"Merhaba ey mutlu gn!

"
Martlar sesleniyor. Sabahn ahitliini yksekten yapmak iin semada szlrken, bar ar konuuyorlar bir yandan. Kiminle?

isteyecek, merak ediyorum. Hava burcu burcu kokan ieklerle kendinden geiyor. nce melekler iine ekiyor gzel kokular. Sonra onlar ke bucak serpiyorlar dnyann zerine. Nabz atyor hayatn yeni bir gnn gvdesinde.

Seninle, benimle, onunla. Rahmetin ndan rlyor yeni gn. Bilinli varlklarn ahitliklerine sunuyorlar kendi ahitliklerini. Aalarn dallarnda melekler. Sabah esintisinin nnde de ardnda da onlar. Bulutlar geziniyor semada. Kaderin izdii yoldalar onlar da. Hayat yeniden kuruluyor. Gkte ay var. Vedaya hazr. Yldzlarn parlts da aradan ekiliyor. Gne dodu doacak nk. Doan gne deil aslnda, taptaze yaratlm yeni bir gn. Yokluun karanlndan kurtarlp dallarn ucuna tutturulmu yemyeil yapraklar kadar taze. Gne dodu doacak gnn habercisi yalnzca. Bir gn; insana bahedilen yeni bir hayat sayfas. Her sayfaya mrmz yazyoruz. Varlmzn kayd tutuluyor ebediyete nakledilmek zere. Kular cvldyor durmakszn. Ezgileri temiz havay enlik yerine eviriyor. Seslerini boacak insanlarn grlts henz yok sokaklarda. Bylesi bir anda ne dnmeli, ne sylemeli. Bilmem nasl kaygnn, vehmin, vesvesenin, kuruntunun esiri olmamal? Bilmiyorum. Aklma o dua geliyor aniden. "Ho geldin, sefa geldin ey sabah ve ey yeni gn. Merhaba ey mutlu gn! Ve merhaba ey ktip ve ahit melek! u sylediklerimizi bizim iin yaz." Duruyorum. Dua, ahit ve ktip meleklerden ne yazmasn Her gn... Byle bir gnde, her gnde yle sesleniyor meleklere Evrad- Kudsiye duas: "Hamd, Mecd, Refi', Vedd, Muht, Fa'l olan Allah'n adyla." Allah'n bu gzel adlaryla gne balamak, balanglarn en gzeli olmal. Dua devam ediyor: "Allah'a iman etmi, O'na kavumaya inanm ve delillerini kabul etmi, Allah'n ulhiyeti dnda baka ilahlar inkr etmi ve Allah'a tevekkl etmi olarak sabahladk." Vehmin, kaygnn, endienin, lzumsuz dncelerin elinden kurtarlmas gerek bugn. Dua devam ediyor. Yeni bir gnn kendisi bir dua sanki. Melekler min diyor. min...

bn-i Sina'dan ksa ve z bir yeme forml

Yeme ime dnyann en gzel nimetlerinden biri olsa gerek ki, cennet nimetlerinden de biri olduu sylenir. Bedenimiz iin elzem olan yiyeceklerin peine derken, bir yandan da dnyayla iliki haline geeriz ister istemez. Yemee imeye ihtiya duymayan bir yaradlmz olsayd eer, kinatla kurduumuz iliki de sekteye urard muhakkak. Ne toprakla, ne aalarla, ba baheyle ilikimiz kalrd. Ne de hayvanlarla ve

denizlerle... Hem bedenin idamesi hem de -ncelikle- O'nun nimetlerini "tatmak" amal yeme ime, sadece haz almaya kaydnda ise byk bir klfeti bedenimize ykleriz. Bir de bakmz anlk hazlar uruna ya kpne dnmz. Kilo, hem salk asndan hem bedenin zarafeti asndan bir sorundur. Modern hayatn d grne verdii nem sosyal bir bask da uygulayarak, "kilolarmla nasl grnyorum" kaygsna srkler kiiyi. Aynann karsna geilir. Karlalan grnt hi de i ac deildir. Hemen zayflama karar alnr. Bilen bilir, bu, dnyann en zor ilerinden birinin karardr. yle olmasayd kilo sorunu yaayan kimse olmazd deil mi yeryznde? nk "ben fazla kilolarmla ok mutlu ve mesudum" diyen insana az rastlanr. Modern hayatta kilo vermek deyince hemen akla "diyet" gelir. Terapistlik hayatmda birok diyet yks dinledim. ounun zellii ise byk kararlar alnarak balanan bu diyetlerin yarda braklmasyd. nce byk bir istekle diyetisyenin verdii listeye uyulur, birka kilo verilir. Ve ardndan, mkellef bir sofrayla zafer kutlamasna gelir sra! Zaten diyet yapmaktan, snrlanmaktan, kotalardan kim holanr ki? Ben de, her eyi lp bimede, gram gram yaplan kalori hesaplarnda bir "hesaplk" sezinlemiimdir hep. Yemek yemenin nimetten zahmete dnt noktadr bu. Mutlak Varln nimetlerini "tatma" eylemi bir hesap kitaba dnnce iin tad tuzu kaar. Ana nler, ara nler derken srekli bir yeme tela iinde geer gn. nmzdeki kda bakarak ne yiyeceimize karar vermek yemek yemedeki kutsall da bozar gibi gelir bana. Bu hesaplk pimi aa su katar adeta. Hele hele ara nlere de yaylm bir diyet program insan a kalma hissinden mahrum brakr. Sanki alk hissi bizim ezeli dmanmzdr, sanki bastrlmas gereken bir ayaklanmadr. Bir an nce ara nlerle grld yerde bastrlmaldr.. Yiyerek kilo verme isteinde bir igzarlk da vardr sanki. Hem yemeden imeden mahrum brakmayacaz nefsimizi, hem kilo vereceiz, ne ala deil mi? Hele bir de bilmem neyin ve bilmem kimin diyeti meselesi yok mu? Birinin ak dediine dieri kara der. Her yl bir diyet moda olur, dierleri pe atlr.

ok diyetlerle verilmi kilolar iki katyla geri alnr. Asl vahim olan da, meselenin hayat yaama ve yiyeceklerle bir iliki kurma biiminden uzaklap, sadece kilo vermeye indirgenmesi ve bunun da bir takntl ve saplantl bir hal almasdr. Terbiye edilmemi nefisleri tadktan sonra zayf olmakla kilolu olmak arasndaki fark artk sadece bir fiziksel arlk-hafiflik meselesidir. Bu meselenin ksa ve z forml ne olabilir, diye dnrken karma bn-i Sina'nn szleri kt. Zamann Bedii'nin aktardna gre, tbbn bu dhisi "Yiyiniz iiniz ama israf etmeyiniz." (A'raf: 31) ayetinin tefsirini yle yapar: "lm-i Tbb' iki satrla topluyorum. Szn gzellii ksalndandr," diyerek birinci formlnden sonra yeme imeyle ilgili formln aklar (maddeletirerek yazyorum): "Yediin vakit az ye." Son derece yaln, net ve ksa bir neri deil mi? Bir o kadar da arzu ann insanlar olan bizler iin zor. "Yedikten sonra drt-be saat kadar daha yeme." "ifa, hazmdadr. Yani, kolayca hazmedecein miktar ye. Nefse ve mideye en ar ve yorucu hal, taam (yemek) taam stne yemektir." Zamann Bedii, "taam taam stne yemek" ifadesinin anlamn "vcuda en muzr (zararl), drt be saat fasla vermeden yemek yemek veyahut telezzz iin mtenevvi (eit eit) yemekleri birbiri stne mideye doldurmaktr," olarak izah eder. Yani bn-i Sina, bir nde eit eit yemei nermez ve en az drt be saat yememeyi tler. Bunlarn iinde zellikle "az yemek", "doymadan kalkmak" ruhsal dnyamz iin olduka nemli geliyor bana. nk mide fesadna yol aacak kadar yemek sadece mideyi bozmuyor, tm zihinsel sreleri de baltalyor. Mesela, ar yemek yedikten sonra doru drst, dikkatini vererek ders altn ya da kendini vererek kitap okuduunu syleyebilen kar m? kacan sanmyorum nk tokluk hissi insann zihnini midesiyle megul eder, bu meguliyet zihinsel ve duygusal olarak bir karmaa dourur, insann kalp ve ruh dnyasyla olan iletiim kanallarn tkamakla kalmaz, be duyumuzun keskinliini de kreltir. bni Sina'nn d nefsimizin pek de holanmayaca bir neri gibi grnmyor. nk nefis "tatmann" deil "doymann" peindedir. Hlbuki yaps gerei o doymaz. Onu doyurmaya almak nafile bir abadr. Hakk sadece tatmak

olduu halde fazlasn ona vermenin zahmetine yine o deil biz katlanyoruz.

lp bier. Hep bakalarnn stne kmay arzular. Bu ancak "olmayla" deil "grnmeyle" mmkndr. Hep iyi ve mkemmel grnme tutkusu insann kimyasn bozar, onu kendine yabanclatrr. nk olduuyla grnd arasnda dalar vardr. Kutsalla ban koparan insan ne kadar kibirlenirse kibirlensin, kendini ne kadar stn ve deerli grrse grsn, kendini ne kadar sevdiinden dem vurursa vursun, sarka eninde sonunda bir nihilizm noktasnda durur. Hayatn ykn ve teklifini kaldramayan insann eninde sonunda kendiyle aras bozulur. Artk kendi ve her ey bir hie dnr. Kendine ve her eye bir kzgnlk duyar. kinci deer aray Mutlak Varlk kaynakldr. nsan Mutlak Varl referans aldnda artk kendisi aradan kar. Kendini "her eyi sanatla yaratan bir Yaratcnn" yaratt ve onun rahmet ve keremine mazhar olan sonsuz deerli bir varlk olarak addeder. Bu bak asyla kendindeki Mutlak Varln sanatl naklarn da idrak eder. Kendiyle Mutlak Varlk arasnda bir intisap, bir ba kurmu olur. Kendinin kymeti O'nun sanat ve O'nun isimlerinin tecellisini gsteren bir ayna olmas cihetiyledir. Artk, sevdii kendisi olmaktan da kar. nsan kendinde tecelli eden isim ve sfatlar seviyordur. nk Mutlak Varlk'tan bamsz deil, O'na aittir. Kendiyle kurduu iliki Yaratc'yla kurduu intisap ve ballk itibaryladr. nsann hakikati de bu deil midir? O olmakszn insan denilen varln ne nemi kalr ki? Yiyen ien sonra da lp hiliin iinde yok olup gidecek bir varln ehemmiyeti nedir ki? Kutsal bir referansa dayal kendimizle kurduumuz iliki bizi hem zillete dmekten hem de kibirden kurtarr. Sadece biz deil, her varlk Mutlak Varlk tarafndan yaratlmtr. Yaratlmlk asndan onlarla bizim aramzda tam bir eitlik sz konusudur. Her varlk kendi kabiliyeti nispetinde O'nun sonsuz isimlerini gsteren bir ayna, O'na hizmet edenlerdir. nsan bu adan daha kabiliyetlidir ve dier varlklarla yaratlmlk noktasnda eit, ancak O'na hizmet asndan stn bir konumdadr. Artk kendi deerini belirlemek iin bakalaryla kyaslamasna da gerek yoktur. nk referans noktas bakalar deil, Mutlak Varlk'tr. Yine bu bak asnda insann kendini sevmesi byk ini klara gebe deildir. Mutlak Varlk'la kurduu iliki dndaki hibir ey onun deerini elinden alamaz. Yalanmak bile O'nun sanatnn zerinde tezahr ediidir. lm bile O'nun yaratt sonsuzlua alan bir kapdr. Konuya "kendine hayranlk" zerinden devam

nsan kendini sevmeli midir?

nsan kendini sevmeli midir? Kendini seven insan bencillikten kendini nasl koruyacaktr? nsann kendisini sevmemesi kendinden bir vazgei, bakasna bir yneli midir? Bu sorular nemli. nsann bakalaryla kuraca ilikiyi kendiyle kuraca iliki belirler nk. nsan deerli addettii eyi sever. nsann kendini sevip sevmemesi ve sevgisinin onu srkleyecei yol kendine bitii deerle ilintilidir. nsann kendine biecei deer, iki farkl ve birbirine zt referansa dayal olabilir. Birinci referans, kendi aklnn belirledii, "kendince", "arzularna gre ekillenen" ltlerdir. Hakikate dayal bir sabitesi yoktur bu ltlerin. Kiinin, "hedeflerime ulaabiliyorsam, baarl, zengin, gzel vb. olursamdeerliyim" diye kabulleri mevcuttur. Kutsalla ban koparan kii artk varoluunu hep kendiyle ilintilendirir. Kendi kendinin sahibi olduuna inanan, kendi adna yaayan ve var olan; varlnn amacn, kiiliini ve hayatn mkemmele ulatrmak olarak gdmlemi byklenmeci bir insan, zahiren kendini sever grnrken; kendini sevmeyle kendinden nefret etme salnmnda savrulur. nk kendine bitii deer gelgitlerden kurtulamaz, anlk ini ve klara gebedir. Bir gn baarldr, kendini sever, takdir eder hayran kalr. Bir gn ise deildir, kendine kzar, hatta nefret eder. Bir gn gldr, kendinden geer; bir baka gn zayftr, kendini yerin dibine batrr. Bugn kazanr, yarn kaybeder. Bugn gen ve gzeldir, yarn bir trafik kazasnda yz yaralanr, aynay eline bile almaya cesaret edemez. Ya da yolunun zerinde yalln alametleri belirir gnbegn. Her gn biri siyah biri beyaz iki fare hayatn kemirmektedir. Kutsal bir referansa dayanmayan bu szde kendini sevme biiminde gene szde bir deer bier insan kendine. Narsisistik doyumlarla oyalanr durur. Heva ve hevesin peinde harcar hayatn. Kusursuzlua, muhteem olmaya, tannmaya, ilgi gren olmann peindedir. Kendini yceltmek, byklenmeci bir tutumun iine girmek zorundadr. nk iin aslnda kendini sevmek de yetmez ona. Bakalarnn sevgisine bamldr. Ne kadar yce olursa o kadar sevileceini sanr. Hem yceliine inanr hem kendinden aa grd varlklara ve insanlardan sevgi ve ilgi dilencilii yapar, zillete der. Srekli kendini bakalaryla kyaslayarak varlnn deerini

edeceim.

piiyor, kilim dokunuyor, kitap yazlyor. Hayran hayran seyrediyor kahramanmz elinden kan mahsul.

Kendine hayranlk-1
Hikyemizin kahraman, mesela, yemek piiren bir anne olsun. Ya da tahtalar oyarak gsterili iler karan bir oyma ustas, kilim dokuyan gen bir kz, parmaklarn bilgisayar tularna dokunduran bir yazar... Tarlasnda domates yetitiren bir ifti de olabilir kahramanmz veya elinde kalem, matematik denklemini zd zecek bir matematik profesr de. Kahramanmz yapt ie ylesine younlam ki, top patlasa duymayacak. Tm dnyasn istila etmi elindeki i. alrken byk zevk alyor. Hazzn iinde gark oluyor. Yok, hayr, kahramanmz yapt iin neticesinde ortaya kacak olan sergileme dncesi tamyor imdilik. "Ben bakas iin deil kendim iin giyinirim." diyenlerden. Anne, yemei kendisi iin yapyor mesela. Oyma ustas el emei gz nuru iini kimselere gstermeye veya satmaya hi niyeti yok. Yazarmz, kitabn kimselere okutmayacak. Veya kahramanmz bir adada tek bana yayor olsun isterseniz. O yine de tek kiilik bir gsteriden kurtaramayabilir nefsi emaresini. nsan denilen varlk, tek bana bile, hayat kendi iin bir gsteriye dntrebilir. nsann bilinli benlii insann bizatihi kendisini seyreden ilk seyircidir nk. Kahramanmz dalp gitmi. Fantezilerin iinde kayboldu kaybolacak. Ya da fantezileri tarafndan yutuldu yutulacak. Elinden kaca rnn hayalinden kurtaramyor yakasn bir trl. Muhteem bir kitap olacak, zlmeyen denklemi o zecek, domatesler yrenin en tatl en krmzs olacak, evde pien yemek tam kvamnda olacak, dokunan kilimdeki desen baka kimsenin kiliminde olmayacak. Hayran hayran seyrediyor hayalinde elinden kacan umut ettii mahsul. vgler yadryor hayalinde. Her bir vg onu daha ok susatyor. Narsisizmin doruklarnda nefessiz brakyor ruhunu. Sonunda, onca uratan sonra, matematik denklemi zlyor, domatesler kzaryor, nefis kokulu yemek

Elinden kan mahsul seyretmiyor aslnda. Kendini seyrediyor kahramanmz. Yapp ettiine hayran olurken kendine hayran oluyor. Benlii, kendisi ile hazla dolup tayor. Sadece bu hazla ayakta kalabiliyor. Hayran olunmayacaksa kendini sevemez o. Kahramanmz Narkisos'a benziyor. Efsaneye gre gzel su perisi Eko, Narkisos'a ak oluyor ve onun syledii her eyi tekrarlyor. Lakin Narkisos onu reddediyor. Narkisos kusursuz ei aramay srdrrken bir gn nehirde yansmasn grp k oluyor. lene dek gzlerini ondan ayramyor. Narkisos kendine duyduu hayranlkla dona kalyor, kendi haricinde kimseyle ballk kuramyor. Kahramanmz daha ileri gitmek istiyor: Hayranlk alann geniletmek. Kendisi yetmiyor, yetemiyor. Bakaca gzler aryor kendisinden gayr. Baka vglere ihtiya hissediyor. Nefessiz kalm ruhunu bakalarnn vgsyle ferahlatmak istiyor. Yaptklaryla, yapmadklaryla gklere karlmak istiyor. Ancak bu ekilde varln hissedecek, szde. Sinein bal kovanna dalmas gibi vg kovanna dalyor. Ne yazk ki, evdeki hesap arya uymuyor. Bakalar vmyor kahramanmz. Ona gzlerini kapatyorlar smsk. Kahramanmz fkelenmeye balyor. Kimsenin onun kadri kymetini bilmediinden dem vuruyor. Kimse onu anlamyor. Bunlar ou zaman iinden sylyor bazen de dillendiriyor. Veya herkes vgyle bahsediyor kahramanmzdan. Birka arkadan veya bir apartmann veya bir mahallenin veya bir kasabann, ilin veya bir lkenin veya dilerseniz bir snfn ya da bir okulun tmnn diyelim- vglerinden geilmiyor. Hibir insan bir anda herkesin vgsn talep etmez. Halka halka geniletmek ister bunu. Halka halka geniletmenin telanda vg dairesini. Her durumu, her ilikiyi-ak bile, her baary vlme frsat olarak deerlendirmenin yolunu yordamn reniyor gn getike. Bir sohbeti bile kendini vecek bir noktaya ustalkla ekmeyi baaryor zamanla.

Kahramanz kendi imgesine baka baka lecek bir gn. nce yalanacak elbette. Yalandka hrnlaacak. Ya da lmcl bir hastala yakalanacak. Hastalna, onu iyiletiremeyen doktorlara lanetler yadracak. Veya iyilemesine vesile olan doktorlara vgler sunacak. Derin bir minnetin dibine decek. Hibir vg kabrin te yanna geemeyecek. oktan hiliin iinde sonsuza dek yok olup gitmiler nk. Kahramanmz lecek bir gn. Ruhu bedenine bakakalacak. Cansz bir bedene. Melekler kahramanmza unu soracaklar belki de: "Hayran olunmay, vlmeyi hak edecek neyin vard?" Hayran olunmay, vlmeyi hak edecek neyimiz var? lm ldremeyen insann, hayran olunmay ve vgy talep etmesi ne tuhaf...

komaz, nefsinin bundan ne kadar haz aldn grse de. Kendini insanlara beendirme, onlarn ilgisini ekmenin bir kleleme olduunu da bilir. Kendinden sudur etmi grnen hayrlarn, gzelliklerin, iyiliklerin, gzelliklerin O'ndan gelip O'na gittiini bilir. Tm vglerin de sadece O'na olduunu... Kendisi iin dzlen vglerin de aslnda O'na ait olduunu, her eyin O'nun sonsuz kudretinin bir nak ve sanat olduunu da bilir. O'nu vmenin onuruyla yetinir. Tm baarlar, elinden kan tm gzel eyleri Hakiki Sahibi'ne sunar bir vg olarak. Kendisinin vlmesi beklentisine girmez. vlmeye tenezzl etmeyecek kadar izzetli ve onurludur. Aksini bir zillet, alal olarak grr. vlmeyi hak etme iddiasnn O'nun hakkn gasp etmek olduunu bilir. Gz kula ve kalbi u ayet mealindedir: "Sanma ki bu ekilde baardklaryla vnen ve yapmadklar ile vlmekten holananlar azaptan kurtulabilecekler. Onlar (ahirette) iddetli bir azap beklemektedir." (Ali mran 188) Bilir ki, kendisi hibir tesiri, etkisi olmayan bir vesiledir sadece. Bilir ki kainat O'nun iradesi altndadr. Bilir ki vlmeye deer her ey O'nun ihsandr. Btn baarlar, btn elinden kan gzel eyleri O'na sunar. Benliini ve nefsini dinlemez. Nefsinin vlme talebinin, sahiplenme arzusunun farkndadr. Hayatn en byk mcadelesini verir: vlmek isteyen nefsini slah etmek. Bunu dnyann en anlaml ii sayar. Heves ve hevsnn tutsa olmayacak kadar izzetlidir. Nefsinin kendini vme abalarna aldanmayacak kadar aklldr. Kahramanmz mesela Bab'Aziz filmindeki prens gibidir. Tunuslu ynetmen Nacer Khemir bu filminde geen hafta anlattm Narkisos efsanesine gndermede bulunur. Prens atna atlar, bir ceylan takip eder. lde bir kaynak suyun banda kalakalr. Yansmasn seyrederken kendinden geer. Ama ne kendinden geitir bu. Kendinden hakikaten gemitir. Yannda beliren bir dervi ona gz kulak olur. Derken mabeyincisi onu bulur. Gren sanki sudaki yansmas ile temaa halinde sanr. Dervi ise iin srrna vakftr, onlara, prensin ruhu ile temaa halinde olduunu syler. Prens gya yansmasn seyrediyordur. Prens O'nun

"Kendini beenmeyen, safay bulur.."-2

Bu dnyada iki tr hikye vardr. Varoluun bir bahedilme olduuna inananlarnkiyle varoluu kendi kurduunu sananlarnki. Kendini beenip hayran olan ve bakalarna da kendini beendirmeye alanlarn hikyesi ile btn vglerin O'na ait olduuna inananlarn hikyesi de diyebiliriz buna aslnda. Bu haftaki hikyenin kahraman geen haftaki yaznn kahramannn aksine varoluun bir bahedilme olduunu bilmekle kendini bilmi olur aslnda. Hiliinin, sonsuz yoksulluunun, sonsuz acizliinin farkndadr bir yandan. Varlnn yokluun iinden kageldiini bildike kendine yaklar. Bildike kendini tanr. Tandka sonsuz acizliini barna basar. Bilir ki; sonsuz fakirlii zenginliidir. Bir tohum gibi olduunu bilir. Banda dikili duran aacn varoluunu Sonsuz Kudret'ten aldn bilir. Kendinden bahis almasn sevmez, nefsi sevse de. nsanlarn tevecch, alakas, ilgisi onun ruhunu serinletmez. vglerin ruhunu yaraladnn, arlatrdnn, kasvete boduunun farkndadr, nefsi ve benlii holansa da bundan. Bir anlk vlmenin zevkinin sfliliinin peinden

yaratt gzel bir yzde tecelli eden O'nun isimlerinin gzelliini seyrediyordur. Varlnn O'nun isim ve sfatlarna ayna olmaktan te bir anlam yoktur. Ayna bakasn gsterir, kendini deil. Hem kendi varlk aynas hem tm dier varlk aynalar O'nun isimlerinin tecelligahdr. Her ey O'nunla ilgilidir. Prens sudaki yansyan yznde Cemil isminin tecellisini temaa eder mesela. Yznde tecelli eden Munazzm ismini grr ya da. Prens aksinden yola kp ruhuna doru bir yolculua kar. Bu yolculuun sonunda da z varlna ular. Prens, Narkisos gibi, kendine hayranlk, vnme, vlme, beenilme bataklna batmaz. O'nun sonsuz gzellikteki sanatna ve nakna hayranlk denizinde selamet ve muhabbetle O'na doru yol alr. Bu haliyle bir suret olarak kalmaktan da kurtulur, O'nun sonsuz sanat ve nak olma izzetine eriir. nsan olmak ne zor... "Dman istersen nefis yeter. Evet, kendini beenen, belay bulur zahmete der; kendini beenmeyen, safay bulur, rahmete gider." szn (ve bunun gibi baka hikmetli szleri) bann stne asp her sabah ve akam bakarak dersini aldn syleyen Zamann Bedii, en nemli hastalklarmzdan birinin ciddi olarak farkna varp bununla ciddi olarak da uram anlalan. Bizler ne yapmalyz, bilmiyorum ki...

Aacmzn banda yle biraz soluklansak. Bir tohumun, arzn barn delip gnee kavutuu o an dnsek. ncecik krlgan bir filizken, gvdesinin kalnlap gnbegn sertlemesini hayal etsek mesela. Dua edercesine dallaryla semavata uzanmasn... O ar ar serpildike yllarn naslda akp gittiine dalp gitsek. Nazarlarmz salsak zerine drt mevsim. Bakmzla beslesek onu. Sonsuz gzelliin, mkemmelliin, kemal ve cemalin, lmn ve yeniden diriliin tecellisini drt mevsimin her birinde ayr ayr seyre dalsak. Dalsak da hayata ait umutlarmz tazelesek. yle saatlerce deil, be on dakika en azndan dursak banda. Hrtlar bize yaratlmln mucizesini fsldasa. Varoluun bir mucize olduunu idrak etsek ona her bakmzda. Onu temaa etmeden uykuyu haram etsek kendimize. Sevgilinin mesaj gelmeden uykuya dalamaz gibi. Dallarna, yapraklarna, yllarn kalnlatrp sertletirdii gvdesine dokunsak bazen. Bir dosta dokunur gibi. nsana dair tm hususiyetlerimizi ona arkada klsak. Ona kendimizi asak. Aklmzla dnsek. Ruhumuzla hissetsek aac. Kollarmzla sarsak. ki yaratlmn sevgisi birbirine aksa. Birbirimizin ahitliini yapsak. Bilsek ki, aslnda bir aacn hayat maceras bizim maceramzdr. Her aa, varln, varoluun nereden gelip nereye gittiini anlatan bir hikye deil midir? Kupkuru dallarn yeermesindeki mucizeyi grp, yaamn kymetini bir daha, bir daha hatrlasak. Sararm yapraklar bir bir dklrken "rabta-i mevt" yapsak. lmn dersini alsak ondan. Dersini aldmz lm bize sonsuzluun kaps olsa. lmenin iinde sakl gzellikleri grsek. Drt mevsim seyretsek onlar mesela. Halden hale geilerini bir gn dahi karmadan. Aklmza yazsak da vesveselerden syrlsak biraz. Bir gzellikten baka bir gzellie nasl da yavaa ahenkle getiklerini dnrken zihnimizi esir etmi kayglardan syrlsak. Meyvelerine baktka hayatmzn da meyveleri olduunu ama bu meyveleri sonsuzlukta kk salan hayat aacmzdan devireceimizi bilip acele etmesek. K gn yaz meyvesi istemesek. Bir aacn yzyllk geliiminden sabr rensek. Aacmzla konusak, kendi kendimizle bo bo gevezelikler yapacamza. Mutlak Varln bir eseri olduunu anlatp sevindirsek onu. Vehimlerimizin, vesveselerimizin, bo kayglarmzn esaretinden

Vehimler, endieler, aalar

Bir aacmz olsa. "zel" bir ballk kurduumuz, "benim" diyebileceimiz bir aacmz olsa ama. Kendimize ait bir bahede, illa da bizim mlkiyetimizde olmasnn hi nemi yok. Her gn gidip geldiimiz yolun kenarnda kk tutmu bir aa da olabilir bu. Komumuzun bahesinde ellerini saa sola salp tutunacak eller arayan bir aa da. Belediye parkndaki bir aac da gzmze kestirip bizim klabiliriz onu. Geip gitmesek yle yanndan. Sanki yokmu gibi davranmasak ona. Kulak verip bir dinleyebilsek aacmz, neler reniriz kim bilir? Yal bir aacn bilgeliine baka hangi canl ulaabilir? Yaradln sessizce konuan ahitleridir onlar. Bin bir tecellinin ve yaratn mekndrlar.

kurtulup, geree alan o byk pencereyi sonuna kadar asak ve iin aslna, hakikat semasna kanatlansak. Kayglarmzn istilasndan ona srtmz dayanarak syrlsak. Aac selamlamayan vehimlerini selamlar. Her gn selamlasak mesela onunla. e, okula, bakkala, markete giderken gzel bir selamla selamlasak aacmzla. Aalarn meleklerinin de selammz aldn dnsek de iimize reklenen varolusal yalnzlmz yattrsak. Bir aacn penceresinden hayat seyretsek de zihnimize en, hayattan uzaklara dm "ya u olursa, ya bu olmazsa"lar bu pencereden salp ferahlasak. Baktka ve dndke daha ok inanyorum aalarn ok zel varlklar olduklarna. Krk bin dille naslda Yaratclarn vdklerini grp vglerine biz de ortak olsak. O vg sofrasnda biz de ruhumuzu doyursak. Krk bin yemilidir her aa, bu gerei gren tok grmeyen a bila... Ruh kaznts karn alndan daha beterdir oysa, biliriz elbet hepimiz bunu da unutup dururuz, insanz ya. Ate bcei misali kafa fenerinin kyla yaamak yerine; aacmzda tecelli eden sanata, gzellie, mkemmel bir nizama odaklansak da hayatmza ekidzen versek. Mesela, hrslarmz ebedi hayat kazanmak iin ynlendirsek aacmzn topraa uzan kklerini hayal ederken. Bir aacmz olsa, zel bir iliki kurduumuz. Onsuz geen gnmz olmasa da, mesela aceleci olmamay rensek onun dallarnda gnbegn olgunlaan meyveleri grdke. Bir meyve iin nasl da bir yl beklemek gerektiini anlasak. Bir aacmz olsa...

Ne istiyorsun, diye sormaya grn. Bu masum sorunun cevaplar bir anda drt bir yannz sarmaya balar. stekler, arzular, emeller birbiriyle yarr. Her bir istek bu hengmeden syrlp ne kmak ister. ti kak arasnda, "Ben, nce ben," diye haykrr durur... Onu tekrar grmek istiyorum. k olduum kzn da beni sevmesini istiyorum. Beni brakmasn istiyorum. Benimle gurur duyulsun istiyorum. Hi yaamadm ocukluumu yaamak istiyorum. Kanseri yenmek istiyorum. Yeniden gen olmak istiyorum. Mutlu olmak istiyorum. Adalet istiyorum. Hakkm istiyorum. Sayg istiyorum. Yaammn bir anlam olsun istiyorum. Bir ey baarmak istiyorum. Umursanmak, nemli olmak, anmsanmak istiyorum. Yalanmamak istiyorum. lnce ona kavumak istiyorum. Beni kimsenin incitmemesini istiyorum. Hi lmemek istiyorum. Zayflamak istiyorum. Burnumun biraz daha kk olmasn istiyorum. Beyaz tenli olmak istiyorum... Birine ne istiyorsun diye sormaya grn. stekler, arzular, emeller, bendini am bir baraj gibi taar insann iinden. Btn konumalara, insan hikyelerine, tm anlatlara kulak kabartn, kelimelerin altn kaldrn: ayn ln yanksn duyarsnz: "stiyorum! stiyorum!". Ne istiyorsun? Her eyi ama her eyi. Hadsiz eyi. Bir gn, yere bir izgi izer Kinatn En Deerli Varl. "Bu insan temsil eder," der. nmdeki bir kda bir izgi izdim (siz de izin). Yanna "insan" diye yazdm. Sonra bunun yanna ikinci bir izgi daha izip, "Bu da ecelini temsil eder" buyurur. nmdeki kttaki "insan" izgisinin yanna bir izgi daha izip yanna "ecel" yazdm. kinci izdii izgiden daha uzaa bir izgi daha izdikten sonra, "Bu da emeldir" der ve ilave eder: "te insan daha emeline kavumadan ona daha yakn olan eceli anszn geliverir." Ecel anszn gelivermeden geleceini dnmek bile emellerimizin ferini sndrr. Kim bu dnyada istediklerinin tmn elde etmi ki? Emeller terazisinde bir aa bir yukar yol alrz. Arzular, istekler bir sarmak gibi gelip gelmeyecei mehul bir gelecee tutunarak srgn verir. Akrep

izgi
"Ne istiyorsun?" Anne ocuuna sorar. Arkada arkadaa. Terapist dananna. Ya da insan kendine sorar: "Ne istiyorsun?" nsan ne ister, diye dnyordum. Ne istiyorum, diye de.

ve yelkovanlara tutunmu arzular zamann zerinde yol alr. stein dur dura yoktur. Esneklii ise sonsuzdur. Bir o yana bir bu yana eilir arzular. ekiler dvmeye balar emellerimizi. Glde gnn son klar gibi titreip durur evrenin kelerinde. Dnyann dilileri tr onlar. Ufuktaki son izgi gibi snmeye yz tutar. Gnlmze gecenin atei der. kinci izginin yanna "emeller" izgisini izerken aklma airin (Kaysn Kuliev) szleri dverdi. "Karanla nerde yakalanrsa ku,/Durup dinlenirmi, derler orda./Ya sen dur durak bilmeyen ku/Yreim, sen nerde durursun acaba?/Denize kavuan telal rmak/Durup dinlenirmi, derler orda./Ya sen, soluk almadan akan rmak/Yreim, sen nerde durursun acaba?" nsan yrei nerede durur? Sorumun cevabn Zamann Bedii'nden aldm: "Yine o ahs, ebede kadar uzanp giden emellerini, istidadlarn dnd zaman, saadet-i ebediyeyi (sonsuz saadeti) tasavvur eder. O saadet-i ebediyenin m-l hayatndan (hayat suyundan) bir yudum ier, kalbindeki emellerini teskin eder." Sonra lmn yanna "ebedi saadet" diye yazdm. lm emellerimize bu dnyada ulamay engellerken, ebedi hayatta onlara kavumak iin bizi srtlayp oraya gtryor diye dndm.

vermi havalarnda. "Niye bu kadar zorlua katlanp alp abalayaym ki, her ey bo geliyor" demesi dikkatimi ekiyor. Kendi iinde bir mant var bu dncenin. yle ya, her ey bo geliyorsa, niye alsn ki. "Her ey bo geliyor" cmlesini zihnimin bir kenarna yazyorum. Birka yldr arada bir gzme iliip beni rahatsz eden bir manzarann, geenlerde ktm bir yryte, havalarn snp da sokaklarn daha bir kalabalklamasnn da etkisiyle sadece yarm saat iinde tam kez karma kmas geliyor aklma. Bouna hatrlamyorum bunu. Yry srasnda dikkatimi hayretle kendine eken ey, drt be ya civarnda olduklarn tahmin ettiim ocuklarn annebabalar tarafndan ellerinden tutulup yrtlmeleri gerekirken, hl pusetlerinde gezdiriliyor olmasyd. ocuklarn bebek-arabalar iindeki sk tk grnleri ve yzlerindeki o cansz, donuk ifade zihnime kaznvermiti. ocuklar, ykannca ekip klm bir elbiseye zorla strlm gibi eci bc oturuyorlard rkek gzlerle pusetlerinde. Ne zaman byle bir ocuk grsem, ocuu o pusetten indirip, annesinin eline takp yrmesini salamak gibi bir istek uyanyor iimde. O da koltukta, pusetindeki gekin bebek gibi sk tk duruyor karmda. "Ne yapmaktan holanrsn?" diye soruyorum. Zevk veren her eyden holanrm. Arkadalaryla kafede bulumaktan, saatlerce film seyretmekten, internette dolamaktan falan ite. alp abalama, emek harcama gerektirecek eyler onun ilgi alanna girmiyor anlalan. Varsa yoksa zevk veren eyler. Onun hastal bu ite: Rahatna dknlk yani emek ve aba gerektirmeyen zevk verici eylerle meguliyet. "Biraz nce her eyin bo geldiinden sz etmitin." "Yok canm, her ey niye bo gelsin, zevk vermeyen eyler bo geliyor." Tamam, imdi oldu, kendini imdi doru ifade etti. Rahatna dknlkten muzdarip, saylar gnbegn artan milyonlarca genten bir tanesi. Rahat sevmek, aslna baklrsa, nefsimizin bir zellii. almaktan, abalamaktan, emek harcamaktan, zorluklara ve meakkatlere dayanp sabr gstermekten nefsimizin holandn sylemek abes. Aznda biberon, bebeklerin rahat deklerinde rahat rahat uyumalarna zenir nefsimiz, onun vazifesi bu. nsann ruhu, bilinci, bedeni, vicdan ise rahatlktan

Rahatlk kazanlm bir hak m?

Daha birinci snfta hemen tm derslerden kalm. "Yok, aslnda baarl olmay ok istiyorum da, almay sevmiyorum," deyince gzlerim fal ta gibi alyor, kulaklarma inanamayarak. Bebekken annesinin ona kakla mama yedirme imgesi beliriyor zihnimde. Bu imge donakalyor. "te," diyorum iimden, "o da hayatnn bu dneminde takl kalm, kiilik geliiminin ileriki safhalarna bir trl geememi." Aslnda niversiteye gelene kadar da yle parlak bir renci deil. Ders almay hi sevmezmi. Snflar ite kaka gemi ite. Son snfta az buuk gayrete gelmi de paral bir zel niversitenin dk puanl blmne kapa atvermi. Sonra da, "Benden bu kadar" deyip havlu atm. Deme nihilistlere ta kartacak kadar hayata bo

deil alp abalamaktan, gayret etmekten, emek harcamaktan, bilhassa faaliyetten holanr. Mutlak Varlk, ftratmz hareket ve faaliyet zere yourmu. Ruhumuza meakkat ve zorlukla yaplan ilerde bir ferahlk, memnuniyet duygusu koymu. O, mealen demiyor mu: "Ve (yine bildirilmedi mi ki) phesiz insan iin, (kendi) altndan bakas yoktur! Ve elbette almas(nn mkft), ileride (kymet gn mzanda) grlecektir. Sonra ona, en mkemmel karlkla mkft verilecektir (Necme; 39, 40 ve 41)." Kendi rahatn ve zevkini dnen ve bununla da aslnda bir nevi vazifesini yapan nefsin insan gayret ve abadan alkoyan bu rahatlk arayyla mcadele, bu dnyada en nemli ilerimizden biri olacakken, kolaylkla bundan vazgeebiliyoruz. Bunda nemli lde, nefsin rahat sevme zelliini, nefsin hastalkl bir hali olarak grmeyip, insann varoluunun bir zelliiymi gibi sanma etken bir rol oynuyor. Bu da, rahatna dknl mcadele edilmesi gereken bir durum olarak deil de, kazanlm bir hak gibi doya doya yaamak, bunu gerekletirmek gerektii inancn douruyor. in tuhaf tarafysa u: En mutsuz insanlar da rahatna en dkn insanlar... Tamam, nefsimiz rahat seviyor da, biz niye ona teslim olalm ki? Hayatmz niye o ynlendirsin ki? Nefsimiz mi bizi ynetecek, hayatmza yn verecek, biz mi onu? zerinde tekrar tekrar dnlmesi gereken bir soru.

"Ne iim var" diyordun "bu dnyada?" Ne iimiz var bu dnyada Amy? Yaamak bir komut gibiydi senin iin. "Yaa gitsin!" diyen bir sesten baka bir ey kalmamt iinde. Hazin bir dnya yolculuunda, ark szlerine sinmi feryadn, hayranlarn iin sadece birer elenceydi. Mzik, bir umut, bir tutkal olacakt hayata tutunman salayacak. Tutkal zlverdi. Yere dtn. Paramparaydn. Neden alkole ve uyuturucuya sndn anlatsaydn, anlalmayacan biliyordun. Dudak bkeceklerdi sana. "Bu kadar paran var, nlsn, albmlerin milyonlar satyor, baka ne istiyorsun?" diyeceklerini biliyordun. Baka ne istiyordun Amy? Umurunda deildi bunlar. Ruhun cehennemin alevlerinde kavruluyordu; anlamszlktan, bounalktan daha kavurucu bir cehennem atei var mdr Amy? "Avrupa Medeniyeti" adnda tututurulmu bir cehennemin iinde dodun. Bu, Mutlak Varlk'tan koparlm bir hayat algsyd: insan kendinin malik ve sahibiydi, hayat bir mcadeleydi, herkes kendini dnmeliydi... Mutlak Yaratc'ya kretmek, O'ndan gelen her eye raz olmak, hayatn sonsuz bir yolculukta sadece bir durak yeri olduunun inkrnn kr kuyusuydu iine doduun. nsan Mutlak Varlk'n aziz bir misafiri olmaktan karp nefsin heveslerini, arzularn tatmin derecesine indirgeyen bir cehennem. Zamann Bedii'nin ifadesiyle: "sefahet ve dalaletle bozulmu ve sev dininden uzaklam Avrupa"nn fledii cehennemi haletti. O'nsuz hayat bombotu. Bounalk hissiyle kurumutu kalbin. Kalbini akn suyuyla sulamak istedin. Ak, hayatn suyu deildi, O'nsuz ak tuz ruhu gibi kalbini daha da yakt ykt. "zlecek bir zaman bile brakmad" diye serzenite bulundun akn seni terk edince. "Sadece kelimelerle gle gle dedik" dedin. Sonra "back to black" diye feryat ettin: "karanla dneceim." Karanla geri dndn Amy. Baka bir seenei bilmiyordun. Ama bildiin eyler vard, hem de ok iyi bildiin. O kadar berrakt ki duygularn, her eyin ama her eyin farkndaydn. Bir iein soluunun da bir tan dnn de. Her eyin nasl da geip

Amy Winehouse ile hayali bir konuma

Amy, sen de ben de biliyoruz ki; sorunun ne alkold ne uyuturucu. Yzne baklnca hemen anlalyordu bu. Ruhunu istila etmi karanlk bir ac, bir yol bulup yzne yaylmt. Baklarn en az iindeki hayat kadar donuktu. Acnn snrnda dolayordun. Snrn hemen yan banda, gzlerini alan uurum baklarn sana dikmiti. Korkuyordun. Korkudan donakalmtn hayatn iinde. Sahnede ark sylerken bile byleydin, bunun bazlar alkolden olduunu dnse de. Dnyay tayordu omuzlarn. Sen kendi varoluunu bile tayamazken. Savalar, ktlklar, evlerde aile kavgalar, yitiriler, karlksz aklar.

gittiinin. Zamann aknn karamsarl ok byk bir ykt Amy. Yalnzca yitirdiklerinin zerine arklar syleyebilirdin. Hi sahip olmadklarnn zerine bir att arklarn. Sen, lmn deil Amy, yaamn zerine atlar yaktn. Kalbine urayan dnyann yanks karmakarkt. Hayat ok karkt. Senin yle bir farkn vard Amy; nl olunca, paran olunca istediin her eye sahip olacan yanlsamasna kapldn. "una sahip olursam mutlu olabilirim," diyerek kendini oyalayan insanlarn en azndan emelleri vardr. nl olunca, maddi refaha erince artk kendini oyalayamazdn. stediin, ellerinde tuttuunu sandn bu dnya deildi halbuki, deil mi Amy? Seni bu dnyada hibir eyin tatmin etmeyeceini anladn anda umutlarn uurumdan yuvarladn. Hayallerin, umutlarn bu dnyann tesine tayordu. Sen de ben de ok iyi biliyoruz ki Amy; milyonlarca albm satmak deildi derdin. Bu, plak irketlerinin derdiydi. Senin derdin sonsuzlua ulamakt. Bu dnya hayatnn sana yetmeyeceini rendin. Dnyann yzeyini istila etmi ayrl, fanilii, lmll, her eyin balamasyla bitiini senden daha iyi kim hissedebilirdi? Ayrlklara tahammln yoktu. Kimin var ki Amy? Bu dnyadan bir gn tmyle ayrlacan biliyordun. Ayrlk iinde ayrlk. Kederin iine sarmalanm baka bir keder. Velhasl, alkol ve uyuturucu, iine gmldn karanl hissetmemenin yollarndan biri olmaktan baka bir ey deildi. Bu yzden ne diyordun "Rehab" albmnde: "Beni rehabilitasyona gndermeye altlar/Ben 'hayr, hayr, hayr' dedim/Evet ktydm ve dndmde/Bilecek, bilecek, bileceksin/.. Gitmeyeceim/Ray'le evde olmay tercih ederim/ Yetmi gnm yok/nk hibir ey yok/ Bana retebilecein hibir ey yok" Senin asl derdin bedenin arnmas deildi Amy. Ruhunun arnmasysa biz doktorlar, rehabilitasyon merkezlerini aan bir eydi. Zamann Bedii, seni kurban alan medeniyet iin der ki Amy; "Bil ey ikinci Avrupa! Sen sa elinle sakm (hastalkl) ve dalaletli bir felsefeyi ve sol elinle sefih ve muzr bir medeniyeti tutup dava edersin ki, beerin saadeti bu ikisi iledir. Senin bu iki elin krlsn ve u iki pis hediyen senin ban yesin ve

yiyecek." te Amy, benim senden anladm Mutlak Varlk'tan koparlm gnn gn eden bir sefih hayat felsefesinin kurbansn. Biliyor musun Amy, bizi de kurban etmek istiyor bu medeniyet. Elimizden geldiince direniyoruz ve direneceiz Amy. Umarm yenilmeyiz. Amy, bu senin hakknda bir yaz gibi grnse de; aslnda senin nezdinde bo evlere dntrlmeye allan ruhlara bir attr sadece.

Dne dne sorunlar zlebilir mi?-1

Zihnimiz bir konuya taklverir. Birden, aniden. Bazen bir olay tetikler bunu. Bu genellikle deer verdiimiz bir eyi kaybetme olasln gndeme tayan bir eydir. Bir annenin hi kaybetmek istemedii ocuunun ateler iinde yatmas gibi: "Ya bana kt bir ey gelirse?" Ya da hastalk hastas bir insann bann armasyla, "Ya kansersem?" diye dnmesi gibi. Zihnimizin bir konuya taklmas kimi zaman da sebepsiz, durduk yeredir. Bir ihtimal der zihnimize, damdan der gibi. Ya olursa? Ya da; ya olmazsa? Kaybetme korkusu-sal, nemsenen bir insan, mal mlk- insan dncenin gayya kuyusuna atar. Hemen muhayyile devreye girer byle durumlarda. Senaryolar, kurgular ard ardna sralanr. yle olursa u olur, byle olursa bu olur. Ard ardna sahneler dizilir hayalimize. Olmayan, daha vcut lemine gelmemi bir olay, muhayyile sahnesinde olmu bitmi gibi sahnelenmeye balar. Sahnelenen bu oyun gerekmiesine alglanr. Bir oyunun iinde deil de gerein iindeymiesine. Byle durumlarda, kii muhayyilede bu farazi olayla nasl baa kacana dair teoriler retir, nasl tedbirler alacana dair uzun uzun mesai harcamaya balar. Burada nemli bir yanlg muhayyilede harcanan bu mesainin bir dnme eylemi sanlmasdr. "Ya u olursa?" diye zihninde beliren yeni durumlara yine hayali areler retmeye yeltenir: "u olursa, unu yaparm, yle olursa bunu yaparm, o da olmazsa unu, o da olmazsa unu." Bu, kedinin kendi kuyruunu yakalama abas gibidir hlbuki. Dnce gayyasnn iine dalarak sorunlarn zld grlmemitir. nk ortada gerekten bir sorun yoktur. "Sanki" bir sorun vardr. Olma ihtimali olan ama olmam bir olayn olmu gibi

10

alglanmasyla zihinde canlandrlan "hayali" bir sorun vardr ve kii zihinsel mesaisini bu vehmi soruna hasretmektedir. Olmayan, hayali bir sorunun zmleri de yine hayal dnyasnda olacandan zmler de hem hayali olacak hem de kiinin enerjisini boa harcamasna yol aacaktr. Bunun vahim neticelerinden biri de hakiki ve somut sorunlara harcayacak enerjinin kalmamasdr. Bazen de hakiki bir sorun vardr ama muhayyilede canlanan biimde deildir. Kiinin sadece ba aryordur, tamam. Ama kanser deildir, hastanede yatmamaktadr, daha lmemitir, ocuklar yetim kalmamtr. Oysa kii, "Ya olursa?"lar zmeye ynelik ksr bir zihinsel srecin iinde ayn konu etrafnda dner durur; boa dnen bir tekerlek gibi. Veya kendi etrafnda dnen krk plak gibi. "Ya olursa?" tarz dnmeye psikolojide "gevi getirme" tarz dnme de denir. Zihin ayn eyleri sonusuz bir tarzda geveleyip durmakta, bir sonuca varamamaktadr. Varlm gibi grnen sonular baka bir "o zaman da u olursa?" ile yine akim kalr. Her olumlu netice baka bir ihtimal ile ortadan kaldrlr. "Gevi getirme" tarz dnce sakz inemeye de benzetilebilir. Sakz inemenin bir retkenlii, bir sonucu yoktur. Gevi getirme tarz dnmenin de. Sonuta; olmam olana olmu gibi muamele yapan kii vesvese ve vehmin penesinde kvranr durur. Sabr, olmam hayali olaylara sarf edilir. imdiki zaman unutulur, onun yerine hayali bir gelecek oturtulur. Bu kayg anaforuna kaplp gitmenin en temel nedeni kanaatimce gelecek kaygsdr. "Hayatma/sevdiklerime ne olacak?" bizim byk bir meselemizdir. nk hayat sonsuz kymetlidir. Onun korunmasn, kollanmasn isteriz. Onun bana kt eyler gelmesin isteriz. Bunu Mutlak Varlk'tan talep etmek yerine kendimizden beklediimizde, gnein ziyasna gzn kapayp kendi hayaline dalp giden bahtsz yolcuya dneriz. Elimizde sade kendi aklmzn clz klar vardr, yldz bceininki gibi. Bu clz kla hayalimizdeki hayali karanlk dnyaya aldanr, gerek hayatmzn bu karanlk dnyada olduunu zannederiz. Dne dne somut sorunlarn zmne areler arayabiliriz, vehmi sorunlarn deil. Hatta bu bile bazen bir yere kadardr. Gevi getirme tarz retken olmayan dnce gayyasndan kurtulmada, "Hayatma/sevdiklerime ne olacak?" sorusunun cevab bana her zaman nemli gelir. "Bana ve sevdiklerime ne olacak?" Basit gibi grnen ama bedeli ar olabilen bir soru.

Dne dne sorunlar zlebilir mi?-2

"Bana ve sevdiklerime ne olacak?" endiesini reten nedenin "bana ve sevdiklerimin bana kt bir ey gelmesin" kaygs olduuna inanrm. Bu cmledeki "kt" tanm ounlukla bu dnyann irade edilmi biimini kabul etmemekten yola klarak insann heva ve heveslerine gre yaplr. "Kimsenin bana kt bir ey gelmesin" kaygsyla dolup tam insanlarn talep ettii eylere bir baktmzda; cennette verilecek eylerin bu dnyada gerekleme beklentisini grrz: Kimse lmesin, hastalklar, ayrlklar olmasn. Kimse zlmesin. Kimse kimseyi krmasn. Kimsenin burnu dahi kanamasn. Herkes mutlu mesut yaasn. Muhabbet daim olsun. nsann cenneti talep etmesi kadar normal bir ey yoktur. Hatta bu, Mutlak Varlk'n bizden istedii eydir. Sorun bu dnyann mutlak bir cennete dnmesi talebidir. Bize ve sevdiklerimize ne olacaktr peki? O'nun dedii olacaktr. Hkm O'nundur, O'na aittir. Yksekten yere braklan bir cismin bana kaderinde olan neyse o gelir; yere der. nk O'nun hkm budur. Taze bir yapran kaderinde kurumak vardr. Bir am tohumunun kaderi aa olmaktr. Gnein her gn kaderinde olan bana gelir; O'nun hkmne boyun eerek muayyen bir saatte doar ve batar. Biz bu dnyada hastalanrz. nk O, byle hkmetmitir. Bu dnyada a susuz kalrz. Bu dnyada bol yamur da vardr, kuraklk da. Bize eytann musallat olmasnn hkmn de O vermitir. eytann fsldamalarna kaplp gitme diyardr bu dnya. Biz incitir ve incitiliriz. zlrz. Ayrlrz. Terk eder veya terk ediliriz. Elbette, elimizden geldiince bu dnyada da gzelliin, hayrn, merhametin ve efkatin tecelli etmesine urarz. Ama er gibi grnen eylerin iinde bir hayrn olduuna da inanmamz bekler Mutlak Varlk. O'nun hkmne boyun ememizi ister. Ve elbet, kendimizin ve sevdiklerimizin mutlaka bana gelecek ey, deimez bir hkm vardr. Bir gn gelir lrz. "Ecel birdir, deimez." Dnyann bu ekilde irade edilmesi "kt, er" deildir. nk dnya sadece bir imtihan meydan, bir urak ve durak yeridir. Mesela zahiri yz irkin

11

grnen lmek, baka bir diyarn kapsn tklatmaktr. Sonsuz hayata kavumak iin lmek gerekir. Bizim iin izilen yol budur. lmek: Bir daha lmemektir, bir daha ayrlmamaktr. Dnyay Mutlak Varlk'n irade ettii biimiyle kabul etmeyip reddetmeye kalktmzda, hayalimizde arzularmza gre bir dnya tasavvur etmeye balarz. Kimsenin lmedii, hastalanmad, sevdiklerinden ayrlmad hayali bir dnyay gerekletirmek iin insan kendine dayanmaya balar. Hastalktan endie duyan bir insan, doktorlarn kapsn andrr. Tahlil stne tahlille, gzden kaan bir anormallii arar durur. Benim ve sevdiklerimin bana asla kt bir ey gelmesin tasasna gark olmu bir insan, felaket senaryolar retip durur ve kendini bu gereklememi hayali felaketlerden nasl koruyacan aratrmaya koyulur. Olmam felaketlere areler arayan insan, kendince tanmlad bir "kt"den kendini ve sevdiklerini korumaya almaktadr. Bu hayali kurgulardan, senaryolardan kurtulmann yolunun, hkmn O'na ait olduuna inanmaktan getiini dnrm. Bamza O ne hkmederse o gelecektir. Ve O bize hi kt bir ey vermez. nsana den, hayali senaryolarla hayali "ktlkle" savamak deil; somut dnyada, sebepler dairesinde elinden geldiince doru olan yapmak, sonra Mutlak Varlk'n hkmne raz olmaktr. Ezcmle, hayali, vehmi sorunlarn dne dne zldne tank olmadm hi. Ama O'nun istedii olur diye inanmann ifaya medar olduunu ok grdm. stediimiz cennete ulamak iin urada ne kadar zaman kald ki ayrca? Ve acelemiz ne ki?

bulup buluturur diye hayrette brakr insan. Kelimeleri inci gibi dizer szn ipliine. Annesi der ki, bu hep byleydi. Bu hep byleydi, ya da ben hep byleydim dediimiz eyler bizim kiiliimizin zn ele verir. Kimisi ekingendir. Birinden kna skna bir ey ister. Yabanc birine bir adresi sorarken bile krk kere dnr. Olur olmaza atlamaz hemen yle. Dnr, hesap eder, tartar. Bir daha dnr, tartar, hesap eder. Birisi vardr, giriken mi girikendir. abuk karar alr ve hemen ie koyulur, eli abuktur. ki ocuunuzdan biri ekingen biri de girikense, aklnz karr: Hangisi normal? Kimisi vardr, yufka yreklidir, olur olmaz eye alar. Kimisi vardr, ben iimden severim der. Onun iin duygularn ifade edecek kelimeler aslann azndadr. Kimi insanda tefekkr n plandadr. Hakm ismi onda galiptir. Kimisi vardr, ak ehli olup kmtr. Vedud ismi o insanda hkimiyet kazanmtr. Kimisi asabidir, en ufak aksilie parlar. Geimi zordur, huysuzdur ama adalet, hak hukuk konularnda hassastr, kl krk yarar. Kimsenin kimseye hakk gemesin ister. Huysuzluu biraz da bundandr. Bunlar etraflarna gven telkin ederler. Kiminin sinirleri bedeninden ekip karlmtr sanki. Munistir, yumuak huyludur. Bunlar da etraflarna huzur saarlar.

Farkl farkl kiilikler

Hangi kiilik zellikleri normal? Hemen hemen hepimiz, hayatmzn bir safhasnda bu soruyu kendimiz ve/veya bakalar iin sorarz. Niye benim kiiliim byle de bakasnnki yle? Kardelerin bile kiilikleri ayn ayarda deildir. Birisi vardr, az konuur. Suskunlar meclisinin bir mntesibidir. Konumak bir zldr onun iin. Kendini bildi bileli byledir. Annesi de der ki, bu hep byleydi, domadan nce bile sakin biriydi. Bir bakas konuma ustasdr. Kelimeleri yle akc, cmleleri yle dzgndr ki, bu kadar sz nerede

Kimi kuralcdr, krmz kta kellesini koparsan gemez. Kimisi kurallar arada bir inenmek iin der. Kimisi detaycdr, para para bakar hayata. Kimisi btne diker gzlerini. Kimi insan somurtkandr, kimisinin tebessm yzne yapp kalmtr. Kiminin sorumluluk hissinden beli bkktr, kimisinin gam ve keder datlrken nerede olduu belli deildir. Kimi kolay balanr. Kiminin balanmaktan d kopar.

12

Kimi gzn budaktan saknmaz, cesurdur. Kimisi iinse, en iyi savunma kamaktr. Kimi insan vardr, bireyselliine, bamszlna dkndr. Mmknse insanlar benden uzak dursun ister. Kimisiyse yanndan insan eksik etmez. Her gn annesiyle en az bir kere konuur. Kimisi phecidir, ser verir sr vermez kimselere. Kimisi tanr tanmaz iini dker. Kimi insan neelidir. Kimiyse doutan melankolik. Kimisi tertiplidir. Pantolonlar her daim jilet gibi, eyalar ise muntazam bir dzen iindedir. Kimisi, "Benim danklma bakmayn siz, elimi attmda istediimi bulurum." der. Farkl farkl kiiliklerle farkl farkl insanlarla hayat akp gider. Birbirinden deerli drt halifenin kiilikleri bile birbirinden farkldr. Bylelikle; biri adaletin, biri edebin, biri cmertliin biri de ilmin kaps olmutur. Farkl farkl kiiliklerde, ftratta ve tynette yaratlmak apayr bir mucizedir. frat ve tefrite varmamak artyla, her kiiliin bir hikmeti, ehemmiyeti, vazifesi olduuna inanrm. Mutlak Varlk abes i yapmaz. Her farkl kiilik bu hayat iin lazmdr. Hepsi birbirini tamamlar, birbirine yardm eder. Her farkl kiilikte bir ismin tecellisi baskndr. Kiminde Allah'n Celali kiminde Cemali kiminde Kemali daha nde tecelli eder. nsanlarn hem fiziksel hem de kiilik olarak eit eit yaratlmasn, "kinatn tenevvn (eitliliini) ve melaikenin ihtilaf- ibadatn intac eden (meleklerin farkl farkl ibadetlerini gerektiren) tenevv- esma (isimlerin eitlilii), insanlarn dahi bir derece tenevvne (eitliliine) sebeb olmutur." diye aklar Zamann Bedii. Mutlak Varlk, sonsuz isimlerinin bu dar lemde tecelli etmesi iin; farkl farkl kiilikler yani farkl kabiliyetlere haiz eit eit aynalar yaratmtr. frat ve tefrite varmayan her kiilik zellii normaldir, gzeldir, hikmetlidir denilebilir. Hele bir de bu zellikler Yaratc adna kullanlrsa. Mesela, konukanlarn O'nu anmak iin konumas

ne gzel bir zelliktir. Suskunlar meclisi yelerinin ise ilerinden O'nu anmalar da gzelliin baka bir eididir. Velhasl; her insan, her kiilik ayr bir lemdir.

Sadece merhamet
Vcudunun drtte su deildi artk siyah derili ocuun; safi kemikti.ocuk zayfladka, insanlk can ekiiyordu. ocuun gzleriyle insanln gzleri demiyordu birbirine oktandr. Utancn son faslndayd artk bir deri bir kemik kalm insanlk. ocuk insanszd belki. ocuk sahipsiz deildi lakin: ocuun sahibi Mutlak Varlk. Vakit gelmiti. ocuun gzleri dnyadan melee kaymt. Dnyaya bo bo bakyordu ocuk nk gzleri melee kilitlenmiti artk. Melek glmsyordu. Glmsyordu, nk sonsuz rahmetin kapsndan ieri alacakt onu birazdan. ocuk zar zor hatrlad nicedir unuttuu glmsemeyi. lm Melei ruhunu bedeninden syrd nazike. ocuun ruhunu baka bir melee verdi. O baka bir melee. Kat kat semay kat etti melekler, yanlarnda ocuun ruhu. Bir melek baka bir melee iletti ruhu ve nihayet Cennete ulatrld ocuun ruhu. Somalili ocuk cennetin ocuuydu artk. "Seni insanlk diri diri topraa gmerken suun neydi?" diye sordu bir melek. ocuun bir bilgisi yoktu. nsanln utanc ocuk/lar cennette imdi. Bir melek, "Grdn m, insanlar seni unuttu belki,

13

Rabb'in seni unuttu mu?" diye seslendi ocua. ocuk, "Hayr!" dedi glmseyerek. Ekledi: "H ve Kella!" "Masum ocuklar lrken, Allah neredeydi, onlar neden kurtarmyordu?" diye soranlar yanlmt. Yanlmlard nk kendileriyle o kadar megullerdi ki, merhameti emreden Yaratc'nn sesleniini duymamlard bile. Erteledike ertelediler merhameti. Oysa bir bakasndan esirgediimizi O'ndan talep etmek ne kadar doruydu? *** Adam alt binadan kt. Biraz soluklanmak iin bahedeki banka oturdu. Yanna yavru bir kedi sokuldu. Kedinin ban okad. Kedi zplad, kucana oturdu. Adam kedinin ban okad. Kedi mrl mrl karlk verdi. Eve gitme vakti artk diyerek kediyi yavaa yere sald. Kedi yeniden banka zplad, yerinden kalkmam olan adamn kucana bir kere daha kuruldu. Adam kediye, "Benimle eve mi gelmek istiyorsun yoksa?" dedi. Kedi, "miyav" diye bir ses kard. Adam, "Bu ite bir hayr var, galiba Allah bu kediye sahip kmam istiyor" diye dnd. Kediyi de alp evin yolunu tuttu. Dii enik munis karakterliydi. Ona Munise adn verdi. Yeryzne geleli ne kadar olmutu? En fazla bir ay m? Dnyada yeniydi Munise. Afiyetle mamasn yedi dnyann yeni misafiri, ardndan da gzel bir uykuya dald. Uyand, odann iinde oynamaya koyuldu. *** Kadnn hipoglisemi nbetleri vard. Oru tutamyordu. Buna zlyordu ama kaderine de razyd. Tutamad orular iin fidye verecek muhta birilerini aryordu. "Allah'm gerekten ihtiyac olan birini nasip et" diye yalvard. ehrin dier ucunda baka bir kadn nasl para denk getiririm de kzma hem okulda giyecei hem de bayramda sevinecei bir ayakkab alrm diye kara kara dnrken telefonu ald. Her iki kadn da, "Allah'm sana krler olsun," diye seslendi Rablerine. *** lkenin babakan ekibiyle Somali denilen uzak bir memlekete gitti. lkelerin snr vard ama merhametin snr yoktu. ***

Adam her gece kalkt, yalvard, yakard, gzya dkt. nsanln hali ne olacak diye kalbine bir bak sapland. Dua etti. Hznlendi. Dua etti. Ellerine bakt. Mutlak acizliini grd. Dua etti. Salar biraz daha beyazland. *** Adam gnlerdir arkadan dnyordu. Merakland, "Acaba, sorununu halletti mi?" diye. Eli telefona gitti. Arkadann sesi iyi geliyordu. Sevindi. *** airin (Cahit Koytak) ii kpr kprd. Uyanmad, sanki bir el onu drtt, uyandrld. Kalkt, at, yzn ykad. Kalemini buldu, defterini at. Besmele ekti: Rahman ve Rahim olan Allah'n adyla deyip yakard: "Kendi iinde aryorsun Tanrn/Ve her aklna geldiinde/Kalbinin zerinde/Hissetmek istiyorsun/O'nun elini, yle deil mi?/.../Peki, O'nu bir bakasnn iinde/Aramay denedin mi hi?/Annenin, babann, kardeinin,/Bir komunun, bir yoldann,/Bir dostunun ya da dmannn iinde?/Bir yoksulun, bir evsizin, /Bir ocuun ya da delinin,/Bir hrszn, katilin ya da sapn iinde/Aramay denedin mi hi,/Yaptn ya da dndn oldu mu bunu?" *** Belki de O'nu en ok bir bakasna gstereceimiz merhamette bulacaz...

Sonbahar: sm-i Evvel

Bazen hayat gzlerini karanlkta aar. Bazen de bir eyll ikindisinde. Eyll ve ikindi karde zamanlardr. Hayat bazen gzn sere serpe uzanm rzgrnda yol alr. Hayat bazen de sararm yapraklarn dnde canlanr. Hayat imdilerde yapraklarn topraa deiinde konuuyor. Her bir yaprak ayr bir dle ayrlyor tutunduklar avulardan.

14

Eyll, yreimizin olduu yeri gsteriyor: Szm szm szlayan ayrl. Bir eyll ikindisinde, bir bahede, oradan oraya savrulan eski bir gazete parasnda uuuyor hayat. kindiye kadar yamalarn zerinden oluk oluk akm k, ufukta toparlak bir cisme dnerek, hayatn baka bir gzelliinden dem vuruyor. Bir sz biterken baka bir sz balyor bir eyll sabahnda. Varlklar, bltrlm hznn kendi paylarna dene raz, iine ekiyor eylln soukla kark scan. Mutlak Varlk'n huzurunda her varlk kendi sesiyle yakaryor. Hibir yakar dierine benzemiyor, hibir yzn dierine benzemedii gibi. Hibir yaprak dierine benzemiyor, hibir dalga dierine benzemedii gibi. imdilerde eyll yakaryor, yank sesiyle. Dkyorlar neleri var neleri yok aalar ellerindeki. Baka bir yakarla yakaryorlar, baka bir seslenile. Hayat, orak bahede am bir avu kuburnunda dikiyor gzlerini biz fanilere. bek bek. Yanp tutumu gz meyvelerinin barnda parldyor hayat bu kez de. Meyvelerin kalbinde ekirdekler yeniden uyan bekliyor. Meyve: sm-i hir'in tecelligh. ekirdek: sm-i Evvel'in. hir'in iinde Evvel. Evvel'in iinde hir. Hangisi evvel, hangisi hir belli deil. Tm isimler evvel, tm isimler hir sanki. "O; Evvel'dir, hir'dir, Zahir ve Btn'dr," diye tarif ediyor Mutlak Varlk kendini. Bir dalga gibi dnyor zaman. Mtekellim-i Ezeli kinat eylln lisanyla konuturuyor, yazn sesini yavaa ksarken. Yazdan ayrlarak sonbahardan geiyoruz ebedi yaam yurduna. Hayat anlamak isteyen dalndan dm bir

yapra almaldr eline. Uzun uzun seyredip sormaldr, "Seni bu hale kim getirdi?" diye. nsan tanmak isteyen eyll tanmaldr. nsan, gzn iinde sakl bir hazinedir. Aalarn kavuklarna sinmi zamann sesine kulak vermelidir "ben kimim?" diye soran. Aalar yorgunluklarn atmak isterken zerlerinden, admlarnn says bitiyor yazn. Yeryznde yrmek iin verilen mhleti dolmaya yz tutmu orta yal biri gibi gz mevsimi. Bir yan cap canl bir yan p l. Aalarn iinde ileyen bir fabrikann tezghlar gibi alyor durmakszn hayat. Yapayalnz kalm an gibi, eyll. Her eye yeni bir ayar veriliyor. Zaman yeniden kuruluyor. Gnleri gn be gn dakika dakika ksaltyor Mutlak Kudret. Sca soukla kartrp dalga dalga salyor havay varlklarn nefesine. Bir maksad ve anlam var elbet olanlarn. Bir gecelik dinlenme gibi dinleniyor hayat bir eyll gecesinde. Parampara olup uuruyor havalara dler. Aclara gark oldu byrken yapraklar. Bir eyll gecesinde hain rzgrn elinde savrulacaz diye. Kucamz atmz ilk aydnlk gnn hrtlar gerilerde kalyor. Sonbaharn parmaklarnn ucunda atyor nabz lmn. Hava i ekerken, yalnzl soluyor bulutlar. imdi akam olurken, yeni bir ay douyor. Genlii yaamln bilgelii; yalla bir adm kalmann bilinciyle; sanki tm mevsimlerden haberdar sonbahar. "Yaz mevsiminin kucana dklen, eteini dolduran

15

meyveler, hububat ve sebzevatlar sm-i hir'in htemini.. tayor" diye tarif ediyor yaz Zamann Bedii. Gzse onun lisannda yle iek ayor: "Gz mevsiminin eline emanet edilen tohumlar, ekirdekler, kkler, sm-i Evvel'in sikkesini.. tayor." lgin deil mi? Gz mevsimi sm-i Ahir'in deil, sm-i Evvel'in sikkesini tayor barnda; tohumlarda, ekirdeklerde. Gz, son deil, balang oluyor. Ho geldin Gz. Ho geldin sm-i Evvel'in hznl tecelligh.

korkuya kaplp onu aryor. Gzleriyle grerek varlna, "orada" olduuna kanaat getirince yine oyununa dalyor. Ona, "o" yetiyor. imdilik. *** Yatanda bir saa dnyor, bir sola. Gnlerdir yatakta yata yata kaslar kaskat kesildi. Annesi zenle oturtup orba iiriyor. Her bir kak orba zoraki akyor boazndan. Yemenin imenin hi tad tuzu kalmad. Gnlerdir gzne uyku girmiyor. Bundan annesine bahsetmiyor. Sylese znts katlanacak kadnn. Zaten gnlerdir gizli gizli alyor "o". "yileecek miyim?" Her gece klar sndrlnce bu soru istila ediyor zihnini. Baz sorular karanl sever. Baz endieler geceyi bekler. Nbeti doktor ve hemirelerden maada dier doktorlarn, hemirelerin olmay hastane odalarnn sessizliini koyulatryor. yileecek mi? Geenlerde annesine, "Anne bana yardm et iyilemem iin," demiti. Annesi susmutu. Annesi yan bandayd. Yardma hazrd. l dese lrd. flas etmeye yz tutmu karacierine bir ey yapamazd ama. ldkten sonra ne olacakt? Kkken sk sk, "Ya anne-babama bir ey olursa?" diye kayglandn, hayalinde ldklerini, ortada sahipsiz, kimsesiz, ylece kaldklarn kurgulamaktan kendini alamadn hatrlar olmutu hastaneye yattndan beri. Annesi lmemiti, yan banda, yardma hazr ve nazr bekliyordu. Bekliyordu beklemesine, lakin annesi kznn hastalna hibir ey yapamyordu. Kznn iini kemiren endielere merhamet ve efkati teselli olamyordu. Annesi ondan daha ok teselliye muhtat. Kzn kaybetme korkusuyla tir tir titriyor, gece gndz sezdirmeden alyor, onsuz ne yapacan dnyor, daha iyi bir doktor ve hastane aramas iin kocasn drtkleyip duruyordu. Kocas da teselliye muhtat. Belki kendisinden daha ok. O da kzn kaybetmekten korkuyor, o

ocuk, "o" ve "O"-1

Bebeinin salarn tarayp beiine yatryor; hafif hafif sallarken, "Uyusun da bysn kzm, tp tp yrsn kzm" diye mrldanyor bir yandan da 'r'leri yuvarlayarak. Bir an iin telaa kaplyor. Kalbi kt kt atarken yerinden frlayp gidecek sanki. Dalp giderek, iinde kaybolarak oynad oyunun, sadece bir oyun olduunu idrak ediyor. Ne bu bebek gerek bir bebek, ne kendisi gerek bir anne. Gerek bebek kendisi. Daha buuk yanda bir kz o. Sana soluna baknyor, "o" yok. Arkasna bakyor. Kanepede de yok. Nerede annesi? Ne yapyor, neden yannda deil? Ne yapacak imdi? Heyecanndan zihni karp evinde olduunu idrak edemiyor ksa bir sreliine. Bu korkusuna korku katyor. Her yardma ihtiya duyduunda azndan kan o kelime kyor yine: "Anne!" Hkra hkra alamaya balyor. Annesi mutfaktan koar adm geliyor kznn odasna. Smsk sarlyor ona. ocuk teskin oluyor. Anne, yani, "o", orada. Yaknnda. htiyac olduunda yan banda. ocuk bir dayanak noktas, yardm mercii olarak annesini tanyor ve biliyor. Onun varlnda kendini gvende hissediyor (veya kendisine kim bakyorsa). Ne zaman annesi gr alanndan kaybolsa,

16

lrse onsuz ne yapacan bilemiyordu. Ban pencereden darya eviriyor. Pencerenin sol st kesine konumlanm ay fark ediyor. "Ka gece daha ay grebileceim?" diye iinden geirirken yan bandaki yatakta uyuklayan annesinin hrltl soluk sesleri dncelerini blyor. Annesi niye zar zor nefes alyor? Yoksa cierleri yine kt m? nsana, annesi, babas yani "o" yetmiyor.

Geen hafta, yazdm kurgu hikyenin birinci faslnda ocua gvenli bir ebeveynlik sunulur. Anne (ya da her kim bakyorsa) ocua gerekli olan ihtimam, zeni, ilgiyi, sevgi ve efkati, fiziksel bakm; yerinde ve zamannda, ifrat ve tefrite kamadan, vasat bir dozda ocuuna sunar. ocuk, muhta olduu 'o'yu bulmu grnmektedir. Elbette ki bu, ocuk iin hayrl, iyi ve gzeldir. Ancak hayat, anne-babann gcnden ve takatinden sonsuz derece ardr. ster ok sevilip deer verilsin, ister rselenip incitilmesin, her ocuk gn gelir anne-babalarnn kendilerine yetmediini idrak eder. Bu insanolunun en hayati d krkl anlarndan biridir. Anne-babalar tarafndan rselenmi, itilip kaklm, aalanm, fiziksel ve duygusal iddete maruz kalm ocuklar anne-babalarnn yetmediini daha erken yata ve ok daha krlgan olarak renir. Anne-babalar ne kadar sevip deer verse de, ihtiyalarn karlamak iin ellerinden geleni yapsa da; ne kadar anlayl olsalar da; ocuk onlarn insani snrllklarn, faniliklerini, aresizliklerini de grr. Varolusal yalnzla, yalanmaya, lme, hastalklara, hayatn anlamna, ontolojik aresizlie ebeveynlerin ebeveyn olarak areleri yoktur. Ayn yetersizlik hissini ebeveynler de yaar: ocuklarna yetemezler. Ebeveynler, 'o' olmann ar ykyle, ocuklar da kendilerine sunulan bu, 'o'nun yetmezliiyle kar karyadrlar. nsann sonsuz ihtiya ve taleplerine tek kfi Mutlak Bir Varlk'tr. Her insan, sonsuz kudret ve sonsuz ilmiyle her eyi kuatan, kainattaki her varla hkm geen; insana, ldnde sonsuz bir lemin kaplarn aan, insann her ihtiyacndan haberdar ve bunlar yerine getirmeye kadir ve kendisi hibir eye muhta olmayana ihtiya duyar.. Kii, O'nun derghna varp isteklerini dile getirmek, O'nun sonsuz merhamet ve efkatine snmakla teskin olur ancak. Bu gereklik bizi una gtrr: ocuu ne kadar 'O' ile erken tantrsak o kadar iyidir. Genel bir yanlg, daha ok yetikin insanlarn Mutlak Varlk'a ihtiyac derinden hissettiidir. Kiisel fikrim, aksine, ocuklarn Mutlak Varlk'a en az yetikinler kadar ihtiya hissetmeleridir -hatta daha bile ok. Her insan kkken yaad kayglarn-bilhassa annebabay kaybetme kaygsn, korkularn hatrna getirdiinde buna hak verecektir.

ocuk, "o" ve "O" (2)

Hayat yamza bamza bakmadan, doumdan lme, biz insanolunda kayg uyandrr. Gcmz takatimiz hayat karsnda nefessiz kalr. Kinat iindeki hiliimizi, gcmzn kuvvetimizin yetersizliini derk etmemiz yle uzun seneler srmez. nsann aresizliine aklnn ermeye balamas, bilincinin geliimiyle olur. Farkndalk hem da hem ie yneliktir. Dardaki dnyay fark etmekle ierdeki dnyay fark etmek paralel seyreden bir seyir takip eder. Hayatn zorlu artlarna, kendi bamzn aresine bakamaz bir halde doarz. Dnyaya geldiimiz anda yaadmz bu acizliin ilk tesellisi bizim bakmmz stlenen yani "annelik" eden kiidir. Bundandr ki, ocuklarn bir gz hep annelerinin zerindedir. Onlarn, evrelerinde bir yerde olup olmadklarn, kendilerinden uzaklap uzaklamadklarn kollarlar srekli. Oyuna dalan ocuk, bir an durup da annesinin uzun sredir yaknnda olmadn fark ederse telalanr.. Tek bana braklmadn, onu koruyan ve kollayan, ihtiyalarn gideren, seven ve deer veren bir 'o'nun olduunu bilmek ister ocuk. Hayat boyu araymz hep bir 'o' evresinde dner. Bu nedenle hemen her insan aklnn erdii bir yata annesini babasn kaybetme endiesi yaar. Ya onlara bir ey olursa kendine ne olacaktr? Kaybetme korkusu insanolunun birincil ve en derin sorunlarndan biridir. Modern psikolojideki balanma kuramlarnda anneyle kurulacak "gvenli bir balanma"nn insan evlad iin yeter ve kfi olduu sylenir. Burada olduka eksik olan bir gereklik tezahr eder; hayatn varolusal ihtiyalar grmezden gelinir. Sanki iyi bir ebeveynle her ey balar ve biter diye dayatlr bize.

17

ocua Mutlak Varlk'tan bahsedilmesi onun ilerde iyi bir mmin olmasyla snrlandrlmamaldr. ocuun Mutlak Varlk'a duyduu sonsuz ihtiyac karlamak iin Mutlak Varlk'tan bahsedilmelidir. Ebeveyn bir "o" olarak, anne rahminde daha bebekken bile ocuuna yetmeyeceini, ocuun ihtiya hissettii gven hissinin ancak her eyi sonsuz kudret elinde tutan 'O' ile salanabileceini akldan karmamaldr. ocua Yaratc'dan bahsetmek iin hangi ya en uygunudur? Buna benim cevabm anne karnndaykendir. Anne karnndaki bebee "O'nun" sonsuz kudretiyle yaratldn, Mutlak Yaratc'nn onu sonsuz sevip deer verdiini, bu dnyaya deerli ve aziz bir misafir olarak gnderilmek zere olduundan bahsetmekle ie balanabilir mesela..

kzn beendiini erkek beenmemi, ya erkein beendiini kz beenmemitir. O sinir bozucu soru sorulmasa yine kzlar idare edip gidecektir. Bayram gezmesinde, ev gezmesinde, konu komu ziyaretinde, akraba toplantlarnda, bilhassa da dn dernekte, nian treninde kendini bilmezin teki o gck m gck, o asap bozucu, o gereksiz soruyu hem de herkesin iinde soruverir: "Hl birini bulamadn m?" imdi bu soruya ne cevap verilir? Kz iinden sinirlenir: "Hl birini bulamadn mym, heh, kolaysa gel sen bul!" in en vahim ksmysa udur. Kz farkna varmadan bu soruyla bir yetersizlik ve beceriksizlik hissine mahkm edilmektedir. Bu sorudaki gizli nerme udur: "Bu zamanda evlenecein erkei sen bulacaksn. Bulamadysan bu senin beceriksizliindendir." Bugn yalar otuz-otuz be aralnda azmsanmayacak kadar bekr kz, "Birini bulamadm, demek ki beceriksizin tekiyim!" diyerek bilerek ya da bilmeyerek kendine eziyet ektirmektedir. Bekr kzlar bu soruya o kadar ok muhatap olurlar ki, beceriksizlik ve yetersizlikten deersizlie doru bir kay an meselesidir. Demek ki, sadece yetersiz ve beceriksiz deildir, ayrca cazip bir kz deildir, demek ki, kimse onu e olmaya layk grmemitir; demek ki, deerli biri deildir, nk dzgn bir erkek onu sevmemitir ya da sevgisine karlk vermemitir. Mesele burada da kalmaz. Otuzunu am bekr kzlar bu soruyla muhatap olmamak iin, annelerinden, akrabalardan, e dosttan fersah fersah uzaklamak, selam sabah kesmek isterler. Mnasip bir insan bulup bulamamann ne beceriksizlikle ne yetersizlikle, hele hele sevilmeye deer olmamakla uzaktan yakndan ilgisi yoktur. Evlenmek iin uygun bir kiinin karsna kp kmamas sadece ve sadece ksmettir. Ayrca, arayarak mnasip bir ein bulunduunu ben pek grmedim, grenin olduunu da sanmyorum. Evlilere sorun isterseniz, eiyle nasl tanm, hi aklnn ucundan bile gemi mi o kiiyle evlenecei? Birou, "Ksmet ite, birbirimizi bulduk, Rabb'im ihsan etti bizi birbirimize." diyecektir. Siz siz olun, "Ksmetinde biri var m?" gibi daha doru sorular varken bekr bir kza "Hl birini

'Hl birini bulamadn m?'

Vakti zaman gelince onun da bir "ei" olacak, o da yalnzln girdabndan kurtulacak, el stnde tutulacak, ilgi ve efkat grecektir. Mnasip bir ele dnyann zorluklarna zorluk demeyecek, her iin stesinden gelecek, kendini daha gl hissedecek, kocas ve ocuklaryla mutlu mesut yaayp gidecektir. Hayal etmenin snr yok ite. Beyaz atl prens bir trl kp gelmez. Nerede ne yapyor bilinmez. Bir yerdedir ama nerededir? Acele etse iyi olacaktr. Gnmzde, zellikle hanmlarn ya yirmi bei amaya baladnda evlenme kaygs yavaa ba gsterir. Otuza doru kayg artar. Ya otuza dayannca kaygya bir de znt eklenir. Kzlardan daha ok da anneler kaygldr. Ya kzm "evde kalrsa" kaygsn bazlar iten ie bazlar dillendirerek dert ederler. Anne-babalar, kzlarnn ya da oullarnn evlenip ev bark sahibi olmasn, bir yuva kurmalarn, oluk ocua kavumalarn istedikleri kadar baka neyi isterler, bilmiyorum. Bu da onlarn ocuklarn koruma hislerinin bir tezahr olsa gerek. Biraz da annelerin tevikiyle ya da zorlamasyla hayrl bir e iin tefriciyeler ekilir. Mbarek gn ve gecelerde hususi dualar yaplr. Ee dosta haber salnr. Yua Hazretleri'ne bir hafta sonu ziyareti yaplr. Hacca, umreye gidenlerden dualar istenir. Beklenen ksmetten t kmamaktadr. Bir, iki, , be kiiyle grmeler yapmtr kz. Ya

18

bulamadn m?" gibi yanl bir soru sormayn. (Konuya Zamann Bedii'nin gen kzlara yazd ilgin bir mektupla devam edeceim inallah.)

dakikalk ftr meyl, bu uzun meakkatlara sevk ettii iin ehemmiyeti kalmaz. His ve nefis, onunla onu izdivaca tahrik etmemeli," diyerek cinselliin evliliin temel sebebi haline getirilmemesini ister. kinci evlilik sebebi kadnn "maiet noktasnda bir yardmcya muhta" oluudur. Ancak narsisizm anda kiiliklerin deforme olmas ve kimyasnn bozulmasyla "terbiye-i slmiye dersi almayan, serserilie, tahakkme alanlar..." diyerek, erkekler hakknda, erkeklerin kendileri zerinde uzun uzun dnmesini gerektiren bir tespit yapar. G ve kuvvet peinde koan erkeklerin evliliklerde paray bir tahakkm arac olarak kullanmas hi de az deildir. Bekr hanm talebelerine unu nerir Nursi: "O kk bir iaesi hatr iin tahakkmler altna girip riyakrane kocasnn rzasn tahsil etmek yolunda hayat- dnyeviye ve uhreviyesinin medar olan ubudiyeti ve ahlkn bozmak bedeline, ky kadnlar gibi kendi nafakasn kendi almas ile kazanmak, on defa daha kolaydr." Analizin bu ksm "O rzk hatr iin namazsz ve ahlkn kaybetmi bir zevc aramak, riyakrane alp tahakkm altna girmek; elbette Nur talebesinin kr deil." cmlesiyle sona erer. Burada tek bana namaz da kfi deildir, hem namaz klan hem ahlakl bir zevc nerir Nursi. nc evlenme sebebi ocuk sahibi olmaktr ve kanaatimce gnmzde kadnlarn evlenme isteklerinin banda yer alr. Bu talebi ftri grmekle beraber uyarsn da yapar Zamann Bedii: "imdi terbiye-i slmiye yerine giren terbiye-i medeniye ile on taneden bir-iki hakik evld, kendi vlidesinin efkatine mukabil fedakrane hizmet ve dindarane dualaryla ve hasenatlaryla vlidesinin defter-i a'maline haseneler yazdrmak ve hirette de slih ise vlidesine efaat etmek ihtimaline mukabil, ondan sekizi o haleti gstermediinden; bu ftr meyl ve nefsan evk ile o bare zafeler byle ar bir hayata kat' mecbur olmadan girmemek gerektir." Nursi, "Tam muvafk ve dindar ve ahlkl bir zevc bulmadan kendini ak-saklkla satmasnlar," szyle uygun olmayan kiililerle yaplacak evliliklerde zellikle kadnlarn yaayaca zntlerin farkndadr ve bekr hanmlar iin hem dnyalar hem de ahiretleri asndan olduka endielidir. Buradaki "ak-saklkla satmasnlar" ifadesi, evlenecek bir erkek bulma uruna yaam ilkelerinden taviz vermemek, O'nun emirlerinden vazgememek olsa gerektir. Taviz verilerek kurulmu evliliklerde kadnlar bu tavizin kendi bedenlerinde ve kiiliklerinde onarlmas g sonularyla bir evlilii srdrmek zorunda kalmaktadrlar. Peki, beyaz atl prens ortalkta grnmyorsa?: "Nur'un bir ksm fedakr akirdleri gibi mcerred kalp t ona lyk ve ebed bir arkada olacak ve terbiye-i slmiye'yi alm vicdanl bir mteri ona ksn. Ve saadet-i ebediyesi, muvakkat bir keyf-i

Mutsuz bir evlilik mi yalnz bekrlk m?

Bekr kzlarn "neden evlenemedim?" serzenii zamanla nemli bir znt kaynana dnr: "Snf arkadalarmn ou, kuzenim, komumuzun kz vb. evlendi, benim beyaz atl prensim niye oyalanyor? stelik yeni evlenen u akrabamzn kzndan daha gzelim. O zaman benim eksiim ne?" Canhra dualarla mitsizlik arasnda salnm balar. Hem "Hl birini bulamadn m?" eklindeki sosyal bask hem de ftri bir ihtiyacn yerine gelmemesiyle, bekr kalmak nce bir eksiklik sonra da mahrumiyet duygusunu dourur. eytann da yardmyla mahrum kalnan ey sanki olmazsa olmazdr. Evlenmek fikrini iinden atarak takntdan kurtulmaya abalar bazlar. Skp atmaya almak krdm olmu takntya bir ilmik daha atmaktr hlbuki. Bekr kalmay nce bir takntya sonra da olmazsa olmaza dntrmeye deer mi? Said Nursi'nin Emirda hayatnn 1948-53 yllar aralnda yazd mektuplardan biri bekr hanmlarla ilgili ciddi endieler iermekte. Nursi, bu zamann eski zamanlara benzemediini, yarm asrdr (imdi bir asr oldu) slam terbiyesinin yerine dnyevi bir terbiyenin sosyal hayata hkim olduunu, erkeklerin ebedi bir hayat arkada ve bunun bir neticesi olarak da dnya hayatnda bir saadet elde etmek iin evlenme yerine "o bare zafeyi daim tahakkm altnda, yalnz dnyev genliinde sever" eklinde gnmzde olduka yaygn bir durumun haberini verir. Gnmz evliliklerinin birounda hkim olan anlayn ta o yllarda bir analizini sunar: "Ona verdii rahatn bazan on misli onu zahmetlere sokar. Eer er'an kfvv tabir edilen birbirine denk olmazsa, hukuk-u er'iye nazara alnmadndan hayat daima azab iinde geer." Son cmlenin kaln kaln altn izmeli. Mektup kadnlar izdivaca sevk eden sebeplerin analiziyle srer. Birinci sebep cinselliktir. "...kadn, on dakikalk o zevk iin on ay ocuu kendi vcudunda zahmetini ekmekle on sene ocuun hayatna yardm ile meakkat eker. Demek o on

19

dnyev iin bozulmasn ve medeniyetin seyyiat iinde boulmasn." Nursi, burada hayrl bir ein zelliklerini de sralam olur: 1-Ebedi hayat arkada olma niyeti tamal 2-slam terbiyesi alm olmal. 3-Vicdanl olmal. Sonuncusu kiilik zellii olarak dikkate alnmas gerekli kymetli bir lttr. Tam muvafk olmayan biriyle kurulan kt bir evlilik yalnzlktan ok daha zordur. Ve kt bir evlilik yalnzl gidermedii gibi stne stlk bir de kiileri zntye, mutsuzlua boar. Nursi'nin tespitleri sanki u tercihe gelir dayanr: Yalnzlk m yoksa hem yalnzlk hem youn bir znt ve keder mi? Bu dnya, evlilerin de bekrlarn da ld bir dnyadr. Evliler bu dnyada sonsuza dek evli kalmad gibi bekrlar da te dnyada sonsuza kadar yalnz kalacak deillerdir. Zamann Bedii'nin u cmlesi de hayatta hepimizin farkl farkl mahrumiyetleri iin derin bir teselliyi ierip aklmz bamza getirir niteliktedir: "Akl banda olan insan ne dnya umurunda kazandna mesrur olur ne de kaybettiine mahzun olur."

Bir yamur damlasna bak alnna dp yznden szlen. Gzlerini alan gnee bak. Sabah uyannca aynada kendine bak. Bir sabah uyannca aynada kendine bak; hakknn kendini bir zavall olarak grmek olmadn, yapmak gereken tek bir ey olduunu dn. Sonra da kullan o tek hakkn, sonsuz kret. Olmad, iine bak. Hznlerine bak mesela. Aclarna bak. Bak ki, iine yer etmi bin bir eit duygunun sana dert deil derman olduunu gr. Verilen her nimet snav olduu gibi verilmeyenlerin de bir snav olduunu bir kere daha hatrla. Her ne yaadysan veya yayorsan; bil ki, onlar seni ebediyete gtrecek yolu deyen talardr. Evlendin, ocuun mu olmad? ocuun oldu, erkek mi olmad? Erkek oldu, otistik mi oldu? Hi mi evlenemedin? Baban bir kere bile sarlmad m sana? Annenin yzn bir kere bile grmedin mi? Baban ekip gitti mi ardna bile bakmadan? ocukken bana istenmeyen eyler mi geldi? Yine acma kendine. Her ne yaam olursan ol, kendini zavall biriymi gibi grp kendine ihanet etme. Hayatm yanm bir sayfa diyerekten, iin iin alarken, inlerken duygularn; yara almadan gitmek mi istersin dnyadan?

Kendine acmak
Suratn asma kaderine. Glmse. Nedir ki seni zavall yapan? Gnlerdir, haftalardr, aylardr, kim bilir yllardr bir kendine acmadr tutturmu gidiyorsun. Ayana ta dese, ah vah etmek, kendine acmak iin hazr bekliyorsun. stediin baz eylerin olmamas m yrdn yollar sarp, soluduun havay keskin yapan? Nereden biliyorsun neyin er, neyin hayr olduunu? Nasl bu kadar eminsin? Kendini aryorsun, ama yanl yerde. inde kendini yitirip gittiin yol baka bir ynde. Ah vah ettiinde, szm szm szlanp ikyet zerine ikyet sraladnda, dur. Ve bak. Ayaklarna bak mesela. Ayaklarnn nasrna bak. Yrtldn yollarn izlerini gr nasrlarn izgilerinde. Yzne bak. Bir kedinin gzlerine bak.

Hayatn hznn yenmeden nereye? Ne eksiin var Allah akna? Sana verilmeyen hangi ey, sana bahedilmi hayattan daha byktr? Alyorsun. Kendine. Kendi kendine. Daha ne istiyorsun sabah gnei gizlice szarken odana? Daha ne istersin? O'nu tanyorsun. Daha ne istiyorsun? Ebedi bir hayata namzetsin. Daha ne isteriz ki? leceiz ve ebedi hayatn kapsn alacaz eninde sonunda. Baksana, bir bardak su verdin annene. Bir bakasnn kapsn aldn. Szlanacak ne var?

20

hanet edecek ne var kendine. Neden mahrum kaldysan, kaderindir senin o. Nefsinin seni bir zavall gsterme oyununa kanma. Ne diyor air Jean-Theodore Brutsch biliyor musun? "Kahraman olman/Savaa soyunmak deildir nefretle.../Kahraman olmak/Srklemek deildir agzl ynlar/Grkemli lmlere.../Kahraman olmak/Glmsemesini/Ve umudunu korumasn bilmektir/Hznlerin, d krklklarnn/Ve g koullarn o tedirgin saatlerinde.../Bunu namus sz edinmektir!" Kahraman ol. Kaderine glmse. Kahraman ol. Her ne yaarsan yaa, kendine acma.

gemiyi topa tutuyorlar. Hepiniz ld leceksiniz. Caninin sen dhil masum dokuz kiiyle birlikte ldrlmesine raz olur musun?" "Niye raz olaym ki, ok sama bir ey olur bu." diyor yar fkeli. "Onlarca kiiyi gzn krpmadan ldrm bir cani de ldrlm oluyor ama dikkatini ekerim." "Cani ldrlyor ama sen syledin, ben ve dier masum sekiz kii, katille birlikte lme gtrlrken bizim suumuz ne ki? Byk bir hakszlk olur bu. Adalet salama amal bile olsa haksz insanlarn hukukuna tecavz etmek zulmn baka bir eidi deil midir?" "Peki, gemide tek bir kii masum olsa, o da sen olsan, dier dokuz kii azl katil olsa, geminin batrlarak seninle birlikte onlarn ldrlmesine yine de raz olmaz msn?" "Buna da raz olmam. Ne fark eder ki, yine adalet yerine gelmemi olur. Susuz, masum olan tek bir kiiyle dokuz kii arasnda bir fark gremiyorum. Ayrca ister bir, ister dokuz tane olsun, masumlara hi zarar vermeden katili yakalamak imkn niye aratrlmyor?" "Bunu duyduuma sevindim." diyorum kendimden memnun. Artk kahveden bir yudum alabilirim. Kahveden bir yudum alyorum. O da kahvesinden bir yudum alyor. O, insanlara ii fkeyle dolu biri. Biri bir yanl m yapt, zerini iziveriyor. Birisi bir hata m yapt, sanki bu kii hatadan mteekkilmi gibi yerin dibine geiriyor. Ona kimseyi beendiremezsin. Onun usu var, berikinin busu. Herkes hatadan yorulmu sanki. nsan tek bir zellikten mteekkil deil Bakalarna kar ii fkeyle dolu da kendine kar tutumu merhametli mi? Kendisi de bir hata m yapt, sanki hatadan mteekkilmi gibi yerine dibine sokuyor kendini. Ona kendini kabul ettirmek de ok zor. O tembelin teki. O aptaln teki. O aklszn teki. Hayatta birok frsatlar karm, ie yaramazn teki. Bir konuda baarsz m oldu? Tm dnyas kararyor. Sanki hayat batan sona baarszlkla rlm bir zavall haline sokuyor kendini. Dardan baknca son derece marur, kibirli, kendine ar gvenen biri gibi duruyor. Kendini aalamasn baka insanlarn bildiini de pek sanmyorum. Ser verip sr vermez bu konuda. Aksine kendisi hatasz biriymi gibi davranyor

Gemidekiler-1
"Bir gemide olduunu dn," diyorum. Ne yalan syleyeyim, son birka seanstr bu analoji iin uygun zaman kolluyordum. Ve ite imdi, tam srasyd. Kiinin, tabii eer isterse, Zamann Bedii'nin "Uhuvvet Risalesi"nde geen ve salam bir mantk zerine kurulu bu temsilden byk fayda salayacan dnmmdr hep. Hatta bir adm daha ileri giderek unu da syleyebilirim; eer insan isterse bu analojiden yararlanarak kendisiyle de bakalaryla da kurduu ilikiyi adaletli bir temele oturtabilir. Beklediim ann, dalarn arasndan nme serilen geni bir ova gibi belirmesi... Uzun zamandr beklenen ann gelmesi beni hem mutlu ediyor hem de biraz geriyor. Temsillerin, terapistlerin en gl tedavi aralarndan biri oluu ve bu temsili en etkin ekilde kullanma isteim zerimde bir bask kuruyor. Gzm filtre kahveyle dolu kupada. Taze kahvenin kokusunu iime ekmek iin byk bir itiyak duyuyorum. Sadece bir yudum alsam bile sanki biraz geveyeceim. Vazgeiyorum. "Seninle birlikte dokuz kii daha var gemide. Toplam on kiisiniz. Bunlardan birisi zalim biri, mesela onlarca kiiyi gzn krpmadan ldrm bir cani veya bir terrist. Geminin etraf askerler tarafndan sarlm. Askerler o tek bir caniyi yakalamak iin

21

insanlara. "Bu temsilin bize ne sylemek istedii konusunda bir fikrin var m?" diye soruyorum. "Dorusunu sylemek gerekirse benimle ilgisini tam olarak kuramadm. Ben de sana soracaktm bunu." "Sen de kendinle ve bakalaryla olan ilikinde bu askerlerin yapt hakszl yapmyor musun? Her bir insan bir gemi gibi dn. inde onlarca, yzlerce, binlerce farkl hususiyetler veya davranlar bulunsun. Kendindeki kt bir zellik ya da yanl bir davran yznden kendini helak ediyorsun. Mesela sana yanl gelen bir davran m yaptn? Basite, 'yanl bir davran yaptm' demek yerine, "ben yanl biriyim"e vardryorsun ii. Bir cani katille birlikte dokuz masumu gzn krpmadan ldren asker gibi davranyorsun yani. Ayn tarz bakalaryla ilikinde de srdryorsun. Biri bir hata m yapt, nazarnda hatadan mteekkilmi bir insana dntryorsun onu. Bunu kendine yaptnda kendinin bakalarna yaptnda da bakalarnn iyi, gzel, hayrl davranlarn yok etmi, adeta ldrm veya yok saym oluyorsun." "Keke" diyorum, "Varlnn tmyle, yani 'kendinle' 'davranlarn' arasnda bir ayrm yapmaya alsan. Tek bir hatal davrann yznden dier gzel davranlarn gz ard ederek kendi hakknda acmasz hkmler vermesen. Ayn ey bakalaryla ilikinde de sz konusu. nsanlarn kendileriyle davranlar arasnda bir ayrm yapsan. Baz davranlaryla onlar hakknda hemen hkm vermesen. nsan tek bir halden, tek bir davrantan, tek bir zellikten mteekkil deil nk." Zamann Bedii "hane-i Rabbaniye ve bir sefine-i lahiye" diye tarif eder ya bir m'mini. Kt bir davran, hal, zellik yznden bu gemi batrlp helak edilmemeli. Hatta dokuz caninin ve bir masumun olduu bir geminin bile helak edilip batrlmas zulmse, birok davran, zellii, hali kt olan bir insan gemisi bile batrlp helak edilmemeli.

pisliin tekidir, zalimdir, yalancdr, ahlakszdr. Cennet artk onlara haramdr. nsann hata yapmasna msaade buyurmazlar. Kendilerinin onaylamad zelliklere sahip olan insanlarn bu dnyada yaamaya bile haklar yoktur. Bunlarn ii dier insanlara kzgnlkla doludurlar. Hayatta hak ettiklerini elde edememilerdir. Baz insanlarn hedefindeyse daha ok kendileri vardr. Gkten gkta dse onlarn yzndendir. Varlklar bela ve musibetlerin msebbibidir. Bunlar da kendilerini yiyip bitirirler. Hal ve hareketlerini her daim mercek altna alp, lp bierler. Kat kaide ve kurallarna, ilkelerine ve standartlarna uymad iin de bir rpda kendilerini cehenneme yollarlar. Kendilerinin hata yapmasna msaade etmezler. Her daim iyilik iinde olmallardr. Onlar iin kendi varlklar batan sona ktlkle rlmtr. Bunlarn ii ise kendilerine ynelik kzgnlkla doludur. Srekli bir hayflanma hali yaarlar. Baz insanlarn da hedeflerinde hem kendileri hem de dier insanlar vardr. Bunlara gre de hem dier insanlar hem de kendileri ktdr. Bolca hem kendilerini hem dierlerini sularlar. Hem insanlara hem de kendilerine youn bir kzgnlk tarlar ilerinde. Kzgnlkla yaamaksa insann elinde kor bir odunu tamaktan zordur. Ruhun yangnnn yannda bedenin yangn nedir ki? Hem kendimizle hem bakalaryla hakkaniyet ve adalete dayal iliki kurmak buz tutmu yolda yrmekten bile zordur. Kar-koca ilikisinden tutun, ocuk-ebeveyn, amir-memur, konu komu, akraba ilikilerine, daha te bir lkede yaayan farkl kavimler aras ilikiye kadar tm ilikilerde gzetilmesi gereken hakkaniyet ve adalet ilikisinin lleri neler olabilir? Kime iyi insan diyeceiz? Biz hayatn en az bir annda o etrefilli soruyla ba baa kalrz: Kime iyi insan diyeceiz? Peki, u yaptm hatadan, ilediim gnahtan dolay kt bir insan m oldum yoksa hl iyi bir insan denebilir mi bana? Kendisinden beklenmeyecek bir yanl, gnah, ktl ileyen iyi bildiimiz bir insan hl iyi biri midir, yoksa iyilik dairesinin dna m atmtr kendini? grup halinde tanmladm insanlar iin bir insana ve kendilerine kt demek iin tek bir davranlar yeter de artar bile. Bu tr insanlar iin hayat ekilmesi zor bir azap iinde geer. Ama bu azab kendi benlikleri ve nefisleri rer. Yaadklar azabn atei insanlara ve kendilerine ynelik ilerindeki kzgnlk, dmanlk, kin ve nefrettir. Bu sorularn doru cevabna ulamak o kadar nemlidir ki; kendimizle ve bakalaryla ilikimizin

Gemidekiler-2 Bunu nasl yapabildi(m)?

"Baz insanlar yaadklar kt olaylardan dolay hep bakalarn sularlar. Balarna ne geldiyse varsa yoksa tekilerin yzndendir; onlarn yznden bu hallere dmlerdir. Kymetleri bir trl bilinememitir. Yaadklar olumsuzluklarda hibir sorumluluklar yoktur. Bakalar ktlkten mrekkeptir. Biri tek bir yanl m yapt; o insan artk ktdr, yanltr, erefsizdir,

22

nitelii bu cevaplarla yakndan ilgilidir. Bakalaryla kurduumuz ilikiler de toplumsal yaamn temel dinamiini oluturur. Ancak sahici, hakkaniyet ve adalet esasna dayal ilikilerle toplumsal yaam hayat bulur. Bu sorularn yalan yanl cevaplar bizi yalan yanl bir kiisel ve sosyal hayata hapseder. Bu son derece kritik sorularn derinlikli bir analizini sunar Uhuvvet Risalesi'nde Zamann Bedii. lk argman geen haftaki yazmda belirttiim o ok nl analojidir; dokuz masum ve bir caninin bulunduu bir gemi; o caniyi ldrmek, yakalamak iin helak edilemez. Gemideki insanlarn her biri, bir mminin sfatlardr. Tek bir cani sfat, zellii, gnah, hali iin o insana tmyle dmanlk beslemek, kin tutmak o insan denen gemiyi tm iyi sfatlaryla birlikte helak etmek anlamna gelir ki, bu o insana yaplacak byk bir zulmdr. Tek bir yanl alp gzde bytmek... Dier bir argmansa olduka dikkat ekici olup bir adan da Mutlak Varlk'n rahmetinin sonsuzluuna iaret eder. Zamann Bedii, eytan'n nemli desiselerinden birinin de, mminin iledii tek bir gnah, tek bir yanl alp onu gzde byterek, karanlk bir yanlsama haline getirip, bu karanlk perdeyle daha nce yapt tm hasenat, iyilikleri, rtmek olduunu syler. Peki, bu neden insafsz bir tutumdur? Gereke olduka anlaml bir nedene dayanr. Mutlak Varlk hairde insanlarn iyiliklerinin (hasenat) mi, ktlklerinin (seyyiat) mi ar basacan lmek iin byk mahkemede terazi kurar. lahi Adalet'e gre, iyilikleri az bir miktar ar bassa bile, o insan kurtulua ermitir. Zamann Bedii bu lahi hkmden yola karak, bize insan ilikilerinde muazzam bir l sunar: "Demek bu dnyada, o adalet-i lahiye noktasnda muamele gerektir. Eer bir adamn iyilikleri fenalklarna kemmiyeten (nicel olarak) veya keyfiyeten (nitel olarak) ziyade gelse, o adam muhabbete ve hrmete mstahaktr." Buradan yola karak bir insann iyilikleri yzde elli bir, ktlkleri yzde krk dokuz bile olsa; o insana iyi diye hkmedilir, o insan muhabbete ve hrmete layk ve mstahaktr. Buradaki ly iine bulatmz kendi yanllarmz iin de kolaylkla tatbik edebiliriz kanaatindeyim. eytan ayn desiseyi insana da tatbik ettirmeye alr nk: Bir ktlk veya bir gnah ileyen insana kendisini tmyle gnaha bulam, berbat, rezil ve zelil, pisliin teki gibi grmesini fsldar durur. nsann yapt eyle kendiliini (self) tmyle zde hale getirerek varoluundan soumasn ister.

Bir yanl yapmakla yanl insan olunmaz Uhuvvet Risalesi'nin elimize verdii bu ehemmiyetli ller her trden ilikimizi yeniden ina etmemiz iin muazzam bir malzeme nmze koyar: Mmin bir insan, zalimce bir ey mi yapt, ona zalim denemez, o zalim bir fiil ilemitir. Bir yanl m yapt, ona yanl bir adam denemez, u u ii yanl yapan kii denir ancak. Yalan m syledi, yalanc sfatn yaptrmak hakkaniyete ve adalete aykrdr. Basite yalan sylemi biridir, o kadar. likiler byle bir zemin zerinde seyretmediinde ne olur?: "...kymettar bir tek hasene (iyilik) ile ok seyyiatna (ktlklerine-gnahlarna) nazar- afv (af nazar) ile bakmak lzmdr. Hlbuki insan, ftratndaki zulm damaryla, eytann telkiniyle, bir ztn yz hasenatn bir tek seyyie yznden unutur, m'min kardeine adavet (dmanlk) eder, gnahlara girer." nsann zulm, kendine ve bakalarna dair zalim hkmleriyle balyor.

Erci'te cennete ertelenen gve

Arzn merkezinden kopup gelen byk bir grltyle syrldn hayalinden. Gvece son bir kere daha baktn, eksik gedik bir ey var m diye. Einin beenerek yerken yznn alaca ifadeyi, nasl da mutlu mesut glmseyeceini dlyordun. Eline salk diyecekti sana. ok gzel olmu. Afiyet olsun canm, diyecektin sen de. Hayat hep ortasnda biter Emel. Hep bir eylerin ortasnda hayatn bana bir i gelir. Senin hayatn da tamamlanmam bir yemekte bitti. Sallanan, arzn kendisiydi. Arzn sathndaki binalar bir oyana bir bu yana eilip bklyordu.. O an bir atrt koptu. Durdun yle bir, kulak kesildin. O ok sevdiin kocann yzn grdn anszn. Tebessm ettiniz birbirinize. Birbirinizin gznn iine bakardnz hep. Bu son bir bak gibiydi nedense. Bir anlam veremedin evde oluuna. Eve ge geleceini sylemiti sana hlbuki. Neden bu kadar erken gelmiti peki? Hayrdr inaallah dedin. Daha gnn ortasyd, akama ok vard... Kap sesi de duymamtn. O aknlkla einin yzne bakarken, bir atrt daha koptu.. Zamann zemberei byk bir grltyle boald. Sanki gn ikiye yarld, alan bolukta bir sonsuzluk vard. Yarm dakika nce pimeye hazr gveci frna

23

gtrmek iin gelen frncnn rana amtn apartmann kapsn. Nerede kald ki rak, diye geirdin iinden. Frnn rann hayat da gveci almaya gelirken tam ortasndan krld. Niye bu kadar rahatsn Emel? Niin glmsyorsun? Hikyeni kocan rfan'n ablas Nuray anlatt. Alad. Anlatt. Alad. Anlatt. O anlattka hikyenin anlatlmayan ksm canland hayalimde benim de. Aksaraylydn. Erci'te snf retmenlii yapyordun drt yldr. Yirmi alt yandaydn. Bir buuk yl nceydi. Nikhlandnz rfan'la. Seni ne ok sevmiler atal ailesi. Ne ok benimsemiler. Sen onlarn gelini deilmisin Emel. Onlarn z kzlarndan da te olmusun. en akrakmsn. Merhametli ve efkatliymisin. rencilerini annene anlatrmsn. Krt rencilerine gznn ii gibi bakarmsn. Bak dermisin annene, resimlerini gstererek, bu bir tanecik Hasan, bu da gzeller gzeli Nuriye. nemli bir ayrnt da Emel, namazlarn hi aksatmazmsn. Namazlarn aksatmayan insanlara hep bir hayranlk belirir iimde, biliyor musun Emel? Bir de Emel, onlarca yl srebilecek bir aile saadetini bir buuk yla sdrp sunabilmisin kocana. Byle dedi Nuray. Hepsi bu kadarm demeyeceim Emel. Hepsi bu kadar deil nk. Hepsi sonsuzluk. Bir buuk yllk bir beraberlii Sonsuz efkatli Rabb'in var ya; O sonsuzlatracaktr. Bunu sana anlatmama ne hacet, deil mi Emel? 23 Ekim 2011, Pazar gnyd. lene doru, ein rfan arad. Hazrladn gveci frna gtrmesini istedin. Onun ii vard, akam ge gelecekti. rfan, ben frncya sylerim, ran yollar aldrtr, dedi. Sen, tamam, dedin. Hep, tamam derdin. Peki derdin. Nuray anlattka, ben de hayalimde hikyenin geri kalan ksmn canlandrdm Emel: lm Melei yanndayd. Einin suretinde gelmiti sana. Mmin insanlara lm Melei sevdiklerinin suretinde gelirmi derler ya hani, Emel. Glmsedi sana. Sen de ona. Anladn. Yannda olann kocan olmadn... Ruhunu yavaa syrd bedeninden. Bir atrt daha koptu. Binann kolonu stne

dtnde ruhun oktan lm Melei'nin kollarndayd. Sonra ... Sonras, bir hadisten rendiimize gre, yle oluyormu: "Mmin can ekiirken, rahmet melekleri beyaz bir ipekle gelip, 'Haydi sen Allah'tan, Allah da senden honut olarak doru Allah'n rahmetine ve reyhanna, fkeli olmayan Rabb'e doru kp gidiver.' Bunun zerine ruh misk gibi gzel bir koku saarak kar. Melekler onu birbirlerine verirler. Gk kaplarna el stnde getirerek derler ki: 'Yerden size gelen bu koku ne kadar i ac ve ferahlatc!' Sonra onu mmin ruhlarn yanna gtrrler. Sizden birinizin gurbette olan yaknna kavutuu zaman duyduu sevinci duyarlar." O hi zulmetmez Emel. Sana da zulmetmedi. Hayatn buraya kadar demedi sana Emel, bu dnyadaki hayatn buraya kadar deyip, yanna ald seni. Berzah leminde yeni bir hayat sundu sana. Kinat alkalar durur byle ite Mutlak Varlk. Mutlak Varlk, her eyin Sahibi... Arzn altn stne getirir. Arzn stndeki kimi varlklarn arzn altna koyar. Her ey benimdir ve sonsuz kudretimdedir, der. Her ey Senindir ve sonsuz kudretindedir, deriz biz de. Mutlak Varlk asla zulmetmez. lm verdiklerini, sahipsiz brakmaz. Onlara melekleri dost klar. Berzah lemini cennet bahelerinden bir bahe klar.... O piemeyen gve var ya Emel, o gve artk bir cennet yemeidir. Burada eksik kalan her gzel ey orada tamamlanr. Burada piemeyen yemek orada sonsuz tatllkta bir cennet yemei olur. Not: Nuray Veliolu'na Emel'in hikyesini paylat iin; Emel atal'n ei rfan Bey'e Emel'in hikyesini yazmama izin verdii iin mteekkirim. Ayrca Emel retmen iin-o gzel insan iin, frncnn ra ve Van depreminde vefat eden dier tm kardelerimiz iin bir Fatiha istirham ediyorum.

24

efsane...

'Pencerelerden seyret ilerine girme'

Aslnda btn mesele, evet btn mesele u: Varlklar kimin? Biz kime aidiz? u dallarn zerinde hrdayarak salnan yeil ve sar yapraklar kimin? Rzgr kimin? Yer kimin? Gk kimin? Ya u biten mr? Trnaklarn kim uzatyor gnbegn? Bedeninin takatini kim skp alyor da yallk veriyor sana? Atein zerindeki yemei kim piiriyor? Ban kim artyor? Sen yrdke bacaklarn kim yoruyor? Kim hayat veriyor kurumu aalara? Tepeden trnaa incelik akan bir kedinin yz kimin aheseri? Kim hayat kadar bir nimet olan lmn sahibi? Kim ruhlara ceset giydiriyor, kim cesetleri ruhlardan soyuyor? Kim senin sahibin? Biz kimin klesiyiz? Kimin mlknde yaatlyoruz? Kimin mlknde alyoruz? nsan hayatn istedii gibi yaamaldr; ne safsata... nsan kendine aittir; byk yalan... Kim yaratp sofrana koyuyor bir havucu? Marullara o frfrl tazelii yerletiren kim? Kim bir yldz ate topu gibi alev alev yakarken bir dierini sndryor? Kim piiriyor frnda mis gibi kokan o simitleri? Atei harlayan kim? Dnyay kim gnein etrafnda pervane ediyor? Gne patlamalar kimin eseri? Kim rahmet bulutlarn muhta olanlarn imdadna koturuyor? Kim u an binlerce bebei rahimlerde yaratan, koruyan, kollayan? Kim bazlarna da hayat frsat vermeyen? Kim doar domaz bir bebee lm verip yanna alan ve sonra cennetine koyan, cennette hazr tuttuu melekleri onlara arkada klan? Kim bazlarna ocuk vermeyen? Kim bazlarna hastalk veren, bazlarn iyiletiren, bazlarn yanna alan? Kim kl pay ciddi bir kazadan kurtaran, bazlarnn da lmnde karar klan? nsan kendine yeter dncesi: paralanm

Ne karyorsun yleyse, hayatn akna? Douma ve lme... Ayrla. Gelip gitmeye. Canlla ve solmaya. Szlanma hakkn nereden alyorsun? Neden ikyet stne ikyet biriktiriyorsun? Yaarken kullandn szckler de mezarna koyulacak bir gn. O zaman bu mzmzlk neden? Sahi ne zannediyorsun kendini? Dnya senin isteklerinin etrafnda m dnecek belliyorsun? Neden emanet etmiyorsun kendini O'na? Sahibine. Sonsuz kudreti olan Mutlak Varla. Kendini, sevdiklerini, oluunu ocuunu ondan daha fazla m dndn sanyorsun? Ondan daha fazla m seviyorsun sevdiklerini? Sen kendini bile O'ndan daha fazla sevip deer veremezken? Glgeyle zerine serinlii rten kim? Ses tellerini titretip seni konuturan? Bir akarsuyun dibindeki akl tan saydamlatran? Yorulmak nedir bilmez dalgalarla binlerce yllk bir sabrla o kylardaki etin keskin kayalar yumuatp kelerinden eden? Ya gklerdeki milyonlarca kilometre uzaktaki devasa gezegenlerin ve ate topu yldzlarn n, bize siyah kadifeden bir rt zerinde ziyafet diye sunan? Ban kar, daldrdn o hayal leminden ve o ba kurtar imgelerden. Pencereden bak. Dardaki lemi seyret. Bak neler oluyor orada? Oradaki devinimi seyret. htiama dik gzlerini. Kendi lemindeki karanln yalanc vehim ve vesveselerin, hakikatsiz kuruntularnn eseri. k o kasvetli lemden. k ve gzlerinin penceresinden hakiki lemin hakikatlerine dal. Brak kendini, geve biraz. O'nun rahmetine brak gemiini, ann, geleceini. Sahibine brak kendini. nan senden daha fazla dnyor seni, nemsiyor, seviyor, deer veriyor, kaile alyor, merhamet ediyor, efkat besliyor, nemsiyor. O'na gven yeter. O'nun verdiklerine gven. Vermediklerine gven. Verdiklerini alyorsa, yine gven. Mutlaka ama mutlaka; mutlak bir nedeni, hikmeti, gayesi ve amac vardr bunun. O hangi eyi abes, gereksiz, anlamsz, bou bouna yapyor, sylesene? Aklnn ermedii eylere karma. Haddini bil. Sahibine gvendiinde kazanl kacak yine sensin. Yoksa hayatn tepeden trnaa yorgunlukla

25

dolup taacak. Sevdiklerinin mezarnn stnde otlar bitiren kim?

olmayan eylerle manasz urama ve geici ilerine balanp boulma." te byle nefsim...

Nasl oluyor da aklna gvenip hayatnla ilgili hkmler veriyorsun bu iyi oldu, bu kt oldu diye? Nereden biliyorsun karanln iinden aydnln kmayacan? Bu acele niye? stediin ya da istemediin eyin senin iin hayrl olduunu iddia eden benliinin gururundan baka ne var elinde? "Beyhude zdraba dp azab ekme, mlk bakasnndr." Ne karyorsun ki O'nun mlknde yapt tasarrufa? "Ben her eyi bilirim," diye iddia ediyorsan tabii, o zaman baka. Halbuki grnen baka, asl baka. Gene de tutamayacam kendimi syleyeceim iin asln, holansan da holanmasan da: Sen sadece O'nunsun, O'na aitsin, O'nun eseri ve mlksn. Yorgun dnyann iine girme. O girdapl su kimleri yuttu bir bilseydin korkardn. Sen sen ol, lemin penceresinden seyret yine lemi. Bir tren vagonundaymsn misali daya ban cama, akp giden grntler nehrini izle bir seferi gibi... "Mlk sahibine teslim et, ona brak." Kendinin zerinden elini ek, teslim et sahibine yok yere sahiplendiin ne varsa. Bir adm geri ekil de bak. Bak grdn ayn sen mi, ayn gerek mi? "O hem Hakm'dir, hem Rahm'dir. Mlknde istedii gibi tasarruf eder, evirir. Dehet aldn zaman, brahim Hakk gibi "Mevl grelim neyler, neylerse gzel eyler" de, pencerelerden seyret, ilerine girme." Ey nefis, inan bu senin de hayrna olacaktr. Hadi kalk bir yrye k. Dn dn, bu iin sonu yok. Souk sokaklarn ayaz ilein iine de, belki karsn biraz muhayyilenin kmaz sokaklarndan. Kaygl dudaklarna neeli bir ark konar belki o zaman. Ha bir de yrrken manasz eyleri dert edip kara kara dneceine, Zamann Bedii'nin u cmlelerinin zerinde tefekkr et biraz: "Hem bir misafirhanedir. yle ise onu yapan Mihmandar- Kerim'in izni dairesinde ye, i, kret. Kanunu dairesinde ile, hareket et. Sonra arkana bakma, k git. Herzekrane (samalarcasna) fuzul bir surette karma. Senden ayrlan ve sana ait

llerden zr dilemek
Kara kara dnyordu aylardr. aresizliin iinde sk tk. "Nasl syledim ona o ac szleri?" pimanl ruhuna zehirli ok gibi saplanyor, zehir ruhunun her zerresine nfuz ederek fel ediyordu hislerini. Kabul edilebilir aresizliklerden gelmiyordu ona bu. Kanser olup yataa dse, doktorlar "birka ay iinde leceksiniz, yapabileceimiz bir ey yok," dese; bu aresizlie katlanrd belki. Ama gelgelelim lm biriyle helalleme, ondan tekrar tekrar zr dileme imkn bulamayna katlanamyordu bir trl. Szlerim bir anlk fkenin sonucuydu, seni hi incitmek istemezdim, bir kere kt ite azmdan, sylediklerimin hibirini n'olur kale alma demenin bir imkn yoktu artk. Tm imknlar kocasyla birlikte topran altnda sessiz sedasz ylece yatyordu. Birka kez mezarnn banda kocasyla konumay denemiti. Sesinin ona ulap ulamadndan emin olamaynca bundan da bir teselli bulamam, yapt sama gelmiti. Sonra ryalardan medet ummutu. Her uykuya dalmadan nce ryasnda kocasn grmek iin dua ediyordu. Bir kez olsun grememiti ne yazk ki. Kocasyla konumak istedike kocas kayor gibiydi. Onu ok krdna yordu bunu. Yoksa ryalarna girerdi. Hayattayken bile sk sk grrd ryada onu. Kocas lmeden gn nce sk bir kavga etmilerdi. Bir szgeten geirmeden eytann ona fsldadklarn o da kocasna bara ara bir bir sralamt. Onun cann neyin actacan, neyin actmayacan iyi biliyordu. fkesi yatp da kendine geldiinde; kasvetli bir pimanlk iinde debelenmeye balamt balamasna ama bu sefer de eytan hemen barmama telkinini yapm; o da buna bir gzel uymutu. Nereden bilirdi kocas gn sonra aniden lecek? nsan her daim zeval ve firakn sillesini yerken, lmn belirsizlii aslnda her anmz lml klyordu. gn kocasn uurlamam, eve gelince karlamam, kocasnn barma teebbslerini de savuturmutu. Btn bunlara kahroluyordu ite. Yatana uzandnda filmi yeniden ta en baa sarmt hayalinde kadn. Birka aydr hep yapt

26

gibi. Kocam bana ks gitti, diye kendini yiyip bitiriyor, onun gnln alamamann kskacnda bouluyordu. Derken, sabah bana gelen bir olay getirip nne koydu zihni. Onu dnmeye koyuldu bu kez. Sabah metrobse binerken yanllkla bir kadnn ayana basmt. Ayana baslan kadn can havliyle bir lk atm, "biraz dikkat etsenize," diye yaknmt yzn acyla buruturup. O da kadna diklenmi, "Asl siz dikkat edin, bu sk tklkta siz nerde ayanz nerde, biraz derli toplu dursanz ayanz milletin ayann altna girmezdi," deyip hmla srtn dnvermiti kadna. Hazrcevaplkta stne yoktu ne de olsa. Kadn suspus olmu, kalakalmt kalabalkta. O an, o kadar hakl hissetmiti ki kendini. Kendinden memnun nasl da dnvermiti srtn kadna. imdi akamn u saatinde vicdan getirip koymasayd kadnn yzn gzlerinin nne, bu hakll sonsuza kadar srecekti belki de. Aslnda gn boyu, iinde bir sknt gezinmiti alttan alta. Odalara samamt bir trl. Kendi hakszln vicdan biliyordu nk. Kadndan zr dilemesi gerekirken bir de szleriyle sindirmek istemiti onu. Kadn yatana uzanm vicdann dinliyordu. Ayana bast kadn bulup zr stne zr dileyip helallemeyi ne ok isterdi. Yzlerce kere "keke yapmasaydm byle," dedi. Bininci kere de keke ie yaramad, milyonuncu kere de ie yaramayacakt. Tam uykuya dalacakt ki aklna Abdlkadir diye bir isim dt. Kimdi bu kii? Dnd tand. Tand biri yoktu bu isimde. alt iyerindeki erkekleri dnd tek tek. Yok, bu isimde biri yoktu. niversite yllarna gitti hayali sonra. Bu isimde birini de tanmyordu. Yan banda duran iPad'e uzand. Google' at, Abdlkadir diye yazd. lk sralarda Abdlkadir Geylani diye bir isim kt karsna. Hakknda yazlanlar okumaya balad. Bir siteden baka bir siteye atlad. Bir saate yakn onun hakknda okudu. Sonra onun yapt bir duay grd. Gzleri fal ta gibi ald. Hz. Peygamber'in (sas) bir duasyd bu. Duay okudu. Bir kere daha okudu. Bin kere de okuyabilirdi. Bir nevi, llerden ve hayatta olup da ulalamayacak durumdaki insanlardan zr dilemenin bir yolu ekranda duruyordu: "Ya Rab! Ben hangi bir mmine onu zecek ve gnlne ar gelecek bir sz sylemisem; kyamet gnnde o sz onun iin Sana kurbiyet eyle; yani o szden mteessir olduu kadar onu Sana yaklatr." Kadn nce otobste ayana bast kadn iin okudu bu duay. Sonra hayatn hzlca gzden geirip zd insanlar bir bir aklna getirmeye

alt. Hatrladklar iin teker teker dua etti Hz. Peygamber gibi. Sonra kadn sabaha kadar gzn krpmadan kocas iin yakard: "Ya Rab! Kocam zecek ve gnlne ar gelecek tm szlerimi kyamet gnnde kocam iin Sana kurbiyet eyle; kocam szlerimden mteessir olduu kadar Sana yaklatr." Kadnn kapkaranlk dehlizi andrr leminden sonsuzlua bir oyuk almt.

Einizin Ebu Cehil'den daha kt bir akrabas var m?

Evlenmek yalnzca iki insan arasnda kurulan bir "ba" deildir. Daha nce tanmadnz, huyunu suyunu bilmediiniz bakaca insanlarla da "zorunlu" bir tanma ve iliki kurma demektir ayn zamanda. Einizin annesi, babas, kardeleri, amcas, halas, teyzesi, hatta anneannesi, babaannesi, dedeleri gibi bir gruh insan hayatnza aniden giriverir. Yeni ilikiler hayata renklilik katar. Hi tanmadnz, bilmediiniz, varlndan haberdar bile olmadnz insanlarla bir anda "akrabalk ba" ile balanverirsiniz. Sadece kaynvalide ve kaynpederinizin deil einizin yakn akrabalarnn da gelini veya damad oluverirsiniz. "Akrabalk ba" evlenmenin kazanmlarndan biridir. Mutlak Varln ilahi bir emir olarak bize nem vermemizi istedii akrabalk ba zorlu hayat yolunda srtmz dayayabileceimiz bir dayanak tekil eder. Akrabalarn birbirine gsterecei dayanma insan sosyal yalnzlktan kurtarr, gven ve emniyet hissini artrr. Bilhassa bizim corafyamzda birok sorunu amamzda bu akrabalk balarnn zel bir ehemmiyeti vardr. rnein, bu lkenin ciddi ekonomik kriz dnemlerini atlatabilmesinde, Kuran'n emirlerini dinleyen akrabalarn birbirine verdii maddi manevi destein rol byktr. stanbul'da E-5 karayolunun Gztepe Kprsnn altnda ya da Harem gibi terminallerde Anadolu'dan gelen yolcu otobslerinin bagajlarna gz atmak bile bu konuda nemli bir fikir verir. O bagajlar un, bulgur, turu gibi yiyeceklerle doludur. Anadolu'nun bir kynde yaayan anne stanbul'da yaayan olunun, kznn tarhanasn, turusunu yapp yollar. Byle bir manzaray ne Amerika'da ne de bir bat lkesinde grebilirsiniz. Bireyselliin tavan yapt bu lkelerde brakn molekllerin birbirinden ayrlmasn, molekllerin atomlar bile birbirinden ayrlp farkl farkl ynlere savrulmu durumdadr.

27

te yandan, her nimetin bir klfeti vardr. Akrabalk balar baz alardan da ek sorunlar demektir. Her birinin ayr bir kiilii, huyu suyu, iliki tarz vardr. Grmce kskantr mesela. Kaynvalide kznn/olunun evinde her eye burnunu sokar. Ya da kaynpeder fkeli, sinirli, asabidir, damadna ha bire akl verir, eletirir. Eltiler birbirini kskanr. Anneanneler, babaanneler ocuklar martr. Kaynvalide gelinini eletirir, ben oluma bir gn bile dnden kalan yemek yedirmedim diye havasn atar, geliniyle rekabete girer. Kar koca bir trl ba baa braklmazlar. Bir bakmsnz yakn akrabalar da bo durmam birer akl hocasna dnvermitir. Herkes ailenin bu yeni yesini gz hapsine almtr. Evlenme srecinde balar bu. Eve alnacak eyalarn markasndan tutun da nerede alnacana, dnn nerede yaplacana dair her kafadan ayr bir ses kar. i biraz daha ileri gtrp ka ocuk yaplmas gerektiini syleyen bile kar. eytann kollad frsat da tez zamanda zuhur eder tabii. Kavgalar balar. Zulm skn eder.. Kar koca tarihi bir yanln iine der. Mealen, "Birinin hatasyla bakalar mesul olmaz" ayetinin hilafna hareket etmenin bedeli ar denir. Adamn (veya kadnn) ailesinin ziyaretinin hemen akabinde kadn (veya adam) oklarn karr: "Senin annen," diye balar. Yarm saat, bir saat, iki saat hatta ok daha fazla saat, sayar dker. Adam annesinin zor bir kadn olduunu biliyordur. Ama annesidir ite ne yapsn? Onu dokuz ay karnnda tayandr. Annesi neyi nerede syleyeceini bilmeyen bir kadndr maalesef. Kars annesini azck idare etse, birazck alttan alsa olmaz mdr yani? Olmazdr. Kadn kaynvalidesine takmtr bir kere. Kendisini gelini olarak yeteri kadar benimsememektedir. Bu ona yaplan nemli bir hakszlktr. Sayp dkmeye devam eder kadn. Adam iyiden iyiye aresiz hisseder kendini. Bir yanda sevdii kadn bir yanda Allah'n "of bile demeyin" dedii annesi. Adam da geri durmaz bu durumda kr eline alr atei harlamaya koyulur. Btn iyilikleri ve muhabbeti kl eden ate daha da glenir. O da kadnn babasna takar: Senin baban da geen gn unu syledi/yapt. ntikamn alr. ntikamn alr da ne olur? Yumruunu duvara vuran gibi olur. Elini krar. Bir ksr dng balar. Kr bir kuyu dibine doru srklenir evlilik. Senin annen, senin baban, senin kardein, senin... Szler balyoz gibi indike iner her darbede evin bir duvar ker. fke kalbi kirletir.

Sanrsnz ki; iki kii birbirini incitmek, birbirine saldrmak iin evlenmitir.. En tehlikeli srece gelinir bylelikle: "Yetti artk! Annen, baban, kardein, halan, teyzen bu eve gelemez!" Kadnn kardei telefon eder. "Bir hafta sonra size gelmek istiyorum, msait misiniz?" Adam bir yl nce karsnn kardeinin kendisine syledii bir sz hl affetmemitir, fkesini iinde canl canl yaatmaktadr. Kadn can skkn, kardeinin geleceini kocasna nasl syleyeceini bilemez. Evlilik artk cehennemin dnyadaki minyatr halidir. Bu corafyada huzurlu bir evliliin olmazsa olmaz art akrabalk balarnn koparlmamas olduunu hepimiz biliriz.. ok zel haller dnda (cinsel tacizci yakn akraba gibi) taraflarn yakn akrabalaryla ilikiyi kesmesi evlilikte baltay taa vurmaktr. Hele hele, u u kiiler evimize gelemez tavr evlilik ilikisinin boazn skmaktr. Evlilik ilikisinin boazn skan mutsuzluktan mutsuzluk beenmelidir. Ebu Cehil imann azl dmandr. Gn gelir olu krime Mslman olur (hikyesini bulup okumanz neririm). Kinatn En Deerli Varl Efendimiz (s.a.v) bizi hayrette brakacak bir incelik gsterir. Onun neden bizim rehberimiz olduunun srr bir kez daha tecelli eder. Sahabelere, "Sakn babas hakknda kt sz sylemeyin," der. Nihayetinde Ebu Cehil, krime'nin babasdr. Aralarnda biyolojik bir ba vardr. Ebu Cehil hakknda sylenecek kt szler olunu incitebilir. Bir mmin baka bir mmini nasl incitebilir? Size ne yapm olurlarsa olsunlar; siz siz olun, einizin akrabalarn einize ktlemeyin. Einizin hangi yakn Ebu Cehil'den daha ktdr, sylesenize Allah akna?

Vahet gmlmeyi reddeder

Hayat veya beden btnln tehdit eden olaylarn yol at bir durum olarak travma, psikiyatrinin en zorlu konusudur. Tecavze urama, karlma, lmcl hastalk, saldrya urama, sistematik ikenceye maruz kalma, askeri atmalar, atma srasnda mahede edilen vahet travmaya neden olan olaylara verilebilecek birka rnek. Psikolojik travmann anlam, dehetengiz olaylar bizzat yaamak veya tanklk etmektir. Olaan musibetlerin tersine, travmatik olaylar insanlar terr ve aresizliin son haddiyle kar karya getirir. Psikolojik travmalarn ortak noktas, youn korku, aresizlik, kontrol kayb ve yok olma tehdidiyle insann varoluunu derinden sarsan bir gszlk

28

acsdr. Travma annda kurban, altst edici bir g tarafndan sebebiyet verdii adeta duygusal bir fel yaar ve deneyimledikleri onun kontrol, ba kurma ve anlam duygusunu altst eder. Bu durumu bize yaatan, bizi aciz hissettiren depremde olduu gibi lahi Kudret'se "afet"ten sz ederiz. iddet baka bir insandan kaynaklysa da buna "vahet" deriz.. Travma bir kez deneyimlenir ama insann her hcresinde bir kalyona arpan ses gibi binlerce kez yanklanr. O meum an milyonlarca kez tekrar ve tekrar yaanr. Kimyasal bir atk gibi ryalara szar, iimizdeki berrak su bulanr ve her an zehirlenir kii. Ve muhayyileye travma adeta yuvalanr. Ar uyarlma, teyakkuzda olma dnemini bzlme dediimiz dnem takip eder. Tamamyla gsz ve direnmenin herhangi bir tr beyhude olduunda bir kendini brakma durumuna girer. Kendini savunma, mcadele sistemi tamamen ker. Travmatize olmu kiinin ii canszla urar. Tm gzelliklerin nne bir duvar ekilmitir. ou travmatize olmu insan bir parasnn ldn hisseder. Travmatik olaylar temel insan ilikilerimizin salkl yrmesini engelleyen bir takoza dnr. Aile, arkadalk, sevgi ve toplum balarn krar. Bakalaryla ilikileri biimlendiren ve destekleyen kendilik yapsn parampara eder. Vahete verilen olaan tepki, onu akldan karp atmaktr. Ancak vahet gmlmeyi reddeder. Vaheti inkr etme arzusu, inkrn ie yaramad fikri kadar kuvvetlidir. Cinayet er ge aa kar. Korkun olay hakkndaki gerei hatrlama ve anlatma, hem sosyal dzenin onarlmas hem de bireysel kurbann saaltmnn n artdr. Dehetengiz olay inkr etme isteiyle onu yksek sesle ilan etme istei arasndaki atma psikolojik travmann merkezi diyalektiidir. Madur ancak gerek kabul edildiinde iyilemeye balayabilir. Judit Herman, "Failin tarafn tutmak ok caziptir. Her fail seyircinin hibir ey yapmamasn bekler. Kt olmayan grmenin, duymann ve konumann evrensel arzusuna bavurur. Kurbansa aksine seyirciden acnn ykn paylamasn bekler. Kurban harekete geme, sz verme ve unutmama talep eder." der. Fail sulunun sorumluluundan kamak amacyla unutmay tevik etmek iin elinden gelen her eyi yapar. Gizlilik ve sessizlik failin ilk savunma hattdr. ayet gizlilik baarlamazsa, fail kurbann inanrlna saldrr. Kurban mutlak olarak sessiz olamyorsa hi kimsenin onu dinlememesini salayama alr. Bu amala dpedz inkrdan, en ince ve kusursuz aklclatrmaya kadar btn

argmanlar etkileyici bir sraya dizer. Her vahetten sonra ayn bilinen itirazlar bekleyebiliriz: byle bir ey kesinlikle yaanmamtr; kurban iftira atmaktadr; kurban gerekleri arptmaktadr; kurban her ne olduysa kendi sebep olmutur ve ne olursa olsun, zaman gemii unutmann ve yola devam etmenin zamandr. Daha gl olan failin gereklii adlandrma ve tanmlamada hatta ekillendirmede daha byk hakk vardr; sonunda onun daha eksiksiz argmanlar kazanr. Travmatik olaylar dnyann gvenli bir yer, kiinin varoluunu iyi ve deerli olduu, hayatn belli bir dzen iinde akp gittii hissiyatn derinden zedeler. Kii kendini terk edilmi, yapayalnz, bir kenara atlm; hayat destekleyen insani ve lahi koruma ve bakm sistemlerinin dna atlm hisseder. Yabanclama ve kopma duygusu en yakn aile balarndan en soyut dini balara kadar her ilikiye yaylr. Gven kaybolduunda travmatize insan kendini yaamdan ok lme ait hisseder. Travmatik deneyimin bakalaryla paylalmas anlaml bir dnya duygusunun onarlmas iin n kouldur. Bu srete madur yalnzca en yaknnda olanlardan deil, en geni toplumdan da yardm bekler. Toplumun yantnn travmann nihai olarak zlmesinde gl bir etkisi vardr. Travmatize kii ile toplum arasndaki gediin onarlmas ilk olarak travmatik olayn kabulne, ikinci olarak da toplumun abasna baldr. Bu iki yant yani kabul ve tazmin etme madurun dzen ve adalet duygusunu yeniden ina etmek iin zorunludur. yilemenin olmazsa olmaz madurun glendirilmesidir. Kendi iyilemesinin uzman ve hakemi olmak zorundadr yani inisiyatif madurda olmaldr. Bakalar tavsiye, destek, yardm, efkat ve bakm sunabilir ama tedavi sunamaz. Yaad olay kurbann g ve kontrol duygularn aldndan, iyilemenin rehber ilkesi madurun g ve kontroln onarmaktr. Kanaatimce travma kadar insan varolusal bir krize sokan bakaca bir deneyim yok gibidir. Travma hayata anlam veren inan sistemlerinin altn oyar. Kurbann lahi dzene olan inancn zedeler ve kurban varolusal bir kriz durumuna sokar. Kurban ktln manaszl karsnda dilsizleir. Srf ldrmek iin ldren sadece insandr. Srf ktlk yapmak iin ktlk yapan hem eytan hem insandr. Travmada hem insann incinebilirliinin snrlar hem de insann iine dercedilmi ktlk

29

kapasitesi aa kar. Her yatan ve her kltrden vahet maduru, fkeden ok aknlk iinde konuarak sorularn teke indirildii bir noktaya varr: Neden? Not: Bu yazda baucu kitaplarmdan Judit Herman'n "Trauma and Recovery" (Travma ve yileme; Literatr Yay.) kitabndan byk lde yararlandm. nmzdeki hafta Krtlerin travmas zerine yazacam. nk bu konu zel olarak yazlmay hak ediyor. nc bir yazda da travmann tetikledii varolusal krizin ontolojik zmlemesine dair kendi grlerimi aktarmaya alacam.

"Yok, canm olmaz byle eyler" diye dnrdm. Bu kitapta anlatlanlar da ayn hissi uyandrnca, gvenilir Krt dostlarma sordum. "Eksii var, fazlas yok" dediler. te en sk yaananlardan bir rnek: "Hepimizi dar karttlar, kapnn nne ve evimizi yaktlar. Gzlerimizin nnde, biz sekiz ocuk, anne ve baba gzlerimizin nnde evimizi yaktlar. inde hayvan vard, eyalar vard, sadece insanlar darya karttlar ve btn evleri yaktlar, insanlarn hepsi lk la. Evimiz yand gitti, sonrasnda bize, gidin, nereye gidiyorsanz gidin, dediler.(...)" airin (Ahmet Necdet) dedii gibi, "Ne ok enkaz" vard. Hele bir de "Babakan olabiliyorum, her ey olabiliyorum ama Krt olamyorum" isimli blmde anlatlan Wanbetan'n hikyesi var ki, okurken nutkunuz tutuluyor. Tatvan'da Yznc Yl niversitesi Harita blmnde okuyordur Wanbetan. Kendisi Ercilidir. Gnlerden bir gn beyaz bir Toros arabayla nezarethaneye gtrrler Wanbetan'.. ldresiye dverler. Sonra ailesi gelip karr. Zihni bulanktr. Boynunda cop darbelerinden kalan izler vardr. Baka bir gn zel tim gelir. "Kendime geldiimde buz tutuyordum. Ayama bir ip balanm, gle atlyorum, ekiliyorum. Karn stnde dolandryorlar. Tekrar gle atp karyorlar. Kar diz boyu. Ben tamamen uyumuum. Bir artm var ki kendimi ortama adapte edebiliyorum. Canm acmyor diyordum. Kendi kendimi kitliyordum artk. Vcudum krize girebilir. Her ey olabilir. Zaten kalp atlarm kontrol edemiyordum. Bir anda hzl arpyor, bir anda yavalyor. Bir tuhaft. Gerisini hatrlamyorum." Baka bir sefer yine nezarethaneye atlr Wanbetan. Orada bir Hazal vardr. Babasn konuturmak iin dokuz-on yalarndaki Hazal'a birok devlet grevlisi tecavz eder. Grdklerine isyan eder Wanbetan: "Byle bir lke var myd, bilmiyorduk. Biz dnyann neresindeydik? Bana olsa bunu kavryorum. Ama kavramyordu Hazal bunu. Biz neyiz, dnyann neresindeyiz? Bu lkenin insanlar bizi niye grmyor? Burada bu kadar kan akarken, bu kadar insan lrken, bu kck ocuk bunlar yaarken bu lkenin insanlar niye duymuyor bizi? Bu amur bir gn onlara da srayacak. Bunu hissetmek ok kt, ama bunu yapanlar aynsn yaasnlar diye dua ettim. Bu kz bu hale getirdiler. Affetmiyorum..." Kanaatimce, bugn Krt sorununun zmnde nemli bir diren noktas; gemite yz binlerce insana yaatlan bu ciddi travmann hl salkl bir ekilde zmlenememi olmasnn dourduu psikolojik bariyerdir. Devlet bilhassa doksanl

'Ne ok enkaz'
Yirmi iki yla yakn zamandr insanlarn aclarn, dertlerini, tasalarn, sorunlarn dinliyorum. Ama bu kadarn ne dinlemi, ne duymu, ne de okumuluum vard.. Travma denen ey her neyse tam anlamyla buydu ite. nsan yaadna, insan olduuna bin piman eden, lm hayattan evladr dedirten neyse; o, bu sayfalarda anlatlanlard. Kitab (Bildiin Gibi Deil 90'larda Gneydou'da ocuk Olmak; Metis Yay.) kimi yerlerinde okumaya devam etme gc bulamayp brakarak, kimi yerlerinde derin derin soluk alarak, kimi yerlerinde, "eer bir mahkeme-i kbra yoksa bu dnyann anlam da yoktur", diyerek kimi yerlerinde de "cehennem iyi ki var" diye iimi soutarak okudum. Neredeyse her sayfasnda boazma bir dm daha eklendi. Kalbim arlat, iim szlad. Dnya zerime zerime geldi. Okuduum bu yaam paralar ya da -cam krklarndan daha keskin ve actc olan, dedii yeri lime lime eden yaam krklar m desem daha doru olur?- kelimenin tam anlamyla insanla bir att sanki. Kitabn balnn da dedii gibi; bildiim gibi deildi dnya. Duyduum gibi ise hi deildi. Travma yaayanlarn ontolojik kriz dalgas benim dnyamn kylarna da vurdu. Bir tusunami etkisiyle bildiklerim yerle yeksan oldu. imdi o dev dalgalar ekildiinde geriye kalan ykntlara bakyorum. "Neden?" diye soruyorum travmay yaayanlar gibi. Ortalkta derin bir sessizlik vard. Sknetin sessizlii deildi bu, ktln manaszlnn dilsizliiydi. Doksanl yllar psikiyatri eitimi aldm yllard ve Gneydou'da olup bitenler kulama alnrd.

30

yllarda yapt bu zulm ikrar ve beyan edip kabullenmedike, yz binlerce insann travmas da zlemeyip kilitli kalacaktr. "Bu lkenin insanlar bizi niye grmyor?" derken travmadaki nemli bir meseleye parmak basar Wanbetan. Travmatize insan ile toplum arasndaki gediin onarlmas ilk olarak travmatik olayn kabulne, yani madura yaplan zulmn faillerinin ya da bundan ikincil olarak sorumlu olanlarn zulm yaptklarn kabulne; ikinci olarak da toplumun yapacaklarna baldr. Bu iki yant yani kabul ve tazmin etme madurun adalet duygusunu yeniden ina etmek iin zorunludur. Travmatik yaantnn bakalaryla paylalmas anlaml bir dnya duygusunun onarlmas iin nkouldur. Bu srete madur yalnzca en yaknnda olanlardan deil, en geni toplumdan da yardm bekler. Toplumun yantnn travmann nihai olarak zlmesinde, iyilemenin vcuda gelmesinde gl bir etkisi vardr. Aksi bir durum, travmann kendisi kadar travmatik bir etki uyandrr. Cinsel tacize urayan insanlar bunu ailelerine anlattklarnda; ailenin "byle bir ey olmamtr" eklindeki tepkisinin, en az cinsel taciz kadar onlar yaraladklarn sylemeleri gibi. Toplum da madura verecei yant gz ucuyla zulm yapan devleti kollayarak vermektedir. Devletin zulmn kabul, toplumun zulm grenlerin acsn anlamay ve kabul byk lde kolaylatracaktr. Bir fail olarak devlet yaptklarn kabul edip pimanln dile getirmedii srece; "Sevelim sevilelim, karde olalm" sylemleri bo birer laf olarak kalr. Madur ne bakalarndan ne de nefret ederek ne de severek yaralanmln onarabilir. Fail, itiraf edip nedamet talep etme ve tazminat deme yoluyla affedilmeyi isteyerek bunu hak edene dek faile gerek balama ihsan edemez. yilemenin baka bir olmazsa olmaz madurun glendirilmesidir. Blgede madur halkn glendirilmesinin olmazsa olmazlarndan biri de anadilde eitim gibi temel insan haklarn temini olduu aktr. Bu kitab okuyunca tek sevindiim ve umutlandm eyse; bu kadar aclarna ramen Krt halknn yine de affetmeyi tercih etmeye hazr oluudur. Wanbetan yukarda "affetmiyorum" diye biten alntladm szlerinin devamnda yle diyor: "Bir sre sonra affediyorsun, nk bu lke senin, sahip kmak istiyorsun, affetmek istiyorsun. stemiyorsun da istiyorsun da..." nk o corafyada hl Abdlkadir Geylani'lerin, Mevln Halid'lerin, Abdurrahman Tai'lerin,

Ahmedi Hani'lerin, Gavs Hizan'larn -ve bunlar gibi yzlerce evliyann- tasarrufu ve tesiri var ne de olsa.

Nefret tuzaktr
Youn bir ktle maruz kalm insanlar, travmay salkl ekilde zmleyememilerse, zulmedene ve zulme maruz kalm olmaya saplanp kalrlar; travmann yaatt acizlie, bu acizlii yaatan zalime nefret duyarak, nefretin tuzana derler. Nefret tam bir tuzaktr. Nefretin tuza; insann kendini nefret ettii hasmna ok sk ekilde balamasdr. Nefrette, nefret edilen nesneyle ba korumak iin youn bir istek vardr. nk nefretin zndeki ey, 'kabul beklenen ve bu beklentiyi hsrana uratmas kanlmaz olan, sevilen ve gereksinim duyulan nesneye kar' duyulan histir. Kiinin hayatta yaad travmalar, musibetler ontolojik bir yaralanmaya sebebiyet verir. Kii ontolojik olarak dnyada kendilerine zg gereksinimleri ve btnl, yani haklar olan bir varlk olarak yaadn hissetme duygusunda bir zedelenme hisseder. Her ontolojik yaralanma insanda aresizlik duygusu uyandrr. Bu aresizlik de, yine, bir ontolojik duruu ifade eder. te bu hissedilen zayfln ve aresizliin nereye oturtulaca hususu, nefret duyup duymamay, nefret edip etmeme de travmann etkisini belirler. aresizlik hali ve aresizlik hissi, bir zayflk olarak, zellikle de kiiliin bir yetersizlii olarak kabul grmse, kii aresizlikten ve zayflktan nefret eder. Bu nefret aresizliin nedeni olan zalime ve zulme ynelerek madurun zulmedenle marazi, baml bir balanty srdrmesi neticesini dourur. aresizlik hissi iktidar ele geirerek, hkmederek, hkmetmek iin de daha kuvvetli olmaya alarak giderilmeye allr. Bu yoldan giden her kurum ve birey ise insana ve geliimine iddet uygular. aresizlik halini insanlk hallerinden biri yani insann bir ontolojik gereklii, Mutlak Varlk karsndaki konumu olarak grebilen kii ise aresizlii ile yzleebilir ve kendisini kk ve nemsiz hissetmesinin nne geerek, ilkel ve ykc nefretten bamszlar. Srgnler, ikenceli hapisler, gz hapisleri, takipler, basknlar, mahkemeler gibi birok travma yaam olan Said Nursi'nin, travmalar salkl zmlemesi bize nemli bir model salayabilir. Said Nursi'nin nemli bir zellii; insanlar eliyle

31

yaad travmatik deneyimlerin uyandrd aresizlii, ontolojik bir aresizlik olarak kavramsallatrmasdr. Kanaatimce Said Nurs'nin iddete bavurmamasnn temelinde ontolojik aresizliini kabul yatmaktadr. Said Nurs, "ehl-i ilhadn perde altnda tecavzleri gayet irkin bir suret aldndan" diyerek, "ok biare ehl-i imana ettikleri zalimne ve dinsizcesine tecavz nev'inden" davranlara maruz kaldn vurgular. Bu ifadenin getii, 'Es'ile-i Sitte' risalesine, "Bize yollarmz gstermiken neden biz Allah'a dayanp gvenmeyelim? Elbette bize yaptnz eziyetlere katlanacaz. Tevekkl edenler yalnz Allah'a tevekkl etsinler." ayetinin mealiyle balar. Ayn risaleyi, "Btn tehdidatnza kar, btn kuvvetimle bu yeti okuyorum." diyerek, "nsanlar onlara 'Dmanlarnz size kar ordu toplad, onlardan korkun' dediklerinde, bu onlarn imann artrd ve yle dediler: 'Allah bize yeter. O ne gzel vekildir'" yetiyle bitirir. Yaad travmatik deneyimlerde aresizliini Yaratcsna bildirir. Mutlak Varlk'n varlyla zrhlanp silahlanr.. Ontolojik aresizliini ve gszln kuvvet yoluyla, saldrganlaarak gidermeye almayarak kiiyi dmanna hastalkl bir ekilde balayan ve baml hale getiren nefretin tuzandan kurtulur. "Yine bir vakit hayatm ok ar erait ile sarsld" dedii bir anda, yaad zahmetlere, skntlara deil, yaadklarnn Zt- Hayy- Kayym'a bakan ynne odaklanr. "Hayatmn bana bakmas bir ise, Zt- Hayy ve Muhy'ye bakmas yzdr. Bana ait neticesi bir ise, Hlkma ait bindir" diyerek, yaad musibetlere saplanp kalmayarak, hayatnn her halini O'na sunar. Said Nurs "Sana gelen zahmetlere, skntlara nasl tahamml ediyorsun?" sorusuna muhatap kalr. Kendisi hakknda 'tezyifkrne, hakaretli szler' syleyen bir kiinin syledikleri ahsna ve nefsine ait ise 'nefsimin terbiyesine sevk etti' diyerek skntsnn izale olduunu ve o kiiye hakkn hell ettiini belirtir. Ve konuyu "Siz benim sylediklerimi sonra anlayacaksnz. Ben iimi Allah'a havale ediyorum. phesiz Allah, kullarn grr, gzetir." yetine mracaat ettiini ifade ederek bitirir. Hatta "O vkay olmam gibi saydm, unuttum. Fakat maatteessf sonra anlald ki, Kur'n onu helal etmemi" diyerek, o kiinin bana gelen bir musibetten dolay da zntsn dile getirir. Joel Kovel, iddetsizliin ac ekmeyi kabul etmekle mmkn olacan syler. iddetsizlii kabul eden kii ac ekmeyi kabul ederek sorumluluk yklenir ve kefret demeye abalar. iddetten arnm bir eylem ayn zamanda kutsal olana ynelik bir eylemdir. Said Nurs, "Hayatm Rabban bir mektuptur" diyerek, her varolu halinde O'nun esmasnn tecellisine vesile olma duygusu yaayarak, aresizliini O'nun esmasnn tecellisinin

en byk vesilesi klar. Said Nurs iin O'na hizmet eden her hal kabul edilir ve benimsenir bir niteliktedir. Aclar, kendisine yaplanlar karsnda hibir ey yapamamann getirdii aresizlikler dahi bu noktada anlamldr; insann kinat iindeki varlnn snrlarn belirleyerek varolusal konumunu anlamasna hizmet eder. iddetsizlik yaamn kendisini yok edecek bir edilgenlik ya da eylemsizlik deildir. Said Nurs, iddete bavurmayan bir eylemci, yani iddetsiz bir eylemcidir. "Eer kuvvet ile ve hdise karmak ile muhalefet etsem, husul mekk bir maksad iin binler gnaha girmek ihtimali var. Birinin yznden oklar belaya der. Hem on ihtimalden bir-iki ihtimale binaen gnahlara girmek, masumlar gnaha atmak; vicdanm kabul etmiyor" diyen Said Nurs, iddete ve kine dayal eylemlerden kanr. "Her eyimi Cenab- Hakk'n tevekklne balamtm" derken de, onun tevekkl, kendisine yaplan tecavzlere bir eylemsizlik hali deil, travmatik deneyimlerini bir zmleme halidir. Travmann zm ahiret balamnda da ele alnmazsa eksik kalr. Konuya bu erevede nmzdeki hafta devam etmeye alacam.

Ahiret iyiletirir
Hakszla maruz kalann tek bir sorusu vardr: Neden? Ve bu tek kelime yeni yeni sorulara gebedir: Ben ne yaptm? Suum neydi? Niye ben? Neden benim bama geldi? Bu dourgan soru ontolojik bir krlmann, varolusal bir krizin tezahrdr. Kii bu soruyla yaad hakszlktan, maruz kald zulmden bir "hayr ve iyilik" kmasn ummaktadr. Ahiret nazar dikkate alnmadan bu sorularn tatminkr bir cevab yoktur. Ontolojik kriz ancak baki ve ebedi bir hayat hattnda zme kavuabilir. nk yaadklarmz sra d dzeyde ac veren olaylar, hakszlklar, zulmler bile olsa; hayr, ou zaman bu dnyadan ziyade ebedi lemde insana verilir. nsann ebedi yurdu orasdr. nsan mkellef bir yemei otobs duranda yemez, yemek de istemez. Sa salim ulaaca evinde yemek ister. Dnya bir imtihan yeriyse, imtihan gerei insan hakszla, zulme maruz kalabilir. Zulme urama illa da kiinin bir suu olduu anlamna da gelmez. Zalimin kendi enesi, benlii, egosu, ilah edindii heva ve hevesi dnda bir gerekesi yoktur. Zalim, Mutlak Varlk'n merhameti ve efkatli olma buyruunu inemektedir. Kullarnn her trl

32

hukukunu koruma vaadini yapan Mutlak Varlk, masumlardan biraz sabrl olmalarn istemektedir. Ne de olsa hayat ksadr. lm uracktadr. Travmann ahiret balamnda zmne yine Said Nursi zerinden devam edersek; kendisi "Pek di bahanelerle, zemherinin en iddetli souk gnlerinde" tutuklanmtr. "Byk ve gayet souk ve iki gn sobasz bir kouta tecrid-i mutlak iinde" hapsetmilerdir onu. Der ki: "Ben kk odamda gnde ka defa soba yakar ve daima mangalmda ate varken, za'fiyet ve hastalmdan zor dayanabilirdim." artlar zordur. Haksz yere tutuklanp zulme maruz kalmtr. "Dehetli bir sknt ve hiddet iinde," rpnmaktadr. Ama o skntsna ve hiddetine yenilmez. Hz. Musa'nn asas gibi, her olaydan bir rahmet ve hayr karmasn bilir. nk yaadklarn ahiret balamna oturtur. Ebedi hayat kazanmasna hizmet edecek her ne yayorsa, iyidir, hayrldr, gzeldir, yaamaya deerdir. Bu bir sknt bile olsa. Bu bir zulme maruz kalma bile olsa. Ahreti kazanmak iin ekilecek aclara razdr. Ebedi bir hayat iin dnyann geici gam ve kederlerinin laf m olur? Daha nceki hapis hayatn dnr. Orada mahpuslarn Risalelerden istifade ettiklerini, imanlarn kuvvetlendirdiklerini dndke, mahpusluktan ikyet etmek yerine binlerce kr eder. Kalbine inkiaf eden hakikat ona der ki: "Her bir saat hapsinizi ve skntnz, on saat ibadet hkmne getirdi; o fni saatleri bkiletirdi. nallah bu nc Medrese-i Yusufiye'deki musibetzedelerin Nurlardan istifadeleri ve teselli bulmalar, senin bu souk ve ar skntn hararetlendirip, sevinlere evirecek." nsann var oluunun anlam dnyadaki fani saatleri ahretin ebedi ve baki saatlerine evirmek deil midir zaten? Kalbine inkiaf eden hakikat konumasn yle srdrr: "Hiddet ettiin adamlar eer aldanmlarsa bilmeyerek sana zulmediyorlar. Onlar hiddete lyk deiller." Bilerek, kin ve garazla, inkrclk adna incitiyorlar ve ikence yapyorlarsa, yine Allah'a havale eder. Mutlak Varlk'n onlara verecei lmle; "lmn i'dam- ebedsiyle kabrin haps-i mnferidine girip, daim skntl azap ekecekler," diyerek, yaplan hakszlklarnn karln bulacaklarn dnerek adalet ve hakkn yerini bulma arzusu tatmin olur. Bu bak as onu zalimlere intikam duygusuyla yanp tutumaktan alkoyar. ntikam gszlerin iidir. "ntikam souk yenir" diyenler, souk yemein bnyeye zarar verdiini unutur. Kiilii kuvvetli olanlar hakszla hakszlkla karlk verme acziyle, mazlumken zalim konumuna

dmezler. Mutlak Varlk, varlklara yaplan zulmleri bilir ve grr. O madurun, masumun vekilidir, dostudur, yardmcsdr. Nursi, bunun derinden farkndadr. Yaadklarn ahiret balamnda deerlendirmeyi yle srdrr: "Sen onlarn zulm yznden hem sevap, hem fni saatlerini bkiletirmeyi, hem manev lezzetleri, hem vazife-i ilmiye ve diniyeyi ihlas ile yapmasn kazanyorsun!' diye ruhuma ihtar edildi. Ben de btn kuvvetimle 'Elhamdlillah' dedim." Son cmle arpcdr. Bu insan, zulme maruz kalmaya btn kuvvetiyle Elhamdlillah demektedir. nk yaad travmay ahiret balamnda ele alm, dnyann fani saatlerinin zulm yoluyla ebediletii hakikatine mazhar olmutur. Baka bir metinde benzer bir yaklamla aclarna ifa bulur Nursi. Birinci Dnya Sava'na katlm, oluk ocua, masumlara yaplan zulmlere, hakszlklara ahit olmutur. Bundan byk bir elem ve azap eker. Sonra yine kalbinde bir hakikat hissi uyanr. ldrlen masum insanlarn ehit olup veli olduklarn; dnyadaki fani hayatlarnn ebedi bir hayata dntn; zayi olmu mal ve mlklerinin baki ahiret mallarna dntn dnerek byk bir teselli bulur. Hatta yle ki, eer hakszla urayan mazlum bir inkr ehli bile olsa, "hirette kendilerine gre o dnyev fttan ektikleri belalara mukabil rahmet-i lahiyenin hazinesinden" mkfata mazhar olacaklarn belirtir. Said Nursi, ister mmin, ister inkr ehli, hakszla, zulme, adaletsizlie maruz kalanlarn; gaybn penceresi alsa; mazhar olacaklar rahmeti grebilseler, "Ya Rabbi! kr Elhamdlillah" diyeceklerine kati bir surette kanaat getirir. "Ve ifrat- efkatten gelen iddetli teessr ve elemden kurtuldum" diyerek, sadece zulme maruz kalmann deil, zulme ahitlik etmenin derin travmatik tesirinden ahirete imanla ifa bulur. Ahireti nazara almadan dnya zalim bir yere dnr. Ktln anlamsz dili hayata egemen olur. Yaadmz hakszlklar karsnda hissettiimiz krlganlk, znt, keder, kzgnlk, fke, kin ve nefret ahiret balamna oturtulmadan ele alndnda tam tamna zmlenemez. Zulmn bykl, kimi zaman dnyevi adaletin terazisinin hibir kefesine smaz. Ve madurun iinde alm o yaraya hibir dnyevi hkm merhem olamaz. Eller kollar balanr ve hep bir ey, eksik kalr. Her trden ktle maruz kalm kalpleri, ancak ahiret iyiletirir.

33

Yalnzln da yalnz kald yer

Savrulduk. Oradan oraya. Ruhlar leminden rahme dtk ilkin. nsan iin bir savrulma az olmalyd. Dalarn bile teslim alamaya ekindii, tamaya ekindii "Emanet-i Kbra"y biz srtlanmtk ne de olsa. Rahmin rahat ve gvenli deinden, dnya denilen imtihan meydanna yollandk alaya alaya. Srldk adeta, anne denen o gvenli lkenin topraklarndan, bu lemin karmaasna. Bir meydanda akn akn, bir o yana, bir bu yana dolanp duruyoruz, o gn bu gndr. mtihan zordu, ayrlk daha bir zordu. O hatrlayamadmz ama hep zlemini duyduumuz lemin izlerini bu dnyada arar olduk. Bir kere ayrldk ya, bin kere daha ayrlmalydk. Oraya buraya dalmalydk. Biz baka ehirlere gittik. Onlar baka lkelere. Yediimiz, itiimiz ayr dt. Kalbimize ayrln atei dt. Birini, birilerini aramaya koyulduk, yaknlamak iin. Tek bana olmak, tek atan yrek olmak, yorucu mu yorucu, ar m ar geliyordu insan ruhuna. Ykmze baka birinin el atmasn, ucundan kysndan tutmasn istedik. Aradmz bazen kendimizdi. Kendimizden bile uzak dm, gurbete yuvarlanmtk. "nsanlar aras" yalnzlk deildir bu, insann bizatihi kendi iindeki yalnzldr. Dnyann hakikatiyle bile aramzda berzahlar vard. Dnya sebepler lemiydi ne de olsa. Bizimle O'nun arasnda yetmi bin nurani perde vard. Binler perdeler, berzahlar iinde hakikati taharri ederiz bu dnyada. Bazen berzahlar geemeyiz, taklr kalrz perdelere. Gurbet, gurbet iinde. Hakikatin bile uzana dtk. Matematikiler derler ki: Ne kadar urarsan ura, "bir" olamazsn, biz olamazsn. Bire, bir olua yaknlaabilirsin ancak. Bir yere ulamak iin derler, her seferinde yolun yarsnn gittiini dnn. Menziline yaknlarsn ama varamazsn. Birin limiti

derler, 0,99999...dur, sonsuza kadar gider bu dokuzlar. Arada kapanmaz bir mesafe kalr hep. Kendimizle, onunla ve senin aranda. te bu da varolusal yalnzlktr. Ne kadar sevsen de, ne kadar sevilsen de, belki biraz azalan ama bitip tkenmeyen yalnzlk. nsann kendisiyle arasndaki kapatlamayan uurum. Bir bakasnn bize elinin yetiemedii aralk. Hangi kol bizi tutarsa tutsun, dtmz yer. Hangi el bizi kaldrrsa kaldrsn, ayamzn altnda kalan boluk. Hangi kalp bizi strsa stsn, kalan soukluk. Hangi sava biterse bitsin, geride kalan husumet. Hangi bar gelirse gelsin, onarlamayan yknt, kapanmayan yara. airin (Cahit Koytak) yalnzln da yalnz kald yer, dedii yer: "Onu yerinde bulamamsn gibi/Kendini yalnz hissettiin yer,/Yalnzln da yalnz kald yer.../te oras, o kedir belki,/Seninle beraber her eyin bittii/Ve Tanr'nn balad yer. Bizimle O'nun arasndaki mesafe. Bizim O'ndan sonsuz uzaklmz. O'nun bize sonsuz yaknl. Ancak O'na kavuunca, O'na dnnce bitecek olan yalnzlktr varolusal yalnzlk. Bu dnyada bu yalnzlk dinmez. Az buuk teselliler buluruz belki. Bir an unuturuz belki. Ama varolusal yalnzln souk nefesi ensemizdedir hep. Bizi takip eder nereye gidersek gidelim. Hep durur kalbimizin en mmtaz kesinde. Varolusal yalnzlk insan insan klan eylerden biridir. Emanet-i Kbra'nn iimizde brakt izdir. Bu emaneti tadka tayacamz yalnzlktr. O'ndan geldik, O'na dneceiz.

34

Tm ayrlklardan o zaman ayrlacaz. te o zaman yalnzlk diye bir ey de olmayacak. Dnya srgnnden azad olacak, O'nun ebedi yurdunda yaayacaz. nk ancak ebedi hayat yurdunda berzahlar aacaz. Hakikat de bize kendini saklamayacak artk. Btn rtler, btn perdeler bir bir kalkacak. Emaneti sahibine vermi olacaz nk. yi ki hayat ksa...

kadar uyuukluun dman. Hmla esen souk rzgrla, hayat silkinip kendine geliyor. Geceleri, gk, dondurucu ayazda berrak m berrak. Ayaz geceler, gkyznn nndeki perdeyi yrtp atyor. Pencerenin bir scak taraf var artk, bir de souk taraf. Scak tarafndaki buu zerine kelimeler yazlyor. Buu geince uup gidecek kelimeler bunlar, tpk hayat gibi, geici. Dler scak odalardan souk caddelere akyor. Yzn asyor zaman bir k souunda. Parmak ularndan sa diplerine kadar bir baka hissettiriyor kendini hayat. Tenha sokaklarda lo klar halinde dolayor hayat. Yrmeli, yrmeli, yrmeli, soukta. meli.

meyenler sarlmay unutur

me zaman imdi. Tir tir titreme zaman. Gneten uzaklatrlan dnyann ehresinde "souk" yaratlyor sonsuz bir ustalkla. yle birden olmad bu. Gndzn geceye dnm gibi ar ve usul usul. Yapraklarndan soyunmu aalar, dallarnda kular, kk balarn gslerine gmmler, kanatlarn smsk kapamlar uyukluyorlar, souk rzgr estike tyleri hafife havalanyor sadece. Arabalarn ounun camlar smsk kapal, scak hava fleyen klimalar camlar buulandrm. Apartmanlarn atsndan ykselen duman, ar ve ylankavi bir dalgalanmayla havaya karyor. nsanlarn azlarndan kan buhar, yaamn ilk ve son alameti olan nefesi grnr klyor. Paltolarna, atklarna, allarna sarlyorlar yenler smsk. Artk ellerini ceplerine sokmann ve snmann sevincini buluyor insan. menin en gzel yanlarndan biri, sonunda bir scaklk bulup snmak. Souk demek sanki sarlmak demek.

Kimi duygular ancak soukta hayat bulur. K meyveleri gibi. Buz tutan dncelerin yegne ifasdr soukta yrmek. Yrmeli, yrmeli, yrmeli soukta, eller cepte, gzler uzaklarda, meli. Rahatna ve keyfine dknlk, eninde sonunda dkn olduu eyin hmna urar. Cezalar, amellerin cinsine gredir. Alkole dkn olann, en byk zarar ondan ekmesi gibi. Kim ki rahatna dkndr, souktan ikyet stne ikyet eder, onu dman beller, kendini souktan ve mekten saknr m saknr. Souktaki nimetler de saknr kendini ondan. Sabahlar yry nerisi yaptm kiilerin en byk itiraz u olur: "Ama yorum." yi ya ite, mek iin yrmeli. Souk, uyuuk bedenlerin iine canllk fler hlbuki.

Sokak kedileri kuytu bir kede bzmler, birazdan merhametli bir kalbin getirecei yiyecei bekliyorlar sabrla. Bu da iki kalbin birbirine sarlarak snmas demek. Yaz gnei ne kadar bunaltcysa, kn ayaz o

Geenlerde biri, birine anlatyordu: "Bir haftadr havann nasl olduunun farkna varmadm anladm. ten eve arabayla geliyorum. Kapal otoparka park ettiim arabadan iniyorum, gn yz grmeden asansrle daireme kyorum. Ayn

35

ekilde, hi dar kmadan evde arabama binip iyerime gidiyor, arabay yine kapal otoparka park edip asansrle altm kata varyorum. Darsyla temas etmeden yayorum." Ne hazin deil mi? Keyif ve rahatlk uruna, hayattan oluyor insan. Cildine dokunamyor rzgr. meyi unutmak, iliklerine kadar ileyen bir histen mahrum kalmak deil de nedir? Souktan tylerin diken diken olamamas ne byk kayp. Souktan bzlememek ne byk bir mahrumiyet. nk soua maruz kalp meyenler, sarlmay da unuturlar. meyenler, eninde sonunda yenleri de unutur. Scakta geveyen ruhlar soukta dirileir hlbuki. Kn ayaznda, souun bahesine aar baz duygular. Kar mesela, kn ayaznda yaratlr da lapa lapa yollanr. Soukta daha ok dnr insan yenleri. Sokaktaki kedilere, kpekleri soukta daha ok merak eder. Fakir fukarann hali, efkatine daha bir taklr insann. Alt delik bir ayakkab souk bir k gnnde delip geer insann da kalbini. in iin soukta daha bir szlar kalpler. Bakalar iin soukta daha ok atar. Souu unutmak meyi unutmaya, meyi unutmak kendini unutmaya, kendini unutmak bakalarn unutmaya gtrr insan. meyen, yenlerin halinden anlamaz. yenlerin halinden anlamayan, eninde sonunda kendini de anlamaz. Kendini anlamayansa, hibir eyi anlayamaz artk.

hazrlanyorsun ya da dev yapyorsun. Resim yapyor da olabilirsin, renkleri birbirine katarak bir gn batm boyuyorsun. iir yazyorsun belki de. Gece odana ekilmisin, gnlne iini dkyorsun. Elinde t, dantel ryorsun. Ya da bahenin ayrk otlarn temizliyorsun. Yannda kimsecikler yok. Seni gzetleyen bir ift gz yok. Yok mu? Zihninde o bildik endie uyanveriyor: Gzel olacak m? Sonra birden kendini dikletiriyorsun ve "Yaptm ii bakasna beendirme abam yoktur benim" diye geiriyorsun iinden. Yaptn yemei senin beenmen yetiyor da artyor bile. Sofradakilerin ne dnd ile ilgilenmiyorsun hi. "Harika olmu!" deyip demeyeceklerini dert etmiyorsun. Bakalarnn seni beenip beenmemesi umurunda deil. Onlara kendini beendirme kleliinden kurtulmusun. zgrsn, rahatsn. Yaptklarn sadece senin beenmen yetiyor. Mesela, giyinip kuanyorsun. Ya da aynann karsna gemisin, ssleniyorsun. Bir bakas ya da bakalar iin sslenmediine yle eminsin ki. "Ne kadar ho olmusun!" denilip denilmemesi hi derdin deil. Ne kadar ho oldum, demen yeterli ve kfi geliyor sana. Ben beeneyim yeter, diye geiriyorsun iinden. Kimsenin gzne girmeye almak gibi bir derdim yok, diye dnyorsun gururla. Yanlyorsun. Hl gzne girmeye altn biri var: Kendin. Aynada sana bakan bir ift gz var, baksana. Nasl da inceliyor seni. Yznn her ayrntsna nasl da dikmi gzn. Ya da yaptn yemein tadna bakyor, kokluyor, inceliyor da inceliyor. inden, kendi kendinle konuarak, gklere karyorsun kendini. Nasl da vyorsun. Harikasn, muhteemsin, gzelsin, akllsn, zeki mi zekisin. Beendike beeniyorsun kendini. Oyalandka oyalanyorsun, kendinle. Ya da tersi oluyor. stediim gibi olmad diye

nsan, bakalar ve kendi

Btn dikkatini yaptn ie vermisin. Mesela, yemek yapyorsun. Mesela, harl harl bir snava

36

paralyorsun kendini. Belirlediin standarda ulamad diye kendini ayaklarnn altna almadn kald bir. Ezdike eziyorsun onu. inedike iniyorsun. Her iki trl de, yazk ediyorsun kendine. Sen, seni ne kadar vsen de, ne kadar takdir etsen de, ne kadar beensen de, kalbinde sonsuz bir atlak, bir trl doymuyor yine.. Bakalarnn gzne girmekten kaarken kendi gzne girmenin tuzana yakalanyorsun. Benliin ve nefsin seni beensin diye rpndka rpnyorsun. "Biliyorum ki, nemli olan bakalarnn ne dnd deil, benim ne dndm" diyerek vnyorsun, bunu bir zgven iareti sayarak. Bakalarn amsn, byklenmeci benliine taklp kalmsn. nsan, ayn zamanda kendisi iin bir bakasdr hlbuki. nsann bizatihi kendisi, onu ilk inceleyen, ven ya da yeren, gklere karan ya da yerin dibine batrandr. Yalnz bana olduun bir anda dahi, hl yan banda biri dikilmi konuuyor seninle. Hibir zaman yalnz olmadn ki: Sen ve kendindin hep. "Ben kendimi beenmiyorum, beni beenenleri de beenmiyorum" diyor Zamann Bedii. Diyor ve sadece O'nu vyor, kendinde grd tm gzellikleri, hayrlar O'ndan biliyor; bundandr ki ne iinden ne dndan kendi kendini vmyor. Kendini bakalarna beendirmeye almad gibi, kendini kendine de beendirmeye almyor. "Amelinizde rza-y lah olmal" diyor ayrca. Kendini beendirmeye altn zatn ve bakalar dnda biri daha var: Mutlak Varlk. Yaptmz her ii mutlak nazaryla ahitliini yapan Mutlak Varlk var. "Eer O raz olsa, btn dnya ksse ehemmiyeti yok." O raz olsa, her ne yapyorsan, benliinin ve nefsinin yaptn beenmemesinin de bir nemi yok. Benliin, nefsin sana ksse, yine ehemmiyeti

yok. "Eer O kabul etse, btn halk reddetse tesiri yok." te "btn halkn" iine, sen yani kendini yceltmek isteyen benliin de dhil. "O raz olduktan ve kabul ettikten sonra, isterse ve hikmeti iktiza ederse, sizler istemek talebinde olmadnz halde, halklara da kabul ettirir, onlar da raz eder." Halklarn iine sen de, senin benliin de dhil. O raz olduktan sonra, sen kendinden bir trl raz olmasan da bir ehemmiyeti yok. O raz olmadktan sonra, benliinin, kendinin gzne girmisin, ne nemi var? Bakalarna aldrmam derken kendine aldrmann tuzana dm, iin iin kanyor yaralarn. Her ne yaparsan yap, "Allah'm, bunu senin iin yapyorum, raz ol yaptmdan" de ve ekil geriye. Elbette, elinden gelenin en iyisini yaptktan sonra. Ha bakalarna ispatlamaya alyorsun kendini, ha kendine, ne fark eder ki? te byle, ey nefsim. Yorgunluunun bir nedeni de bu.

Ders almak
Ta tasanz byle zorlanmazsnz belki. Oflayp pufluyorsunuz. Bastrdka bastryor sknt. Duvarlar zerinize zerinize geliyor. Bir odaya, bir masaya, bir kitaba zincirlenmisiniz. Harfler, kelimeler, cmleler gzlerini dikmi size. "Hadi, devam et, pes etme, tm dikkatini bize ver" diye sesleniyorlar hal dilleriyle. "Bizi oku, bizi temaa et, bizi bir dersi, bir snav gemenin ya da niversiteyi kazanmann ya da bitirmenin nedeni olarak ilgilenme bizimle sadece." Sekizinci snfa giden iki kardesiniz mesela, adlarnz Zeynep ve Serra. Odalarnza kapanm Rmeysa hocanzn verdii testleri zyorsunuz. nce konuyu okuyorsunuz bir kez daha: "Elementlerin belli bir dzene gre sraland, element atomlar ile ilgili bilgiler ieren bu izelgeye periyodik tablo denir. Periyodik tabloya bakarak

37

elementlerin baz zelliklerini anlayabiliriz." Metalleri, ametalleri, yar metalleri alyorsunuz. Acaba? altnz, rendiiniz daha te bir ey aslnda. Mutlak Varln sonsuz isimlerinin sonsuz tecellisini alyorsunuz. "Elementlerin belli bir dzene gre sraland..." cmlesi ne hatrlatyor size? O, "Mukaddir"dir. Her eyin kymetini biip, ona gre vcut veren bir Yaratcn olduunu idrak ediyorsunuz. Kalbiniz ldyor sevinten. Elementleri renmenin her saniyesi, O'nu anmann, onun ilmini vmenin vesilesi oluyor. Basite ders almyorsunuz kzlarm: Onun esmasnn drbnyle, kalbinizle Rabbinize bakyorsunuz. Psikoloji alyorsunuz mesela. nsan beyninin muhteem yaps ile ilgili, mesela hafza ve dikkat ileviyle ilgili bir blm okuyorsunuz. Hayretten hayrete dyorsunuz. Duruyorsunuz. Bizim varoluumuzun amac her daim O'nu anmak ya. Tam sras ite. nnze kinatn kk bir misali serilmi. "Fetabarakallah" sz dklyor dilinizden. te tam o an basite bir ders almaktan teye ykseliyorsunuz. Dnyann en nemli iine dnyor ders almanz. Ders alrken O'nu anyorsunuz, daha ne istiyorsunuz. Corafya alyorsunuz mesela. Dnyann kendi etrafnda dnmesine dair bir blm okuyorsunuz. Vicdanndan bir itiraz yanklanyor: Dnya kendi bana nasl dner ki? Varsn retmenlerinizin bazlar ya da ders kitaplarnz dnya "kendi bana" dner desin. Siz dnyann kendisine kulak veriyorsunuz: Ben O'nun emrindeyim. Ders alyorsunuz: O'nun sanatn, hikmetini, rahmetinin sonsuz tecellisini talim ediyorsunuz. Her bir paragraf okuduka "Maallah" demeyi adet ediniyorsunuz. Bazen "Barekallah" diyorsunuz. Bazen de "Allah'm ne gzel yaratyorsun ya, seni ok seviyorum" diye konuuyorsunuz O'nunla. Kimya alyorsunuz mesela. Ezberlediiniz formller tebessm ediyor size. Dilleri olsa teekkr de edecekler. Nihayet uurlu bir insan karma kt da bendeki sanat Rabbime teslim etti diye. Tp okuyorsunuz mesela. hastalklar dersindesiniz. Bitse de gitsek u ders diye

geiyorsunuz iinizden. Zamann Bedii'nin u szlerini hatrlyorsunuz: "Mesel, tp bir fendir, hem bir san'attr. Onun da nihayeti ve hakikati Hakm-i Mutlakn f ismine dayanp, eczahne-i kbrs olan ry-i zeminde Rahmne cilvelerini, edviyelerde grmekle tp, kemltn bulur, hakikat olur." hastalklar dersinde deilsiniz artk, O'nun afi isminin tecellisinin anlatld bir "hakikat dersinde"siniz. Kinatn en nemli iini yapyorsunuz. Hangi dersi alrsanz aln, hangi blmde okursanz okuyun; okuduunuz her ilim, altnz her ders O'na ait bir kanundur. O'nun yaratma biimidir. O'nun sanatdr. O'na bir adm daha yaknlamaktr. Her ey O'nu anlatp O'nu and gibi, ders alrken okuduunuz her kelime de, her cmle de O'nu anlatyor susmakszn. Nefis de vazifesini yapyor, oflayarak puflayarak da olsa bu davete, bu muhteem ilim lenine riayet ediyor. Siz ise o ne derse desin, onun yaknmalarna kulak tkayp zerinize den grevi bambaka bir tat alarak yapyorsunuz. Bu sefer o seni ynetmiyor, sen onu ynetiyorsun.

Kendini yaltan erkek-1

Birbirine mukabil tutulan iki aynada saysz ayna temessl eder. Bir vazodaki iek demeti birbiri iinde oalm gzellik demetidir ve tek bir iekten daha caziptir. "Bir ta, talyla beraber kubbeli binalarda ustann elinden kar kmaz ban eer, arkadalaryla birlemeye meyleder ki, sukut tehlikesinden kurtulsunlar." Adam, akama kadar alp abalyorum, gecem yok gndzm yok, kimin iin, sizin iin tabii, daha ne yapaym, diyor ve suskunlua gmlyor, kendi iine ekiliyor, aynasnn zerini rtyor kara bir rtyle. Yolun kenarndaki yalnz, skt etmi bir ta gibi ailesiyle ilgisiz adam. Adamn sorunu az konumas deil. Adamn sorunu iinde sadece kendinin yaad bir dnya kurmu olmas. eriye kimseyi almyor, belki de alamyor, almasn bilmiyor. dnyasnda bir insan nasl arlayacandan bihaber. Misafir gelince eli ayana dolaan ev sahibi gibi o. nsiyet acemisi. Kalbi baka birinin kalbine deemiyor.

38

l koltukta uzanm yatyor. Grntler geliyor, grntler gidiyor. Tek ynl bir iliki iinde onlarla. Bakmaktan te bir iliki kuramyor, bu yzden tam ona gre cam ekran. Ona sorarsanz, gya dinleniyor. Ruhu, dinledii haberlerle kasvetli bir maaray andryor. Siyasiler birbirini suluyor. Dolar dyor, iniyor. Trafik kazasnda kii lyor, be kii ar yaralanyor. Televizyondan sklnca bilgisayarn bana geiyor. Sofra bandaki sessizlik ise Sina l'nde bile yok. Adam iftar olmayan bir sessizlik orucunda. Az sadece lokmalar iin alp kapanyor. Ba ne eik, dalp gitmi, ne yediinin bile farknda deil ki sanda solunda kim var bilsin. O bir muhabbet fakiri. Konumaktan pek holanmasa hadi neyse. En azndan dinlemeyi bilse, bir bakasnn derdiyle dertlense. Karsnn sylediklerine azck kulak assa. Kadn ekinik ekinik o klie soruyu soruyor: "Ee, gnn nasl geti?" Kadn aslnda cevabn ezberledii bir soruyu soruyor. Adam, sanrsnz, dnyann en ksa telgraf ekme yarmasnda birinci olmay aklna koymu: "yi." Azndan laf sanki kerpetenle alnyor. Kadn bir teebbste daha bulunuyor. "Ne yaptn bugn?" "Her zamanki iler ite!" diyerek soruyu savuturuyor adam. Kadn, adamn hayatyla ilgili ayrnt bir soru, mesela "u ii halledebildin mi?" diye soramyor. nk kadn, kocasnn hayatna dair bir ey bilmiyor. Arkadann kocasnn hakknda bile daha ok malumat var oysa. Hatta bir keresinde kocasnn i seyahati iin yurtdna gideceini kocasnn arkadann karsndan renmiti de nasl bozulmutu. Adam, evde yalttka yaltyor kendini. Evli olmay bir at altnda yaamak, sabah gitmek, akam eve gelmek zannediyor. Eve gelmesi bir ltuf ona gre. kim yok, kumarm yok, karm dvp svdm de yok, benden bu kadar, diye dnyor. Aile emberinin kenarnda dolayor, admn atmyor bir trl ieriye. Kendi iine bklm, kamburlam vaziyette, iine smaya alyor. Ne bakasnn dnyasnda yer edinme arzusu var ne de bakasn iine alma hevesi. Onun iin sadece kendi var. ine kendi isteklerini, arzularn, heveslerini, doldura doldura bakasna yer brakmyor. Adam kendini kendiyle bouyor. Bir bakas -burada kars- dnyasna alarak zenginlemek iin byk bir frsat halbuki. Adam frsat teptike tepiyor. Frsat u: Bir insanla yaknlamak. Onu tanmak, onunla nsiyet kesp etmek. Akn, sevgisini, evkini, merhamet ve efkatini karsyla mbadele etmek. Hayatn lezzetlerini paylamak, gam ve kederinde birbirine yardmc olmak. Birbirinin lemini ziyaret etmek, orada konaklamak, onu kendi dnyasna misafir etmek, orada onu arlamak. Kadn buna hazr. O

biliyor ki, insan ancak byle oalr. "Dnyada insanlarn tam nsiyeti, ancak refikasyla olur." der Zamann Bedii. Adam kendini tam nsiyetten mahrum brakyor. Adam brakn oalmay, gn be gn eksiliyor. Tam bir ilgi cimrisi o. Elinin skl kalbine de sirayet etmi. Karsna birazck ilgi verse sanki ii eksilecek. Bilmiyor ki oaldka oalacak. Bilmiyor ki, gsterecei ilgi bu dnyada olmasa bile mutlaka te dnyada karln bulacak, hem de sonsuz olarak. Adam kalbine mukabil bir kalbi, 'kalblerin en latifi, en efiki; ksm- sni ile tabir edilen kadn kalbi'ni elinin tersiyle itiyor. Sonra da hayattan ikyet ediyor, Yaratc'ya ksyor. Allah insana zulmetmiyor. nsan kendine zulmediyor. Not: Kurguladm bu hikyenin bir de "erkei yaltan kadn" versiyonu var. Onu da nmzdeki hafta yazacam inallah.

Erkei yaltan kadn-2

Adam marketten pr nee kp, admlarn hzlandryor, bir an nce evinde olmak iin. Aklna gelen bir imge neesini karp onu duraksatyor, ellerindeki poetler arlatka arlayor. Sk sk yaad akamlardan biri mi olacak tedirginliiyle ii pr pr ediyor. Biri kz biri olan iki ocuunun kapda kendini karlayacaklarnn hayali, keyfini yeniden yerine getiriyor. Kadn poettekileri teker teker karp yerlerine yerletirir yerletirmez, salonda ocuklaryla oynayan kocasna sesleniyor: "Bir kere de marketten eksik bir ey almadan ksan. Bu sefer de maydanoz almay unutmusun," diye kan sesi evin iinde n n tyor. Adam, "maydanozlar pek taze olmadndan almadm," diyor ruhundaki yorgunluu ele veren ses tonuyla. "stersen gidip alaym," "Gerek yok," diye sinirli sinirli aznn kenaryla konuuyor kadn, hzn alamayp ekliyor duyulur duyulmaz, "neyimiz tamam ki salatamz tam olsun." Adamn tm itah kayor, bitip tkenmi yaama itah gibi. Lokmalar aznda bydke byyor. Kadnn, "maallah muhabbetine de doyum olmuyor" szn ne yapsa da duymasa. Kap gitse, ok uzaklara gitse. Aya kadar gitse hatta.

39

Yldzlarda mekan tutsa. Tabandaki etten bir para kesip ataln olunun azna gtryor. Bir lokma da kzna veriyor. Bir lokma da... Karsna. Fel inmi gibi kolu halsizleiyor. Einin kendisine de kendi yemeinden ikram etmesini bekliyor iten ie. eytann telkiniyle atp ona galip geliyor. Bir para eti kesip karsnn tabana brakyor. Kadnn maraz karmada stne yok. Tabana konmu eti evirip eviriyor. "Yal et yiyemediimi bir trl renemedin." ki sene nce de bir i seyahatinde karsna hediye getirdii anta iin benzer bir sz iittiini hatrlyor: "Bu tr antalar kullanmadm bilmiyor muydun da bunu aldn?" Adam gmldke gmlyor iine. Yok olup kayplara karsa. Adamn gznde o an lm hayata racih grnyor. "Ee, gnn nasl geti?" diye soruyor kadn. Adam karsnn yeni bir hamlenin peinde olduunu seziyor. Gerekten gnn merak etseydi keke. Yaadklarn anlatsayd, bir hikye anlatr gibi. Biraz o konusayd, biraz kars. Ortak bir dilleri, birlikte anlattklar bir hikyeleri olsayd. "yi." "Anlat bakalm. Bugn kiminle attn iyerinde?" Dilini eek ars soksayd da, alt ay nce iyerinde mdryle yaad o sorunu, hani sonradan kendisinin de hatal olduunu dnd o gerilimi eine anlatmasayd. Kars ona destek olup merhamet ve efkatiyle sarp sarmalayacana, "kesin yanl bir ey yapmsndr da mdrn yle davranmtr sana," demiti. Adam geen yllar, yaadklarn yle bir tartp kendinden phe duymaya balyor: "Yoksa ben gerekten de kt bir insan mym?" lenleyin annesiyle yapt telefon grmesinin bahsini bana silah dayasalar amamal. "Yine annenle mi konutun, beni gndz bir kere aramazsn haftann gn annenle konuursun. Senin beni sevdiine asla inanmyorum," diyeceine ad gibi emin. Kadn, "leden sonra annen arad, ocuklarla konutu uzun uzun, zoraki benimle de birka kelam etti," deyip susuyor. Muhtemelen annesi, kendisiyle konutuunu karsna sylemi, ka kere de tembih etmiti halbuki, karma konutuumuzu syleme diye. Annesi yal, unutuveriyor tembihlediini. Karsnn azndan laf almaya altndan yle emin ki. "Seni de aram annen."

"Evet arad." "Ne konutunuz?" "Oradan buradan." "Beni de ekitirmisinizdir muhakkak." Adam oflayarak derin bir i ekiyor. "Bakyorum da varlm rahatsz ediyor seni. Bu evde fazlaym zaten.." Adam, ataln hmla salatadaki domateslere saplyor. Karsn karsna alp kim bilir ka kez anlatml var, onu rahatsz olduu eyin karsnn srekli memnuniyetsizlik kokan cmleleri olduunu, doymak bilmez vlme beklentisine karn, takdir etmeyi bilmemesini. Kars o konumalarda bile ii kavgaya gtrmt. Kavga etmeden konumak neden mmkn deil ki? "Beni neden hayatnn dnda tutuyorsun? Annenle konuman bile saklyorsun." Yllar iinde adam kaln, sert bir kabuk balamt. Ve artk o kabua ekilip, ban darya karmaya korkan bir kaplumbaaya dnmt. Ne zaman kaln kabuundan ban uzatacak olsa sert bir darbeyle karlayor nk. Karsyla hayatna dair en ufak bir ayrnty paylasa, kadn snger gibi emiyor onu, vakti zaman gelince, fo, zerine boaltyor. Mesela, yine bir gn ablasyla yaad bir sorunu anlatmt karsna. Kadn bunu hafzasnn "unutulmayacaklar" ksmna yazd hemen, bakaca birok ey gibi. Kadn, adam, sonradan aleyhine delil olarak sunmak iin kullanaca bilgileri toplamak iin dinliyor adeta. Bir tartma srasnda, "ne biim ailesiniz ya hu, ablanla bile anlaamyorsunuz," diye iini boaltmt kadn. "Salata nasl olmu?" diye soruyor kadn. "Eline salk, gzel olmu." Kadn huzursuz ruhunu kocasna aktmaya kararl. Kendine biilen hayattan memnun deil ki, kocasndan memnun olsun. nsan iinde neyi tarsa darya da onu szdrr. Kadnn iinde sadece memnuniyetsizliin kararts var. Kadnn tek bildii eletirmek, kusur bulmak. Daha da acs, kendi mutsuz ve huzursuzsa, bakalar da mutsuz ve huzursuz olmal. "Maydanozu almay unutmasaydn daha gzel olacakt ama byle idare ediver artk." Adam, "maydanozu almay unutmadm, taze olmad iin bilhassa almadm dedim ya," diye bir kere daha sylemesinin hibir hkm olmadn biliyor; maydanozu alsayd, "ne biim maydanoz almsn, baksana er p gibi," diyeceini de. nk kusur bulmay kendine i

40

edinen insanlarn kendini hakl gsterecek baka bir ey syleyeceini bilecek kadar hayat tecrbesine sahip adam. Sessizlik byyp imi bir balona dnyor. Adamn tek sna oldu yllar iinde sessizlik. Bu yzdendir ki, yllar getike karsyla ks kalmay uzattka uzatyor, nk kslk bir adan iine geliyor; bir tek ks kalnca evinde rahat ettiini, karsnn szel tacizlerinden kendini koruyabildiini reniyor. Bunun salkl bir zm olmadnn da farknda: Ks olmak soba borusunun iinde biriken kurum gibi iini kirletiyor. Kurguladm bu hikyedeki kadn ve erkek karakterleri rahatlkla yer deitirip okunabilir. Ayrca burada yazdklarm en uta bir rnek tekil ediyor. Her sorunlu evlilikte yaananlar bu denli olmayabilir elbette. Ama einin kendini yalttndan ikayet eden kadn ya da erkein takkeyi nne koyup zeletiri yaparak, bu yaltma katklar zerinde dnmelerinde fayda var. ki insann salkl bir iliki ne ina etmesi ne kadar zor deil mi? Rahmet zahmettedir ama.

anlayamyorum." "Ben de senden ayrlan bir insandan neden vazgeemedin, onu anlayamyorum." diyorum. Yzme hatal bir ey sylemiim gibi bakyor. Kalbinin nianlsndan vazgemesini, onu brakmasn beklemem yanl bir eymi gibi. "Bunu bilsem sizinle konuuyor olmazdm." diyor terslenerek. "O kadar eminim ki, o gidecek baka bir kz bulup evlenecek, baka birini sevecek, mutlu olacak, buna dayanamyorum." der demez yersiz bir soru soruyorum. "Onu kskanyor musun?" "Bu kskanlksa, evet, kskanyorum. Onun bir bakasn sevme ihtimaline dayanamyorum." Tam bu an uyanyorum. nmde ilerlemem gereken bir iz beliriyor. yi takip edersem, tam olarak ne olduunu bilmediim ama sezdiim bir yere varabiliriz. "Bunu biraz daha asan keke." "Artk bir bakasn dnecek, beni deil. Bunun ihtimaline bile katlanamyorum." "Bir bakasn dnecek olmas m, yoksa seni dnmeyecek olmas m burada daha ok dert ettiin ey sence?" "Beni dnmeyecek olmas sanrm." "Birinin seni dnmesi senin iin ne anlama geliyor?" "Herkes sonuta hatrlanmak ister." "Yani, onun seni unutmas..." diyerek cmleyi onun tamamlamasn bekliyorum. "Onun beni unutmas yok olup gitmem demek, hi olmam demek. lsem daha iyi." "O zaman, onun seni brakmas, seni unutmas anlamna geliyor, seni unutmas da yok olmak gibi bir ey. Sevdiin bir adamn seni terk etmesinin sende 'yokluk' hissi uyandrmas ilgin deil mi?" "Burada ilgin olan ne ki?" diyor alayc bir tonla. Konumasnn bir yerinde, "Yaadmz onca ey paylatmz onca an ne peki, yok olup gidecek mi onlar?" dediini hatrlatyorum. "O kadar gzel hatralarmz var ki, imdi onlara yoklar ve buna da dayanamyorum. Kendiyle birlikte onlar da elimden ald gtrd."

Yolunu arm ak-1

ehrin zerine km sisin bir trl dalmamas misali, dnyasnn her kesine sirayet etmi bir hzn, aylardr kalkmyor zerinden. Gne grmeyen souk k gecelerini andran hayatn kan anana dnm gzlerinden akan yalarla stmaya alyor. Nianls yz yze grmeye bile gerek grmeden bozmu nian. Birka cmleye sdrlm ayrlk haberini ald o meum mesaj okuduu gece yars, hayat da yarlm. "Seni sonsuza kadar seveceim." diye haberler getiren mesaj bu kez "Seninle yapamyoruz, ayrlk her ikimiz iin de hayrl olan." szlerini tam. Bir 'bip' sesiyle her ey alt st olmu. "Mideme korkun sert bir yumruk yedim sanki." diyor bir yandan alayarak. "O geceyi nasl geirdim hi bilemiyorum. Allah kimsenin bana vermesin. Hayatm zindan oldu. Tm hayallerim ykld. Be ay sonra evlenecektik." Nianlsyla yz yze grememi. "Sana tm anlatabileceim bu kadar, yz yze grmek bir eyi deitirmeyecek ki!" cevabn alm. Israrlar fayda vermemi. "Beni ok seviyordu, nasl ayrlabilir,

41

"O imdi hayatnda olsayd, o kadar gzel hatralarnz nerede olacakt, yine gemite kalmayacak myd?" diye soruyorum. Konumaya devam etmeye niyeti olmadn grnce devam ediyorum: "Hatra hatradr, onun imdi yannda olmas gemii nasl elinde tutabilir ki? Eski nianlndan vazgeememenin nedenini grebiliyor musun?" diye soruyorum. "nk onu ok seviyorum." diye atlyor sze can havliyle. "Ac ekmenin, kalbinin ondan vazgeememesinin sebebinin tam olarak bu olduundan emin deilim. Israrla onun seni unutmasndan korktuunu syledin. Ayrca hatrlarnzn yok olmasndan. Seni hi unutmamas, hep sevmesi, onun dnyasnda devaml bir varlk kazanma talebindi, bu da hayatnn geiciliine, faniliine, bir gn bitiine kar bir nevi ilacnd ya da savunmand. imdi bu savunman km oldu gibi grnyor. Seni unutmas demek bir parann lm demek, yok olman, souk bir hilie karman demek adeta. En iyi ihtimalle de dnyadaki varlnn zayflamas demek. Tpk flulaan bir silet gibi... O yoksa gemiin de yok gibi senin iin. nnde ne gelecek kald ne gemi. Asl dayanamadn bu dnyadaki geiciliin gibi grnyor." "Evet, hakl olabilirsiniz." diyor mahcup bir bakla, ''Bu olaydan sonra yalanmaktan daha bir korkar hale geldim." "Belki de hep korkuyordun, kendini bildin bileli. Bu yzden bu adama bu kadar bel baladn." Aklma ''Drdnc ua"nn bandaki Birinci Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye'deki "Bendeki ak- beka" diye balayan paragraf geliyor. "Aslnda," diyorum, "ak dediimiz hal, ak- bekann glgesine yapma halidir. Ak- beka da aslnda yolunu arm bir aktr." Ne demek istediimi ben tam anlayamyorum ki, o anlasn. Byle bir eyi anlamak onu yaamann derecesiyle mmkn. zerinde dnmek istiyorum sadece, Drdnc ua'y bir kez daha okuyarak.

Karla birlikte sen de eriyorsun, gnele birlikte her gn battn gibi. Aalarn dallarnn ucunda patlayan tomurcuklar kalbinin iinde iekleniyor. Yine kalbinde sararp soluyor iekler. Bulutlar kalbinin zerinde szlyor. Kular ruhunda cvldayor. Kular ruhunda sus pus oluyor. Her ey sana yle bir uruyor. Bir urak yerisin. Hangi glge kalcdr, sylesene? Kalmaya, dizlerinde derman kalmyor varlklarn. Gidiyorlar. Gitmeyin, kaln, diyorsun. Sanki sarlar. Yalvaryorsun. Israrc bir ev sahibi misali. Biraz daha kaln, diye. Bir hoakala bile lzum grmyorlar. Kederle kzgnlk arpyor iinde. Yalnzlk kaygsyla yzst braklmann fkesi sarma dola, sana arkadalk ediyor. Yine kedere kaldn ite. Varlklar bir glge. Hatta belki de glgelerin glgeleri. Onlar kucanda tutmak, nafile bir aba. Bir damlann iinde yansyan , gne sanyorsun.

Ak-bekann glgesine yapmak-2

Parmaklarnn ucunda atyor hayatn nabz. Gzlerinde yor yaam. Gne senin iinde doup batyor. Kar hislerinin zerine yap eriyor.

Sevincin ad veda olmu bu dnyada. Bulumann ad ayrlk. Sevmenin ad gitmek. Yok hayr, karma baklarn. Gzlerini, varlklarn zerindeki fanilik damgasna dik. Baka are yok. Baka bir yolu yok ifann. yle diyor ya Zamann Bedii: ''Hsn ve cemalleri

42

stnde fnilik damgasn grr, alka-i kalbi keser. Eer kesmezse, mahbuplar adedince mnev cerihalar (yaralar) oluyor.'' Karma gzlerini faniliin zerinden.

Gn gelir, devran dner. Sen de gidersin. Ardnda braktn gzler senin iin ya dker bu sefer. Aklna geldike, iin titriyor.

Bir kere daha bak, bin kere daha bak. Kim bilir, her an gidiyorsun. in szm szm szlayana dek bak. Varsn olsun. Gitmeyen birine bal ya kalbin. ''Fanilik damgas'' kalbinin ifas. Bu da kalbinin esintisi olsun. Sonra da yle de: "Madem o hadsiz mahbubat fnidirler, beni brakp gidiyorlar. Onlar beni brakmadan evvel ben onlar Y Bk Ente'l-Bk demekle brakyorum. Yalnz Sen bkisin ve Senin ibkn ile mevcudat beka bulabildiini bilip itikad ederim. yleyse, Senin muhabbetinle onlar sevilir. Yoksa alka-i kalbe lyk deiller." ''Btn firaklardan gelen feryatlar, ak- bekadan gelen alamalarn tercmanlardr.'' Yaratlr yaratlmaz, tutumutun bekaya. Hep sonsuzluk iin aladn. Hep ebediyet iin kederlendin. air'in (Pedro Salinas) dedii gibi, ''Bir gece glgeye kaplm, tutuluvermitin.'' Tutulduun kendi bekan deildi. ''Bendeki ak- beka, bendeki bekaya deil, belki sebebsiz ve bizzt mahbub olan kemal-i mutlak sahibi, Zt- Zlkemal'in ve Zlcemal'in bir isminin bir cilvesinin mahiyetimde bir glgesi bulunduundan, ftratmda o Kmil-i Mutlak'n varlna ve kemaline ve bekasna mteveccih olan muhabbet-i ftriye, gaflet yznden yolunu arm, glgeye yapm, yinenin bekasna k olmutu.'' Baki olan Mutlak Varlk, isminin tecellisini koymu iine. Kendi bekan, kendi sonsuzluunu iste diye deil, O'nun sonsuzluunu talep et diye. O'nun Baki ismini talep et diye. O'nun Baki ismine ayna ol diye. Ne yapmal peki? Ne etmeli? Nedir bizim en mhim iimiz, bu fanilerin arasnda bir fani olarak? ''Elbette insana en lzm i, en mhim vazife, o Bkye kar alka peyd etmektir ve esmsna yapmaktr. nk Bk yoluna sarf olunan her ey bir nevi bekaya mazhar olur.''

Yaratcya surat asmak

Senin derdin ne, biliyor musun? ini kzgn bir tavaya dndren kzgnln nedeni. Kendini sahipsizmi sanmann sebebi ya da. Kn ortasnda yaz istemenin, yazn ortasnda kar yasn diye tutturmann. Yamur yaar yamaz, bulutsuz bir gkyz talep etmenin. Bulutsuz bir gkyznde yamur diye szlanmann. Gnlerdir, Yaratc niye duam kabul etmiyor, istediim ey ok mu fazla ya da batl bir ey mi ki vermiyor diye hayflanp duruyorsun. Senin derdin nefsim, bir haddini bilmezlik ki sorma. Hem de ne haddini bilmezlik. Bir ikayet, bir ikayet. Bir gurur bir gurur. Bir kibir bir kibir. Bir naz bir naz ki anlatamam. Hele u, 'hayatm iin iyi, hayrl, gzel, doru, anlaml, hakikatli, hikmetli olan ben bilirim' afra tafralarna ne demeli. 'Niye istediim ey olmuyor, olmad, olmayacak m?' diye szlanmalarnn; anne babasna, 'unu da isterim,' diyerek markette tepinen bir ocuun szlanmalarndan fark var m, syle hadi? 'Ey mteekki! Sen nesin?' Ne zannediyorsun kendini? Sen ki yaratlmsn. Sen ki, bir zamanlarn yok olansn. Sen nce u nndeki duvarn arkasn gr grebilirsen. Gzlerin bir duvarn tesine bile geemiyorken, 'ben

43

bilirim' nidalar neden? Hadi bir dene, hayatnn gelecek be ylnda bana geleceklerini tespit etsin o ok bilmi akln. Niye susuyor benliin? Hadi gelecei getik, ka yl yaadysan, gnbegn, saatbesaat bir kada geiriver hayat hikayeni. Niye suspussun yle. Hatrlamyorsun birok eyi deil mi? O'ndan isteyip de vermediklerinden veyahut verip de sonra aldklarndan dolay niye bu kzgnln yleyse? Gzlerinin feri bir duvarn tesine taamayan insann ikayet etmesi, kendisine verilen iin ya da verilmeyen iin ya da verilip de alnan iin, ''benim iin kt oldu'' demesi samalk tesi deil de nedir? Hangi akl banda olan bir insan, O'nun hkmne raz olmayp kendi hkmne itimat edebilir? Dinle bak, ey nefsim, nasl da zm seni Zamann Bedii. Bunu en iyi yazlm psikoterapi kitaplarnda bile bulamazsn vallahi. 'Ey mteekki! Sen nesin? Neye binaen itiraz ediyorsun? Cz'i hevesini klliyat- kainata mhendis mi yapyorsun?' Bir kere daha oku, bin kere daha oku bu cmleyi. Bizim aklmza gre idare edilmiyor kainat. yi ki. Daha bitmedi. Daha ar bir cmle geliyor. Kama bir yere. Cmlenin karsna dikil. Biraz cesur ol. Dur ve dinle senin gibi ac ekmi bu adamn tedavi edici cmlelerini. 'Kokmu olan zevkini nimetlerin derecelerine mikyas ve mizan m yapyorsun? Ne biliyorsun ki, zannettiin nimet nikmet olmasn? Senin ne kymetin var ki, sinein kanadna mvazi olmayan hevesini tatmin ve teskin iin felek arklaryla hareketten teskin edilsin?'' Seni bilmem ama, ok seviyorum bu cmleleri. Seni rahatsz ediyor olabilir bu ifadeler, ama hangi tedavi zahmetsizdir, hangi ila bir tatl gibi yenir? Gnee srtmz dnmenin gnee bir zarar yok.

Hem de srt dnk barmz stamayz. O'na ksknln O'na bir zarar yok. O'nun bize uygun grdne raz olmaktan baka ilacmz yok. Sanyorsun ki dnya senin etrafnda dnyor ya da dnmeli. Dilediklerin olmal, dilemediklerin olmamal. Halbuki dnya bizim etrafmzda deil, bir kendi etrafnda bir de gnein etrafnda dnyor. Dnya bizim etrafmzda dnsn diye srar ederken, ayaklarmza gelen gne klarn grmemek var. En kts de bu. Hadi glmse. Sana her daim glmseyene glmse.

Sizin evde yemek nasl yeniyor?

Annem iin en byk saadet, evlatlarnn ve torunlarnn bir sofrann etrafnda toplanp yemek yemesidir. O bir keden manzaray byk bir itiyakla seyrederek sofradakilerden daha fazla lezzet alr. Sanki o gzelim rzklar yiyen kendisidir. tiraf etmeliyim ki annemin hissiyatn daha yeni yeni anlyorum. Orada, sevdiklerinin, bir sininin ya da bir masann etrafnda yan yana diziliiydi onu bu kadar ok memnun ve mesrur eden. Bir sofrann etrafnda dizilmek, yan yana gelmektir, yaknlamaktr asl maksat. atal kak sesleri, kimilerinin az aprtlar birbirine karr. Kaklar atallar tabakla az arasnda mekik dokur. Bazen derin bir sessizlikte bazen kk bir sohbetin neesinde insanlar birbiriyle kaynar. Kaynamak: Bir sofrada tecelli eden en byk srlardan biri olsa gerektir. Bir sofrann etrafna dizilmek Rezzak olan Mutlak Varln bahettii rzkn sofrasna oturmaktr. Yediimiz basite yemekler deildir. Tattmz aslnda ne bir yayla orbas ne bir patates oturtmas, ne de bir maklubedir. Tattmz O'nun rahmet hazinelerinden gelen rzktr.

44

O'nun bize verdii nemdir, deerdir. O'nun sonsuz rahmet ve efkatidir. Bir sofra banda tadlan muhabbettir, dostluktur, yaknlk ve ballktr. Kssa ve hikyelerle, akalamalarla, bir sofra banda yalnzlklar kl olur gider. Az biraz sonra yeniden alevlense de bir saat az bir zaman mdr yalnzln penesinden kurtarlan. Bir sofra bana toplanmak, e ve ocuklarn yolunuzu umutla bekleyilerinin gvenli duradr. Sofray kurmak ve toplamak ise baka bir anlaml eylemdir. Hele ocuklarn buna itirakinin salanmas elzemdir. Birok ailede ocuk sanki paazadelerin olu ya da kz muamelesi grr. Anne evin hizmetisidir. Bence yine hata annelerdedir. ocuklarn yanna arp, "Hadi u tabak, atal, kak ve baklar masaya dizin bakalm, kzm sen gel orba servisini yapar msn o gzel ellerinle, olum sen de salatay gtrr msn?" diyebilseler keke. Yemek sonrasnda da, "Hadi kzm, mutfamz toplayalm.'' kz "Off ya anne, snavm var.'' diye nazlansa da, "Varsa var kzm. Tabaklar sudan geirirken zihnin alr, daha dikkatli ders alrsn, bereketini grrsn yardm edersen annene ders almann.'' diye seslense de bir zahmet ocuklarnn tek vazifesinin ders almak olmadn retse. Kocalar m? Onlar zahmet edip akam yemeine eve gelebilseler yeter de artar bile. Sofra ba adap ve terbiyeyi rendiimiz ilk dersliimizdir. Kendi nnden yemek, paylamay idrak etmek, dierini kollamak, ortadaki salatann bakalarnn da hakk olduunu bilmek, kalan son bir lokmay kardeiyle paylamak, ikram etmeyi renmek gibi birok yan getirisi var sofra balarnn. Sevdiinin karn doyunca yznde beliren sevinci grmek, baka ne zaman nasip olur insanoluna. Evli bir iftin hikyesini dinlemeye baladmda ilk merakm, hatta en byk merakm birlikte yemek yiyip yemedikleridir. nk bu, bir kar kocann, aile olup olamadklarnn ilk gstergesi gibi gelir bana. Kar koca, -varsa ocuklar- bir masann etrafnda "bir araya" gelemiyorlarsa daha ne zaman gelecekler diye dnr ve zlrm. Ne yazk ki azmsanmayacak sayda erkek artk eve darda yemek yemi olarak geliyor. Hem de haftann bir ya da iki gn deil, alt yedi gn. En byk bahane de -zellikle kendi iini yapanlarn- i yerinden ge kmas, ok almak zorunda kalmas. Halbuki akll bir iadam en byk yatrm

ailesine yapar, nceledii ailesi olur. Merkeze ailesini alr. Yemeini iine gre deil, iini yemeine gre ayarlar. Bir sofrann etrafna dizilmek bir yuvay ina eden ilk yap tadr. Hele bir de son zamanlarda epey bir ihmal ettiimiz sofra duas var ki, sofrann o son anlaml eylemidir. Sofra duas rzk tatmann, bir aile olmann krle talandr.

Meleksiz bahar olur mu?-1

Gnein derinliklerinden kp geliyor bahar. Ziya, s ve k yayor dnyann zerine. Toprak buulanyor, scaa hasret yrei isteine kavuuyor. Art arda tomurcuklar patlyor, gne patlamalar misali. Yeil bir dona brnyor aalar. Patlayan her tomurcuk, nefes al aacn. Kusursuz bir yk gibi, satr satr yazlyor bahar. Her harf, her kelime, her cmle, her paragraf ll, yerli yerinde. Kurguyla hikyenin muhteem uyumu gze arpyor. Gndz ayr, gece ayr bir gzellik nakoluyor dnyaya. Akamlar usul usul kyor varlklarn zerine. Az bulunan bir cevher gibi uyuyor gecenin yarsnda dnya. Alp geniliyor gnler. Sere serpe uzanyor hayat varlklarn barnda. enlik yapyor srcklar. Gvercinler kanatlarn seriyor n altna. Damdaki kiremitlerin bile yz glyor. Gnlerin zerine serpilen gne capcanl, dipdiri. Diriliiyle varlklar aartyor. Toz zerreleri kalkyor artk odann ortasnda. Onlar da uyuukluklarn atyorlar zerlerinden. Odann duvarna len gneinin glgesi vuruyor. Il l bir dansn ortasnda her ey. Varlklarn cvl cvl neesinin iine dolduu bir kase

45

sanki bahar. En yumuak bakyla bakyor kainat baharda. En saf tebessmn ediyor. En ll konumasn yapyor. Ne barp aryor kn gibi ne yaz gibi uyuuk uyuuk konuuyor. Her ey yerli yerinde, uyum iinde. Ama eksik bir ey var. Bu sene fark ettim. Anszn. Bir aacn seyrine daldm bir anda. Yapraklar kml kmld, neeyle doluydu ehresi. nsan kendinden geiriyordu manzara. Alp sonsuzlua tayordu. O soru aklma dtnde her ey karard, baharn tm cmleleri dald, kelimeleri birbirine kart. Bir an kulaklarm tkadm, gzlerimi yumdum. Bouk bir uultunun ve dipsiz karanln iinde aacn bir anlam yoktu. Eer bir aacn uuru yoksa, bir bahede birbirine yaslanm iki ta gzelliklerinin farknda deillerse, al al akan kar sular kendi mrltlarn duymuyorlarsa, ne yarard ki bu gzellik, bu dzen, bu intizam? uuru olmayan bahar, bu kusursuz hikye, gecenin ortasnda yapayalnz bir ta gibi kalakald. Her zerresine serpilmi u huzuru, baharn kendisi de duymuyorsa, ne kymeti vard tm bunlarn? te o an anladm meleksiz bir baharn olmayacan. alnmaz kaplar gibi sustu kald uursuz bahar. Ayakta dikelmi bir ceset gibi ya da. Zifiri bir karanla gmld uursuz, meleksiz dnya. Alp genileyen gnler bir ann iinde eriyip yoklara kart. Yeni bir ay doarken, gkyz yumuarken kaskat kesildi yeniden. Ne mis gibi kokularn tad kald, ne billur seslerin en akrak cvlts. Fark edilmedikten sonra her ey bir beyhudelie dnt. Rzgrn dan eteklerinden getirdii kar kokusu sustu kald. emsiyenin kenarndan szlen bahar yamurlar

ylesine akt gitti. Bu acl dnyann yznde demet demet alan iekler soldu birden. Dalarn doruklarnda kimsesiz iekler can ekiti. Karlarn eriyii gibi eriyen donmu dlerimiz, meleksiz kaskat kesildi yeniden. Coku diye bir ey kalmad. lmekten beter oldu bahar. Meleksiz baharn dibinden ksz ve yetim bir hzn yayld. te o an anladm meleksiz bir hayatn ksz ve yetim braktn hayat.

Baharn melekleriyle selamlamak-2

Ne can ne de uuru olan ta, yllarca bahenin bir kesinde topraa yar gml vaziyette, ylece durur. zerine konan kargalardan, ara sra yaan kar ve yamurdan, yzeyini yalayp andran rzgardan baka grnrde geleni gideni yoktur. O kimseye gidemez, imkan olanlar onu ziyarete gelir. Yalnzl, yetimsi bir yalnzlktr. Kimseyle el ele tutuamaz, kimseyle ba kuramaz. Kendi dahil kimsenin farknda deildir. Bu varoluun hzndr. zerine nakolmu ince sanat, tan o kendine mahsus damarlar, tabaka tabaka halinde ilenmi gzellii, yalnzln kederinde yosun tutar. Bahedeki aa, taa nispeten bir adm ndedir. Kendisine bahedilen var olu imkan yannda bir de hayatla, Zamann Bedii'nin tarifiyle "bu kinattan szlm bir hulsa" olan hayatla bir st var olu imkanna kavumutur. Kk bir tohumdan koca bir aaca dnmnn serveni vardr. Drt mevsim klktan kla gider. Kollaryla havaya dokunur. Dallar rzgarn elini tutar. Byr, geliir ve hayat sahibi varlklarn kanlmaz sonuna o da dar olur; lr. Ama ne yazk ki o da zerinde tecelli eden sanatn, kemalin, cemalin idrakinde deildir. "Dandelion" isimli filmde kadn kocasna barr: Bu evde duvarlar, masa, tabaklar, her ey beni duydu, bir tek sen duymadn. Her ilikinin iki taraf vardr. Birinin anlayp idrakine vard, dierinin gzlerini kapad bir durumda ilikiden bahsedemeyiz. Tek tarafl bir iliki iki taraf da memnun etmez. Bu o kadar dem ve damarlarmza kadar ilemitir ki, mesela bir kediyi sever, tylerini okarz. Kedinin sevildiini fark etmesi aradaki ball

46

kuvvetlendirir. Bundandr ki bizi hisseden varlklara dokunuruz ounlukla. Bir taa dokunmak bize ok da cazip gelmez rnein. nk dierinden gelen cevapla iliki ina edilir. "Aaa bak," diye seslenir ocuk heyecanla annesine, "Kediye adn seslenince ban evirip bakyor. " ocuk iin kediyle kurduu iliki artk tek tarafl deildir, ilikinin ikili doas karlk bulmutur. Anne babalar iin ocuklarnn byme safhasnn en heyecanl ksm, bebein glmsemesi, seslerin farkna varp ban evirmesi, tebessme tebessmle karlk vermesidir. Birine selam verdiimizde selammz almas gnlmz okar. Surat ask bir yaknmz kadar bize eziyet eden kim vardr? Bir insana verilecek en byk ceza ona srtmz dnp yok saymaktr. Velhasl, iliki dediimiz hal iki ynldr ve iki tarafn idrakini gerektirir. Bir aacn ince dalnn ucunda patlayan tomurcuk bir gzellik abidesidir. zerinde tecelli eden gzellik, dzen, intizam, kemal, cemalle alemi doldurur. ylesine bir bounalkla da tecelli etmede deildirler, bir kast ve irade vardr. Tomurcuun da kendine mahsus bir uuru yoktur ama uurlu bir nazarn zerine dikilmesini beklemektedir. uuru olmamak yok olmaktan beterdir nk. uur, varlklarn zerine serpilmi gn na benzer. Zamann Bedii, "uur ve his dahi, hayattan szlm, hayatn bir hulsasdr," der. "Hayat, vcudun nurudur; uur, hayatn ziysdr." Varlk hayatla kemal bulup mkemmellie srama yapyorsa, uur ile de varlk ve hayat gnein ziyasyla her varln aydnland misali, aydnlanr, daha ileri bir varlk mertebesine srar. O zaman kainattaki uursuz varlklara onlardaki yazlar okuyacak, mtalaa edecek, bunun dellalln ve ahitliini yapacak uurlu varlklar lazmdr ki varlklar karanlktan aydnla ksn. Bu grevin balca insanlarn ve cinlerin olduunu syler Zamann Bedii. Ancak insann nazaryla nezareti belki bahesindeki tata tecelli eden isimlerin ahitliini yapabilmeye, tan adna Mutlak Yaratc'sna onun vazifesini sunup onu temsil etmeye yeter. nsan ve cinlerin nazarnn ulaamayaca snrsz sayda varlk iin ayr bir varlk gerekir. te bunlar meleklerdir: "Bu nihayetsiz ve ok mtenevvi' olan u vezif ve ibdete, nihayetsiz melike envalar, ruhniyt ecnslar lzmdr ki, u mescid-i kebr-i lemi saflaryla doldurup enlendirsin." Melekleri melek yapan zelliklerinden biri de uur sahibi olmalardr. Bu uurlu varlklarn bir ksm, her varln banda, tpk biz insanlar gibi alem sarayn seyrederler. Onlarn bir nevi, varlklarn zerine serpilmi ziya gibidir. Her yaratlm bir kitap gibi mtalaa eder; O'nu her daim anlarn temsil

ederler. Bylece canl cansz her varlk meleklerle skc ve boucu bir yalnzlktan kurtulur, onlarla alem enlenir. Bahar bir de bu adan tefekkr edebiliriz. Her aacn, aacn dallarnn, dallarn ucunda patlayan tomurcuun banda binlerce melein bu muhteem ana ahitlik ettiklerini, oradaki sonsuz yaratmak fiilini seyredip kendilerinden getiklerini ve her daim Mutlak Varl vdklerini dnmek ne gzel olur. Bahara selam verirken, mesela bir aaca, mesela bir taa, mesela bir tomurcua, mesela eriyen karlara selam verirken onlarn uurlu melekleri de selammz alp karlk verirler. Bylelikle, baharla birbirini bilen, farknda olan, ikili bir iliki kurmu oluruz. Bu da insan olmamzn en gzel yanlarndan biri olsa gerektir.

Melek dostlarmz-3
Niye yalnz olalm ki? Melek dostlarmz var bizim, hayat yolculuumuzun her safhasnda bir an olsun bizi yalnz brakmayan. O'nu andmzda, vdmzde bizim iin dua eden melek dostlarmz var: "Ar tayan, bir de onun evresinde bulunan melekler devaml olarak Rab'lerini zikir ve O'na hamd ederler. O'na gerekten inanr ve mminler iin ylece af dileyip dua ederler: "Ey Ulu Rabb'imiz, senin rahmetin ve ilmin her eyi kuatmtr! O halde tvbe edenleri ve Senin yoluna tbi olanlar affet ve onlar cehennem azabndan koru! (M'min 7)" Bu ne byk bir nimettir. Niye yalnz olalm ki? Kainat, varlklaryla stp, bizler iin bir sszlk lne dnmekten kurtaran melek dostlarmz var bizim. uuru, ruhu, hayat olmayan tek bir noktas yok onlarla kainatn. Yamur dostumuz var bizim. Her bir damlasnn yan banda uurlu melek dostlarmz var mesela. O'ndan gelen emirle vazifelerini hi armadan indirirler yeryzne her bir damlay tane tane muntazam bir nizam iinde. Bizimle birlikte, damlann gzellikle sanatla yaratldn ilan eden, ondaki sanat seyredip Mutlak Varlk'n nazar- uhuduna sunan melek dostlarmz var. Sadece aa dostlarmz yok bizim. Mesela gevrek stlerini, akkavaklar, rzgr estike salnan leylaklar, mor salkmlar, dibudaklar; ide, kzlck, kuvezi, Akdeniz defnelerini sarp sarmalayan, onlar uurlu hale getiren melek dostlarmz var. Mesela mor salkmla konuurken o konumay anlayan melek dostlarmz var.

47

Niye yapayalnzm diyelim ki kendimize sahiden? "Madem melikeler hiretin ve lem-i bekann dairelerini grdklerini haber veriyorlar," diyor Zamann Bedii. O ok merak ettiimiz alemlerin habercisi melekler varken, gelecek niye gam ve kederle dolsun bizim iin? Yolculuumuzun bu dnyadan sonrasndan sonraki duraklarn bildiren, geleceimizi klandran melek dostlarmz var. lm annda bile bizi kendi bamza brakmayan melek dostlarmz var. O zerinde bana bir ey gelmesin diye tir tir titrediimiz ruhumuzu, lm annda teslim edeceimiz, onu muhafaza edecek, yokluun, hiliin elinden kurtarp bizim iin muhafaza edecek "lm Melei" dostlarmz var bizim. "Mnker, Nekir isminde," melek dostlarmz var bizim. Zamann Bedii'nin "Ehl-i hak ve hakikat yolunda gidenler iin birer mnis arkada," diye tarif ettii dostlarmz var. "Kirmen Ktibin" isminde can yolda dostlarmz var bizim. Omuzlarmzda durup szlerimizi, fiillerimizi, davranlarmz, hal ve hareketlerimizi yok olmaktan kurtaran, cennette ebedi olarak bize gstermek zere kaydeden melek dostlarmz var. Onlar biz grmesek de (gren insanlar olmu elbet) onlarn bizi grd dostlarmz var. Niye yalnz olalm ki? Her namazn sonunda bir samzdakine bir solumuzdakine selam verdiimiz dostlarmz var bizim. Yalnzm diyenler, bir sana bir soluna bir daha baksa keke.

48