khong hn 2 triu cng nhn k thut; trong , c khong 34 nghn ngi ang lm vic trc tip trong lnh vc KH&CN thuc khu vc nh nc. y l ngun nhn lc quan trng cho hot ng KH&CN ca t nc
nc. Bo ch nc ngoi thng bnh lun ngi Vit Nam thng minh, rt nhanh nhy trong vic nm bt v tip thu ci mi. Tic rng ngun nhn lc ny li cha c khai thc y , o to cha bi bn, iu nh hng n cht lng nhn lc v nh hng n s pht trin kinh t x hi Vit Nam. Theo cc chuyn gia, pht trin ngun nhn lc Vit Nam trc mt v lu di cn phi tnh n yu t cht lng sinh v yu t bi dng sc dn. Khng th ni n pht trin ngun nhn lc khi sinh ra nhng a tr ci cc, m yu. Khng th ni n pht trin ngun nhn lc khi sc dn khng c bi dng. Vn ny lin quan n hng lot cc yu t khc nh chnh sch x hi, chnh sch y t, chnh sch tin lng, chnh sch xy dng c s h tng. Cc vn ny hin vn cha c gii quyt mt cch c bn. Khng th ni n nhn lc cht lng cao khi cht lng gio dc i hc cn thp; kt cu h tng cn rt thp km; t l lao ng mi qua o to mi ch c t 30 n 40%; trnh ngoi ng, kh nng s dng my tnh, cng ngh thng tin km.

. Bo co chi tit nm 2012 C cu t chc Vin KHCNVN c 47 n v trc thuc bao gm: 25 Vin nghin cu cp quc gia; 1 Trung tm cp quc gia; 3 n v s nghip cp Quc gia; 7 n v chc nng gip vic Ch tch Vin; 6 Vin nghin cu v 3 n v s nghip do Ch tch Vin thnh lp; 2 n v hot ng theo m hnh t trang tri kinh ph; 1 Cng ty TNHH mt thnh vin. Ngoi ra, khi cc doanh nghip gm 7 n v ang trong qu trnh sp xp chuyn i sang hot ng theo lut doanh nghip. Cc n v ca Vin ng tp trung ti H Ni, TP H Ch Minh. Mt s n v ng ti Ph Th, Hi Phng, Hu, Nha Trang, Lt. Ngoi ra, Vin cn c h thng 99 i trm tri thuc 15 Vin nghin cu chuyn ngnh, phn b ti 35 tnh, thnh ph c trng cho hu ht cc vng a l ca Vit Nam (ng bng, ven bin, trung du, min ni v hi o) kho st, iu tra, thu thp s liu, trin khai thc nghim v a cht, a t, a ng lc, a l, mi trng, ti nguyn v th nghim vt liu,..

C s vt cht Vin KHCNVN c Nh nc u t xy dng c s vt cht k thut tng i ng b trong c 4 phng th nghim trng im Quc gia (PTNT) v Cng ngh Gen, Cng ngh mng, v Vt liu v linh kin in t v v Cng ngh t bo thc vt. Nhiu Phng th nghim ca Vin c trang b cc thit b nghin cu hin i p ng yu cu nghin cu khoa hc v o to ngun nhn lc cht lng cao ca Vin. Vin c cc khu sn xut th nghim nhm trc tip phc v cng tc pht trin cng ngh, a kt qu nghin cu khoa hc vo thc t. Vin ang tch cc trnh Chnh ph xy dng Khu Cng ngh cao ca Vin ti Khu Cng ngh cao Ha Lc. Nhn lc khoa hc v cng ngh Tng s cn b trong bin ch hin ti (tnh n 31/12/2012) ca Vin l 2563 cn b, trong c 42 Gio s, 182 Ph gio s, 673 TS, TSKH; 683 ThS v 824 c nhn, k s. Tnh theo ngch cng chc c 102 NCVCC v tng ng, 448 NCVC v tng ng, 1621 NCV v tng ng. Ngoi ra cn c 1235 cn b hp ng ang lm vic ti cc n v trc thuc theo ch hp ng di hn.

Nhn chung, v c cu t chc ca Vin l kh n nh, hon chnh v ng b; lc lng cn b c trnh cao kh ng v u trn hu ht cc lnh vc ca khoa hc t nhin. Lc lng cn b trnh cao lun l th mnh ca Vin trong thi gian qua (so vi cc n v nghin cu v trin khai cng nh cc trng i hc trong c nc).

Trong nhng nm gn y, Vin lun lun quan tm n vic o to cn b c trnh cao (Tin s, Thc s) cho cc n v ca mnh cng nh phc v chung cho t nc, hng nm c hng chc tin s mi bo v v o to hng trm thc s thuc cc chuyn mn khc nhau trong lnh vc khoa hc t nhin. Cc n v trong Vin cn c nhiu cn b tr ca mnh i o to ti nc ngoi nhm b sung lc lng cn b trnh cao.

Cc hot ng thng xuyn Vin KHCNVN ang tp trung thc hin k hoch khoa hc cng ngh theo Quy hoch pht trin Vin KHCNVN n nm 2020 tm nhn 2030 c Th tng Chnh ph ph duyt vi mc tiu tng qut l xy dng Vin tr thnh mt trung tm khoa hc v cng ngh hng u ca c nc, nghin cu a ngnh, a lnh vc, vi i ng cn b khoa hc v cng ngh c trnh chuyn mn cao, c s vt cht k thut hin i, t trnh tin tin trn th gii, c quan h hp tc quc t su rng vi nhiu nc c nn khoa hc v cng ngh pht trin, p ng tt cc yu cu pht trin khoa hc v cng ngh v s pht trin kinh t - x hi bn vng ca t nc. Trng tm cng tc ca Vin hng nm bao gm: - Thc hin cc nhim v nghin cu v trin khai khoa hc v cng ngh do Chnh ph giao trc tip, cc chng trnh KHCN trng im cp nh nc do Vin KHCNVN ch tr, Chng trnh nghin cu c bn do Qu N FOSTED qun l, cc nhim v khoa hc v cng ngh cp Vin KHCNVN.

- Thc hin cc ti c u quyn ph duyt thuc cc chng trnh Chng trnh Bin ng Hi o, Chng trnh MTQG v nc sch v v sinh mi trng nng thn, s nghip mi trng, cc d n iu tra c bn, bin i kh hu,... - y mnh trin khai ng dng cc kt qu nghin cu khoa hc v cng ngh vo phc v thc tin sn xut v i sng, cc d n sn xut th nghim, cc hp ng sn xut v dch v khoa hc v cng ngh ca cc n v v cc doanh nghip nh nc. - Thc hin cc nhim v u t xy dng v pht trin h tng nghin cu khoa hc v cng ngh, c bit l cc d n xy dng c s lm vic, tng cng trang thit b nghin cu v xy dng cc phng th nghim, cc khu sn xut v th nghim, cc trm tri v ti nguyn v mi trng. - Thc hin cc nhim v thng xuyn ca Vin, c bit l nhim v qun l, s dng ng v hiu qu ngn sch nh nc, m rng v tng cng hp tc quc t, thng tin xut bn, y mnh kt hp nghin cu vi o to i hc v sau i hc. Hin nay, Vin ang ch tr trin khai hoc tham gia tch cc vo mt s d n quan trng sau y: - Chin lc nghin cu v ng dng cng ngh v tr n nm 2020 bao gm cc d n V tinh nh Vit Nam quan st Ti nguyn thin nhin, mi trng v thin tai (VNREDSAT-1v VNREDSat-1B), d n Trung tm V tr Vit Nam v trin khai Chng trnh KHCN v tr. - n Quy hoch h thng Bo tng thin nhin Vit Nam: Nng cp h thng cc bo tng thuc Vin KHCNVN, trin khai d n B mu vt quc gia ca Bo tng Thin nhin Vit Nam. - n tng th v iu tra c bn v qun l ti nguyn mi trng bin n 2010, tm nhn n 2020: iu tra kho st trn Bin ng, hp tc quc t trong iu tra kho st Bin ng... - D n Tng cng mng li trm quan st ng t phc v cng tc bo tin ng t v cnh bo sng thn: Xy dng h thng trm a chn v Trung tm x l s liu ng t c kh nng ghi nhn y v nhanh chng xc nh cc thng s ng t cng di 3,5 Richter xy ra trn t lin v vng bin

gn b, cc trn ng t cng di 6,5 Richter treen ton vng bin ng Vit Nam. - Chng trnh khoa hc cng ngh trng im cp nh nc Nghin cu nh gi tng hp ti nguyn mi trng v KT - XH nhm xut chin lc KH&CN phc v pht trin bn vng Ty Nguyn giai on 2010-2020, tm nhn 2030 (gi tt l Chng trnh Ty Nguyn III). Cc hng KHCN trng im ca Vin c Chnh ph ph duyt: - Cng ngh thng tin, in t, t ng ho - Cng ngh sinh hc - Khoa hc vt liu - a dng sinh hc v cc cht c hot tnh sinh hc - Khoa hc tri t - Khoa hc v cng ngh bin - Mi trng v nng lng

b) Nhng nguyn nhn ch yu ng li chnh sch pht trin KH&CN ca ng v Nh nc cha c qun trit y v chm c trin khai trong thc tin: Quan im KH&CN l nn tng v ng lc pht trin t nc c khng nh trong cc ngh quyt ca ng nhng trn thc t cha c cc cp, cc ngnh, cc a phng qun trit y v trin khai trong thc tin pht trin kinh t - x hi. Nhiu ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc v pht trin KH&CN chm c th ch ho bng cc vn bn quy phm php lut; vic t chc, ch o thc hin chnh sch thiu kin quyt nn kt qu cn hn ch.

Nng lc ca cc c quan tham mu, qun l KH&CN cc cp cn yu km: C ch k hoch ho, tp trung, bao cp n su vo tim thc v thi quen ca khng t cn b KH&CN v qun l KH&CN to ra sc khng d khc phc trong c ch mi, khng p ng c yu cu v i mi qun l KH&CN trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, bi cnh ton cu ho v hi nhp quc t. Cha lm r trch nhim ca Nh nc i vi nhng hot ng KH&CN m Nh nc cn u t pht trin nh: cc lnh vc KH&CN trng im, u tin; nghin cu chin lc, chnh sch pht trin; nghin cu c bn; nghin cu mang tnh cng ch, v.v...; cng nh cha c c ch, chnh sch ph hp i vi cc hot ng KH&CN cn v c th vn dng c ch th trng, nh nghin cu ng dng v pht trin cng ngh, dch v KH&CN. Qun l nh nc i vi khu vc hnh chnh v khu vc s nghip trong h thng KH&CN cha c tch bit r rng, lm cho cng tc qun l cc t chc KH&CN cn mang nng tnh hnh chnh. Chm tng kt thc tin nhn rng cc in hnh tin tin v gn kt gia nghin cu KH&CN vi gio dc - o to v sn xut - kinh doanh. u t cho pht trin khoa hc v cng ngh cn hn hp: u t xy dng tim lc KH&CN trong thi gian di cn cha c ch trng ng mc, thiu tp trung vo lnh vc trng im, u tin, dn n c s h tng KH&CN lc hu, hiu qu u t thp. Thiu quy hoch o to i ng cn b khoa hc trnh cao cc lnh vc KH&CN u tin, c bit l cn b KH&CN u ngnh, cc "tng cng trnh s". C ch qun l kinh t cha to mi trng thun li cho pht trin khoa hc v cng ngh:

C ch qun l kinh t hin nay cn duy tr s bao cp gin tip ca Nh nc, c quyn ca doanh nghip trong nhiu lnh vc sn xut kinh doanh, lm cho cc doanh nghip nh nc c t tng li, cha quan tm n ng dng cc kt qu nghin cu KH&CN v i mi cng ngh. Thiu c ch, chnh sch hu hiu gn kt gia KH&CN vi sn xut - kinh doanh v khuyn khch doanh nghip ng dng kt qu nghin cu KH&CN. H thng ti chnh, tin t km pht trin cng khng to iu kin cho doanh nghip t huy ng c ngun vn u t cho KH&CN.